mongol ulsiin haoat iin nogduulalt
TRANSCRIPT
Ìîíãîë Óëñûí ÕÀÎÀÒ-ûí
íîãäóóëàëò,
òºëºëò,ºíººãèéí áàéäàë
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Õ¿í òà áèä” Òºð îðøèõóé äîð òàòâàð
îðøìоé
Òàòâàð îðøèõóé äîð òºð
îðøìоé” õýìýýí
ÿðüöãààäàã òýãâýë ýíý íü õàìãèéí îéð
áàéõ íü ÕÀÎÀÒ þì.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Ìàíàé óëñ 1990 ýýä îíû ýõýí
¿åýñ òàòâàðàà ººðºº
òîäîðõîéëäîã äýëõèéí ñîíãîäîã
ñèñòåìä øèëæñýí.
Àíãëè 1898
ÀÍÓ 1908
ßïîí 1940
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Энэ систем нь бага зардлаар татварын орлогыг цуглуулан төсвийн орлогыг бүрдүүлдэг хамгийн дэвшилттэй систем юм. Энэ системийн үед татварын алба нь татвар төлөгчид татвараа хэрхэн тодорхойлж төлж байгааг хянаж, шалгаж байх үүрэгтэй
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Төр хурааж авах ѐстой татварынхаа 80-аас дээш хувийг цуглуулж чадаж байвал тэр оронд ардчилал жинхэнэ утгаараа хөгжиж байна гэж үздэг
АНУ хураах ѐстой татварынхаа 80%-ийг,
Япон 90,
Швед 90
, Герман улс 90 гаруй хувийг,
Англи 85,
Франц улс 85%-ийг
Монгол 45%
www.zaluu.comwww.zaluu.com
манай орон хураах ѐстой татварынхаа 45 хүрэхгүй хувийг жилдээ цуглуулж байгаа бөгөөд далд эдийн засаг ҮНБ-ий 40 орчим хувийг эзлэж байгаа гэдгээс шалтгаалж жил бүр 100 тэрбум төгрөгийн татварын орлого олох боломжийг алдаж байна гэж засгийн газар тооцоолжээ
www.zaluu.comwww.zaluu.com
татварыг эрт үес авч байсан бөгөөд нэгдсэн журмаар анх 1960 онд авч байсан бөгөөд 1993 оноос дараахь 5 хуулийг хэрэгжүүлж эхэлсэн
. Монгол улсын татварын ерөнхий хууль
Монгол улсын аж ахуйн нэгж байгууллагын орлогын албан татварын хууль
Монгол улсын хүн амын орлогын албан татварын хууль
Монгол улсын худалдааны албан татварын хууль
Монгол улсын авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн хууль зэрэг болно.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
1993 онд татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг ихэсгэсэн.
Үүний нөлөөгөөр төсвийн орлого 3.6 тэрбум төгрөгөөр буурч иргэдийн орлого энэ хэмжээгээр нэмэгдсэн
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Мөн Монгол улсад байнга оршин суух татвар төлөгч иргэний хувьцааны ноогдол ашиг, хувь хүртэгчийн орлого, зээлийн болон хадгаламжийн хүүгийн орлогыг 2003 оны 1-р сарын 1 хүртэл албан татвараас чөлөөлж
Энэ өөрчлөлтийг оруулснаар иргэдийн бодит орлого жил бүр 1.2 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэх юм
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Одоо 2400000 -10% ,
2400000-4800000-20%,
4800000-30% гэж
2007 оноос бүгд 10% болж өөрчлөгдөх гэж байна
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Манайд татвар хураалтын өнөөгийн байдал
0.00%
2.00%
4.00%
6.00%
8.00%
10.00%
12.00%
14.00%
1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
ÕÀÎ ÀÒû í %û í æèí
ÕÀÎ ÀÒû í %û í æèí
www.zaluu.comwww.zaluu.com
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
180000
200000
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
ÕÀÎ ÀÒ
òàò-û í î ðëî ãî
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Öàëèí ñóóòãàí 1
0
5000000
10000000
15000000
20000000
25000000
1999 2000 2001 2002
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Ìàë á¿õèé èðãýíèé îðëîãûí àëáàí òàòâàð
0
500000
1000000
1500000
2000000
1999 2000 2001 2002
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Àæ àõóé ýðõýëñíèé îðëîãûí òàòâàð
0
200000
400000
600000
800000
1999 2000 2001 2002
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ÒÀÒÂÀРҪ˪Ã×ÈÉÍ ÒÎÎ
28910 28275
32165
3708
15697
37248
3459133013
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
2001 2002 2003
ÈÎÒÒÕ-ààð
îðñîí îðëîãî
Æèøèã òàòâàð
Ïàòåíò
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ÒÀÒÂÀÐÛÍ ÎÐËÎÃÎ
405252.5
608025.9731831.5
133762 168961
1158418.9
996024.3 946258.8
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
1400000
2001 2002 2003
ÈÎÒÒÕ-ààð
îðñîí îðëîãî
Æèøèã òàòâàð
Ïàòåíò
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХАОАТын бүтэц
Õî ò Urban
58.7%
11.9%
20.1%
9.3%
Öàëèí Wages & salaries
Òýòãýâýð, òýòãýìæ
Pensions & allowances
ªðõèéí ¿éëäâýðëýë,
¿éë÷èëãýýíèé îðëîãî
Income from household
business
Áóñàä Other
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Õº äº º Rural
17.8%
11.0%
64.6%
6.6%
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Тат-ын орлогын хистограмм
0
1
2
3
4
5
6
50000 100000 150000 200000
Series: Y
Sample 1994 2006
Observations 13
Mean 79020.44
Median 62826.10
Maximum 180431.3
Minimum 32040.00
Std. Dev. 46682.86
Skewness 1.031918
Kurtosis 2.772706
Jarque-Bera 2.335171
Probability 0.311117
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХАОАТ-ын хистограмм
0
1
2
3
4
5
0 10000200003000040000500006000070000
Series: X
Sample 1994 2006
Observations 13
Mean 22495.38
Median 14830.00
Maximum 62626.10
Minimum 2165.700
Std. Dev. 19201.00
Skewness 0.891287
Kurtosis 2.538532
Jarque-Bera 1.836532
Probability 0.399211
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Тат-ын орлого ХАОАТ-ын хамаарал
Estimation Command: ===================== LS Y C X Estimation Equation: ===================== Y = C(1) + C(2)*X Substituted Coefficients: ===================== Y = 25754.17546 + 2.367875994*X
www.zaluu.comwww.zaluu.com
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ХАОАТ болон дундаж орлогын хамаарал
Estimation Command: ===================== LS Y1 C X1
Estimation Equation: ===================== Y1 = C(1) + C(2)*X1
Substituted Coefficients: ===================== Y1 = -2030443.506 + 169593.1695*X1
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Монгол улсын Хүн амын орлогын албан татварын орлогыг нэмэгдүүлэх арга зам
Татварын орлогыг нэмэгдүүлэх дараах үндсэн арга замууд байдаг Үүнд:
Татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх
Татварын суурийг өргөжүүлэх
Шинэ татвар бий болгох
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Татвар төлөгчдийн татварын хуулийн мэдлэгийг нэмэгдүүлэх
Татварын хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулах ажлын хүрээнд
Татварын хуулийн хэрэгжилтэнд тавих хяналтыг сайжруулах
Татварын албаны мэдээллийн сүлжээг сайжруулах
Татвар хураалтын үйл ажиллагааг сайжруулах нь
www.zaluu.comwww.zaluu.com
•Патентаар татвар төлдөг зарим нэр төрлийн ажил үйлчилгээг жишгээр татвар төлдөг болгох
•
•Патентаар татвар төлдөг ажил үйлчилгээний төрлийг орлогоор нь ангилж сарын хураамжийг ялгавартай тогтоох
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
www.zaluu.comwww.zaluu.com