Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Nr

. 2

– A

pr

il 2

015

MedleMsblad for Noregs Mållag

NORSKTIDEND

Trist sortiX Lenge såg det ut som om Norsk Ordbok 2014 skulle koma vel i hamn som eit særs vellukka prosjekt. Men heilt i innspurten snubla prosjektet, og no er det usikkert kva som vil skje med språksamlingane i framtida.

X – Det er uforståeleg. Eg har vore med i styre og stell på universitetet i meir enn førti år, og eg har aldri opplevd ei sak som denne, seier tidlegare styreleiar Magnus Rindal. > 12–13

Diplomati > 10–11– Me i Os mållag er veldig glade i lærarane. Dei er gode ambassadørar for oss rundt om i skulane, seier leiar marie Hauge.

500 nye > 14–15– Eg har eit mål til. Men no tek det den tida det tek, seier oddny miljeteig som har runda fem hundre vervingar.

oppvekstskilDring > 24–25– Sjølv om det eg syng om, er personleg, så er det jo berre eit utsnitt av den eg ein gong var, seier Daniel kvammen.

2

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

RegjeRinga kjem i juni med ei ny stortingsmel-ding om NRK, og for kort tid sidan letta dei på slø-ret og uttala at dei ville avgrensa NRK sin aktivitet på nett. NRK er i dag den største nettavisa i Noreg, og regjeringa ser ut til å meina at ho såleis er ein for stor konkurrent til dei andre nettavisene som ikkje skal leva av lisenspengar.

Det er usemje i det mediefaglege miljøet om kor stor konkurrent NRK er, og i kor stor grad NRK sin storleik øydelegg for dei andre aktørane i marknaden. Men ikkje uventa meiner altså Høgre og Frp at NRK sin posisjon bør avgrensast. Fordi ålmennkringkastingsoppdraget er knytt til NRK sin aktivitet på radio og fjernsyn, er det aktiviteten på nett som skal avgrensast. I ein marknad der pa-piravisene strevar med å tena pengar på nettjour-nalistikk kan det synast urettvist at ein stor aktør som nrk.no skal kunna få breia seg på nett heilt gratis, der dei må kjempa for reklamekroner og ta betalt frå lesarane.

LikeveL eR nRk noko anna. Dei er pålagde eit ålmennkringkastingsoppdrag. Dei skal stø opp om demokratiske, kulturelle og språklege behov i Noreg. Det held dei seg til på nett òg. Nrk.no er den einaste av dei store nasjonale nyhendenettstadene som produserer godt med saker på nynorsk. Dei er også dei einaste som har ein medviten politikk kring nynorsk tekstproduksjon og rekruttering av nynorskjournalistar. Ein kan heile tida lesa om det aller siste som skjer her i landet eller i utlandet på nynorsk. Om nrk.no som tekstbasert nyhende-

kjelde på nett skulle forsvinna eller hamna bak ein betalingsmur, ville det vore dårlege nyhende for omfanget av og tilgjenget til nynorsktekst i ålmenta.

Så lenge ingen av dei store riksdekkjande avis-ene publiserer nyhende på nynorsk på nett, vil eit krav om å vengjeklippe NRK på nett vera med å gjera nynorsken mindre synleg i ålmenta. Å krevja at riksavisene opphevar det redaksjonelle forbodet mot nynorsk i avisene, er den einaste rimelege motytinga frå regjeringa om dei no fjernar ein bry-sam konkurrent for nettavisene.

SteRke åLmennkRingkaStaRaR er med på å sikra eit kulturelt mangfald i framtida – ikkje minst språkleg. Når ingen andre av dei store nettavisene slepp nynorsken til, er det NRK som i dag sikrar at nynorsk er eit levande mediespråk som er synleg i heile Noreg, ingen andre.

Den geografiske plasseringa av NRK har mykje å seia for kva nyhende me får og kva språk dei kjem på, og ikkje minst for rekrutteringa av medarbeida-rar. NRKs desentraliserte profil, mellom anna med

Éin av fem. Igjen L – Ein av fem går ut av skulen utan å

kunne lese og skrive skikkeleg. Då trur eg det er betre å kunne det eine målet ekstra godt i staden for å kunne to litt halvvegs, meiner bystyrerepresentant i Bergen, Jacob Mæhle frå Høgre.

L Argumentasjonen har ikkje endra seg. Påstanden om at grunnen til at éin av fem elevar går ut av skulen utan å kunne skrive og lese skikkeleg er sidemålsopplæringa, blir gjenteken og gjenteken. Det var Erna Solberg som sa det fyrst, under ein parti-leiardebatt på NRK i 2009. Tala hadde ho henta frå Pisa-undersøkinga i 2006, der ein femtedel av norske 15-åringar låg på nivå 1 på ein skala til 5.

L Påstanden fekk Astrid Roe, ansvarleg for den norske delen av undersøkinga til å reagere. Ho understreka at det praktisk talt ikkje finst analfabetar mellom norske 15-åringar. Ho var samd i at desse elevane ikkje har gode føresetnader for å ta ei hø-gare utdanning.

– Men det betyr ikkje at dei IKKJE kan lese, sa Roe.

L Det beste er likevel at skrivinga aldri vart målt. Det skjer framleis ikkje. Det er ikkje ein del av Pisa-undersøkinga. Og sist eg sjekka, var sidemålsopplæringa hovud-sakleg skriftleg.

L Høgre held likevel fram med å banke inn påstanden. Det er lett å tenkje at no er Unge Høgre i gang igjen, ja ja, lat dei halde på. Men denne gongen var det Bergen Høgre. Høgre sit i regjeringa og dei har kunnskapsministeren. Enn så lenge har han brydd seg mest om å få lærarane til å ta ekstra utdanning i helgar og feriar. Men sidemålsundervisninga har vore ei fanesak for partiet i så mange år, at det nesten er rart om dei ikkje skulle prøve seg på noko når dei no fyrst sit i posisjon.

L I så fall må dei kome opp med ei betre argumentasjonsrekkje. Me får håpe at det berre er valflesk denne gongen òg.

kjarTaN Helleve

utgjeven av noregs mållag

Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten

tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO

Redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32

i redaksjonen: Hege Lothe, Erik Grov

Heimeside: www.nm.no

abonnement: 250 kroner per år

utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no

mariT aakre TeNNøLeiar i noregs mållag

LleiarTeigeN

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

NRK og dei andre

3

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

distriktskontor, spelar difor ei viktig rolle i bruken av nynorsk og dialektar. Ser ein på nrk.no sine nettsider i dag, er ein stor del av dei sakene som er skrivne på nynorsk, produsert av eit distriktskontor med eit sterkt nynorskmiljø.

HiStoRiSk HaR nRk gått fRamfoR i arbeidet med å stø opp om dialektbruk og nynorskbruk. Klåre fø-ringar i NRK-plakaten for nynorskbruk har fungert og gjort nynorsken meir brukt og synleg enn hjå nokon annan rikskringkastar. Dette arbeidet er minst like synleg på nett som i resten av NRK sine produk-sjonar.

Det tradisjonelle kravet om 25 prosent nynorsk-del i NRK er ei påminning om at nynorsken har hevd på ein rimeleg representasjon. Det er avgjerande at me tek inn over oss at kulturen og den kulturelle ut-viklinga vår i stor grad blir prega av media.

På lik line med andre mindre brukte språk, så treng nynorsken plass i ålmenta, skal han verta brukt. I dag gjer det redaksjonelle nynorskforbodet i dei største riksavisene nynorsken usynleg i store delar av rikspressa, NRK er eit heiderleg unntak.

Det at nRk pRoDuSeReR nyhendesaker, barne-tv og underhaldningsprogram på fjernsyn, radio og på Internett hevar statusen til nynorsk, og gjer det lettare for nynorskbrukarar å halda på og å læra nynorsk. Det gjer òg at alle i Noreg må lesa både nynorsk og bokmål. Og for skriftspråket ny-norsk er den skriftlege produksjonen på nett ek-stra viktig. At ein så stor tekstprodusent som NRK

produserer så mange av sakene sine på nynorsk, er avgjerande.

Ein løyser få av problema til dei andre medie-bedriftene ved å avgrensa aktiviteten til NRK på nett, men faren er altså at ein straumlineformar og sentra-liserer innhaldsproduksjonen på nett. Det er dårleg nytt for nynorsken, og det er dårleg nytt for alle dei som bur utanfor dei store byane.

“ Så lenge ingen av dei store riksdekkjande avisene publiserer nyhende på nynorsk på nett, vil eit krav om å vengjeklippe NRK på nett vera med å gjera nynorsken mindre synleg i ålmenta

LsagT

«Kommunika-sjonss-jef». Oh, the ironi :)@espenkvalheim om framsida av

Norsk Tidend 01/15 på Twitter

Eg viser til dykkar svar av den fjerde februar mot regjeringa sitt forslag om at vi må tenkje litt nytt om skatt

Statssekretær i Finansdepartementet

Jon Georg Dale (Frp) sitt svar til Ulstein kommune

Det finnes mange ord som kan brukes nedsettende, uten at det nødvendigvis står advarsler i Bokmålsordboka og Nynorsk-ordboka.

Seksjonssjef i Språkrådet Daniel Ims til Dagbladet

Er tallordet tredve typisk for riks-mål eller bokmål?

VG+ sin onsdagsquiz

Jeg skal ikke kaste meg inn i dia-lektdebatten, bortsett fra at jeg mener det viktigste ikke er dia-lekten man prekær, men at man prekær i det hele tatt.

Tille Andreassen i Halden Arbeiderblad

Marit Akre TenniWerner Wilh. Dallawara

stavar namnet til leiar Marit Aa-kre Tennø i Nationen

HVORFOR SKAL det være slik at alle andre skal bestemme hva jeg skal ha bruk for senere i livet mitt, og at jeg kommer til å ha nytte av noe jeg aldri har forstått meg på, ikke har interesse av å lære?

Benedicte Bjørnås med lesarinnlegg i Folkebladet

Nei, om du ikke skal jobbe i kommunen, fylket, staten eller offentlig forvaltning generelt, ta høyskoleutdanning, jobbe i avis/medier eller ta universitetsutdan-ning, så kan jeg nesten garantere at du ikke trenger sidemål, der-som det i ditt tilfelle er nynorsk. [...] Å ja, møbel og shipping bør du ligge unna også! Sunnmøringer utenfor bygrensene er ram på nynorsk.

Herdis Rødskar svarar Benedicte Bjørnås

Hva driver dere med i Noregs Målråd?

DJ Skranglebein på konferansen i Fredrikstad

Gjennom fem år har vi debattert viktige tema som nynorsk og bokmål, slanking, avlytting, oppussing og reiseliv.

Sigrid og Guri Sørumgård Botheim om sine fem år som

innsideskribentar i Dag og Tid

– Jeg snakker mer nynorsk enn dialekten min som er nordfjord-dialekt når jeg har TV-sendinger, avslutter Giske på perfekt ny-norsk.

TV 2 si Annemarta vert sitert på bokmål uansett kor perfekt

nynorsken hennar er

NRK og dei andre

Illustrasjon: Kjartan Helleve

4

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

– Målet er å opne Vinje-senteret på 200-årsdagen til A. O. Vinje fredag 6. april 2018, fortel Signe Ma-rie Kittelsaa, kultur-sjef i Vinje kommune. I april var rådet for Nynorsk kul-tursentrum i Vinje for å få synfa-ring der det nye senteret er tenkt. Rådet fekk omvising av Aasmund Nordstoga i stova der A. O. Vinje vaks opp.

Vinje-senteret skal liggja i byg-get til Vinje skule som vart lagd ned våren 2013. Skulen ligg vegg i vegg med ungdomshuset Vinjar i Vinje ved E134. Om lag 200 meter bort-anfor er Vinje-stoga, som er barn-domsheimen til A. O. Vinje.

Vinje-senteret skal ta for seg A. O. Vinje, Tarjei og Halldis Moren Vesaas, og Aslaug Vaa. Senteret skal både ta for seg dikting, journalis-tikk og språkleg mangfald.

Falturiltu får over 300 000 kroner frå Kulturrådet

NyNorskordførarar krev at regjeringa ordnar opp og gjer ny-norsken meir synleg på nettsidene til regjeringa.

Ordførarane undrar seg over at regjeringa held seg med ei nettside der dei berre heiter regjeringen og der det nynorske språkvalet er vekke. Særleg saknar dei nynorsk på valnettsida, valg.no.

– At valportalen, valg.no, som nettopp i år er ei viktig nettside for kommunar og partiorganisasjonar over heile landet berre er på bok-mål, kan ikkje vere i samsvar med lov om målbruk i offentleg teneste. Eg vonar det òg er i strid med mål-politikken til regjeringa, seier Arne Vinje, ordførar i Vinje kommune.

Nynorsk og bokmål er jamstilte

målformer i Noreg. Om lag ein halv million nordmenn brukar nynorsk til dagleg. Eit stort fleirtal av kom-munane i Noreg har anten nynorsk som vedteken målform (110) eller er språkleg nøytrale (157).

– Eg byrjar verte utolmodig, seier Alfred Bjørlo, ordførar i Eid kommune. Han sende brev om saka alt før jul.

Nye Nettsider I desember lanserte regjeringa nye nettsider. Brått heitte den utøvande makta i Noreg berre regjeringen, og nettsida berre regjeringen.no. I tillegg var innhaldet på dei nye nettsidene nesten utelukkande på bokmål. Etter protestar i media lova regjeringa at dette skulle verte

betre. No er det gått snart tre må-nader, og nokre menyoverskrifter og fleire nyhendesaker har kome på nynorsk. Likevel heiter regje-ringa framleis Regjeringen. Utan-riksdepartementet heiter framleis berre utenriksdepartementet, og valordninga er berre omtala som valgordningen.

Dette meiner nynorskordføra-rane ikkje er godt nok.

Også Noregs Mållag har peika på at ein bør kunne forvente av regjeringa at dei oppfyller eiga lov og at dei er viljuge til å strekkje seg etter Stortinget sine vedtekne ambisiøse mål for ein offensiv og moderne språkpolitikk. Mållaget minna om saka seinast i mars i brev til regjeringa.

Desse ordførarane står bak utspelet:

Arne Vinje (SV), Vinje kommune, Telemark

Alfred Bjørlo (V), Eid kommune, Sogn og Fjordane

Bjørn Sandnes (H), Haram kommune, Møre og Romsdal

Marta Finden Halset (Ap), Vik kommune, Sogn og Fjordane

Bjarne Eiolf Holø (Sp), Lom kommune, Oppland

Astrid Aarhus Byrknes (Krf), Lindås kommune, Hordaland

Kyrre Lindanger (Ap) Bokn kom-mune, Rogaland

erik Groverik.grov@nm.no

Sunndal Mållag og Sunndal kommune inviterer til seminar:

Grenselaust språk —om språkbruken i kommunaneLaurdag 30.mai (Vårsøghelga)Surnadal kulturhus på Skei i Surnadal

Medarrangørar:

ORKidé

Surnadal kommune

Vårsøghelga

deN eiNaste NyNorske barne-bokfestivalen i verda, Falturiltu, har fått 310.000 kroner i støtte frå Kulturrådet. Støtta er fordelt på festivalen i år og neste år.

Festivalen er den einaste litte-raturfestivalen som har fått toå-rig støtte i denne søknadsrunden.

– Den nynorske barnebok-festivalen på Stord tek dette som ei stor tillitserklæring og lovar å laga eit fantastisk program første veka i november, fortel festival-leiar Roald Kaldestad i ei pres-semelding.

Allereie no er det klart at Ma-ria Parr blir festivaldiktar. Ho har gjort stor suksess med bøkene Vaffelhjarte og Tonje Glimmerdal både i inn- og utland og har blitt omtalt som den nye superstjerna i norsk barnelitteratur.

Boka Vaffelhjarte av Maria

Parr held fram å begeistra lesarar verda over. No har også ameri-kanske lesarar fått auga opp for barnebokforfattaren. Tilbakemel-dingane etter at Vaffelhjarte nyleg kom ut i USA, er svært positive, fortel Samlaget.

– Det prestisjetunge litterære tidsskriftet Kirkus skriv mellom anna at romanen er «Fylt med både lystige eskapadar og gri-pande augneblink, og at «Parr fortel ei særmerkt historie om kor inderleg ein gut set pris på familie og venner», skriv forlaget i ei pressemelding.

Her i landet har boka om dei to bestevennene Trille og Lena resultert i både tv-serie og teater.

Nyleg blei boka også selt for utgjeving i Latvia. Til saman er Vaffelhjarte då seld til 26. land. (NPK)

Vinje-senter i 2018?

LmålNyTT

Klar for festival: Barnebokstjerna Maria Parr kjem til Falturiltu-festi-valen i år. Foto: Andrew Amorim

Ordførarar krev meir nynorsk på regjeringa.no

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

5

søkNad om støtte Vinje kommune og Nynorsk kul-tursentrum har inngått ein intensjonsavtale. Nynorsk kul-tursentrum har sendt søknad om støtte til staten for 2016. I denne søknaden er det lagt inn

fleire nye prosjekt, også Vinje-senteret.

– Vi har Vinje-senteret som hovudprioritet no, og det vil vere bruk for arbeid frå mange gode krefter for å få løyving, seier Ottar Grepstad, direktør

for Nynorsk kultursentrum. Nynorsk kultursentrum søkjer

om midlar frå Norsk kulturråd og Fritt Ord til eit utviklingsprosjekt, og legg i desember fram for Vinje kommune ei komplett tilråding om mellom anna mål, innhald, rom-program, organisering, drift, byg-gjebudsjett, fireårig driftsbudsjett og finansiering.

ViNje-jubileum I 2018 er det 200-årsjubileum for A. O. Vinje. Vinje kommune oppnemnde i 2014 ein nasjonal og ein regional jubile-umskomité. Det Norske Samlaget, Nasjonalbiblioteket, Noregs Mållag, Norsk journalistlag, Nynorsk kul-tursentrum, Telemark fylkeskom-mune og Olav Vesaas er med i den nasjonale komiteen.

– Vi arbeider vidare med jubileet, og eg reknar med at til hausten får vi konkretisert meir av planane, seier Signe Marie Kittelsaa. Dagen etter rådsmøtet var det idédugnad i Vinje for å arbeide vidare med pla-nane om nasjonalt senter.

HeGe loTHehege.lothe@nm.no

Nye retningslinjer for normering i språkrådetSpråkrådet har no laga nye ret-ningslinjer for korleis dei skal ar-beida med normeringa av språket framover.

Mens alle normeringsvedtak før måtte godkjennast av Kultur-departementet, fekk Språkrådet i 2012 fullmakt til sjølv å vedta norm-endringar i bokmål og nynorsk og å fastsetja reglar for teiknsetjing og skrivereglar. Meir omfattande vedtak må framleis godkjennast av departementet.

– Etter at den tidlegare tilnær-mingslinja i språkpolitikken no er oppgjeven, skal hovudgrunnlaget for normeringa vera skriftspråka våre slik dei faktisk ser ut og ut-viklar seg i tekst, er eitt av grunn-prinsippa som Språkrådet gjer greie for.

Retningslinjene har særskilde kapittel om bokmål og nynorsk og dessutan kapittel om terminologi, importord og andre emne. (NPK)

språkrådet bekymra for kommunereformaSpråkrådet fryktar at nynorsken kan bli skadelidande som følgje av kommunereforma. I eit brev ber rådet Kommunal- og modernise-ringsdepartementet gjere greie for korleis dei vil følgje opp språkutfor-dringane.

Fungerande språkdirektør Roy Kristiansen meiner det er viktig at regjeringa følgjer opp den gjel-dande språkpolitikken og sikrar ny-norskbrukarane eit sterkt vern når nynorskkommunar blir slått saman med bokmålskommunar og språk-blanda kommunar.

– Vi veit at bokmålet gjerne blir dominerande der målformene skal leve side om side, både i kommuneadministrasjonen, sku-lane, avisene og lokalsamfunnet elles, seier Kristiansen i ei pres-semelding.

I brevet seier Språkrådet seg tilfreds med at regjeringa i kommu-neproposisjonen seier dei vil leggje vekt på at «samiske språkbrukere ikke kommer dårligere ut som følge av endringer i kommuneinn-delingene», men etterlyser noko tilsvarande for nynorskbrukarane. Det gjorde òg ein samrøystes kom-munal- og forvaltingskomité da dei behandla proposisjonen.

«Komiteen ber også om at for-holdet til nynorsk som målform får same fokus slik at nynorsk som målform ikkje vert skadelidande som resultat av reforma», heitte det i komitéinnstillinga.

No vil Språkrådet vite korleis kommunal- og moderniseringsmi-nister Jan Tore Sanner (H) har tenkt å følgje opp den klare oppmodinga frå Stortinget.

– Eg oppmodar departementet til å komme med eit snarleg forslag til korleis denne utfordringa kan løysast, seier språkdirektøren. (NPK)

Vinje-senter i 2018?Barndomsheimen: Omvising på husmannsplassen der A. O. Vinje vaks opp. Frå venstre: Ottar Grepstad, direktør i Ny-norsk kultursentrum, Aasmund Nordstoga, i dette høvet omvisar og Signe Marie Kittelsaa, kultursjef i Vinje Kommune. Foto: Hege Lothe

Jubileumsprogram: – Eg reknar med at vi til hausten får konkretisert meir av planane, Signe Marie Kittelsaa, kultursjef i Vinje kommune. Foto: Hege Lothe

6

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Nynorsk litteraturpris til Lars Petter Sveen for boka Guds barn.– Det er utruleg kjekt å få pris. No har eg vore nominert til fleire, men det er heilt klårt noko anna å få den. Det er som Chelsea-manager Jose Mourinho seier: «Eg bryr meg ikkje om sylv i cupfinalar». Så ja, det er veldig kjekt.

Til dagleg sit han i Dar-Es-Salaam i Tanzania. Det er den raskast vek-sande byen i Afrika. Det er kona sitt arbeid som har ført han dit, og no er han i praksis heiltidsforfattar. I mars svinga han innom Oslo for å vere med på eit par prisutdelingar. Kri-tikarprisen fekk han ikkje. Nynorsk Litteraturpris fekk han. Romanen kombinerer det historiske og det samtidige på særeige vis. Romanen går inn til mergen av samtida vår, ved å fortelje om handlingar som skjedde for 2000 år sidan. Det bibel-ske, det tidlause og det samtidige er vovne saman i ei fascinerande historie. Juryen meinte at «prisvin-naren har skrive ein samansett ro-man om det gode, det vonde og det vakre. Ein roman av eit slag ein aldri heilt har sett maken til, og som vil leve vidare hos lesaren lenge etter at lesinga er over.»

Sveen seier at prisen inspirerer, men kan ikkje love at det kjem noka ny bok med det fyrste.

– Eg har tru på å arbeide skik-keleg med ei bok, og at ho ikkje skal publiserast før ho faktisk er ferdig, seier Sveen.

– Det var noko eg bestemte meg for før Gud barn, at det skulle ta den tida det tok. Heldigvis tykte både forlag og redaktør at dette var greitt. Eg ville ikkje gje ut ei bok, eg ville gje ut ei god bok. Det er pompøst sagt, og det er lettare å seie no når andre også tydelegvis set pris på henne. Men eg ville arbeide lenge med den, tungt og hardt, møte veggen, skru den skikkeleg til. Det vil eg også gjere med den nye boka. Så no ten-kjer at den kjem hausten 2017, men me får sjå. Det gjer meg ingenting å bruke tre år på ei bok og heller ikkje fire.

– Du snakka så vidt i takketalen om at du hadde kome heim til nynorsk?

– Ja, men det er ei stund sidan no. Eg vaks opp med nynorsk, men var trekt mot det urbane og der-med bokmålet. Då eg seinare vart student, byrja eg etter eit innfall å skrive eit essay på nynorsk. Eg merka at teksten vart meir person-leg, eg mista avstanden til språket. Eg hadde brukt bokmålet til å skaffe meg avstand. No forsvann denne avstanden. Så det er ikkje noka meir politisk grunngjeving enn som så. Eg kom tilbake til meg sjølv.

– Du har nytta bibelen som føre-legg til denne boka. Kjem du til å halde fram med å nytte slike historiske bakteppe?

– Det gjer eg vel, men for meg er det ikkje historisk bakteppe. Det handlar om å finne eit univers eg kan stige inn i. Når eg finn eit slikt fastlagt univers, som er definert på mange kantar, så blir det lett for meg å skrive. Utan desse råmene veit eg ikkje heilt korleis eg skal kome i gang. I eit lukka univers opnar fridomen seg. Eg set stor pris på forfattarar som Fløgstad og Márquez, som bruker heile verktøy-kassa, men likevel innanfor nokre råmer.

– Straks er du der oppe med dei.– Det vil i så fall ta lang tid. Men

eg er vel i alle fall i ferd med å byg-gje noko. Merksemda rundt denne boka har gjort namnet mitt litt kjent, så det er truleg fleire som vil leggje merke til den neste boka mi. Og med desse nominasjonane og denne pri-sen, er det jo eit lite press om at den neste skal vere minst like god. Etter den fyrste bokmeldinga kom, fekk eg ein SMS frå ein kompis som sa «Lukke til med fjerdeboka». Men det går greitt. Det er berre eit godt press.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no

LmålNyTT

Sjå: http://lyrikaren.blogg.no/Beste helsing Bent Eia / lyrikaren.no

–Utruleg kjektLlars PeTTer sveeN

Forfattar frå Fræna, har gitt ut tre bøker

Har vunne Nynorsk Litteratur-pris 2014 for Guds barn

Prisen blir delt ut av Noregs Mållag, Det Norske Teatret og Samlaget. Prisen er på 30 000 kroner.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

7

Ei veke før påskeferien lanserte Den Norske Turistforening og Noregs Mållag for fyrste gong Fjellvettreglane på nynorsk.

Dei ni fjellvettreglane er aktuelle for alle som er i fjellet, og det var på høg tid å få dei på nynorsk, seier generalsekretær i Den Norske Turistforening (DNT), Nils Øveraas:

– Fjellvettreglane er noko nordmenn flest har eit forhold til. DNT arbeider med å få så mange som mogeleg med ut på tur, og då er det eit stort poeng å ha reglane tilgjengeleg på begge skriftspråka. Fleire av våre 57 foreiningar nyttar nynorsk, og det skulle difor berre mangla at ikkje fjellvettreglane er på begge språka, seier Nils Øveraas.

Viktig Leiar i Noregs Mållag, Marit Aakre Tennø, seier omset-jinga er viktig for å gjera nynor-sken meir synleg:

– Nynorskbrukarar treng

å sjå språket sitt rundt seg. Og for alle som ferdast i fjellet, er det viktig at dei ser og les språ-ket som i stor grad vert brukt i mange av dei mest besøkte fjellområda våre. Slik knyter DNT seg endå sterkare til lange, lokale friluftstradisjonar der ny-norsken er språket, og syner han fram til alle som er glade i fjellet og uteliv.

i 65 år Det var etter uvêrs-påska i 1950 der fleire omkom, at DNT og Raudekrossen laga brosjyrane «Respekt for fjellet» og «De ni fjellvettreglene» for å førebyggja ulukker. Sidan har det vore hjelpekorps i beredskap i alle sentrale fjellstrok. Reglane, slik me kjenner dei i dag, kom i 1967. Så mange som 17 men-neske omkom i uvêr og skred i påsken det året, og det resulterte i ein ny fjellvettkampanje med slagordet: «Velkommen til fjells, men ta ansvaret selv».

Jorunn Veiteberg er årets nynorskbrukarKunsthistorikaren og forfattaren Jorunn Veiteberg (biletet) er kåra til Årets nynorskbrukar 2015.

Ho får prisen for den ufråvike-lege viljen sin til å gjera nynorsk til eit elegant og velforma bruks-språk på alle delar av kunstfeltet, i Noreg så vel som i andre land, seier styret i Nynorsk kultursen-trum i grunngjevinga si. Prisen er på 100.000 kroner og blir rekna som den fremste nynorskprisen.

– Dette var svært overras-kande, men desto meir varmar det. På mitt fagfelt er det få som brukar nynorsk, men for meg har det aldri vore spørsmål om val. Nynorsk er språket eg har vakse opp med og som eg tenkjer best på, seier prisvinnaren som er fødd og oppvaksen på Stord.

Ho er no sjølvstendig næ-ringsdrivande skribent og bur i København. Opp gjennom åra har ho signert eller redigert over 20 bøker, publisert minst 150 artiklar og hatt ansvar for over 20 utstil-lingar.

Prisen blir delt ut under Dei ny-norske festspela 25. juni. (NPK)

L media

Framtida for NRK Ny stortiNgsmeldiNg om NRK skal kome i juni. Rett etter påske kunne Kårstein Eidem Løvaas frå Høgre «lette litt på sløret» og fortelje litt om kva me har i vente.

Ikkje overraskande handla det mykje om korleis NRK skal finansierast og kva posisjon NRK skal ha. Ifølgje Løvaas bør kjerneverksemda til NRK vere radio og TV. Tilbod på nett bør NRK ta seg betalt for, på lik line med andre medium. Det at det nyleg har kome to rapportar som vi-ser at NRK ikkje trugar andre medium på nett, har Løvaas valt å sjå heilt vekk ifrå.

NrK har eNdra seg myKJe dei siste åra. NRK har vorte tilgjengeleg på fleire plattformer enn tidlegare, både fjernsyn, radio, Internett og mobil. Ikkje berre har NRK vorte annleis, men folk nyttar media annleis også. For mange har In-ternett vorte primærkjelda til informa-sjon. Me i Kringkastingsringen meiner det er viktig at NRK held følgje med den digitale utviklinga og er open for å ekspandere tilbodet sitt i tråd med end-ringane som skjer. NRK.no er viktig fordi i motsetting til mange andre mediehus som styrer etter overskrifter med høg klikkverdi, kan NRK tillate seg å ha mål-politiske prioriteringar i tillegg. Desse målpolitiske prioriteringane er ein del av det offentlege sitt krav til den aller vikti-gaste allmennkringkastaren vår.

det som liKeVel uroar meg mest, er forslaget om å vrake heile NRK-plakaten. Eller, det vil seie, bytte den ut med ei enkel setning: NRK skal styrke medie-mangfaldet. Til Aftenposten seier Løvaas at NRK-plakaten har gått ut på dato. Slik me ser det, er det i NRK-plakaten stad-festa viktige språkpolitiske målsettingar som det er viktig å vidareføre og byggje vidare på - ikkje slengje i frå seg. Spesielt kravet om 25 prosent nynorsk.

dei siste åra har NrK Vist at dei har store språklege ambisjonar, og at dei har evne og vilje til å setje i gang tiltak for å nå dei. Men ambisjonane dei har, er i stor grad styrte av statlege krav og målsettin-gar. Kringkastingsringen har vanskeleg for å tru at NRK på eige initiativ ville sett i verk tiltak for å auke nynorskprosen-ten, om det ikkje hadde vore eit fastsett krav til kanalen frå staten si side. Ser ein til dømes på TV2, som ikkje har eit prosentkrav, fører dei ikkje ein gong statistikk over nynorskbruken i kanalen. Me er redde for at ei fjerning av NRK-plakaten vil vere første steg vekk frå å forplikte NRK til satsinga på nynorsk og dialektbruk.

Forslaget om å bytte ut NRK-plakaten er eit stort hopp tilbake. NRK-plakaten har ikkje gått ut på dato. Om du, gode Løvaas, framleis skulle meine det, trur eg du må sjekke datostemplinga ein gong til.

karoliNe oPsal marøy dagleg leiar i Kringkastingsringen

God plan: – Eg ville ikkje gje ut ei bok, eg ville gje ut ei god bok, seier prisvinnar Lars Petter Sveen. Foto: Kjartan Helleve

Fjellvettreglane på nynorsk

Fjellvettreglane på nynorsk: Marit Aakre Tennø, leiar i Noregs Mållag og Astrid Kalstveit, dagleg leiar i Sogn og Fjordane Turlag heng opp fjell-vettreglane på hytta Fivla i Breheimen for fyrste gong på nynorsk. Foto: Knut Webjørnsen

Foto

: Pet

er C

laes

son

8

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Det seier Hege Lothe, informa-sjons- og organisasjonskonsulent i Noregs Mållag. No blir ein kam-panje for nynorsk for vaksne inn-vandrarar sparka i gang.

I 2013 hadde 13 681 obligato-risk norskopplæring som ein del av eit introduksjonsprogram. Totalt fekk over 43 000 vaksne innvandrarar norskopplæring. Ei spørjegransking frå Noregs Mållag gjennomførd hausten 2014 til 129 kommunar viser at berre 24 kom-munar gjev nynorskopplæring. No vil mållaget setje inn ein ekstra innsats på dette området.

– Innvandrarar er viktige tilflyt-tarar for heile Distrikts-Noreg. Det er difor ekstra viktig at dei som buset seg i nynorskområde, lærer det språket som ungane lærer på

skulen og som er dominerande i lokalsamfunnet, seier Hege Lothe.

– Me kan nytte erfaringa frå arbeidet me gjer i skulen, men her kan me ikkje slå i bordet med lova. Lova om opplæring for vaksne seier ingenting om opplærings-språk eller om språket i læremidla. Difor er det viktig å få kommunane og dei som driv med vaksenopp-læring for innvandrarar til å sjå at det å ha opplæringa på nynorsk gjev viktige fordelar, peikar Hege Lothe på.

Meir læreMiddel Mållaget har vore oppteke av denne saka lenge, men så lenge det var al-vorleg mangel på læremiddel og andre ressursar på nynorsk, var det vanskeleg å få fart på saka.

– Dette har blitt mykje betre dei siste åra. Det tilfanget som finst på nynorsk i dag, er meir enn godt nok til å gje ei fullgod norskopp-læring for vaksne innvandrarar, seier Hege Lothe. Somme kom-munar har jamvel, med ein ekstra eigeninnsats, undervist på nynorsk sidan tusenårsskiftet.

Ho meiner at nett det at somme har insistert på nynorsk i så mange år, syner at det er mogleg, berre viljen er der. Ofte kokar det ned til haldningar til og dugleik i nynorsk hjå dei tilsette i vaksenopplæringa. Fordi norskopplæring for vaksne innvandrarar er opplæring i tala bokmål eller tala nynorsk (såkalla normaltalemål), er det mange som kvir seg for å gje slik opplæring i nynorsk. Innvandrarane skal ikkje lære å tale dialekt på norskkurset.

– Men vi meiner at det å ha nynorsk opplæring i vaksenopp-

læringa rett og slett kan vere med å gjere det lettare å kome inn i det norske samfun-net fordi ein forstår lettare det munnlege talemålet. Det er også eit poeng at uansett om desse inn-vandrarane som har lært nynorsk, seinare flyttar til bokmålsområde, så er det mange som melder om at det slett ikkje har vore ei ulempe å lære nynorsk fyrst, seier Hege Lothe.

Ho fortel at det blir arbeidd med eit kampanjeopplegg, og at det er fleire ting lokallaga kan gjere.

– Dette er eit godt høve til å

LlaNdeT ruNdT

Tap i Hol Tysdag 14. april var det skulemålsrøysting i Hol kommune fordi ein skal slå saman to skulekrinsar til éin skulekrins. Det var 298 som røysta for bokmål og 121 for nynorsk. Totalt røysta 419 av 1002 røyste-føre. Kommunestyret gjer vedtak i saka seinare i vår.

Målpris Til røysTa frå ValdresJournalist Sigrid Havig Berge har fått Målprisen av Valdres Mållag. Ho er journalist i Valdres for NRK Hed-mark og Oppland og brukar valdresmål i arbeidet.

– Sigrid Havig Berge har ein god og tydeleg dialektbruk. Det er lett å få med seg kva sakene ho

produserer for NRK Hedmark og Oppland dreier seg om, seier Reidun Dølehuset, leiar i Valdres Mållag.

Ny leiar i MållageT sparbyggjeN Camilla Bilstad er ny leiar i Mållaget Sparbyggjen. Laget er eit av tre lokallag i Steinkjer kommune og har 35 medlemer.

Volda Mållag gjeV pris Til jourNalisTSunnmørsposten sin journalist Knut Arne Aarset har fått Målprisen 2015 av Volda Mållag, melder Sunn-mørsposten.

– Dei velformulerte tekstene til Knut Arne Aarset går hand i hand med fantastiske bilete som treffer auget når ein blar gjennom avisa, heiter det i grunn-gjevinga frå Volda Mållag.

Klage frå MålselV Mållag Målselv Mållag har levert inn klage til Målselv kom-mune fordi kommunestyret i februar vedtok å gå frå skrivemåten veg til vei på kommunale vegar. Kommunestyret har vedteke å vere ein språknøy-tral kommune. Berre bruken av skrivemåten veg er gjeldande for begge skriftspråka. Målselv Mållag og Bodil Vinjevoll peikar på at det i tillegg må leggjast vekt på at det i to ulike høyringar frå administra-sjonen i 2014/2015 ikkje er kome innvendingar til administrasjonen om bruken av skrivemåten veg i Målselv. Frå Målselvdalen tok i bruk ordet veg i skriftlege namn, har skrivemåten veg eller avartar av veg vore brukt. Saka vert no lagt ut til høyring, deretter skal Stadnamntenesta for Nord-Noreg gje ei ny tilråding.

LmålNyTT

Nynorsk for nye norske– Innvandring er ein viktig ressurs for mange nynorskkommunar, og då bør ikkje kom-munane sjølve undergrave nynorsken ved å lære opp dei nye innbyggjarane i bokmål

LkampaNjeX Nynorsk for vaksne inn-

vandrar

X Målet er at flest mogleg vaksne innvandrarar skal få nynorsk norskopplæring.

X Startar i mai og varer til våren 2018

X Eigne flygeblad, kampanje-hefte, plakatar, T-skjorter og jakkemerke er i produksjon.

“ – Det mest brukte argumentet for å gje norskopplæring på bokmål, er man-gelen på tilfang på nynorsk. Denne feil-oppfatninga lyt me rydde opp i.

Hege Lothe

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

9

skape blest rundt nynorsk i dei tjuefire kommunane som i dag alt underviser på nynorsk. Det kan vere å stikke innom med blomar og kampanjeplakat og invitere med seg lokalpresse og NRK, seier Hege Lothe.

Ho er vel så oppteken av dei stadene der det ikkje er vaksen-undervisning på nynorsk.

– Det er rundt hundre kommu-nar att. I mange av desse har ikkje opplæringa for vaksne innvandra-rar vore drøfta. Lokallaga kan setje saka på dagsorden ved å ta kontakt og undersøkje korleis det er i deira heimkommune. Sidan vi nærmar oss valkamp, kan dette også bli ei valkampsak, peikar ho på.

lokalt arbeid – Det blir un-dervist på bokmål til dømes på Voss. Der har lokallaget teke tak i det, og me håpar at dei lukkast med å endre praksisen der. På Voss er arbeidet kopla saman med eit

større arbeid for å få kommunen til å vedta ein språkbruksplan. Kva språk det skal vere i vaksenopplæ-ringa, høyrer naturleg heime der, meiner Lothe.

– Sidan opplæringsspråket i dag er opp til kvart enkelt opplæ-ringssenter og kommune, meiner Mållaget at kommunane kan og bør vedta eigen språkbruksplan som inkluderer kva mål vaksne innvandrarar skal lære i norsk-opplæringa. Svært fåe kommunar har gjort noko vedtak om saka i det heile.

– Det mest brukte argumentet for å gje norskopplæring på bok-mål, er mangelen på tilfang på nynorsk. Denne feiloppfatninga lyt me rydde opp i. Nynorskstafetten opna opp mange dører til ordfø-rar- og rådmannskontor. Dette er eit godt høve til å banke på dei same dørene att, seier Lothe.

erik Groverik.grov@nm.no

– Vi TyKKjer deT er ViKTig å gjere nynorsken mest mogleg synleg, og stør opp under tiltak som brukar nynorsken, fortel Liv Marit Idsø, leiar i Naumdøla Mållag.

Denne kvelden då Norsk Tidend kjem på vitjing, er det både fylkes-årsmøte og bokkveld på Namdals folkehøgskole i Grong sentrum. Sjølve fylkesårsmøtet liknar på an-dre fylkesårsmøte med gjennom-gang av årsmelding, rekneskap, val og nye planar. Deretter er det ein interessant bokkveld saman med Grong folkebibliotek. Forfattar Ingrid Storholmen las og fortalde frå boka Her lå Tirpitz og hadde tonefølgje av Kjell Magne Robak på cello. Denne boka har Ingrid Storholmen skrive på bokmål.

– Den nye boka som eg no skriv, kjem på nynorsk. Handlinga går føre seg i India, og det er litt vanskeleg å seie kvifor ho vert på nynorsk, men det blir ho, seier Ingrid Storholmen. Ho vaks opp med nynorsk på skulen, og har som forfattar skrive både nynorsk og bokmål.

kulturtiltak i NaMdaleNNaumdøla Mållag er eit lag med lange tradisjonar og god økonomi. Mållaget selde eit hotell i Namsos på 80-talet, og pengar frå dette salet er godt forvalta og gjev framleis avkastning til ulike måltiltak. Då spelet «Namsens auge» vart sett opp, fekk dei ei solid pengestøtte. Siste året har laget støtta Olav Duun-stemnet på Jøa, som på ny vert planlagt i juni i år. Dessutan stør dei opp om Namdals

folkehøgskole og Sverdrup-veka på Lauga. Sist år gav dei også støtte til fullføringa av boka Faner i den frilynte ungdomsrørsla, med særskilt vekt på å få med faner i Namdalen.

NauMdøla Jul Naumdøla Mållag er eitt av dei minste fylkesmållaga i Noregs Mållag. Naumdøla Mållag dekkjer Namdalen i Trøndelag. Dette er den nordlegaste delen av Nord-Trøndelag. I dag er det tre lokallag i fylkesmållaget: Ytre Namdalen Mållag, Overhalla Mållag og Høy-landet Mållag, og dei tre laga har til saman 45 medlemer.

– Eit årleg arbeid vi gjer, er å gje ut Naumdøla Jul saman med Naumdøla ungdomslag. Dette bla-det er populært, og det er eit viktig utoverretta arbeid, både for målla-get og ungdomslaget i Namdalen, seier Liv Marit Idsø.

Redaktør for bladet er Lillian Marie Govasli, og ho er også sty-remedlem i Naumdøla Mållag. Bladet kjem ut med ei blanding av nynorsk og bokmål. Naumdøla Mållag leiger kontor hjå Frivil-lighetssentralen på Skage, for å ha ein fast plass for laget og for at redaktøren i Naumdøla Jul skal ha kontorplass.

Liv Marit Idsø held fram som leiar. Med seg i fylkesstyret fekk ho Inge Staldvik, Lillian Govasli, Magne Rønning og Ole Arin Saks-haug. Varalista er 1. vara: Ragnhild Vannebo, 2. vara: Knut Haga, 3. vara: Toralf Engesnes og 4. vara: Marta Krossbakken.

HeGe loTHehege.lothe@nm.no

Ny uNg leiar i liNdås Mållag Pernille Wiik Berg er 26 år og vart nyleg vald til ny leiar i Lindås Mållag. Ifølgje styret er ho den yngste leiaren i laget i manns minne. Ho overtek vervet et-ter Audhild Fosse. Lindås Mållag er eitt av tre lokal-lag i Lindås kommune. Laget har 48 medlemer.

Målpris Til Terje Kjøde Ørsta Mållag har tildelt Terje Kjøde Målprisen for 2014, melder Møre-Nytt. Juryen skriv at Kjøde er ein mar-kant og ihuga nynorskbrukar, både skriftleg og munn-leg. Han er ein uvurderleg ressurs for Ørsta Mållag, og ein person som har utmerkt seg også nasjonalt for interessa knytt til nynorsken. Terje Kjøde mottok Mål-prisen under ei tilstelling på Aasentunet. Han lova å halde fram med kampen for nynorsken.

Målpris Til jourNalisT Kristine M. Stensland er journalist i lokalavisa Gjesdalbuen i Gjesdal. Ho er fyrste journalist som skriv nynorsk i avisa, og Gjesdal Mållag har gjeve ho målpris for nett dette. I starten vart nynorsken møtt med skepsis frå nokre lesarar, og ho vart også beden om å veksle mellom bokmål og ny-norsk. No har støvet lagt seg i saka og løysinga er at Kristine M. Stensland skriv alle sakene sine på nynorsk.

Målpris Til MarTHas Marthas Delikatesser lagar salatar og sild i mange variantar, til dømes ein svært gode rekesalat med raust med reker, marknadsførd på nynorsk. I vår fekk dei Målprisen av Hordaland Mållag.

– Marthas Delikatesser AS nyttar nynorsk i ein bransje der bokmål har sterk dominans. Difor er innsatsen til ei verksemd som Marthas Delikates-ser AS svært viktig - det gjev folk høve til å møta nynorsken i dagleglivet, seier Astrid Olsen, leiar av Hordaland Mållag.

gåVe Til saulaNd TeaTergruppe Sauland teatergruppe fekk hausten 2014 ei gåve frå Hjartdal Mållag på 3000 kroner for bruk av saulandsmålet i arbeidet med framsyninga av spelstykket «Lars, Jon og ongen` dems». Hjartdal Mållag set stor pris på arbeidet til tea-tergruppa.

Illustrasjonsfoto: Enhet for voksenopplæring i Trondheim kommune

Målarbeid i Naumdøla

Liv Marit Idsø er fylkesleiar i Naumdøla Mållag. Foto: Hege Lothe

10

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

LLaNdeT ruNdT

Trøndersk målpris Til eli AunePå fylkesårsmøtet i Trønderlaget fekk Eli Aune til-delt Trøndersk målpris 2015. Ho er i dag rektor ved siste nynorskskulen i Trøndelag, Jåren-Råbygda oppvekstsenter, der det nett vart fleirtal for bokmål som opplæringsspråk.

– Ho er både fagleg god og har ein personleg-dom som gjer folk begeistra for nynorsk, seier Jan Sørås, leiar i Trønderlaget og Olav Kuvås, nestleiar i Trønderlaget. Eli Aune har vore måldame heile sitt liv. Ho har vore aktiv i mållaget, og ho har hatt eit viktig virke i skulen som rektor.

– Vi i Trønderlaget er glade for alt det ho har gjort for nynorsken. Ho har gjeve mange nynorskelevar eit positivt syn på språket sitt, og dette har blitt ein sentral verdi dei har hatt med vidare i livet, seier Olav Kuvås.

Han legg til at det i ordskiftet rundt skulemåls-røystinga slett ikkje alltid har vore ei lett rolle å vere rektor ved skulen, men Eli Aune har halde seg nøy-tral i debatten.

– Eg set stor pris på denne heideren. Det har vore kjekt å ha fått oppleve så mange ungar bli glade i og stolte av nynorsken, fortel Eli Aune.

VikTig og godT sunnmøreseminAr Heile 38 deltakarar møtte fram då nynorsken sin lagnad i kommunereforma var hovudemne på Sunnmørsseminaret i Fosnavågen.

– Gode og innsiktsfulle innleiarar og engasjerte debattar og kommentarar prega seminaret, fortel Terje Kjøde, avtroppande leiar i Sunnmøre Mållag. Marit Aakre Tennø, Noregs Mållag, og Vidar Høvis-keland, Landssamanslutninga av nynorskkommu-nar (LNK), var hovudinnleiarar. Dei andre innleiarane var påtroppande rektor ved Høgskulen i Volda, Johann Roppen, skrivar i Sunnmøre Mållag Iselin

LLagsNyTT

Det finst ikkje nokon fasit på korleis ein skal undervise nynorsk og bokmål i same klassen. Ofte endar ein opp med ein privat pedagogikk, basert på erfaringar frå den einskilde læraren eller skulen. Men stundom endrar samfunnet seg raskare enn pedago-gikken. Os ligg tre små mil frå Bergen sentrum. Dei har opplevd ei veldig tilflytting dei siste tiåra, og meir skal det bli i åra som kjem. I all hovudsak kjem tilflyttarane frå bokmålsområde. Mange foreldre ynskjer at ungane deira skal lære bokmål i skulen, noko som fører til konfliktar og krav om eigne klassar. Korleis kan ein møte desse ynska på ein best mogleg måte?

Veksesmerter – Det er ei veldig utvikling i Os, og me opplever nok veksesmerter, seier Marie Hauge, leiar i Os mållag.

– Me i Os mållag er veldig glade i lærarane og er opptekne av at dei er gode ambassadørar for oss rundt om i skulane. Me inviterte dei difor til frukostmøte med fagleg innhald for å syne at me set pris på dei, ut-vide vårt eige nettverk og gje dei litt fagleg påfyll på dette med å arbeide i skular med språkblanding.

I byrjinga av mars var 15-20 læ-rarar samla for å dele erfaringar og for å høyre på Gudrun Kløve Juuhl frå Nynorsksenteret. Det var ser-vert påsmurt og kaffi, medan Juuhl synte fram døme frå heile landet. Eitt av poenga var å gjere dette til ei

tydeleg problemstilling, og å skape «språkleg merksemd». Nynorsk høyrer heime i skulen, og det har aldri skada nokon å byrje tidleg. Ho hadde også ein gjennomgang av kva regelverket seier, og om kvar læra-rane kunne finne lærarressursar og inspirasjon på nett.

Utanfor klasserommetDå lærarane fekk kome til ordet, kunne dei stadfeste at dette ikkje stod høgt oppe på lista. Ein fortalde om ein elev som ikkje hadde opp-fatta at ho hadde nynorsk som ho-vudmål før ho gjekk i 5. klasse. Men ordskiftet dreidde seg fort vekk i frå klasserommet og over til å dreie seg om livet utanfor. Det vart snakk om haldingar mellom foreldra, krav, påstandar og argument som ikkje var språklege og pedagogiske. Motstanden var meir automatisk. Anne Fristad, rektor ved Nore Neset ungdomsskule, fortalde om at desse foreldra tidlegare insisterte på ein eigen bokmålsklasse.

– Om desse foreldra får til ein bokmålsklasse, så blir han liten, gjerne med berre ti elevar. Det er ikkje alltid bra, når ein er omgitt av store klassar på tretti elevar. Desse små klassane blir veldig spesielle. Me hadde nokre små bokmålsklas-sar på 90-talet, og dei fungerte dår-leg. Det er ikkje nokon automatikk i at om berre klassane blir småe, så blir det gode klassar, sa Fristad.

møte med respekt Løysinga var å møte desse innflyttarane med respekt.

– Ofte har dette handla om noko meir enn språk. Innflyttarane kjem med ein motstand mot nynorsk, gjerne kombinert med fordom-mar. Dei har lova på si side, men me møter dei med respekt. Etter å ha snakka med dei, diskutert kva som er best for deira unge, så er dei ikkje så skeptiske lenger. Eg trur faktisk me er blitt flinkare til å prate med foreldra og grunngje språkvalet i skulen. Eg har alltid hatt ei pedago-gisk grunngjeving: kva som er bra for klassen, kva som er bra for ungane. Det kan verke som krava har roa seg litt, at foreldra skjøner at det er råd at ungen lærer nynorsk, utan at det går ut over personlegdomen, sa Fristad.

Det er denne haldinga Os mållag gjerne vil fyre oppunder. Mellom lærarane som kom på møtet, var det

språkblanda klassar:

– Lærarane er våre fremste ambassadørarMange foreldre som flyttar inn i nynorsk-land, ynskjer at ungane deira skal få bokmåls-undervisning, og lærarane får jobben med å argumentere imot. Os mållag ynskjer å hjelpe til. I mars inviterte dei til frukostmøte.

Den draumen: – Draumen hadde vore å få til eit heildagsseminar for alle lærarane, ikkje berre dei som underviser i norsk, seier Marie Hauge, leiar i Os mållag.

Flinkare: – Eg trur me er blitt flinkare til å prate med foreldra og grunngje språkvalet i skulen, seier rektor Anne Fristad.

Heider: Eli Aune har gjeve mange nynorskelevar eit positivt syn på språket sitt, og fekk velfortent heider for arbeidet sitt. Foto: Trønderlaget

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

11

Nevstad Øvrelid, som har skrive masteroppgåve om målbyte, og Nils Ulvund, eldsjel og leiar i Sunndal Mållag.

– Sunnmøre Mållag er merksam på at kommu-nereforma kan endre på premissane for nynorsken på Sunnmøre, og ønskjer å skolere og bu medlem-mene på det arbeidet som ventar. Seminaret la eit godt grunnlag for dette, fortel Terje Kjøde.

Stina Aasen Lødemel frå Nynorsk Kultursentrum orienterte om Allkunne-prosjektet. Ho inviterte medlemmer i Mållaget til å melde seg som forfatta-rar, og ho vonar at mållaga vil medverke til å spreie informasjon om Allkunne.

Sunnmørsseminaret 2015: Dei fremste på biletet er frå venstre Anne Lise Knotten Skoge, Brynhild Myk-keltveit Sandanger, Veronika Bonaa, målprisvinnar Liv Randi Bjørlykke og Camilla Auflem Vik.

ny leiAr i numedAl mållAg Sigrun Blaavarp Heimdal vart nyleg vald til ny leiar i Numedal Mållag.

– Numedal Mållag har arbeidd med oppset-ting av plakettar med Alf Haugland sine dikt rundt omkring i Rollag, dette arbeidet skal halde fram, seier Sigrun Blaavarp Heimdal, til Nume-dalsnett og fortel også at den viktigaste oppgåva for det nye styret er å arbeide fram ein nettstad for dialektane i Numedal. På nettstaden skal ein kunne høyre og lese døme på dialektord. I det nye styret sit: Sigrun Blaavarp Heimdal, leiar, Bjørn Ole Hovda, skrivar, Mona Lid, styremedlem, Anna Hovda, styremedlem, Gunhild Torsrud, styremed-lem.

sylfesT 70 år! Ein av dei mest kjende nynorskingane, Sylfest Lomheim, fylte 70 år den 11. mars. Noregs Mållag ynskjer til lukke med dagen!

fleire nye andlet. Dei hadde greidd å nå lenger ut enn den harde kjernen.

språkleg medVit Leiar Maria Hauge er medviten om at dette dreier seg om meir enn opplærings-mål i skulen.

– Det har vore stor tilflytting til Os, og meir er venta. Veksten kjem frå bergensområdet og bokmåls-kommunar. Så utfordingane er der. Men me har også ting som talar til vår fordel, t.d. nynorsk dagsavis og nettavis, me har medvitne målfolk rundt om i skulane, me har unge vaksne som ser at nynorsk er ein del av det å vere osing. Så dette presset kan føre til at me blir meir med-vitne, og at det kan vekkje folk til å kjenne på kva det vil seie vere osing. Nynorsk og dialekt er ein del av det. Me vil i alle fall gjere vårt. Det blir eit press, me får vekst, men då vil det skjerpe oss, sa Hauge.

Ho fortalde at laget tidlegare har hatt nynorskkurs for foreldre, men at målet er å nå endå fleire pedago-giske krefter.

– Me leikar med tanken om eit møte med rektorane. Draumen hadde vore å få til eit heildagssemi-nar for alle lærarane, ikkje berre dei som underviser i norsk. Dette er eit spørsmål som er aktuelt i alle møte mellom lærarar og elevar. Så ein heil dag, med fagleg påfyll og lunsj og no-kre små gåver, det hadde vore fantas-tisk å få til. Men det handlar også om at lærarane skal ha tid. Spørsmålet er kva me kan greie med dei ressursane me har, og den travle kvardagen lærarane har. Det er krefter og mot-krefter, og så får me følgje med på kjøtvekta på kven som vinn. Me veit det ikkje er så mykje som skal til. Det handlar om medvit, sa Hauge.

kjarTaN HeLLevekjartan.helleve@nm.no

språkblanda klassar:

– Lærarane er våre fremste ambassadørar

Tips: Gudrun Kløve Juuhl deler ut nokre siste råd til lærarane etter møtet. Alle foto: Kjartan Helleve

Den draumen: – Draumen hadde vore å få til eit heildagsseminar for alle lærarane, ikkje berre dei som underviser i norsk, seier Marie Hauge, leiar i Os mållag.

12

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Seminaret i Fred-rikstad vart akkurat så innhaldsrikt og interessant som ein hadde håpa på.

På eit landsmøte ville eit ordskifte om kor vidt nynorsk er eit språk eller ei målform, teke tid. Det ville ha vore replikkar, saksopplysingar og endringsframlegg før ein kunne landa på ei formulering som eit knapt fleirtal i salen kunne røysta for. Men vårseminar er ikkje lands-møte.

For fyrste gong på veldig mange år er det ikkje landsmøte i Noregs Mållag. I staden vart det skipa til eit nasjonalt seminar i Fredrikstad i mars. Programmet var mangfal-dig, og spente frå grunnleggjande ideologi til praktisk målarbeid.

Mange hadde gledd seg til inn-leiingane til Rolf Theil og Helge Sandøy om språk og målform. Sidan det ikkje låg noko vedtak og venta i enden, vart det i staden eit ope og fint ordskifte.

– Det er to grupper som meiner det er greitt å snakka om at opp-havet til bokmål er dansk. Det er i Danmark og i målrørsla, sa Theil.

– I bokmålsmiljø, og særleg ved universitetet i Oslo, som eg kjen-ner, så er det å påpeika dette som å stikka fingeren inn i eit vepsebol. Det er også ein tendens å forklara moderne bokmålsord etymolo-gisk ved å peika på dei norrøne formene. At ordet har vore innom Danmark på vegen, blir ikkje nemnt.

Theil fortalde om definisjonar av standardspråk, og meinte at nynorsk godt kunne falla inn i ein slik definisjon. Talemålet som skriftspråka byggjer på, ligg tett på kvarandre i Skandinavia. Dersom dansk og bokmål skal reknast som to språk, og ikkje to målformer, bør også nynorsk og bokmål reknast som to språk, ikkje to målformer. Omgrepet målform meinte Theil hadde opphav i noko anna enn i språkvitskapen.

–Det er for å dekkja over, even-tuelt understreka, at me har to standardvariantar av det same språket. Dette er språkpolitikk, språkpolitikk og språkpolitikk.

Dette var ikkje Helge Sandøy usamd i. Men nett av same grunn var han i mot å insistera på at bokmål og nynorsk er to ulike språk. I mange land er det ein klår maktstruktur i språket. Det finst eit hierarki, der éin del av språket har størst verdi. I Noreg

Nytt lag på StrandaNytt kapittel i målsoga: Denne våren vart det skrive eit nytt kapittel i målsoga for Stranda kommune på Sunn-møre. Då vart Stranda Mållag skipa.

Roger Furset er nyvald som den aller fyrste leiaren i laget. Tidlegare har dei som har vore medlemer i kommunen, anten stått i eitt av nabolaga, eller som direktemedlemer i Sunn-møre Mållag. No vert alle desse medlemene samla i laget. Og sjølv om laget berre er nokre veker gammalt, har dei alt no gjort eit solid vervearbeid for Mållaget.

– No arbeider vi med å få medlemslista komplett og vi har no kome opp i 40 medle-mer, frå å starta på om lag 10 medlemer, fortel Roger Furset.

– Korleis var skipingsmøtet dykkar?

– Det var veldig positivt. Vi var ikkje så mange på møtet, men dei som kom, var enga-sjerte, seier han. Og i neste veke skal dei ha sitt fyrste styremøte. I tillegg til han sjølv, er det fire styremedlemer til: Petter Hjørungdal, Inge Bjør-dal, Olav Slettebak og Grete Bjørdal.

Nye oppgåver – Korleis er det med nynorsk på Stranda? Står han sterkt?

– Ja, nynorsk som skrift-språk står sterkt, medan dialekten er meir i endring. Men nynorsken står sterkt i til dømes skule, lokalavisa og i kommunen.

– Kva slags arbeidsoppgåver vil de arbeide med?

– Av saker som vi snakka

om på skipingsmøtet, så vil vi arbeide inn mot barneha-gane. Dessutan vil vi prøve å få norskopplæringa for vaksne innvandrarar på nynorsk. Den er i dag på bokmål, noko som er heilt horribelt, seier Roger Furset.

–Stranda kommune har elles meldt seg ut av Lands-samanslutninga for nynorsk-kommunar (LNK) for å spare pengar. Vi ynskjer å ta opp at kommunen bør bli medlem att.

dialektord Sommaren 2000 vart Roger Furset inter-vjua i Norsk Tidend. Den gon-gen var han sivilarbeidar på ein veglaus gard: Ytste Skotet i Stranda kommune. Der tok han og to andre i mot skule-klasser og turistar, og lét dei oppleve noko av livet frå gamle dagar. Den gongen fortalde Ro-ger at han var veldig oppteken av gamle dialektord og kva dei tyder.

– Ja, men det er eg endå, smiler Roger. Eg tykkjer det er veldig spennande å finne ut kvifor noko heiter det det hei-ter. Gjerne spesielle og gamle dialektord som få kjenner til. Eller kva som er opphavet til eit stadnamn. Ofte er det ei heilt naturleg forklaring.

Han fortel at han sjølv vaks opp med både besteforeldre og nære slektningar tett på som gjorde at han høyrde heime-dialekten rundt seg gjennom heile oppveksten.

– Dette har nok gjort at eg sjølv har blitt påverka av dette, seier Roger Furset.

Hege LoTHehege.lothe@nm.no

LLagsNyTT

Fyrste vårseminar vel i hamn

Det aller fyrste styret i Stranda Mållag: Inge Bjørdal, Grete Bjørdal, leiar Roger Furset, Olav Slettebak og Petter Hjørungdal.

Over: Rolf Theil lyttar til Helge Sandøy sine argument for å kalle nynorsk ei målform.

Til høgre: God stemning både i krambua og i kaffipausen. Foto: Kjartan Helleve

solveig skal leie suNNmøre: Etter seks år som leiar av Sunnmøre Mållag, gjekk Terje Kjøde av på årsmøtet i februar. Den nye leiaren heiter Sol-veig Linge Stakkestad (biletet) og kjem frå Valldal i Norddal kommune. Sunnmøre Mållag har siste åra auka medlemstalet med fleire hundre medlemer, og starta opp heile fem nye, aktive lokallag.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

13

Seminarsøg på VårsøghelgspråksemiNar: Sunndal Mållag og Sunndal kommune inviterer til seminaret Grense-laust språk i høve Vårsøghelga i Surnadalen.

– Vi har hatt eit godt sam-arbeid med både kultursjef Ole Magne Ansnes og rådmann Per Ove Dahl i Sunndal kommune, og det set vi stor pris på. Når dei utfordrar oss til å lage seminar, då lyt vi gjere det, smiler Nils Ulvund, leiar i Sunndal Mållag.

Målgruppa for seminaret er tilsette i kommuneadministra-sjonane på Nordmøre. Gjerne rådmenn, personalsjefar, oppvekstsjefar og kultursjefar. Og sjølvsagt ordførarar og folk som stiller til val til hausten.

– Vi tykkjer det er veldig kjekt at Per Olaf Lundteigen som er stortingspolitikar for Sp og var saksordførar då grunn-lova kom på nynorsk, kjem. Han skal snakke om mellom anna kva nasjonale føringar det har at grunnlova vart ved-teken på nynorsk – og kva det kan ha å seie for språkføringa i kommunane, fortel Nils Ul-vund. Opningsinnlegget held Ottar Grepstad, direktør ved

Nynorsk kultursentrum. Han vil leggje vekt på kor mykje nynorsken er i bruk i dag. Og så vil ein også ha ein Nordmøre-del der ein drøftar nynorsk-bruk på Nordmøre.

– Når vi får diskutert nynor-sken, det er då vi får løfta han fram. Det er i alle fall det som har skjedd i Sunndal kommune, seier Nils Ulvund. Han legg vekt på at det viktig at det vert eit godt og interessant seminar, men det er også viktig korleis ein arbeider vidare med kom-munereforma og nynorsken. «Grenselaust språk» inngår i Vårsøghelga, den unike kul-turfestivalen i Surnadal, som i 2015 feirar 20 år. Tungvektarar i norsk kulturliv vil vere med og feire jubileet, samt at det i 2015 òg er 70 år sidan fredsvåren 1945, da Hans Hyldbakk sat på heimplassen sin Kleiva og skreiv diktet Vårsøg: Arve Tel-lefsen, Håkon Bleken, Henning Sommerro, Sigmund Groven, Trondheim Symfoniorkester, Ni-darosdomens Guttekor, Trygve Brøske, Isa Katharina Gericke, Stian Carstensen, Ola Kvernberg og mange fleire kjem.

Østfoldmålprisen til namnegranskararØstfoldmålprisen vart i år til-delt namnegranskarane margit Harsson og tom schmidt for bokserien Bustadnavn i Østfold.

– Med Bustadnavn i Østfold har språk- og historieinteres-serte østfoldingar ei vitskapleg kvalitetssikra kunnskapskjelde som er eineståande i Noreg, seier Magne Aasbrenn, leiar i Østfold Mållag og Kjetil Aasen, styremedlem i Østfold Mållag.

– Østfold Mållag er stolte og glade over å kunne gi Margit Harsson og Tom Schmidt ein velfortent pris. Vi vil kjøpe inn eksemplar av bøkene og gi dei til bibliotek i Østfold. Slik håpar vi

at Bustadnavn i Østfold blir betre kjent i Østfold. Og ikkje minst håpar vi at verket blir fullført, og at faget får leve vidare, seier Kjetil Aasen. Han er tydeleg på at dette arbeidet har vore mogeleg takk vere språksamlingane ved Universitetet i Oslo. No står sam-lingane i fare for å bli avvikla, og med dei eit heilt fagfelt.

– Vi seier tusen takk for prisen. Vi set stor pris på å få denne merksemda, og det gjev inspirasjon til vidare arbeid, seier Margit Harsson og Tom Sch-midt. Prisen vart delt ut i høve vårseminaret åt Noregs Mållag i Fredrikstad.

er dette hierarkiet mykje flatare enn t.d. i Danmark, der høgkøbenhavnsk er det dominerande offentlege tale-språket.

– To målformer er ei påminning om at språket er eit maktinstrument og blir utnytta av hegemoniet. Den politiske kritikken mot bokmålet blir mindre rettkomen viss ny-norsk er eit eige språksamfunn. Med ’to språk’ definerer vi oss utanfor maktspelet, og riksmåls-folka «får fred». To målformer markerer ein konflikt og ulike in-teresser. Nynorsk kan bli verande ein kulturpolitisk utfordrar i sta-den for å utvikla eit nytt hegemoni, meinte Sandøy.

Innspel frå utsida fekk seg ein knekk ved at Ann-Mari Thomas-sen frå Norske Samers Riksforbund måtta melda pass på kort varsel. Nestleiar Sigbjørn Hjelmbrekke tok utfordinga på sparket og heldt ei god innleiing om kommunesamanslå-ing. Og innspel vart det uansett ved Synnøve Midtbø Myking, som heldt eit fint føredrag om fransk fram-gang i Quebec. Provinsen er den einaste i Canada der engelsk ikkje har offisiell status. Myking la mykje

vekt på korleis ein juridisk sikra posisjonen til det franske språket.

Praktisk mål-arbeid fekk like mykje plass som dei meir faglege innspela. Det var innleiingar om både mållova, ny-

norsk for innvandrarar og littera-turformidling. Til det sistnemnde punktet kom Ragnfrid Trohaug og Bente Lothe Orheim frå Samlaget og presenterte barneboksatsinga si. Forlaget gav i vinter ut tolv heilt nye lettlesbøker, og har i tillegg utviklinga appen Leseland, som er digitale barnebøker for nettbrett.

Fredrikstad synte seg frå den aller beste sida i løpet av helga. Det nye litteraturhuset synte seg å vera eit perfekt lokale, både for seminar og til middag om kvelden. Før mid-dagen tok leiar i Østfold Mållag, Magne Aasbrenn, med seg dei ivri-gaste på ei lita byvandring. Ho enda opp på Fredrikstad Stadion, men gjekk fyrst gjennom gamle verfts-område. Særleg punktet om kva konsekvensar det fekk å snakka feil dialekt ved verftet, gav gjenklang frå ordskiftet tidlegare på dagen.

kjarTaN HeLLevekjartan.helleve@nm.no

noregs mållagVårseminar 2015 Fredrikstad 14.-15. mars

Fyrste vårseminar vel i hamn

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

14

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Oddny Miljeteig har verva så mange nye medlemer at ho har problem med å forstå det sjølv.

Det er etterkvart ei velkjend historie. Vinteren 2012 fekk dåverande kunnskapsminister Kristin Halvorsen eit innspel frå Utdanningsdirektoratet om at det var på tide å sjå på sidemålsopplæringa i skulen. Kan henda det var dags for å innføra berre éin karakter i norsk. I staden for å leggja framleg-get i skuffa, gjekk Halvorsen ut i Dagsavisen og sa at dette var noko ho var villig til å vurdera seriøst. Sidemålet sin plass i skulen var truga.

Det tok ikkje lang tid før målfolket reagerte. Målrørsla protesterte naturlegvis, men mest gle-deleg var at Noregs Mållag straks byrja å få nye medlemer. Mållaget hadde nyleg skaffa seg ei ny teneste, som gjorde det råd å melda seg inn via mobiltelefonen. Det gjorde det mogleg å oppfor-dra folk til å melda seg inn, og sjå responsen rela-tivt raskt. Dei fyrste ti vart feira som ein siger. Dei vart til tjue, og snart vart femti eit realistisk mål. Det tok knapt eit døgn. Å melda seg inn i mållaget vart eit symbol på forsvaret for nynorsken sin plass i skulen.

Rasande Få vart meir provoserte enn Oddny Miljeteig. Ho hadde drive aktivt målarbeid på 70-talet, og arbeidde også eit par år som studie-leiar i mållaget. Ho var med på dei fyrste lære-middelaksjonane, og var med på å driva fram dialektarbeidet. Men sidan arbeidde ho mest med andre saker.

– Eg har ikkje så mykje å skryta av fram til bråket med sidemålet. Eg verva vel moglegvis to stykk på tjuefem år.

Ho hadde forventa at Halvorsen avviste fram-legga frå Utdanningsdirektoratet. Det skjedde ikkje. Miljeteig vart rasande. Og er det noko jour-nalistar elskar, så er det rasande folk. Miljeteig er kjend for å snakka med utestemme. Kjetil Gillesvik i VG hadde tidlegare arbeidd i Bergens Tidende og visste dette. Han fekk valuta for pen-gane. I løpet av intervjuet kom det fram at ho var i gang med å verva folk til mållaget. Gillesvik lova henne ei heilside i VG om ho greidde å verva hundre.

– Eg har aldri vore oppteken av å få heilsider i VG, men hundre skulle eg greia.

Og det gjekk som ein leik. Ho spurde om lag alle ho trefte, før ho gjekk gjennom kontaktane på telefonen, og så byrja ho å bruka Facebook aktivt. Dei hundre fyrste kom fort, og då ho stoppa litt opp, hadde ho verva 220 nye medlemer til mål-laget.

– Alle målfolk skjønar alvoret når ein byrjar å tukla med sidemålet, og eg var rasande. Et-terkvart gjekk raseriet over, men det var så mo-rosamt å halda på med denne vervinga. Det var moro å oppleva denne enorme responsen frå folk som aldri har lagt to pinnar i kross for nynorsk, og som truleg aldri hadde drøymt om å gjera det heller. Då dei forstod kva som stod på spel, og det var det mange bokmålsbrukarar som gjorde heilt av seg sjølv, så stod dei nesten i kø for å melda seg inn. Det er ei oppleving eg unnar mange å ha, men no vart det eg som vart den heldige. Folk som eg aldri kunne førestilla meg var interes-serte, kom bort og sa litt snurt at «meg har du aldri spurt». Det vart ein jippo av ein anna verd, fortel ho.

absuRd mange Det lærde henne noko heilt basalt: det er mange som aldri har vorte spurde. Miljeteig fortel om ei dame som ho var heilt sikker på var medlem frå før. Så dukka emnet opp i ein samtale, og Miljeteig smatt inn eit litt spakt spørs-mål om kor vidt dama hadde vorte spurd om å bli medlem. Det hadde ho ikkje. Aldri. Dette var fyrste gongen, og ho melde seg inn med det same. Difor spør ho alle. Nokre få har vorte litt fornærma, då dei har vore med i laget i meir enn førti år.

No er det tre år sidan den personlege verve-kampanjen hennar byrja, og i mars runda ho fem

LiNTervjueT

500Foto: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

15

hundre. Fjoråret gjekk «forferdeleg tregt», men etter eit krafttak i vinter nådde ho målet.

– Ja, det er absurd mange, eg greier knapt om fatta det sjølv. Men eg trur at dette er med på å gjera det så fasinerande, at målet har vore så vanvittig. Det har vorte ein sport for fleire enn meg, og fleire har hjelpt meg. No merkar eg at folk kikar på meg, det kriblar ei forventning i dei, og så ler dei seg nesten i hel når eg endeleg spør dei.

Ho er klår over at mange av desse nye med-lemene kanskje ikkje held ut så lenge. Det er ho ikkje så redd for.

– Om det blir med berre eitt år, så har perso-nen på eit tidspunkt teke eit standpunkt ved å melda seg inn, og synt ein politisk velvilje. Om det skulle røyna på i framtida, så er det truleg at desse folka er allierte. Det er gyseleg viktig.

målpolitisk oppvakning I vinter vart ho vald til nestleiar i SV, og avisene skreiv portrettin-tervju med denne friskusen frå vest. Mange trekte fram dette vervearbeidet, det skugga nesten over for dei andre kampsakene hennar. Asylpolitik-ken, human ruspolitikk og kampen for dei fattige. «Politikk sett i frå brusteinen» som ho plar seia.

– Asylpolitikken vart prakka på meg. Når eit menneske står og ser deg inn i augo og seier at om ikkje eg tek denne jobben, så går vedkomande den sikre død i møte. Då har eg ikkje noko val. Då

vart den politiske lagnaden min forsegla. Men då eg gjekk gang med i denne veldige vervinga, var det ei fornya erkjenning av kor viktig språket er. Alt dette me plar seia om at rakkar du ned på språket, så rakkar du ned på mennesket. Alt dette med identitet og folkemål kontra embetsmanns-språk. Kva er det står på det kruset dykkar? «Det går mangt ...» Ho ser ned og blir spak i stemma.

– «Det går mangt eit menneske og ser seg fritt i kring for Ivar Aasens skuld». Det ... Det har vore ei ny oppvakning for meg, dette her. Det har vorte så viktig for meg, og eg kjenner verkeleg på det frigjeringsprosjektet nynorsk er. Ikkje noko min-dre. Me som har kjent på kroppen kor godt det er å ha kunna bruka sitt eige språk, bør jammen stå opp for det når det røynar på. Ein skulle gjerne ikkje tru at dette skulle kunna kombinerast med asylpolitikk, rusarbeid, fattigdom og brusteins-perspektivet. Men eg kjenner altså på at nynorsk ikkje ligg veldig langt i frå. Ta til dømes Kuberan Thurairajah, som eg verva og stilte opp med i «Eg elskar nynorsk»-t-skjorte i Åsane Tidende. Då eg verva han, fekk eg ein leksjon om korleis tamilsk mista offisiell status på Sri Lanka i 1958, og om kor mykje det hadde å seia for språket. Det er sant at respekten for nynorsk kanskje aldri har vore større, og Kjartan Fløgstad har rett når han seier at den nynorske litteraturen blømer som aldri før. Men nynorsk er eit minoritetsspråk. Det blir far-

leg om det ideologiske medvitet forsvinn i denne erkjenninga. Då står me verjelause når det verke-leg er fare på ferde.

utan hemningaR – Ja, kva veg trur du det går?– Er til dømes kampen for dialekt vunnen?

Mine politiske vurderingar er at ingen saker er vunne ein gong for alle. Nynorsk har bite seg godt fast i eit område av landet der ein ikkje legg seg flat for overmakta, og om det buttar i mot, så kan me jo flira av at nynorsk har vore dødsdømd frå dag éin. Nynorsken lever i beste velgåande, men eg er overtydd om at nynorsken treng mållaget. Halvorsen gjorde slutt på ein tilstand. Og kanskje er det verst for ein nynorsk i relativ motgang, at nynorsk ikkje er i medvitet til folk.

– Kjem du til å halda fram med denne vervinga?– Eg har eit mål til. Men no tek det den tida det

tek. Eg får vel ein ny raptus, når eg blir lei av at det går tregt. Moralen og lærdomen er at det er alt for få som er vortne spurde. Gjer det enkelt, og ikkje set for store mål.

– Og det seier du?– Ja, men eg har aldri sett meg større mål enn

at eg visste eg kom til å nå dei. Og styrken min er at om det er noko eg meiner er viktig og rett å gjera, så har eg ikkje hemningar.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no

500 “ – Ja, det er absurd mange, eg greier knapt om fatta det sjølv. Men eg trur at dette er med på å gjera det så fasine-rande, at målet har vore så vanvittig. Det har vorte ein sport for fleire enn meg, og fleire har hjelpt meg. No merkar eg at folk kikar på meg, det kriblar ei forvent-ning i dei, og så ler dei seg nesten i hel når eg endeleg spør dei.

Oddny Miljeteig

16

No

rsk

Tid

eNd

2–20

15

Norsk Ordbok 2014 var lenge ei suksesshistorie. Frå å vera ei nesten uendeleg oppgåve med uklår sluttdato, greidde ein gjennom sterk styring og godt arbeid å gjere ferdig verket på rekordtid. Men ak-kurat før målstreken, la Uni-versitetet ut ein snubletråd. – Dette ville Hulda ha likt!

Ei handfull medarbeidarar står inne i det vesle biblioteket, halvparten i bunad. Dei blir kommanderte rundt av ein fotograf frå Klas-sekampen. Somme står og blar i bøker, andre i papir, medan prosjektleiar Åse Wetås skal sjå rett i kameraet.

– Vent litt, seier Dagfinn Worren og spring et-ter bysta av Ivar Aasen som står ute i gangen.

– Aasen må vera med.– Blir det ikkje litt for drygt?, er det ein som

spør.– Mogleg, men Aasen må vera med.Stemninga er lystig, nesten julebordaktig.

Fotografen må be Wetås om å vera alvorleg. Det er ikkje så vanskeleg. Fredag 27. februar skulle ha vore ein festdag for Norsk Ordbok. Band 12 skulle ha vore vel i hamn, i gangane på kontoret skulle det stå fulle flyttekassar, og medarbeidarane skulle gått rundt i ein lukkerus over å ha fått eit veldig prosjekt i hamn.

Men band 12 er ikkje ferdig. I staden for feiring, er det meir frustrasjon. Det skal likevel bli fest, det blir middag ute på Henie-Onstad-senteret. Ein slags avslutningsmiddag med bismak. Folk er festkledde og nokre har alt bunaden på. Men det er helst til ære for fotografen frå Klassekampen. Avisa skal skriva nok ein artikkel om ordboka. Det blir ikkje ein positiv artikkel.

Våren 2014 kom det fyrste varselet om at innspurten av Norsk Ordbok ikkje kom til å bli så enkel. Institutt for lingvistiske og nordiske stu-dium sende då ut varsel om oppseiingar frå 1. juli. Med eit halvt års oppseiingstid, ville det bety at prosjektet ville mista viktige medarbeidarar ved årsskiftet 2014/2015. To månader før prosjektet var vel i hamn.

Før sommaren kom, hadde styret ved institut-tet vedteke at dei også ville kvitta seg med språk-samlingane når verket Norsk Ordbok var ferdig. Eit heilt fagmiljø stod brått i fare for å bli radert ut. Motstanden mot vedtaket var sterk og synleg. Men instituttet, ved leiar Kristian Emil Kristoffer-sen, stod på sitt, og det har han gjort sidan. Desse ordsamlingane og dette fagmiljøet passar ikkje inn i strategien til Universitetet i Oslo. Dei høyrer heime ein annan stad. Det viktigaste initiativet for å syta for at arbeidet held fram, kjem frå Nynorsk Kultursentrum. Enno er det usikkert kva som kjem til å henda med både fagmiljøet og språk-samlingane.

«Når blir Norsk ordbok ferdig?» Midt i april 2015 har lite endra seg. I lokala til Norsk Ordbok er det framleis aktivitet. Lite er pakka ned. På ein disk ligg band 12 i form av lause ark i ein perm. «Åværig» blir siste ordet. Det har to tydingar: 1) blyg og tilbakehalden 2) uhuga på å gjere noko. Det er rett nok påfallande lite folk, berre den harde kjernen sit att.

Dagfinn Worren har vore med lenge. Han hadde sin fyrste arbeidsdag 6. januar 1975. Tre år tidlegare hadde språksamlingane blitt gjevne til Universitetet i Oslo som ei nasjonal oppgåve. Arbeidet med samlinga hadde halde på sidan 1920-åra, men no vart det sikrare arbeidstilhøve. I byrjinga var kravet til medarbeidarane harde. Dei skulle ha nynorsknært talemål, ha nynorsk som hovudmål, hatt det som arbeidsspråk tid-legare og ha norsk hovudfag. Og arbeidet med Norsk Ordbok gjekk sin gang. Band 1 hadde kome i 1966, band 2 kom i 78, band 3 i 94 og band 4 kom i 2002.

Ein stad etter utgjevinga av band 3 endra stemninga seg. Det var ein stigande frustrasjon særleg i Det Norske Samlaget over at dei berre måtte finna seg i å venta på banda, alt etter som redaksjonen gjorde seg ferdig. Men redaksjonen såg sjølv at det hadde skjedd noko med artiklane i band 3. Større tilgang på tekst gjorde at den ein-skilde ordboksartikkelen gjekk djupare og vart meir omfangsrik. Verket skulle i utgangspunktet vera 4 band, men no este det ut.

– Etter det som hadde vorte gjort i band tre, låg det an til at me skulle enda på tretti band, kan henda trettito, fortel Worren.

– Per Håland sitt faste spørsmål på årsmøta til Det Norske Samlaget var alltid: «Når blir Norsk Ordbok ferdig?» Han fekk aldri noko svar. Og i ein artikkel i Dag og Tid heitte det jamvel «Kven lever når Norsk Ordbok blir fullenda?»

Worren rekna ikkje med at han var ein dei. 2060 var ein mogleg sluttdato.

Nye tider, Nye folk Stortingsmelding 22 (1999–2000) lanserte Norsk Ordbok som eitt av fire nasjonale oppslagsverk som skulle full-førast til feiringa av Grunnlova i 2014. Steinulf Tungesvik skreiv ein forprosjektrapport i 2000 i nært samarbeid med den dåverande redaksjo-nen og instituttet. Om ein skulle nå dette målet, måtte det ekstra ressursar til. Og midlane kom. Frå 2002 auka tempoet, talet på medarbeidarar og utgjevingar. Inspirasjon vart henta gjennom samarbeid med ordboksprosjekt i Zimbabwe og i Sør-Afrika. Prosjekt som skulle gå raskt. Worren nærma seg pensjonsalder.

– Eg var på veg mot sekstiåra, og i tidsånda var det AFP og førtidspensjonering som galdt. I staden kom dette veldige løftet, med mange nye og unge folk som trong opplæring. Samstundes var dei nye gjerne sterkare på det teoretiske, og dermed lærde også eg mykje. Det beste var at dei som kom, var mindre bundne av tradisjo-nane. I staden for «slik MÅ det vera», så vart det meir «slik KAN det vera». Det tunge prosjektet vart etterkvart mykje lettare. Det er klårt at ein trettiåring har mykje meir arbeidskraft enn meg, men eg kunne kompensera ved å arbeida lengre dagar. I staden for å trappa ned og ta ut

LspråksamliNgaNe

Ikkje i målLspråksamliNgaNe

Samlingane ved Universitetet i Oslo er sette saman av ordboksverka for gammalnorsk, bokmål og nynorsk, namnearkiva og samlin-gane etter Målførearkivet.

Språksamlingane ligg mellom anna til grunn for Bokmålsordboka og Nynorskordboka, Norsk ordbank, matrikkelutkastet frå 1950, Norske Gaardnavne og Norsk Ordbok 2014. Desse er fulldigitale, sentrale publikumste-nester for norsk språk.

Arbeidet med Norsk Ordbok blei starta al-lereie i 1930. Det siste av dei tolv banda skal vere ferdig til vinteren. Verket gir ei uttøm-mande og vitskapleg framstilling av ordtilfan-get i norske dialektar og nynorsk skriftspråk, med grammatikk, tydingar, ordhistorie og døme på bruk både i litteratur og talemål. Verket har over 300 000 oppslagsord.

10. juni 2014 vedtok styret for Institutt for ling-vistiske og nordiske studium ved Universitetet i Oslo at det ikkje lenger hadde råd til å ta an-svaret for språksamlingane. 27 av dei tilsette i Norsk Ordbok fekk oppseiingsvarsel 1. juli 2014. Det blei stadfesta av Universitetsstyret i desember 2014. Norsk tenestemannslag har på vegner av fleire av dei oppsagde gått til søksmål mot UiO.

(Kjelder: Norsk Ordbok 2014 og Uniforum)

Dagfinn Worren lyfter bysta av Ivar Aasen på plass etter at han har fått lov til å vere med på eit grup-pebilete.

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

17

ekstra fridagar, så enda eg opp med å arbeida meir enn tidlegare.

Men det var òg ein skepsis frå mange hald til dette veldige løftet.

– Det var ei mental omstilling. Me dreiv med sjølve kjerneverksemda ved universitetet. Kjerne-verksemd er noko som skal vara ved. I vitskapen skal ein fylgja tanken, og ikkje tida. Det skulle ta den tida det tok. Så me var skeptiske til denne snøg-gredigeringa. Det var eit spørsmål om me kunne få tak i nok fagfolk, kunne ein læra opp folk raskt nok. Men det synte seg at dei gamle tilsetjingskrava var urimeleg harde. No har me hatt redaktørar som har lært seg nynorsk på ein månad, og somme har ikkje ein gong hatt norsk i fagkrinsen sin. Og det har gått heilt fint, for både motivasjonen og dei analytiske evnene har vore på plass.

Worren meiner at nøkkelen til at det gjekk så bra, er god organisering.

– Me som demokratar er tilhengjarar av flat struktur. Men det er berre når den flate strukturen har ei tydeleg leiing, at resultat kjem. Me har vore utruleg heldige med direktørane våre, som alltid har sytt for nok fagfolk, at me hadde gode arbeids-vilkår irekna skjønsam personalbehandling og at styret har levert dei tunge søknadene som tilførde nye midlar år etter år. Men nye digitale løysingar har også vore heilt avgjerande, og ikkje minst at me har hatt styring på omfanget. Me har visst kva materiale me sit på, og me har visst kva omfang me ville enda på. Nesten ned til kvar artikkel og

komma. Det er verktøya som har gjort at me kunne levera band etter band etter planen.

– Korleis opplever du at prosjektet nesten snublar på målstreken?

– Eg opplever at universitetet set til sides ei na-sjonal oppgåve dei har fått av Stortinget. Dei dyt-tar strategidokument og resultatbasert finansier-ing framføre seg, men eigentleg er dette forsking som ligg inne i grunnfinansieringa til universite-tet. All forsking byggjer på sakleg dokumentasjon, og nokon må hente inn den dokumentasjonen. Me dokumenterer og analyserer norsk språk og formidlar det i sjangeren ordbok. Viktige forny-ande kjelder er digitale lokale ordsamlingar og ikkje minst Nynorskkorpuset over nynorsk skrift-kultur på meir enn 105 millionar tekstord.

– No verkar det som om universitetet ser på dette som ei samling ordsetlar som kan stuvast vekk og setjast på eit lager til nokon har lyst til å opna dei opp att?

– Det syner ei utruleg dårleg forståing av kor-leis dette fagområdet har utvikla seg, i takt med den generelle utviklinga innanfor all dokumen-tasjon. Det er den gamle måten å tenkja på. Den fysiske samlinga vår er ein viktig del av historia vår, alle setlane som dei frivillige medarbeidarane lønlaust samla inn. Men me har vore i front på forskingsfeltet på å ta inn over oss den tek-nologiske utviklinga. Me dreg store vekslar på informasjonsteknologien og språkteknologien, og arbeidsmåten vår har endra seg dramatisk.

Me fekk Eininga for digital dokumentasjon, som har sitt utspring i dokumentasjonsprosjektet for dei humanistiske faga. Samlingane våre var eit hovudpoeng i det arbeidet. Det er ein dynamisk prosess som ein ikkje kan leggja vekk. Arbeidet med å dokumentera den språklege utviklinga er ikkje råd å leggja i frå seg. Ein må ha den breie dokumentasjonen for å sjå samanhengen. Det held ikkje med stikkprøvar, for språket utviklar seg. Då blir det musealt, og bruksspråk er ikkje musealt.

UNiversietetet rotar det til Åse Wetås sit framleis i stillinga som prosjektdirektør. Ho var strengt tatt også ferdig til 1. mars, men pro-sjektet er ikkje ferdig. Spørsmålet er om band 12 blir ferdig i 2015.

– Universitetet har ein plan, men han er utrygg. Alle vil jo at verket skal bli ferdig. Men for å seia det slik: å seia opp alle dei tilsette før ordboka var ferdig, er ingen måte å fullføra eit prestisjeverk på.

Universitetet grunngav oppseiingane med mangel på ressursar, og kravde ein lovnad om at pengane ville koma på statsbudsjettet. Departementet gjekk så langt som dei kunne, men ingen kan få lovnader om kva som kjem i eit statsbudsjett før Stortinget har vedteke det. Det var ikkje godt nok for universitetet, som då sa opp dei tilsette. Men pengane kom. Prosjektorganisasjonen har dermed framleis

Klassekampen er på besøk i Norsk Ordbok, og dei tilsette må stille seg opp i det vesle biblioteket. Foto: Kjartan Helleve

lønsmidlar, men etter 1. mars i år ingen å løna. Fem av dei som vart sagde opp, har gått til sak mot universitetet for usakleg oppseiing. Ei av løysingane for å få ferdig ordboka raskt og på ein fagleg god måte, er å hyra nokre av dei oppsagde attende på timebasis. Den løysinga ligg til juridisk vurdering på universitetet.

– Eg er evig optimist. Eg trur at det ordnar seg for Norsk Ordbok til slutt. Det går ikkje an å tulla med noko så flott som dette, og som så mange er opptekne av. For dei som ikkje er så opptekne av språket, så er i det minste tala eit argument. Ein kan ikkje bruka to hundre millionar kroner og laga ein flott infrastruktur og dokumentasjon av norsk språk, og så berre spyla han ut på målstre-ken. Det går ikkje an berre av samfunnsøkono-miske grunnar åleine. Det er eit argument som alle forstår, også dei som ikkje bryr seg så mykje om det språklege, seier Wetås.

Alle skjønar at eit prosjekt som heiter Norsk Ordbok 2014, vil slutta ein dag. Men medan ein står midt i arbeidet, med korte fristar og streng disiplin, så er det ikkje alltid lett å sjå skjera i sjøen. Det kom overraskande på alle at univer-sitetet skulle vera så totalt uinteressert i å driva med vitskapleg arbeid rundt språksamlingane etter at prosjektet var ferdig.

– Me har heile tida fått god respons frå utsida, på at me leverer til tidsfristane og med bra kvali-tet, seier Wetås.

– Så har me kan henda ikkje forstått at nokon kan sjå på dette, språkvitskaplege arbeidsoppgåver vedtekne i Stortinget og som har kosta så mykje pengar, som mindre viktig for forskingsverda og noko som skal ristast av leggen så fort som råd er.

– Har de vore naive?– Om det er eit punkt eg har vore naiv på, så

er det erkjenninga om at det større systemet lét avgjerda om å avslutta arbeidet med språk-samlingane og ordbøkene takast med dårleg forankring. Fagmiljøet har aldri fått lov til å seia noko, korkje oss som held på med det faglege innhaldet eller dei som lagar datasystema våre. Det er ingen som har spurt oss. No har eit delt instituttstyre, altså lågaste nivå på universitetet,

teke avgjerda om å kutta arbeidet med ordboka, om ikkje å digitalisera band 1-4, om å kutta arbei-det med Bokmålsordboka og Nynorskordboka og om ikkje å ta vare på samlingane. Det har aldri vore handsama på fakultetsnivå eller sentralt på universitetet. Det forundrar meg at det er opp til så få å styra kva universitetet skal vera og kva det skal halda på med. Det spesielle er her at språksamlingsverksemda er ei oppgåve Stortin-get har plassert ved universitetet. Det er openbert at det er noko gale med systemet når samlingane då ryk ut på denne måten. Det burde ikkje vera slik, meiner Wetås.

eksemplarisk prosjekt Noko av det ho stussar mest på, er sjølvmotseiingane i argu-menta til universitetet. Det veldige løftet Norsk Ordbok har vore i gjennom dei siste femten åra, burde ha vore eit skuleeksempel for forskingsmil-jøa, men slik er det ikkje.

– Det som er så forunderleg, er at me har le-vert etter alle dei krava som er definerte for for-sking og forskingsinfrastruktur. Arbeidet vårt kan teljast, målast og vegast. Me har laga eit system rundt ordbøkene og samlingane våre som det er råd å nytta til andre ting. No skal universitetet til alt overmål satsa knallhardt på digital humaniora. I tillegg har Forskingsrådet vedteke ein ny poli-tikk om at alle prosjekt som får stønad frå rådet, skal gjera materialet tilgjengeleg for alle som yn-skjer å gjera seg nytte av det. Dette apparatet finst allereie. Her ligg det ei stor gåve, verdt to hundre millionar, som ville ha vore eit sjumilssteg i den leia, men så er dei ikkje interesserte. Eg kan rett og slett ikkje skjøna det.

– Har de vore flinke nok til å syna fram arbeidet dykkar utover Norsk Ordbok og dei andre oppslags-verka?

– Me har heile tida prøvd å formidla arbeidet vårt breitt, og då utanom bidraga til ordboka. Me har prøvd å syna fram relevansen i forsking på det norske ordforrådet. Det er jo det me held på med. Ordboka er i den samanhengen den pri-mære formidlingskanalen for denne forskinga. Saman med tidlegare prosjektleiar Kristin Bakken

talde eg opp kor mange teljande forskingsartiklar forskarane i Norsk Ordbok har levert utanom ordbøkene. Me kom til langt over to hundre. Det er eit miljø som har levert mykje forsking, og me har prøvd å syna fram at forsking i ordforrådet er like viktig som forsking i syntaks og morfologi. Det er ingen grunn til at denne forskinga ikkje skal vera ein del av arbeidet på universitetet.

– Kvifor denne manglande interessa? – Eg får av og til kjensla av at om det ikkje var

norsk me forska på, men lat oss seia bulgarsk, så hadde forskinga vorten vurdert annleis. Eg får av og til kjensla av at haldninga «alle kan jo norsk» ligg i botnen. Det er som om at ja, norsk er eit språk i verda, men ikkje noko forskarar ved nor-ske universitet skal bry seg noko særleg om. Her meiner eg tvert om at norske forskingsinstitusjo-nar har eit heilt spesielt og internasjonalt ansvar.

– Men språkinteressa er jo levande her til lands?– Utan interessa ute i tusen bygder, grender og

byar, utan alle dei frivillige ubetalte innsamlarane som har samla inn ord frå sitt målføre, disiplinert notert ned, katalogisert og sendt inn. Utan denne dugnaden, hadde me aldri hatt det store og flotte setelarkivet som me har. Me hadde ikkje hatt høve til å ha så brei dekning på så mange dialektformer som me har. Så denne kjempestore interessa for språk ligg jo i botn. Og no snakkar eg ikkje berre om det innsamlingsarbeidet som vart gjort på 1930-talet. Dette held jo folk stadig på med, i mål-lag, historielag og ikkje minst ved innsatsen til en-gasjerte enkeltpersonar. Dermed skulle dette vera noko av det lettaste å syna samfunnsrelevansen av, men det verkar nesten tvert om.

– Eg forstår ikkje at du ikkje er sintare?– Det er eit spørsmål om tone. Om du tek opp

viktige saker, så er det vesentleg at diskusjonen ikkje blir om tone. Eg prøver å halda meg til sak.

trekte seg som styreleiar Ein som fekk nok av god tone var styreleiar Magnus Rindal. Han gjekk av som styreleiar rett før jol. Då hadde han sete i tolv år, heilt sidan starten av prosjektet.

– Dette gjeld norsk språk. Ved eit norsk uni-versitet. Etablert i 1811 for å gje kongeriket eit

18

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

“ Eg er evig optimist. Eg trur at det ordnar seg for Norsk Ordbok til

slutt. Det går ikkje an å tulla med noko så flott som dette, og som

så mange er opptekne avÅse Wetas, prosjektdirektør for Norsk Ordbok

“ – Dette gjeld norsk språk. Ved eit norsk universitet. Etablert i 1811 for å gje kongeriket eit nasjonalt universitet. Det er uforståeleg. Eg har aldri opplevd ei sak som denne.Magnus Rindal, tidlegare styreleiar for Norsk Ordbok

LspråksamliNgaNe

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

Foto

: HIO

A

nasjonalt universitet. Det er uforståeleg. Eg har vore med i styre og stell på universitetet i meir enn førti år, og eg har aldri opplevd ei sak som denne.

Han fortel om eit heilt unikt prosjekt. Ein måtte ha sterk styring. Dette kunne ikkje bli som eit vanleg prosjekt innanfor instituttet. Det måtte skiljast ut som ein eigen organisasjon. Rindal in-sisterte før oppstarten på at prosjektet måtte ha ein sjef som styrte både det faglege og det admi-nistrative. Styret hadde det overordna faglege og administrative ansvaret, og sytte for finansieringa gjennom om å søkja pengar frå staten.

– Dette har fungert heilt glimrande, seier Rindal.

– Det er ikkje minst takka vere den tidlegare prosjektdirektøren Kristin Bakken, og den no-verande, Åse Wetås. Du kan laga kor gode struk-turar du berre vil, men om du ikkje har dei rette folka, så fungerer det uansett ikkje. Her fungerte det. Eit kjempestort prosjekt, med klåre tidsfristar som er haldne og ei sterk styring utan konfliktar. Heilt uvanleg i universitetssamanheng.

Prosjektet var ein suksess. Universitetet var veldig positivt, og den dåverande rektoren var med på å setja det heile i gang. Banda kom som dei skulle. Dei nye digitale verktøya gjorde at pro-sjektet fanga interessa frå tilsvarande prosjekt i utlandet. Svenska Akademiens ordbok ville læra av veslebror, danskane har vore innom. Men like før dei var ferdige, snudde det.

– Når merka du at interessa var dalande?– Ved skiftet av instituttleiing. Den tidlegare

instituttleiaren var veldig positiv til ordboka, var interessert i ordsamlingane og interessert i å sø-kja støtte for å digitalisera dei fyrste banda. Den nye instituttleiinga har ei anna oppfatning.

UiNteressert i NasjoNale ytriNgar – Det blir sagt at det ikkje handlar om dette pro-sjektet, men om kva dei politiske måla for univer-sitetet er vortne definerte til.

– Eg er overtydd om at det ikkje er nokon på nivåa over institutt, som har sagt noko om kva instituttet skal gjera i denne saka. Men om så

var, så er det for meg heilt klårt at eit institutt som forvaltar norsk språk og litteratur, må ha andre målsetjingar enn berre dei som ligg i universitetet sine strategiske målsetjingar. Det finst trass alt eit nasjonalt ansvar. Men det er eit ansvar instituttleiinga ikkje kjenner seg ved. Der er det ikkje så stor interesse for nasjonale kulturytringar, som norsk språk og norsk litte-ratur. Heller ikkje i historisk samanheng. Dette gjeld for så vidt også for heile universitetet, der pendelen svingar veldig sterkt vekk i frå det nasjonale, vekk frå det historiske. Han vil nok svinga attende, men spørsmålet er kor mykje han raserer på vegen.

– Med eit slikt tidavgrensa prosjekt, så ville det moglegvis vorte problem uansett? Folk ville vel ha sett seg om etter nytt arbeid?

– Nett difor var det viktig for oss å laga strate-giar som kunne sikra oss nok personale så lenge som råd var. Difor søkte me om midlar til å digi-talisera dei fyrste banda, slik at det skulle vera ar-beid også etter at band 12 var ferdig. På den måten kunne ein halda på noko folk i innspurten. Men alle desse planane vart stoppa. Me insisterte sjølv-sagt på at folk ikkje måtte seiast opp med verknad frå 1. januar, men frå 1. mars, for me visste at det ville vera finansiering til to månader i 2015. Heller ikkje her nådde me fram. Vår plan ville ha gjort at manuset hadde vorte levert i tide, og at siste ban-det hadde kome som planlagt.

– Men det skulle vel ha vore mogleg for universi-tetet å gjennomføra Norsk Ordbok utan å skjemma seg ut?

– Me i styret skisserte jo ein plan for korleis det kunne gjerast, korleis ein kunne halda på sentrale folk i prosjektet. Men det vart det ingenting av. Det var den direkte grunnen til at eg trekte meg som styreleiar. Det er ingen grunn til å ha eit styre, om ikkje styret kan gjera seg nytte av pen-gane som ligg i prosjektet. Eg blir provosert av det som blir sagt om at prosjektet ikkje blir ferdig av di folk har slutta. Folk har jo slutta av di dei er sagde opp. Styret har gong etter gong gjort fram-legg om å tilsetja folk, men pengane står ubrukte att.

– Det er trist at eit institutt har fått så stor makt og ingen kan gjera noko med det?

– Det er noko av det påfallande i denne saka. Om universitetet ville, så kunne dei ha gripe inn både på fakultets- og styrenivå. Eit institutt på det lågaste nivået gjer eit vedtak som gjeld nasjonalt ansvar, og då vel fakultetet og rektornivået ikkje å ha noka meining om saka. Det må tolkast slik at dei er samde i vedtaket. Det ville vore vanskeleg å insistera på at instituttet skal arbeida med dette, men dei kunne ha prøvd å finna andre løysin-gar om dei hadde eit snev av interesse eller var usamde i instituttet sine prioriteringar.

–Og kva fortel det oss?– Det seier at Universitetet i Oslo ikkje kjen-

ner sitt nasjonale ansvar. Og eg blir provosert av at det ikkje ein gong er råd å få til eit ordskifte om det største universitetet i landet har eit an-svar for forsking, utforsking og formidling av det norske ordforrådet, norske stadnamn og norske dialektar. Det er heilt uforståeleg. Den sitjande regjeringa er oppteken av at staten skal trekkja seg attende. Det kan kanskje vera ein god ide, men då må andre styra. Men det finst ikkje noko overordna organ for universiteta. Dei styrer seg sjølve, og det etter eigne prioriteringar. Ingen vil ta ansvaret for denne delen av arbeidet med norsk språk.

Norsk Ordbok har fasinert mange, men ofte på feil måte. Det har danna seg eit bilete av eldre menn på små kontor, som sit og noterer på små papirlappar. Worren er difor skeptisk då eg vil ta bilete av han nede i det gamle setelarkivet. Han dreg opp bunker med setlar, blar lett gjennom på jakt etter fine døme, før han tilsynelatande lett-sindig set dei på plass att.

– Tidlegare var det ei dødssynd å setja ned ein lapp på feil stad. No finst alt dette digitalt. Og det er synd at dette biletet av oss og desse lappane har festa seg. Dei fysiske setlane er knapt i bruk no når redigeringa av Norsk Ordbok er ferdig. Gjennom Internettet kan kven som vil, kika oss i korta. Denne språkarven er tilgjengeleg for alle.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no N

or

sk T

ideN

d 2

–20

15

19

“ Arbeidet med å dokumentera den språklege utviklinga er ikkje

råd å leggja i frå seg. Ein må ha den breie dokumentasjonen for

å sjå samanhengen. Dagfinn Worren, hovudredaktørHelene Urdland Karlsen gjer klar songheftet dei skal ha med seg til avslutnings-

festen på Henie-Onstad-senteret.

På ein disk ligg band 12 i form av lause ark i ein perm. «Åværig» blir siste ordet.

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

20

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

21

Martine Rørstad Sand har omsett nesten 30 000 ord og omgrep på Facebook.

1,4 milliardar folk er på Facebook, men tenesta er berre tilgjengeleg på knapt seksti språk. Dette heng saman med at datamaskinene ikkje er fordelte jamt ut over verda, med ei slagside mot den vestlege verda. Aller tettast er det mellom maski-nene i Noreg. Difor er det ikkje over-raskande at nynorsk tidleg var eitt av språka ein kunne velje mellom.

Eit gjennomgåande trekk hjå dei største digitale selskapa, er at dei lèt brukarane gjere jobben. Utan ein innsats frå brukarane, hadde ikkje det vore noko YouTube, Instagram og Airbnb. Ekstremversjonen er sjølvsagt Facebook, der folk legg ut halve livet sitt, og Facebook stikk av med marknadsføringskronene. Det fine er at me kan leggje ut liva våre på nynorsk. Og som så mykje anna godt målarbeid, er også dette gjort på dugnad.

Brukarstyrt Applikasjonen «Facebook translations» gjer det mogleg for brukarane å endre ord etter kvart som dei dukkar opp. Om du har valt å ha Facebook på nynorsk, vil du få melding om at en-kelte ord og frasar ikkje er omsette til nynorsk. Desse kan du omsetje, eller røyste fram dei framlegga som er komne inn. Etter ein viss periode blir endringane permanente.

Endringane du har kome med framlegg om og røystene du har gitt, blir bokførde. Resultatet er ein tabell over dei som har vore mest aktive og dei som har hatt størst påverk-nad. Tabellen tel no fem hundre, men truleg har langt fleire gjort ein innsats.

Øvst står Martine Rørstad Sand. Ho står bokført med 27 201 omset-jingar, og har gjeve 26 278 røyster på ulike framlegg. Nummer to og tre på lista er anonyme, men nummer fire er Benjamin Endré Larsen. Tilsva-rande tal for han er 2902 omsetjin-gar og 2220 røyster. Det illustrerer aktivitetsnivået til Sand.

– EnklarE før – I byrjinga nytta eg den engelske versjonen, og det var ikkje noko alternativ å gå over til den på bokmål. Det var fyrst då den nynorske versjonen dukka opp, eg bytte språk, seier Sand.

– Det gjekk ikkje lang tid før eg såg ein feil, og lærde at eg kunne rette han opp sjølv. Dei fyrste åra var dette veldig enkelt. Alle ord som ikkje var omsette, fekk ein raud strek under. Då kunne ein gå inn og kome med framlegg om eit nynorsk ord eller omgrep. Gul strek under tydde at det var kome inn framlegg,

og at det var råd å røyste. Grøn strek tydde at omsetjinga var gjord. Då var det i grunnen berre å ha ork til å gjere dette arbeidet.

– Men dette har endra seg?– Ja, no er det hakket meir kom-

plisert. No må ein meir aktivt søkje opp ord enn tidlegare. Facebook endrar seg heilt tida, og med kvar endring må me omsetje ordet eller omgrepet på ny. Det er også van-skelegare å omsetje t.d. knappar og slikt som ligg inne i eit eller anna element. Mange ord er jo nytta ulike stader, og før kunne ein få fram tid-legare framlegg på det same ordet. No må me byrje på nytt kvar stad dette ordet dukkar opp.

– Kor mange er det som held på med dette?

– Det har eg ikkje noko tal på. I byrjinga var det eit forum som fungerte godt, men no er det berre ei side med meir eller mindre tilfel-dige innspel.

Inga fast norm – Kva norm går de etter?

– Det er litt av problemet. Då det vart opna for ei norsk utgåve av Facebook, var det nokre som prøvde å få inn så mykje nynorsk som råd var. Dette møtte motstand, og det enda med ei splitting. Det hjelpte sjølvsagt, men det er me omsetjarane sjølve som avgjer kva hovudreglar me skal gå etter. Det er råd å leggje inn a-infintiv, men det er e-infintiv som er malen. Difor er det alltid dei framlegga som blir røysta fram. Eg skulle i grunnen ynskje at Facebook hadde kosta på seg å tilsetje ein koordinator som kunne ha eit overoppsyn og avgjort alt slikt.

– Finst det i dei store språka?– Det er ikkje råd å gjere dette

med dei største språka, t.d. engelsk, spansk og fransk. Der er det nokon som har det som arbeid. Men eg kjenner ikkje til at nokon av dei

«opne» språka har ein slik koor-dinator.

– Blir det mykje fjas?– Nja, noko er det. Mykje av

det er jo berre feil. Brukarar som ikkje har vore klar over kva det er dei held på med. Det kom t.d. inn eit framlegg om å døype om «Fotoal-bum» til «Feriebilete 2013» og det trur eg ikkje var meininga. Men alle gjer feil, meg sjølv inkludert. Arbeid som dette er skjerpande for rettskri-vinga, og eg nyttar ordboka mykje for å prøve å gjere det rett.

– Er du like aktiv?– Nei, det er eg ikkje. Eg går ikkje

inn og søkjer opp feil lenger, i alle fall ikkje i like stor grad. Men om eg kjem over ein feil eller manglande omsetjing, så gjer eg framleis noko med det.

– Korleis får du tid til dette?– Det tek ikkje så lang tid, ikkje

no lenger. Men eg har studert nor-disk, og skriv no på ei masteropp-gåve om bruk av dialekt på Face-book. Så det har jo vore fagrelatert.

– Og om Facebook skulle søkje etter ein språkkoordinator, kva ville du ha gjort?

– Eg ville nok ha søkt.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no

Facebook-dronninga

Ulike framlegg: Omsetjarane kan leggje inn framlegg, som det så er råd å røyste opp eller ned. Ikkje alle framlegga er like seriøse. – Det kom t.d. inn eit framlegg om å døype om «Fotoalbum » til «Feriebilete 2013», og det trur eg ikkje var meininga. Men alle gjer feil, meg sjølv inklu-dert, seier Martine Rørstad Sand. Foto: Kjartan Helleve

LNyNorsk på NeTTeT

22

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Utpå dagen den 16. mai 1899 var det nervøs stemning i medlemsflokken til Ul. Samhald på Straumgjerde, Sunnmøre. Fana, som laget hadde tinga hos fanemalaren Ole Ekornes i Kristiania, var ikkje kommen fram til 17. mai. Dei siste da-gane hadde ungdommane møtt trufast fram når mjølkebåten kom for å sjå om fana var med. Men inga fane kom, heller ikkje om kvelden før den store dagen då dei skulle vise bygda kva laget hadde skaffa seg.

Då var det Carl Tandstad, lærar frå Johannes-garden, og naboen Karl Tandstad frå Jakobsgar-den, heiv seg i færingen tidleg om morgonen 17. mai og rodde til Ålesund. Dit kom dei til opninga av postkontoret, fekk utlevert fana og rodde dei fire mila heim. Dei to karane nådde festen om ettermiddagen, og det høyrer med til historia at Karl frå Jakobsgarden var med på kapproing et-terpå og tok premie.

Det låg i lufta mange stader i landet: Laget skulle ha fane, sjølv om det kosta pengar som kunne brukast til andre og etter vanleg fornuft, viktigare, føremål. Dette ser ut til å ha vore mot-toet i mange ungdomslag og andre lag av ulike slag som vart skipa i siste halvdelen av 1880-talet og framover mot vår eiga tid. Det var behov for eit synleg merke på kva laget stod for, og gjerne kor laget høyrde heime. Denne «trenden» var nok sterkare under den såkalla nasjonsbygginga. Malarmeister Bernhard Holgersen i Stavanger fortel i eit intervju med avisa Stavangeren at «Ma-nien for fanerne bredte sig over alle grænser. Alle slags foreninger, skoler og sportsklubber skulde ha sin fane, og baade her og i Haugesund vokste fanerne op som paddehatter, og tilslut kom bygde fanerne». Dei siste han viser til, er dei såkalla Amerika fanene, faner som bygder i Ro-galand ga norskameri kanske lag. Holgersen sjølv mala rundt 200 faner til lag og klubbar i Noreg, og 25–30 Amerika-faner, står det i intervjuet.

Av nyare fanestrev kan vi nemne det som gjekk føre seg i leikarringen i Moss. Medlem og typograf Bjørn Hansen og kona hans var på besøk hos Berit Aastebøl tidleg på året i 1979. På veggen hos Berit hang eit lite vove bilete i raudt og svart. Dette vekte interesse hos Bjørn, som var opptatt av kunst og kunsthandverk. Etter nokre veker hadde han klårt føre seg kva slag fane leikarrin-gen skulle ha: ei voven fane inspirert av biletet.

Så var det å få tak i vev og plass til å veve. Det ordna seg etter kvart. Bjørn overførte motivet til

full storleik. Fargar vart bestemt, garn innkjøpt, veven sett opp, og ein dag i oktober kunne Berit slå inn siste slaget. Så skulle småfeil rettast, fana mon-terast, stenger lagast, kuler dreiast, og varetrekk til oppbevaring og veske til frakt lagast før fane-prosjektet var i hamn. Fleire var involverte enn dei som er nemnde her. Det var ein skikkeleg dugnad som måtte til for at ringen skulle få seg fane. Bjørn Hansen er gått bort, men både denne fana og ban-neret til Eidsiva Fylkeslag lever etter han.

Eit økonomisk spørsmål Det var likevel ikkje alle ungdomslag som kosta på seg fane. Kan-skje ikkje fleire enn rundt 25 prosent av dei 2500 frilynte ungdomslaga som samla sett har eksis-tert her i landet, har tatt bryet og utgiftene med å skaffe seg fane.

Dei som likevel gjorde det, gjekk fram på ulike måtar. Felles var nok at det vart sett ned ei fane-nemnd. Motiv og slagord vart foreslått og lagt fram på eit lagsmøte eller eit årsmøte. Vi veit ikkje så mykje om slike diskusjonar, men lagshistoria til BUL Nidaros fortel at det gjekk mange år før laget skaffa seg fane på grunn av usemje. Dersom lagsstyret ville ha folk på eit møte, var det berre å sette fanesaka på saklista. Då var dei sikra frammøte og engasjerte innlegg! Men det høyrer med til historia at striden ikkje skada laget og heller ikkje skapte vondt blod.

Ei fane kostar pengar, og det kunne nok vere eit problem for enkelte lag. Men det ser ikkje ut til at økonomien verka hindrande når dei først be-stemte seg for at laget skulle ha sitt eige samlings-merke. Den rimelegaste måten å skaffe seg fane på var nok å kjøpe inn stoff, få ein eller annan kyndig medlem eller lokal kunstnar til å teikne eit motiv, og så sette broderinga ut til ei eller fleire jenter i laget. Ein billeg måte, men resultatet trong ein oftast ikkje skjemmast over.

Andre hyrte ein profesjonell kunstmalar, gjerne ein spesialist på fanemaling. Det kosta nok pen-gar, og vi les om ulike tiltak for å skrape saman midlar. Fanemalaren budde kanskje langt vekke, slik at frakt eller henting kom attåt. Den tidlegare nemnde Ole Ekornes d.e. i Kristiania/ Oslo er vel den mest namngjetne av fanemalarane. Han le-verte til fagforeiningar, losjar, skolar, ungdomslag og andre typar samanslutningar. «I 1899 kom jeg som glad sanger til aa male en sangerfane. Da denne slo godt an blev det snart flere og flere, saa jeg i november 1935 kunde levere den 678de fane», skriv han i eit notat. Fire av fanene vart leverte til Amerika og ei til London, fortel han. Og fleire av fanene er broderte etter hans utkast. «Jeg blev

saa titulert Fanemaler og det falt mig naturlig aa ta denne tittel», skriv han, og legg til på tampen at valspråket hans er «Godt arbeid er den beste reklame».

Sonen, som også heitte Ole, heldt fram med fanemaling, men gjekk sia over til anna kunstnar-leg verksemd. Likevel finst det over 20 ungdoms-lagsfaner han har mala og/eller laga utkast til. Av andre fanemalarar kan ein nemne Rudolf Krog og Anders Moe-Rognhaug. Lat oss også ta med at Ni-kolai Astrup mala faner til minst fem ungdomslag i Jølster og eitt på Svanøy, og at kunstmalaren Alf Lundeby teikna fana til Fylkeslaget Varden. Men det var Ole Ekornes d.e. som mala den. Lundeby var, forresten, i sine unge dagar med og skipa Ul. Vidar heime i Våler.

motiv og slagord Skogn Ul. i Nord-Trønde-lag skaffa seg si første fane i 1908. Saka var godt førebudd. Eit lagsmøte 24. mai vedtok mellom anna at prisen ikkje skulle overstige kr. 100. Neste møtet vart halde 31. mai, og «da det var vakkert sommerveir holdtes møtet i det grønne», står det i den gamle lagsprotokollen. Her vart det referert til skriv frå «Norigs ungdomslag» om at O. Ekornes i Kristiania mala faner. Og den unge lagsflokken i det grønne «Besluttede at kjøpe den rød med motto ‘Fram og heim att’. Emblem beslut-tedes saaledes: ‘mand og kvinde i nasjonalbunad, rækkende hverandre hænderne, staaende ved en norsk, gammel gaard i norsk landskap’ – paa den ene side, og paa den anden: ‘Skogn ungdomslag 1908’. Det sidste mot 2 st. som stemte for et av Hansen fremsatte forslag, om at sætte ungdoms-lagets stiftelsesaar paa fanen istedenfor 1908», fortel protokollen.

Elles vedtok møtet at «indgangskontingenten» på ein korgfest skulle vere 50 øre, lagsavisa vart opplesen, og to revisorar valde. Punkt 5 kan òg vere verdt å merke seg: «Da styret i ungdomslaget skal paa exercits den 18de juni, besluttedes at avholde aarsmøte om 14 dage – søndag den 14de juni».

Av dei tidlegaste fanene finn vi nokre med alle-goriske figurar. Hæglands Ungdomsforening (sei-nare Hægland Ul.) i Vest-Agder har Aurora, Mor-gonrødens gudinne, som motiv. Og fana til Voss Ul., som Nils Bergslien mala på 1890-talet, viser eit par englar, den eine med fakkel og bok og den andre med ein blomekrans, så vidt eg kan sjå av fotoet.

I åra før og etter 1905 var det ikkje uvanleg med nasjonale motiv og slagord. «Norge Norge

LdeN frilyNde uNgdomsrørsla

Fane skulle laget ha

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

23

du er vort, du er fremtidens Land», eller berre «Norge er vort», er eksempel på slike slagord. «Jeg vil værge mit land» er også brukt. Riks-våpenet går igjen, av og til som einaste motiv. Denne patriotismen vart ikkje berre avspegla på ungdomslagsfaner, men også på fanene til andre lag og organisasjonar, på talrike postkort og som illustrasjonar i ulike blad og tidsskrift.

Men samla sett er det ikkje dei nasjonale slagorda som er i fleirtal, heller ikkje dei lokalpa-triotiske. Det er motto som går på eit ideelt ung-doms- eller samfunnsliv. Kanskje kan desse fane-innskriftene samlast under tittelen på boka Gun-nar Roalkvam skreiv om Arbeider avholdslaget Frisinn i Stavanger: Drømmen om en ny kultur (Roalkvam 1997). Ein draum om ein kultur bygd på kunnskap og sjølvutfalding, sosialt og kulturelt ansvar. Ein draum om ein kultur som ikkje var bura inne av det tradisjonsbundne bygdemiljøet sine reglar og normer for kva som passa seg og ikkje passa seg. Ein kultur som ikkje godtok den uvettige alkoholbruken som alltid har prega delar av det norske samfunnet, men heller ikkje pietis-tane si redsle for livet.

Fanemotiva dreiar fort frå det nasjonale til det lokale, enten i form av lokale naturfenomen eller panorama, eller eit par kledd i lokale bunader. Den utbreidde bruken av bunadkledde dansepar signaliserer at folkedansen står sterkt i den fri-lynte rørsla. Eit stort tal faner og banner i denne boka høyrer til reine folkedanslag, eller leikar-ringar, som mange kallar dei. Berre eit par faner har teatermasker som del av motivet. Likevel er amatør teater svært utbreidt i rørsla, og som or-ganisert aktivitet er det minst like gammalt som folkedans og folkeviseleik. Det finst mange solide teatergrupper, eller spellag som dei vart kalla før i tida. Men få eller ingen har si eiga fane eller eige banner, så langt vi har registrert. Særlag som leikarringar og songkor fylkar seg derimot gjerne under sitt eige merke. Kanskje har teateraktivis-tane vore mindre opptatt av gruppeidentiteten enn andre, eller er det for vanskeleg å finne eit motiv som uttrykker teateret? Eit rollebilete er kanskje ikkje det beste fanemotivet, og dei klas-siske teatermaskene er eit internasjonalt symbol som verken signaliserer lokal eller nasjonal til-høyring. Bunaden og folkedansen, derimot, fortel at laget er forankra i ein patriotisk ideologi som omfattar både det nasjonale og det lokale.

HøgtidElEg avduking Det var, og er, knytt høgtid og prestisje til samlings merket for laget.

Forfattaren fekk sjølv høve til å vere med på ei faneavduking i sin ungdom, og dei glimta han har fått frå nokre avdukingsfestar i gammal tid, fortel at det ikkje var mindre stas før i tida. Det var både hurra-rop og talar, og gjerne eit formanande ord til ungdommen om å slutte opp om idealet som innskrifta uttrykte. Dette kan vi mellom anna lese om i protokollen frå «generalforsamlingen» i Grue Finnskog Ul., søndag 16. februar 1902:

«Efter endt maaltid afsløredes fanen og Herr Sandnæs holdt i den anledning en kort tale, hvo-refter der for fanen blev udbragt et 3 ganger 3 hurra. Fanen var meget smuk. Symbolet bestod af et maleri der betegnede en fjord eller indsjø; hvor der ved bredden laa en stue, og høie aaser angav vandspeilet. Mottoet var: ’For frihed og fremskridt, sandhed og ret’».

Men kven som mala fana, står det ikkje eit ord om, dessverre.

BrukEn av fanEnE Korleis vart, og blir, fa-nene brukt? Framleis veit vi at mange lag luftar fana på grunnlovsdagen der det ennå er tradisjon med borgartog, eller fellestog for barn og vaksne. For hundre år sia og vel så det, ser det ut til at det var fleire høve til å ta fram fana. Frå slutten av 1800-talet og framover til etter andre verdskrigen vart det arrangert mange fylkeslagsstemne i den frilynte rørsla. I alle fall dei første åra ser det ut til at lokallaga tok med fanene sine. Stemnene var, forutan reine folkefestar, også arenaer for opplysning og bevisstgjering. Arrangørane henta inn kjende talarar som sette kveik i stemnelyden, enten det galdt nasjonale tilhøve, fråhaldssak, jordbruk eller andre aktuelle tema.

Om det var vanleg å ta med faner på utferd, skal vere usagt. Men Leveld Ul. i Hallingdal inn-vigde fana si på ei sommarferd i 1903.

Kor vidt fana vart brukt i meir private saman-hengar, er vanskeleg å seie. Men det finst eit foto frå 1920-åra frå Hennebygda i Nordfjord som viser båtar på veg til kyrkje der det skulle vere vigsel. I akterskotten på eine båten heng fana til Hendes Ul. Brudgommen var aktiv i ungdomsla-get. Dette er einaste eksemplet eg veit om der fana vart brukt i eit bryllaup. Forfattaren veit om berre to lag som brukar fana i gravferd når eit framstå-ande medlem går bort: Bondeungdomslaget i Oslo og Oslo Songdanslag. Fana blir då utstyrt med svart sørgeflor.

I mitt eige lag, Håløyglaget, har det i dei seinare år hendt at fana vart hengt opp i årsmøtelokalet. Og då Oslo Fylkeslag, nåverande Bygdelagssam-

skipnaden, feira 30-årsjubileum, vart alle med-lemslag som hadde fane, oppmoda om å stille ho opp i festlokalet.

«Vi torer be om at laga går med på dette og at formannen syter for at fana vert montert og levert i Teatersalen seinast sundag den 15. mars kl. 15.30», heiter det i rundskrivet frå sekretæren i fylkeslaget, Viktor Krüger.

Fanene var også med i rådhuset då det ennå var skikk at Oslo kommune år og anna hadde ei mottaking for alle innflyttarlag i hovudstaden. Og på den årlege stemna i Noregs Ungdomslag møtte dei fylkeslaga som hadde fane, opp med den. Fanene vart brukt i stemnetoget som gjekk siste stemnedag, fram til stemneplassen. Var det godt vêr – og det var det som regel – vart stemna halden utandørs. Det var stemnetale og under-haldning, og folk kosa seg.

Det som har slått forfattaren i arbeidet med å registrere faner innafor den frilynte rørsla, er kor stort spenn det er i kunnskapen om og haldninga til lagsfana. Det har vore eit par eksempel på lags-leiarar som ikkje har visst om laget har fane eller ikkje. Andre veit lite eller inkje om kor gammal ho er eller kven som har mala, sydd eller brodert. Nokre har ikkje tid til å bla seg gjennom gamle protokollar for å finne det ut, andre har forutan registreringsskjemaet også sendt kopi av relevant stoff frå protokollar, lagsavis, rekneskap, bygde-bok eller aviser. Dei har sett si ære i å skaffe fram mest mogleg bakgrunnsstoff. Dette gjer at infor-masjonen om fanene eller bannera som er omtalt i boka, varierer sterkt.

Likeins varierer det korleis fanene blir tatt vare på. For lag som er gått inn, er fana enten hamna på museum, vorten ivaretatt av ein privatperson eller av det laget som overtok ungdomshuset. Re-sultatet er så ymse. Ei fane som heng som dekora-sjon på ein vegg, blir lett falma. Nokre er merk-same på dette og har plassert fana i eit glasskap på skuggesida. Det er rart at fylkeslag ikkje har gripe inn og berga fana og annan eigedom når eit lokallag har gått inn. Lokale historielag burde også bry seg, og ta ein prat med det siste styret i laget. Det går an å levere ei fane og andre ting et-ter laget til eit lokalt museum, til folkebiblioteket, eller til eit kommunalt velv. Men det ser ut som enkelte ikkje er klar over det tidsdokumentet og det lokalhistoriske klenodiet ei lagsfane er.

asbjørN ThomasseN

Teksten er eit utdrag frå boka Faner i den frilynde ungdomsrørsla, Bokbyen Forlag, 2014

Fane skulle laget ha “ Samla sett er det ikkje dei nasjonale slagorda som er i fleirtal, heller ikkje dei lokalpatriotiske. Det er motto som går på eit ideelt ungdoms- eller samfunnsliv.

24

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Det er ikkje alltid like lett å henge med på alt innan popmusikk. Det er ikkje mange år sidan at norsk-språklege plater representerte noko nytt. Det gjer dei ikkje lenger. Og så byrja dialektbylgja å slå seg inn på bestseljarlistene. For å skilje seg ut no må det vere noko meir som fester seg.

Då Odd Nordstoga braka igjen-nom, tykte alle det var morosamt med dialekten hans. Så kom Stein Torleif Bjella, berre mørkare. Dinest kom ein på at Hellbillies strengt teke har sunge sarte son-gar om Ål og tapt kjærleik i fleire tiår. Så når Daniel Kvammen fekk eit gjennombrot i fjor haust, må det kome av noko anna.

Vart til i ei skibu på Geilo– Det er ikkje akkurat noko nytt at relativt unge mannfolk syng om kjenslene sine, seier Kvammen sjølv.

– Så eg har vel kjent på at denne generaliseringa av musikk frå bygda strekkjer seg litt langt, særleg her nede i byen. Men det gjer meg ikkje noko å bli saman-likna med dei heltane eg har heimanfrå. Eg håpar også at desse stadige samanlikningane handlar litt om kvaliteten på det eg held

på med, for dei eg blir samanlikna med, held eit veldig høgt nivå. I så fall er det berre ei glede å bli sett i samanheng med desse. Samstun-des er det jo slik det av og til fun-gerer. Det er ikkje uvanleg at det kjem liknande musikalske uttrykk frå eit avgrensa geografisk om-råde, om det er Loddefjord, Bergen eller New York. Men ei viss gene-ralisering er det jo. Odd Nordstoga kjem ikkje ein gong frå same dal.

Kvammen byrja den musikal-ske karrieren sin i punkebandet Seed, ein gjeng kompisar som trudde dei var betre enn dei var. I staden for rockestjerne, vart det arbeid i ei skibu i skiheisane på Geilo.

– Det har blitt litt av forteljinga om denne plata, at ho vart til i ei

Nynorsk i opplæringaKvalifiserer lærarar til å bli ressurspersonar i nynorskopplæringa!

Nettstudiet Nynorsk i opplæringa er vidare­utdanning for lærarar. Studiet gjev kunnskap om og innsikt i nynorsk opplæringa og dei didaktiske moglegheitene som ligg til fag feltet. Studentane vil bli betre kvalifiserte norsklærarar til å undervise i nynorsk som hovudmål og sidemål.

Studiet er sett saman av to emne på 15 studie­poeng kvar, eitt i haust semesteret og eitt i vår­semesteret. I heile studiet vil det didaktiske perspektivet stå sentralt. Studiet er eit reint nettstudium og har ingen samlingar.

Arbeidsmåtane i studiet er lesing av leksjonar og pensum og skriftleg refleksjon over dette.

Opptakskrav: Fullført lærarutdanning

Kontakt: fagansvarleg Anne Steinsvik Nordal 70 07 51 97 | anneno@hivolda.no

Søknadsfrist: løpande opptak Studiepoeng: 30/2 semester (deltid) Søknadskode: 4070 i lokalt opptak

www.hivolda.no/nio

Lmusikk

HalliNgdal noir

Daniel

Kvammen: – Eg har vel kjent på at denne

generaliseringa av mu-sikk frå bygda strekkjer

seg litt langt, særleg her nede i byen.

LdaNiel kVammeNKjem frå Geilo, bur i Oslo

Aktuell med plata Fremad i alle retninga

Singelen «Du fortenar ein som meg» har fått mykje speletid på radio.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

25

skibu. Eg kjeda meg så ekstremt, da-tamaskina var ikkje kopla til Inter-nett eller noko. Eg vart difor veldig god på to ting: å teikne i Paint og å skrive songar.

FridomstronG Kvammen held fram med å spele gitar. Han øvde ik-kje for å bli god, meir av di han vart raustlaus. Saman med nokre kom-pisar spelte han inn nokre country-rocksongar, og ein eigen trist jule-song om svarte tankar 23. desember. Nokon laga ein video til songen, og brått vart han spreidd. Meir og meir. Ein gong på seinsommaren 2013 vart det alvor. Det vart klårt at han skulle spele på ByLarm til vinteren, framfor musikkbransjen. Då måtte det øvast.

– Det nyttar ikkje å stå på store scenar framfor ei røys med folk utan å vite kva ein held på med.

Det vart slutt på leiken. I haust kom plata «Fremad i alle retninga», og ho fekk generelt veldig god mot-taking. Og med den kom alvoret i tekstane. Hallingdal Noir.

– Ein del av tanken bak plata, tematikken om du vil, var å fortelje om fridomstrongen eller noko i den gata. Det er kanskje ei mild oppvekstskildring. Plata handlar vel mest om ein nittenårig Kvammen som er dritlei og reiser ut. Kombi-nert med sanninga om at det ikkje alltid er grønare på andre sida av gjerdet. Sjølv om det eg syng om er personleg, så er det jo berre eit ut-snitt av meg, den eg ein gong var. Eg

håpar at folk skjønar at det ikkje er ei skildring av kven eg er her og no.

musikalsk manGFald – Så tit-telen peikar på at du vil ut og oppleve alt?

– Det var ein kompis som sa det til meg då me sat på ein kafé. Eg var nervøs for korleis det skulle bli med denne plata, tvilte nok litt. Då trøysta han meg og sa: «Fremad i alle retninga!» Eg noterte det ned, det vart hengande ved, før det til slutt vart tittelen på plata. Så ja, ein kan sjå tekstane og tematikken i ljos av tittelen. Men ikkje berre tek-stane. Når ein lagar ei plate, så må ein lage ein heilskap og ein varia-sjon. Lyttarane må sleppe å kjenne på den same kjensla heile tida. Det er vanskeleg å presse fram eit slikt mangfald, men eg søkjer jo ein heil-skap. Me kutta vekk nokre songar frå plata, dei passa ikkje heilt inn i denne heilskapen. I går høyrde eg opp att ein av dei, og eg tenkte at han absolutt heldt nivå med resten av låtane. Eg skal ikkje seie at me har klart å lage ein perfekt balanse, men eg føler at me kom ganske nær.

– Men det er også eit musikalsk spenn, ikkje berre stemning?

– Eit visst spenn, ja. Me prøvde å

få til eit mangfaldig musikalsk ut-trykk. Eg er veldig imponert over t.d. David Bowie, som aldri gror fast i ein sjanger, men prøver mykje likt og ulikt. Utan å samanlikne meg med han meir enn naudsynt, så held me no på å lage ein coverversjon av ein Timbuktu-låt. Den handlar om bak-sida av Malmö, der Timbuktu kjem i frå. Eg har omsett han til halling, og trudde han skulle bli dynamisk, meir ein song eg kunne ha skrive. No er det nesten som eg rappar på visse delar, noko eg langt i frå er van med. Men det kjennest rett å gjere noko ein ikkje er hundre prosent trygg på.

– Gangstarap frå Geilo?– No er vel ikkje Timbuktu særleg

gangsta. Men det er faktisk eit viktig poeng for meg, og ikkje berre på denne songen, at hallingmålet blir knytt til noko anna enn rootsinspi-rert musikk. Eg har ingenting mot det, men eg trur det er bra å syne eit mangfald, eit mangfald som finst i dalen. Alle går ikkje rundt i cowboy-støvlar og køyrer Opel.

– Men om du har Bowie som ideal, så kan du vel skrive di eiga rapplate?

– Neppe. Eg er for mangfald, men det går ei grense.

kjarTaN HelleVekjartan.helleve@nm.no

HalliNgdal noir

“ Det er faktisk eit viktig poeng for meg, og ikkje berre på denne songen, at hallingmålet blir knytt til noko anna enn rootsinspirert musikk.

Daniel Kvammen

Utferdstrang: Plata handlar vel mest om ein dritlei nittenårig, men kombinert med sanninga om at det ikkje alltid er grønare på andre sida av gjerdet. Foto: Kjartan Helleve

26

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Aust-Agder MållAgSverre AalvikScott AanbyGrunde AustadTorfinn BrokkeTelleif EngenesKristine FossRolf FredriksenPaul Magnus

GamlemshaugTorleif B. HarstadJohannes HavstadRagnar KaasaRedun KilenGunvor LandeGunnar E. LandeJon Kolbjørn LindsetNils MarksetMålfrid Mejlænder-LarsenRune NylundAnne OlandSigne Alise OlstadKari Hagelia OlstadSigrid Bjørg RamseOlav RepstadOlav RiislandJohannes G. TorstveitRønnaug TorvikLasse TrædalHelge Ove TveitenOlav VehusJens VelleneOlav Torj Åkre

AustMAnnAlAgetOlaug AabergeBrynjulv AartunOle BjerkeOddbjørg BlakarJon Steinar BredeveienRåmund BruheimIvar BungumBjørn DalenTrond DalseggSissel DyrkornInger Johanne DæhlenGunnar EideÅsmund EinbuTorhild EkreHans EnstadFrode ErstadInger Lise FiskvikReidun FormoBrynhild Marie FossAnders G. FretheimKjell GulbrandsenOlav HaraldseidMagnhild HarsheimOdd Reidar HoleBjarte HoleOla HolenHåvard KleivenOla KleppGrete LangoddenGunnar LienAsgeir LilleåsMildrid J. LunderAnne MidtbøAsbjørn MyrvangTrygve NessetArnfinn NilsenJogrim NordslettenHans M. NæssOlaf NøklebyLiv OfigsbøKjersti PrestkvernOddvar RomundsetHans Sandviken

Jakup SkjedsvollErling SkurdalArne SkuterudArne I. SkåleNils Steinar SlapgårdTor StallvikReidun Ramse SørensenGudmund TeigenOlav TeppenMagne TeppenOla TronsmoenBjørn Liavaag VisøBjarne ØygardenErik Hanssveen

Buskerud MållAgNiri BaklidMaria Høgetveit BergTor O. BergumGunnhild L. BjørnsvikHans BorgeHerbjørn BrennhovdPer DrabløsGunhild FekeneIngebjørg HalsBjørg Kari Brattåker

HåheimLars Erik JacobsenOddbjørn JordeKari MagnetunIngunn Asperheim

NestegardOdd OleivsgardOla Kjetil Oppi-BerntzenOla RuudKnut V. SeimSigfrid SkrattegardMargit SkrindoTorun TorsteinsrudKnut S. TorsteinsrudArne Oddmund TuvSigurd TveitoÅse WetåsMargit Halbjørhus Wøllo

FylkesMållAget VikVæringenSolveig Fiskvik AamodtIvar AasenKaare AksnesRuth AmdahlNorunn AskelandBørre AustmannLillian AustnesOlav BefringSigmund BirkelandGerd BjørkeErlend BleieReidar BorgstrømSvein Erik BrodalHæge Marie Roholdt

BrunvatneKjell BøKaren BøTormod BønesErlend Lunde ColleuilleTove Karina EidhammerTurid FarbregdMass FlatråkerLiv FlugsrudJon FosseTorfinn FuhrAnne Brit GabrielsenOtto GjerpeKåre GletteMagne HeggdalOla M. HeideMildrid Helland

Randi HjeltnesHalldor HoftunJoar T. HovdaMarit HovdenakBente-Lill Bergene

HusebyIngeborg Digernes IstadNils Norman IversenOlav Bakken JensenJens KihlLaurits KillingbergtrøTurid Louise Quamme Kit-

tilsenHarald Sverdrup KohtBård KolltveitJohannes KvammenTorhild LeiraJohn Petter LindelandTrond Øivindsson LundeRemi MoenArnold MundalMagne MyhrenJohanna MyklebustBjarne MyrstadFinn MågeSolveig NerolSigurd NordlieSolveig OlaisenKari Rysst PaulsenAsbjørn RoaldsetKjell RyggOlav RøvangÅsbjørg Vågslid RåenErik SimensenToril Kristin SjoOlav R. SkageÅsmund SkardTrond Sæbø SkarpeteigGunnvor Fykse SkirbekkArve SkutlabergNils StandalTerje StubberudEllen Marie SveaÅsfrid SvensenSissel L SæbøBjørg Midtbø SørliTordis ThorsenOlav Nils ThueStein TveiteJohan Kristian TønderLars Sigurdson VikørKjetil VistadDagfinn WorrenArne WågeHåkon ØrjasæterBerit ÅsAlv Reidar DaleOlav HøgetveitØystein Njål NordangEinfrid PerstølenArne O. SkjelvågOddrun GrønvikGunnvald GrønvikBergfinn AabøOddvar FrøholmAudun Heskestad

HordAlAnd MållAgOlav AasOtto AksnesLivar AksnesAudhild AldalArne AlsakerSvein Schrøder

AmundsenSigrid B. AndersenArne AndersenIngvard Andreassen

Aud AngeltveitArnfinn Jørgen AnsokEdel AugestadAnders AustefjordOlav BergeJane Kristin Øvstebø BergeDaniel BergeEli BergsvikSiri Solvik BertelsenJostein BirkelandAnsgar BjellandNarve BjørgoSunniva BjørkeloBjørn BjørlykkeAudun BjørnbergAsbjørn BjørnsetGjertrud BleieLars Johan BleieOlaug BogeJarle BondevikAnfinn BondhusAsbjørn Svein BrandtunReidar BremerthunEndre Otto BrunstadJostein BueneBjarne BueneKjell Jostein BøRannveig BårtvedtReidar DaleOlav DigernesNils J. DrageTorbjørn DyrvikKjellaug Mjelstad EideNils EidhammerTora D. EikelandReidun EmhjellenNils M. EngelsenMagne EngevikOlav FagerbakkeJarl FimlandHarald FrønsdalJorunn GjersvikPaul Kåre GjuvslandEndre GrutleJakob GullbergOlav L. HannisdalStanley HaugeAslaug Bjarnhild

HauglandSigbjørn HeieArnfinn HellevangAslak T. HelleveAslak L. HelleveKnut Johannes HelvikJan Kåre HenriksbøKåre HerfindalKjartan HernesOlrun Hild HillestadL. O. HimleMarit HjartåkerElin HjelmelandIngunn HolmedalKarl Johan HolmåsKarl HopeIrene HunskårBjørg Tordis HusBjørn HusefestJens HystadGreta HåheimHåvard ImsElse JerdalSniolvur JoanesarsonOle-Jørgen JohannessenAslaug Garnes JohnsenIngvild JøsendalEgil JøsendalJan JøssangÅse Marit KalhovdOlav KlubbenLeif KnutsenStåle KolbeinsonHelga KolstadAtle KvåleÅsta KårevikTorfinn LangelidKnut LangesæterVidar LehmannHaldor K. LidTorgrim Ljones

Eli LokøyHarald LyssandTorstein LøningOve Leon LåstadArne MatthiessenÅse Tyse Dåe MidtbøÅsmund MjeldheimKristi Yttredal MoeEinar MysterAlvhild MåkestadMarit NedreliNils N. NesheimJorunn NesheimArne Olav NilsenØyvind NitterÅshild NordstrandHelge Martin NygårdÅse OpheimAud OppedalAnfinn OtteråSjur ReinsnosGrete RiiseLars RiiseBerit Falk RisvoldInger-Johanne RossebøElsbeth RønhovdeSigmund RøstumKnut RøyrvikLars K. SandvenTove Lønøy SangoltTorstein SausjordHeidi SeilfaldetTorbjørn SeimMarit Heidi SeimKjellfrid SekseMons Ole Dyvik SellevoldLiv Holdhus SjursenGunvald SkeiseidBjarne SkjoldHarald SkorpenAnne Marie SkurtveitKnut E. SkålaMarie SkålnesJakob SkårSolbjørg SlettebakkenJostein SmåbrekkeAsbjørn SolbergHarry SolbergIdar SteganeNora Henden SteganeMagnhild SteineGerhard Inge StorebøNelly StorebøWilly StorebøBjarne StorheimJon StrandRolf Sigmund SundeAudun SydnesLars Børge SæbergBorgny SærstenLeif Helge SærstenKjell Gudmund SøholtAnders SøvikArne SøylandHarald TjønnBjørg ToftevågArne TokheimKjell TorpTorgeir TorvikKjell Thore TungesvikGunnlaug Vangdal

TveismeOdd TøndelKirsten UlvesethBjarne Johannes UtneAnna K. ValleRigmor Nesheim VaularRandi VengenIngvild Kleiveland VevleBerit Vatne VikErling VikLiv VikeInger B. VikørenSidsel VinsandIngebjørg VisteKarl Helge WatnedalJoronn YstaasLeif ØieOlav Ånneland

Magne ÅrhusSolveig ÅsvangNorvald HestholmGrete Oline HoleAnstein LohndalMarit Bleie MannsåkerArnlaug SkjævelandAudun VevatneGunnar SkirbekkGuri VesaasDagrun BerntsenMagna HatlebakkAstrid OlsenOddvar SkrePer SkjævelandKåre Flokenes

kArMsund MållAgAsbjørn DjuvSolveig EidhammarAnne-Ma EidhammerJørund FleslandSynneva FleslandStein Oddvar GravelsæterAud GrimstveitAnbjørn HauglandGrete J. HjelmervikTorill Borge Horneland Øystein KalstveitØystein KalstveitSvend KjetlandArne LangåkerLeiv Karsten MedhaugPaul MølstreJohannes NessLars Gunnar OmaHarald OrvedalGunlaug PedersenBorghild Sævereide

PrestegårdGeir RagnhildstveitAskild RullestadGunvor RøgelstadSvein A. StrømmeErnst Arne SælevikLars SævereideIngebrigt Anders SølvbergJon Olav TesdalMarie TjelmelandÅfrid ValheimJon Olav VeldeIngolv VevatneArne VevatneYngve ØvstedalOlav Torfinn JondahlHans Olav Tungesvik

nAuMdølA MållAgHåvard AvelsgaardOdd BachOdd EidshaugToralf EngesnesEgil Andreas HelstadKjell Nyland

nordlAnd MållAgTore MoenKjell Åge VannesKåre Belsheim

nordMøre MållAgMagnar AlmbergInga BergheimAnne Grete Witzøe BottenOla BræinOla BræinStyrkår BrørsArild DrøivoldsmoRakel FlåLiv Rigmor FlåEivind HasleRandi Skrøvset HatleSigrunn HelsetJon Ingvald HåbrekkeTora KjellebergJorunn M. KvendbøIngrid LysbergJohn NeergaardFinn Gunnar Oldervik

Lmålgåver

Gåver til Noregs MållagMellom 27. januar 2015 og 10. april 2015 fekk Noregs Mållag totalt 252 050,- i gåver. Det er smått utruleg, og noko me er særs takksame for. Lista under er namnet på dei som gav.

27

No

rsk

Tid

eNd

2–20

15

Elen Maria TodalEirik S. TodalPer UtneJon ØstbøKirsti Orheim ÅsOddvar Moen

rogAlAnd MållAgOddveig Kirsten AamKjell AambakkGunvor Dalva AmdalLeif AndenesSigmund AndersenLars BakkaAnita T. BalAlf Jan BysheimGerd Helen BøJacob DyngelandMichael EvansÅse-Berit FidjelandSolveig Moe FisketjønPer FløysvikHelga FærøyvikIngrid GjesdalRanveig GudmestadLidvor HattelandInge HauglandRasmus HetlandRasmus HidleLiv HobberstadAnn L. HockingTerje HålandMagne JakobsenOle JohannessenOdd JørstadMagnar KartveitSteinar KjosavikJens KleppaAnne Margrethe KolnesNils Ingvar KorsvollMagnhild LidSofie MelingPer MoenGunnar MorkSigrid MyhreTormod E. NagLise Lunde NilsenNils NjåKirsti NærlandGunnvor Eggebø NæssBergljot NøklingKjellaug Sølvberg OftedalOddbjørg OmaAslaug OpheimInger Skretting OpstadGina OsalandÅshild OsalandTrygve Gjæver PedersenSigne RandaHjørdis RavnåsSvein RisaOle Bjørn RongenMagne A. RothTore SandvikSigfrid SelsvikBergljot SelvågJostein SelvågMarta SkjerpeIngeborg N SkjærpeTobias SkrettingTom SomaHans SpildeIvar StangelandJon StangelandAudun SteinnesOlav O. SukkaMargrethe SukkaMargoth SundsbøOdd Sigmund SunnanåEinar SælandOddrun TjeltveitKristoffer TjessemGunnar TotlandDorthea TveitHilda UllestadÅslaug UndheimJone VadlaSigbjørn VarhaugReidar Vik

Alv Hermann VistnesJørund ØygardenTorleiv RobberstadKnut VadlaOttar VandvikAudun AarflotAtle RøeSvein Kåreson SøylandKurt Tunheim

roMsdAl MållAgRoger AakernesIngar AasHenning AustigardDagrun Gjelsvik AustigardKristine EidhamarPer Bjørn EllingseterTor KvadsheimArne Steffen LillehagenAsbjørn LillevikAud Åshild MoenAlf Kåre NordhaugKaren OsReidun Drabløs OterhalsKnut RomestrandAlf RønstadLars StaursetBjørn SæbøAnne UtgårdJorunn ValdeKristoffer VenåsØystein ØyeOddmund Svarteberg

sogn og FjordAneMållAgAamundplassen

kulturakademiVemund AartunLise AasenVenke BakkenOlaug Marie BjeldeMarit BjørnestadKari BlåflatJan Asle BolsetBjarne BøGyda BøtunAudun BøyumNils DistadAnnbjørg EikenesArne EikenesGjertrud EikevikArnfinn Jørgen EldegardDag-Erik EriksmoenStåle FitjeMarta E. FjærestadJohannes FlatenAase FlugeimSverre N. FolkestadKjellrun FossdalJan Martin FrislidOttar FærøyvikAsbjørn GeithusOddvar GjelsvikLeif GrindeHilde Yndestad HallandOddlaug HammerMargit Hovland HamreIvar S. HauglandMagnus HopeRagnar HoveBjørg G. HovlandAstrid Berg HundeideBjørn Nesse HunderiLiv HusabøNils HusabøMålfrid HusnesMarta Systad IdenSverre IndrehusBjarne KaarstadIngunn KandalBorghild KarstensenOdd KindenOddborg Hellebø KlævoldJohan KyrkjebøMagny KårstadIvar B. Kjørlaug LarsenGunnhild LarsenØystein Lavik

Kåre LerumLars LotsbergRune LotsbergSigrunn LundestadTerje MoeRagnhild MorkSunneva MyrvollJulie Kristine NessAnna NjøsStein Bugge NæssPer Scott OlsenRadio Luster

v. Olfert Øvrebø Oddbjørn RamstadOddbjørn RemeÅshild RosetBjørn RørtveitKaroline RådMargot SandeJorunn SandvikMarta Kari SchawlannBjarte SindreInghild Reksten SolheimSynneva Kolle SolheimKirsti Solheim SteganeOla Magne StrandSigrid SvartefossGunnhild SystadMagne SæterlidKristian TalleOddrun ThorsnesLars T. TorpeKari og Helge TveitÅse VereideØystein VikeslandLiv ØstremIvar ÅkreRagnhild ÅsEldbjørg Stegane EngebøArne GjerakerHenning Leiv RivedalJakob ThingnesIvar Jostein Tjugum

sunnMøre MållAgIngrid AamdalAnders AasebøKristian AlmåsÅsmund ArneLiv BersåsLiv BrekkeOle Arild BøJan Magne DahleMarit DevoldOddrun EidemKnut FalkAud FarstadMård Torgeir FauskevågKaren Randi FestøyJostein FetInge GrimstadSteinar GrimstadPer HalseAsbjørn HatleholGunnvor HatlestadSeverin HaugenThor Sivert HeggedalJorunn H. HenriksenInger HjorthaugMagne HjørungdalAstri HunnesKnut Oddvar HustadIngrid Runde HuusJørund KileKarsten Robert KirkebøJakob O. KjersemTerje KjødeGunnar KjødeJostein KorsnesMargrete KvalsvikMarit KvammenAstrid LillerovdeOlav LyngeJohannes MelleJostein O. MoHelge H. MoeRoger NedrekleppLars OmenåsKåre Sigmund Opsahl

John OsnesBritt OterholmPetra PilskogAnne Inger RendalGunder RundeOlga Støylen RundeMagnar RønstadLars SellereiteJarle SolheimOla L. SteinsvikIvar P. StigeBjarne P. StigePer Svein TandstadÅsbjørg TeigeneDagrun TorvangerRolv UkkelbergØyvind VadsteinSvein VinjeSveinung WalsethKnut YtterdalKjell Arne Årseth

teleMArk MållAgLars Johan AaslandRobert AndersonRobert AndersonEiliv AstadEva BergøGunhild BerntsenHalgeir BrekkeSigrid BøHalvor DahleOlav Rune DjuveTjøstov Gunne DjuvePer EngeneEinar EriksteinOlav FellandGunlaug FjellstadSigrid FonnlidAnne A. FunnerAsbjørn GardsjordLavrans GrimstveitTorgeir GrimstveitSvanhild HaugenJarle HelleNeri HestetunRagnhild HovdaJon IngebretsenHalvard JansenOlav K. JørgedalØystein LøkAud ManheimHalvor MidtveitSigrun Garvik MoenGuri Espeland NessEllen Bojer NordstogaSissel Aasarød OfteJakob OlimstadBirger RisnesTorunn Raftevold RueHelge RykkjaElse SelmanPer SkaugsetGunvor SolbergMargit Ryen SteenAlv Halvor StraumstøylAnund O. StuvrudOlav ThoTorkjell TjønnAlf Torbjørn TveitAnne Marie TveitSigne TveitanJon TvitekkjaJohan VaaEinar Versto

troMs og FinnMArk MållAgNils AarsætherPer K. BjørklundTerje ChristoffersenTerje B. DahlEldbjørg GjelsvikMagne HeideMagnhild HenriksenSigrun LundeOla MelbyMagnar MikkelsenMay Johanne Molund

Oddrun MolvikAtle MåseideKjell-Per NilsenOle Edgar NilssenSteinar RefstieArne RognmoIngrid RussøyRønnaug RyssdalSunniva SkålnesViktor SommerbakkGrete Lien StenvoldHallvard TjelmelandBirger VangOdd ØstgårdBjørnar ØstgårdElse Marie ØvrebøOlaug HusabøKnut O. Dale

trønderlAgetSvein AarnesEgil Ingvar AuneKjell BardalArne BjørdalsbakkeArvid BjørgumKarl Ove BjørnstadGunnvald BøeOlaug DenstadliAnne EldevikOlav EnganInger ErtsåsHelge FiskaaArne A. FrisvollIngebrigt GarbergAnders GjelsvikHarald HernesArne HovKjell HåvePer Knut KvandeKirsti Årøen LeinJens LoddgardMads LøkelandJorunn MehlumLars Kolbjørn MoaOlav MogstadSverre Mikal MyklestadMagne MågeIngrun NorumLars NygårdJenny NyvikSolveig OtloHelge RaftevoldHerman RanesKristian RisanRagnhild RiseNarve RognebakkeHelge RypdalEinar RædergårdPer RønningenRagnhild SaurJarle SkjeiArvid Henry StaupeOdd StorstadEiliv StørdalSteinar SupphellenErling SyrstadSvein Bertil SætherJan SøråsNils SøvikArnkjell TingstadTorbjørn TranmælInge Torfinn VadaJarle VingsandYngve ØyeOlav KuvåsGeir LorentzenAa. Bjørgum Øwre

VAldres MållAgGunnar BelsheimGunnar BreivikOlav Gullik BøBerit DajaniJan EspeliødegårdReidun EspesethOla FosheimSigfred HovdaInger Torun KlosbøleKari-Ann Kvehaugen

Signe Elisabeth KvåleNils H. LeineBjørg LerholLiv Aslaug MyhreMarit SlettumIngrid Solveig SpjøtvollMagnor WigdelIngebjørg Årseth

Vest-Agder MållAgLeiv Hartly AndreassenValdemar BirkelandAud Støylen DjupdalSolveig S. EikenAnne-Berit ErfjordRandi Lohndal FrestadVigleik FrigstadHalvdan FurholtØyvind GrovMagne HeieBjørg Åsta HidleOlav HårtveitGudrun Haugen HåvorsenAlf Georg KjetsåSolveig Stallemo LimaMålfrid LindelandTom Arnt LindelandAstrid MøenGudlaug NedrelidAud NilsenHåkon Bøye PrestegårdMagnhild Synnøve

SkjeggedalBjørg Helene SlapgardLeiv G. StoreslettenÅsmund UnhjemBjug ÅkreVidar ToreidAsbjørn Stallemo

østFold MållAgOle Johan BjørnøyEiliv HerikstadArnstein HjeldeKjeld QvortrupEinar O. StandalHåkon TeiglandArild LøvestadGunnar OttneGunnar Ottne

yrkesMållAgKjellfrid BøthunOlav BøyumOlav BøyumAnne-Marie Botnen

EggerudArne EkebergLars Inge FenneMarta Johanne GjengedalJon GrepstadKristian HagestadSissel HoleJørund Asle HolmeKari HuusRønnaug KattemKjell Harald LundeBorge OtterleiLinda PlahteSolveig PrestegardHugfrid RaaheimSigrun SolbergLars Helge SørheimTurid J. ThuneHarald ThuneSigrid TyssenBodvar VandvikOlav VesaasVidar Ystad

BeinVeges innMeldeMarit EinremRandi EinremKristian HalseJohannes HjønnevågHerborg LillebøSteffen NervikErling Nordheim

28

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

LLø

ysiN

g

Kryss NT nr 2-2015

FØRELARVE

EKKO

RASK

OMTALEFOR-

TUMLAKLAR TIL

BRUK ARVINGLAND

FOR-RÆDAR

GAVBRYST

MASSERE

FLYPLASSHEND-

ENE

NESTOR

ADVERBBYFOLK

TRUDD

DENFØRSTE

OPPDRETT

SLÅ

HAUGENBYFOLK

LENGDE-MÅLAR

FRAMPÅ-TYPE

ILÅTKAN EINVASSE

TILHISSIG KON-

KURS

NORD-MANN

RUGLETELITE

TEIKN

KNAUS

PLUSS

UNDER-SKRIVNE

TØY

SÅGMÅNEFASE

RIDEBANEI SIRKUS

KV.-NAMN

NOKOSÆRT

KRUKKE

LAND

SKEI-MAT

TAL

FJELL

RØYK

GAUMMORO-

SAKTVILANDEAPOSTEL

GNAGAR

MOTVILJE

LANG-RENNAR

PRØVE

TILTAK MOTLAUSELD

KOSENAMN

LIVD

GLER

STRENGE-MUSIKK

HYPOTESE

I HED-MARK

RUNDTTAL

HOLBERG-FIGUR

KIME

VEKSE

RYKE

MOROSAM

FØDE FORFIRBEINTE

I ØSTFOLD

SIDE-BYGNING

HAR

SKILD

SET ATT

NEKTATILGJENGE

FANGE

TEIKN PÅFORFALL

PRYD

KJØTTMAT

SALSLAG

MINKEFRÅ FULL

TIL NY

FRÅKOPLA

PEERSMOR

SJUK-DOM

KYST-BUAR

HOVDYR

SER IBOKA

ARABISKTITTEL

TØNNE

PARTI

OVER-FLATE

STROKETLANGT FRÅ

KYSTEN

KVINNE-NAMN

PLATE

OGSÅKALLA

ELVA

GRØSSE

VEKTM.-NAMN

IKKJEOPNA

HAND-VERKAR SYNER

HIND-RING

NTNR. 22015

Kryss NT nr 1-2015

PLANET GI HUS

GRASIØSTKLAUVDYR

I GALE

BRUKE U STAPPE M NEDBØR

VARIASJON E KRØTER

PÅLEGG FSJØLV-

PLAGING

KEISARA DYREFØDE

DOMMAR GBETENN-

ELSE

PLANTEA

U R A N U S BYFOLK

TANNROTE O S L O E N S A R A RHELLER

SJELDAN

TRÅDENU N N T A K S V I S NØYAKTIG

PLANTE E K S A K TA N T E N N A

HOBBYAR

FROSENVÆSKE

I N T E R E S S E RHØGASTEEINSIFRA N I UTSEGN Y T R I N G SNUSE N O S E

HA DETVONDT

SLUDDL I

SLETT

HØGASTENIVÅ

F L A TVÅRTEIKN

IKKJE TILÅ TOLKE

I S G A N G KORTET

STROPP E S S E TF L O HAUG

STAS T U EURO

I DETMINSTE

I R I DAG N O LORT

SAFT S K I TFRUKT

ROVDYR A P P E L S I N UNDERLAG

HAR I SEG L E R S O L E SLEPPE

O T E R FERDSELS-ÅRE E RESPEKT

SKUR A G E JORD

FRYS L E I R E DETGJORDEVONDT ! U

I FALL A HERD

VÊRE A K S E L ÅT

MORO T I L DYRE-UNGE D RENN T A N

OKJEFTE

LYD-TILHØVE

S K J E L L ERENNESMÅTT

VITNEMÅLS I V E PLASS

DRAMA T U NM A N T E L

SETTE FRI-MERKE PÅ

SMÅFEETF R A N K E R T E FUGLE-

LYD GPEIS-HYLLE

HUSDYRK U

TEVLINGPÅ VATN

FARBRØRR E G A T T A SKRAM

ELLERCHRISTIE R BAKKE R VERKE G Å

H U S O R G E LSONG

UTAN ORD

LEIGAT R A L L A SKJEMD A GJORD

INSTRU-MENT

TRÅDS E N E FÆLT I L L E PLANTE

STAUP M A I G U L LFÅ

UNGAR T SOM SNØ

UTKROPEN K V I THØGDE-

DRAG

I ØSTFOLDÅ S K A M FOSTRAR

PÅ MOTEN E L KANT AK I S L E

SINGU-LARIS

I TOE I N T A L KARPEFISK

ANONYM I DUNDER-

SKRIVNE

TALE G

ELEGISK

BYE K L A G A N D E KLEDE-KANTEN L I N N I N G A

S K U R FAST-SETT V E D T E K E N HAR E I G NT

NR. 12015

Marit Hjartåker, Stord

Kåre Mogstad, Færvik

Anny Haugland, Evje

Send løysinga til: Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 Oslo

Frist: 27. mai 2015

Merk konvolutten «Kryssord». Rett løysing kjem i neste ut-gåve. Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie.

Namn:

Adresse:

Postnummer/-stad:

Kryssordvinnarar i nr. 1 – 2015

ved Laurits KillingbergtrøLkryssord

Ord har si tid. Opp ifrå dei djupaste klyfter, der ingen avis-mann eller politikar nokon gong har vore, kjem dei opp i dagen, og vert omfamna. Dei blømer i merksemdi og vert nytta i dei underlegaste samanhengar, sa-manhengar dei aldri var meinte å skulle nyttast i. Dei er på alle sine lepar ei stund. Og så, like fort som dei kom, er dei vekke.

Men innan den tid har mange av dei utretta mykje elende. Mote-ordi har gjort jobben sin. Dei har dylgt sanningar, forført svake sje-ler og jamt over plaga livet av oss andre. Difor kjem her ei liti ord-forklåring på nokre av dei mest nytta og misbrukte ordi for tidi.

Og me byrjar med det verste, robust. Om noko er moteord for tidi, så er det dette. Alt skal verta så robust for å kunna vera levedyktig. Landbruk, studiestadar, politieiningar, alt må gjerast robust. Den korte ordforklåringi av robust i poli-tikarsamanheng er at alt som er smått, smidig og fungerer, skal gjerast stort, byråkratisk og fjernt frå brukarane.

I bytrafikken er ein Hummer ein robust bil. Ein VW Polo er det ikkje. Men Poloen gjer same jobben som Hummeren, med ein brøkdel av innkjøpsprisen, drivstoffkostnaden, vedlikehalds-kostnaden, og han er langt meir smidig. For brukaren er han difor eit langt betre val. Men det er ik-kje robust og framtidsretta.

Og dermed er me over på ord nummer to, framtidsretta. Ting som er som dei har vore, er ikkje framtidsretta, det skjønar alle. For å vera framtidsretta må det gamle gå, nye tankar og nye kos-tar må til. Realkunnskap og kvali-tetskjensla må vika for utdanning og visjonar. Same kva utdanning, berre det er ein tittel med.

Sjølvsagt skal ein endra ei 100 år gamal familiebedrift etter visjonane til ein kvitskjortenisse som ikkje har vore lenger enn 100 meter frå ein latte-cafe heile sitt liv. Det er framtidsretta det. Legg ned fødeavdelingar, og lat kvinnene føda i bilar og ambu-

lansar på veg til eit robust og framtidsretta sjukehus. Slå små politieiningar, med lite krimina-litet og høg oppklåringsprosent, saman med store som ikkje ser eit drap sjølv om det stirrar dei i andletet. Det einaste måten å sjå slikt som framtidsretta er at ein forventar at framtidi går beinve-ges åt Helheim. I so fall har ein tilpassa seg, og er omstillingsviljug.

sOm er Ord nummer tre. For omstilling er gode greier, ein må vera i stendig omstilling. Har ein drive med noko lengje, slik at ein er god til det, må ein sjølvsagt byrja med noko anna. Når noko fungerer, må ein naturlegvis straks og med ein gong setja ned ein komité med folk som ikkje kan faget, og difor er særleg eigna, til å utgreia korleis ein skal omstilla alt i hop. Vonleg vil ein få til ein lang og kostbar prosess som fører til at ein til slutt sit att med noko heilt nytt som ikkje er heilt ubrukeleg. Men det er jo sjølvsagt ingen garantiar.

sLiK sOm i sKuLen. Heilt sidan eg var ung, og gjerne enno lenger, har ein kome med nye lærepla-

nar, nye «kunnskapslyft». Og resultatet kjenner me, norske elevar gjer det dårlegare og dår-legare. Dei unge i dag veit mindre enn før, kunnskapar må leitast opp. Det som tidlegare var noko alle visste, må ein no på nettet for å finna ut. Og om nokon seier at det sosiale på skulen er vorte betre, så stemmer ikkje det ein gong. I dag slit ungdomen med dei underlegaste ting, ting me gamlingar ikkje ein gong skjønar oss på.

Min noko grinete samfunns-faglærar frå ungdomsskulen ville vore refsa opp og ned etter veggane i dag, men du verda kor han klarte å gjera stoffet interes-sant, og gje meg ei gleda i å finna ut meir. Tulla i timane kunne ein gjera hjå andre lærarar, hjå han var målet at ein skulle læra noko. Det er berre synd at eg aldri sa det til han.

det siste Ordet er ikkje eit moteord, men det heng nøye saman med dei tre nemnde ordi, stortingspolitikar. Når eg fortel deg at definisjonen på ein slik er ein sjølvoppteken, trulaus og duglaus lygnar, så har du rett, det gjeld ikkje alle. Men ein fersk høgsterettsdom slær fast at desse unnataki er så sjeldne, at denne gruppa er den einaste i Noreg som ikkje er uskuldige til det motsette er prova. Her er det tvert imot.

At vanleg senilitet gradvis byggjer seg opp over år, me-dan det hjå desse slær ut i full bløming i den korta stundi det tek ifrå valet og til dei er godt og komfortabelt sessa i Oslo, er berre nok eit ankepunkt. Det fyrste dei gløymer, er rolla som ombodsmenn for veljarane. Un-darleg nok kjem dei på det att i korte glimt 4 år seinare, før det på ny er borte for dei.

Skulle nokon etter å ha lese dette tru at eg er trygt knytt til dei raudgrøne, så tek de feil! Dei har andre, men like stygge feil. Eg er i grunnen like lei av alle politi-karar. Så kan henda vil det koma eit framhald med nye ord og ty-lefakter frå våre fremste mellom likemenn. N

or

sk T

ideN

d 2

–20

15

29

L TyLePrAT

kNUT P. BøyUM storeknut@online.no

L NMU

kArL Peder MorkLeiar i norsk målungdom

“ Alt som er smått, smidig og fungerer, skal gjerast stort, byråkra-tisk og fjernt frå brukarane.

Foto

: Wik

imed

ia

Ordtyding

Ta plass, men lukk ikkje dørenei 1878 bruKte dei LandsmåL hos lokale skatteoppkrevjarar i Hylestad i Setesdal. Amtman-nen tykte det var gale, og sende brev til futen i Setesdal: «Saadane Sprogøvelser hører ikke hjemme i offentlige Protokoller» skreiv han. Likningsnemnda som behandla saka tok fram Grunnlova, og kom fram til, og no siterer eg, at «Til reinare norsk me skriv i offentlege Forretningar til meir nøgje fylgjer me vaar Grunnlov. Det er rettare aa lya sitt Lands Lov enn Embetsauto-ritetar». Målstriden for nesten 140 år sidan handla om å gi nynorsken plass i det offentlege.

«Flisespikkeri!». «Folk har visst lite å gjera på!». Det er døme på berre to av kommentarane som har dukka opp, når NMU har bede om nynorskprofil på hotell, bade-basseng, flyplassar, på ferjeleier og togstasjonar i Nynorsk-Noreg. Vi har tatt sats og sprunge inn i ein bokmålsjungel – bokstavleg talt! Til skjold har vi brukt mållova; ret-tane våre. Vi har statens vedtatte språkpolitikk på vår side, ogso i møte med staten sjølv. Vi har lese ho, studert ho, og vi smeller lova i bordet.

måLLOva er ei Lita LOv. Ho får plass på ei a4-side. Men ho smell i bordet like vel.

I målungdomen snakkar vi om språklege haldningar. Dine hald-ningar til språk er avhengig av språket du har rundt deg. Kva språk du har rundt deg er avhengig av andre sine språkhaldningar. Dette er lett å forstå om vi til dømes går til respekten for dialekt. Framleis er det eit skilje mellom dialekter som er «innanfor» og «utanfor» i Noreg i dag. Folk legg av seg dia-lekta si viss ho er «utanfor». Og dialekta har kome «utanfor» fordi haldningane har vore negative. Kanskje manglar dialekta og eit godt føredøme?

sLiK er det med sKriftspråK ogso! Og dette må vera kjernen i målpolitikken i dag og framover. Viss vi vil at nynorskbrukarar skal få halde fram med skriftspråket sitt, og vi veit at denne moglegheita er knytt til den generelle bruken av nynorsk i samfunnet – vel da må vi diskutere bruken av nynorsk. Vi må diskutere, og fremme nynorsk bruksspråk. Her er synleggjering stikkordet: det har vore løysinga for dialektene i Noreg.

Ja takk, eg tingar: ❏ Fleecejakke

med logoen til Noregs Mållag på brystet.

For damer: Fargar: ❏ grå ❏ kornblå ❏ bringebær

Storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl

For menn: Fargar: ❏ grå ❏ azurblå

Storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl ❏ xxlKr 220,–

Hugs å krysse av for farge og storleik!

❏ Mobildeksel iPhone 4

❏ Mobildeksel iPhone 5Mjukt mobildeksel til iPhone 4 og iPhone 5 med trykket «Å snakka: akkedera, garta, kvitra, masa, munnrøda, pjegga, preika, røda, svalla, tjantra»

Kr 50,–

❏ 1 eller ❏ 20 jakkemerke «Gjennom ord blir verda stor»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ 1 eller ❏ 20 jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ MatboksI plast, 16 x 11 cm.

Kr 50,–

❏ Notatbok blå ❏ Notatbok svartLinjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

❏ Notatbok natur Ulinjert notatbok med Ivar Aasen på framsida og «Noregs Mållag» på baksida. Hardt omslag med strie.

Kr 75,–

❏ Skistroppar To skistroppar med borrelås, 26 cm lange. Høver til langrennsski, uavhengig av målform og målføre. Kr 50,–

❏ Krus Med trykket: Skogen stend, men han skifter sine tre. Olav H. Hauge, 1965

Kr 100,–

❏ Krus Med trykket: Det går mangt eit menneske og ser seg fritt ikring for Ivar Aasens skuld. Tarjei Vesaas, 1950

Kr 100,–

K r a m b u a

Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Kryss av, klipp ut eller kopier og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo

Eller: send e-post til krambua@nm.no, ring til 23 00 29 30, eller gå inn på www.nm.no Porto kjem i tillegg.

Namn:

Adresse:

Postnr./poststad:

Telefonnr./e-post:

30

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

K r a m b u a LNoregs mållag

LotteriDet årlege Kulturlotteriet til Noregs Mållag er no i gang. Inntektene går til å drive betre og meir mål-arbeid.

– Dette gjev gode inntekter for sentrallekken, men det fine er at også at lokallaga kan tene ein god slump pengar, seier økonomikonsulent Per Henning Arntsen.

Lokallaga kan vidareselje lodd og putte ni kroner i kassa for kvart lodd dei sel. Arntsen veit at mange lag held på med dette, men trur fleire kunne ha prøvd seg.

– Det kan vere eit styr med alt ein skal selje. Men dette er skrapelodd og kjøparen finn straks ut om ho har vunne. Det er alltid spennande med spel, og dette er ikkje noko unnatak. Kva om alle som kjøper billett til ei tilskiping, kan få eit lodd på kjøpet? Her er det berre å tenkje kreativt, seier Arntsen.

Han er fersk i stolen, men tykkjer at det er ei flott vinstliste i år. Han er særleg misunneleg på dei som vinn eit pledd frå Røros Tweed.

– Eg har berre så vidt kjent litt på det eine, og det er nesten som eg gler meg til det blir vinter att. Den som vinn eit slikt, blir garantert nøgd, seier Arntsen.

tiLbakegang, men godt medLemstaL Noregs Mållag fekk ein nedgang i medlemstal i 2014, men enda likevel på beste medlemstal si-dan 1993. I 2014 hadde Mållaget 11 726 betalande medlemer, ein tilbakegang på 438 medlemer. Det

beste fylkesmållaget er Sunnmøre Mållag. Laget har medlemsauke for femte året på rad. Dei auka med 14 medlemer i 2014 og enda på 879 medle-mer. På landsbasis vart det verva 630 nye medle-mer gjennom året.

bokpakke Samlaget og Mållaget samarbeider om å få dei beste nynorske barnebøkene til barnehageborn. Det er viktig at born møter nynorsk frå dei er små. Det kan styrkje haldninga deira til nynorsk og deira eiga språkutvikling. Mange lag har gitt bøker til barnehagar, og me meiner at dette er godt og nyt-tig målarbeid.

No kan lokallaga kjøpe pakker med ferske bø-ker frå Samlaget til ein veldig god pris. Tanken er at lokallaga tingar bøker, Samlaget sender dei direkte til barnehagen og fakturaen til lokallaget. Enklare blir det nesten ikkje. Me vonar mange lokallag vil nytte seg av tilbodet. Det er sjølvsagt høve til å tinge til fleire barnehagar.

Det vil kome meir informasjon om ordninga i ei lagssending.

Må

LLA

gET

INfo

RM

ERER

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Prent: nr1trykk asOpplag: 13 500Abonnement: kr. 250,– per år

Annonsar: annonseprisar: kr 9,00,–/mmtillegg for tekstside: kr 0,50,–/mmspaltebreidd: 45 mmkvartside: kr 3 000,–Halvside: kr 5 000,–Heilside: kr 9 000,–ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk.

alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.

Stoffrist nr. 3 – 2015: 27. mai

NOREGS MÅLLAGwww.nm.no

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 osLoTelefon: 23 00 29 30E-post: nm@nm.no

Kontoradresse: Lilletorget 1, 0184 osLo

Bankgiro: 3450.19.80058

Leiar: marit aakre tennø Mobil: 454 71 716E-post: marit.tenno@nm.no

Tilsette:

Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37 • 957 85 560, gro.morken@nm.no

Erik Grov, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 30, erik.grov@nm.no

Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 35, berit.krogh@nm.no

Per Henning Arntsen, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 34, per.arntsen@nm.no

Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf. 23 00 29 36 • 975 29 700, ingar.arnoy@nm.no

Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60 • 926 48 348, hege.lothe@nm.no

Kjartan Helleve, redaktør norsk tidend, tlf. 23 00 29 32 • 943 97 998, kjartan.helleve@nm.no

NORSK MÅLUNGDOMmalungdom.no

Tilskrift: postboks 285 sentrum, 0103 osloTelefon: 23 00 29 40E-post: skriv@nynorsk.no

Bankgiro: 3450.65.48707

Leiar: karl peder mork, Telefon: 901 67 493 • 23 00 29 40, E-post: karlpeder@nynorsk.no

Skrivar: synnøve marie sætre, Telefon: 926 95 330, E-post: synnovemarie@nynorsk.no

NORSKTIDEND

31

No

rsk

Tid

eNd

2–2

015

Foto

: ber

it k

rogh

Barn treng bøker på eige mål! Fem bøker for dei minste og fem for dei litt større BØKER FOR DEI MINSTE

BØKER FOR DEI LITT STØRRE

Spesialpris 699(Ord. pris 1860)63 % rabatt!

Bø og Bæ-dokkene følger med pakka!

Send inn svarkupongen under eller legg inn tinginga på butikk.samlaget.no

Stiftinga Det Norske SamlagetSvarsending 30460092 Oslo

VISPANDERER

PORTO I NOREG!

– Når ferske lærarar går ut med lite kunnskap og dårlege haldningar, skapar ikkje det flinke elevar med gode haldningar.

Synnøve Marie Sætre, nyvald leiar i NMUn

r. 2

• a

pr

il 2

015

lill

eto

rget

1 • 0

184

oSl

o

LPå tamPen

Påska markerer skifte til ein ny sesong her hjå oss. Det skal skiftast hjul på Poloen, vintertøyet skal pakkast ned og aller helst skal også vindaugo vaskast. Dei to fyrste går ganske greitt, man akkurat den vaskinga kan hende må vente til ut i juni ein gong. Om me skal vere ærlege.

Kvar einaste påske tenkjer eg at no skal det jam-men vaskast ski. Det er det fyrste eg skal gjere når eg kjem ned frå hytta. Ikkje noko fjas, ikkje noko kvile etter nokre timar i bilen, ingenting. Eg skal rett ned og vaske skia med terpentin eller noko anna sterkt. Filler som eg skal brenne opp på bakken og lage svi-merke i plenen eller i grusen.

Det skjer aldri. Men i år tek eg det ikkje så tungt. Eg kom i snakk

med naboen min om dette, no rett før påske. Han er ein ivrig skiløpar, av den typen som har smørjebord og tre-fire ulike langrennsski. Eg vil gå så langt å seie at han er ein ekspert.

Han kjende att problemet, men han ville ikkje vere med på å kalle det eit problem.

«Det er jo den beste smørninga! Universalsmør-ning!»

Og jepp, når eg tenkte på det, så hadde han eit poeng. For det er jo slik kvar haust, når ein finn fram skia og forbannar seg sjølv for ikkje å ha vaska dei dette året heller, så treng ein ikkje smørje dei fyrste turane. Skia er framleis fulle av klisteret du la på i påska, men ikkje sånn klissete-klister. Det er meir sånn halv-seigt. Perfekt for nysnø på seine haust-kveldar.

så her kjem oPPskrifta på perfekt smørjing:

1 I desember legg du på to lag med blå voks, og gjerne i heile lengda. Det kjem til å gå av uansett i dei isete spora, og det er like greitt å ha litt feste oppover. Ikkje la alt forsvinne.

2 I januar og februar legg du så på meir blå, litt lilla og gjerne noko du ikkje heilt kva er.

3 Når mars og sola kjem, blandar du så litt raudt klister inn i det som er på skia frå før. Om du skulle vere heldig og finne litt tørre barnåler under eit tre, så trakk gjerne litt ekstra og få dei til å feste seg.

4 I påska kjem finishen. Då er du så lei av å late som om du har peiling på smørjing, og har dermed skaffa deg universalklister. Ta raust på. Du skal sik-kert endeleg kome deg litt opp i fjella, kan hende heilt opp i tørr snø og der blir det klabbar uansett. Ikkje tenk på det, tenk heller på dei gode skia du får til hausten. Når du kjem ned at til bilen, kan du godt plante skia i grusen, eller sølepyttane om du er heldig å ha parkert i nærleiken av noko slikt.

5 Lat skia stå urørde i garasjen i åtte månader. 6 Vips! Når hausten kjem, er skia klare til bruk.

Lukke til og god tur!

Stein ivar årneSfrå bloggen havets.wordpress.com

L Bloggen Utetid av Ingebjørg Nondal frå Odda er kåra til verdas beste nynorske blogg.

Juryen skreiv mellom anna at «det beste er likevel kor raskt bloggen fann forma si. Turrapportane har ein noko lunde sams mal, med illustrerande fotografi og lettlesne tekstar. Men ein kan også finne tips om både klede og turmat, spedd i med nokre tevlingar. Dette er råmeverket bloggen er bygd opp rundt, og det har ein halde seg til. Bloggen har eit godt namn, han er innhalds-rik og han er ryddig. Han er som ein mal for korleis ein blogg skal vere: definert og ein vilje til å gjennomføre.»

– Med bloggen Utetid viser Ingebjørg Nondal vilje til å definere kva bloggen skal handle om. Bloggen hennar er personleg, og gjennomført på ein måte som er inspi-rerande og interessant for eit stort publi-kum, seier Svein Olav Langåker, redaktør i Framtida.no og jurymedlem. Synnøve Marie Sætre (Norsk målungdom), Kjartan Helleve (Noregs Mållag) har òg vore med i juryen.

I tillegg til heider og ære får vinnaren 10.000 kroner i premie.

– Det er veldig stas, seier Ingebjørg Non-dal. 31-åringen frå Odda synest det er kjekt å bli heidra for å skrive på nynorsk.

– Det er det språket som er naturleg for meg å uttrykkje meg på. Det hadde vore heilt feil for meg å skrive på bokmål, seier Nondal som til vanleg jobbar som norsklæ-rar.

– fortener eit stort Publikum Kvar veke gjennom 2014 kåra Framtida.no, i samarbeid med Noregs Mållag og Norsk målungdom vekas nynorske blogg. På ny-året blei 12 av desse plukka ut som finalistar og publikum har fått høve til å røyste på favoritten sin. Avstemminga har telt 60 pro-sent, medan juryen har disponert resten av stemmene.

– Gjennom kåringa vår har me sett mange gode bloggar på nynorsk som forte-ner eit større publikum. Finalistane viser eit stort spenn, men samstundes eit høgt nivå, seier Svein Olav Langåker.

Framtida.no

Utetid er verdas beste nynorske blogg

Foto: Utetid.net