nr 6-7/147, czerwiec - lipiec 2009 r

Nr 6–7/147 · czerwiec–lipiec 2009

Nr 6–7/147 · czerwiec–lipiec 2009

BiUleTYN MiNiSTrA NAUKi i SzKOlNicTw

A wYŻSzeGO

WydawcaMinisterstwo Nauki i Szkolnictwa wyższego

Rada Redakcyjnaprof. Janusz w. Adamowski – przewodniczący

prof. Marcin Kamiński

Jolanta Karwowska

Dorota Maciejko

paweł Mikusek

prof. ryszard Nycz

RedaktorAnna Knapińskae-mail: [email protected]

Redakcja00-608 warszawaal. Niepodległości 188 btel.: (22) 570 14 82fax: (22) 825 89 11e-mail: [email protected]

współpraca:Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy pOliS

projekt okładki:Barbara Kuropiejska-przybyszewska

Skład i łamanie: Tomasz Brząkała

Druk: ABAKUS

Nakład: 1500 egz.

zamówienia na prenumeratę można przesyłać pod adresem redakcji, faksem lub mailem: [email protected] cena prenumeraty (10 numerów) wynosi 60 zł.

redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich redagowania i skracania.

w NUMerze

iNFOrMAcJe:

Kronika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Narodowe centrum Badań i rozwoju – strategiczne programy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Konkurs dla liderów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

ponad miliard złotych dla 17 polskich uczelni – działanie 13.1 Xiii osi priorytetowej programu Operacyjnego infrastruktura i Środowisko . . . . . . . .10

Nowe nominacje profesorskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

NAUKA, GOSpODArKA, SpOŁeczeŃSTwO: potrzebujemy debaty o badaniach genetycznych – z prof. Michałem wittem rozmawia Anna Knapińska . . . . . . .18

Nagroda im. Artura rojszczaka dla młodego paleontologa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

VADeMecUM:

rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego – najważniejsze zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Ochrona patentów i wynalazków powstających w polskich jednostkach naukowych – poddziałanie 1.3.2 programu Operacyjnego innowacyjna Gospodarka . . . . . . . . .26

FOrUM:

Departament Strategii MNiSw. Spotkania ekspertów – Jan Kozłowski, Krzysztof Mieszkowski, renata Korzeniowska-pucułek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Uczelnie dla studentów, czyli studenci wobec reformy – stanowisko parlamentu Studentów rzeczypospolitej polskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

współczesne podejście do nauczania i uczenia się – richard Baraniuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

zbudujmy kulturę dzielenia się – Susan D’Antoni . . . . . . . . . . .40

1

2

BiUleTYN MiNiSTrA NAUKi i SzKOlNicTwA wYŻSzeGO

iNFO

rMAc

Je KronikaEDUKACJA A RYNEK PRACY

2 czerwca minister nauki i szkolnictwa wyższego uczestniczyła w konferencji „Przedsiębiorczy Śląsk – edukacja a rynek pracy” organizowanej przez Politechnikę Śląską. Prof. Barbara Kudrycka mówiła o programach wspierających przedsiębiorczość akademicką, przygotowaniu absolwentów do wejścia na rynek pracy oraz transferze technologii. W konsultowanych założeniach reformy szkolnictwa wyższego znajdują się zapisy m.in. o tworzeniu przez uczelnie spółek prawa handlowego, możliwości kształcenia wspólnego z pracodawcą i na zamówienie pracodawcy oraz włączaniu do dydaktyki praktyków z organizacji gospodarczych.

O GENETYCE MOLEKULARNEJ3 czerwca w Ministerstwie Nauki i Szkol

nictwa Wyższego odbyła się konferencja zatytułowana „Uregulowanie zasad działalności laboratoriów molekularnych badań genetycznych”. Była ona częścią polskobrytyjskiego forum genetyki molekularnej, zorganizowanego przez Ambasadę Wielkiej Brytanii oraz MNiSW.

Tematyka forum dotyczyła planów rozwoju krajowego biobanku i legislacji genetycznych testów molekularnych w Polsce. Konferencję zamykającą zorganizowano w związku z szybkim rozwojem molekularnych badań genetycznych i ich łatwą dostępnością. Jej celem było ukierunkowanie MNiSW na późniejsze prace nad udokumentowaniem usług genetycznych w naszym kraju.

Konferencja zgromadziła grono wybitnych specjalistów z Polski i Wielkiej Brytanii. Byli to m.in.: prof. Jerzy Bal z Instytutu Matki i Dziecka, prof. JeanJacques Cassiman z Uniwersytetu w Leuven, prof. Janusz Limon

z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Laurence Lwoff z Rady Europy, prof. Milan Macek z Uniwersytetu Karola w Pradze, prof. Michał Witt z Instytutu Genetyki Człowieka PAN oraz Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej (rozmowa na stronie 18) oraz dr hab. Helena ŻakowskaHenzler z Instytutu Nauk Prawnych PAN.

DESIGN W POZNANIU 5 czerwca prof. Barbara Kudrycka gości

ła w Poznaniu. Jednym z punktów wizyty było spotkanie z władzami wojewódzkimi, gospodarzami miasta i władzami Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa dotyczące koncepcji uruchomienia Wyższej Szkoły Designu w stolicy Wielkopolski. Minister nauki spotkała się także z władzami wielkopolskich uczelni oraz poznańską społecznością akademicką; podczas debaty ze studentami konsultowała założenia reformy szkolnictwa wyższego.

Prof. Kudrycka odwiedziła także warsztaty dla projektantów w Starej Drukarni, które odbywały się w ramach projektu „Nowy Folk Design”. – Świadome stosowanie nowych form do istniejących przedmiotów potrafi zmienić ich funkcjonalność i znacznie poszerzyć rynek odbiorców. Jest to ten rodzaj kreatywności, która ma wpływ na gospodarkę. Dlatego między innymi wzornictwo znalazło się wśród 14 kierunków zamawianych – mówiła minister nauki.

POLSKA 203017 czerwca prof. Barbara Kudrycka i prof.

Maria Elżbieta Orłowska wzięły udział w oficjalnej prezentacji raportu „Polska 2030. Wyzwania rozwojowe” przygotowanego przez zespół doradców strategicznych premiera RP.


3

Nr 6–7/147 • czerwiec–lipiec 2009

iNFO

rMAc

Je

Spotkaniu w gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego przewodniczył prezes Rady Ministrów Donald Tusk.

Raport jest podsumowaniem analizy dylematów rozwojowych stojących przed Polską. Dylematów, których rozstrzygnięcie będzie miało podstawowe znaczenie dla naszego kraju. Dokument zarysowuje wizję możliwych ścieżek rozwoju Polski w kolejnych 20 latach i szczegółowo diagnozuje 10 kluczowych wyzwań, na jakie Polska musi odpowiedzieć w perspektywie 2030 roku.

Wśród tych wyzwań znalazły się także gospodarka oparta na wiedzy oraz rozwój kapitału intelektualnego. Najważniejsze kierunki reform to według autorów m.in.: zwiększenie nakładów na edukację i naukę; wypełnianie przez system edukacji funkcji egalitarnych (stypendia) i elitarnych (wspieranie talentów); unowocześnienie systemu kształcenia przez całe życie; zmiana zasad finansowania jednostek naukowych (konkurencyjność); otwarcie szkół wyższych na sektor gospodarki i współpracę międzynarodową (profesjonalne zarządzanie autonomicznymi uczelniami); budowa przewag konkurencyjnych firm na podstawie kapitału intelektualnego.

Więcej informacji i treść raportu na stronie www.polska2030.pl.

Z RADĄ NAUKI19 czerwca prof. Barbara Kudrycka

uczestniczyła w posiedzeniu plenarnym Rady Nauki. W programie obrad znalazła

się dyskusja o reformie systemu nauki i szkolnictwa wyższego. Minister przedstawiła stan prac nad projektami ustaw dotyczących nauki: – W tej chwili pięć projektów ustaw jest procedowanych w sejmowej podkomisji do spraw nauki i szkolnictwa wyższego. Trzy z nich zostały już przeanalizowane: ustawa o zasadach finansowania nauki, ustawa o NCBiR oraz ustawa o Narodowym Centrum Nauki. W tej chwili trwają prace nad ustawą o instytutach badawczych, która ma zastąpić ustawę o jednostkach badawczorozwojowych. W najbliższej przyszłości czeka nas jeszcze praca nad ustawą o PAN. Sądzę, że do końca roku skończy się proces legislacyjny i te ustawy będą mogły wejść w życie w 2010 roku.

Prof. Kudrycka podkreśliła współzależność zmian w nauce i szkolnictwie wyższym: – Jeśli reformie nauki nie będzie towarzyszyła reforma szkolnictwa wyższego, jej efekty będą szczątkowe. Minister omówiła kolejne etapy prac nad założeniami reformy szkolnictwa wyższego. – Ostateczny kształt założeń opracowaliśmy, wsłuchując się w głosy środowisk uczelni publicznych i niepublicznych; rektorów, studentów i doktorantów. Naszym założeniem było wprowadzenie takich zmian, które byłyby możliwe do zrealizowania w najbliższych kilku latach. Staraliśmy się także o wypracowanie historycznego porozumienia, które pozwoli, by uczelnie publiczne i niepubliczne wzajemnie wspierały się w działaniach zmierzających do kształcenia

4


iNFO

rMAc

Je z uwzględnieniem już omówionych w konsultacjach polskoamerykańskich przeprowadzonych w marcu br., a także o perspektywach zintensyfikowania wymiany studenckiej między obydwoma krajami.

EUROPEJSKA RADA BADAŃ

W dniach 30 czerwca–1 lipca w Pałacu Staszica w Warszawie trwało posiedzenie Europejskiej Rady Badań (European Research Council, ERC). Uczestniczyli w nim prof. Barbara Kudrycka i prof. Jerzy Duszyński.

Radę trzy lata temu powołała Komisja Europejska, aby stworzyć nowy mechanizm finansowania ambitnych badań naukowych. W skład ERC wchodzi 22 wybitnych uczonych europejskich wybranych przez środowisko naukowe, m.in. prof. Michał Kleiber, prezes PAN.

– Można śmiało powiedzieć, że zniknęły wszelkie wątpliwości, które towarzyszyły debatom dotyczącym utworzenia Rady. Powołanie ERC było niewątpliwie krokiem milowym dla europejskiej polityki naukowej – mówiła minister nauki. Prof. Kudrycka omówiła również reformę systemu nauki w Polsce, zaznaczając, że wypracowany model odzwierciedla funkcjonujące w Europie systemy, w których podział środków finansowych na badania naukowe leży po stronie agencji wykonawczych. Minister stwierdziła: – Reforma nauki oraz zobowią

absolwentów coraz lepiej przygotowanych i o wiele bardziej niż dotychczas konkurencyjnych na rynku pracy – przekonywała.

KONGRES KOBIET21 czerwca prof. Barbara Kudrycka pro

wadziła dyskusję „Czy kariera naukowa jest dla kobiet?” w ramach Kongresu Kobiet Polskich w Warszawie. Zaproszenie skierowano do wszystkich Polek, przedstawicielek wszystkich zawodów, w każdym wieku i z każdego zakątka kraju czy globu.

Celem spotkania było zwrócenie uwagi, że wkład kobiet w życie społeczne Polski, choć istotny, rzadko jest dostrzegany i doceniany. Kongres był okazją do podsumowania 20 lat transformacji ustrojowej i przyjrzenia się najpilniejszym problemom i potrzebom. Dyskutowano o stereotypach społecznych, roli kobiet w mediach i kulturze, ich obecności w polityce, sporcie i nauce. Właśnie na to ostatnie zagadnienie zwrócił szczególną uwagę Parlament Europejski, wydając w 2008 roku rezolucję, w której podkreślił, jak ważne dla samodzielności społecznej i rozwoju osobistego kobiet jest dobre wykształcenie.

Minister nauki podczas panelu o kobietach w nauce przedstawiła również przygotowywane przez MNiSW rozwiązania prawne, mające wyrównywać szanse kobiet i mężczyzn w osiąganiu kolejnych szczebli kariery zawodowej związanej z nauką i szkolnictwem wyższym.

SPOTKANIA W USA W dniach 25–26 czerwca prof. Barbara

Kudrycka i prof. Jerzy Duszyński przebywali w Stanach Zjednoczonych, gdzie spotkali się z przedstawicielami Kongresu, instytucji rządowych i organizacji wchodzących w skład amerykańskiego systemu finansowania nauki. Rozmawiano o nowych inicjatywach w badaniach naukowych,


5


iNFO

rMAc

Jezanie do zwiększenia środków przeznaczonych na badania to sposób na wzrost zaangażowania polskich badaczy w programy unijne. Mam nadzieję, że przygotowane przez nas rozwiązania zachęcą naukowców do większego udziału w międzynarodowych programach badawczych.

CeNT NA OCHOCIE 8 lipca w Ośrodku Przetwarzania Infor

macji w Warszawie rektor Uniwersytetu Warszawskiego prof. Katarzyna ChałasińskaMacukow, minister nauki prof. Barbara Kudrycka i dyrektor OPI dr Olaf Gajl podpisali umowę w ramach działania 13.1 XIII priorytetu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko: infrastruktura szkolnictwa wyższego. Projekt Centrum Nowych Technologii UW otrzyma dofinansowanie w wysokości 270 229 999,43 zł.

O Centrum Nowych Technologii UW piszemy także na stronie 10.

Z IRAKIJCZYKAMI14 lipca prof. Jerzy Duszyński, podse

kretarz stanu w MNiSW, spotkał się z delegacją iracką, której przewodniczył dr Salam Hasan Taha Khoshnaw, sekretarz stanu do spraw nauki w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Republiki Iraku. Omówiono aktualną sytuację w sektorze nauki i szkolnictwa wyższego obu państw oraz możliwości rozwoju współpracy bilateralnej, zwłaszcza w dziedzinie wymia

ny i kształcenia studentów oraz wymiany naukowców i rozwoju. Strona iracka poinformowała o programie kierowania studentów na zagraniczne uczelnie, który ma docelowo objąć 10 tysięcy młodych Irakijczyków. Strony wyraziły gotowość do podjęcia negocjacji w celu opracowania umowy o współpracy. Dotyczyłaby ona m.in. współpracy między uczelniami i jednostkami naukowymi, wymiany stypendialnej, wymiany doświadczeń i informacji.

SZKOŁY NIEPUBLICZNE

15 lipca premier Donald Tusk oraz prof. Barbara Kudrycka przyjęli delegację rektorów uczelni niepublicznych. Uczestnikami byli również m.in. przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów Michał Boni, podsekretarz stanu w MNiSW prof. Witold Jurek i przewodniczący Państwowej Komisji Akredytacyjnej prof. Marek Rocki.

Celem spotkania było omówienie sytuacji niepublicznych szkół wyższych oraz ich perspektyw w najbliższych latach. Przedstawiciele uczelni wskazywali zjawiska wywierające negatywny wpływ na rozwój – sytuację demograficzną, aktualny stan prawny, kryzys finansowy. Ustalono, że w najbliższych dwóch tygodniach premierowi zostanie przedłożona lista konkretnych propozycji działań usprawniających funkcjonowanie rynku niepublicznych szkół wyższych.

6


iNFO

rMAc

Je NA BUDOWIE KOPERNIKA20 lipca prof. Barbara Kudrycka, wspólnie

z Hanną GronkiewiczWaltz i przedstawicielami mediów, odwiedziła plac budowy Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Minister nauki zauważyła, że inwestycja jest przykładem współdziałania rządu i samorządu w projektowaniu i finansowaniu rozwiązań służących rozwojowi nauki i budowy społeczeństwa opartego na wiedzy. Inwestycja jest również niezwykle obiecująca z punktu widzenia promowania istotnych dziś, strategicznych dla gospodarki kierunków nauk przyrodniczych i technicznych. Idąc za słowami Marii SkłodowskiejCurie: Uczony jest w swojej pracowni nie tylko technikiem, lecz również dzieckiem wpatrzonym w zjawiska przyrody, wzruszające jak czarodziejska baśń, minister wyraziła przekonanie, że zgromadzone w Centrum zaawansowane techno

logicznie eksponaty pozwolą nie tylko dzieciom, ale również dorosłym, ulec urokowi najbardziej wyrafinowanych dziedzin nauki.

Prezydent Warszawy podkreśliła, że Centrum Nauki Kopernik to jedna z priorytetowych inwestycji Warszawy, która oprócz pełnienia ważnej misji edukacyjnej i kulturalnej, jest również niezmiernie istotna z punktu widzenia przestrzennego zagospodarowania stolicy.

NCBiR – strategiczne programy

Konkursy na wykonanie zadań badawczych w ramach strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych „Zaawansowane technologie pozyskiwania energii” oraz „Interdyscyplinarny system interaktywnej informacji naukowej i na-ukowo-technicznej”, a także strategicznego projektu badawczego „Zintegrowany system zmniejszenia eksploatacyjnej energochłonności budynków”, zostały ogło-szone 4 czerwca br.

Strategiczne programy badań naukowych i prac rozwojowych to wysoko

budżetowe programy wynikające z polityki naukowej i innowacyjnej państwa, służące rozwojowi polskiej gospodarki i poprawie jakości życia społeczeństwa.

Programy strategiczne ustanawia minister nauki w ramach Krajowego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych, a następnie przekazuje ich wykonanie Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju. Centrum określa zadania badawcze w ramach


7


iNFO

rMAc

Jeprogramów, wyłania wykonawców zadań badawczych i sprawuje nadzór nad ich wykonaniem.

POZYSKIWANIE ENERGII

Celem programu „Zaawansowane technologie pozyskiwania energii” jest opracowanie rozwiązań technologicznych, których wdrożenie przyczyni się do osiągnięcia założeń tzw. Strategii 3x20. Są to: poprawa efektywności energetycznej o 20%, zwiększenie udziału energii odnawialnej do 20% i redukcja emisji CO2 o 20% w łącznym bilansie UE do 2020 roku, w porównaniu z rokiem 1990. Program będzie istotnym wsparciem dla wdrożeń wyników badań naukowych i technologii bazujących na głównym polskim surowcu paliwowym – węglu, a także na alternatywnych źródłach energii.

Planowany budżet programu wynosi 300 mln zł.

INTERAKTYWNA INFORMACJA NAUKOWA

Celem programu „Interdyscyplinarny system interaktywnej informacji naukowej i naukowotechnicznej” jest zbudowanie sieciowego systemu informacyjnego dla nauki, techniki i dziedzictwa kulturowego w Polsce. Budowa interdyscyplinarnego systemu informacji naukowej i naukowotechnicznej ma obejmować opracowanie – opartych na technikach informatycznych i telekomunikacyjnych – metod i narzędzi do integracji istniejących zasobów infrastrukturalnych i treściowych i ich rozbudowy o nowe zasoby oraz opracowanie metod powszechnego dostępu do zasobów wiedzy, adresowanych szczególnie do środowiska naukowego i akademickiego.

Planowany budżet programu wynosi 60 mln zł.

ENERGOCHŁONNOŚĆ BUDYNKÓW

Celem projektu „Zintegrowany system zmniejszenia eksploatacyjnej energochłonności budynków” jest opracowanie zintegrowanego systemu zmniejszenia eksploatacyjnej energochłonności budynków mieszkaniowych i użyteczności publicznej, obejmującego działania techniczne i organizacyjne na etapie projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków.

Planowany budżet projektu wynosi 30 mln zł.

PROCEDURA KONKURSOWA

Zgodnie z art. 17 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, w konkursie na realizację zadań badawczych mogą brać udział:

jednostki naukowe posiadające kate•gorię nadaną w wyniku oceny parametrycznej w rozumieniu ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki – samodzielnie;jednostki naukowe wchodzące w skład •sieci naukowych lub konsorcjów naukowoprzemysłowych w rozumieniu ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki;jednostki organizacyjne prowadzące •działalność badawczorozwojową, których roczne przychody netto ze sprzedaży wytworzonych przez siebie wyników badań naukowych lub prac rozwojowych stanowią co najmniej równowartość w złotych 400 tys. euro, przeliczoną według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roku obrotowego poprzedzającego rok złożenia oferty.

8


iNFO

rMAc

Je Konsorcja naukowoprzemysłowe i sieci naukowe powinny być reprezentowane przez jednostkę naukową. W konkursie mogą brać udział wyłącznie jednostki mające siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej. Składane oferty powinny obejmować całość zadania badawczego.

TERMINY I ADRESY

Oferty na wykonanie zadań badawczych będą przyjmowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju do 28 sierpnia 2009 roku.

Szczegółowy opis zadań badawczych, regulamin konkursu oraz inne informacje niezbędne do przygotowania oferty znajdują się na stronie internetowej www.ncbir.gov.pl.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zapraszają do udziału w konkursie licząc na to, że programy strategiczne przyczynią się do konsolidacji najlepszych zespołów badawczych i integracji środowisk naukowych i gospodarczych wokół zagadnień kluczowych dla rozwoju kraju.

Strategiczny program badań naukowych i prac rozwojowych ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA ENERGII

Budżet – 300 mln złKoordynator – Jerzy Tokarski, tel. 0 515 061 534, email: [email protected]

Konkurs Czas realizacjiZadanie nr 1: opracowanie technologii dla wysokosprawnych zeroemisyjnych bloków węglowych zintegrowanych z wychwytem CO2 ze spalin 60 miesięcy

Zadanie nr 2: opracowanie technologii spalania tlenowego dla kotłów pyłowych i fluidalnych zintegrowanych z wychwytem CO2

60 miesięcy

Zadanie nr 3: opracowanie technologii zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii elektrycznej 60 miesięcy

Zadanie nr 4: opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów rolniczych i innych 60 miesięcy

Strategiczny program badań naukowych i prac rozwojowychINTERDYSCYPLINARNY SYSTEM INTERAKTYWNEJ INFORMACJI NAUKOWEJ I NAUKOWO-TECHNICZNEJ

Budżet – 60 mln złKoordynator – Marzena Skrzypkowska, tel. 0 515 061 524, email: [email protected]

Konkurs Czas realizacjiZadanie nr 1: utworzenie uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego społeczeństwa wiedzy

36 miesięcy

Strategiczny projekt badawczyZINTEGROWANY SYSTEM ZMNIEJSZENIA EKSPLOATACYJNEJ ENERGOCHŁONNOŚCI BUDYNKÓW

Budżet – 30 mln złKoordynator – Katarzyna Pietruszyńska, tel. 0 515 061 518, email: [email protected]

Konkurs Czas realizacjiZadanie nr 1: analiza możliwości i skutków socjoekonomicznych wzrostu efektywności energetycznej w budownictwie 18 miesięcy

Zadanie nr 2: opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiązań strukturalnomateriałowych i instalacyjnych budynków 36 miesięcy

Zadanie nr 3: zwiększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł energii w budownictwie 36 miesięcyZadanie nr 4: rozwój diagnostyki cieplnej budynków 36 miesięcyZadanie nr 5: zoptymalizowanie zużycia energii elektrycznej w budynkach 36 miesięcyZadanie nr 6: analiza wymagań technicznych i eksploatacyjnych dla budynków przy zasilaniu ze scentralizowanych źródeł ciepła 36 miesięcy

Zadanie nr 7: działania promocyjne na rzecz zmniejszenia energochłonności budynków – rozpropagowanie efektów strategicznego projektu badawczego 30 miesięcy


9


iNFO

rMAc

Je

Program Lider umożliwia samodzielne planowanie, zarządzanie i kierowanie

zespołem badawczym. Finansuje realizację projektów badawczych o charakterze aplikacyjnym. Adresowany jest do naukowców ze stopniem doktora, uzyskanym po 30 września 2005 roku. W ramach programu finansowane będą projekty o maksymalnym budżecie jednego miliona złotych. Na budżet projektu składają się:

stypendium dla kierownika zespołu – li•dera w kwocie 5 tys. zł miesięcznie lub jego równowartość przeniesiona na wynagrodzenie lidera zatrudnionego w jednostce goszczącej na podstawie umowy o pracę;koszty realizacji projektu, w tym wyna•grodzenia członków zespołu badawczego, który będzie realizował projekt pod kierownictwem lidera.

Lider aplikuje do programu wraz z jednostką goszczącą, która jest jednostką naukową w rozumieniu ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2004, Nr 238, poz. 2390, z późniejszymi zmianami).

Liderami mogą być osoby, które:posiadają stopień doktora uzyskany po 1) 30 września 2005 roku (w przypadku udokumentowanego korzystania z urlo

pu wychowawczego – po 30 września 2003 roku);są autorami publikacji w renomowa2) nych czasopismach;brały udział w co najmniej jednym pro3) jekcie badawczym w roli kierownika lub wykonawcy;pozyskają do współpracy jednostkę na4) ukową w Polsce jako jednostkę goszczącą, która zatrudni lidera oraz jego zespół badawczy do realizacji projektu;posiadają obywatelstwo polskie lub kar5) tę stałego pobytu w Polsce.

Termin składania wniosków upływa 30 września 2009 roku (decyduje data stempla pocztowego). Wnioski należy kierować do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju na formularzu będącym załącznikiem do ogłoszenia i dostępnym na stronie www.ncbir.pl/lider w języku polskim i angielskim. Obie wersje wniosku należy przesłać elektronicznie na adres emailowy: [email protected].

Do wniosku prosimy dołączyć CV, kopie najważniejszych publikacji (do pięciu artykułów), kserokopię dyplomu doktorskiego oraz kserokopię dowodu osobistego lub karty stałego pobytu w Polsce.

Kryteria oceny projektów wraz z oceną punktową zamieszczone są w załączniku do ogłoszenia o konkursie.

Konkurs dla liderów

Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju ogłasza konkurs na projekty w ramach programu Lider. Program powstał z myślą o młodych naukowcach, o ich rozwoju zawodowym i kompetencjach.

10


iNFO

rMAc

Je

Podpisana 8 lipca br. w siedzibie Ośrodka Przetwarzania Informacji, w obec

ności prof. Barbary Kudryckiej, minister nauki i szkolnictwa wyższego, umowa o dofinansowanie projektu Centrum Nowych Technologii „Ochota” Uniwersytetu Warszawskiego była siedemnastą umową podpisaną przez OPI jako instytucję wdrażającą działanie 13.1 XIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

OPI ma wieloletnie doświadczenie we wspieraniu instytucji polskiej nauki. Utworzony w 1990 roku jako jednostka badawczorozwojowa, której zadaniem było ułatwienie szybkiego dostępu do kompleksowej informacji o nauce polskiej, w perspektywie finansowej 2007–2013 poszerzył zakres prowadzonych działań w obszarze wdrażania funduszy europejskich. Obec

nie aktywnie działa jako instytucja wdrażająca działanie 13.1 XIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz działania 1.1 i 1.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, a także operator PolskoNorweskiego Funduszu Badań Naukowych.

Głównym założeniem programowym XIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest wsparcie ośrodków akademickich, wiodących pod względem potencjału naukowodydaktycznego i dysponujących możliwościami pozwalającymi m.in. na prowadzenie studiów II i III stopnia czy spełniających międzynarodowe standardy kształcenia. Dofinansowanie uzyskują projekty z obszaru infrastruktury służącej celom dydaktycznym uczelni oraz mające na celu podniesienie jakości kształcenia w zakresie nowoczesnych technologii.

W pierwszej połowie lipca br. Ośrodek Przetwarzania Informacji podpisał dwie umowy o dofinansowanie największych projektów w ramach listy indykatywnej. Jednym z nich był projekt Uniwersytetu Warszawskiego na budowę Centrum No-wych Technologii „Ochota”, o najwyższej wartości spośród wszystkich projektów kluczowych XIII osi priorytetowej. Łączna wartość projektu wynosi 286 552 938,73 zł, w tym dofinansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – 270 229 999,43 zł. Kompleks dydaktycznonaukowy UW wzorowany jest na naj

Ponad miliard złotych dla 17 polskich uczelni – działanie 13.1 XIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

W budynku Centrum Nowych Technologii UW I o powierzchni 18 300 m2 znajdą się sale wykładowe, seminaryjne i laboratoria dydaktyczne dla studentów i doktorantów biologii, chemii, biotechnologii, informatyki i ochrony środowiska

Fot:

ww

w.u

w.e

du.p

l


11


iNFO

rMAc

Jelepszych światowych wzorcach, takich jak MIT, Uniwersytet Harvarda, Uniwersytet w Heidelbergu czy Techniczny Uniwersytet w Monachium. Jego główny cel to kształcenie ludzi, którzy podejmą wyzwanie budowania w Polsce knowledge-based society.

Centrum będzie ukierunkowane na kształcenie interdyscyplinarne, a tematyka prowadzonych prac magisterskich i doktorskich – silnie powiązana z potrzebami gospodarki. Studenci i doktoranci zdobędą zarówno wiedzę i umiejętności kierunkowe (potrzebne na przykład do opracowywania technologii nowych leków i szczepionek, modelowania procesów przemysłowych czy syntezy nowych materiałów i konstruowania nowych urządzeń), jak również z zakresu ekonomii i zarządzania, tak by wynalazki i technologie właściwie wykorzystywać w praktyce. Powstanie także siedziba interdyscyplinarnej szkoły doktoranckiej – Warszawskiej Szkoły Zaawansowanych Technologii (WaSZT), kształcącej studentów w strategicznych obszarach, takich jak: zdrowie, nowe materiały i technologie informacyjne.

Drugim co do wielkości wsparcia projektem jest budowa budynków wydziałów chemii i biologii Uniwersytetu Gdań-skiego. Łączna wartość inwestycji wynosi

236 090 000,00 zł. Trzy nowe obiekty na terenie istniejącego kampusu Uniwersytetu Gdańskiego „Oliwa” (w przyszłości – Kampusu Bałtyckiego) rozszerzą ofertę edukacyjną UG. Z bazy korzystać będzie 1650 studentów oraz 201 pracowników naukowodydaktycznych.

Celem projektu jest wzmocnienie roli Uniwersytetu Gdańskiego poprzez stworzenie prężnego ośrodka dydaktycznego o zasięgu europejskim, kształcącego specjalistów nauk ścisłych, przyrodniczych i nowoczesnych technologii. Szersze zaplecze dydaktyczne i naukowe pozwoli na uruchomienie nowych specjalności. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem programów studiów specjalności na kierunku biologia: ekologia molekularna, taksonomia molekularna, mikrobiologia molekularna, mikrobiologia spożywcza, biologia sądowa, biologia roślin, biologia zwierząt, biologia człowieka, biologia funkcjonalna organizmów, hydrobiologia, ochrona i zarządzanie zasobami przyrody, a także na kierunku chemia: chemia i analityka środowiska, chemia nowych materiałów, chemia i analiza żywności, ocena zagrożeń dla nowych substancji chemicznych, zarządzanie przedsiębiorstwem przemysłu chemicznego, chemia leków. Dodatkowo wsparcie infrastrukturalne kie

W planach rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego na lata 2007–2013 jest rozbudowa największego kampusu w Gdańsku Oliwie. W Kampusie Bałtyckim miejsce znajdzie m.in. Wydział Biologii, którego budowa dofinansowana zostanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

ww

w.u

niv.

gda.

pl

12


iNFO

rMAc

Je osiągania celów dydaktycznych Politechniki Koszalińskiej. Bezpośrednim efektem będą trzy nowe obiekty: mechatroniki, inżynierii materiałowej i inżynierii środowiska. Zakres projektu obejmuje również wyposażenie obiektów w nowoczesną aparaturę dydaktyczną i laboratoryjną. Realizacja projektu będzie wzmacniała potencjał dydaktyczny i naukowy uczelni w tworzeniu i wzmacnianiu kierunków studiów powiązanych – merytorycznie i praktycznie – z potrzebami gospodarki. Kompleksowe podejście do rozwoju i zastosowania infrastruktury ICT zwiększy potencjał studentów i absolwentów uczelni w przystosowaniu się do nowoczesnego rynku pracy oraz przyczyni się do wzrostu jakości kształcenia.

OPI jako instytucja wdrażająca XIII oś priorytetową jest zdecydowanym liderem w efektywności procesu wdrażania projektów kluczowych i skuteczności w doprowadzaniu do podpisania umów o dofinansowanie. Z listy 26 kluczowych projektów OPI podpisał już 17 umów na dofinansowanie, co oznacza wejście tych projektów w decydującą fazę realizacji i daje gwarancję finansowania inwestycji. Do końca 2009 roku planujemy podpisanie kolejnych dziewięciu umów; dodatkowo podpisywane będą umowy na projekty wyłonione w ramach konkursowego naboru wniosków przeprowadzonego w 2008 roku.

Ośrodek Przetwarzania InformacjiDział Wdrażania XIII osi priorytetowej

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

www.poiis.opi.org.pl

runku ochrona środowiska będzie istotnym bodźcem umożliwiającym wydziałowi poszerzenie oferty dydaktycznej i pokrycie rosnącego zapotrzebowania na specjalistów w poszczególnych gałęziach ochrony środowiska. Kształcenie na kierunku ochrona środowiska będzie odbywało się w oparciu o siedem nowych specjalności.

W kwietniu br. weszła w życie umowa na dofinansowanie projektu Uniwersytetu Łódzkiego: budowa i modernizacja wydzia-łów biologii, fizyki i chemii, o wartości dofinansowania 100 620 000,00 zł. Dzięki realizacji projektu UŁ będzie mógł rozwinąć ofertę kształcenia specjalistów w głównych obszarach wspieranych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, m.in. na kierunkach związanych z ochroną środowiska, biotechnologią, mikrobiologią, geografią, chemią medyczną, fizyką medyczną i nowymi systemami informatycznymi. Wsparcie pozwoli wykształcić większą liczbę specjalistów w kluczowych obszarach i zwiększyć efektywność procesu kształcenia, a uczelni umożliwi szybsze reagowanie na zmiany otoczenia gospodarczego, stawiające nowe wymagania na rynku pracy.

W ramach XIII osi przewidziana jest także rozbudowa kampusu Politechniki Ko-szalińskiej przy ul. Śniadeckich. Umowa na dofinansowanie projektu została podpisana przez OPI w marcu br. i opiewa na kwotę 32 340 000,00 zł przy całkowitym koszcie projektu na poziomie 35 472 140,87 zł. Projekt jest kompleksową inwestycją w zakresie rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych, które wykorzystywane będą do


13


iNFO

rMAc

JeNowe nominacje profesorskiePrezydent Lech Kaczyński 7 lipca br. nadał tytuł profesora 166 nauczycielom aka-demickim oraz pracownikom nauki i sztuki. W uroczystości w Pałacu Prezydenckim uczestniczyła także minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka.

NAUKI BIOLOGICZNE:dr hab. Antoni Banaś – Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskie

go i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznegodr Karol Bardowski – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawiedr hab. Krystyna Maria BieńkowskaSzewczyk – Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii

Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznegodr hab. Paweł Michał Brzuzan – Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztyniedr hab. Beata Joanna Gabryś – Uniwersytet Zielonogórskidr hab. Ryszard Jan Gołdyn – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Andrzej Hutorowicz – Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza

w Olsztyniedr hab. Piotr Jonczyk – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawiedr hab. Krystyna Danuta Kromer – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Maria Kamila Ogielska – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Tomasz Stanisław Osiejuk – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Mieczysław Adam Puchała – Uniwersytet Łódzkidr hab. Jacek Waldemar Siciński – Uniwersytet Łódzkidr hab. Andrzej Marek Składanowski – Politechnika Gdańskadr hab. Bożena Szafrańska – Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie

NAUKI CHEMICZNE: dr hab. Jerzy Lisowski – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Krzysztof Andrzej Maksymiuk – Uniwersytet Warszawskidr hab. Janusz Płocharski – Politechnika Warszawskadr hab. Alina Krystyna Pyka – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicachdr hab. Eugeniusz Zych – Uniwersytet Wrocławski

NAUKI EKONOMICZNE: dr hab. Ewa Drabik – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawiedr hab. Eugeniusz Gatnar – Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Kato

wicachdr hab. Robert Przemysław Karaszewski – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniudr hab. Stefan Lachiewicz – Politechnika Łódzkadr hab. Ewa Oziewicz – Uniwersytet Gdańskidr hab. Włodzimierz Józef Rembisz – Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawiedr hab. Stanisław Bogusław Swadźba – Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego

w Katowicach

14


iNFO

rMAc

Je NAUKI FIZYCZNE: dr hab. Jan Marek Antosiewicz – Uniwersytet Warszawskidr hab. David Bernhard Blaschke – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Danuta Magdalena Kiełczewska – Uniwersytet Warszawskidr hab. Andrzej Jan PrusCzarnecki – Uniwersytet Alberty, Edmonton, Kanadadr Krzysztof Stasiewicz – Swedish Institute of Space Physics, Uppsala, Szwecjadr hab. Zbigniew Włodarczyk – Uniwersytet HumanistycznoPrzyrodniczy Jana Kochanowskie

go w Kielcachdr hab. Grzegorz Jacek Wrochna – Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana

w OtwockuŚwierkudr hab. Piotr Jan Zieliński – Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN

w Krakowie

NAUKI HUMANISTYCZNE: dr hab. Włodzimierz Marian Bialik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Irena BukowskaFloreńska – Uniwersytet Śląski w Katowicachdr hab. Maria Bronisława Dakowska – Uniwersytet Warszawskidr hab. Bogusław Stanisław Dybaś – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniudr hab. Waldemar Furmanek – Uniwersytet Rzeszowskidr hab. Sambor Franciszek Grucza – Uniwersytet Warszawskidr hab. Jadwiga Henryka Izdebska – Uniwersytet w Białymstokudr hab. Barbara Jadwiga Kot – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Hanna Maria KowalskaStus – Uniwersytet Jagielloński w Krakowiedr hab. Józef Kwaterko – Uniwersytet Warszawskidr hab. Anna Małgorzata LandauCzajka – Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN

w Warszawieks. dr hab. Piotr Zbigniew Mazurkiewicz – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

w Warszawiedr hab. Waldemar Antoni Okoń – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Edward Hilary Opaliński – Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawiedr hab. Jarosław Płuciennik – Uniwersytet Łódzkidr hab. Henryk Jakub Pokora – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiedr hab. Piotr Marian Śliwiński – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Stanisław Antoni Śnieżewski – Uniwersytet Jagielloński w Krakowiedr hab. Anna Elżbieta Titkow – Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawiedr hab. Ewa Wąchocka – Uniwersytet Śląski w Katowicach

NAUKI LEŚNE: dr hab. Roman Gornowicz – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniudr hab. Jarosław Górski – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

NAUKI MATEMATYCZNE: dr hab. Rafał Latała – Uniwersytet Warszawskidr hab. Augustyn Stanisław Markiewicz – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniudr hab. Tadeusz Aleksander Radzik – Politechnika Wrocławska


15


iNFO

rMAc

JeNAUKI MEDYCZNE: dr hab. Wiesław Jan Bonicki – Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie

w Warszawiedr hab. Jadwiga DwilewiczTrojaczek – Warszawski Uniwersytet Medycznydr hab. Jarosław Fabiś – Uniwersytet Medyczny w Łodzidr hab. Krzysztof Jerzy Filipiak – Warszawski Uniwersytet Medycznydr hab. Mariusz Andrzej Gąsior – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicachdr hab. Grażyna Maria Ginalska – Uniwersytet Medyczny w Lubliniedr hab. Kornelia Zofia KędzioraKornatowska – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniudr hab. Ryszard Koczorowski – Uniwersytet Medyczny w Poznaniudr hab. Tomasz Piotr Konopka – Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiudr hab. Waldemar Kostewicz – Warszawski Uniwersytet Medycznydr hab. Rafał Stanisław Kurzawa – Pomorska Akademia Medyczna w Szczeciniedr hab. Jakub Kuźniar – Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiudr hab. Jerzy Lasek – Gdański Uniwersytet Medycznydr hab. Jerzy Laudański – Uniwersytet Medyczny w Białymstokudr hab. Andrzej Lubiński – Uniwersytet Medyczny w Łodzidr hab. Wiesław Malinska – Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiudr hab. Maciej Tadeusz Małecki – Uniwersytet Jagielloński w Krakowiedr hab. Anna Maria NasierowskaGuttmejer – Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skło

dowskiejCurie w Warszawiedr hab. Anatol Panasiuk – Uniwersytet Medyczny w Białymstokudr hab. Juliusz Przysławski – Uniwersytet Medyczny w Poznaniudr hab. Krystyna Pelagia Raczyńska – Gdański Uniwersytet Medycznydr hab. Aleksander Ludwik Sieroń – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicachdr hab. Violetta Ewa Skrzypulec – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicachdr hab. Andrzej Stelmach – Centrum Onkologii – Instytut im. Marii SkłodowskiejCurie

w Warszawie; Oddział w Krakowiedr hab. Katarzyna WieczorowskaTobis – Uniwersytet Medyczny w Poznaniudr hab. Małgorzata Wisłowska – Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawiedr hab. Romuald Zdrojowy – Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

NAUKI O ZIEMI: dr hab. Izabela Zbigniewa Bojakowska – Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawiedr hab. Paweł Mariusz Rowiński – Instytut Geofizyki PAN w Warszawiedr hab. Zbigniew Bogdan Sawłowicz – Uniwersytet Jagielloński w Krakowiedr hab. Wiesław Szczepan Ziaja – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

NAUKI PRAWNE: ks. dr hab. Antoni Dębiński – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lubliniedr hab. Jacek Jan Gołaczyński – Uniwersytet Wrocławskidr hab. Wojciech Sadurski – Uniwersytet Warszawskidr hab. Halina Kazimiera ZiębaZałucka – Uniwersytet Rzeszowski

16


iNFO

rMAc

Je NAUKI ROLNICZE: dr hab. Zbigniew Stanisław Błaszkiewicz – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniudr hab. Grzegorz Fiedorowicz – Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnic

twa w Warszawiedr hab. Adam Harasim – Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy In

stytut Badawczy w Puławachdr hab. Małgorzata JakunWoźnicka – Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztyniedr hab. Anna Karczewska – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiudr hab. Kazimierz Klima – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowiedr hab. Krzysztof Kowalczyk – Uniwersytet Przyrodniczy w Lubliniedr hab. Zygmunt Maciej Kowalski – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowiedr hab. Irena Małecka – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiudr hab. Anna Helena Nowotna – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowiedr hab. Wacław Marian Orczyk – Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowiedr hab. Krzysztof Ostrowski – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowiedr hab. Krystyna Palka – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowiedr hab. Elżbieta Maria Smalec – Akademia Podlaska w Siedlcachdr hab. Maria Stanek – Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztyniedr hab. Stanisław Leon Jan Stężała – Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji

Rolnictwa w Warszawiedr hab. Tadeusz Michał Szmańko – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiudr hab. Elwira Krystyna Śliwińska – Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy im. Jana i Ję

drzeja Śniadeckich w Bydgoszczydr hab. Artur Hugo Świergiel – Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcudr hab. Jadwiga Ziemnicka – Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy

w Poznaniu

NAUKI TECHNICZNE: dr hab. Marek Józef Berezowski – Politechnika Śląska w Gliwicachdr hab. Witold Andrzej Byrski – Akademia GórniczoHutnicza im. Stanisława Staszica

w Krakowiedr hab. Wojciech Ciężkowski – Politechnika Wrocławskadr hab. Konstanty Marek Gawrylczyk – Politechnika Szczecińskadr hab. Piotr Tadeusz Grzesiak – Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy

w Poznaniudr hab. Marian Serafin Gwóźdź – Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszkidr hab. Leszek Jarecki – Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN w Warszawiedr hab. Mieczysław Alojzy Kłopotek – Instytut Podstaw Informatyki PAN w Warszawiedr hab. Paweł Jerzy Kłosowski – Politechnika Gdańskadr hab. Jerzy Antoni Krupka – Politechnika Warszawskadr hab. Maciej Jan Kupczyk – Politechnika Poznańskadr hab. Józef Wojciech Lorenc – Politechnika Poznańskadr hab. Zbigniew Aleksander Lozia – Politechnika Warszawskadr hab. Jan Magott – Politechnika Wrocławskadr hab. Eugeniusz Józef Molga – Politechnika Warszawska


17


iNFO

rMAc

Jedr hab. Karol Nitsch – Politechnika Wrocławskadr hab. Edward Nowak – Politechnika Warszawskadr hab. Maria Elżbieta Orłowska – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższegodr hab. Ryszard Eugeniusz Pałka – Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczeciniedr hab. Andrzej Jarosław Panas – Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrow

skiego w Warszawiedr hab. Tadeusz Pisarkiewicz – Akademia GórniczoHutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowiedr hab. Andrzej Polański – Politechnika Śląska w Gliwicachdr hab. Bogdan Władysław Posiadała – Politechnika Częstochowskadr hab. Edward Sędek – Przemysłowy Instytut Telekomunikacji w Warszawiedr hab. Jolanta Antonina Sokołowska – Politechnika Łódzkadr hab. Marian Ryszard Surowiec – Uniwersytet Śląski w Katowicachdr hab. Mikołaj Szafran – Politechnika Warszawskadr hab. Andrzej Leszek Szlęk – Politechnika Śląska w Gliwicachdr hab. Marek Jerzy Tłaczała – Politechnika Wrocławskadr hab. Irena Twardowska – Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzudr hab. Alicja Ewa WakuliczDeja – Uniwersytet Śląski w Katowicachdr hab. Waldemar Wójcik – Politechnika Lubelskadr hab. Michał Żelechower – Politechnika Śląska w Gliwicach

NAUKI TEOLOGICZNE: ks. dr hab. Kazimierz Piotr Bełch – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiedr hab. Karol Wojciech Klauza – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

NAUKI WETERYNARYJNE: dr hab. Jarosław Mariusz Całka – Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztyniedr hab. Antoni Jakubczak – Akademia Podlaska w Siedlcachdr hab. Marta Elżbieta Kankofer – Uniwersytet Przyrodniczy w Lubliniedr hab. Andrzej Bernard Sadzikowski – Uniwersytet Przyrodniczy w Lubliniedr hab. Grażyna Maria Ziółkowska – Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

SZTUKI MUZYCZNE: Stanisław Norbert Dziewior – Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w KatowicachGrażyna Maria FlicińskaPanfil – Akademia Muzyczna im. Ignacego Paderewskiego w PoznaniuBogdan Artur Makal – Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we WrocławiuBarbara Nowak – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuLeszek Sokołowski – Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w WarszawieAndrzej Stanisław Zubek – Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach

SZTUKI PLASTYCZNE: Andrzej Piotr Bator – Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we WrocławiuAntoni Kowalski – Akademia Sztuk Pięknych w KatowicachZbigniew Makarewicz – Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we WrocławiuSławomir Kazimierz Sobczak – Akademia Sztuk Pięknych w PoznaniuMarek Konrad Wasilewski – Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu

18


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

O

Panie Profesorze, uczestnicy polsko-bry-tyjskiego forum genetyki molekularnej, które w czerwcu zorganizowano w Mini-sterstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, zgodnie stwierdzili, że sfera badań gene-tycznych jest w Polsce zupełnie nieuregulo-wana. Dlaczego uregulowana być powin-na i w jaki sposób?

– Genetyka jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin nauki, a poza tym badania genetyczne pociągają za sobą konsekwencje dużo dalsze niż inne badania medyczne. Wobec tego należy do nich podchodzić, w sensie regulacji prawnych, w sposób szczególny. Nie chcę powiedzieć, że kwestia badań genetycznych wymaga oddzielnych uregulowań, na przykład nowej ustawy. Tego typu podejście istnieje, na przykład w Niemczech, niemniej wielu prawników uważa je za niewłaściwe.

W sposób bardziej liberalny rozstrzygnęli sprawę Brytyjczycy, którzy z różnych fragmentów swojej legislacji wybrali składniki wpływające na badania genetyczne. One, systematycznie unowocześniane, pozwalają funkcjonować systemowi badań płynnie i prawidłowo. Wydaje się, że właśnie system brytyjski powinien być wzorem, jak można wykreować sprawny system bez pisania osobnej ustawy. Na razie polskie prawo nie pozwala genetykom na spokojne działanie. Stykamy się z problemami w ogóle nieistniejącymi w naszym prawie, a inne kwestie są albo opisane nieprawidłowo, albo defi

Potrzebujemy debaty o badaniach genetycznych

– z prof. dr. hab. med. Michałem Wittem z Międzynarodowego Instytutu Biologii Moleku-larnej i Komórkowej oraz Instytutu Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk rozmawia Anna Knapińska

niowane w sposób nieprzystający do dzisiejszych czasów.

Wydaje się, że także prawnicy mają pro-blemy ze znalezieniem właściwego rozwią-zania, o czym wspominała podczas forum prof. Helena Żakowska-Henzler.

– Oczywiście. Dlatego popieram pomysł powołania międzyresortowego i interdyscyplinarnego zespołu, w którym dyskutowaliby prawnicy, genetycy, bioetycy, przedstawiciele grup pacjentów. Zespół wypracowałby postulaty jasno wskazujące prawodawcy, co w polskim systemie prawnym powinno zostać zmienione. Bo że powinno być zmienione, to jest pewne.

Samo ratyfikowanie tzw. konwencji bio-etycznej nie wystarczy?

– Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w kontekście zastosowań biologii i medycyny, podpisana w Oviedo 4 kwietnia 1997 roku, jest aktem wiążącym, nie soft law. Jej zasady stają się obowiązujące dla prawodawcy, który – chcąc nie chcąc – musi je brać pod uwagę. Niestety, czeka na ratyfikację w Polsce do dziś. Ratyfikacja konwencji może przyspieszyć procedurę stanowienia prawa krajowego, jest więc dobrym punktem wyjścia. Przeciwnicy argumentują, że biokonwencji nie ratyfikowano również w Anglii i Niemczech. Owszem, tyle że tamtejsze systemy prawa są dużo nowocześniejsze, precyzyjniejsze i inne akty prawne,


19


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

Ode facto przyjmując na siebie postanowienia konwencji, gwarantują daleko posuniętą regulację tej sfery.

Powtórzę, że nie jestem zwolennikiem ścisłego regulowania absolutnie wszystkiego. Ale w tej chwili w odniesieniu do genetyki medycznej mamy w krajowym prawie zbyt duże pole do dowolności interpretacyjnej. Pewne rzeczy powinny być jasno ujęte – jak badania genetyczne powinny być prowadzone i interpretowane, kto i gdzie ma prawo je wykonywać, itd.

Referencyjne laboratoria diagnostyki mo-lekularnej nie są mechanizmem regulują-cym?

– Zarząd Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka, w którym mam przyjemność zasiadać, doszedł do wniosku, że konieczne jest jasne rozpoznanie krajowych laboratoriów wykonujących testy genetyczne. PTGC jest ciałem, które z racji swojej pozycji powinno mieć pełną wiedzę odnośnie do tego, kto i co robi w kraju w tym zakresie. Poczuwając się do takiej roli, powołało sieć, ale to wyłącznie corocznie uaktualniana lista laboratoriów z zakresem działań, danymi organizacyjnymi i personalnymi, nic więcej.

Towarzystwo nie zostało powołane do audytowania laboratoriów, choć precyzyjny system akredytacji laboratoriów genetycznych, z uwzględnieniem całej ich specyfiki, również powinien w kraju istnieć. Tu wkraczamy w oddzielne zagadnienie stymulacji poprawy jakości, o czym właściwie w całości traktują rekomendacje OECD. Jedynym sposobem utrzymywania wysokiej jakości działań laboratoriów jest odpowiednia motywacja, którą generować może system akredytacji. Głównym propagatorem tej idei w Europie jest EuroGentest, program prowadzony przez prof. JeanaJacquesa Cassimana z Uniwersytetu w Leuven, w którym również od lat uczestniczę. Przełom, którego dokonał EuroGen

test, polegał na uświadomieniu, że badania genetyczne powinny podlegać bardzo ścisłej merytorycznej kontroli, bo to pozwoli utrzymać właściwy poziom świadczonych usług. Mówmy o usługach, ale podlegających jednak pewnym racjonalnym limitom.

Patrząc na reklamy rozmaitych testów genetycznych w internecie, wydaje się to zupełną wolnoamerykanką. Na ile precy-zyjnie powinien być uregulowany sposób prowadzenia badań genetycznych?

– Przerażające jest, że można dziś w Polsce oferować dowolne testy genetyczne, w dowolnym zakresie i dotyczące dowolnie wybranych chorób genetycznych, tylko na zasadzie zgłoszenia działalności gospodarczej. To pokazuje zarazem, jak łatwo sprawy wymykają się spod kontroli, jeśli w porę nie zostaną poddane rozsądnym regulacjom. A przecież badania genetyczne pociągają za sobą daleko idące skutki. Po pierwsze, analiza informacji genetycznej pozwala bardzo precyzyjnie identyfikować osoby. Po drugie, zakres badań jest coraz szerszy, a pobranie nośnika informacji genetycznej nie jest żadnym problemem – do wyizolowania DNA wystarczy np. pojedynczy włos albo kawałek kości mającej kilkaset czy nawet kilka tysięcy lat. O tej niesłychanej łatwości dostępu do informacji genetycznej powinniśmy pamiętać choćby w kontekście prymitywnych afer politycznych, jakie już w naszym kraju, właśnie w oparciu o groźbę przeprowadzenia takich analiz, rozpętywano. Po trzecie, wyniki badań genetycznych z definicji nie dotyczą tylko badanego, ale całej jego rodziny, czyli faktycznie rozszerzają w zasadniczy sposób znaczenie pojęcia „podmiot badany”. Wreszcie, wyniki badań genetycznych mogą zawierać informacje nie tylko na temat stanu „tu i teraz”, ale często mają istotny potencjał prognostyczny, mówiąc wiele o przyszłości zdrowotnej człowieka.

W Europie trwa poważna dyskusja, kto i na

20


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

O

jakich zasadach powinien oferować badanie genetyczne. Otóż wydaje się, że wiedza genetyczna jest obecnie na tyle skomplikowana, w swych niuansach dostępna zaledwie wąskiemu gronu specjalistów, że upowszechnienie dostępu do badań w pełnym zakresie nie jest podejściem właściwym. Konieczne jest racjonalne limitowanie dostępności testów o wysokiej informatywności diagnostycznej i predyktywnej. Moim zdaniem powinno wyglądać to podobnie jak przepisywanie niektórych leków na recepty – to specjalista – genetyk powinien ocenić przydatność badania i zaproponować poddanie się mu. Wiadomość o wysokim ryzyku rozwoju poważnej choroby genetycznej może być dla człowieka nieprzygotowanego rujnująca. Rujnująca jego psychikę, układ życiowy, rodzinny, zawodowy. Takie paternalistyczne podejście ma na celu wyłącznie dobro osoby badanej. Tutaj pojawia się problem zupełnie fundamentalnego znaczenia poradnictwa genetycznego.

Którego jest Pan Profesor gorącym orę-downikiem.

– Poradnictwo musi być jednym z zasadniczych składników kontinuum działań, które nazywamy badaniem genetycznym. Nie wyobrażam sobie dobrze prowadzonych badań genetycznych bez poradnictwa, zarówno

przed wykonaniem testu, jak i po jego wykonaniu. Przed badaniem lekarz ma poinformować o celach, metodach, skutkach, ograniczeniach metody i o tym, czego pacjent może się spodziewać, a na co liczyć nie może (ten negatywny element również jest bardzo istotny). Po badaniu celem poradnictwa jest właściwe zinterpretowanie uzyskanego wyniku, nie tylko w oparciu o współczesny stan wiedzy, ale również w kontekście szeroko rozumianych problemów życiowych osoby badanej oraz jej bliższej i dalszej rodziny.

Dodam, że nasze prawo pozwala dokonać interpretacji wyniku badania genetycznego każdemu lekarzowi. Śmiem twierdzić, i nie jestem zarozumiały w tym momencie, że lekarze innych specjalności nie potrafią wyników badań genetycznych interpretować właściwie. W praktyce lekarskiej mam zresztą bardzo często do czynienia z problemami stwarzanymi właśnie w ten sposób przez kolegów klinicystów. Jako genetyk nie zinterpretuję wyników badań pulmonologicznych czy gastroenterologicznych, dlaczego klinicysta miałby interpretować wyniki badań genetycznych? Niestety ustawa o zawodzie lekarza nie precyzuje tej kwestii we właściwy sposób.

Osoba, która ma być podmiotem bada-nia, ma też prawo zdecydować, czy chce do nich przystąpić.

– Wyrażenie świadomej zgody to fundamentalne prawo każdej osoby. Pojęcie in-formed consent pojawiło się w systemach prawnych około roku 1900 i dotyczyło głównie zabiegów chirurgicznych. Bez niej nie można sobie wyobrazić cywilizowanego sposobu wykonywania badań medycznych w ogóle, a badań genetycznych w szczególności. Do wyrażenia świadomej zgody powinien doprowadzić lekarz prowadzący, ale oczywiście, jak sama nazwa wskazuje, po to żeby zgodę wyrazić świadomie, pacjent

Zatwierdzony przez minister Barbarę Kudrycką „Plan działań ukierunkowany na rozwój biotechnologii medycznej” był dokumentem programowym międzynarodowej konferencji pt. „Uregulowanie zasad działalności laboratoriów molekularnych badań genetycznych” oraz polskobrytyjskich warsztatów na temat biobankowania. Warsztaty i objęta patronatem ministra zdrowia konferencja odbyły się w ramach polskobrytyjskiego forum genetyki molekularnej, odbywającego się w dniach 2–3 czerwca br.


21


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

Omusi najpierw posiąść stosowną wiedzę. Powinno nastąpić to w procesie konsultacji genetycznej przed wykonaniem badania, po angielsku pre-test counseling.

Trzeba też zadać pytanie, jak ma być wyrażana świadoma zgoda. Znowu zależy to od rangi problemu. Przy testach na genetyczną skłonność do łysienia wystarczy powiedzenie „tak, zgadzam się”, ale we wszystkich badaniach o istotnym znaczeniu dla podmiotu, zgoda powinna być wyrażana na piśmie. I nie jest to tylko forma prawnego zabezpieczenia lekarza. To oznacza przede wszystkim, że pacjent jednoznacznie i świadomie zgadza się na wykonanie badania, wyraża chęć uzyskania informacji, chęć zapoznania się z wynikiem i jego interpretacją lub niezapoznawania się z wynikiem. Pamiętajmy, że obok prawa do wiedzy, człowiek ma także prawo do niewiedzy, może nie chcieć dowiedzieć się, co czeka go w przyszłości. Świadoma zgoda również powinna dotyczyć problemu, jak traktowany będzie wyizolowany materiał genetyczny – czy jest przeznaczony do jednego badania czy do kilku, czy będzie przechowywany przez określony czas, czy zostanie zniszczony po wykonaniu badania, itp.

Pojawia się jeszcze jeden problem. Jak prawo do wiedzy i niewiedzy przekłada się na poinformowanie innych członków rodziny o wyniku? Tendencją światową jest informowanie rodziny o wyniku, nawet kosztem ograniczenia autonomii podmiotu badanego. W tym kierunku wydaje się iść np. legislacja amerykańska. Ta niejednoznaczna sprawa (choćby w świetle obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, ale jednocześnie obowiązku działania lekarza na rzecz zdrowia jednostki i zdrowia publicznego) również wymaga dogłębnego przedyskutowania przez prawników i genetyków.

Mówiliśmy o wyrażeniu zgody świado-mej, a co z tzw. zgodą dorozumianą?

– Odpowiem posługując się przykładem badań przesiewowych. Systemy prawne różnych krajów w różny sposób podchodzą do kwestii, na ile obowiązkowe powinny być takie badania. Nie podlega dyskusji, że pewne programy przesiewowe powinny być w cywilizowanym kraju prowadzone i tak jest chociażby z przesiewami wszystkich noworodków w kierunku fenyloketonurii czy hipotyreozy (wrodzona niedoczynność tarczycy). Jeśli tych chorób nie wykryje się w najwcześniejszym okresie życia, skutki mogą być tragiczne, więc zgoda dorozumiana wydaje się tu całkowicie wystarczająca i nie należy starać się o cokolwiek więcej.

Inaczej sprawa się ma jednak już np. z genetycznym programem przesiewowym mukowiscydozy noworodków. Moim zdaniem w tym przypadku zgoda dorozumiana jest absolutnie niewystarczająca, ponieważ skutki uzyskania takich informacji są znacznie bardziej skomplikowane i dalekosiężne.

Co to oznacza?– Jednoznaczne zdiagnozowanie choroby

u dziecka, od strony genetycznej polega na zidentyfikowaniu dwóch mutacji genu CFTR, wtedy sprawa jest jasna. Jednak co z tymi, u których wykryto tylko jedną mutację? Każdy rozsądny genetyk powie, że wykrycie jednej mutacji nie pozwala jednoznacznie wykluczyć choroby, bo być może drugiej mutacji nie jesteśmy w stanie zidentyfikować. Najprościej powiedzieć, że to bezobjawowy nosiciel mutacji, ale to też wymaga dogłębnego wyjaśnienia. Skąd przeciętny człowiek ma wiedzieć, co takie pojęcia oznaczają? Taką informację wysyła się do rodziców, a oni często wpadają w panikę – i trudno im się dziwić. Na moim biurku nie milkną telefony w tej sprawie od osób słusznie domagających się pełnej informacji na ten temat. Organizatorzy programu tego im nie zapewniają.

Uważam, że polski program przesiewowy mukowiscydozy został skonstruowany wadli

22


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

O wie, bez właściwej konsultacji z gronami eksperckimi, w szczególności ze środowiskiem genetyków. Pewnie można go zrobić dobrze, ale to wymaga trochę wyobraźni i dobrej woli. Nieuwzględnienie w jego ramach fachowych konsultacji genetycznych jest jednym z zasadniczych grzechów go obciążających. Wytyczne EuroGentest jasno określają, że badanie przesiewowe nie jest tylko aktem technicznym wykonania badania, które jest proste i tanie, ale znacznie szerszym zagadnieniem – logistycznym, edukacyjnym i informacyjnym. Jeżeli nie można zabezpieczyć wszystkich elementów kreowanego systemu, program staje się ułomny i w takiej formie w ogóle nie powinno się go wprowadzać.

Nie śmiem pytać w takiej sytuacji, czy jest szansa na polski biobank...

– Biobanki są fantastycznym narzędziem prowadzenia populacyjnych badań genetycznych, dającym wgląd w strukturę genetyczną populacji, pozwalającym korelować pewne cechy z konstytucją genetyczną w skali całej populacji. Ale jednocześnie to procedura niesłychanie trudna, wymagająca mnóstwa zabezpieczeń prawnych, zwłaszcza jeśli chodzi o zachowanie poufności i prywatności danych.

Najtrudniejsze, a jednocześnie najbardziej kontrowersyjne, jest łączenie informacji o cechach fenotypowych z informacją genetyczną. Nie stwarza zagrożenia informacja o tym, z jaką częstością w danej populacji pojawia się określony polimorfizm w genomie, natomiast połączenie tych danych z cechami zdrowotnymi, osobowościowymi czy behawioralnymi konkretnych osób stanowi bardzo poważną sprawę. W swoim czasie słynna była sprawa biobanku założonego w Islandii, kraju fenomenalnym dla genetyka – niewielka populacja, duże rodziny, małe zróżnicowanie genetyczne. Ale zabezpieczenia danych osobowych zdeponowanych w biobanku okazały

się niedoskonałe, informację pozornie zanonimizowaną dało się odkodować i z powrotem spersonalizować. Osoby skarżące wygrały procesy sądowe, a amerykańska firma deCODE Genetics, która przejęła islandzki biobank, musiała zapłacić potężne odszkodowania.

UK Biobank wydaje się przedsięwzięciem niezwykle wartościowym, jednakże niesłychanie kosztownym. W brytyjskim modelu zdeponowanie materiału genetycznego i informacji opisowej wymaga wyrażenia bezpośredniej zgody przez każdą z setek tysięcy osób biorących udział w projekcie – już tylko po tym widać, jak wielkie to przedsięwzięcie organizacyjne. Nie jestem pewny, czy polski system jest przygotowany na samodzielne uruchamianie takich przedsięwzięć. Mam poczucie, że zachłyśnięcie się tematem biobankowania jest w Polsce nieco przedwczesne, że nie jesteśmy na to przygotowani – prawnie, wykonawczo i finansowo. Powinniśmy natomiast brać pod uwagę możliwość dołączania się do już istniejących inicjatyw międzynarodowych.

Poczekajmy na doświadczenia i błędy innych?

– Zostawmy to bogatszym i posiadającym lepsze systemy prawne. Naszym celem w tej chwili powinno być unowocześnienie polskiego systemu prawnego przede wszystkim w odniesieniu do badań genetycznych, kwestie biobankowania powinny być do tego dołączone. Spróbujmy skonstruować lepsze prawo, zamiast zostawiać prawo ułomne, tym bardziej że zagadnienia, o których mówimy, nie budzą kontrowersji światopoglądowych, jak np. sprawa zapłodnienia in vitro. Badania genetyczne to problematyka zbyt poważna, żeby zostawiać ją nieobjętą rozsądnymi regulacjami. Jedynym sposobem jest rozpoczęcie dyskusji w gronie profesjonalistów świadomych coraz większych wyzwań, jakie współczesna genetyka przed nami stawia.


23


NAU

KA,

GO

SpO

DAr

KA,

SpO

Łec

zeŃ

STw

O

Czwartą edycję organizowanego przez Klub Stypendystów Zagranicznych

Fundacji na rzecz Nauki Polskiej konkursu rozstrzygnięto w ostatni weekend maja br. w Pałacu w Jabłonnie. Nagroda im. Artura Rojszczaka, tragicznie zmarłego filozofa, jednego z założycieli i głównych animatorów Klubu ma promować humanistyczną postawę, szerokie horyzonty i umiejętności przekraczania ram wąskich specjalizacji naukowych.

Tegoroczny laureat jest paleontologiem i geologiem, polarnikiem i obieżyświatem. Łączy pracę naukową z działalnością popularyzacyjną wśród dzieci. Opiekun nagrody prof. Paweł Koteja opowiada: – Prowadzi wykłady i zajęcia interakcyjne dla przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, współpracuje z kinem IMAX, przygotował lekcje do ogólnopolskich programów edukacyjnych, współorganizował konferencję metodyczną dla nauczycieli. Uwzględniając własne doświadczenia zdobyte w Arktyce i Antarktyce, pokazuje młodym ludziom, że nauka jest ciekawa i fascynująca, że jej poznawanie jest przygodą intelektualną i przyjemnością. Jego działania popularyzatorskie zmierzają nie tylko do samego przekazania wiedzy na pasjonujące go tematy, ale też do kształtowania przekonania, że wiedza i zrozumienie metody naukowej ma ogromne znaczenie cywilizacyjne, że daje

Nagroda im. Artura Rojszczaka dla młodego paleontologa

W tegorocznym konkursie dla wybitnych młodych naukowców, którzy wyróżniają się osobowością, humanizmem i zaangażowaniem społecznym, zwyciężył dr Błażej Błażejowski. U adiunkta z Instytutu Paleobiologii PAN doceniono „pełne pasji populary-zowanie nauki w szkołach wiejskich i kształtowanie etycznego poglądu na świat”.

możliwość racjonalnego wyboru, a więc przynosi prawdziwą wolność.

Kariera dr. Błażejowskiego jest barwna. W 2004 roku uczestniczył w miesięcznej wyprawie na kanadyjską wyspę Devon, będącej ogromnym kraterem meteorytowym. Program był częścią międzynarodowych przygotowań do pierwszej załogowej misji na Marsa. Na własnej skórze sprawdzał, jakie trudności czekają naukowców na czerwonej planecie. Ubrany w specjalny skafan

Laureat nagrody Artura angażuje się w projekty edukacyjne. Tutaj podczas konferencji pt. „Edukacja interaktywna w przedmiotach przyrodniczych”, która odbyła się 15 stycznia br. w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Łodzi

http

://te

st.w

odn.

lodz

.pl

24


VAD

eMec

UM

der i przestrzegając przyszłych marsjańskich procedur, testował sprzęt do badań paleontologicznych w kosmosie. Na stronie Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemi „Phacops” czytamy: „Błażej wrócił ze stacji FMars, należącej do Mars Society (organizacja promująca eksplorację czerwonej planety, jej prezesem jest Robert Zubrin, założyciel Pioneer Astronautic, jeden z najwybitniejszych inżynierów w branży kosmicznej na świecie). Na trwającej miesiąc wyprawie brał udział w testach przygotowujących ludzi i sprzęt do lotu

na Marsa. Zbierał próby do badań laboratoryjnych (próbki skał i skamieniałości), przeszedł szereg testów na kosmonautę, szerzył dobre poczucie humoru i jedność ducha w marsjańskim zespole”.

Naukowiec prowadzi również badania na Spitsbergenie i w Antarktyce. Poszukuje skamieniałości otwornic i rekinów kopalnych, które żyły ponad 200 milionów lat temu. Udało mu się wykazać na przykład, że w erze paleozoicznej na terenie obecnej Arktyki panował klimat tropikalny, który stopniowo się ochładzał. Last but not least – pochodzący z Sanoka dr Błażejowski współpracuje ze szkołami wiejskimi na Podkarpaciu, a wspólnie z Fundacją Marka Kamińskiego tworzył ogólnopolski program edukacyjny „Szkoła pod biegunem”.

Konkurs im. Artura Rojszczaka odbywa się co roku. Kandydatów do nagrody w wysokości pięciu tysięcy złotych formalnie zgłaszają członkowie Klubu Stypendystów Zagranicznych FNP na podstawie informacji własnych oraz informacji przekazanych przez środowisko naukowe. Regulamin dostępny jest na stronie internetowej www.kszfnp.org.

AK

„Marsjańska” przygoda to tylko jedna z wielu podróży dr. Błażejowskiego, który ma na swoim koncie również wyprawy do Mongolii, Ameryki Północnej, na Bliski Wschód i Spitsbergen

ww

w.p

haco

ps.o

rg

W tym roku do nagrody im. Artura Rojszczaka zgłoszono siedmioro kandydatów. Nominacje do finałowego etapu konkursu otrzymali – poza zwycięzcą – dr MARCIN KILANOWSKI i dr MAGDALENA SZUBIELSKA. Dr. Kilanowskiego z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wyróżniono za działalność edukacyjną i charytatywną na rzecz dzieci z domu dziecka i dzieci autystycznych. Dr Szubielską z Katedry Psychologii Eksperymentalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – za pomoc osobom niewidomym, promocję amatorskiego ruchu artystycznego i współpracę z Telewizją Polską.


25


VAD

eMec

UM

Rozporządzenia – najważniejsze zmiany

Od 1 lipca obowiązują: podpisane 29 maja br. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z 25 września a) 2007 r. (Dz. U. Nr 188, poz. 1346) w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finanso-wanie współpracy naukowej z zagranicą (Dz. U. Nr 92, poz. 754) – na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki:

Stan poprzedni Stan obecny

decyzja ministra o finansowaniu lub odmowie finansowania jest podejmowana w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy

decyzja ministra o finansowaniu lub odmowie finansowania jest podejmowana w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia kompletnego wniosku do oceny

w uzasadnionych przypadkach okres 3 miesięcy może zostać wydłużony do 6 miesięcy, w szczególności w przypadku udokumentowania przez wnioskodawcę udziału w programie lub inicjatywie międzynarodowej lub przedłużającego się procesu oceny wniosku

podpisane 3 czerwca br. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z 16 paździerb) nika 2007 r. (Dz. U. Nr 201, poz. 1453) w sprawie kryteriów i trybu przyznawa-nia oraz rozliczania środków finansowych na inwestycje służące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych (Dz. U. Nr 92, poz. 756) – na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki:


komisje Rady Nauki sporządzają oceny wniosków o przyznanie dotacji na inwestycje, w formie list rankingowych, odrębnie dla inwestycji budowlanych i dotyczących zakupu obiektów budowlanych, inwestycji aparaturowych oraz inwestycji dotyczących infrastruktury informatycznej nauki

komisje Rady Nauki sporządzają ocenę wniosków o przyznanie dotacji na inwestycje, w formie list rankingowych, odrębnie dla inwestycji budowlanych i dotyczących zakupu obiektów budowlanych, inwestycji aparaturowych oraz inwestycji dotyczących infrastruktury informatycznej nauki, w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wniosków do oceny

minister, w terminie 6 miesięcy po upływie terminu składania wniosków, ogłasza informację o wynikach oceny wniosków dokonanej przez komisje Rady Nauki

Od 3 lipca obowiązują: podpisane 3 czerwca br. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z 22 stycznia c) 2008 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 126) w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz roz-liczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie projek-tów badawczych (Dz. Nr 94, poz. 776) – na podstawie art. 9 ust. 4 ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2008, Nr 169, poz. 1049):


opublikowanie informacji o wynikach konkursu nie może nastąpić później niż po upływie 5 miesięcy od dnia zamknięcia konkursu wniosków

do dnia złożenia kompletnego raportu końcowego z realizacji projektu własnego kierownik tego projektu nie może być kierownikiem innego projektu własnego; przepisu tego nie stosuje się do kierownika projektu habilitacyjnego

26


VAD

eMec

UM podpisane 3 czerwca br. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z 17 października d)

2007 r. (Dz. U. Nr 194, poz. 1402) w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność wspomagającą badania (Dz. U. Nr 94, poz. 777) – na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy z 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki:


minister podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania środków finansowych w terminie 5 miesięcy od dnia złożenia wniosku

podmiot, któremu minister przyznał środki finansowe, przedkłada podpisany projekt umowy określającej warunki przekazywania tych środków i ich rozliczenia w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania decyzji; nieprzedłożenie w terminie podpisanego projektu umowy traktuje się jako wycofanie wniosku

Ośrodek Przetwarzania Informacji w okresie finansowania 2007–2013

pełni rolę instytucji wdrażającej trzech poddziałań Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Jednym z nich jest poddziałanie 1.3.2 „Wsparcie ochrony własności przemysłowej tworzonej w jednostkach naukowych w wyniku prac B+R”. W jego ramach przewidziano wsparcie m.in. transferu badań naukowych i prac rozwojowych do gospodarki, poprzez dofinansowanie uzyskania ochrony własności przemysłowej, wytworzonej w jednostkach naukowych z siedzibą w Polsce.

W poddziałaniu 1.3.2 dofinansowywana jest część kosztów związanych z uzyskaniem ochrony prawnej wyników prac badawczych, w szczególności:

wydatki na ochronę patentową;•doradztwo w zakresie ochrony własno•

ści intelektualnej;opłaty za pierwsze zgłoszenie patento•we będące bezpośrednim wynikiem realizowanego projektu. Wsparcie obejmuje uzyskiwanie

ochrony w Polsce i za granicą. Nie jest jednak przyznawane na utrzymywanie ochrony praw po ich przyznaniu, wsparciu nie podlega na przykład finansowanie opłat za utrzymywanie patentu po jego przyznaniu.

KTO MOŻE UZYSKAĆ DOFINANSOWANIE?

Na dofinansowanie projektów w ramach poddziałania 1.3.2 liczyć mogą:

jednostki naukowe, w tym wchodzą•ce w skład konsorcjów naukowych i konsorcjów naukowoprzemysłowych

Ochrona patentów i wynalazków powstających w polskich jednostkach naukowych – poddziałanie 1.3.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka


27


VAD

eMec

UM(z wyłączeniem centrów badawczoro

zwojowych), czyli m.in.: jednostki organizacyjne szkół wyższych lub wyższych szkół zawodowych, placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk, jednostki badawczorozwojowe, Polska Akademia Umiejętności i inne;uczelnie;•spółki powołane z udziałem wyżej wy•mienionych podmiotów, niedziałające dla zysku.Aby otrzymać środki na realizację pro

jektu, należy złożyć w instytucji wdrażającej (OPI) wniosek o dofinansowanie projektu. Dla wniosków w ramach poddziałania 1.3.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka konkursowe nabory wniosków organizowane są dwa razy w roku. Najbliższy nabór przewidziany jest we wrześniu 2009 roku.

JAK WYBIERA SIĘ WNIOSKI?

Konkurs jest ogłaszany przez instytucję 1. wdrażającą (OPI) i przeprowadzany jawnie, z zapewnieniem publicznego dostępu do informacji o zasadach jego przeprowadzania oraz do listy projektów wyłonionych do dofinansowania.

Wniosek złożony w terminie przez 2. wnioskodawcę podlega w pierwszej kolejności ocenie formalnej, przeprowadzanej metodą zerojedynkową. Podstawowymi kryteriami oceny są: kwalifikowalność (wnioskodawcy i wniosku), termin złożenia wniosku, kompletność dokumentacji wymaganej na etapie aplikowania, zastosowanie odpowiedniego formularza itp. Oceny dokonują pracownicy OPI w oparciu o listę sprawdzającą, zawierającą wyżej wymienione kryteria formalne. W procesie oceny formalnej dopuszczalne jest jednokrotne wprowadzenie uzupełnień (poprawy) wniosku przez wnioskodawcę. Oce

na formalna dokonywana jest w terminie około 30 dni roboczych. OPI informuje na piśmie wnioskodawców o wynikach oceny (pozytywnej lub negatywnej, równoznacznej z odrzuceniem wniosku).

Pozytywna weryfikacja formalna wnio3. sku pozwala na zakwalifikowanie wniosku do oceny merytorycznej, której dokonują niezależni recenzenci, właściwi dla danej dziedziny, wybrani losowo z bazy recenzentów prowadzonej przez OPI. Każdy wniosek (projekt) ocenia osobno dwóch recenzentów. Ocena merytoryczna przeprowadzana jest metodą zerojedynkową (kryteria dostępu, których niespełnienie skutkuje odrzuceniem wniosku) oraz metodą punktową, umożliwiającą uszeregowanie projektów na liście rankingowej.

Przygotowując wniosek o dofinanso4. wanie wnioskodawca powinien w sposób realistyczny przedstawić wskaźniki realizacji celów projektu, które będą stanowić podstawowe źródło informacji dla osób zaangażowanych w ocenę projektu.

W wyniku oceny recenzentów powstaje 5. lista rankingowa projektów, zatwierdzana przez komisję konkursową. Następnie OPI (instytucja wdrażająca) przekazuje listę do MNiSW (instytucja pośrednicząca) wraz z wynikiem oceny merytorycznej i zaleceniem udzielenia (bądź odmowy udzielenia) dofinansowania projektom.

Lista rankingowa projektów jest dla 6. ministra nauki podstawą do akceptacji projektów do wsparcia. Przed akceptacją listy rankingowej minister może zasięgnąć opinii eksperta. Następnie lista przekazana zostaje do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (instytucji zarządzającej) w celu jej ostatecznego zatwierdzenia i podjęcia decyzji o dofinansowaniu.

Po przekazaniu OPI zaakceptowanej 7. przez MRR ostatecznej listy projektów zakwalifikowanych do dofinansowania, OPI

28


VAD

eMec

UM ogłasza na swojej stronie internetowej

listę projektów wyłonionych do wsparcia oraz rozpoczyna proces podpisywania z beneficjentami umów o dofinansowanie projektów.

JAKIE PROJEKTY UZYSKAŁY DOFINANSOWANIE?

Poniżej prezentujemy wybrane projekty, które otrzymały dofinansowanie w wyniku konkursowych naborów wniosków przeprowadzonych w 2008 roku:

1. Opatentowanie makaronu instant nowej generacji – projekt Instytutu Biotechnologii Przemysłu RolnoSpożywczego w Oddziale Koncentratów Spożywczych i Produktów Skrobiowych w Poznaniu. Celem projektu jest międzynarodowa ochrona praw do wynalazku „Makaron instant nowej generacji” opracowanego w Instytucie.

Wykorzystując własne prototypowe rozwiązania technologiczne Instytut opracował innowacyjną technologię, polegającą na jednoetapowym procesie ekstruzji mieszanki makaronowej. Technologia umożliwia wytwarzanie różnych rodzajów makaronu, w zależności od użytych surowców zbożowych i ewentualnie innych cennych żywieniowo składników. Beztłuszczowy makaron instant to produkt nowej generacji, spełniający potrzeby konsumentów poszukujących żywności wygodnej i prozdrowotnej. Technologie i produkt są chronione kilkoma patentami Urzędu Patentowego RP; rozwiązanie zostało uhonorowane nagrodami krajowymi i zagranicznymi. Technologia została wdrożona, a wytwarzany produkt zyskuje coraz liczniejsze zainteresowanie wśród klientów. Dzięki uzyskaniu dofinansowania projektu z funduszy europejskich Instytut realizuje rozszerzanie ochrony patentowej w Europie, USA, Chi

nach i Japonii. Stwarza to szanse na sprzedaż licencji za granicę oraz rozpowszechnienie jej w kraju.

2. Oparte o RNA sygnatury moleku-larne jako markery diagnostyczne i pro-gnostyczne w nowotworach złośliwych – projekt Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii SkłodowskiejCurie, Oddział w Gliwicach. Jego założeniem jest uzyskanie ochrony patentowej dla sygnatur molekularnych otrzymanych metodami genomiki funkcjonalnej i bioinformatyki, podczas analizy transkryptomu nowotworów złośliwych, badanych przez zespół Pracowni Diagnostyki Molekularnej i Genomiki Funkcjonalnej. Pracownia działa w Gliwicach od 2002 roku i jako pierwsza w Polsce uruchomiła badania mikromacierzy DNA.

Głównym celem opracowania sygnatur molekularnych jest wsparcie diagnostyki histopatologicznej nowotworu. Sygnatury molekularne mogą stać się nowoczesnym narzędziem diagnostycznym, wspierającym metodę różnicowania nowotworów łagodnych i złośliwych od innych zmian klinicznych. Pozwoli to na dobranie właściwej, celowanej terapii. Opracowywane przez gliwicki zespół sygnatury w najbliższej przyszłości stanowić będą wyznacznik potwierdzający rozpoznanie ściśle określonego typu nowotworu.

3. Potencjalny antybiotyk oraz me-toda otrzymywania nowych związków bakteriobójczych – projekt Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Celem jest zabezpieczenie wartości przemysłowej wynalazku przed rozpoczęciem badań rozwojowych, prowadzących do wdrożenia nowego leku oraz udoskonalania metody otrzymywania związków bakteriobójczych wytwarzanych przez promieniowce (grzyby niedoskonałe), będącej bazą do pozyskiwania nowych substancji biologicznie czynnych.


29


VAD

eMec

UM4. Ochrona patentowa – maty sani-

tarne z włókien naturalnych, sposób wytwarzania maty sanitarnej oraz za-stosowanie włókien naturalnych do wy-twarzania mat dezynfekcyjnych – projekt Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu. Celem jest zapewnienie ochrony patentowej produktu, sposobu jego wytwarzania oraz zastosowania włókien naturalnych do wytwarzania mat dezynfekcyjnych.

Maty dezynfekcyjne są wyprodukowane w 100% z włókien naturalnych konopi, lnu i juty. Użyte do produkcji mat włókna naturalne posiadają wyjątkowo duże, w porównaniu z włóknami chemicznymi, zdolności higroskopijne – mogą pochłonąć i utrzymać nieporównywalnie większe ilości roztworu środków dezynfekcyjnych służących do odkażania. Dzięki tym właściwościom maty służą do tworzenia stref ochronnych zapobiegających rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych przenoszonych na obuwiu bądź kołach sa

mochodów, jak np. ptasia grypa (H5N1), świńska grypa (A/H1N1), salmonella. Dlatego też zalecane jest ich stosowanie na przykład w obrębie kurników, chlewni, rzeźni, punktów skupu żywca, przejść granicznych. Maty są wyprodukowane z surowców naturalnych i po zużyciu nie występują problemy z ich utylizacją (ulegają w krótkim czasie biodegradowalności lub mogą być spalone bez wydzielania niebezpiecznych gazów lub poddane kompostowaniu). Produkt charakteryzuje się dodatkowo niskim kosztem zakupu, oszczędnościom środków dezynfekcyjnych (wyjątkowa higroskopijność), łatwością konfekcjonowania. Używanie biodegradowalnych mat może znacząco przyczynić się do zwiększenia kontroli i zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, co wpisuje się w działania mające na celu ograniczanie ognisk chorób udomowionych zwierząt i jest regulowane przez akty prawne Unii Europejskiej i poszczególnych krajów.

Kolejny konkursowy nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach poddziałania 1.3.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka planowany jest we wrześniu br.

Szczegółowych informacji udzielają pracownicy Działu Wdrażania Działania 1.1 i 1.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka: Ośrodek Przetwarzania Informacji, al. Niepodległości 188 B, 00608 Warszawatel. 022 351 70 87, 022 351 71 08email: [email protected]; www.poig.opi.org.pl

30


FOrU

M Jan Kozłowski, Krzysztof Mieszkowski, Renata Korzeniowska-Pucułek

Departament Strategii MNiSW. Spotkania ekspertówWspółczesnym wymogiem polityki, w tym także polityki naukowej i polityki szkol-nictwa wyższego, jest opieranie jej na wiedzy – statystykach, badaniach naukowych, analizach. Z tego względu kluczową kwestią dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest stała współpraca z ośrodkami i badaczami zajmującymi się problema-tyką pozostającą w zakresie jego kompetencji.

Aby zainicjować taką współpracę oraz omówić jej cele i formy, w maju br.

Departament Strategii (DS) zorganizował dwa spotkania: ekspertów szkolnictwa wyższego (18 maja) oraz ekspertów nauki i innowacji (27 maja). Wzięło w nich udział 70 osób.

Otwierając spotkania dyrektor DS Krzysztof Gulda omawiał cele i zadania nowo powołanego departamentu. Ambicją kierownictwa MNiSW jest prowadzenie evidence-based policy; wyrazem tego jest zarówno powołanie Departamentu Strategii, jak i (wewnątrz niego) zespołu do spraw analiz. Celem spotkań nie jest dyskusja nad strategią; ale wymiana informacji o prowadzonych w Polsce pracach analitycznych, statystycznych i systemowych na temat nauki, innowacji i szkolnictwa wyższego. Intencją departamentu jest nie koordynacja realizowanych prac, tylko wiedza o nich; DS może służyć jako clearing house. Proponuje się periodyczne organizowanie spotkań; nie przewiduje się jednak ich formalizacji. W przyszłości mogą one zaowocować wspólną publikacją bądź konferencją. Zamiarem DS jest, aby w przyszłości oba zespoły pracowały wspólnie. Wspólna praca będzie zgodna z nową ideą tworzenia strategii w Polsce – zamiarem,

aby zespołów było mniej, lecz by miały szerszy zakres.

Podczas spotkań goście zaprezentowali swoje zainteresowania badawcze, omawiali problematykę badawczą swoich ośrodków, dzielili się uwagami na temat potrzebnych działań politycznych. Na podstawie uzyskanych informacji (a także informacji pochodzących z baz danych i internetu) MNiSW opracuje informator o ośrodkach i projektach z dziedziny nauki, innowacji i szkolnictwa wyższego. Zostanie on zamieszony na stronie Ministerstwa, w układzie osobowym i rzeczowym. W niniejszym sprawozdaniu skupimy się jednak na innych wątkach poruszanych w trakcie dyskusji.

Podczas spotkania badaczy szkolnictwa wyższego prof. Jerzy Woźnicki, prezes Fundacji Rektorów Polskich oraz dyrektor Instytutu Społeczeństwa Wiedzy, podkreślił potrzebę powołania w MNiSW zespołu, który prowadziłby prace analityczne i studia nad problematyką szkolnictwa wyższego oraz sporządzał przeglądy bibliograficzne. Zespół powinien współpracować z zespołami badawczymi działającymi w podobnym zakresie poza resortem nauki.

Prof. Andrzej Jajszczyk, profesor Akademii GórniczoHutniczej w Krakowie,


31


FOrU

Momówił idee swoich publikacji o szkolnictwie wyższym. Uznał, że celem kształcenia na poziomie wyższym musi być rozwijanie osobowości młodych ludzi, pobudzanie ich kreatywności, rozszerzanie horyzontów, wyposażanie w wiedzę pozwalającą na rozumne funkcjonowanie w złożonym świecie i umożliwiającą szybkie przystosowywanie się do nowych, trudnych do przewidzenia wyzwań, w tym być może nawet wielokrotną zmianę zawodu. Studenci powinni opanować sztukę myślenia pozwalającą na rozwiązywanie problemów z użyciem właściwie dobranych środków i argumentów. Uniwersytet powinien być miejscem przygody poznawczej, spotkań z rówieśnikami i kształtowania charakterów. Opanowanie konkretnej wiedzy winno być dopiero wtórnym celem.

Kierownik Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym na Uniwersytecie Jagiellońskim prof. Tadeusz Marek zwrócił uwagę na przyjmowane z reguły, milczące założenie polskich strategii o konieczności „przystosowania się do Europy”. Obecny kryzys zmusza do innego myślenia; planując strategię należy wziąć pod uwagę wpływ kryzysu. Ponadto, należy zauważać nie tylko istniejący w innych krajach stan rzeczy, ale też jego planowane zmiany. Nie jest to łatwe, gdyż krajowe strategie nie odsłaniają wszystkich zamierzeń. Należy zatem postępować zgodnie z zasadą Pelego, który mówił, że jak gra w piłkę, to biegnie nie tam, gdzie jest piłka, ale tam, gdzie przewiduje, że się ona znajdzie. Tylko tak, „biegnąc na ukos”, możemy dogonić – czy też kiedyś także wyprzedzić – Europę.

Prof. Jerzy Thieme z Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego poruszył w swojej wypowiedzi kilka zagadnień. Jedno z nich dotyczyło modeli szkolnictwa wyższego w Europie. Poszczególne kraje różnią się bardzo nie tylko we własnych poszukiwaniach, ale także w rozwiązaniach. Szczególnie ciekawe i warte prze

badania wydają się Dania, Holandia i Austria. Prof. Thieme zamierza przeprowadzić analizę porównawczą tych trzech krajów i Polski w celu wyciagnięcia wniosków dla naszego kraju.

Autor pracy o efektywności i jakości szkół wyższych (Społeczna odpowiedzial-ność uczelni, 2000) dr Krzysztof Leja z Po-litechniki Gdańskiej zauważył: – Dobrze, że staramy się zrobić coś razem, a nie obok siebie. Mówił także o trudnościach, z jakimi spotykają się nauczyciele akademiccy w różnych rolach zawodowych. Po pierwsze: ograniczony dostęp do danych GUS, nawet do celów naukowych. Po drugie: panujące w uczelniach tendencje „sztywnej elastyczności” (niech inni będą elastyczni, ale my niekoniecznie) i „zamkniętej otwartości” (uczelnie nie są już świątyniami wiedzy, a jeszcze nie są sprawnie działającymi organizacjami). Po trzecie: dominujące wśród nauczycieli akademickich przekonanie, że kolejny raz zmiany w uczelniach będą iluzoryczne. Po czwarte: w pogoni za pieniądzem nauczycieli akademickich słabnie etos akademicki. W przyszłości dr Leja planuje podjąć badania nad opracowaniem modelu uczelni jako organizacji podporządkowanej wiedzy, a także badania nad kształceniem ustawicznym, którego rola jest niedoceniona, choć w budowaniu gospodarki opartej na wiedzy Polska pozostała daleko za krajami rozwiniętymi.

Prof. Anna Buchner-Jeziorska z Katedry Socjologii Edukacji Uniwersytetu Łódzkiego zwróciła uwagę na fakt, że główną barierą przemian w Polsce jest stan świadomości głównych „aktorów” (wiedza, dokąd zmierzają i o co walczą). W Europie studenci i pracownicy widzą zagrożenia i w strategii lizbońskiej, i we wdrażaniu procesu bolońskiego, u nas wszyscy dostrzegają tylko ich pozytywne strony; debata publiczna nie skłania do uświadomienia sobie możli

32


FOrU

M wości zagrożeń. Przeprowadzone badania skłaniają prof. BuchnerJeziorską do polemiki z tezą OECD, że dzieci bogatych i dobrze wyedukowanych rodziców studiują na najlepszych uczelniach.

Kanclerz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika dr Paweł Modrzyński podzielił się refleksją nad przeszkodami w realizacji strategii szkolnictwa wyższego. Zdaniem autora pracy o budżetowych i pozabudżetowych źródłach finansowania szkolnictwa wyższego w Polsce, w krajach unijnych i w dawnych krajach OECD, najczęściej bariery występują na gruncie przepisów prawnych. Uczelnie postrzega się jak podmioty, które mają inicjować powiązania nauki, biznesu i nowoczesnej szkoły wyższej. Jest to bardzo szczytna idea, ale praktyka pokazuje, że może być niebezpieczna dla szkół.

Zdaniem dr. hab. inż. Krzysztofa Konsz-towicza z Akademii TechnicznoHumanistycznej wzorem godnym naśladowania jest system kanadyjski. Pokazuje, jak szkoły wyższe mogą stać się źródłem szybkiego i odpowiedzialnego rozwoju społecznego i gospodarczego. 20 lat temu rząd kanadyjski przeznaczał na badania naukowe niewiele ponad 1% produktu krajowego brutto, a teraz doszedł do średniego poziomu OECD – 2,2% PKB.

Wagę spotkań zespołu jako rodzaju debaty na rzecz opracowania strategii podkreślił prof. Ireneusz Białecki, dyrektor Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego (www.cbpniszw.uw.edu.pl).

Jeszcze większym rozrzutem tematyczny charakteryzowało się spotkanie badaczy nauki i innowacji. Przekazano informacje dotyczące m.in. prac nad:

znaczeniem ochrony własności intelek•tualnej krajowej i międzynarodowej oraz upowszechnianiem wiedzy o niej;zaburzeniami w komunikowaniu i rozu•

mieniu się pomiędzy uczestnikami procesu innowacji;rolą metodologii • foresight w prognozowaniu obszarów badań naukowych;innowacyjnością małych i średnich przed•siębiorstw;transferem wiedzy i mobilnością naukow•ców, w tym ze środowiska akademickiego do nieakademickiego;Regionalnymi Strategiami Innowacji oraz •oceną ich efektywności;analizami bibliometrycznymi, także two•rzeniem na ich podstawie rankingów szkół wyższych;oceną czasopism, elektroniczną bazą pol•skich czasopism;faktycznym transferem technologii, efek•tywnością działania, podnoszeniem świadomości roli nauki i innowacji;akceleratorami technologicznymi;•badaniem sieci naukowych oraz efektów •ich istnienia;tworzeniem centrów zajmujących się po•pularyzacją nauki, techniki i innowacji;przedsiębiorczością akademicką;•rynkiem kapitałowym a innowacyjnością.•Na zakończenie obu spotkań dyrektor

Krzysztof Gulda zaznaczył, że – obok periodycznych spotkań – zespół badaczy nauki, innowacji i szkolnictwa wyższego mógłby także zająć się wypracowaniem pewnych rozwiązań, dotyczących na przykład budowy nowych wskaźników statystycznych dla nauki i innowacji. Departament Strategii będzie służyć badaczom jako clearing house (bibliografia, linki, informacja o ważniejszych portalach, seminariach i projektach).

Wszystkich zainteresowanych, którzy nie byli obecni na spotkaniach, gorąco zachęcamy do nadsyłania informacji o sobie i prowadzonych (lub planowanych) przez siebie badaniach pod adres: [email protected].


33


FOrU

M

Jako ustawowa reprezentacja studentów domagamy się obalenia archaiczne

go systemu kształcenia, który dziś istnieje przede wszystkim dla kadry akademickiej, a nie dla studentów. Choć reforma naszym zdaniem zmierza we właściwym kierunku, to nie uwzględnia ona zniesienia największych barier, jakimi są standardy nauczania i kierunki studiów.

To spuścizna poprzedniego systemu, która powoduje, że student jest zmuszony uczęszczać na przedmioty w żaden sposób niesłużące jego rozwojowi osobistemu czy zdobywaniu kompetencji koniecznych na rynku pracy. Ten system sprzyja w pierwszej kolejności tworzeniu „etatów” nauczycieli akademickich.

Nie chcemy kształcić się w karykaturalny sposób – z jednej strony oparty o sztywne standardy, które w Europie oprócz naszego państwa obowiązują tylko w Rosji; z drugiej strony zaś przykryty płaszczem norm europejskich wyznaczanych przez proces boloński. Nie chcemy, aby efekty naszych studiów były mierzone ilością godzin spędzonych na wykładach, prowadzonych przez utytułowanych profesorów. Chcemy, aby nasze studia dawały nam wymierne efekty kształcenia, umiejętności pozwalające odnaleźć swoje miejsce na rynku pracy, a także były spójne z naszymi zainteresowaniami.

Kolejnym filarem reformy powinna być zmiana finansowania studiów. Kategorycz

nie protestujemy przeciw temu, aby jakiekolwiek założenia reformy doprowadziły do zmniejszenia nakładów na szkolnictwo wyższe, które i tak są jednymi z najniższych w Europie. Jednocześnie domagamy się zmiany sposobu dystrybuowania środków finansowych do uczelni. Środki publiczne powinny iść za studentem, a w wyniku jego decyzji być kierowane do uczelni. Dotacje podmiotowe, czyli trafiające z góry do poszczególnych uczelni nie motywują do rozwoju oraz tłumią zdrową konkurencję. Ponadto, w naszym przekonaniu istotne jest, aby uczelnie niepubliczne miały równe prawa w walce o najlepszych studentów. Są one elementem systemu szkolnictwa wyższego niezbędnym dla zapewnienia konkurencji w sektorze.

Reformy wymaga także system stypendiów oraz kredytów studenckich. Kredyty studenckie, które miały zrewolucjonizować system pomocy materialnej, są obecnie mało popularne i nie służą najbiedniejszym, m.in. z powodu wysokich progów poręczeń oraz sztywnych reguł spłat kredytu.

Trzeci z podstawowych filarów, które proponujemy, to upodmiotowienie studenta w szkolnictwie wyższym. Związane jest z tym kilka bardzo ważnych założeń, które Ministerstwo dostrzegło i zaproponowało, m.in. wprowadzenie obowiązkowych szkoleń z zakresu praw i obowiąz

Uczelnie dla studentów, czyli studenci wobec reformy

Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia swoje stanowisko wo-bec założeń reformy szkolnictwa wyższego zaproponowanych przez minister Barba-rę Kudrycką. Główną osią stanowiska jest tzw. studenckie 10 punktów.

34


FOrU

M ków studenta dla studentów pierwszego roku. Konieczne są też rozwiązania, które zabezpieczą studenta przed nieuczciwymi praktykami ze strony uczelni oraz sprawią, że ruch studencki będzie dużo bardziej niezależny. W publikowanym stanowisku przedstawiamy też szereg autorskich rozwiązań, zgłaszamy uwagi do już zaproponowanych postulatów oraz wyrażamy gotowość do współpracy w dalszych etapach tworzenia reformy.

Zapraszamy do lektury pełnej wersji „Studenckich 10 punktów” oraz stanowiska w sprawie projektu nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, które Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej zajął 9 lipca br. (www.psrp.org.pl).

Studenckie 10 punktówReforma procesu kształcenia – likwi1.

dacja kierunków studiów, wprowadzenie elastycznych ścieżek kształcenia, oparcie programów studiów na Krajowych Ramach Kwalifikacji, efektach kształcenia. Jedyną przeszkodą dla możliwości samodzielnego kreowania programów studiów – negatywna ocena instytucjonalna.

Reforma polityki kadrowej – likwidacja 2. minimów kadrowych.

Zwiększenie dostępności do szkolnic3. twa wyższego w oparciu o zmianę zasad finansowania studiów jako alternatywa dla odpłatności za drugi i kolejny kierunek studiów. Rzeczywiste zwiększenie dostępności możliwe po uprzednim spełnieniu następujących zasad:

środki publiczne powinny iść za studena) tem, a w wyniku jego decyzji kierowane do uczelni;środki powinny trafiać także na uczelnie b) niepubliczne, by umożliwić istotnej czę

ści studentów studiów dziennych bezpłatne kształcenie;powinien zostać stworzony mechanizm c) gwarantujący zachowanie liczby bezpłatnych miejsc na studiach przynajmniej na dotychczasowym poziomie;powinny zostać wprowadzone Krajowe d) Ramy Kwalifikacji, z uwzględnieniem likwidacji kierunków studiów, która zniweluje problemy związane z obecnym procesem kształcenia, będące jednym z głównych powodów podejmowania studiów na kolejnych kierunkach;samodzielnym instrumentem do rozlie) czania bezpłatnego toku studiów nie mogą być punkty ECTS. Zmiana sposobu dystrybucji środków 4.

na pomoc materialną.Likwidacja stypendium „naukowego” 5.

w dotychczasowym kształcie – wprowadzenie stypendium za osiągnięcia uczelniane (średnia ocen tylko jednym z kryteriów).

Gruntowna reforma kredytów studenckich:6. a) stworzenie Państwowego Funduszu

Poręczeń kredytów i pożyczek studenckich;

b) możliwość wyboru różnej wysokości przyznanego kredytu;

c) wprowadzenie progresywnej metody spłaty kredytu.Stworzenie mechanizmów zabezpie7.

czających studentów przed nieuczciwymi praktykami ze strony uczelni:a) stworzenie zamkniętego katalogu usług

edukacyjnych, za które uczelnia publiczna i niepubliczna może pobierać opłaty;

b) wprowadzenie obowiązkowych powszechnych i szczegółowych umów dotyczących świadczenia usług edukacyjnych zawieranych między studentami a uczelnią;

c) wprowadzenie ustawowych odsetek za nieterminowe wypłacanie świadczeń z winy uczelni.


35


FOrU

MZachowanie zasady obowiązku doku8. mentowania przebiegu studiów na życzenie studenta w dokumencie będącym jego własnością i stale w jego dyspozycji.

Zmiany regulacji na rzecz niezależności 9. ruchu studenckiego w Polsce:a) zmiana sposobu finansowania oraz roz

liczania Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej. Konieczne jest ustawowe ustalenie stałej kwoty uzależnionej od liczby studentów, według której

finansowana byłaby działalność PSRP, waloryzowana o czynnik inflacji;

b) zastosowanie wobec PSRP przepisów analogicznych do KRASP (art. 54 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym);

c) określenie stałej części budżetu uczelni na cele studenckie. Obowiązek pisemnych odpowiedzi 10.

organów uczelni na zapytania organów Parlamentu Studentów RP w indywidualnych sprawach studentów.

Richard Baraniuk, Rice University

Współczesne podejście do nauczania i uczenia się

Gwar dotyczący wysokich kosztów, ograniczonego dostępu, statycznej natury

i często niskiej jakości podręczników osiągnął właśnie na świecie szczytowy poziom.

Wiele osób uważa, że mamy do czynienia z poważnym zagrożeniem przyszłości młodego pokolenia, szkolenia siły roboczej na świecie oraz procesu demokratycznego

Teksty Richarda Baraniuka i Susan D’Antoni są zapisem ich wypowiedzi podczas konferencji „Otwarte zasoby edukacyjne w Polsce”, która odbyła się 23 kwietnia br. w Sali Kolumnowej Sejmu. Zorganizowała ją Koalicja Otwartej Edukacji – porozumienie organizacji pozarządowych i instytucji z dziedzin edukacji, nauki i kultury, której celem jest promowanie materiałów udostępnionych w sposób otwarty, gwarantujący odbiorcom wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu, wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji, wolność redystrybucji i wolność dystrybucji dzieł pochodnych. Członkami założycielami Koalicji Otwartej Edukacji są Fundacja Nowoczesna Polska, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Stowarzyszenie Wikimedia Polska oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego.

Te i inne wystąpienia z konferencji można znaleźć na stronie internetowej http://koed.org.pl/?p=459. Wszystkie materiały są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa, co oznacza, że można kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać i wykonywać utwór, a także kreować utwory zależne, pod warunkiem uznania autorstwa oraz wyjaśnienia warunków licencji, na której udostępnia się utwór. Szczegóły znaleźć można pod adresem http://creativecommons.org/licenses/by/2.5/pl/legalcode.

36


FOrU

M w społeczeństwie. Nasze kłopotliwe położenie obniża jakość edukacji wszędzie, a co najgorsze – czyni edukację niedostępną dla wielu osób z krajów rozwijających się.

Wyobraźmy sobie świat, w którym zapobieglibyśmy temu kryzysowi. Świat, w którym podręczniki i inne materiały dydaktyczne są dostępne za darmo w internecie oraz w taniej formie drukowanej, zaadaptowane do wielu środowisk i stylów uczenia, interaktywne i angażujące, przetłumaczone na dziesiątki języków, ciągle uaktualniane i poprawiane, o nigdy niewyczerpującym się nakładzie. Wyobraźmy sobie wirtualne laboratoria, które mogą być używane o dowolnej porze dnia i nocy. Jeszcze dziesięć lat temu taki świat był tylko marzeniem. Dzisiaj jednoczy się i nabiera rozpędu ruch otwartej edukacji (OE), którego celem jest osiągnięcie takiego stanu.

Ruch otwartej edukacji bazuje na przekonaniach podzielanych przez szerokie spektrum pracowników nauki: że wiedza powinna być dostępna za darmo wraz z prawem do dowolnego wykorzystania; że współpraca powinna być prostsza, a nie trudniejsza; że ludzie powinni otrzymywać uznanie i wdzięczność za wkład w edukację i badania oraz że pomysły i idee są ze sobą związane w niezwykły i zaskakujący sposób, niekoniecznie w sposób liniowy prezentowany przez współczesne podręczniki. Otwarta edukacja daje szansę na fundamentalną zmianę sposobu interakcji pomiędzy autorami, nauczycielami i uczniami.

Ruch czerpie inspirację z ruchu oprogramowania open source, dodaje do tego potężne możliwości komunikacji i wizualizacji oferowane przez internet i sieć www i wykorzystuje je do tworzenia materiałów edukacyjnych. Otwarte zasoby edukacyjne (Open Education Resources, OER) zawierają tekst, grafiki, materiały audio i wideo,

interaktywne symulacje, zbiory pytań i odpowiedzi oraz gry, które są za darmo dostępne do wykorzystania i przetworzenia przez każdą osobę na świecie.

Przez ostatnie dziesięć lat techniczne, prawne i społeczne fragmenty układanki ułożyły się we wspólną całość. Dowolna osoba, w dowolnym miejscu na świecie może tworzyć, łączyć, personalizować, dystrybuować, dokonywać korekty oraz publikować własne podręczniki w krótkim czasie i przy bardzo niskich kosztach. Kluczowymi narzędziami, które to umożliwiają, są:

technologie takie jak internet i sieć •www, umożliwiające niemal darmową dystrybucję cyfrowych treści; język XML, który zamienia monolityczny podręcznik w łatwo konfigurowalne moduły wielokrotnego wykorzystania – w podobny sposób jak klocki lego; narzędzia Web 2.0, takie jak wiki i systemy znaczników semantycznych, które umożliwiają rozproszoną współpracę w czasie rzeczywistym; zaawansowane narzędzia graficzne i wizualizacyjne pozwalające tworzyć środowiska symulacyjne; usługa „druku na żądanie” (umożliwia tym, którzy tego potrzebują, produkcję tanich podręczników papierowych);otwarte licencje prawnoautorskie, jak na •przykład licencje Creative Commons czy GNU Free Documentation License (GFDL), zamieniające wcześniej zamknięte i statyczne materiały w żywe obiekty, które mogą ciągle rozwijać się, być remiksowane i aktualizowane przez międzynarodową społeczność autorów i edytorów.

PRZYKŁADY OTWARTEJ EDUKACJI

Kilka projektów otwartej edukacji przyciąga już miesięcznie miliony użytkowników. Niektóre, jak OpenCourseWare uniwersytetu MIT (web.mit.edu/ocw) i OCW


37


FOrU

MConsortium (ocwconsortium.org) są stworzonymi odgórnie repozytoriami instytucjonalnymi, które prezentują program nauczania tych instytucji. Inne, jak Connexions (cnx.org) są otwartymi inicjatywami oddolnymi, zachęcającymi wszystkich do włączenia się w ich pracę. Inni natomiast, jak na przykład prowadzony przez brytyjski Open University projekt OpenLearn (openlearn.open.ac.uk), wykorzystują elementy obydwu podejść. Wikipedia jest regularnie cytowana przez studentów i nauczycieli oraz używana jako pomoc dydaktyczna.

Konsorcjum szkół wyższych (community colleges) w USA i Kanadzie rozwija zestaw darmowych, otwartych podręczników. Rządy różnych krajów – na przykład Wietnamu – uczestniczą w tworzeniu otwartych zasobów edukacyjnych, chcąc na nowo ukształtować system edukacyjny (vocw.vn). Stowarzyszenia zawodowe, takie jak stowarzyszenie inżynierów IEEE–IEEE, również się angażują, chcąc zwiększyć zasięg swoich działań edukacyjnych i świadomości, że takie działania się toczą (ieeecnx.org). Dowodem dojrzewania ruchu było spotkanie delegatów z całego świata w RPA. Kapsztadzką deklarację otwartej edukacji oficjalnie upubliczniono w styczniu 2008 roku, a od tej pory podpisało się pod nią ponad 1800 osób i blisko 190 organizacji (capetowndeclaration.org).

Connexions jest dużym projektem tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych, który założyłem w Uniwersytecie Rice w 1999 roku. Jest używany na całym świecie i rozwija się wykładniczo – obecnie milion unikatowych użytkowników odwiedza miesięcznie serwis i korzysta z około 10 tys. niewielkich modułów edukacyjnych oraz 500 kolekcji (podręczników) stworzonych na ich podstawie. Wiele najpopularniejszych materiałów jest w językach innych niż angielski, łącznie z hiszpańskim,

chińskim, wietnamskim i afrikaans. Dodatkowo, prócz udostępniania wszystkich materiałów za darmo w sieci, Connexions udostępnia „druk na żądanie” materiałów za niewielki ułamek kosztów tradycyjnego druku (20 dolarów za 300 stronicowy podręcznik inżynierii używany na co dzień w Rice University; 32 dolary za 612 stronicowy podręcznik do statystyki używany na wielu uniwersytetach amerykańskich i kanadyjskich).

TO DOPIERO POCZĄTEK

Jest rzeczą najbardziej godną uwagi w otwartej edukacji, że darmowy dostęp to dopiero początek. Otwarta edukacja będzie stopniowo rozmywać granice pomiędzy kursami, poziomami, laboratoriami, podręcznikami, zamieniając obecne sekwencyjne tworzenie podręczników w rozległy, dynamiczny ekosystem wiedzy, który jest w permanentnym stanie tworzenia, używania, adaptacji i rozwoju. Daje również szansę, aby każda ucząca się osoba miała podręcznik dostosowany do rzeczywistości, w której żyje, stylu uczenia się i celów danej instytucji edukacyjnej. Otwarta edukacja prezentuje punkt widzenia wszystkich nauczycieli – od tych ze szkoły podstawowej po wykładowców akademickich. Zapewnia również lepsze sprzężenie zwrotne w edukacji, zanurzając uczniów bezpośrednio w interaktywne środowiska uczenia i łącząc doświadczenia z nauczania w proces tworzenia i rozwoju podręczników.

Kluczowym składnikiem on-line będzie Web 3.0, nazywana też siecią semantyczną – technologie bazujące na przetwarzaniu języków naturalnych, dataminingu, uczeniu maszynowym, sztucznej inteligencji i językach o składni semantycznej, jak MathML, MusicXML i CML (Chemistry Markup Language). W rezultacie powstaną „pod

38


FOrU

M ręczniki”, które nie tylko dostarczą otwartą treść uczniom, ale również będą monitorować i analizować ich interakcje z treściami, aby na koniec dostarczyć bogatej informacji zwrotnej. Zarówno uczniom o procesie zdobywania wiedzy, jak również gremiom tworzącym programy nauczania, twórcom i nauczycielom, umożliwiając wielokrotny proces ulepszania materiałów dydaktycznych.

DARMOWE I OTWARTE JAKO MODEL BIZNESOWY

Otwarta edukacja nie jest skierowana przeciwko komercyjnym wydawcom. W rzeczy samej uważam, że nowe modele tworzenia i dystrybucji promowane przez ruch otwartej edukacji reprezentują naturalny i nieuchronny kierunek ewolucji przemysłu wydawniczego w dziedzinie edukacji, analogicznie do rozwoju informatyki (gdzie na dobre przyjęły się Linux, Apache czy Firefox), przemysłu muzycznego (grupa Radiohead udostępniła na zasadzie opłaty „co łaska” swój ostatni album w sieci) i wydawnictw naukowych (niedawna decyzja rządu USA ustalająca wolny dostęp on-line do wszystkich artykułów naukowych prezentujących wyniki badań fundowanych przez National Institutes of Health). Kluczową rzeczą, która umożliwia to wszystko, jest wolna, oparta na internecie cyfrowa dystrybucja.

Chris Anderson, w artykule w piśmie „Wired” zatytułowanym Dlaczego $0.00 jest przyszłością biznesu, argumentuje, że bezpłatne treści, wcześniej traktowane jako marketingowa sztuczka, dziś stały się podstawą pełnoprawnego modelu ekonomicznego. Nowy model ekonomiczny dostarcza wielu mechanizmów finansowania projektów OE. Firmy nastawione na zysk, takie jak Red Hat, IBM czy Oracle, pobierają opłaty za wartość dodaną do oprogramo

wania open source, a w zamian pomagają społeczności open source przez bezpośrednie wsparcie finansowe, delegowanie informatyków do tego typu projektów czy bezpłatny marketing. W podobny sposób działające dla zysku przedsiębiorstwa, zapewniające wartość dodaną dla otwartych treści, zaczynają być aktywne w sferze OE.

WYZWANIA I SZANSE STOJĄCE PRZED POLSKĄ

Osobiste doświadczenia przekonały mnie, że ruch otwartej edukacji ma prawdziwy potencjał, aby umożliwić rewolucyjny postęp w światowych standardach edukacyjnych na wszystkich poziomach. Ponadto jestem przekonany, że wraz z rozprzestrzenianiem się OER ruch ten wywrze duży wpływ na środowisko akademickie. To obiecuje usunięcie zbędnego pośrednictwa w edukacyjnym sektorze wydawniczym. Na skutek tego procesu niektóre obecne modele biznesowe okażą się nierentowne, ale jednocześnie wynajdowane będą nowe modele. Poprzez zachęcanie do dodawania własnego wkładu przez każdego i gdziekolwiek, ruch ma potencjał, by wspierać demokratyzację świata wiedzy.

Gratuluję Rzeczypospolitej Polskiej podjęcia pierwszych kroków w kierunku przystąpienia do ruchu OE. Polacy mogą wiele zyskać przyłączając się do tej globalnej wspólnoty; ponadto reszta świata zyska wiele z Waszego uczestnictwa. Choć istnieje wiele wyzwań i barier na drodze do otwartej edukacji, są konkretne kroki, które możecie podjąć w celu pokonania przeszkód. W duchu otwartości, oferuję pewne rekomendacje.

Inwestycje. Zachęcajcie i inwestujcie w rozwój szeregu prototypowych projektów OE w celu znalezienia modelu, który najlepiej sprawdzi się w Polsce. Polscy eksperci już rozpoczęli lub zamierzają wkrót


39


FOrU

Mce uruchomić projekty na dużą skalę. Zinwentaryzujcie zasób obecnie dostępnych materiałów edukacyjnych (podręczników, opisów kursów itp.) i określcie, które mogą być skutecznie otwarte. Rozważcie zmiany prawne, które są konieczne, aby wszystkie tworzone za pieniądze podatników materiały edukacyjne mogły być udostępnione na otwartych licencjach natychmiast lub po pewnym okresie karencji.

Własność intelektualna. Kluczową sprawą jest, aby przyjąć jak najbardziej otwarte ramy własności intelektualnej dla projektów OE w Polsce. Tak jak w przypadku oprogramowania open source, istnieje szereg licencji udostępniania twórczości, które mogą być stosowane w projektach OE. Różnorodność licencji powoduje szereg problemów z ich wzajemną zgodnością. Na przykład istnieje aktualnie debata na temat tego, czy otwarte materiały powinny lub nie powinny być udostępniane do użytku komercyjnego. Licencjonowanie, które uniemożliwia komercyjne użycie, tworzy obietnicę zabezpieczenia przed potencjalnie niemoralną eksploatacją twórców. Jednakże licencje niekomercyjne nie tylko ograniczają możliwość rozprzestrzeniania wiedzy przez komplikowanie produkcji papierowych książek, ebooków i płyt, ale także odcinają od potencjalnych przyszłych dochodów, które mogłyby utrzymać publicznoprywatne partnerstwa projektów OER oraz inne przyszłe przedsięwzięcia. Co ciekawe, stanowisko antykomercyjne jest sprzeczne z praktykami ugruntowanymi w świecie oprogramowania open source, które w dużym stopniu korzysta z zaangażowania w komercyjną współpracę. Na przykład, gdzie byłby obecnie Linux i Apache bez wkładu wartości dodanej od takich firm jak Red Hat i IBM? Osobiście rekomenduję stosowanie w projektach OE licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa (CCBY) i Domena Publiczna (PD).

Technologia. Zalecam, aby nie wynajdywać od nowa koła i nie tworzyć kolejnej infrastruktury informatycznej dla repozytoriów OER, ponieważ rozdrobni to ruch na kolejne izolowane wyspy wzajemnej niekompatybilności. To z kolei będzie zniechęcać do globalnej współpracy, zmniejszać ogólną skalę ekonomiczną przedsięwzięcia i tym samym dewaluować wszelkie możliwości finansowania projektów. Zamiast tego zastosujcie wspólne lub kompatybilne standardy dla repozytoriów i treści.

Kontrola jakości. Często wyrażane niepokoje na temat Wikipedii i innych otwartych projektów sugerują, że są one zagrożone przez rozprzestrzenianie masowych ilości treści o niskiej jakości, które mogą zalać środowisko informacyjne i uniemożliwić nawigowanie w nim. Poprzez wspieranie wysiłków na rzecz oceny jakości materiałów OE, będziecie mogli zapobiegać powstawaniu tych obaw i kierować odbiorców do materiałów o najwyższej jakości i największej przydatności. Obecnie istnieje już technologia wspierająca ocenę jakości, na przykład: Connexions’ lenses (cnx.org/lenses).

Uczcie się na błędach innych. Gromadźcie porady od innych krajów, które rozwijają projekty otwartej edukacji na dużą skalę, np. Brazylii, Holandii, USA i Wietnamu. Oczywiście to, co działa dobrze w jednym kraju i kulturze, może nie sprawdzić się w innym, lecz istnieje pewien wspólny mianownik łączący wszystkie projekty, które odnosiły sukcesy.

Każdy z nas posiada wiedzę, którą może przekazać innym. Każdy z nas chce się też czegoś nauczyć. Razem możemy zmienić sposób, w jaki ta wiedza jest rozwijana, promowana i stosowana na świecie. Wspólnie możemy pomóc spowodować, że marzenie o otwartej edukacji stanie się w Polsce rzeczywistością.

40


FOrU

M

Nasze społeczeństwa czeka dziś wiele wyzwań. Procesy globalizacji i po

wstanie społeczności, w których intensywnie wykorzystuje się wiedzę, wymagają od ludzi coraz większych umiejętności. Edukacja pełni kluczową rolę w rozwoju społecznym i gospodarczym państw, większą niż kiedykolwiek. Jak przypomniał niedawno przywódcom państw G20 dyrektor generalny UNESCO: „Wydatki na edukację to w praktyce jedna z najbardziej skutecznych inwestycji, jakie może ponieść państwo”2. Systemy edukacji muszą zmierzyć się z problemem jednoczesnego zwiększania zasięgu edukacji, podnoszenia jej jakości oraz zwiększania elastyczności.

Wiele osób było przez lata przekonanych, że technologie informacyjne i komunikacyjne zapewnią nam odpowiednie rozwiązania. Niektóre technologie rzeczywiście wydawały się obiecujące, ale wiele z nich przyniosło ostatecznie tylko rozczarowanie. Jedną z przyczyn mógł być fakt, że skupiając się na samej technologii, nie zwracaliśmy dostatecznej uwagi na treści edukacyjne, które technologia miała przekazywać. Dziś jednak jesteśmy świadkami istotnej konwergencji:

zwiększa się dostępność internetu; •

Susan D’Antoni, UNESCO

Zbudujmy kulturę dzielenia sięSpołeczeństwa wiedzy muszą postawić na dzielenie się wiedzą, jeśli życie w nich ma pozostać ludzkie i możliwe1 – Koïchiro Matsuura, dyrektor generalny UNESCO.

rośnie liczba tanich komputerów i za•awansowanych telefonów komórkowych; coraz więcej treści ma formę cyfrową.•Dzięki konwergencji możemy nie tylko

mieć nadzieję na zwiększenie dostępu do wiedzy, ale również dzielenia się tą wiedzą. Treści w formie cyfrowej można łatwo dostosowywać, można tworzyć na ich podstawie, dzielić się nimi – zakładając, że znajdują się w domenie publicznej lub zostały wydane na licencji, która dopuszcza swobodny użytek i modyfikacje utworu przez inne osoby. Na tej koncepcji opiera się inicjatywa otwartych zasobów edukacyjnych – zdigitalizowanych materiałów edukacyjnych udostępnianych swobodnie, za darmo i w sposób otwarty do wykorzystania i przetwarzania w nauczaniu, uczeniu się i badaniach naukowych. Zasoby mogą mieć postać modułów, całych przedmiotów, podręczników, testów, dźwięku, obrazu, oprogramowania i innych narzędzi, które można wykorzystać, żeby ułatwić dostęp do wiedzy.

Wsparcie tworzenia i korzystania z otwartych zasobów edukacyjnych przyczyni się zatem do budowy kultury dzielenia się. „U podstaw ruchu na rzecz otwartych zasobów edukacyjnych leży prosta

1 Towards Knowledge Societies, UNESCO World Report, Paryż 2005.2 UNESCOPRESS, UNESCO DirectorGeneral to G20: „Invest in education”, Press Release N°2009–28,

2009, dostępne w internecie pod adresem http://portal.unesco.org/en/ev.phpURL_ID=44967&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html.


41


FOrU

Mi przekonująca koncepcja, że wiedza całego świata jest dobrem publicznym”3.

PRZYKŁADY KULTURY DZIELENIA SIĘ

W roku 1999 pracownicy naukowi Massachusetts Institute of Technology (MIT) zastanawiali się, jak wykorzystać internet do spełniania misji uczelni, a ową misją jest poszerzanie wiedzy i nauczanie studentów. W roku 2000 uruchomiono w MIT przedsięwzięcie pod nazwą OpenCourseWare („otwarte materiały do zajęć”). Jego celem jest udostępnianie w sieci praktycznie wszystkich materiałów do podstawowych zajęć – zalecanej literatury, notatek z wykładów, egzaminów i filmów: „Mamy teraz doskonałą okazję, żeby wykorzystać internet do ulepszenia procesu tworzenia, przekształcania i porządkowania wiedzy w nauczaniu. Dzięki temu możemy wszędzie podnieść poziom edukacji”4.

Przed rokiem 2002 opublikowano materiały do pięćdziesięciu przedmiotów. Wówczas UNESCO we współpracy z William and Flora Hewlett Foundation powołało grupę naukowców, którzy zbadali potencjał nowej inicjatywy MIT dla krajów rozwijających się. Wynik był pozytywny. Uczestnicy oficjalnie wyrazili „życzenie, żeby wspólnie rozwijać uniwersalny zbiór zasobów dla całej ludzkości, który od tego momentu będzie określać się jako otwarte zasoby edukacyjne (...), mając nadzieję, że otwarte zasoby na rzecz przyszłości zmobilizują całą światową społeczność nauczycielską”5.

Przedsięwzięcie MIT OpenCourseWare rozwija się nieprzerwanie od roku 2002. W sieci dostępne są już materiały do 1900 przedmiotów. Do MIT dołączyły też inne instytucje z całego świata tworząc OpenCourseWare Consortium. W ramach tej organizacji współpracuje ponad 200 instytucji, które wykorzystują wspólny model: swobodnego, bezpłatnego i otwartego publikowania w formie cyfrowej materiałów edukacyjnych według zajęć z danego przedmiotu. W połowie 2008 roku konsorcjum udostępniało w sieci już 6200 przedmiotów.

Pojawiło się też wiele innych udanych modeli, takich jak przedsięwzięcie Connexions z Rice University. Na świecie urzeczywistniane są liczne inicjatywy związane z otwartymi zasobami edukacyjnymi, można wręcz mówić o nowym nurcie w kształceniu. Niektóre służą osiąganiu celów obranych przez daną instytucję, inne skupiają się raczej na celach w skali kraju.

Realizując strategię lizbońską zmierzającą do podniesienia konkurencyjności gospodarki europejskiej, rząd Holandii ustalił krajowy plan zwiększania udziału w szkolnictwie wyższym. Zakłada on w roku 2010 zwiększenie udziału ludności z obecnych 30% do 50%.

Bezpośrednią reakcją Open University of the Netherlands było uruchomienie w 2006 roku przedsięwzięcia OpenER. Jego celem jest „zasypanie przepaści między nauczaniem formalnym i nieformalnym oraz stworzenie nowej formy portalu, przez który prowadzi droga do szkolnictwa wyższego bez żadnych barier”6.

3 M.S. Smith, C.M. Casserly, The promise of open educational resources, Change, 38(5), s. 817, 2006.4 C.M. Vest, Disturbing the Educational Universe: Universities in the Digital Age – Dinosaurs or Prometheans? Report

of the President for the Academic Year 2000–01, 2005, dostępne w internecie pod adresem http://web.mit.edu/president/communications/rpt0001.html.

5 UNESCO, Forum on the Impact of Open Courseware for Higher Education in Developing Countries: final report, 2002, dostępne w internecie pod adresem http://www.wcet.info/resources/publications/unescofinalreport.pdf.

6 R. Schuwer, F. Mulder, OpenER, a Dutch initiative in Open Educational Resources. Open Learning: The Journal of Open and Distance Learning, Vol. 24, No. 1, pp. 67–76, 2009, dostępne w internecie pod adresem www.informaworld.com/smpp/content~content=a909093008~db=all~order=page.

42


FOrU

M Studenci mają dostęp do treści za darmo, sami ustalają sobie harmonogram zajęć. Sami decydują, kiedy i czy w ogóle starać się o formalną ocenę i zapisać się na zajęcia. W ramach tego modelu działa prawdziwie otwarty i elastyczny elearning.

Eksperyment miał kilka ważnych skutków. Przede wszystkim doprowadził do zwiększenia świadomości roli, jaką otwarte zasoby edukacyjne mogą pełnić w szkolnictwie w Holandii. W roku 2008 minister edukacji uruchomił plan Wikiwijs w celu stworzenia krajowej infrastruktury, w ramach której mogłyby powstawać otwarte zasoby edukacyjne, a korzystać z nich mogliby nauczyciele na wszystkich poziomach szkolnictwa.

DZIAŁANIA UNESCO: ZWIĘKSZANIE ŚWIADOMOŚCI

To oczywiste, że otwarte zasoby edukacyjne mogą przyczynić się do budowy społeczeństwa wiedzy. Jednak jeśli świadomość istnienia OER lub rozwijającego się ich ruchu jest niewielka albo żadna, tego potencjału nie da się wykorzystać.

UNESCO jako agencja ONZ odpowiedzialna za edukację podjęło wyzwanie rozpowszechniania wśród państw członkowskich informacji o ruchu otwartych zasobów edukacyjnych oraz o jego potencjale, z którego może wynikać poprawa dostępu do wiedzy. Od roku 2005 UNESCO, przy wsparciu Hewlett Foundation, pracuje nad zwiększaniem popularności OER, rozwojem wydolności organizacyjnej i wsparciem w procesie podejmowania decyzji.

UNESCO wystosowało zaproszenie do udziału w międzynarodowej dyskusji o otwar tych zasobach edukacyjnych, w celu zwiększenia wiedzy na ich temat. Dyskusja odbywała się w formie seminariów internetowych. W jej pierwszej odsłonie pod koniec 2005 roku wzięło udział blisko 500

osób z 90 krajów. Intensywne dyskusje trwały sześć tygodni. W miarę upływu czasu liczba członków społeczności OER rosła, a dyskusje toczyły się bez przerwy.

Do połowy roku 2007 społeczność urosła do 650 osób z 98 krajów. Uczestnicy reprezentują różne organizacje, ponad połowa wywodzi się z uczelni wyższych i z instytucji zajmujących się kształceniem na odległość. Blisko 40% z nich zajmuje stanowiska kierownicze – kierowników, dyrektorów lub wysokich urzędników w swoich organizacjach, a 30% stanowią nauczyciele i naukowcy.

Uczestników społeczności OER po blisko dwóch latach dyskusji i rozważań poproszono o opinię, jak najlepiej można spopularyzować ruch i kto powinien się tym zająć. Ponad połowa poświęciła czas na analizę czternastu potencjalnych priorytetów, żeby wybrać i uszeregować najważniejszych pięć.

Wyłonienie pięciu priorytetów okazało się oczywiste, jednak szósty wymaga więcej uwagi. Zwiększanie świadomości i promocja oraz społeczności i networ-king wybrano jako najważniejsze dwa priorytety dla popularyzacji ruchu. Zwięk-szanie wydolności organizacyjnej, które znalazło się na trzecim miejscu, jest kluczowe, żeby można było rozwijać otwarte zasoby edukacyjne i w ogóle z nich korzystać. Zagadnienie czwarte, trwałość, podkreśla konieczność zapewnienia inicjatywom związanym z OER trwałego miejsca w strategiach, strukturach i programach, żeby zwiększyć możliwości nauki i dzielenia się wiedzą. Uznanie zapewnienia jakości za piąty priorytet wiąże się z obawą, iż otwarty dostęp do wszystkiego sprawi, że zabraknie tradycyjnych instytucji, które wspierają i chronią osoby uczące się. Zagadnienie szóste, prawo autorskie, jest szczególnie istotne, jeśli zasoby mają być udostępniane swobodnie, za darmo i w sposób otwarty


43


FOrU

Mtak, żeby można było je przetwarzać. Materiały, które mają być udostępnione jako OER na otwartej licencji, nie mogą zawierać treści chronionych prawem autorskim, chyba że uzyskano odpowiednią zgodę właścicieli tych praw.

Sprawozdanie z akcji wyboru priorytetów7 zostało przetłumaczone przez samych uczestników społeczności. Dostępne jest w dwunastu językach, w tym po polsku8, dzięki Jarosławowi Lipszycowi, polskiemu uczestnikowi społeczności OER UNESCO.

Do podjęcia działań wybrano cztery grupy zainteresowanych podmiotów:

nauczycieli akademickich w celu pro•wadzenia badań, pomocy w nauczaniu oraz oceny i zapewniania jakości;instytucje zajmujące się szkolnictwem •wyższym w celu zwiększania świadomości oraz rozwoju wydolności organizacyjnej, a także w związku z funkcjami, które stanowią ich misję: prowadzeniem badań i pomocą w nauczaniu;organizacje międzynarodowe w celu •zwiększania świadomości, zajmowania się prawami autorskimi, finansowania oraz tworzenia standardów;rządy państw w celu finansowania, za•pewnienia dostępności, zajmowania się prawami autorskimi oraz w celu rozwoju strategii.

DZIELENIE SIĘ NA POZIOMIE KRAJOWYM

Rządy państw pełnią ważną rolę we wspieraniu ruchu otwartych zasobów edu

kacyjnych. Pierwsze przedsięwzięcia związane z OER finansowały głównie fundacje, przede wszystkim Hewlett Foundation. Jeśli jednak ruch otwartych zasobów edukacyjnych ma się prężnie rozwijać, potrzebne są nowe modele finansowania.

Społeczność OER uznała, że rządy państw mają do spełnienia ważną rolę w związku z finansowaniem otwartych zasobów edukacyjnych. W Europie mamy już z tym do czynienia. Widzieliśmy przykład OpenER, przedsięwzięcia sfinansowanego częściowo przez holenderskie ministerstwo edukacji, kultury i nauki oraz ministerstwo spraw społecznych. Kolejnym przykładem jest brytyjski Joint Information Systems Committee (JISC) oraz Higher Education Academy; właśnie ogłosiły one nabór pilotażowych programów OER, które zostaną sfinansowane. Dla instytucji, konsorcjów tematycznych oraz samodzielnych pracowników z Wielkiej Brytanii przeznaczono łącznie 4,7 miliona funtów, „żeby udostępnić istniejące zasoby edukacyjne na odpowiednich licencjach, które umożliwią wykorzystanie ich w sposób otwarty i w dowolnym celu”9.

Są to mocne argumenty na rzecz publicznego wsparcia otwartych zasobów edukacyjnych. Jeśli już publiczne pieniądze inwestuje się w tworzenie materiałów edukacyjnych, powinny być one dostępne dla wszystkich.

Powszechne udostępnienie otwartych zasobów edukacyjnych będzie miało konsekwencje dla infrastruktury i technologii. W celu zapewnienia równego dostępu dla

7 S. D’Antoni, Open Educational Resources: The Way Forward. Deliberations of an international com-munity of interest, UNESCOIIEP, Paryż 2008, dostępne w internecie pod adresem http://oerwiki.iiepunesco.org/index.php?title=OER:_the_Way_Forward.

8 Tłumaczenie na język polski dostępne jest w internecie pod adresem http://oerwiki.iiepunesco.org/index.php?title=OER:_the_Way_Forward/Collaborative_work_on_translations/Polish_Version.

9 HEFCE/Academy/JISC Grant Funding 14/08, Open Educational Resources Programme: Call for Projects, 19 grudnia 2008, dostępne w internecie pod adresem www.jisc.ac.uk/fundingopportunities/funding_calls/2008/12/grant1408.aspx.

44


FOrU

M wszystkich obywateli niezbędne mogą okazać się inwestycje państwowe.

W roku 2007 Polska znalazła się na szóstym miejscu w Unii Europejskiej pod względem wykorzystania internetu i telefonów komórkowych. Była pierwsza wśród nowych krajów Wspólnoty. W Polsce jest 16 milionów użytkowników internetu oraz 41 milionów abonentów telefonów komórkowych. Zaczęłam swoje wystąpienie od stwierdzenia, że może nadszedł już czas, żeby nowe technologie spełniły obietnicę powszechnego dostępu do wiedzy dzięki konwergencji większego dostępu do internetu, dostępnych urządzeń i otwartych treści cyfrowych. Rozwój technologii dzielenia się wiedzą postępuje w Polsce bardzo szybko. Już czas, żeby skupić uwagę na otwartym, swobodnym i darmowym udostępnianiu treści cyfrowych.

Można uznać, że w udostępnianiu zasobów pierwszoplanową rolę powinni odgrywać nauczyciele oraz instytucje związane ze szkolnictwem, a także muzea. Jednak równie ważne zadania stoją przed archiwami publicznymi, nie tylko w zakresie udostępniania, lecz także w odniesieniu do przechowywania zasobów. Wyzwaniem będzie konieczność sprostania rosnącemu popytowi na przechowywanie danych i zapewnienie coraz szerszego do nich dostępu.

Współpraca między państwowymi instytucjami i platformami otwartego dzielenia się przyczyni się do zwiększenia dostępu, a materiały edukacyjne znajdą szerszą publiczność, która będzie mogła korzystać z nich na nowe sposoby.

Jeśli ma dojść do istotnych zmian na korzyść otwartego dzielenia się zasobami edukacyjnymi w skali krajowej, należy je ułatwić tworząc odpowiednie środowisko prawne. Rząd może wymagać, żeby wszystkie wyniki prac prowadzonych z rządowym wsparciem udostępniane były na otwartych licencjach. Zakres otwartości licencji może być wręcz kryterium w przyznawaniu grantów i udzielaniu zamówień. Taka polityka może być fundamentem, na którym powstanie kultura dzielenia się.

Społeczność OER UNESCO określiła dodatkową rolę dla zainteresowanych podmiotów, polegającą na dawaniu przykładu w rozwoju otwartych zasobach edukacyjnych. Każdy ruch, jeśli ma odnieść sukces, potrzebuje swoich liderów. Tutaj, w Polsce, macie Państwo powody do dumy. Roli tej podjęła się z zaangażowaniem Fundacja Nowoczesna Polska oraz nowo powstała Koalicja Otwartej Edukacji.

W ideę otwartej nauki wpisuje się projekt „Otwórz książkę” – cyfrowa kolekcja współczesnych książek naukowych, udostępnionych przez autorów. Prowadzi go Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Więcej pod adresem http://otworzksiazke.pl

nr 6-7/147, czerwiec - lipiec 2009 r

Documents