professor ingunn elise myklebust · korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og...
TRANSCRIPT
![Page 1: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/1.jpg)
Professor
Ingunn Elise Myklebust
![Page 2: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/2.jpg)
Mål – verkemiddel – resultat?
Fiasko eller sukses?• Mål:
• Meld. St. 18 (2015-2016) Friluftsliv Sjå t.d. s. 51:
• «Regjeringen er opptatt av å ivareta rekreasjonsmuligheter og naturverdier i strandsonen. I regioner og kommuner der strandsonen allerede er sterkt utbygd og har mangel på tilgjengelige arealer for allmennheten, er utfordringen å få til en gradvis forbedring av allmennhetens tilgang.» … Regjeringen vil legge til rette for at det er god tilgang til strandsonen over hele landet.» (Mi utheving)
• Verkemiddel:
• Meld. St. 18 (2015-2016) Friluftsliv Sjå t.d. s. 51:
• «En god og gjennomtenkt arealplanlegging etter plan- og bygningsloven er det viktigste virkemiddelet for å ivareta arealer som er verdifulle for friluftsliv. Behovet for at det blir avsatt gode og tilstrekkelige arealer til friluftsliv er nærmere beskrevet i kapittel 6.»
• Samstundes:
• Prop. 149 L (2015-2016) Endringer i plan- og bygningsloven ) med m.a. auka høve til dispensasjon. «Regjeringen ønsker å sikre gode rammebetingelser for næringslivet, slik at det blir både raskere, billigere og enklere å bygge. Målet er rask, effektiv og forutsigbar offentlig saksbehandling med god kvalitet.» (s.9)
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 2
![Page 3: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/3.jpg)
Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og
praksis?
• «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest stadig
meir avgrensa og ressursgrunnlaget i strandsona og sjø trua, når intensjonen
i lov og forvaltning er motsett?»
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 3
![Page 4: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/4.jpg)
Disposisjon for føredraget
1) Historikk
2) Styring av kommunal praksis gjennom lov, retningslinjer og regionalplan
3) Kommunen sine heimlar for styring, fokus på dispensasjon. Medverknad og statleg kontroll
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 4
![Page 5: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/5.jpg)
1) Historikk - rettsutvikling
• 1954 Mellombels lov om byggjeforbod for strandstrekningar. Avgrensa til særskilte områder. Innteke i friluftslova i 1957
• 1965 Mellombels strandlov. Generelt byggjeforbod i 100-metersbeltet langs sjøen. Første bygningslov for alle kommunar også vedteke i 1965, men strandlova gjaldt ved sida av.
• 1971 Lov om planlegging av strandområder og fjellområder. Generelt byggjeforbod i 100-metersbeltet langs sjøen
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 5
![Page 6: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/6.jpg)
Vi nærmar oss i dag: • 1985 Plan- og bygningslova. Forbod mot bygging i 100-metersbeltet langs
sjøen integrert i plan- og bygningslova (§ 17-2).
• 1993 Rikspolitiske retningslinjer for Oslofjorden.
• 2008 Ny plan- og bygningslov. Forbod mot bygging i 100-metersbeltet. No utvida til å gjelde byar og tettbygde strøk. Unntak gjennom«annen byggegrense» for byggjeområder i kommunal plan. Innstramming i disp. bestemmelsen. Forvaltningsskjønn –rettsbruksskjønn. (Rt. 2007-257)
• 2011 Statlege planretningslinjer for strandsona
• 2017 Lempa terskel for dispensasjon?
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 6
![Page 7: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/7.jpg)
2) Styring av kommunal praksis
gjennom lov, statlege
retningslinjer og regionplan. LOV
• Pbl. 2008 § 1-8
• «I 100-metersbeltet langs sjøen og langs vassdrag skal det tas særlig hensyn til natur- og kulturmiljø, friluftsliv, landskap og andre allmenne interesser.
• Andre tiltak etter § 1-6 første ledd enn fasadeendringer kan ikke settes i verk nærmere sjøen enn 100 meter fra strandlinjen målt i horisontalplanet ved alminnelig høyvann. Dette er likevel ikke til hinder for fradeling ved innløsning av bebygd festetomt etter tomtefestelova.
• Forbudet etter andre ledd gjelder så langt ikke annen byggegrense er fastsatt i kommuneplanens arealdel eller reguleringsplan, jf. §§11-9 nr. 5 og 12-7 nr. 2.»
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 7
![Page 8: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/8.jpg)
Samspel mellom forvaltningsnivå• Utgangspunkt: Kommunane kan
framleis «regulere bort» byggjeforbodet, men dei står ikkje fritt:
• Planretningslinjer «skal legges til grunn» ved statleg, regional og kommunal planlegging og enkeltvedtak etter lova, jf. pbl. § 6-2 a og b). Regionale planretningslinjer er ikkje juridisk bindande, men kommuneplanen skal «ivareta både kommunale, regionale og nasjonale mål, interesser og oppgaver», jf. § 11-1 andre ledd.
• Om vilkåra for motsegn: §§ 5-4-5-6. I saker av «nasjonal eller vesentlig regional betydning».
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 8
Stat
Fylke
Kommune
![Page 9: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/9.jpg)
Statleg styring gjennom
retningslinjer• Statlige planretningslinjer for differensiert forvaltning av
strandsonen langs sjøen av 25. mars 2011.
• Mål: Unngå uheldig nedbygging bygging
langs sjøen.
• I kva for delar av landet
kan det leggjast til rette for tiltak
og næringsutvikling i strandsona?
• Kategori 1:
• Byggjeforbodet skal
«praktiseres stengt»/
dispensasjonar skal unngås.
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 9
![Page 10: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/10.jpg)
Fleire sentrale retningslinjer for
sone 1 (s. 65) m.a:
• Ny utbygging og tiltak krev reguleringsplan med byggjegrense.
• Nye bygninger skal trekkjast så langt frå sjøen som mogleg.
• Vurdering av alternativ plassering.
• Revidering/oppheving av eldre planar.
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 10
![Page 11: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/11.jpg)
Så noko lettare å
få byggje i sør,
vest og nord• Kategori 2:
• Byggjeforbodet skal
• «som hovudregel» «praktiserers
stengt»/ dispensasjonar skal
unngås i sentrale områder der
presset er stort.
• Kategori 3:
• Opning for bygging i strandsona etter
ei vurdering av dei lokale tilhøva/
dispensasjonar
kan givast for mindre tiltak
etter ei «konkret vurdering».
(Større tiltak –
reguleringsplan)
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 11
![Page 12: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/12.jpg)
Kva er så retningslinjene si
gjennomslagskraft?
• Pbl. § 19-2 fjerde ledd: • «Ved vurderingen av om det skal gis dispensasjon fra planer skal statlige og regionale
rammer og mål tillegges særlig vekt. Kommunen bør heller ikke dispensere fra planer,
lovens bestemmelser om planer og forbudet i § 1-8 når en direkte berørt statlig eller
regional myndighet har uttalt seg negativt om dispensasjonssøknaden.»
• Evaluering: 2015
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 12
Er praksis tilpassa
retningslinjene?
Oslofjord: Fortsatt mange
dispensjonar, særleg om
erstatningsbygg. Nye saker: Like
mange løyve etter disp. som etter
plan. (45+45 - 2013)
Er retningslinjene nytta som eit
verktøy for styring?
![Page 13: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/13.jpg)
Styring gjennom regionalplan
• «Regionale rammer og mål» eit verkemiddel for regional styring, men også eit verktøy ved kontroll av kommunale vedtak, medverknad/motsegn (§ 5-4 fjerde ledd) og disp. (19-2 femte ledd)
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 13
![Page 14: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/14.jpg)
3) Kommunen sine heimlar for
styring, fokus på dispensasjon.
• § 11-7.Arealformål i kommuneplanens arealdel
• Kommuneplanens arealdel skal i nødvendig utstrekning vise arealformål som er angitt i nr. 1 til 6. Hovedformålene kan etter behov inndeles i angitte underformål.
• Arealformål:
• 1. Bebyggelse og anlegg.
• 2. Samferdselsanlegg og teknisk infrastruktur.
• 3. Grønnstruktur.
• 4. Forsvaret.
• 5. Landbruks-, natur- og friluftsformål samt reindrift.
• 6. Bruk og vern av sjø og vassdrag, med tilhørende strandsone.
•
• § 11-9.Generelle bestemmelser til kommuneplanens arealdelbyggegrenser,
• 5.byggegrenser,
• § 11-10 Bestemmelser til arealformål1 etter § 11-7 nr. 1, 2, 3 og 4
• § 11-11 Bestemmelser til arealformål etter § 11-7 nr. 5 og 6
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 14
![Page 15: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/15.jpg)
Dispensasjon/rettslege
utgangspunkt:• § 19-2.Dispensasjonsvedtaket
• Kommunen kan gi varig eller midlertidig dispensasjon fra bestemmelser fastsatt i eller i medhold av denne lov.
Det kan settes vilkår for dispensasjonen.
• Grunngiving for dette – generelt – kan vere t.d. (ifølgje Prop. 149 L s. 48)
Nokre stikkord:
– det hastar
– det er uproblematisk
– gjeldande plan er gamal
– tidskrevjande med plan
– tiltaket er mellombels
– tiltaket vert handsama etter forsvarleg prosess elles
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 15
![Page 16: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/16.jpg)
Sakshandsamingskrav i dag: Stat – kommune
«Regionale og statlige myndigheter hvis saksområde blir direkte berørt, skal få mulighet til å uttale seg før det gis dispensasjon fra planer, plankrav og forbudet i § 1-8. (§19-1)
«Ved vurderingen av om
det skal gis dispensasjon
fra planer skal statlige
og regionale rammer
og mål tillegges særlig vekt. (§19-2)
«Kommunen bør … ikke dispensere fra planer, lovens bestemmelser om planer og forbudet i § 1-8 når en direkte berørt statlig eller regional myndighet har uttalt seg negativt om dispensasjonssøknaden.»
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 16
![Page 17: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/17.jpg)
§ 19-1. Søknad om dispensasjon –
sakshandsaminga – vektlegging av innspel
Gjeldande rett Forslag til ny lov
Dispensasjon krever grunngitt søknad. Før
vedtak treffes, skal naboer varsles på den
måten som nevnt i § 21-3. Særskilt varsel er
likevel ikke nødvendig når
dispensasjonssøknad fremmes samtidig med
søknad om tillatelse etter kapittel 20, eller når
søknaden åpenbart ikke berører naboens
interesser.
Regionale og statlige myndigheter hvis saksområde
blir direkte berørt, skal få mulighet til å uttale
seg før det gis dispensasjon fra planer,
plankrav og forbudet i § 1-8.
Dispensasjon krever grunngitt søknad. Før
vedtak treffes, skal naboer varsles på den måten
som nevnt i § 21-3. Særskilt varsel er likevel ikke
nødvendig når dispensasjonssøknad fremmes
samtidig med søknad om tillatelse etter kapittel
20, eller når søknaden åpenbart ikke berører
naboens interesser.
Regionale og statlige myndigheter
hvis saksområde blir direkte berørt, skal få
mulighet til å uttale seg om nasjonale og viktige
regionale interesser før det gis dispensasjon fra
planer, plankrav og forbudet i § 1-8.
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 17
![Page 18: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/18.jpg)
Avgrensingar i føreleggings- og varslingsplikta
• Mål:
– Effektivitet.
– Styrking av det kommunale sjølvstyret.
• Konsekvens:
– Kommunen får «definisjonsmakta» av kva som er «nasjonale interesser…» og «viktige regionale interesser» (motsett ved motsegn)
• Høve til overprøving av sakshandsaming?
– Prop. 149L s. 79. Fylkesmannen kan ta slike saker/saksbehandling på eige initiativ opp til «lovlighetskontroll»
– sml. t.d. LB 2014- 40734 (motsegn)
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 18
![Page 19: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/19.jpg)
Terskel for å gi dispensasjon?
Når kan det gjevast disp. frå
byggjeforbodet?
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 19
![Page 20: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/20.jpg)
Endring? Allemannsrett-
eigedomsrett
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 20
![Page 21: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/21.jpg)
Reglane om særleg vektlegging av nasjonale
rammer, mål og høyringsforslag, er føreslått
teke ut.
– Strandsona
alltid ei «nasjonal» eller
«viktige regionale» interesse?
– Neppe alltid, men kva med dei kumulative effektane:
«Mange bekkar små, gjør en stor Å»
– Bør innspel frå fylkesmannen kome tidleg i prosessen
(som ved motsegn til planar) eller i klagesak?
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 21
![Page 22: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/22.jpg)
Juss/politikk – dagens balanse• Gjeldande rett: Pbl. 2008. Lovførearbeida,
Ot.prp.nr.32 (2007-2008)
til § 19-2.
• «Vurderingen av om lovens
vilkår for å kunne
dispensere
vil være et
rettsanvendelsesskjønn
som kan overprøves av domstolene.»
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 22
![Page 23: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/23.jpg)
Endring: Prop. 149L s. 55
Frå rettsbruksskjønn til fritt skjønn:
• «Vurderingen etter første punktum, om hensynene bak bestemmelsen det
dispenseres fra og lovens formålsbestemmelse ikke blir vesentlig
tilsidesatt, er å anse som fritt skjønn.» «Det samme gjelder vurderingen
etter andre punktum, om andre viktige samfunnshensyn tilsier
dispensasjon.»
Kva skal så Fylkesmannen kunne prøve?
• «i saker hvor en dispensasjon vil være i strid med nasjonale eller viktige
regionale hensyn, så vil hensynet til det kommunale selvstyret sjelden ha
avgjørende betydning for fylkesmannens overprøving.»
• «Videre vil det generelt være større grunn til å legge vekt på hensynet til
nasjonal styring hvis disse hensynene er kommet klart til uttrykk gjennom
skjønnsmessige begreper i loven, gjennom statlige planretningslinjer, spesielt
de som gjelder for strandsonen, nasjonale forventninger eller utsagn i
lovforarbeider eller andre regjerings- eller stortingsdokumenter.»
UNIVERSITETET I BERGEN09.02.2017 SIDE 23
![Page 24: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: Professor Ingunn Elise Myklebust · Korleis sikre målsettinga gjennom lovgiving, planlegging og praksis? • «Kvifor vert strandsona meir og meir bygd ned, tilgangen for folk flest](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022017/5b8368877f8b9a7d3a8cc550/html5/thumbnails/25.jpg)
UNIVERSITETET I BERGEN