PSIHOLOŠKE PSIHOLOŠKE TEORIJE SNATEORIJE SNA

1) Freudova teorija sna1) Freudova teorija sna

Pojava naučnog tretmana snova Pojava naučnog tretmana snova povezuje se sa radovima Freudapovezuje se sa radovima Freuda - - Tumačenje snovaTumačenje snova

Jedinstven, nepromijenjiv i najopštiji Jedinstven, nepromijenjiv i najopštiji stav (skriveni smisao), i promjenjivi stav (skriveni smisao), i promjenjivi stavovi koji su se mijenjali tokom 40 stavovi koji su se mijenjali tokom 40 god.god.

Opšti stav:Opšti stav: San ima manifestni, površinski smisao i San ima manifestni, površinski smisao i

latentni, skriveni (pravi) smisaolatentni, skriveni (pravi) smisao Manifestni dio sna omogućuje afirmisanje Manifestni dio sna omogućuje afirmisanje

zabranjenog motivazabranjenog motiva Sadržaj sna laik (a i tadašnja nauka) Sadržaj sna laik (a i tadašnja nauka)

pripisuje naknadnoj obradi čulnih utisaka pripisuje naknadnoj obradi čulnih utisaka ili somatskoj stimulacijiili somatskoj stimulaciji

Čovjek je zaokupljen manifestnim vidom Čovjek je zaokupljen manifestnim vidom sna, dok latentni sadržaj obavlja pravi sna, dok latentni sadržaj obavlja pravi zadatak: uklanjanjanje nadražaja, “da ne zadatak: uklanjanjanje nadražaja, “da ne bi latentne misli bile podvrgnute cenzuri”bi latentne misli bile podvrgnute cenzuri”

Kasnije Freud ublažava ovo stanovište, snovima Kasnije Freud ublažava ovo stanovište, snovima pripisuje šire funkcije: pokušava ukloniti ideje o pripisuje šire funkcije: pokušava ukloniti ideje o prediktivnosti sna (“mišljenje unaprijed” nije prediktivnosti sna (“mišljenje unaprijed” nije udarna funkcija, nego potreba za tumačenjem udarna funkcija, nego potreba za tumačenjem sna)sna)

Zbivanje u snu svrstava u ostatke iz prethodnog Zbivanje u snu svrstava u ostatke iz prethodnog dana, u predsvjesno budno mišljenje “sekundarna dana, u predsvjesno budno mišljenje “sekundarna uloga”uloga”

Zadatak sna nije samo psihoanalitičko ostvarenje Zadatak sna nije samo psihoanalitičko ostvarenje latetnog sadržaja (ispunjenje nesvjesne želje), latetnog sadržaja (ispunjenje nesvjesne želje), nego i nastavak misaone djelatnosti dananego i nastavak misaone djelatnosti dana

Rad sna – jezik i sintaksa sna Rad sna – jezik i sintaksa sna Mehanizmi kojima se informacije Mehanizmi kojima se informacije

sažimaju, pomjeraju, obrću i sažimaju, pomjeraju, obrću i predstavljaju kroz simbole (riječi i predstavljaju kroz simbole (riječi i predstave)- obrada materijala sna kako predstave)- obrada materijala sna kako bi iz latentnog prešao u manifestni oblikbi iz latentnog prešao u manifestni oblik

Iskutveni prostor – jezički prostor Iskutveni prostor – jezički prostor Najveći dio primjera za rad sna svodi se Najveći dio primjera za rad sna svodi se

na rad s jezičkim materijalomna rad s jezičkim materijalom

Isti mehanizmi djeluju u nastanku Isti mehanizmi djeluju u nastanku neurotskih simptomaneurotskih simptoma

Pamte se važni snovi, najvažniji dio Pamte se važni snovi, najvažniji dio je najjasniji, najživlji i sa najviše je najjasniji, najživlji i sa najviše detalja, prate ga jake emocijedetalja, prate ga jake emocije

2) Jungova teorija snova2) Jungova teorija snova

Snovi su mjesta iskazivanja nesvjesnogSnovi su mjesta iskazivanja nesvjesnog Snovi ne služe samo za djelomično Snovi ne služe samo za djelomično

zadovoljavanje potisnutih želja, nego za zadovoljavanje potisnutih želja, nego za Junga imaju znatno širi kontekst: mjesto gdje Junga imaju znatno širi kontekst: mjesto gdje neafirmisani dijelovi ličnosti dolaze do neafirmisani dijelovi ličnosti dolaze do izražaja (individualno i kolektivno nesvjesno)izražaja (individualno i kolektivno nesvjesno)

Osnovni zadatak sna: uspostavljanje i/ili Osnovni zadatak sna: uspostavljanje i/ili održavanje integriteta ličnosti, tj. postizanje održavanje integriteta ličnosti, tj. postizanje individuacije (spajanjem svjesnog i individuacije (spajanjem svjesnog i nesvjesnog dijela ličnosti)nesvjesnog dijela ličnosti)

U snu se aktualno nesvjesno prikazuje U snu se aktualno nesvjesno prikazuje u simboličkom oblikuu simboličkom obliku

Psihoanalitički okvir tumačenja je Psihoanalitički okvir tumačenja je preuzak, umjesto metode asocijacija preuzak, umjesto metode asocijacija (kauzalni postupak), Jung uvodi finalni (kauzalni postupak), Jung uvodi finalni postupak (snimanje konteksta)postupak (snimanje konteksta)

Nema čvrstog značenja simbola, Nema čvrstog značenja simbola, promijenjena slika sna – promijena promijenjena slika sna – promijena psihološke situacijepsihološke situacije

Čovjek je podijeljena ličnost, svijest ga Čovjek je podijeljena ličnost, svijest ga usmjerava ka svijetu na jedan ograničen usmjerava ka svijetu na jedan ograničen način, koji ga kompletno zaokuplja, a način, koji ga kompletno zaokuplja, a nesvjesno mora da se bori da dođe do nesvjesno mora da se bori da dođe do izražaja da bi upotpunilo ličnost, a mjesto izražaja da bi upotpunilo ličnost, a mjesto njegovog izražavanja je sannjegovog izražavanja je san

Snovi su filogenetski stariji modus mišljenjaSnovi su filogenetski stariji modus mišljenja Komparativni govor snova – upotreba Komparativni govor snova – upotreba

metaforičkog jezika predaka za metaforičkog jezika predaka za komunikaciju unutar ličnosti, a s obzirom komunikaciju unutar ličnosti, a s obzirom da je stariji i primitivniji jezik - regresivan da je stariji i primitivniji jezik - regresivan fenomen, (svijest ne dopušta njegovu fenomen, (svijest ne dopušta njegovu upotrebu u svojoj komunikaciji ) upotrebu u svojoj komunikaciji )

Osnovni zadatak sna: omogućiti Osnovni zadatak sna: omogućiti nesvjesnom da dopuni svjesni duševni nesvjesnom da dopuni svjesni duševni život, kako bi se ličnost harmonično život, kako bi se ličnost harmonično povezala i osamostalila: to se ostvaruje povezala i osamostalila: to se ostvaruje preko preko

1)kompenzatorske (frojdovsko 1)kompenzatorske (frojdovsko ispunjenje želja i mehanizmi koji ispunjenje želja i mehanizmi koji onemogućuju “otcjepljenje onemogućuju “otcjepljenje kompleksa”),kompleksa”),

2)reduktivne (regresivni fenomeni, 2)reduktivne (regresivni fenomeni, npr. obezvređivanje u funkciji npr. obezvređivanje u funkciji korekcije stavova ličnosti prema sebi) korekcije stavova ličnosti prema sebi)

3) prospektivne funkcije (okrenutost 3) prospektivne funkcije (okrenutost prema budućnosti)prema budućnosti)

Reakcioni san (dorada Reakcioni san (dorada traumatskogdoživljaja većeg traumatskogdoživljaja većeg emotivnog naboja)emotivnog naboja)

Telepatski san (Jung ga vezuje za Telepatski san (Jung ga vezuje za posebno osjetljive osobe)posebno osjetljive osobe)

Sadržaji snova mogu se razumijeti se Sadržaji snova mogu se razumijeti se na osnovu njihovih funkcijana osnovu njihovih funkcija

3) Kognitivna analiza 3) Kognitivna analiza snovasnova

Nastala s jedne strane na naslijeđu klasične Nastala s jedne strane na naslijeđu klasične psihologije spavanja, a s druge na nalazima psihologije spavanja, a s druge na nalazima fiziologije sanjanjafiziologije sanjanja

Iako je sve veći broj kliničkih teorija nastalih Iako je sve veći broj kliničkih teorija nastalih kao derivati psihoanalize, njihovi konstrukti kao derivati psihoanalize, njihovi konstrukti su rijetko bili dostupni naucisu rijetko bili dostupni nauci

Fiziologija - objektivna mjerna aparatura, ali Fiziologija - objektivna mjerna aparatura, ali je dobar dio značajnih tema sna ostao je dobar dio značajnih tema sna ostao nedostupan fiziološkom tretmanunedostupan fiziološkom tretmanu

Kognitivna psihologija sna – treći put, put Kognitivna psihologija sna – treći put, put provjereprovjere

Calvin Hall – san kao Calvin Hall – san kao koneceptkonecept

Eksplorativna studija snova – empirijske Eksplorativna studija snova – empirijske verifikacije nisu više direktno u službi verifikacije nisu više direktno u službi pojedinih psiholoških teorija, akcenat se pojedinih psiholoških teorija, akcenat se pomjera prema fenomenu snapomjera prema fenomenu sna

Hall je prvi primjenio tehnike analize sadržaja Hall je prvi primjenio tehnike analize sadržaja sna na velikom broju spontano pamćenih sna na velikom broju spontano pamćenih snova, ističe važnost subjektivne kognicijesnova, ističe važnost subjektivne kognicije

Veoma važni, prepoznatljivi socijalni događaji Veoma važni, prepoznatljivi socijalni događaji uopšte se ne pojavljuju u sadržaju sna, a uopšte se ne pojavljuju u sadržaju sna, a redslojed važnosti događaja je kvalitativno redslojed važnosti događaja je kvalitativno različitrazličit

Svijet snova je ličan – subjektivna realnostSvijet snova je ličan – subjektivna realnost Obrada događaja u snu i realnosti je Obrada događaja u snu i realnosti je

kvalitativno različitkvalitativno različit

Sanjanje je kognitivan proces u kome Sanjanje je kognitivan proces u kome misao biva oformljena kroz slikemisao biva oformljena kroz slike

Kada misao postane perceptibilna, ona Kada misao postane perceptibilna, ona postaje komunikacija: to je prikaz postaje komunikacija: to je prikaz spavačevih misli njemu samomspavačevih misli njemu samom

Finalni produkt je ideja, Finalni produkt je ideja, koncept,jedinica saznanja koja nije koncept,jedinica saznanja koja nije uslovljena senzornim ulazomuslovljena senzornim ulazom

Razumijevanje sna – razumijevanje spavačaRazumijevanje sna – razumijevanje spavača Koncepti koji se naziru na osnovu slike Koncepti koji se naziru na osnovu slike

(prezentovanog dijela sna) odnose se na slijedeće (prezentovanog dijela sna) odnose se na slijedeće kategorije: koncept selfa, koncept drugih ljudi, kategorije: koncept selfa, koncept drugih ljudi, koncept svijeta, koncept nagona, zabrana i kazni, koncept svijeta, koncept nagona, zabrana i kazni, koncept problema i sukobakoncept problema i sukoba

Dopronos Halla psihologiji snova:Dopronos Halla psihologiji snova: Uvođenje ideje o snu kao kognicijiUvođenje ideje o snu kao kogniciji Ideja o oformljenju koncepta kao osnovne gradivne Ideja o oformljenju koncepta kao osnovne gradivne

jedinice kognicijejedinice kognicije Ideja o subjektivnoj nasuprot objektivnoj realnosti i Ideja o subjektivnoj nasuprot objektivnoj realnosti i

pokušaj empirijskog mjerenja tog odnosapokušaj empirijskog mjerenja tog odnosa

David Folks – razvojno David Folks – razvojno istraživanje snovaistraživanje snova

Pored urednog EEG zapisa o snivanju, Pored urednog EEG zapisa o snivanju, kod djece od 3 god. nema sanjanjakod djece od 3 god. nema sanjanja

Određena fiziološka stanja nude Određena fiziološka stanja nude predispoziciju da se sanjanje desi, ali predispoziciju da se sanjanje desi, ali nisu dovoljan uslov: neophodno je nisu dovoljan uslov: neophodno je razviti složen sistem predstava, simbola razviti složen sistem predstava, simbola i ovladati procesom generisanja i ovladati procesom generisanja simbola (kognitivan proces)simbola (kognitivan proces)

Centralno mjesto: odnos duha i Centralno mjesto: odnos duha i materije -sanjanje je saznanje a ne bilo materije -sanjanje je saznanje a ne bilo koji sličan perceptivni proceskoji sličan perceptivni proces

Formiranje simbola u snu prati etape Formiranje simbola u snu prati etape kognitivnog razvoja u kojem se dijete nalazikognitivnog razvoja u kojem se dijete nalazi

Ono što dijete ne može predstavno Ono što dijete ne može predstavno anticipirati,ne može ni da bude sadržaj snaanticipirati,ne može ni da bude sadržaj sna

Analiza snova pokazuje kako se sadržajno Analiza snova pokazuje kako se sadržajno mijenju snovi sa uzrastommijenju snovi sa uzrastom

Prvi put sasvim jasno pokazan kontinuitet Prvi put sasvim jasno pokazan kontinuitet sanjanja i ostalih kognitivnih funkcijasanjanja i ostalih kognitivnih funkcija

Folksov rad otvorio je polja istraživanje Folksov rad otvorio je polja istraživanje memorije, inteligencije i svijestimemorije, inteligencije i svijesti

Korado Kalvarero – Korado Kalvarero – istraživanje memorijskih istraživanje memorijskih

izvora snaizvora sna Procesi i strukture sna su isti koji grade Procesi i strukture sna su isti koji grade

budno stanjebudno stanje Naročit značaj daje problemu Naročit značaj daje problemu

memorijskih izvora sna (primarno memorijskih izvora sna (primarno kontruisanih za mišljenje u budnom kontruisanih za mišljenje u budnom stanju)stanju)

San je generisan iz afektivno-kognitivnog San je generisan iz afektivno-kognitivnog materijala koji je usko povazan sa materijala koji je usko povazan sa aktualnim iskustvo spavača “ovdje” i aktualnim iskustvo spavača “ovdje” i “sada” “sada”

Žak Montažero- kognitivna Žak Montažero- kognitivna analiza snaanaliza sna

Podsticaj za razvoj neutralnog postupka u Podsticaj za razvoj neutralnog postupka u nastojanju da se otkrije smisao sanjanja nalazi nastojanju da se otkrije smisao sanjanja nalazi u nedoslijednim stavovima neurofizioloških u nedoslijednim stavovima neurofizioloških teorija (snovi su poslijedica slučajnog teorija (snovi su poslijedica slučajnog neuralnog aktiviteta, oslobađanje neuralnog aktiviteta, oslobađanje pseudoinformacija nagomilanih tokom dana)pseudoinformacija nagomilanih tokom dana)

Montažero: ako je aktivnost mozga slučajna, Montažero: ako je aktivnost mozga slučajna, kako se onda organizuje u smislene cjelinekako se onda organizuje u smislene cjeline

Pitanje smisla sanjanja i uloga sadržaja snova Pitanje smisla sanjanja i uloga sadržaja snova može se razumijeti samo preko studija u može se razumijeti samo preko studija u kojima bi se detaljno razmatrali mehanizmi kojima bi se detaljno razmatrali mehanizmi produkcije snova: adaptivna kontrola mišljenjaprodukcije snova: adaptivna kontrola mišljenja

Zalaže se za produžetak rada na zančenju Zalaže se za produžetak rada na zančenju snovasnova

Razvija tehnike kojima je cilj da obuhvate Razvija tehnike kojima je cilj da obuhvate slojevito značenje sna, i da tako slojevito značenje sna, i da tako istraživanja sna približe istraživanjima istraživanja sna približe istraživanjima budnih procesa metodama kognitivne budnih procesa metodama kognitivne obrade informacije: jednostavne tehnike obrade informacije: jednostavne tehnike višestrukog testiranja značenjavišestrukog testiranja značenja

Metoda studije slučaja – kvalitativna Metoda studije slučaja – kvalitativna analizaanaliza

Najprije ispitanik iznosi dva puta izvještaj Najprije ispitanik iznosi dva puta izvještaj (poslije 10 minuta REM sna, i slijedećeg dana – (poslije 10 minuta REM sna, i slijedećeg dana – dnevni izvještaj, traganje po memoriji, traganje dnevni izvještaj, traganje po memoriji, traganje za opštim značenjem)za opštim značenjem)

Drugi dio odvija se bez učešća ispitanika - Drugi dio odvija se bez učešća ispitanika - kvalitativna analiza – traži se veza imeđu kvalitativna analiza – traži se veza imeđu pojedinih scena snapojedinih scena sna

Kao neku vrstu zaključka daje opštu shemu Kao neku vrstu zaključka daje opštu shemu nastanka sna – važnost kognitivnih operacija nastanka sna – važnost kognitivnih operacija (emocije i ličnost sudjeluju u formiranju sna, ali (emocije i ličnost sudjeluju u formiranju sna, ali iz drugog plana)iz drugog plana)

U kogniciji sna nema unutrašnje kontrole, U kogniciji sna nema unutrašnje kontrole, postupnosti u operacijama, logičkog mišljenjapostupnosti u operacijama, logičkog mišljenja

U osnovi sadržaja sna – asocijacije i nujhiv U osnovi sadržaja sna – asocijacije i nujhiv sadržajsadržaj

Klasifikuje potencijalne izvore sna:Klasifikuje potencijalne izvore sna: A) autobiografski događajiA) autobiografski događaji B)apstraktni memorijski izvori (self onog koji B)apstraktni memorijski izvori (self onog koji

sanja)sanja) Semantički izvori (generalno znanje o svijetu Semantički izvori (generalno znanje o svijetu

uopšte)uopšte) S protekom vremena broj neposrednih S protekom vremena broj neposrednih

asocijacija opada, a broj asocijacija vezanih za asocijacija opada, a broj asocijacija vezanih za oošte kategorije raste oošte kategorije raste

Kibernetička shema u istraživanju snova – Kibernetička shema u istraživanju snova – ispitivanje ulaza i izlaza, i intervenišećeg polja ispitivanje ulaza i izlaza, i intervenišećeg polja između njihizmeđu njih

Ulaz: bliski memorijski izvori sna, izlaz: iskustvo Ulaz: bliski memorijski izvori sna, izlaz: iskustvo sna, između: proces obrade informacija (procesi sna, između: proces obrade informacija (procesi sna)sna)

Sadržaj memorije je najbolji materijal od kojeg se Sadržaj memorije je najbolji materijal od kojeg se sanjanje gradi, pamćenje je rekonstruktivan sanjanje gradi, pamćenje je rekonstruktivan proces, a ljudski um dinamičan, aktivan organizamproces, a ljudski um dinamičan, aktivan organizam

Dužina sna je osmovni izvor razlika, a ne sqdržaj Dužina sna je osmovni izvor razlika, a ne sqdržaj po sebipo sebi

Snovi se ne završavaju trenutkom Snovi se ne završavaju trenutkom ulaska u budno stanje, oni i daje ulaska u budno stanje, oni i daje “rade”, mijenjaju se krpz vrijeme po “rade”, mijenjaju se krpz vrijeme po kvalitetu doživljajakvalitetu doživljaja

Doprinos: savršena ekperimentacija i Doprinos: savršena ekperimentacija i strukturirani nacrti, otvorenost strukturirani nacrti, otvorenost prema staroj psihologiji, direktno prema staroj psihologiji, direktno bavljenje problemimabavljenje problemima