q932+sgo reference fa lec

درس شناسي زمين

ساختمانيويرايش يكم

ساختمانيشناسي درس زمينويرايش يكم

آشنايي با دوره.1اهداف آموزشي.2روش تدريس و ارزشيابي كالسي.3هاي مصوب مروري بر سرفصل.4منابع مورد استفاده.5طرح درس.6ارتباطات.7

حوزه تدريسشناسي ساختماني مند زمين مطالعه تئوري و عملي نظام

6)ويرايش يكم(شناسي ساختماني زميننيا اعلمي. ح -94بهار

توصيف دوره آماده شده براي

مجموعا دو ساعت در هفته(درس دو واحد نظري( مجموعا دو ساعت در هفته(درس يك واحد عملي(مختص دانشجويان سال سوم و چهارم دانشگاه رشته مهندسي نفتنيازها پيش

شناسي عمومي زمين


روش تدريستعامل استاد و دانشجو و مشاركت دانشجويانمسئوليت پذيري دانشجويان در امر يادگيري ايجاد محيط آموزشي چالشيتسهيل يادگيري و نقش حمايتيآموزش نكات كاربرديلزوم رعايت سكوت و عدم ايجاد اختالل در نظم كالس


روش مطالعه پيشنهاديهمراهي با كالسمطالعه مستمرهاي كالسي مشاركت در بحثپيش مطالعه و پس مطالعه مطالب ارائه شدهاستفاده از منابع مطالعاتي كمكي


اهداف اصلي )هاي مورد انتظار حداقل مهارت(هاي مصوب وزارت علوم آموزش كامل سرفصل


)ها ساير مهارت(اهداف جانبي هاي ارتباطاتي تقويت مهارت

برقراري ارتباط صحيح و موثر مسئوليت پذيري اخالقي و

تخصصيتوانايي كار در محيط جمعيهاي آموزشي مهارت

مند انجام تحقيق نظامارائه گزارشاتهاي مديريتي مهارت

مديريت پروژه

مديريت زماناي دانش رايانه

يادگيري نحوه استفاده ازهاي هاي نوين و ابزار فناوري

مهندسي پيشرفته


)ها سخنراني(هاي كالسي ارائه نحوه برگزاري جلسات

بندي و تفكيك و سازماندهي مطالب بخشاستراحت بين كالسيدهي مفاهيم تئوري و عملي پوششحجم كل محتواي مورد آموزش

100-200 برگهبندي زمان

،مرور جلسه قبلآموزش محتواي جديدحضور و غياباستراحت


. . .) پروژه، تمارين و (ها ارزشيابيمبناي ارزشيابي كالسي

امتحان پايان ترم)جزوه بسته( نمره نهايي% 70حداقلحضور و غياب

نمره اضافي 3-2حدودفعاليت كالسي

هاي كالسي پروژهتمارين

Last session (Review)

Session Outlook

Presentation ABreak Time

Presentation B

Next Session Topics

Roll Call


قالب تحويل گزارشاتبندي و دستورالعمل خواسته شده رعايت قالبذكر مشخصات مورد نيازبندي رعايت زمان


شناسي ساختماني سرفصل درس زمين)1390مصوب وزارت علوم (نظري : الف

ساختمان و بافت مواد رسوبي عوامل مكانيكي تغيير فرم و

شكل سنگ نمايش چينه شناسي در تجزيه و

تحليل پالتروچين در هيات ساختمان زمين

هيات ساختماني پالنرولي نهرها، ها، گسل ، درزه)لينياسـيون(

در ساختمان ) رخ(ها، كليواژ چيناصلي در رابطه با تكتونيك

هاي آذرين هيات ساختماني سنگها تئوري به وجود آمدن كوه) كوهزائي(

ه رابطه ساختماني سنگ با توجه ب. منابع كاني متشكله


شناسي ساختماني سرفصل درس زمين)1390مصوب وزارت علوم (عملي : ب

ها در رابطه با هيات ساختماني و توپوگرافي اليه) رخنمون(برون زنگيشناسي و استروپوفنر تمرين بكار بردن نقشه زمين پياده كردن نقشه صحرائي(نقشه برداري صحرائي (

با توجه به شيب حقيقي و شيب ظاهري ارزيابي ضخامت اليه و عمق با توجه به شيب اليه تصوير و طرح استريوگرافي نقشه برداري با ميز ترازچندين مرحله عمليات صحرائي .


منابع پيشنهادي وزارت علوم


منابع امتحانيهاي كالسي ارائه

منابع معرفي شده در كالس


منابع مورد استفاده


منابع كمكي


برنامه تدريس موضوعتاريخ، جلسه يكم


تعامالتهاي توصيه شده روش

هاي مالقات حضوري در زمانها استراحت و فاصله بين كالس

ارسال رايانامهها پاسخگويي به تمامي درخواست ،صبر در دريافت جواب

بين چند(زمان معقول پاسخگويي )دقيقه تا كمتر از يك هفته

رعايت آداب ارسال ايميلاختصار، پرهيز از فينگليش، •

انتخاب عنوان و محتواي مناسب، ثبت مشخصات فردي، ارسال

ايميل به ادرس مربوطه

هاي زير پرهيز از روش :مالقات حضوري بدون هماهنگي

هماهنگي از طريق ارسال رايانامه برقراري تماس تلفني

)الخصوص علي)در ساعات غير اداري

ارسال پيامك ارسال پيام فوري بصورت چت در

هاي هاي اجتماعي، شبكه شبكه. . . تلفن همراه و


سواالت شايعبرگزاري جلسات

برگزاري تمامي جلساتموضوعات قابل بررسي

هاي مرتبط با دروس ترم پرسشجاري اينجانب

امور مطالعاتي و تحقيقاتيها و نگارش مقاالت براي همايش

هاي بين المللي كنفرانسنامه كارشناسي راهنمايي پايان

تحت راهنمايي اينجانب

موضوعات غير قابل بررسيهاي مربوط به ساير دروس پرسشمشاوره كنكور كارشناسي ارشد اخذ كارآموزيبرگزاري كالس خصوصيسواالت و مسائل آموزشييطرح مشكالت شخصي و خانوادگ


شركت هاي فعال داخلي و بينالمللي

ايرانيمديريت اكتشافعمليات اكتشافخارجي


ابيشبكه هاي تخصصي كاري بين المللي

شبكه اجتماعي ليكنداينLinkedin.com ايران تلنت

www.irantalent.com


نرم افزارهاي مرتبط 12(سورفر(

www.goldensoftware.com/products/surfer


هاي كالسي و محتواي اين درس پوشه ارائه.1)94بهار -شناسي ساختماني زمين(

1. http: //1drv. ms/18CSCTOشناسي ساختماني پوشه منابع زمين.2

1. http: //1drv. ms/18CSkML)يهاي كالس ارائه(هاي آكادميك دروس مختلف كليه فايل.3

1. http: //1drv. ms/14bFKClمنابع ديجيتالي دروس مختلف.4

1. http: //1drv. ms/1vbqbzV

تكتونيكيازمين ساخت ه به هاي زمين شناسي است ك زمين ساخت يا تكتونيك يكي از شاخه

ارده در هاي و ها و كرنش ي تغيير شكل پوسته زمين بر اثر تنش مطالعه. هاي مختلف زمين شناسي مي پردازد طول دوران

ها و هدف اصلي اين رشته توجيه هندسه و نحوه پيدايش سازهها و هاي زمين شناسي مانند طاقديس ها، گسل ها، درزه ساختار. ها مي باشد ناوديس

نگي ي ساختار دروني زمين، چگو از سوي ديگر زمين ساخت به مطالعهطح هاي س ها و ديگر رخداد تشكيل رشته كوه ها، اقيانوس ها، زمين لرزه

. زمين مي پردازد


ونيكتكتشناسي ساختماني و مباحث زمين پوسته زمين در طي تاريخ

شناسي يك واحد زمين ثابت و غير متغيري نبوده است

بلكه به كرات در برابر عواملداخلي و خارجي در آن تغيير

. شكل ايجاد شده است شاهد اين مدعي وجود نواحي

عظيم چين خورده يعني سلسلهكوههاست كه در آن رسوبات و

م هاي ديگر فشرده شده و فر سنگ. ها تغيير كرده است آنعامل ديگررسوبات دريايياست

ده ها دي كه اينك در قلل مرتفع كوهمي شود و در برخي موارد هزاران

ته باالتر قرار گرفسطح دريامتر ازاست و اين خود ناپايداري قشر

. زمين را نشان مي دهد بطور كلي مي توان گفت كه

شناسي ساختماني زمينتكتونيك، و

هاي مختلف درباره ساخته هاي تشكيل دهنده پوست سنگ

زمين، ا با ه چگونگي تشكيل و ارتباط آن

. عوامل داخلي زمين بحث مي كند


شناسي ساختماني اهميت زمينيت شناسي، موقع شناسي ساختماني در بين ساير علوم زمين زمين

. خاصي را داراستشناسي محل، مثال تهيه نقشه زمين

. هاي منطقه، غير ممكن است بدون آگاهي به نوع ساختمانهاي مختلف هاي موجود، ارتباط واحد زيرا بدون توجه به ساختمان

. شناسي امكان پذير نيست زمينشناسي متمركز هاي خاص زمين از سوي ديگر مواد معدني، در ساختمان

. مي شوند


شناسي ساختماني كاربرد زمينكاربرد در مهندسي نفت

د و با ها جمع مي شون هاي باالي تاقديس نفت و گاز طبيعي بيشتر در قسمت. ها را بررسي كرد شناسايي اين ساختمانهاست كه مي توان امكان وجود آن

ساير كاربردهاها، رگه همچنين بسياري از موارد معدني بصورت رگه تشكيل مي شوند كه اين

. هاي موجود در منطقه تشكيل مي شوند معموال در امتداد گسلي ها، گسترش ماده معدن ها و شكستگي در بسياري موارد، در اثر وجود گسل

ات در يك منطقه قطع مي شود و براي پيدا كردن مجدد آن، آگاهي به مشخص. تكتونيكي منطقه، ضروري است

هاي آشنايي به وضعيت ساختماني منطقه، كمك موثري در مطالعه آبهاي مناسب جهت عبور ها، مجرا ها و شكستگي زيرا گسل. زيرزميني است

ترين هاي ناحيه، يكي از به ها و گسل شناسايي دره. هاي زيرزميني مي باشد آب. ها به شمار مي آيد ها و احداث سد مراحل مقدماتي حفر تونل


شناسي هاي زمين اي از ساختمان نمونه


تعريف ساخت و ساختمانشناسي ساختماني الزم است قبل از تعريف زمين

. اجزاي آن تعريف شودي ساختار، ساخت يا ساختمان، يعني آنچه ساخته يا بنا شده است واژه .شناسان ساختماني اين واژه را براي قسمتي از زمين كه بوسيله زمين

غيير دگرشكلي، يعني بر اثر عملكرد نيرو در سطح يا درون پوسته زمين ت. برند شكل يا حالت داده است، به كار مي

ساختار شامل يك آرايش هندسي از. هاي سنگي و غيره است صفحات، خطوط، سطوح، توده

ر شكل شكل و جهت يافتگي حاصل از اين آرايش بازتابي از عملكرد بين نيروي تغيي. دهنده و توده سنگ اوليه است


يشناسي ساختمان حوزه تدريس زمينشناسي ساختماني، زمين

جود درباره ساختمان سنگها، تغيير شكل و موقعيت هندسي ساختهاي به و. كند ها بحث مي آمده در سنگ

،پس اين شاخه از علوم زمينعمدتا درباره شكل هندسي و مشخصات ظاهري ساختمانهاي مختلف زمين ،

و ساز و كار . . . ها و ها، گسلها، گنبدهاي نمكي، خطواره مانند اليه ها، چين. كند ها بحث مي تشكيل دهنده آن

ل و تعيين ارتباط اجزاي سنگ يا ساخت قب(بررسي هندسه ساختار. ، اهميت بسيار زيادي دارد)بعد از تغيير شكل

غيير ظاهر بنابراين براي دستيابي به اين هدف بايد فرايند تغيير شكل يا تلي فرايند دگر شك. مورد مطالعه قرار گيرد) دگر شكلي(ي سنگي مجموعه

. شناسي است مسئول شكل گيري ساختارهاي زمين


مانيشناسي ساخت مباحث قابل طرح در زمينشناسي ساختماني شناسي ساختاري يا زمين زمين)structural

geology) بخشي از زمين شناسي است كهچه هاي تشكيل دهنده پوسته زمين و تاريخ در مورد توزيع سه بعدي سنگ

. ها بحث مي كند تغيير شكل آن شي هاي فشارشي و كش ها طي فرآيند در رابطه با تغيير و دگرريختي سنگ

. كند بحث ميشناسي ساختاري عمدتاً درباره شكل هندسي و مشخصات ظاهري زمين

. كند صحبت مي. . .) گسل، چين خوردگي و (هاي مختلف زمين ساختمان


تونيكشناسي ساختماني و تك وجه تمايز زمينر شكل شناسي حاصل از تغيي شناسي ساختماني، ساختهاي زمين زمين

د سنگها، و به عبارت ديگر، عمل تغيير شكل پوسته زمين را مور. دهد مطالعه قرار مي

تماني شناسي ساخ شناسان كلمه تكتونيك را مترادف با زمين اي از زمين عده. برند به كار مي

ولي اين دو واژه از يكديگر متمايزند .شناسي ساختماني، به طوري كه زمين

شناسي، و تشريح هندسي ساختهاي زمينها است ها و حركات به وجود آورنده آن تكتونيك، بررسي نيرو .ك را شناسي ساختماني و تكتوني توان هدف كلي زمين در نهايت مي

ني و شناسي، تعيين موقعيت مكاني و زما شناخت و بررسي ساختهاي زمين. اي عنوان كرد ها در مقياس جهاني و ناحيه علت پيدايش آن


يشناس ها در زمين ي ساخت نحوه مطالعهاس و شناسي ساختماني و تكتونيك بدون لحاظ كردن مقي در زمين

ه دقت مورد مطالعه، بايد به مسائل زير توجه و به سواالت طرح شد: پاسخ مناسبي داده شود

ساختهاي موجود در منطقه از چه نوعي است؟-الفها در چه زماني تشكيل شده است؟ اين ساخت-بها حاصل كدام شرايط فيزيكي و مكانيكي است؟ اين ساخت-ج


ها مطالعه ساختشناسي ها را در زمين ساخت

توان از نقطه ساختماني مي: ي زير مورد مطالعه قرار داد ها نظرمطالعه بر اساس وضعيت هندسي :

هاي در اين نوع مطالعه، ساختمختلف از نظر شكل هندسي مورد

، گيرند و به انواع چين توجه قرار مي. شوند تقسيم مي. . . درز، گسل و

مطالعه از نظر سينماتيكي :يل در اين نوع مطالعه چگونگي تشك

. هاي منطقه مورد نظر است ساخت

مطالعه تاريخي : اين بررسي شامل مطالعه

هاي مختلف يك ناحيه از ساختنظر تعيين زمان شكل گيري

. آنهاستمطالعه از نظر ديناميكي :

در اين حالت، رابطه نيروهاي موثرهاي بوجود ها و ساخت بر سنگ

آمده در آن، مورد بررسي قرار . گيرد مي


شناسي هاي زمين هدف نقشهشناسي هدف از تهيه يك نقشه زمين

ها و ديگر ها، ناوديس ها، تاقديس ها و گسل نشان دادن پراكندگي سنگ. شناسي به صورتي است كه در زمين ظاهر شده اند هاي زمين ساختمان

د كه شناسي مي باشن هاي زمين ها مقياس كوچكي از پديده در واقع اين نقشهه و ترتيب شناسي منطق شناسي، بيان تاريخ زمين هاي زمين براي تفسير پديده

. رسوبگذاري و اتفاقات گذشته مورد استفاده قرار مي گيرندها در حالت از آنجا كه مشاهده تشكيالت زمين با وسعت زياد آن

معمولي با چشم غير ممكن بوده و بدون مشاهده كليه عوامل و ين ها نمي توان تصور صحيحي از وضعيت زم برقراري ارتباط بين آن

.بدست آورد يقات شناسي براي اين منظور اساسي ترين وسيله تحق هاي زمين لذا نقشه

. شناسي مي باشند زمين


عالئم گذاري بيرون زدگيهاها با رنگ شناسي روي نقشه هاي تشكيالت زمين هر كدام از واحد

. شوند مخصوص به خود نشان داده مي ها ها و چين شيب و امتداد طبقات و همچنين گسل

. هاي معيني مشخص مي شوند با عالمات و نشانه شناسي يك راهنما روي هر نقشه زمين

. جهت توضيح عالمات بكار گرفته مي شود شناسي معموال سن طبقات را هاي زمين در نقشه

. با عالئم مشخص مي كنندهاي طبقات در واقع هاي مورد استفاده در سن عالمت

. شناسي مي باشد هاي زمين اختصار دوران تمام عالئمي كه در روي نقشه بكار مي روند

. در راهنماي نقشه نيز شرح داده مي شوند ها فرق مي كند غالبا عالئم قراردادي بر حسب نقشه .


شناسي اي از يك نقشه زمين نمونه


ديد كلي ستند هاي بزرگ و كوچك ه هاي توپوگرافي نقشه هايي با مقياس نقشه

. ندكه براي نشان دادن خصوصيات فيزيكي سطح زمين بكار مي رو شناسي بخاطر اطالعات مفيد آن از جمله ها براي مطالعات زمين اين نقشه

وسيله قابليت اندازه گيري فواصل افقي و يا ارتفاع عمودي نقاط مختلف يك. اساسي به شمار مي روند


هاي ميزان منحني هاي ميزان خطوط فرضي هستند كه منحني

ها داراي ارتفاع يكسان نسبت به سطح دريا تمام نقاط واقع در آن. و يا يك مبدا مشخص هستند

هاي ميزان عالوه بر مشخص نمودن منحنيوضعيت پستي و بلندي ناحيه

ارتفاع و شيب واقعي محل را نيز مشخص مي نمايند . هاي ميزان بيانگر فواصل منحني

. مسافت عمودي بين دو منحني هستند ودهاي متوالي ثابت نگهداشته مي ش اين فاصله معموال براي تمام منحني .مگر در مواقعي كه ارتفاع منطقه معيني مانند قله و غيره را نشان دهند.


يهاي ميزان در نقشه توپوگراف منحني


تهيه مقاطع توپوگرافير هر براي پي بردن به حالت طبيعي پستي و بلندي سطح زمين د

. مسيري مي توان مقاطع توپوگرافي را تهيه نمودافقي در تهيه مقاطع معموال فاصله عمودي به خاطر بزرگي كوچكتر از مقياس

. نشان داده مي شود ،جهت رسم يك مقطع

ر ابتدا بايد يك صفحه كاغذ را كه داراي خطوط افقي و موازي هم مي باشد دموازات مسير مورد نظر براي تهيه مقطع قرار داده و

هاي برخورد مسير با خطوط ميزان عمودي بر خطوط موازي سپس از محل. كاغذ خارج نمود


مقاطع توپوگرافي خطوط موازي كه هر كدام

وم بيانگر يك ارتفاع عمودي معل هستند با ارتفاع خطوط ميزانمورد نظر مطابقت داده شده و

. عالمت گذاشته مي شود اين عمل بايد براي تمام نقاط

تقاطع مسير مقطع و در هاي برخورد با خطوط محل

. ميزان انجام گيرداز اتصال اين نقاط به هم مسير

.مورد نظر حاصل خواهد گرديد


كرم، رحمان مباني حفاري چاه نفت و گاز، مهرداد شاه.1شجاعي

آشناييهاي رسوبي را در نقاط مختلف زمين هنگامي كه رسوبات و سنگ

يابيم كه مطالعه مي كنيم، در ميهاي نسبتا طوالني، عمل رسوبگذاري صورت گرفته است و براي مدت ،در طول زمانهايي كه در مقايسه با زمان رسوبگذاري كوچك است

. رسوبات تغيير شكل يافته اند ،در شرايط فصلي

مراحل مختلف رسوبگذاري و تغيير شكل را مي توان به شكل هاي ناپيوستگي، پديده پسروي و پيشروي و ها مشاهده كرد هاي مشابه آن پديده .


حركات پوسته زمينز هرگاه وضعيت زمين را در شرايطي كه رسوبگذاري بطور مداوم ني

در انجام مي گرفته دقيقا مطالعه كنيم، متوجه خواهيم شد كه حتياين مراحل نيز،

زمين كامال آرام نبودهه استبلكه پوسته آن بطور تدريجي به سمت باال يا پايين حركت مي كرد . اينگونه حركات را مي توان از

قطع رسوبگذاري در يك ناحيه و ياضخامت فوق العاده زياد رسوبات در ناحيه ديگر شناسايي كرد .داراي بنابراين پوسته زمين همواره و تحت تاثير عوامل تكتونيكي

.حركاتي است


انواع حركات پوسته زمين پوسته زمين همواره تحت تأثير

.عوامل تكتونيكي استه حركات پوسته زمين را مي توان ب

:دو دسته كلي تقسيم كرد ،حركات كوهزاييOrogenesis

د به آن دسته از حركات پوسته گوينهاي كه سبب تغيير شكل سريع توده

عظيم سنگ ها مي شود و مدت زمان تأثير آن در مقياس زمين شناسي،

كوچك و شدت آن زياد است، ،اين گونه حركات سبب گسل ها

. چين ها و كوه ها مي شود حركات خشكي زايي

ير حركاتي از پوسته زمين كه مدت تأثشان زياد و شدت آنها كم است

از جمله اين حركات مي توان پايينرفتن پوسته و تشكيل حوضه ها و

. نيز باال آمدن قسمت هايي را نام برد ،حركات خشكي زايي سبب پيشروي

Transgression ،و پسرويRegression دريا ها مي شود.

ن بنا به عقيده بعضي از دانشمندا اين دو دسته حركات ياد شده را

كه نبايستي از يكديگر جدا كرد بل حركات خشكي زايي نيز

دسته ديگري از حركات كوه زايي، .منتها با شدت كم است


ايزوستازييب ها، به ترت ها و يا پايين رفتن كف حوضه باال آمدن سلسله جبال

قسمت بااليي پوسته زمين(با افزايش يا كاهش ضخامت قشر سيال (. همراه است

اي روي قطعات شناور يخ قرار دهيم، به پايين مي رود و بر اگر وزنه تدالل، بنابر همين اس. عكس، اگر روي قطعه را بتراشيم، يخ باال مي آيد

و نيز هاي مرتفع مي توان گفت كه فرسايش باعث باالتر آمدن سلسله جبال هاي رسوبي، ته نشست رسوبات در كف حوضه

. ها مي شود باعث پايين رفتن آنها و يا فرو نشست اما بايستي توجه داشت كه حركات اصلي كوه

. هاي را نمي توان فقط ناشي از ايزوستازي دانست حوضه


تازيتغيير شكل پوسته و سطح ايزوس بطور كلي تغيير شكل پوسته زمين را مي توان

در نتيجه تجمع تنش دانست كه به مرور در سنگ ذخيره مي شود و ،هنگامي كه ميزان تنش از حد االستيك سنگ تجاوز كند

. تغيير شكل دايمي آن را سبب مي شود بدين ترتيب لحظه شروع تغيير شكل سنگها به نحوه

. اعمال نيروها و نيز به مشخصات مكانيكي آن ها بستگي دارد ،ايزوستازيIsostasy

اجزاي مختلف پوسته زمين مثل كوهها، دشت ها و دريا ها، به صورت فرو رفتگي هاي نامنظمي كه در قسمت بااليي پوسته قرار گرفته، نيستند

زايش بلكه تمام اين اجزا به حالت تعادل نسبي قرار دارند كه اين امر به كاهش يا اف. وزن مخصوص و نيز تغيير ضخامت آن ها حاصل مي شود

ن مطابق نظريه ايزوستازي در زير سطح زمين، سطحي به موازات زمين سطح زمي.وجود دارد كه فشار وارده از كوه ها، دشت ها و دريا ها در آن سطح مساوي است

اين سطح بنام سطح تعادل يا سطح ايزوستازي ناميده مي شود.


ساختمان داخلي زمينت ساختمان زمين بدون در نظر گرفتن هوا كره و آب كره از سه قسم

. اصلي به نام پوسته، گوشته و هسته تشكيل شده است كيلومتر در 75تا 5ضخامت پوسته متفاوت است و در نقاط مختلف بين

. تغيير استرار در زير پوسته، گوشته قرار دارد و حدفاصل اين دو، ناپيوستگي موهو ق

. دارد گوشته خود از سه قسمت فوقاني، مياني و تحتاني تشكيل شده است وض ها بطور ناگهاني ع اي سنگ ه كيلومتر به بعد، كه خواص لرز 2900از عمق

. مي شود، هسته قرار داردباشد هسته نيز شامل هسته بيروني مايع و هسته دروني جامد مي . ،از بين سه قسمت پوسته، گوشته و هسته

. پوسته از نظر تكتونيكي اهميت بيشتر دارد


شماتيك ساختمان داخلي زمين


ساختمان پوسته زمينهاي رآيندپوسته از نظر تكتونيكي فوق العاده مهم و منشا بسياري از ف

. دروني زمين، اين قسمت است ها متفاوت است ها و اقيانوس ساختمان پوسته از زير قاره .

ها از نوع بازالتي است و ساختمان پوسته در اقيانوس. اي است ضخامت آن كمتر از پوسته قاره

به هنگام اي مي باشد، بنابراين چگالي پوسته اقيانوس بيشتر از پوسته قاره. اي فرو مي رود برخورد اين دو پوسته اقيانوسي به زير پوسته قاره

50ها كيلومتر و در سلسله جبال 40تا 30ها ضخامت پوسته از دشت كيلومتر است و 60تا ها داراي ريشه اند، در حقيقت كوه

ادتر يعني هر چقدر ارتفاع كوه در سطح زمين زيادتر باشد، عمق ريشه آن زي. است


ساختمان سطح زمين يكي ديگر از مسايل مهم

تكتونيكي زمين، طح وضعيت پستي و بلندي هاي س

. زمين و نحوه توزيع آن هاستح از نقطه نظر تكتونيكي، سط

زمين را مي توان به واحد هاي لي مختلفي از جمله، سه قسمت ك

قاره ها، حوضه اقيانوس ها و Continentalحاشيه قاره ها،

margin تقسيم كرد.

هر چند در وحله اول به نظر مي رسد كه سواحل دريا ها را بايستي فصل مشترك حوضه اقيانوس ها و

قاره ها در نظر گرفت، اما اين فصل مشترك، مرز واقعي

. دريا ها و قاره ها نيست در حقيقت قسمت قابل توجهي از

قاره ها در ناحيه فالت قاره اي و كه وسعت آن ها –شيب قاره اي

درصد كل سطح % 9. 10بالغ بر –سطح قاره هاست % 25زمين و

. در زير آب قرار دارد مرز واقعي قاره ها و حوضه اقيانوس

اي، ها را بايستي در محل شيب قارهContinental Slope دانست.


ها در زمين ها و اقيانوس توزيع قاره ت ها پوشيده شده اس درصد سطح زمين بوسيله اقيانوس 70بيش از

به تنهايي از وسعت قاره ) آرام، اطلس و هند(و هر يك از سه اقيانوس عمده. اوراسيا بزرگتر است

هاي زمين هاي مربوط به آن از مجموع خشكي اقيانوس آرام همراه با دريا. درصد سطح كل زمين است 35,4وسيعتر و حدود

ت ها در تمام سطح زمين يكنواخ نكته جالب ديگر آنكه توزيع قاره. ها در قسمت خاصي از آن متمركز شده است نيست و قسمت اعظم آن

هاي بلندي يكي ديگر از مسائل مهم تكتونيكي زمين، وضعيت پستي و. سطح زمين و نحوه توزيع آنهاست

هاي قديم اطالعات در ها از زمان گر چه در مورد وضع پستي و بلندي قارهها، در هاي كف اقيانوس دست بوده است اما اطالعات مربوط به ناهمواري

.هاي اخير تغييراتي پيدا كرده است سال


طبقه بندي فرم هاي ساختمانيفرم هاي ساختماني اوليه

ساختمان هايي است كههمزمان با تشكيل سنگ ها به

.وجود آمده اندساخت سنگ هاي رسوبي

ساختمان داخلي اليه•ساختمان موجود در سطح اليه•ساخت سنگ هاي آذرين

ساخت هاي اوليه سنگ هاي •آذرين خروجي

ساخت هاي اوليه سنگ هاي •آذرين نفوذي

فرمهاي ساختماني ثانويهل ساختمان هايي كه بعد از تشكي

. سنگ ها به وجود مي آيند ،گسله ها ،چين ها درزه ها وناپيوستگي ها


طبقه بندي فرم هاي ساختماني اوليه درساخت سنگ هاي رسوبي

ساختمان داخلي اليه)همزمان با رسوب گذاري(

،اليه بنديBedding ،موج نقش هاRipple marks ،طبقه بندي مورب

Cross bedding طبقات فالسر ، موجي و عدسي

Fiaser Wavy andشكل Lenticular bedding

،طبقه بندي تدريجيGraded beding

ساختمان موجود در سطح اليه)بعد از رسوب گذاري(

هاي گلي تركآثار باران :آثار و قالب هاي بلوريآثار و شيار هاي جريانيساختمان هاي حفر شده و پر شدهاستفاده از فسيل ها :ساخت بالشي :


طبقه بندي فرم هاي ساختماني اوليهساخت سنگ هاي آذرين

ساخت هاي اوليه سنگ هايآذرين خروجي

گدازهسنگ آذر آواريآتشفشان

ساخت هاي اوليه سنگ هايآذرين نفوذي

توده هاي نفوذي هم شيب ، سيل ، الكوليت ، لوپوليتفاكوليت توده هاي نفوذي ناهم شيب

، دايك ، دودكش آتشفشاني ، باتوليتاستوك


ويهطبقه بندي فرم هاي ساختماني ثان ،گسله ها

گسل هاي شيب لغزگسل نرمال گسل معكوسراندگي روراندگي گسلهاي امتداد لغز

هورست و گرابن ،چين ها)بر حسب بسته شدن چين(

انواع تاقديس تاقديس متقارن تاقديس نامتقارن تاقديس برگشته

تاقديس خوابيده تاقديس بادبزني تاقديس پالن جدار تاقديس مركب انواع ناوديس

ناوديس متقارن ناوديس نامتقارن ناوديس برگشته ناوديس خوابيده ناوديس بادبزني ناوديس مركب ناوديس پالنج دار

درزه ها وناپيوستگي ها


سنگ رسوبي سنگ رسوبي

ر اثر به سنگي گفته مي شود كه بته نشين شدن مواد در داخل آب

: شامل. به وجود مي آيدريگ، شن و سنگ هاي آهكي

بيچگونگي تشكيل سنگ رسو رودها مقدار زيادي مواد را با خود

. به درياها و درياچه ها مي برنده اين مواد به دليل سنگيني به ت

دريا فرو رفته، روي هم قرار مي . مي شوند) سنگ(گيرند و سفت

سنگ هاي رسوبيش تقريبا تمام سطح قاره ها را پوش

مي دهند از كل سنگ ٪8ولي به طور كلي

. هاي پوسته را در بر مي گيرند فقط اليه نازكي روي پوسته

. هستند منبع مهمي براي منابع طبيعي

مانند زغال سنگ، سوختهاي ي فسيلي، آب يا سنگهاي معدني م

. باشد


تعريف و خصوصيات اليه بندي اليه بندي يا چينه بندي

يكي از مهمترين خصوصيات . استهاي رسوبي سنگتوان به صورت طبقه يا اليه را مي

و جسم ورقه مانندي تعريف كرد كه دبعدش در مقايسه با بعد سوم

. زياد است) ضخامت( ضخامت اليه از چندين متر

. كند تغيير مياز نظر ابعاد نيز طبقات متفاوت اند و

ز ممكن است تا چندين كيلومتر ني•. گسترش داشته باشند

هر طبقه از طبقات مجاور خودتوسط يك سري خصوصيات

. مشخص مي شود اين خصوصيات ممكن است اختالف

شيل، ماسه (در اندازه ذرات باشد و ) و غيرهكنگلومراوسنگ يا اينكه اختالف در تركيب

آهك، سختي، رنگ و وذغال، شيل()ها مشخصاتي نظير آن

. سبب مشخص شدن اليه شود در بعضي موارد نيز ممكن است دو

ه يك طبقه با مشخصات مشابه، بوسيل. طبقه نازك از يكديگر جدا شوند


اليه بندي سنگ هاي رسوبي


مشخصات طبقهكيل وضعيت اوليه طبقات هنگام تش

. معموال به حالت شيب دار در مي آيد در بعضي موارد، شرايط

طوري است كه رسوبگذارياوليهه طبقه تشكيل شده، از همان ابتدا ب

. حالت غير افقي است مثال هنگامي كه

ها، رسوبگذاري در دامنه دره ها، هاي شيب دار كف دريا قسمتهاي و در محيطجزاير مرجانيروي

شود، نظير آن انجام ميطبقات در حالت تشكيل نيز به

.صورت شيب دار خواهند بود

طبقه را مي توان قسمتي ازدو هاي رسوبي دانست كه بين سنگ

. صفحه موازي محدود استاال سطح بااليي به نام سقف يا كمر ب

. شود خوانده مي شيب و امتداد اين صفحه به نام

شيب و امتداد سطح اليه بندي . معروف است

برونزد(رخنمون( ،outcrop اليهمحلي است كه طبقه در سطح زمين

شود و به عبارت ديگر، مشاهده ميرا فصل مشترك طبقه با سطح زمين

. گويند رخنمون آن مي


نمونه اي از رخنمون سازندها


اليه بندي مجازي در سنگ هاي دگرگونيهاي دگرگوني، در بسياري موارد، به ويژه در مورد سنگ

. شود كه شبيه اليه بندي است پديده هايي مشاهده ميها را از اليه بندي حقيقي تشخيص داد ولي بايستي آن .

هاي قوي، كليواژCleavage ه اي موازي در ماسه سنگ و آهك و سيستم درز. را دارد بخصوص زماني كه تحت تاثير هوازدگي نيز قرار گرفته باشد، حالت اليه بندي

،در چنين مواردي بايستي با مطالعه دقيقها، يل سطح اليه بندي واقعي اليه را با استفاده از نحوه قرار گرفتن اجزا، فس

. ها مشخص كرد هاي نازك و غيره آن وجود اليهها، ها و گنايس هاي دگرگوني نظير شيست در مورد سنگGaneiss

ته و هاي ثانوي مثل شيستوزي اليه بندي اوليه سنگ معموال در اثر پديده. رود و تشخيص آن فوق العاده مشكل است تورق، به كلي از بين مي


نمونه اي از اليه بندي مجازي در سنگ هاي دگرگوني

كليواژدر به تمايل بلورها براي شكست

امتداد صفحات بلوري خاص، رَخ .يا كليواژ گفته مي شود

ها، شيستSchist

ها گنايس


ياليه بندي مجازي در سنگ هاي رسوبهاي در بعضي موارد، وجود باند

ر ها د رنگين و رديف كنكرسيون ت هاي رسوبي نيز ممكن اس سنگ

.شبيه اليه بندي واقعي باشدد از ساختمان هاي رسوبي ثانويه بع

هاي رسوبگذاري تحت تاثير فرآينددياژنز تشكيل مي شوند

اين گونه ساختمان ها در اثرانحالل و رسوبگذاري مجدد مواد ل محلول تشكيل مي گردند و شام

:موارد زير مي باشند ،كنكرسيونConcretions

ساختمان هاي گرد شده اي است •كه منشا غير آلي داشته و داخل سنگ هاي رسوبي يافت مي شود

در كنكرسيون ها رسوبات به •صورت اليه هاي متحد المركزي

در اطراف يك هسته مركزي رسوب كرده اند

نودول)Nodule) ژئود)Geod)استيلوليت ها


ساختمان داخلي اليه ها ،ساختمان داخلي اليه

ي به شرايط فيزيكي و جغرافيايو گذاري بستگي دارد محيط رسوب

د با توجه به تنوع اين شرايط، در ح. كند وسيعي تغيير مي

تابع نحوه قرار گرفتن ذرات. تشكيل دهنده آن است

در مورد سنگ هايي مثلكنگلومرا و ماسه سنگ

كه داراي ذرات درشت اند، . واضح تر مشاهده مي شود

هاي حيواني نظير فسيلو Graptolithinaها، گراپتوليت

نيز بقاياي گياهي، غالبا در سطح طبقه بندي اند .

هاي رسوبي نيز ذرات پهن سنگ ) مثل قطعات ميكا(

تاكثرا موازي سطح اليه بندي اس .


جهت گيري ذرات سنگ هاي رسوبيها، به هاي رسوبي، مثل شيل و نيز برخي از ذغال بعضي از سنگ

. شوند هاي نازكي در امتداد اليه بندي جدا مي صورت ورقهت، ها اس اين خاصيت، ناشي از نحوه قرار گرفتن ذرات ميكا و رس اين سنگ

هاي پهن، در اثر جريان آب، به موازات جريان قرار مي گيرند ذرات ميكا و ساير كاني. ،در بعضي موارد، در اثر فشار ناشي از وزن طبقات رويي

. قرار خواهند گرفت) افقي(ها اين قطعات به موازات سطح اليه بندي بعدشوند، ذرات كنگلومرايي كه در نزديكي سواحل تشكيل مي

هاي خاصي قرار مي گيرند، در امتداد زاويه تمايل اين ذرات به سوي دريا است وباشد ها، غالبا موازي خط ساحل مي امتداد محور بزرگ آن .


جهت گيري قلوه سنگ ها و فسيل ها در سنگ هاي رسوبي

ها حمل مي شوند، قلوه سنگ هايي كه بوسيله رودخانهو. گيرند كه حداقل مقاومت را داشته باشند طوري در برابر جريان قرار مي باشد ها در خالف جهت جريان مي بدين ترتيب، زاويه تمايل آن . ها نيز تابع جريان آب است نحوه قرار گرفتن فسيل .

ها قرار مي گيرند هاي طويل اغلب به موازات جريان آب رودخانه مثال صدف . ،صدف هايي كه به شكل مخروط اند

. گيرند كه نوك مخروط، در جهت جريان باشد به طريقي قرار ميهاي داخلي نحوه قرار گرفتن اجزا تشكيل دهنده سنگ، ساختمان

:ها آورد كه برخي از آن مختلفي به وجود مياليه بندي چليپايي يا مورب ،اثر شكنجي يا موج نقش، ريپل ماركRipple mark


اليه بندي چليپايي يا متقاطع نوعي ساختار اليه اي است

كه حاصل نهشته شدن اليه هاي. مورب بر روي سطح شيبدار باشد

نوعي چينه بندي با مقياسكوچك تر است كه

ها كم است و غالبا ضخامت آنبين چند ميلي متر تا ده ها متر

به نسبت به طبقه بندي اصلي. حالت متقاطع قرار گرفته اند

نتيجه محيط ويژه اي ازرسوبگذاري است و

ر اثر نه تغيير شكل هندسي سنگ بتنش يا دگرشكلي

در سنگ هايي مثل ،كنگلومرا، ماسه سنگ

هاي رسي و سنگ به ندرت در سنگ آهك

. شود مشاهده مي فراوان ترين و معمول ترين نوع

.تساختمان رسوبي در طبيعت اس


نمونه اي از اليه بندي مورب


تشكيل اليه بندي چليپاييپاييمحل تشكيل اليه بندي چلي

ها و غالبا در رودخانهخصوصا در رسوبات دلتايي و

. رسوبات كنار رودخانه ،هنگام ورود رودخانه به آب ساكن

ذرات سنگين آن، بطور ناگهاني سقوط مي كنند

هاي رسوبات بادي در اليه ها زيرا هنگام حركت تلماسه

هاي ريز از ، ماسه )هاي ماسه اي تپه (.باالي تپه سرازير مي شوند

اليه بندي مورب بيشتر دررسوبات سيلتي و ماسه اي

تشكيل مي شود ولي ممكن است در رسوبات دانه

.درشت گراولي نيز ديده شود ،طبقات متقاطع

ه تقريبا بر قسمت پايين طبقمماس اند و

طي زاويه تندي به قسمت باالي .شوند آن وصل مي


شكل گيري اليه بندي مورب


تعيين جهت حركت رسوبات اليه بندي مورب در اثر

حركت ذرات توسط جريان آب يا باد در محيط هاي رسوبي مختلف شامل رودخانه اي، دلتايي، بادي، دريايي و غيره و رسوبگذاري آنها در

،قسمت پشتي موج نقشripple mark خاكريزها، امواج ماسه اي، سدها و يا ،

در روي مخروط هاو دلتاهاي كوچك

تشكيل مي گردند .بنابراين در رسوباتي كه توسط جريان هاي يك جهتي، از قبيل

رودخانه، تشكيل شده اند مي توان با استفاده از مقدار و جهت شيب اليه بندي مورببه جهت حركت رسوبات از منشا به حوضه رسوبي پي برد.


ه انواع اليه بندي مورب بر اساس هندسهاي تقسيم بندي بر پايه ويژگي

: سطوحي احاطه كننده اليه بندي ،مورب مسطحPlanar

ي سطوح فوقاني و تحتاني يك سرطبقه بندي به صورت مسطح است

ه دو سطح باال و پايين موازي طبق•Tabularبندي مورب تابوالر،

دو سطح باال و پايين با هم غير •موازي، طبقه بندي مورب

تيغه اي شكل يا گوه اي شكل Wedge‐shaped

،مورب عدسي يا ترافTroughسطح تحتاني يك سري به صورت

.عدسي مي باشد

دي عالوه بر دو نوع اصلي طبقه بنه مورب كه ذكر شد چند نوع طبق: بندي مورب ديگر نيز وجود دارد

طبقه بندي مورب در همHerningbone

چينه بندي مورب پشته ايHummocy cross

stratificationهالميناسيون مورب ريپلي رو راند

Climbing Ripple Cross‐Lamination


انواع اليه بندي مورب ،مورب مسطحTabular

(planar) cross‐beds ،مورب عدسي شكل يا تراف

Trough cross‐beds


ripple markموج نقش يا اثر شكنجي ، ساخت هاي موجي شكل هستند

كه در اثر حركت امواج آب ياحركت باد روي سطوح ماسه اي

هاي يا در نتيجه امواج در قسمتكم عمق دريا و

در محيط هاي خشكي، حد واسط. و دريايي تشكيل مي گردند

در رسوباتياي مثل رسوبات ماسه

كه ذرات آن مجزا بوده و قادرند آزادانه در آب يا هوا . حركت كنند، به وجود آيد

از دو قسمت تشكيل شده اند :وده قسمتي كه داراي شيب ماليم ب

و در خالف جهت جريان وه و قسمتي كه داراي شيب تند بود

. در جهت جريان قرار داردمحيط هاي مختلف ريپل مارك

نامتقارن يا جريانيRipple marks formed by

aeolian processes ،متقارن يا موجي

Wave‐formed ripples


نمونه اي از ريپل مارك ها


Current ripplesهاي جرياني، ريپل ماركAsymmetricalيا نامتقارن،

در اثر حركت جريان آب يا بادد بطور يك طرفه ايجاد مي شونو شيب دو طرف آنها به يك

اندازه نمي باشداند نسبت به سطح افق نامتقارنها تيز نيست و نوك آن .

باشد بلكه به حالت گرد مي .در رسوبات بادي و

اي نيز بعضي رسوبات رودخانه. قابل مشاهده است

قيم، به اشكال مختلفي مثل مستاي، مارپيچي يا سينوسي، زنجيرهزبانه اي و هاللي ديده شود

،راستStraight

خميدهSinuous

زنجيركشCatenary

هالليLinguoid

/ Lunate


يا Wave ripplesهاي موجي ريپل ماركsymmetricalمتقارن،

شيب در دو طرف ريپل به يكاندازه است و در اثر حركت امواج

.تشكيل شده اندهاي ساحلي كم عمق در قسمت و در نتيجه حركت قرينه آب به

. آيد و لذا قرينه اند وجود مي ت طبقا(قسمت تيزي به طرف باال

و قسمت منحني به طرف ) جوانتمتوجه اس) طبقات قديمي(پايين

ط در با توجه به اينكه امواج دريا فقاعماق كم موثر است،

لذا، آثار ريپل ماركرا فقط در مشاهده شده رسوبات ساحلي

و برعكس، وجود اين آثار، نشانه.عمق كم رسوبگذاري است


Graded beddingاليه بندي دانه ترتيبي،

اليه بندي دانه ترتيبي تغييرات تدريجي در ابعاد ذرات

. تشكيل دهنده اليه استذرات درشت معموال در كف طبقه اند اندازه ذرات رسوبي

به صورت تدريجي از پايين به باالدر يك واحد رسوبي كم مي شود

،بدين ترتيب در حالت كليو يك تغيير ناگهاني در ابعاد ذرات د

.طبقه مجاور وجود خواهد داشت ضخامت طبقات ممكن است

كند از يك سانت تا چندين متر تغيير .

ين اگر ذرات دانه ريز ماتريكسي در بذرات ديده شوند؛

رعت نشانه رسوبگذاري بر اثر كاهش س. به طور ناگهاني مي باشد

در غير اين صورته رسوبگذاري در محيطي صورت گرفت

كه سرعت به طور تدريجي كاهش .پيدا كرده است

انواع دانه بندي تدريجي ،نرمالNormal grading ،معكوسRevers grading


انواع دانه بندي تدريجي ،دانه بندي تدريجي نرمال

Normal grading اندازه ي دانه ها به طرف باال ريز

تر مي شود و نسبت به وده نوع ديگر دانه بندي فراوان تر ب

به طوري كه زمين شناسان درصورت برخورد به اليه اي كه دانه

بندي آن از پايين به باال درشت ر شونده باشد آن اليه را برگشته د

.نظر مي گيرند در اثر رسوب گذاري حين كاهش

.سرعت جريان تشكيل مي گردد عالوه بر مناطق عميق دريا در دشت هاي سيالبي رودخانه ها

تشكيل مي گردند

،دانه بندي تدريجي معكوسRevers grading

اندازه دانه ها در يك اليه به طرف نوع باال افزايش مي يابد البته اين. از دانه بندي متداول نيست

ازجمله محيط ها ي تشكيلدهنده ي اين نوع از دانه بندي ها

ا در قائده ي جريان هاي تور بيداته بچگالي باال و

يبرخي از رسوبات ولكاني الستيك.


نمونه هاي انواع دانه بندي


ساختهاي بعد از رسوب گذاريشامل تعدادي از ساخت ها است

يا بالفاصله بعد از رسوب گذاري ايجاد شده) دياژنز زود رس(

،ترك هاي گليMudcracks آثار قطرات باران

Rain spots ، سودومورف هاي ژيپس طبقه بندي پيچيده

Convolute bedding ساختمان هاي لغزشي

Sluming ژئوپتال

Geopetal

يا بعد از گذشت مدت زمان)دياژنز تاخيري(طوالني قالب هاي وزنيLoad casts

استيلوليتStylolite ندول هاNodules، ژئودGeode كنكرسيون هاConcretions


طرز تشخيص باال و پايين طبقهاگر وضعيت كليچينه

ناحيه مشخص باشد، شناسيتوان انتظار داشت كه باال و مي

پايين طبقات، كند از اين وضعيت كلي تبعيت مي

لي اگر منطقه نا آشنا و وضعيت ك چينه شناسي آن روشن نباشد،

ه براي تشخيص باال و پايين الي ها كمك بايستي از بعضي نشانه

: شامل . گرفتهاي گلي ترك :اثر قطرات باران :

اثرات شكنجي :اليه بندي چليپايي :اليه بندي دانه ترتيبي :استفاده از فسيل ها :

دانه ريز، رسوبات آواريبعضي از•ها به صورت اثرات حركت كرم

مجراهايي حفظ شده كه تماما به . سطح طبقه سوراخ شده اند

ها مثل دو صدف بعضي از فسيل •ر ها نيز اغلب به حالتي قرا كفه اي

گيرد كه قسمت محدب آن به مي. طرف باالي طبقه باشد

ساخت بالشي :


Mud Cracksهاي گلي، ترك هنگامي كه رسوبات رسي در

مجاورت هوا خنك شوند، در اثر انقباض ناشي از خشك شدن،

ها به ترك هايي در سطح آن. وجود مي آيد

ها، ها ممكن است اين ترك بعدرسوبات ماسه اي و يا بوسيله

هاي رسوبات رسي با تركيب. متفاوت پر شود

بدين ترتيب به كمك اين هاي پر شده، مي توان باال و ترك

. پايين طبقه را مشخص كرد


: اثر قطرات باران برخورد قطرات باران با سطح

رسوبات رسي نرم، هاي كوچك در باعث ايجاد حفره

. آن مي گردد اگر ريزش باران ادامه يابد، اين

شوند ها محو مي حفره ولي ممكن است اثرات قطرات

مجزاي باران در آن ها حفظ شود در اثر پوشش توسط ساير

. ها محفوظ بماند رسوبات، مدت وجود چنين آثاري نمايشگر

. سطح اليه خواهد بود


، زمين شناسي 1393. آبادي، رسول شريفي نجف.1اخت با تاكيد بر شواهد ژئومرفيك زمين س(ساختماني

، نجف آباد )س(انتشارات مهر زهرا . )فعال

ساخت هاي گنبدي، گنبد نمكيف بطور كلي، ساخت هاي گنبدي را مي توان به عنوان ساخت هايي تعري

–ند كه از پايين به باال اثر مي كن –كرد كه در نتيجه نيرو هاي قائمي . تشكيل مي شوند

ت كه بديهي است كه در اينجا، مقصود آن دسته از ساختمان هاي گنبدي شكلي استشكيل آنها، غير از عوامل تكتونيكي بوده است و

،از جمله مهم ترين آنها، مي توان گنبد هاي نمكيSalt dome را نام برد . ،مقطع اين ساختمان ها دايره اي است و در مواردي كه محيط اطراف آن ها متجانس نباشد

. ميدان تنش حاصله نيز متجانس نبوده و ممكن است مقاطع آن ها غير دايره اي باشدات در مجموع مي توان گفت كه اين ساختمان ها زماني تشكيل مي شوند كه در زير طبق

و بعضي مثل نمك، گچ( ناحيه اي، اليه اي كه خاصيت تغيير شكل پالستيك عالي دارد كه .موجود است) انواع رس ها

ن فشار را هرگاه اين طبقه پالستيك، به علتي تحت فشار واقع شود، به علت وضعيت خميري، اي•ه ها نقطه به حالت هيدرواستاتيك به تمام نقاط منتقل مي كند و در حالتي كه در قسمتي از الي

. به سمت باال حركت كرده و ساخت گنبدي را به وجود مي آورد. موجود باشدoعامل تنش متفاوت است و در مورد نمك، اختالف وزن مخصوص قابل توجه بين نمك و

.سنگهاي اطراف سبب حركت نمك به سمت باال مي شود


ساختمان گنبد هاي تبخيري )گنبد هاي نمكي( تركيب گنبد هاي تبخيري

قسمت اصلي عموما از جنس نمك است و ممكن است از ژيپس يا انيدريت تشكيل شوند) چند درصدي(ندرتا . شكل اين ساختمان ها

به شكل گنبد هاي مجزا ويا به صورت هسته تاقديس ها ديده مي شوند .اهميت اقتصادي گنبد هاي نمك

اين گنبد ها از نظر اقتصادي اهميت زيادي دارند . ،در بسياري موارد، ساختمان تاقديس سنگهاي روي گنبد هاي نمكي

نفتگير هاي اقتصادي را تشكيل مي دهد و گاهي نيز اين امر در پوشش سنگ گنبد ها به چشم مي خوردددر بسياري حاالت، كانسار هاي ارزشمند گوگرد در داخل پوشش سنگها وجود دار.


نحوه شكل گيري گنبد نمكيگيرد هنگامي كه نمك تحت تاثير لرزش ناگهاني مانند زلزله قرار مي

مانند يك ماده قابل ارتجاع عمل مي كند كه يا خرد مي شود ، يا به حالت. تغيير شكل برگشت پذير عكس العمل نشان مي دهد

اما هنگامي كه توده نمك تحت تاثير فشار مداوم قرار گيرد مانند يك مانع غليظ عمل مي كند

اين پديده را خزش مي گويند .

ه شرايطي مانند نقطه ذوب، انجماد، چگالي ، تغييرات فشار و درج. حرارت در شكل گيري نمك ها موثر مي باشند

اغلب گنبدهاي نمكي در نواحي گرمسير تشكيل مي شوند.


ناوديس حاشيه اي گنبد هاي نمكي ناوديس حاشيه اي گنبد هاي

salt dome rimنمك، synclines

معموال همراه با گنبد هاي نمكي. ديده مي شود

ه نمكي كه گنبد هاي نمكي را بوجود مي آورد، از نزديكترين

قسمت هاي اليه اصلي نمك به . گنبد تامين مي شود

اين امر سبب نازك شدن اليه نمك در اطراف توده و در مرحله بعد در باعث فرونشيني طبقات رويي و

اين قسمت و ايجاد ناوديس حاشيه.اي مي شود


شكل گنبد هاي نمكي هسته گنبد هاي نمكي

ير از نمك تشكيل و تزريق آن به زكل سنگهاي اطراف سبب تغيير ش

. آن ها مي شود كم و بيش دايره اي و در بعضي

.موارد بيضوي طويل است بعضي از گنبد هاي نمكي در

سطح زمين بيرون زدگي دارند و گنبد هاي آن ها مشخص است

ه بطوري كه ارتفاع آن ها نسبت بمتر و در 13زمين هاي اطراف به

.متر مي رسد 25مواردي نادر به

عمق گنبد هاي نمكي هم. متفاوت است

بر اساس اطالعات حاصله ازهاي تحقيقات ژئوفيزيكي و گمانه

اكتشافي در بسياري حاالت، عمق آن ها به

. چند كيلومتر مي رسد ،شكل خارجي توده نمك

همواره مخروطي و گنبدي نيست در بعضي موارد شكل توده هاي

. ديواره مانند است گاهي نيز به شكل توده هاي

.استوانه اي است


ساختمان و پوشش داخلي گنبد هاساختمان داخلي گنبد ها

ساختمان داخلي داراي شكل هاي متفاوتي است وبه صورت اليه اليه تا توده هاي نامنظم ديده مي شود .عموما چين خوردگي در همي دارد . ،در قسمت هايي كه اليه ها مشخص اند

شيب زيادي دارند ودر پاره اي حاالت نيز قائم است.

پوشش رسي بعضي از گنبد هاي نمكي توسط پوششي از شيل و

. يا ساير سنگهاي رسي احاطه شده استدر بعضي موارد قشر هاي كنگلومرا نيز ممكن است ديده شود.


هاي ساختمان سنگهاي رسوبي اطراف گنبدنمكي

اين سنگها به شكل گنبد يا تاقديس در مي آيند . ،در بعضي موارد، اليه بندي سنگها رسوبي دروني توده نمك

به موازات فصل مشترك نمك و سنگهاي درونگير استكه اين قبيل گنبد هاي سوراخ نكننده معروف است . ،علت ايجاد وضعيت بدين خاطر است كه گنبد هاي نمكي

قبل از رسوب سنگهاي رويي به وجود آمده و در معرض فرسايش قرار گرفته است و

.بدين ترتيب اين گنبد ها نيز در اعماق اليه هاي اطراف خود متقاطع اند

تكامل ساختمان گنبد ها در بعضي موارد با بررسي وضعيت طبقات درونگير گنبد ها

.مي توان زمان تشكيل آنها را مشخص كرد


گنبدهاي نمكي مهم ايران گنبدهاي نمكي ايران در

استان هاي فارس و هرمزگان و . سمنان ديده مي شود

برخي از جزيره هاي ايراني درخليج فارس، مانند جزيره هرمز،

.گنبدهاي نمكي هستندگنبد نمكي جاشكگنبد نمكي پل جزيره هرمزجزيره ابوموسيگنبد نمكي سياهو

گنبد نمكي قشمزآباد گنبد نمكي كنار سياه فيرو

فارس گنبد نمكي جهاني فيروزآبادانگنبد نمكي كرموستج الرستگنبد نمكي گچينگنبدهاي نمكي سمنانگنبد نمكي نهند


ن دير گنبد نمكي جاشك، حد فاصل شهرستاو دشتي در استان بوشهر

يكي از بزرگ ترين گنبدهاي نمكي خاورميانه


گنبد نمكي جزيره هرمز


آشنايي ها، ها عبارت از شكستگي هايي هستند كه در آن گسل

ي كنند و هاي طرفين صفر شكستگي، به موازات اين صفحه لغزش پيدا م سنگها تشخيص داد ها را از درزه به كمك همين مشخصه، مي توان آن .

ها در انواع مختلف متفاوت است لغزش گسل .از چند ميليمتر تا چندين كيلومتر تغيير مي كند . در بعضي موارد، يك گسله به صورت مجزا ديده مي شود

ه اي حاالت، چندين گسله موازي و نزديك به هم ديده مي شوند ك ه ولي در پار. به نام منطقه گسله ناميده مي شوند

ه شود، ها ديد گاهي نيز بدون اين كه يك شكستگي مشخص در سنگها، به نام ها نسبت به هم تغيير مكان مي يابند كه منطقه بين آن سنگ

. منطقه برش موسوم است


نمونه اي از گسل ها


تقسيم بندي گسل هاها را بر اساس اصول مختلف گسل

: طبقه بندي مي كنند بر اساس شيب صفحه گسل :

گسل پرشيب : 80تا 30شيب صفحه گسل، بين •

. درجه مي باشد گسل كم شيب :

درجه 30شيب صفحه گسل از •كمتر باشد

گسل عمودي : 80شيب صفحه گسل بيشتر از •

درجه باشد ها طبقه بندي زايشي گسل :

دي بر حالت گسل نسبت به چينه بن :اي گسل چينه :

سطح گسل موازي سطح •. چينه بندي است

گسل مطابق و نامطابق :ها در جهت يا خالف شيب گسل•

جهت شيب طبقات باشد، گسل . مطابق يا نامطابق مطرح است

وضع گسل نسبت به طبقات اطراف : ،امتدادي، شيب لغز، مورب، طولي

عرضي و چرخشي يا :Pivotalمحوري،

يك يا هر دو قطعه گسل حول يك •محور كه عمود بر سطح گسل

. است، دوران نموده استها بر اساس طرح آن طبقه بندي گسل


: امتداد و شيب گسل ،در بسياري حاالت

ح صفحه گسل يك سط مستوي و يا حداقل دره منطقه مورد مطالعه، بحالت مستوي است،

لذا شيب و امتدادصفحه گسل را

همانند شيب و امتداد طبقات

اندازه گيري . مي نمايند

،امتداد گسلStrike يك خط افقي در

ه سطح گسل است، كمقدار آن نسبت به . شمال بيان مي شود

،شيب گسلDipو زاويه بين سطح افق

سطح گسل را شيب. گسل مي نامند

متمم زاويه شيباز Hadeهيد،

زاويه بين، تعريف. مي شود


زاويه ريك و اثر گسل ،زاويه ريكRake

: Pitchيا پيچ، زاويه بين خطي كه

اثر حركت گسل را در روي صفحه آن نشان مي دهد با خط افقي كه در صفحه گسل

. قرار دارد

،اثر گسلFault trace :ح محل تقاطع صفحه گسل با سط

له زمين به نام اثر گسل يا خط گسمعروف است


كمر باال و كمر پايين ) فرا ديواره و فرو ديواره( قطعه روي سطح گسل را كمر باال وقطعه زير آن را كمر پايين مي نامند .هاي قائم صادق نيست، اين اصطالحات در مورد گسل

چون در اين حالت باال و پايين سطح گسل مفهومي ندارد .


: ها طبقه بندي زايشي گسلاساس اين طبقه بندي، نوعحركت نسبيكه ها است در امتداد گسل

. خود ناشي از نحوه تشكيل و مكانيسم توسعه گسل استگسل نرمال يا عادي، مستقيم يا وزني:

كمر باال نسبت به كمر پايين به طرف پايين حركت كرده است . ،گسل معكوسReverse :

گسلي است كه در آن كمر باال به طرف باال حركت كرده باشد .. درجه است 45در حالت كلي شيب گسل بيشتر از •

گسل امتداد لغز : به موازات امتداد گسل است، ) لغزش كلي(جابجايي كلي

. يعني لغزش امتدادي غالب بر لغزش شيبي است•


ها شماتيك طبقه بندي زايشي گسل


: گسل نرمال يا عادي تقسيم بندي بر اساس حالت

: گسل نسبت به چينه بندي گسل مطابق :

شيب سطح گسل در جهت شيب. طبقات است

گسل نامطابق : شيب سطح گسل در خالف جهت

.شيب طبقات است


گسل معكوس گسل معكوس به دو حالت زير

: ديده مي شود سوارشدگي(راندگي : (

به گسل معكوسي كه شيب آندرجه باشد، راندگي 45كمتر از ر اين گسل به نام گسل زي. گويند

. رانده نيز معروف است رو راندگي :

ت گسل رو رانده، گسل معكوسي اس 10كه زاويه شيب آن كمتر از

. درجه و لغزش كلي آن زياد باشد


: هاها بر اساس طرح آن طبقه بندي گسلطبقه بندي بر مبناي وضعيت

: ها نسبت به يكديگر آنهاي موازي، گسلParallel

array : داراي شيب و امتداد يكسان يا

ر تقريبا يكسان بوده و با يكديگ. موازيند

هاي شعاعي، گسلRadial :دتقريبا همه از يك نقطه منشعب ان .ها تشكيل معموال روي گنبد

. مي شود

،گسل پر مانندFeather :هاي فرعي از به هم پيوستن گسل

به اصلي، منظره پر يا شاخه مانند. ايجاد مي شود

هاي محيطي، گسلPeripheral :ا ها به صورت دايره ي طرح اين گسل

. قوسي از دايره استهاي پوششي، پله اي، گسل

En Echelon :اي دارند حالت پله

و يكديگر را . مي پوشانند


روش هاي تشخيص گسل ها ها هاي خارجي تشخيص گسل نشانه :

ها و يا ها بر روي زمين باعث جابجايي، قطعه، تكرار اليه عملكرد گسلشناسي مي شود هاي ديگر زمين ساخت

ها هاي داخلي تشخيص گسل نشانه : ،نشانه هايي كه مربوط به سطح گسل مي باشد


: ها هاي خارجي تشخيص گسل نشانه هاي خطي انتظام(ها خطواره : (

وجود هر نوع شكل خطي طويل وسطح زمين، غير عادي در

ها نشانه اي الزم ولي غير خطواره كافي براي يك گسل اند،

ها ممكن است به دليل زيرا خطوارهوجود درزه، دايك، اليه بندي يا

. تورق نيز ايجاد شوند

پرتگاه :هاي پر شيب و طويل وجود پرتگاه

. با سطحي نسبتا صاف

جابجايي : جابجايي رشته ارتفاعات يا

ها يا ديگر رودخانه . ژئومورفولوژيكياشكال

قطع شدگي :قطع و محو شدن ناگهاني ارتفاعات

. يا برجستگي هاهاي جوان شده رود :

بر اثر كج شدن زمين، جهتها ها و آبراهه جريان در رود

. معكوس شده است


: ها هاي خارجي تشخيص گسل نشانه تغيير ناگهاني

: هاي رسوبي رخساره گاهي، قرار گرفتن غير عادي

ها در كنار هم و يا وجود سنگ اليه هايي كه از نظر رخساره رسوبي در

شوند، شرايط يكساني تشكيل نمي. دليلي بر عملكرد گسل است

فرازمين و فروزمين : هاي ناشي از وجود دره

پايين افتادگي و ي هاي ناشي از باال زدگ برجستگي

. هاي واقع در بين چند گسل سنگ

كشيدگي طبقات : ،به هنگام تشكيل گسل

ها، به علت اصطكاك سنگطبقات طرفين سطح گسل در

. جهات مخالف هم كشيده مي شوندت ها جها با استفاده از اين كشيدگي

ن حركت طرفين گسل را نيز مي توا. تشخيص داد

لرزه خيزي :امتداد خطيهاي زمين لرزه

. يا ثبت شدهتاريخي


: ها هاي داخلي تشخيص گسل نشانه آيينه گسل :

سطوح صيقلي و داراي خش لغزش كه ناشي از ) خطوط لغزشي(

هاي برشي در عملكرد نيرو. هاي ضعيف ترند سنگ

گوژ : مواد پودر شده و عمدتا رسي در

هاي طول گسل كه از ويژگي. هاي مستحكم ترند سنگ

هوازدگيو تجزيه :هوازدگي، تجزيه، سيمان شدگيو

. تغيير رنگ خطي سنگها

سطح ايستابي : در مواردي، گوژ رسي، سدي نفوذ

اد ناپذير در جلو آب زيرزميني ايجمي كند كه باعث تفاوت سطح

. ودايستابي در دو سوي گسل مي شسيليسي شدنوها انيتشكيل ك :

در بعضي موارد ممكن است درهاي حاصل از گسل، طول شكاف

عبور و كانيهاي حاوي محلول. رسوب نمايند


مفهوم چين هاي شود هنگامي كه سطحي اوليه بر اثر دگرديسي، خميده و يا منحني م

ساختاري به نام چين توليد مي شود .ها به وجود مي آيد ها از دگرديسي شكننده سنگ شكستگي

ها در طول سطوح مجزا مي شود، كه موجب شكستن كامل آن ها است سنگ» شكل پذير « ها نمايش دگرديسي اما چين

وليد كه تغييرات تدريجي اما پيوسته تري را در وضعيت فضايي و دروني ت. مي كند، به گونه اي كه سنگ، خود را با دگرديسي سازگار مي كند

چنين دگرديسي با نفوذتر از تغيير شكلي است كه موجب گسلش مي شود .


نمونه اي از چين ها


تعاريف اوليه چين ها يال چين :

دو طرف يك چينهاي ها يا پهلو را يال

. چين گويند لوالي چين :

نقطه انحنايبيشينه سطح

ها را لوال چين . مي گويند

خط لوال : خطي كه در امتداد

ن آن، چين بيشتري.انحنا را دارد

سطح محوري :سطحيفرضي است

كه چين را تا حدي به دو قسمت

مساوي تقسيم .مي كند

محور چين : محور چين

عبارتست از فصل مشترك سطح

محوري با سطح .طبقه


)ادامه(تعاريف اوليه چين ها ،خط الرأسCrest

ن خطي است كه در امتداد بلندتري. نقاط يك چين رسم مي شود

،خط القعر، ترافTrough خطي است كه در پايين ترين

. شود قسمت چين رسم ميزاويه ميان يالي يا زاويه چين :

له كوچكترين زاويه اي كه به وسي. هاي چين ساخته مي شود يال

پالنژ چين : زاويه اي را كه محور يك چين با

.افق مي سازد


بر اساس جهت بسته شدن چين هاي تاق شكل چين :

ته چين هايي كه به سوي باال بسها در سوي مي شود، يعني يال

خالف لوال شيب دارد هاي ناو شكل چين :

چين هايي كه به سوي پايين ها به سوي بسته مي شوند و يال

. لوال شيب دارند هاي خنثي چين :

ها به سوي چين هايي كه يال.جوانب بسته مي شوند


ري صفحه محو) شيب(بر اساس وضعيت هاي راست چين :

چيني با سطح محوري تند تا. قائم

هاي مايل چين :ها چيني كه سطوح محوري آن

شيب متوسط دارد هاي خوابيده چين :

چين هايي كه سطوح محوري. نزديك به افق دارند

هاي برگشته چين : هاي مايلي را كه يك پهلوي چين

ها وارونه شده آن


: بر اساس زاويه ميان يالي ،اندازه زاويه ميان ياليinterlimb angle

دها را نشان مي ده ميزان تنگي چين را مي سنجد كه مقدار فشردگي چينه . هاي ماليم، چينGentle folds

مي باشد 180تا 120زاويه بين يالي، بين . هاي باز، چينopen folds

مي باشد 120تا 70زاويه بين يالي، بين . هاي بسته، چينclose folds

مي باشد 70تا 30زاويه بين يالي، بين . هاي تنگ، چينtight :

مي باشد 0ـ 30زاويه بين يالي، بين . هاي هم شيب چين :

درجه مي باشد 10هاي چين با هم موازي و زاويه بين يالي بين صفر تا ها يا يال پهلو .


: بر اساس طبيعت نيمرخ چين ودشكلي كه روي صفحه عمود بر محور چين ديده مي ش: نيمرخ چين .

هاي موازي چين : ها اندازه گيري مي شود، ثابت است ضخامت اليه كه عمود بر سطح چين .شكل چين با افزايش عمق تغيير مي كند . هاي همسان يا مشابه چين :

ونه اي ضخامت متعامد اليه چين خورده به شيوه اي سيستماتيك تغيير مي كند، به گ. كه چين ضخامت ثابتي را موازي با سطح محوري حفظ مي كند

شكل چين با افزايش عمق تغييري نمي كند . هاي جناغي يا اكاردئوني چين :

هاي تيز دارد هاي مستوي و لوال يال


ها در حالت سه بعدي انواع چين هاي قبلي همگي طبقه بندي

براساس نيمرخ و بعدي چين وبا چشم پوشي از بعد سوم مورد بحث قرار گرفته بود . هاي زير مي باشد ها در حالت سه بعدي شامل چين انواع چين :

هاي استوانه اي، چينcylinder : ،ممكن است با حركت يك خط به موازات خود ايجاد شودبه گونه اي كه سطح چين توليد شده، يك گروه خطوط موازي را در بردارد . هاي غير استوانه اي چين :


: هاي غير استوانه اي چين ها شامل موارد زير مي باشد بسيار رايج بوده و چند نوع ويژه آن :

هاي پري كلين چين :ن در چيني كه دامنه آن در دو جهت به تدريج تا صفر كاهش يافته، به گونه اي كه چي

. هاي دقيقي دارد فضا محدوده پري كلين ممكن است تاقديس و يا ناوديس باشد . هاي گنبدي چين :

ه به يك گنبد، نوعي پري كلين تاقديسي است كه شيب آن شعاعي، يعني در نقش. صورت ساختاري مدور ديده مي شود

تشتك :يست و تشتك يا حوضه، يك فرورفتگي ناوديسي است كه داراي جهت پالنج مشخص ن

. در تمام جهات به طرف خارج گنبد پالنج دارد


ينبر اساس روش تشكيل و مكانيزم چچين خوردگي خمشي، فلكسور يا چين خوردگي حقيقي :

هاي فشاري يا زوجي توليد شود ممكن است بر اثر استرس . چين خوردگي جرياني يا چين خوردگي نامقاوم :

ها مخصوص نواحي است كه طبقات ضخيم و مقاوم وجود ندارد و تمام سنگ . بصورت پالستيك تغيير شكل مي دهد

چين خوردگي برشي يا چين خوردگي لغزشي : ر قرار هاي جزئي در دره هايي كه به فواصل كم پهلوي يكديگ بر اثر جابجايي

. دارد، به وجود مي آيد چين خوردگي بر اثر حركات قائم :

ت باعث حركات قائم متفاوت كه با هيچگونه شكستگي همراه نباشد ممكن اس. ايجاد چين خوردگي در پوسته زمين گردد


تعريف ناوديسچين به طرف باال مقعر است .

هاي ساده شيب دو در ناوديس. دپهلو به طرف يكديگر مي باش

اين تعريف عموما صادق استولي مواردي نيز وجود دارد كه

اين تعريف جوابگو نيست، هاي لذا ناوديس چيني كه سنگ

جوانتر در مركز آن قرار دارند، . تعريف مي شود

هاي ناوديس هاي چين پهلوممكن است در يك طرف شيب

طور داشته، يا به صورت افقي، يا ب.عمود باشد


مقطع ها از نظر شكل در تقسيم بندي ناوديسقائمناوديس متقارن :

سطح محوري آن قائم است .هر دو پهلو شيب يكسان دارد .ناوديس نامتقارن:

سطح محوري آن مايل است . شيب دو پهلو در دو جهت مخالف

بوده و زاويه شيب دو پهلو متفاوت

. مي باشد

ناوديس برگشته: سطح محوري مايل است و هر دو پهلو يك جهت شيب دارد ومعموال دو پهلو داراي زواياي شيب

. متفاوت مي باشد درجه 90پهلويي كه بيش از

چرخيده است، برگشته و درجه 90پهلويي كه كمتر از

. چرخيده است، نرمال مي باشدناوديس خوابيده:

سطح محوري معموال افقي است.


ساير ناوديس هاناوديس بادبزني:

هر دو پهلوي آن برگشته است وها در جهت مخالف هم مي باشد شيب پهلو .ود روي سطح زمين اين ناوديس ممكن است با تاقديس، اشتباه گرفته ش

هاي جوان تر كه در مركز قرار دارند، مي توان تمييز داد ولي از روي سنگ .

،حوضهBasin :ت و حوضه يك فرورفتگي ناوديسي است كه داراي جهت پالنج مشخص نيسدر تمام جهات به طرف مركز حوضه پالنج دارد .


ناوديس مركب ها به تنهايي يافت نمي شوند و چين

هاي زيادي معموال هر چين به يك سيستم چين تعلق دارد كه خود از چين . ها را تشكيل مي دهد تشكيل شده و كمربند چين

،ناوديس مركبsynclinorium، هاي كوچكتر تشكيل شده ناوديس بزرگي است كه از چين .هاي فرعي و كوچكتري نيز هست ها، در روي چين اصلي، چين در اغلب آن

هاي فرعي كوچكتر مي باشند هاي فرعي نيز به نوبه خود داراي چين اين چين .


ناوديس پالنج دارشناسي بايد در سه جهت هاي زمين ها، مثل ساير ساختمان ناوديس

فضايي مورد مطالعه قرار گيرند، ه براي بررسي ناوديس در حالت سه بعدي بايستي محور ناوديس را نيز ب

. مشخصات قبلي اضافه كنيمي محور ناوديس در بعضي مواقع افقي است، در بعضي ديگر مايل و در بعض

ديگر به صورت قائم مي باشد، ناوديسي پالنج دار يعني:

محور ناوديس نسبت به افق زاويه اي تشكيل مي دهد درجه در تغيير است 90تا 0كه اين زاويه از .شناسي به صورت از روي نقشه زمينV شكل ديده مي شود

جهت پالنج يا جهتي كه محور ناوديس به آن سمت شيب دارد، مخالف نوكV است


تعريف تاقديس چيني كه به طرف باال محدب

طبقات قديمي در مركز . (است).اندهاي ساده پهلوي در تاقديس

چين در جهت مخالف يكديگر . شيب دارد

ها شيب دو در بعضي تاقديسه پهلو در يك جهت است يا اينك

هر دو پهلو افقي است و باالخره ها پهلوهايي درهم بعضي از آن

دارند، كه در اين صورت نمي توان. به آساني مورد مطالعه قرار داد


ر مقطع ها از نظر شكل د تقسيم بندي تاقديسقائمتاقديس متقارن

سطح محوري قائم مي باشد .دهاي چين شيب يكسان دارن پهلو .تاقديس نامتقارن

سطح محوري مايل است . شيب دو پهلو در دو جهت مخالف

زاويه شيب آن ها متفاوت مي باشد .

تاقديس برگشته سطح محوري مايل است وهر دو پهلو شيب هم جهت دارد

معموال دو پهلو داراي زواياي شيب . متفاوت مي باشد

درجه 90پهلويي كه بيش ازچرخيده، پهلوي برگشته و

درجه 90پهلويي كه كمتر از. چرخيده باشد، پهلوي نرمال است

تاقديس خوابيدهسطح محوري معموال افقي است . هاي خوابيده معموال داراي چين

هاي ديگري به صورت تاقديس. فرعي مي باشد

هاي فرعي ساختمان اين گونه چين.انگشتي شكل مي نامند


ساير تاقديس هاتاقديس بادبزني

هر دو پهلوي آن برگشته است .شيب دو پهلو به سمت هم است و ممكن است كه در سطح زمين با

ناوديس اشتباه گرفته شود ر ولي از روي طبقات قديمي تر كه د

مركز چين قرار دارند از ناوديس . تشخيص داده مي شود

تاقديس پالنج دار محور آن نسبت به سطح افق

زاويه دار و درجه در تغيير است 90تا 0از .عني اگر تاقديس بدون پالنج باشد، ي

د محور تاقديس به صورت افقي باش ها را شناسي اليه روي نقشه زمين•

به صورت موازي هم خواهيم ديد ،اگر تاقديس داراي پالنج باشد

طبقات در سطح زمين به صورت •منحني هايي كه در قسمت . انتهايي به هم مي رسند، است

جهت پالنج، سمتي است كه •.دها در آن به يكديگر مي رسن اليه


Anticlinoriumتاقديس مركب، نام هاي كوچكتر تشكيل شده باشد به اگر تاقديس بزرگ از چين

. تاقديس مركب خوانده مي شودها وسعت داشته و چين بزرگي است كه در حدود يك كوه يا سلسله كوه حداقل داراي مقطعي به طول چندين كيلومتر است .


تعريف كوه زايي واژه كوهزاييOrogenesis،

1890در سال ) گيلبرت. ك. ج(شناس آمريكايي اولين بار توسط زمين . ميالدي براي توصيف فرآيند كوه سازي پيشنهاد شد

پيشوندoro شناسي به معناي كوهستان است در زمين .حركات كوهزايي

به حركاتي از پوسته جامد زمين كه نواحي نسبتا محدودي را شامل شده ولي در اين نواحي در زمان نسبتا كوتاهي شديدا اثر كرده وشناسي جديدي نيز توليد مي كنند هاي زمين ساختمان


حركات زمين حركات كوهزايي

ها شده است و ها و پيدايش سلسله جبال سبب ايجاد كوهستانهاي داخلي، از طرف ديگر نيرو

نند هاي مختلفي ما هاي ديگري در زمين داشته و باعث به وجود آمدن پديده فعاليت. ندآتشفشان، چين، زمين لرزه، گسل، دگر شيبي و باالخره درز و شكاف مي گرد

پوسته زمين از تعدادي صفحه تشكيل شده استصفحات بر روي آستنوسفر كه حالت خميري و پالستيكي دارد، قرار دارند .

ندصفحات به دليل وجود حركات كنوكسيوني در داخل گوشته زمين در حال حركت هست .مرز اين صفحات ممكن است به صورت همگرا، واگرا و يا امتداد لغز باشد .

در مرز صفحات همگرا دو صفحه به يكديگر برخورد مي كنند ودر واگرا دو صفحه از همديگر دور مي شوند .


چگونگي كوه زايي كوهزايي در محل برخورد صفحات همگرا يا نزديك شونده روي

. مي دهدبرخورد صفحات مزبور موجب مي گردد تا نهشته اي رسوبي كه در حاشيه

ها انباشته شده اند قاره درهم كوبيده شده و يا خرد شوند وها تا خوردگي پيدا كرده و ها يا به عبارت كلي تر اليه سنگ

. روي هم رانده شوندگاهي صفحه اي كه بخشي از پوسته قاره اي روي آن سوار است با صفحه

. نندديگري كه بخشي از پوسته قاره اي ديگر را حمل مي نمايد، تصادف مي كات در نتيجه لبه جلويي صفحه اول به زير لبه جلويي صفحه دوم فرومي رود و موجب

. چين خوردگي را در محل تصادف فراهم مي سازد


هاي حركات كوهزايي مدت زمان و نشانه ت ها مي شود طوالني اس فرآيندي كه سرانجام منجر به تشكيل كوه

اما در مقايسه با حركات خشكي زايي، خيلي سريع عمل مي كنند .ه استها كوهزايي تا چند ميليون سال طول كشيد در بسياري از سلسله كوه .اثر شناسي كه از برخورد صفحات حاصل شده است و فرآيندهاي زمين

: هاي كوه زايي نشانه . هميشگي در پوسته زمين باقي مي گذارندتشكيل حوضه اي باز در پوسته

ساختمان هايي به عرض چند ده يا چند صد كيلومتر و عمق چندين كيلومتردگر شكلي پوسته در اثر فشردگيهاي ماگمايي و دگرگوني در اثر باال رفتن حرارت فعاليت


نمونه اي از حركات كوه زايي


فاز، پريود و كمربند كوهزايي در مورد حركات كوهزايي اصطالحات زير وجود دارد:

فاز كوهزايي :دتغيير شكل هايي كه طي فاصله زماني محدود و معيني انجام مي گيرد را گوين . پريود كوهزايي :

چند فاز كوهزايي متوالي، بنام پريود كوهزايي ناميده مي شود . كوهزايي با سلسله جبالي :

اين نام به منطقه نسبتا باريكي كه تغيير شكل پيدا كرده اطالق مي شود . كمربند كوهزايي :

به مجموعه چند سلسله جبال كه از نظر تكتونيكي به هم وابسته و.طي يك كوهزايي چين خوردگي پيدا كرده اند، كمر بند كوهزايي گفته مي شود


پايان كوهزايي هنگامي كه كوهزايي

پايان مي پذيرد، باال آمدگي روي مي دهد وكيل يك پوسته قاره اي پايدار تش

مي شود كه در آن چند صفحه كوچكتر پوسته اي توسط

هاي فعال كه به تازگي كمربندتثبيت و پايدار شده اند، به

يكديگر مربوط مي شوند و يكه بلوك بزرگتر و جديد از پوست

. سخت تشكيل مي دهنديگر، هاي پايدار د با تشكيل بلوك

يج وسعت اين پوسته سخت بتدر. افزايش مي يابد


هاي مرتبط با خشكي زايي پديد حركات خشكي زايي

در حركاتي از پوسته جامد زمين است كه در آن قسمتي از پوسته زمين بطور آرام. مدت فوق العاده طوالني بطور قائم پايين يا باال مي رود

هاي شناسي تقريبا ثابت مانده و ساختمان هاي زمين در اثر اين حركات ساختمان جديدي توليد نمي گردد،

بلكه اين حركات موجب تغييرات عمده اي در نواحي رسوب گذاري شده و. ها را تغيير مي دهد سواحل دريا

،پيشروي درياTransgressionريج در در اثر حركات خشكي زايي ناحيه اي به آهستگي نشست مي كند، دريا به تد

احيه آن پيشرفت مي كند و آب دريا نواحي وسيعي از آن را مي پوشاند و در نتيجه ن. رسوب گذاري وسعت مي يابد

،پسروي آب درياRegression ،بالعكس اگر ناحيه اي در اثر خشكي زايي به آهستگي صعود نمايد

در اين ناحيه دريا به تدريج عقب نشيني مي كند


شماتيك پيشروي و پسروي درياها

پسروي درياها پيشروي درياها214)ويرايش يكم(شناسي ساختماني زميننيا اعلمي. ح -94بهار

هاي حركات خشكي زايي نشانه ز از حركات خشكي زايي را از روي رسوبات حاصل از پيشروي و پسروي و ني

. هاي موازي مي توان تشخيص داد طريق ناپيوستگيپيشروي دريا

ارت چنانچه رسوبات دانه ريز بر روي رسوبات دانه درشت ته نشين شوند و به عبهاي عميق بر روي رسوبات منطقه كم عمق حاكي از پيشروي ديگر وجود رخساره

. ها است آب درياپسروي دريا

اني برعكس رسوبات پيشروي، در پسروي دريا از توسعه و گسترش رسوبات فوق. رسوبات دانه درشت و قاره اي جاي رسوبات عميق را مي گيردكاسته شده و نيز

ناپيوستگي موازيقات طبقات دو طرف ناپيوستگي با هم موازي هستند، ولي در بين دو دسته از طب

. يك سطح فرسايشي ديده مي شودسطح ممكن است مسطح يا ناهموار باشد .ي زايي و اين گونه ناپيوستگي در اثر باال آمدن قائم پوسته زمين و يا حركات خشك

.خارج شدن از آب و پس از مدتي مجددا در زير آب قرار گرفتن به وجود آمده اند


تغيير شكل سنگ ها ،تغيير شكل يك ماده

هاي اعمال شده تغييرات فرآيندي است كه به وسيله آن در اثر عمل نيرو . فيزيكي در ماده توليد مي شود

شود، مهمترين نيروهايي كه بر پوسته زميني اعمال مي. است هاي بزرگ سنگ در پوسته و گوشته بااليي ناشي از ثقل و حركات نسبي توده

يادي بر از آنجا كه نيروي ثقل با جرم متناسب است، وزن ستون سنگي پوشاننده، نيروي ز•. هاي عميق درون پوسته وارد مي كند سنگ

ر شكل هاي وارد بر جزيي از سنگ، يك گروه تنش توليد مي كند و تغيي نيرو. ودها با تغيير ابعاد توده سنگ اندازه گيري مي ش به وجود آمده از اين تنش

اين تغيير ممكن است در بردارنده تغيير در شكل يا حجم يا هر دو بوده واسترين را ايجاد كند.


انواع تغيير شكل ،در اثر عملكرد تنش بر جسم

خطوط مستقيم آن تغيير طول و تغيير شكل مي دهد وسطوح آن نيز از حالت مسطح بودن خارج مي شود . نهايي حالت(با توجه به وضعيت حجم قبل از تغيير شكل و بعد از آن (

دو نوع تغيير شكل را مي توان نام برد كه شامل موارد زير است:تغيير شكل همگن

نيز اگر بعد از تغيير شكل خطوط مستقيم جسم همچنان مستقيم بماند و خطوط موازي•. حالت موازي خود را حفظ كند، تغيير شكل از نوع همگن است

تغيير شكل ناهمگن :وند در اين تغيير شكل خطوط مستقيم از حالت خود خارج شده و به منحني تبديل مي ش•

. و هم چنين خطوط موازي، حالت توازي خود را از دست مي دهند


انواع تغيير شكل همگنتغيير شكل برش محض :

ه به تغيير شكل متجانس گفته مي شود كه در آن خطوطي از جسم كه بير هاي اصلي تغيير شكل قرار گرفته است، قبل و بعد از تغي موازات محور

. ها موازي باقي مي ماند شكل، همچنان با اين محورتغيير شكل برش ساده :

آن، به تغيير شكل متجانس صفحه اي با حجم ثابت گفته مي شود كه درس از دسته سطوح معيني از جسم كه قبل از تغيير شكل موازي بوده است، پ

. تغيير شكل نيز حالت موازي خود را حفظ كند


مراحل تغيير شكل اجسامجسم تحت تنش، با توجه به جنس

هاي آن و تداوم تنش، تغيير شكل:مختلفي در آن به وجود مي آيد

مرحله االستيك : با برداشتن عامل تنش، جسم به

ير حالت اوليه خود بر مي گردد، لذا تغي شكل در اجسام ارتجاعي يا كشساني

برگشت پذير و متناسب) جامد هوك(با تنش است و عامل زمان در آن

. دخالت نداردمرحله پالستيكي :

اگر تنش اعمالي بر جسم از حدل االستيك تجاوز نمايد، تغيير شك

در نتيجه . پالستيكي رخ مي دهدتغيير شكل در اجسام شكل پذير

دائمي است و اگر تنش حذف شود، .تغيير شكل در جسم باقي مي ماند

ر تغيي) مايع نيوتن(در اجسام خميري

شكل تابع زمان و در مقابل تنش معين غير صفر سرعت آن ثابت

مي ماند و پس از حذف تنش، تغيير . شكل حفظ مي شود

مرحله شكست : در صورت اضافه شدن تنش موثر بر

جسم، با توجه به خواص اجسام، بعد يا از مرحله تغيير شكل االستيكي وند بعد از تغيير شكل پالستيكي، چ

ها ظاهر و در شكستگي در سطح آن. پايان، گسيخته مي شود

واكنش مواد در برابر تنش واردهمواد شكننده :

قبل از ايجاد تغيير شكل خميري. خواهند شكست) پالستيكي(

مواد شكل پذير :كي يك حد فاصل طوالني بين االستي

.و شكستگي وجود دارد


q932+sgo reference fa lec

Engineering