1

မ၀ါဒစာေစာင

ဇြန ၂၀၀၉

ေဘးကငးလၿခေရးမ၀ါဒဆငရာေၾကညာစာတမး

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ

2

မာတကာ

စာမကႏာ

အတေကာက အသးအႏႈနးမား ၄

၁ ေနာကခသမငးႏင မတဆက ၅

၂ ေျပာငးလေနေသာ ေနာကခအေၾကာငးမား ၇

၃ လကရကငသးေနေသာ ေဘးကငးလျခေရးမ၀ါဒမားႏင အေတြ႔အၾကမား ၁၁

က အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလျခေရးမ၀ါဒမား ၁၁

ခ မဝါဒလကနာမႈမားက ေစာငၾကညကြပကျခငး ၁၂

ဂ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလျခေရးမ၀ါဒလကေတြ႔ကငသးမႈ အေတြ႔အၾကမား ၁၃

၄ အဓကကေသာမ၀ါဒဆငရာ ကစၥရပမားႏင ထညသြငးစဥးစားစရာ ကစၥရပမား ၁၇

က မ၀ါဒေရးရာရငးလငးတငျပမႈႏင နယပယ ၁၇

ခ မ၀ါဒမားလကေတြ႔ကငသးမႈႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာျပနာရပမား ၂၀

ဂ ၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ အစဥေျပာငးလေနေသာ လအပခကမားႏင ေဘးကငးလျခေရး

အစအမမား၏ ေရရညတညတခငျမမႈအတြက တန႔ျပနေဆာငရြကခကမား ၂၂

၅ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ မ၀ါဒေၾကညာခက (Safeguard Policy Statement) SPS ၂၆

က အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ကတက၀တျပမႈႏင စညးမဥးစညးကမးမား

(အေျခခမမား)အေပၚ ဆကစပလႊမးျခ ေဖာျပခက ၂၆

ခ မ၀ါဒ အေကာငထညေဖာေရး ျဖစစဥ ၃၆

ဂ အခနးက႑ႏင တာ၀နဝတရားမား ၄၇

၆ အစအမမားက အေကာငအထညေဖာျခငးႏင အရငးအျမစမား၏သကေရာကမႈမား ၄၈

က အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ေစာငၾကညျခငး ၄၈

ခ အရငးအျမစ သကေရာကျခငးမား ၄၈

ဂ အသက၀ငသညေန႔စြႏင ၾကားကာလ အပငးအျခား ၅၀

ဃ မဝါဒ သးသပခက ၅၀

၇ အၾကျပခကမား ၅၁

ေနာကဆကတြမား ၅၁

3

၁ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ လအပခကမား ၁။ သဘာ၀ပတ၀နးကင ၅၁

၂ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ လအပခကမား ၂။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ၆၈

ေနရာျပနလညခထားခရျခငး

၃ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာလအပခကမား ၃။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ၈၂

၄ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာလအပခကမား ၄။ ေငြေၾကးေထာကပမႈ ပစကြမားအတြက ၉၅

အထးလအပခကမား

၅ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏမ တားျမစထားသည ရငးႏးျမပႏမႈ လပငနးမားစာရငး ၁၀၈

၆ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလျခေရးကစၥရပမားက ၁၀၉

ေျဖရငးရနအတြက သကဆငရာ ႏငငအလကရေနေသာေဘးကငးလျခေရးစနစမားက

ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင အသးချခငး

ပးတြပါ ၁၁၈

၁ အျခားေသာ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔႔အစညးမား၏ အေတြ႔အၾက ၁၁၈

၂ အလယအလတသကတမး လပငနးအစအစဥ(၂၀၁၀-၂၀၁၂) ၁၂၅

ပမ မားျပားကယျပန႔ေသာ ပရသတဆသ႔ ေရာကေစရန ရညရြယလက ဤစာအပက အဂၤလပဘာသာမ

ျမနမာဘာသာသ႔ ျပနဆျခငးျဖစသည။ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏသည ဘာသာျပနဆမႈက မနကနတကေစရန

ႀကးပမးအားထတ စစေဆးမႈျပထားေသာလညး အဂၤလပဘာသာစကားမာ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ရးသးစကား

ျဖစေသာေၾကာင မရငးအဂၤလပစာသား သာလင အစစအမနျဖစသည။ (ဆလသညမာ မရငးအဂၤလပစာသားသာ

တရား၀ငအတညျဖစသည။) ထ႔ေၾကာင မညသညကးကားခကကမဆ မရငးအဂၤလပစာကသာ ရညညႊနးကးကား

ရမညျဖစေၾကာငးသေစအပပါသည။

4

အတေကာက အသးအႏႈနးမားADB အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ

CSS သကဆငရာႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား

DMC ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား

EBRD ဥေရာပျပနလညတညေထာငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ

EIA သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက

EMP သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ

ESMS သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစ

FI ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား

IEE ကနဥး ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈ

IFC ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး

IPP ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငး

IPPF ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငး မေဘာင

MFF ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ

MFI ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညး

NGO အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး

OCR ပမန အရငးအႏးေငြ ရငးျမစမား

OED လပငနးမား သးသပအကျဖတျခငးဆငရာ ဌာန

SES အထးအကျဖတေလလာခက

SIA လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက

SPS ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက

SPU ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစ

UNDRIP ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမး

5

၁။ ေနာကခသမငးႏင မတဆက

၁။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ (ADB) ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ မဝါဒမားထတြင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ သးခလညးပါဝငသည။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒ (၁၉၉၅)၊ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ (၁၉၉၈) ႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒ (၂ဝဝ၂) တ႔ျဖစၾကသည။ ထ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒသးခစလးမာ ျပနလညသးသပရမည သတမတကာလသ ႔ ေရာကရေနၾကၿပျဖစသည။ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏအေနႏင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား(Developing Member Countries-DMC)တြင ဖြ႕ၿဖးေရး ေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာစနေခၚမႈမားက တန႔ျပနေျဖရငးေပးႏငရန လအပလကရၿပး လကရေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားက ကငသးရာမ ရရခေသာ သငခနးစာမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရန၊ ေခးငားမႈပစသစမားႏင ဘ႑ာေငြပပးေပးသည နညးလမးသစမားႏင အဝငဂြငကျဖစေစရန စသညျဖငလညး လအပလကရသည။ထ႔အျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏မဝါဒမားသည အျခားေသာ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးမားႏင အေကြတာစညးမဥး ဘ႑ာေရးအဖြ႕မားကသ႔ေသာ1 ပဂၢလကအဖြ႕အစညးမားမ အေကာငးဆးအေလအကငမားကလညး ထငဟပရနလအပေနသည။ ၂ဝဝ၄ ဒဇငဘာတြင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမား အသစျပငဆငေရးဆြျခငး အတြက အႀကေဆြးေႏြးမႈစာတမးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ စမခန႔ခြေရးအဖြ႔မ အတညျပေပးခသည။ ရညရြယခကမာ ဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမား ထေရာကမႈက ျမႇငတငရနႏင ယငးမဝါဒမားသည ေျပာငးလလာေနေသာ ၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ လအပခကမားႏင စးပြားေရးအခြငအလမးသစမား က ထငဟပေစရန ရညရြယျခငးျဖစသည။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒအသစ Safeguard Policy Update- SPU သည (၁) ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ မဝါဒမား၏ ရငးလငးမႈ၊ ၿပးျပညစမႈႏင ေရ႕ေနာကညၫႊတမႈတ႔က ျမႇငတငရနအတြက ပမ ေကာငးမြနျပညစေအာင ေရးသားေဖာျပႏငရန (၂) ကနဥး ႀကတငေလလာဆနးစစျခငးႏင လပငနးေဆာငရြကေနစဥ ျဖစေပၚလာေသာ ရလဒမား က ၾကညၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကေသာ ခဥးကပပ ႏစမးက ဟနခကမေစရန (၃) ပမတးပြားလာေနေသာ ေခးငား ဝနေဆာငမႈ ပစသစမား၊ တထြငဆနးသစထားသည ရနပေငြေထာကပမႈ ပစသစမားႏင မဝါဒ အေကာငအထညေဖာမႈတ႔က ခနသားကကေစရန (၄) ႏငငစဘ႑ာေရး အဖြ႕အစညးမား (Multilateral Financial Institutions- MFIs) မားအၾကား ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမား အခငးခငး ဟနခကညေစရနႏင ေဘးကငးလ ၿခေရးဆငရာမဝါဒမားက စြမးေဆာငရည မတညေသာ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင လကေလာညေထြရေစရနအတြက ခနညႇေပးရနႏင (၅) အဖြ႕ အစညးတြငးလပငနးစဥမားႏင အရငးအျမစခြေဝ သးစြမႈက ပမတးတက ေကာငးမြနေစရန ရညရြယပါသည။

၃။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစသည ေအာကေဖာျပပါ ဖြ႕စညးပရေသာ ေပါငးစညးထားသည မဝါဒ တစခက ေပၚထြကလာေစသည။

(၁) ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက Safeguard Policy Statement- SPS တြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ဘဥးတညရညမနးခကမားကေဖာျပထားၿပး၊ မဝါဒ စညးမဥးမား၊ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာမဝါဒမားက ေဆာငရြကမည လပငနးစဥ စသညတ႔ က ေဖာျပထားသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ ေၾကညာခကသည လကရႏငအနာဂတ ေခးငား ေရးဆငရာ ပစမားအတြကလညး အသးျပရန ရညရြယထားၿပး ဖြ႕ၿဖးဆႏငငအဖြ႕ဝငမားမ အစးရ ႏင ပဂၢလကက႑ႏစခစလး၏ မတညေသာစြမးေဆာငရညမားႏင လအပခကမားႏငလညး လကေလာ ညေထြစြာ ကငသးသြားႏငရန ရညရြယသည။

1 စမကနးအတြက ေငြေၾကးေထာကပရာတြင ေျဖရငးရေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင လမႈေဘးျဖစႏငေျခမားအတြက အေကြတာ စညးမဥးမား၊ ဘ႑ာေရးဆငရာ

လပငနးမေဘာငတ႕က ျပ႒ာနးထားေသာ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားရသည။

6

(၂) လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ကငတြယ ေျဖရငး ရာတြင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား ျဖညဆညးေဆာငရြကရနလေသာ သးသန႔လအပခက မားကလညး ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားက သတမတေပးသည။ လပငနးမေဆာင ရြကမ ႀကတငစစေဆးျခငး၊ လပငနးေဆာငရြကစဥ သးသပျခငးႏင ႀကးႀကပကြပကျခငး မားအားျဖင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမးမားသည စမကနးျပငဆငခနႏင အေကာငအထညေဖာစဥအတြငး၌ ထလအပခကမားက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမားကလကနာေဆာငရြကေစသည။ အခန ကာလေရြ႕လားလာသညႏငအမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခက အသစမားကလညး ျပ႒ာနးကငသးႏငၿပး လကရလအပခကမားကလညး ပမထေရာကေစရန၊ ေျပာငးလလာေသာအေျခအေနမားက တန႔ျပနႏငရန၊ တစဆငခငး ေျပာငးလတးတကလာေသာ အေကာငးဆး အေလအကငမားကလညး ထငဟပေစရနေဆာငရြကႏငသည။

(၃) ေပါငးစညးထားေသာ လပငနးေဆာငရြကမႈလမးၫႊန အခနးတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေခးငားမႈ မစတငမ ေဆာငရြကရေသာ ဆနးစစမႈမားပါဝငၿပး စမကနးစကဝနးတေလာက ေဆာငရြကမည ႀကးႀကပမႈမားကလညး ေဖာျပထားသည။

၄။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႕မ အတညျပၿပးပါက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက ႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားလကနာရမည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာလအပခကမားသည လကရ ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာမဝါဒ သးခေနရာတြင အစားထးဝငေရာကလာမညျဖစၿပး လပငနးေဆာငရြကမႈလမးၫႊန အသစသညလညး လကရလမးၫႊန၏ အခနး F1၊ F2 ႏင F3 ေနရာတြင အစားထးဝငေရာကလာမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ လကစြစာအပ2 ႏင သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခက ဆငရာလမးၫႊနမႈမား (၂ဝဝ၃) တ႔ကလညး လအပသလအသစျပငဆငေရးသားမညျဖစၿပး ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ မားဆငရာ လကစြစာအပက ျပငဆငေရးသားကာ အေသးစတလမးၫႊနခကမားႏင လကနာကငသးသငသည အေကာငးဆးလပထးလပနညးမားက ထညသြငးေဖာျပမညျဖစသည။

၅။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက၏ ေဆြးေႏြးေနဆမၾကမးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဝကဘ ဆကတြင ေအာကတဘာ ၂ဝဝ၇ မစ၍ တငထားေပးၿပး ျပငပမေဆြးေႏြးအၾကျပမႈမားက ဖတေခၚခသည။ တငပင ေဆြးေႏြးသညကာလ (ႏဝငဘာ ၂ဝဝ၇ မ ဧၿပ ၂ဝဝ၈ အၾကား) အတြငး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဒသတြငးႏင ျပငပတြငကငးပခေသာ သကဆငသေပါငးစပါဝငသည တငပငေဆြးေႏြးမႈအလပ႐ေဆြးေႏြးပြ ၁၄ ခမ တစဆင မားျပားလေသာ မတခကမားႏင အေသးစတအၾကျပခကမားက လကခရရခပါသည။ ထ႔အျပင စာျဖငေရးသား တငျပေသာအၾကျပခကမား၊ က႑အလကေဆြးေႏြးခကမား၊ အလြတတမးေတြ႕ဆမႈမားႏင တယလကြနဖရငမားမ လညး တန႔ျပနအၾကျပခကမားက ရရခပါသည။ တငပငေဆြးေႏြးသည အခနကာလ သတမတခကအတြငး ရရသည မတခကမားအားလးက ဝကဘဆကတြင ေဖာျပေပးထားသည။ ကယကယျပန႔ျပန႔ရရေသာ အၾကျပခကမားက တန႔ျပနေဆာငရြကႏငရနအတြက ဘဏစမခန႔ခြမႈအဖြ႕သည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက၏ ဒတယ မၾကမးက ျပငပတငပငေဆြးေႏြးမႈမားမရရလာေသာ မတခက၊အၾကျပခကမားအေပၚ အေျခခ၍ေရးဆြခ ၿပး မနလာၿမ႕တြငေနာကထပ တငပငေဆြးေႏြးမႈအလပ႐ေဆြးေႏြးပြတစခကငးပကာ သကဆငသမားအားလး ျပနလည ျပငဆငထားသည မၾကမးက သးသပခြငရေအာင ေဆာငရြကေပးခသည။

၆။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက၏ ဒတယမၾကမးက အမားျပညသေလလာႏငရနအတြက ၂ဝဝ၈ ေအာကတဘာ ၃ မ ဒဇငဘာ ၄ အထ ဝကဘဆကတြင ေဖာျပေပးထားသည။ အၾကျပခကမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရး

ဘဏဘကမ တန႔ျပနမႈမားအေသးစတဇယားက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒအသစ၏ ဝကဘဆကတြင ၂ဝဝ၈ ေအာကတဘာ ၉ ၌ စတငေဖာျပၿပး ယငးတြင ႏငင/ေဒသအလကေဆြးေႏြးမႈ ၁၄ ခႏင မတခကေပးႏငသည

2 အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ (၁၉၉၈) ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ လကစြစာအပ- အေလအကငေကာငးမားအတြက လမးညႊန ။ မနလာ

7

ကာလျဖစေသာ ၁၂ ေအာကတဘာ ၂ဝဝ၇ မ ၃ဝ ဧၿပ ၂ဝဝ၈ အတြငးရရေသာ စာျဖင ေရးသား ေပးပ႔သည အၾကျပခကမား အားလးက ေဖာျပေပးထားသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားက ဆနးစစသည လပငနးစဥ ကနဥးမၾကမး (လပငနးလမးၫႊနမၾကမး) ကလညး ၂၄ ေအာကတဘာ ၂ဝဝ၈ တြင စတငရရႏငေအာင ေဆာငရြက ေပးခသည။ ထ႔အျပင သကဆငသမား၏ ေတာငးဆခကအရ ေဝါဟာရဖြငဆခကမၾကမးကလညး ဝကဘဆကတြင တငေပးခသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက၏ ဒတယမၾကမးႏငပတသကသည အလပ႐ေဆြးေႏြး ပြက ၁၈-၂၁ ႏဝငဘာ ၂ဝဝ၈ တြင မနလာ၌ကငးပခသည။ ယငးတြင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ ေၾကညာခက မၾကမးႏင ပတသကၿပး သကဆငသမားမ အၾကျပခကမားအေပၚ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ တန႔ျပနေဆာငရြကထားမႈမားႏင ပတသကၿပး ကယကယျပန႔ျပန ႔၊ ထထဝငဝငေဆြးေႏြးခ ၾကပါသည (အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အစရငခစာကလညး ဝကဘဆကတြင ၾကည႐ႈႏငသည)။

၇။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခက၏ မၾကမးစာတမးကေရးဆြၿပး တငပငေဆြးေႏြးမႈႏငလမးၫႊန မႈ မား လပႏငရန ဘတအဖြ႕သ႔ ၂ဝဝ၉ ဇနနဝါရတြငေပးပ႔သည။ ဘတအဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမားက ၂ဝဝ၉ ေဖေဖာဝါရတြင စတငခသည။ ထ႔ေနာက ဘတအဖြ႕ဝငမား၊ ဝနထမးမား၊ အစးရ၊ အရပဘကအဖြ႕မား၊ ပဂၢလကက႑ႏင ပညာရင မား ပါဝငေသာ ျပငပသကဆငသမားစသညတ႔ျဖင အတြငး၊ အျပငႏစရပစလးတင ပငေဆြးေႏြးၿပး ရလဒအျဖစ R-paper က ထတျပနႏငခသည။

၂။ ေျပာငးလေနေသာ ေနာကခအေၾကာငးမား

၈။ ကမ႓ာေပၚတြငလဥးေရအထထပဆးျဖစၿပး အလငျမနဆးဖြ႕ၿဖးေနေသာ အာရပစဖတေဒသတြင အဘနနး အရနအဟနျဖင လမႈေရးႏငပတဝနးကငဆငရာ ေျပာငးလမႈႀကးမားျဖစပြားလကရသည။ အာရႏငင အမားအျပား၏ ဖြ႕ၿဖးမႈသည ေရရညတညျမမႈရႏငပါမညလားဟေသာ စးရမပပနမႈမားလညး စတငေပၚထြကလာေနသည။ အလငအျမန စကမႈထြနးကားလာျခငးႏငၿမ႕ျပထြနးကားလာျခငးတ႔ႏငအတ သဘာဝအရငးအျမစမားက ထတယ လမႈမားလညး အလငအျမနျမငတကလာခသည။ ယငးတ႔ေၾကာင ေျမယာအသးခမႈႏင အေျခခေနထငမႈမားတြင အေျပာငးအလမားဆကတကျဖစေပၚၿပး ေရအရငးအျမစမား၏ အရညအေသြးႏင ပမာဏမား ကဆငးလာျခငး၊ ဇဝမးစကြယဝမႈမား ဆး႐ႈးေပာကကြယျခငး၊ သစေတာျပနးတးျခငးႏင ကႏာရမားျဖစထြနးျခငး၊ ညစညမးမႈမား ျမငတကလာျခငးႏင လ႔ကနးမာေရးအတြက ဆးကးမားျဖစေစျခငး စသညတ႔ကျဖစေစသည။ ထၿခမးေျခာကမႈမားသည ဆငးရသားမားအေပၚ ပ၍ အခးမညစြာသကေရာကမႈႀကးမားသည။ လဥးေရ သပသညးဆျမငမားလာျခငး ႏငအတၿမ႕ ျပဖြ႕ၿဖးေရးႏင အေျခခ အေဆာကအဥလပငနးမားအတြက ေျမယာလအပခကမားျပားလာေသာအခါတြင မမဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးျဖစပြားၿပး ဆငးရသားမားႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားကသ႔ ေဘးျဖစလြယေသာ အပစမားအတြက ဆးရြားေသာ အကးဆကမားက ျဖစေစသည။ ကမ႓ာေပၚရ ဌာေနမးႏြယစဝငေပါငး သနး ၂၅ဝခန႔ ရသညအနက ၇ဝ% ခန႔မာ အာရပစဖတေဒသမ ျဖစၾကသည။ အေရအတြက ၁၂ဝ ခန႔ရေသာ ဘာသာစကားမားမာလညး မးသဥးမညအႏရာယ သ႔မဟတ မးသဥးေပာကကြယျခငးတ႔က ၾကေတြ႕ေနၾကရာ ဌာေနတငးရငးသားမ းႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈႏငမးႏြယစအျဖစဆကလက ရငသနရပတညႏငမႈတ႔က အႀကးအကယၿခမးေျခာကခေနရသညက သႏငသည။ သဘာဝပတဝနးကင နမကပကစးျခငးႏင ဆႏၵမပါဘ ေနရာျပနလည ခထားခရျခငးေၾကာငျဖစေသာ ဆငးရနမပါးမႈမားက ကာကြယတားဆးရန၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားႏင အျခားေဘးျဖစလြယေသာ အပစမား၏ အထးလအပခကမားႏင ရပငခြငမားက ေလးစားလကနာရန၊ ယငးတ႔က ကငတြယေျဖရငးႏငမည ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႔ဝင ႏငငမား၏ မဝါဒမားႏင စြမးေဆာငရညတ ႔က ျမႇငတငတညေဆာကေပးရန စသညတ႔သည အလြနခကခေသာ စနေခၚမႈႀကးမား ျဖစလာခသည။

8

၉။ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား DMCs သည ေပၚေပါကလာေသာ လမႈေရးႏင သဘာဝဝနးကငဆငရာ စနေခၚမႈမားက ပစအမးမးျဖင ရငဆငေဆာငရြကေနၾကသည။ အခ႕ေသာဖြ႔ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားသည ၎တ႔၏ သဘာဝဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားႏင စမထနးခပေရးဆငရာ မေဘာငမားက ပမ တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကခၾကသည။ အျခားႏငငမားမာမ မဝါဒမားေကာငးစြာ ဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာင ရြကႏငျခငးမရဘေငြေၾကးေထာကပသမား၏ မဝါဒမားႏင လပထးလပနညးမားကသာ မျငမးေဆာငရြကၾကသညမားလညး ရသည။ ေဒသတြငးရ ဖြ႕ၿဖးေရးျဖစစဥႀကးသည အစးရႏင ပဂၢလကမား၊ အရပဘကအဖြ႕မားႏင ေဒသႏရျပညသလထ၏ တာဝနႏင အခနး က႑မားကေျပာငးလပစၿပး လမႈေရးအရႏင သဘာဝပတဝနးကငအရ ေရရညတညတေသာဖြ႕ၿဖးေရးပစက ပမအေလး ေပးလာၾကကာ ပြငလငးျမငသာမႈႏင လထပးေပါငးပါဝငမႈ တ႔ကလညး ပမေတာငးဆလာၾကသည။ တၿပငနကတညးမာပင ဘဏလပငနးမားႏင ၾကားခဘ႑ာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑ ႀကးမားလာသညႏငအမ ေကာပေရးရငးမားႏင လမႈေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ တာဝနမားက ေကပြနေစရန ဖအားမားလညး ျမငမားလာခသည။ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားသည ႏငငတကာ အေလအကငေကာငးမားႏင ပတသကသည ၎တ႔၏စႏႈနးမားက ျမႇငတငရန၊ ကမ႓ာလးဆငရာႏင ေဒသတြငးရ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးေဗဒဆငရာ ေဘးျဖစႏငေျခမားက တန႔ျပနေျဖ ရငးႏငမည စြမးရညက ျမႇငတငရန၊ လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင ေရရညတညတေစေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးကအားေပး ျမႇငတငရန တစေန႔တျခားပမလအပလာေၾကာငးက အသအမတျပ လကခလာၾကသည။ ထ႔အတပင ပဂၢလကက႑ရ စမကနး အေကာငအထညေဖာလသမားသည လမႈေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ တာဝနယမႈရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ပမဥးတညလာၾကသည။ အကယ၍ စညးကမးခကမားကလကနာ႐ သကသကထက ပမတကကြစြာ ေဆာငရြကျခငး သည ပမအေျမာအျမငႀကးေသာ စးပြားေရး ဆးျဖတခကျဖစေၾကာငး သကေသျပႏငပါက ၎တ႔က ထသ႔ေဆာငရြကမည ဧကနျဖစသည။

၁ဝ။ ႏငငစဘ႑ာေရးအငစတကးရငးမား MFIs ကလညး ေျပာငးလလာေသာ လအပခကမားႏင လကေလာ ညေထြျဖစေစရနအတြက ၎တ႔၏ လမႈေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက ျပငဆင ေျပာငးလခၾကသည။ ၂ဝဝ၅ ခႏစတြင ကမ႓ာဘဏက ယငးမပပးကညေသာ စမကနးမားတြင လမႈေရးႏင ပတဝနး ကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမႈမားက ထညသြငးႏငရနအတြက ႏငငအလကေရးဆြေဆာငရြကေသာ စနစက စတငစမးသပ ကငသးခသည။3 ဇနနဝါရ ၂ဝဝ၈ တြင ႏငငအလကစနစမားက ကနဥးစမးသပကငသးေသာ စမကနး၏ အစရငခ စာက ကမ႓ာဘဏကထတျပနခသည။4 ထအစရငခစာကအေျခခၿပး ကမ႓ာဘဏသည စမကနး က တစဆငခငး တးခ႕ေဆာငရြကသြားကာ စမကနးအလက ေဆာငရြကေနရာမ ႏငငတစခလးအလက ေဆာငရြကရန ခြငျပခသည။ ယငးတြင ပမကယျပန႔ေသာ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက ေခးငားသမားႏင အျခားဖြ႕ၿဖးေရးမတဖကအဖြ႕ အစညးမားအား ကငသးေဆာငရြကေရးအတြက စစဥထားသလ ေခးငားသမားအေနႏငလညး စမကနးအဆငတြင အေကာငအထညေဖာႏငသညထကပမေသာ ေရရညလကနာကငသးႏငစြမးက ျမႇငတငေဆာငရြကရန ရညရြယထား သည။ ကမ႓ာဘဏသည ေျပာငးလလာေသာအေျခအေနမားႏင လကေလာညေထြရေစရန အတြက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏင ပတသကေသာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒက ၂ဝဝ၅ ခႏစတြင ျပန လညျပငဆငခၿပး ႐ပပငးႏင ယဥေကးမႈပငးဆငရာ အရငးအျမစမားႏငပတသကေသာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒက ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင ျပနလညျပငဆင ခသည။5 ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင ႏငငတကာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငးက လမႈေရးႏငသဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ေရရည တညတေရးမဝါဒမားႏင လပငနးေဆာငရြကမႈစႏႈနးမားက စတငကငသးေဆာငရြကသည။ ယငးသည ပဂၢလကက႑ အတြက ရလဒအေျချပစႏႈနးမားႏင အေလအကငေကာငးမားက စတင မတဆကကငသးေစျခငးလညးျဖစသည။ စးပြားျဖစ ဘ႑ာေရး အငစတကးရငးသ ၆၀ ေကာကလညး စမကနးမားက ရနပေငြခထားေပးရတြင လကနာကငသး ရမည ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး အငစတကးရငးမား၏ စြမးေဆာငရညဆငရာ စခနစႏႈနးမားက လကခကငသးခၾကသည။ ၂ဝဝ၆ ခႏစ၌ပင အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ (EBRD) က သဘာဝပတဝနးကငႏင ႀကတငကာကြယ ေရးဆငရာ လကနာေစာငထနးရမညမဝါဒမား6 က ျပ႒ာနးခၿပး ယငးတြင ႏငငအလက သးျခား ကငသးရမည စနစမားက 3 ကမ႓ာဘဏ ၂၀၀၅၊ လမႈဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး ျပာနာမား ေျဖရငးရန ဘဏမပပးထားေသာ စမကနးမားတြင ေခးငားသစနစ အသးျပမႈက စမးသပ လပေဆာငျခငး။ ဝါရငတနဒစ4 ကမ႓ာဘဏ ၂၀၀၈၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအတြက ႏငငအလက သးျခားစနစမားအသးျပမႈႏင ဆငေသာ စမးသပအစအစဥ၏ စဥးအဆငမားက အကျဖတျခငး။ ဝါရငတနဒစ5 IFC ၂၀၀၆။ လမႈပတဝနးကင ေရရညတညတမႈဆငရာ မဝါဒလပေဆာငခကစႏႈနးမား၊ ဝါရငတနဒစ

9

6 အေမရကတကလးဆငရာ ဖြၿဖးမႈဘဏ ၂၀၀၀၊ ပတဝနးကငႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လကနာမႈ မဝါဒ၊ ဝါရငတနဒစ7 EBRD ၂၀၀၈ EBRD လမႈဝနးကငမဝါဒ။ လနဒန8 ADB ၂၀၀၈၊ မဟာဗဟာ ၂၀၂၀- အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ၂၀၀၈-၂၀၂၀ ေရရညမဟာဗဟာအတြက မေဘာင။ မနလာ

စတငမတဆကေပးခသည။ ၂ဝဝ၈ ေမတြင ဥေရာပ ျပနလညတညေထာငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက သဘာဝ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးမဝါဒက7 စတငျပ႒ာနးကငသးခသည။ ယငးႏငတၿပငတညး လပငနးစြမးေဆာင ရညဆငရာ လအပခက ၁ဝ ခကကျပ႒ာနးခၿပး ၂ဝဝ၃ ခႏစက ျပ႒ာနးခေသာ ပတဝနးကငဆငရာမဝါဒေနရာတြင အစားထး ကငသးခသည။ EBRD ၏ မဝါဒႏင လပငနးစြမးေဆာငမႈဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားသည IFC မားႏင အလားသ႑ာနတေသာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားက ျပ႒ာနးေပးေသာလညး ယငးလပငနးေဆာငရြကေသာ ဥေရာပေဒသႏင ယငး လကမတေရးထးထားေသာ ဥေရာပ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အေျခခစညးမဥးမားႏင လကေလာညေထြစြာ ျပ႒ာနးေဆာငရြကျခငးျဖစသည။

၁၁။ ေငြေၾကးေထာကပသမားအခငးခငး ဟနခကညေစေရးႏင ႏငငအလကစနစမားႏင လကေလာညေထြျဖစေစ ေရးက ပမအေလးထားေဆာငရြကလာၾကသည။ ၂ဝဝ၅ ခႏစ ဖြ႕ၿဖးေရးအကအညမားထေရာကမႈဆငရာ ပါရ ေၾကညာခကက ေငြေၾကးေထာကပသမားႏင မတဖကႏငငမားအတြက ဆငးရမြေတမႈႏင မညမမႈက ေလာခေသာ အေထာကအပမား၊ ဖြ႕ၿဖးမႈတးျမႇငေရး၊ စြမးရညတညေဆာကေရးႏင ေထာငစႏစရညမနးခကမားေအာငျမငၿပးေျမာကမႈ အရနအဟန ျမႇငတငေရးစသညတ႔အတြက သးေသာအေထာကအပမားက စမခန႔ခြမႈႏင ယငးတ႔၏ထေရာကမႈတးျမႇငေစရန ေဆာငရြကမညဟ ကတကဝတျပသည။ ယငးေၾကညာခကတြင အေျခခစညးမဥး ငါးခပါဝငသည။ ယငးတ႔မာ သကဆငရာ ႏငင၏ဆးျဖတပငခြငက အာမခေပးရန၊ အလရငစမကနးမားက ႏငင၏ဖြ႕ၿဖးေရး မဟာဗဟာ မား၊ ဥးစားေပးမားႏင လပငနးစဥမားႏင ဟနခကညေစရန၊ အလရငအခငးခငး ၾကားတြငလညး ခဥးကပမႈပစမားႏင လပငနးစဥမား ဟနခကညေစရန၊ ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ရလဒမားအတြက စမရနႏင အျပနအလနတာဝနခမႈရေစရန စသညတ႔ျဖစသည။ ထစညးမဥးမားေပၚထြကလာျခငးေၾကာင အလရငအဖြ႕အစညး မားအေနႏင ဖြ႕ၿဖးဆမတဖက ႏငငမား၏ မဟာဗဟာမားႏင ဥးစားေပးလပငနးစဥမားတြင လမႈႏငပတဝနးကငဆငရာ စဥးစားခကမားက ေပါငးစပထညသြငးေစၿပး လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ျပနာရပမားက အမနတကယေျဖရငးႏငမည ေပါငးစညးညၫႊတေသာ ခဥးကပပတစခေပၚထြကလာေစေရး တြနးအားေပးႏငမညျဖစသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင အတညျပခေသာ Accra Agenda for Action တြင အထကပါစညးမဥးမားက ထပမ၍အတညျပေပးၿပး ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအေရးႀကးေၾကာငး ထပမအေလးအနကဖြငဆခသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ မ Ordinary Capital Resource (OCR) ေခးငားသမားအတြက ပပးသညအစအစဥတြင တငပငေဆြးေႏြးမႈ ရလဒမားအရ အစးရ က႑မ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏထမ ေဘးကငး လၿခေရး ရညမနးခကမား ႏင အစအမမားက ေယဘယအားျဖင လကခၾကေသာလညး အခ႕ OCR ၀နေဆာငမႈ သးစြသမားက ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အစအမမားျဖငေဆာငရြကမညအစား သကဆငရာႏငငအလကစနစျဖင ဥးစကေဆာငရြကပါက ပမသငေလာမညဟ ထငျမငေၾကာငးဆၾကသည။

၁၂။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမေဆာငရြကရေသာ လပငနးမား၏သေဘာသဘာဝသညလညး ေျပာငးလလာခသည။ အာရပစဖတေဒသရ ႀကတငေမာမနးထားသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရး၊ ေထာကပကညေရးႏင ဘ႑ာေရး က႑အခငးအကငးမားေျပာငးလလာျခငးေၾကာင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနႏင စနေခၚမႈအသစမားႏင လကေလာ ညေထြျဖစေအာင လကပါေျပာငးလေဆာငရြကလာခသည။ တၿပငနကတညးမာပင ဘဏ၏မလရညမနးခက ပနး တငျဖစေသာ အာရပစဖတေဒသအတြငး ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာချခငးကလညး မကေျချပတခမညမဟတေပ။ အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏအေနႏင အားလးပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး၊ ပတဝနးကငႏင သဟဇာတျဖစေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးႏင ေဒသတြငး ေပါငးစညးေရးစသည ဥးတညခက၊ ရညမနးခကမားက ဆကလကေဖာေဆာငသြားမည ျဖစသည။ အာရဖြ႔ၿဖးေရး ဘဏ၏ ေရရညမဟာဗဟာမေဘာင ၂ဝဝ၈- ၂ဝ၂ဝ (မဟာဗဟာ ၂ဝ၂ဝ)8 တြင အေျပာငးအလအတြက တြနးအား ႀကးငါးခက အဓကဥးတညထားသည။ ၎တ႔မာ- (၁) ပဂၢလကက႑ဖြ႕ၿဖးေရးႏင လပငနး ေဆာငရြကမႈ (၂) အပခပမႈ စနစေကာငးႏင စြမးေဆာငရညဖြ႕ၿဖးေရး (၃) ေဒသတြငးပးေပါငးေဆာငရြကေရးႏင ေပါငးစညးေရး (၄) ဘ႑ာေရး

10

က႑ဖြ႕ၿဖးေရးႏင (၅) ပညာေရး တ႔ျဖစၾကသည။ ပမတးခ႕လာေနေသာ ပဂၢလကက႑ဆငရာ အစအစဥတြင ဘ႑ာေရးက႑ႏင ရငးႏးျမပႏႈမႈေစးကြက၌ အရငးအႏးမားႏင ၀နေဆာငမႈသးစြသမားက ပမစလင မားျပားေအာင ေဆာငရြကေနသည။ တၿပကနကတညးမာပင အေရအတြကမားျပားလာေသာ အေျခခအေဆာက အအစမကနးမား၏ လမႈေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမားမာ ႐ႈပေထြးနကနၿပး အထအခကမခေသာ အေနအထားရေသာေၾကာင ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားက မျဖစမေန အသစျပငဆငျပဌာနးရန လအပလာျခငးျဖစသည။ သ႔မသာ စမကနးမား၏ လမႈႏင သဘာဝဝနးကငဆငရာ ေရရညတညျမမႈက အာမခႏငမညျဖစသည။ ယငးအခကသည အျပသေဘာေဆာင ေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး၏ အသးအပြငတစချဖစသည။

၁၃။ ၂ဝဝ၄ ၾသဂတတြငအာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ဘကစေထာငစျပျပငေျပာငးလေရးအစအစဥက စတငကင သး ၿပး ေခးငားသညပစအသစမား၊ လပငနးေဆာငရြကရာတြင ဖြ႕ၿဖးေရးပနးတငမား ထထေရာကေရာက ေအာငျမငေစ ေရးအတြက နညးလမးအသစမား စသညတ႔က စတငမတဆကေပးခသည။ မၾကာေသးမက စတငခေသာ 'ဖြ႕ၿဖးေရး ရလဒမား၊ တထြငဆနးသစမႈႏငထေရာကမႈ' လပငနးစဥသစႏင ဝငေငြအလယအလတတငးျပညမားႏင OCR ေခးငားသႏငငမားအတြက ဘဏ၏အေထာကအပမားကျမႇငတငျခငး စသညတ ႔သည ေထာကပကညမႈမား ထေရာကေစေရးအတြက တးျမႇငေဆာငရြကရနလေၾကာငး ႏငငတကာသေဘာတညခကမားႏငလညး ခနသား ကက စတငေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားမာ ဖြ႕ၿဖးေရးအေထာကအပ မားေပးရာတြင စမကနးမားကတက႐ကထတေခးသညပစသာ အဓကေခးငားသည ပစအျဖစ တြငကယခေသာ ကာလမားက ေရးဆြ ထားျခငးျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေခးငားေရးပစအမးမး ႏင တထြငဆနးသစထားေသာ ရနပေငြေထာကပမႈစနစမား အားလးအတြက အကးဝငရနလအပသည။ ယငးတ႔က အစဥ အလာအရ အသးျပခေသာ စမကနးဗဟျပ ေဘးကငးလၿခမႈးအစအမမားက ျဖညဆညး ေပးႏငမညမဟတပါ။ ေခးငား မႈပစသစမားႏင Multitranche Financing Facility (MFF) စသည ဘ႑ာေငြ ေထာကပေရးနညးလမးမားသည ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက လကေတြ႕ကငသးျခငးႏင လကနာမႈရ/မရ စစေဆးျခငးတ႔ျပလပရာတြင ႐ႈပေထြးမႈမားပမျဖစပြားေစမညမာ ဧကနျဖစသည။ ေခးငားမႈ ပစသစမားထပမ ေပၚထြကလာျခငး၊ တထြငဆနးသစမႈမား ဆကလကျဖစပြားျခငးတ႔ႏငအတ ေခးငားသႏငငမား ဘကမလညး အေျခအေနမားေျပာငးလသြားမည ျဖစျခငးေၾကာင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမား၏ ဆေလာမႈႏင ထေရာကမႈက ျမႇငတငသြားရန အျမလအပေန မညသာျဖစသည။

11

၃။ လကရကငသးေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားႏငအေတြ႕အႀကမား

က။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမား

၁၄။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒဆငရာ မေဘာင။ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားမာ ေယဘယအားျဖင ဆးရြားျပငးထနေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားက ေရာင႐ား ရန၊ ေလာခရနႏင ဆးကးသကေရာကမႈနညးေစရနရညရြယေသာ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ မဝါဒမားျဖစ သည။ ဖြ႕ ၿဖးေရးလပငနးစဥမားေၾကာင ထခကနစနာသြားေသာ သ႔မဟတ ေဘးဖယထတျခငးခရေသာသမား၏ အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကေရးလညးပါဝငသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒဆငရာမေဘာငတြင သဘာဝပတဝနးကင၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏင မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးႏင ပတသကသည လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ သးျခားမဝါဒသးခပါဝငသည။9 ၎တ႔က အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏလပငနး ေဆာငရြကမႈမား10တြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ထညသြငးစဥးစားရမညအခကမား၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရမႈမားႏင11 ဌာေနတငးရငးသားမား12 ႏငဆကစပသည လပငနးေဆာငရြကမႈလကစြႏင ယဥတြအသးျပသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ျပနလညေနရာ ခထားေရး လကစြစာအပ (ေအာကေျခမတစ- ၂) ႏင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစခကဆငရာ လမးၫႊနခကမား (၂ဝဝ၃) တ႔တြင ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင အသးဝငသည အေလအကင ေကာငးမားက ေဖာျပထားသည။ ထေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒသးခအျပင ေရ၊ စြမးအငႏင သစေတာက႑စသည အျခားေသာ က႑အလက ေရးဆြထားသည ေဘးကငး လၿခေရးမားတြငလညး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကာကြယေစာငေရာကမႈမားပါဝငသည။

၁၅။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား။ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒသးခစလးတြင သကေရာကမႈ ဆနးစစျခငး၊ စမကနးေရးဆြျခငးႏင စမကနးစကဝနးတစေလာကလးတြင ၾကေတြ႕ရႏငသည ဆးရြားေသာ အကးဆကမားက ေလာကေအာငေဆာငရြကျခငးစသညတ႔က စနစတကသတမတေဆာငရြကႏငမည လပငနးစဥမားပါဝငသည။ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားသည (၁) စမကနးစကဝနး၏ အေစာပငးကာလမားအတြငး ျဖစႏငေျခရေသာ အကးဆက မားက ေဖာထတၿပးဆနးစစျခငး (၂) ၾကေတြ႕ႏငသညဆးရြားေသာ အကးဆကမား က ေရာင႐ားရန၊ ေလာပါးသြားေစရန၊ အကးဆကနညးပါးေစရနႏင ထခကနစနာမႈမားအတြက တနရာတနေၾကး ျပနလညေပးေလာရန စသညတ႔ကအစအစဥ ဆြၿပး လကေတြ႕ေဖာေဆာငျခငး (၃) စမကနးျပငဆငေရးဆြခနႏင အေကာငအထည ေဖာခနမားတြင ထခကနစနာမႈခစားရမညသမားက အသေပးၿပးတငပငမႈမားျပလပျခငး စသညတ႔က ေဆာငရြကရန ျပ႒ာနးထားျခငးျဖစသည။ ယငးမဝါဒမားသည ပဂၢလက႑လပငနးမားအပါအဝင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ရနပေငြ ေထာကပထားေသာ စမကနးမား အားလး၊ စမကနးအစတအပငးအားလးႏင အကးဝငသည။ အေသးစတ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာလအပခကမားက လပငနးေဆာငရြကမႈလမးၫႊန (ေအာကေျခမတစ ၁ဝ မ ၁၂) တြင ေဖာျပထားသည။ ယငးတြင ေအာကပါအေကာင အထညေဖာမႈလပငနးစဥမား ပါဝငသည။ (၁) အာရဖြ ႔ ၿဖးေရးဘဏမ ရနပေငြေထာကပေပးမညစမကနးမားက စတငေဖာထတၿပးသညႏင တၿပငနက အဓကကေသာ ျပနာရပမားက ရာေဖြေဖာထတျခငးႏင တငးတာသတမတ ျခငးကစတငေဆာငရြကၿပး စမကနး စကဝနးတစေလာကလးတြငလညး ဆကလကေဆာငရြကျခငး (၂) အကးဆက မားက ဆနးစစျခငး၊ သကေရာကမႈ ေလာချခငး၊ စမကနးက ေစာငၾကညစစေဆးျခငးႏင အငစတကးရငးဆငရာ လပငနးစဥမား ပါဝငသည ေဘးကငးလၿခေရးအစအမက ျပငဆငေရးဆြျခငး (၃) စမကနး ျပငဆငေရးဆြခနႏင အေကာငအထညေဖာခနတြင စမကနးေၾကာင ထခကမညသမားက တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ၎တ႔အလြယတက လကလမးမမည ပစ၊ နညးလမး၊ ဘာသာစကားမားျဖင သတငးအခကအလကမားက မေဝေပးျခငး (၄) ေဘးကငး

9ပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒတြင အဓကအေၾကာငးရာ ၅ ခပါဝငရာ ငါးခေျမာကအေၾကာငးသာလင ပတဝနးကငႏင သကဆငပါသည။ (ပတဝနးကငဆငရာ စဥးစားသးသပခကမားက ADB ၏လပငနးလပေဆာငမႈတြင ေပါငးစပျခငး၊ စာပဒ ၃၀၊ ၅၀၊၇၀)10 ADB ၂၀၀၆ လပငနးေဆာငရြကမႈ လကစြအပငး F1 ADB ၏လပငနးလပေဆာငမႈတြင ပတဝနးကငဆငရာ စဥးစားသးသပခကမား။ မနလာ11 ADB ၂၀၀၆ လပငနးေဆာငရြကမႈ လကစြအပငး F2 မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရျခငး ဆငရာမ၀ါဒ။ မနလာ12 ADB ၂၀၀၆ လပငနးေဆာငရြကမႈ လကစြအပငး F3 ဌာေနတငးရငးသားမး ႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ။ မနလာ

12

လၿခေရးအစအမမားက အမားျပညသသရေအာင ထတျပနၿပး စမကနးစကဝနး၏ အဆငတငးတြင သတငးအခက အလကမားက ထတျပနေပးျခငး13 စသည လပငနး စဥမားျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမား အရ အာရဖြ႕ၿဖး ေရးဘဏႏင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမားက အတတကြ ေပါငးစညးေဆာငရြကရနလညး လအပသည။

၁၆။ အခနးက႑ႏင တာဝနဝတရားမား။ လကရေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒသးခစလး၏ အေျခခစညးမဥးမာ မဝါဒမားတြငျပဌာနးထားေသာ သတမတခကမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေရးမာ ေခးငားသ/ ဝန ေဆာငမႈသးစြသ၏ တာဝနသာျဖစသညဟ၍ျဖစသည။ ၎တ႔သည လမႈေရးႏငသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကမားက ေဆာငရြကျခငး၊ ထခကမႈရမညသမားႏင သကဆငရာ ရပရြာလထက တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ေဘး ကငးလၿခေရးအစအမမားက ႀကတငျပငဆငၿပး ကငသးျခငး၊ ထအစအမမား အေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကည စစေဆးျခငး၊ ေစာငၾကညမႈအစရငခစာမား ေရးသားတငျပျခငး စသညတ႔က ေဆာငရြကၾကရသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ အခနးက႑မာ ေခးငားသ/ဝနေဆာငမႈသးစြသမားသ႔ မဝါဒပငးဆငရာ လအပခကမားက ရငးျပျခငး၊ စမကနး ဆနးစစေနခနႏင အေကာငအထညေဖာေနခနမားတြင ၎တ႔အေနႏင လအပခကမား ျဖည ဆညးေဆာငရြကႏငရန လအပေသာစြမးေဆာငရညမားက ျမႇငတငေပးျခငး၊ ရနပေငြမခထားမ ႀကတငေလလာစစေဆးျခငးႏင ျပနလည သးသပျခငး၊ ေစာငၾကညစစေဆးျခငးႏင ႀကးႀကပကြပကျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ စမကနးစကဝနးအတြငးရ စမကနးကအတညျပရနဆနးစစခနႏင အတညျပခနမားတြင အထးအာ႐စကရန လအပသလ စမကနးအေကာငအထည ေဖာေနစဥကာလတစေလာကလးတြငလညး ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက လကနာျခငးရ/မရ စဥဆကမျပတ စစေဆးေနရမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမကနး ၿပးေျမာကမႈ အစရငခစာႏင စမကနး စြမးေဆာငရညအကျဖတမႈအစရငခစာမားတြင ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက လကနာေဆာငရြကမႈ အေျခအေနကလညး ေဖာျပရသည။

ခ။ မဝါဒမားလကနာမႈက ေစာငၾကညကြပကျခငး

၁၇။ လကနာေစာငထနးမႈေစာငၾကညေရးစနစ။ ၂ဝဝ၂ ခႏစ ျပနလညျပငဆငဖြ႕စညးခနမစ၍14 အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည စမကနးစညးမဥးစညးကမးမားလကနာေစာငထနးမႈေစာငၾကညေရးစနစက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားႏငအည ဖနတးေဆာငရြကခသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးဌာန၏ အက အညျဖင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စညးမဥးမားႏင လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လပထးလပနညးမားႏင လမးၫႊန ခကမားက လကနာမႈေစေရးအတြက သကဆငရာ ဌာနမားႏင စမခန႔ခြမႈတ႔က အၾကေပးရန အဓက တာဝနရသမာ စညးကမးထနးသမးေရးအရာရခပျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားက လကနာကငသး ျခငးရ/မရ စမကနးစကဝနးတစေလာကလး စစေဆးေနသည။ အကယ၍ စမကနးတစခက လကနာျခငးမရမည အလားအလာႏင ၾကလာရပါက စမခန႔ခြမႈျပနလညသးသပေရးအစညးအေဝးတြင စညးကမးလကနာေအာင ေဆာင ရြကေပးရမည လပငနးမားက အတညျပသတမတေပးသည။ ထ႔ေနာက အမနတကယလကနာျခငးရ/မရက ဝနထမးမားျဖငဖြ႕စညး ထားေသာ သးသပေရးေကာမတတြင ျပနလညေဆြးေႏြးသည။ လပငနးဌာနမားအေနႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမားက ဘတအဖြ႕ခြငျပခကမတငမ ၿပးျပညစေအာငေဆာငရြကထားရသည။ စမကနး အေကာငအထညေဖာ ေနစဥအတြငး၌လညး ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာျပဌာနးခကမားက လကနာျခငး ရ/မရစစေဆးမည အဖြ႕မားကေစလႊတ ၿပး အကယ၍လကနာကငသးရနပကကြကမညအေျခအေနမားႏင ၾကေတြ႔ရပါက လအပေသာ အေရးယ ေဆာငရြကမႈ မားကျပလပေစသည။

၁၈။ တာဝနခမႈစနစ။ ၂ဝဝ၃ ေမတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည တာဝနခမႈဆငရာစနစသစတစခက စတင ကငသးခသည။15 အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏရနပေငြျဖငေဆာငရြကေသာစမကနးမားေၾကာင ထခကသညသမားအတြက နစနာမႈမားကေဖာထတႏငရန၊ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားအပါအဝင မဝါဒမားႏင လပထးလပနညးမားအတငး

13 ADB ၏ လထဆကသြယေရး မ၀ါဒ ၂၀၀၅သည ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား အပါအ၀င ADB၏ လပငနးစဥ အမးမးအတြက သတငးထတျပနမႈ ဆငရာ လအပခကမားက စစဥတငျပသည။ 14 ADB ၂၀၀၁။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ျပနလည ဖြ႔စညးျခငး။ မနလာ။15 ADB ၂၀၀၃။ စစေဆးမႈ လပငနးမားက ျပနလည သးသပျခငး- ADB၏ တာ၀နခမႈ စနစသစ တညေဆာကျခငး။ မနလာ။

13

မေဆာငရြကဘ ခးေဖာကမႈ ျဖစႏငသညမားက အစရငခရန တညေထာငကငသးျခငး ျဖစသည။ ထတာဝနခမႈစနစသည လပငနးစစေဆးမႈလပငနးရပ (၁၉၉၅) က လးဝအစားထးလကသည။16 ထတာဝနခမႈ စနစသစတြင သးျခားစ ျဖစေသာလညး ဆကစပေနသညလပငနးစဥ ႏစခပါဝငသည။ (၁) ဘဏ၏ စမကနးမားေၾကာင ထခကနစနာသမားက ကညရနႏင ၎တ႔ျပနာမားက အေျဖရာရနအတြက စမကနးအထးပပးသ ဥးေဆာငသည တငပငေဆြးေႏြးမႈျဖစစဥႏင (၂) စမကနးမားေၾကာင ထခကနစနာသမားအေနႏင ဘဏ၏ မဝါဒမားလကနာမႈသးသပေရးေကာမတက စညးကမးလကနာ ေစာငထနးမႈအတြက သးသပေပးရန တငျပေတာငးဆႏငသည လပငနးစဥတ႔ျဖစၾကသည။

ဂ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒ လကေတြ႕ကငသးမႈ အေတြ႕အၾကမား

၁၉။ သဘာဝပတဝနးကင။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားမႈလပငနးမားတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈက ၁၉၇၉ ခႏစကတညးက တရားဝငထညသြငးထားခသည။ 17 လကရသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒက စတငကငသးေသာ ၂ဝဝ၂ ခႏစတြင ဘဏသည ဆယစႏစႏစခစာ သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခမႈမားႏင စမခန႔ခြမႈ အေတြ႕အၾကမား ရေနႏငၿပးျဖစသည။ ထကာလအတြငး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခမႈႈႏငဆငေသာ မဝါဒစညးမဥးမားႏင သကေရာကမႈနယပယတ႔မာ တျဖညးျဖညးခငး ကယဝနးလာခသည။ ကနဥးက နညးပညာ ဆငရာဆနးစစမႈႏင ဆး႐ႈးပကစးမႈေလာခေရးတ႔က အဓကဥးတညခရာမ ေနာကပငးတြင အလးစ သကေရာကေသာ သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥ (Environmental Management Plan- EMP) တစခ ေဖာထတ အေကာင အထညေဖာသည အဆငအထ တစဆငခငး ေျပာငးလလာခသည။ EMP ၏ အဓက အစတအပငးမားတြင သကေရာကမႈ ေလာခေရး၊ ေစာငၾကညစစေဆးေရးႏင လပငနးအေကာငအထည ေဖာျခငးအတြက ကနကစရတခန႔မနးခကမား၊ ဘတဂကႏင အငစတကးရငးအစအမမားအထ ပါဝငသည။ ထ႔အျပင သဘာဝဝနးကငဆနးစစမႈလပငနးစဥသည လထတငပငေဆြးေႏြးမႈမား၊ သတငးအခကအလက ထတျပနေပးမႈမားႏင အစားထးေရြးခယစရာမားက စဥးစားျခငး မားလညး ပါဝငလာသည။ လပထးလပနညးအရ စညးကမး လကနာမႈမာ တျဖညးျဖညးခငး တးတကလာေသာလညး မဝါဒမားလကနာမႈ၏ အဓက အႏစသာရပငးတြငမ စနေခၚမႈမားရေနဆျဖစသည။ အဓကအႏစသာရပငးဆသညမာ သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစမႈမ ေတြ႕ရခကမား ႏင အၾကျပခကမားက စမကနးဒဇငးအတြငး ထညသြငးျခငး၊ EMP က ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသက ပငဆငျခငးႏင ယငးက ထေရာကစြာေဖာေဆာငျခငးတ႔ ပါဝငသည။

၂ဝ။ ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင Operation Evaluation Department (OED) ၏ Special Evaluation Study on Environmental Safeguards18 က အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒေအာကမ ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ အစတအပငးမားသည ဆေလာမႈရၿပး ဘဏမရနပေငြေထာကပေသာ စမကနးမားတြင ဆးရြားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ထခကပကစးမႈမားမရေအာင ေရာင႐ားႏငခေသာလညး၊ ယငးသ႔ ေဆာငရြကရသျဖင ကနကေသာစရတက စမကနး၏စရတထေရာကမႈက ေလာကေစသညဟ ေဖာျပသည။ ထေလလာမႈက သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒက ေအာကပါအတငးျပနလညျပငဆငရန အၾကျပသည။ (၁) ေခးေငြလပငနး မစမႀကတင ေဆာငရြကရေသာ လအပခကမားႏင ခြငျပခကတ႔အစား ရလဒမားေဖာေဆာငႏငမႈက ပမအေလး ထားရန (၂) သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစမႈဆငရာမဝါဒမားႏင သကဆငရာႏငငစနစ၊ လပထးလပနညးမားက ေပါငးစပၿပး ဟနခကည ေအာငေဆာငရြကရန (၃) မဝါဒ၏သကေရာကမႈက စမကနးမားမသည စြမးေဆာငရည ျမႇငတငမႈအဆး အကယ အျပန႔သကေရာကေစရန (၄) ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးက ေမာရညၿပး သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ေဘးကငး လၿခေရးအစအမမားက ေပါငးစပရန စသညတ႔က အၾကျပခသည။ ယငးအစရငခစာ ကပင အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအား (၁) သကဆငရာႏငငမားတြငတာဝနထမးေဆာငေနေသာ အဖြ႕မား၏ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ကြၽမးကငတတကြၽမး မႈက ျမႇငတငရန (၂) ေစာငၾကညစစေဆးေရးလပငနးတြင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕မားက အခနးက႑ပေပးရန (၃) သဘာဝပတဝနးကငက သကေရာကႏငေသာ ဘ အမးအစားစမကနးမား၏ ေလာကထားမႈလပငနးစဥႏင

16 ADB ၁၉၉၅။ စစေဆးမႈ လပငနးမား တညေထာငျခငး ။ မနလာ။17 ADB ၁၉၇၉။ ADB ၏လပငနးမားတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စဥးစားသးသပခကမား။ မနလာ။18 ADB ၂၀၀၆။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားႏင ပတသတၿပး အထးေလလာအကျဖတမႈ။ မနလာ။ ADB ၂၀၀၆။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားႏင ပတသတၿပး အထးေလလာအကျဖတမႈ။ မနလာ။

14

အမးအစားေအ စမကနးမားက ရကေပါငး ၁၂ဝ ႀကတငအသေပး ထတျပနျခငးက ျပနလညသးသပရန (၄) ႏငငစနစမားက အားေကာငးလာေအာငေဆာငရြကရန (၅) ျပနလည ျပငဆငထားေသာ သဘာဝပတဝနးကင ဆငရာမဝါဒက အေကာငအထညေဖာရနအတြက လပငနးအစအစဥ ေရးဆြရန(ယငးတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏စြမး ေဆာငရညႏင မဝါဒဆငရာလအပခကကကညမႈရ/မရ ဆနးစစျခငးလညး ပါဝငသည) စသညအခကမားက အၾက ျပခသည။

၂၁။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလည ခထားခရျခငးဆငရာမဝါဒက ကမ႓ာဘဏ၏အလားတ မဝါဒကအေျခခၿပး ၁၉၉၅ တြငစတငေရးဆြသည။ အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ရနပေငြေထာကပေသာ စမကနးမား၏ သေဘာသဘာဝ ေထြျပားလာသညႏငအမ အးအမ၊ ပငဆငမႈ၊ အထးသျဖင တရားမဝငအေျခခေနသမားေသာ ၿမ႕ျပေဒသမားတြင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရမႈ မရေသာလညး အသကေမြး ဝမးေကာငး ဆး႐ႈးျခငးစသည သကေရာကမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရန လအပလာသည။ ထမဝါဒက လကေတြ႔ကငသး စဥတြင ရရလာေသာအေတြ႕အၾကမားအရ နယပယအမားအျပားတြင တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကႏငေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ (၁) ေျမယာပငဆငမႈ အတအကမရသမားက ကငတြယျခငး (ဥပမာ ၿမ႕ျပကးေကာမား)၊ (၂) ေနရာ ေရႊ႕ေျပာငးရမႈအတြက နစနာေၾကးတြင ေရႊ႕ေျပာငးစရတ၊ ျပနလညထေထာငျခငးႏင အသကေမြးဝမးေကာငးကစၥမားကပါ ထညသြငးစဥးစားျခငး (၃) ထခကမႈရသမားႏင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရသမား၏ အဓပၸါယဖြငဆခကက ရငးရငး လငးလငးျဖစေစျခငး (၄) သကေရာကမႈဆနးစစျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားေရး လပငနးမား အစအစဥဆြျခငးႏင အေကာငအထည ေဖာျခငးစသညတ႔အတြက DMC မား၏စြမးေဆာငရညက ျမႇငတငေပးျခငး စသညတ႔သည ပမတးတကေအာငေဆာငရြကႏငသည နယပယမားျဖစသည။

၂၂။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမား ႏငပတ သကၿပး ၂ဝဝ၆ ခႏစ OED SES က19 မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာမဝါဒသည ထခကသမားအတြကေသာလညးေကာငး DMC မား၏ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ စြမးေဆာငရည ျမႇငတင ျခငးတြငလညးေကာငး ေယဘယအားျဖင ရလဒမားက ထထေရာကေရာက ေဖာေဆာငႏငသညဟဆသည။ သ႔ရာတြင သြငးအားစမားႏငလပငနးစဥမာမ စရတထေရာကမႈနညးၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြ သမားအတြက စညးကမးခကမားျဖညဆညးရန ကနကေသာစရတမာ ႀကးမားေသာေၾကာင ေရရညတည တခငျမမႈ အားနညးႏငသညဟ ဆနးစစထားသည။ ဆကလကၿပး SES က မဝါဒအသစ ျပငဆငသညကာလအတြငး ဘဏအေနႏင (၁) ၁၉၉၅ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒႏင လပငနးေဆာငရြကမႈ လမးၫႊန ၾကား ကြာဟခကမားက ျပနလညေပါငးစညးရနႏင မဝါဒသည စးပြားေရးႏင မလအသက ေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား ထခကျခငး(သ႔) စြန႔လႊတရျခငးႏင ေနရပစြန႔ခြာရျခငး ႏစမးစလးက လႊမးျခမႈရ/မရ ရငးလငးစြာေဖာျပရန (၂) ေျပာငးေရႊ႕စရတ၊ နစနာေၾကးႏင ျပနလညေနရာ ခထားမႈအေထာကအပ၊ ကးေကာမား၏ရပငခြငမားႏင ေျမယာ ရယျခငး လပထးလပနညးမားစေသာ အေရးႀကးသည ေဝါဟာရမားႏင အေကာင အထညေဖာမႈစမားက ရငးလငး ျပတသားစြာဖြငဆရန (၃) စြမးေဆာငရည စႏႈနးမားသတမတထားေသာ ရလဒ အေျခခမေဘာငက ေရးဆြရန (၄) ေျမယာရယမႈ၊ ျပနလညေနရာ ခထားမႈမားႏင DMC ၏စြမးေဆာငရညက တးျမႇငေပးၿပး ႏငငတြငးရစနစမားက ပမ အားကးအားထားျပေစရန (၅) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာေရႊ႕ ေျပာငးမႈလပငနးမားအတြက ရငးလငး ျပတသားေသာ လမးၫႊနခကမား ႏင လပထးလပနညးမား သတမတေပး ရနစသညတ႔က ေဆာငရြကသငေၾကာငး အၾကျပသည။ SES သည မဝါဒလ အပခကႏင ရရႏငသည ဝနထမးအငအားကြာဟမႈကေဖာျပၿပး SPU တြင မဝါဒအေကာငအထညေဖာေရး အစအမက ထညသြငးေရးဆြရန တကတြနးသည။

19 ADB ၂၀၀၆။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင ပတသတၿပး အထးေလလာအကျဖတမႈ။ မနလာ။

15

၂၃။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာမဝါဒက ၁၉၉၈တြင ျပ႒ာနးခသည။ မဝါဒျပဌာနးခကတြင ဖြငဆထားေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဟေသာ အဓပၸါယ ဖြငဆခကသည ကယဝနးၿပး မၾကာေသးမ ဆယစႏစမားအတြငး ရရခေသာ ႏငငတကာသေဘာတညမႈ မားအေပၚတြင အေျခခထားျခငး ျဖစသည။ ယငးတြင ကမ႓ာကလသမဂၢႏင အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕စသည ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမား၏ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအေပၚ ခြျခားသတမတမႈ မားပါဝငၿပး ႏငငတကာဥပေဒမားက ျပဌာနးထားေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား အဆငအတနး သတမတမႈကလညး လကနာသည။ သ႔ရာတြင ေဒသတြငးမဝါဒက လကေတြ႕ကငသးရာ၌ စနေခၚမႈမားစြာၾကရသည။ သကဆငရာ ႏငငမား၏ သမငးေၾကာငး၊ ယဥေကးမႈ၊ အေတြးအေခၚ၊ စးပြားေရးအရငးအျမစမား၊ လဥးေရဖြ႕စညးပႏင ႏငငေရး-အငစတကးရငးမေဘာငမား မားစြာ ကြျပားျခားနားေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ႏငငမား၏ ကယပငဖြငဆခကမားႏင ဥပေဒပါ သတမတခကမား (ရလင)သညလညး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမဝါဒႏင တကဆငမႈမရသေလာကပငျဖစသည။ မဝါဒလကေတြ႕အေကာင အထညေဖာသည အေတြ႕အၾကမာ ေရာႁပြမးေနၿပး အဓက စနေခၚမႈမားမာ ေအာကပါတ႔ျဖစသည။ (၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈအမတလကၡဏာမားႏင ၎တ႔ ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငခေသာ ေျမယာ၊ အရငးအျမစမား ဆကခပငခြငကအသအမတျပေရး (၂) ဖြ႕ၿဖး ေရး၏ အကးအျမတမားက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏင လ႔အဖြ႕အစညးတစခလးအၾကားတြင မတစြာခြေဝေရး (၃) ၎တ႔၏ ဘဝမားက ထခကႏငသည စမကနးမားေရးဆြ၊ အေကာငအထညေဖာေရးႏင ပတသကၿပး ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏင တငပငေဆြးေႏြး မႈျပရာတြင အဓပၸါယရၿပး ယဥေကးမႈအရလညး သငေလာေစေရး စသညတ႔မာ အဓက စနေခၚမႈမားပင ျဖစသည။

၂၄။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားႏငပတသကသည ၂ဝဝ၇ OED SES20

က မဝါဒသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ဘဏေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင ဆေလာေသာလညး ထေရာက မႈ မရလဟ ေကာကခကခခသည။ ဘဏမရနပေငြေထာကပေပးေသာ စမကနးမားသည ဆးရြားေသာ အကးဆကမားက ေရာင႐ားႏငျခငး သ႔မဟတ ထခကမႈနညးေအာငေဆာငရြကႏငၾကေသာလညး ယငးတ႔မ ျပနလည ေနရာခထားေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အစအစဥမားက အေကာငအထညေဖာေသာေၾကာင ျဖစလာျခငး သာျဖစၿပး ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမားႏင သကဆငျခငးမရလေပ။ SES ၏အလအရ အျခားအစအစဥမားရေနၿပးခနတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေၾကာင ေနာကထပအကး ေကးဇးမား ခစားရျခငးမရဆသညအခကေၾကာင လကရမဝါဒကငသးပသည စရတထေရာကမႈမရဘအာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏႏင ဘဏ၀နေဆာငမႈသးစြသမားအတြက ေရရညတညတႏငသည ေျဖရငးခကျဖစရနလညး အခြငအလမးနညးေန သည။ SES က SPU (ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားျပနလညဆနးစစျပငဆငေရးဆြသည) ကာလအတြငး ေအာကပါတ႔က ေဆာငရြကရန အၾကျပသည။ (၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ၏ အဓပၸါယဖြငဆခက အပါအဝင ယငးမဝါဒ အတြငးရ နားလညမႈ လြမားေစၿပး ေဝဝါးေနေသာေနရာမားက ရငးလငးျပတသားေအာင ျပငဆငဖြငဆရန (၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ေဘးျဖစႏငေျခမားသည ေနရာေရႊ႕ေျပာငးျခငးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ထခက ပကစးမႈမားေၾကာင အဓကျဖစသညဆပါက ယငးတ႔၏အေရးကစၥက ျပနလညေနရာခေရးအစအမ မားတြငလညးေကာငး EMP တြငလညးေကာငး ထညသြငးေပါငးစပေဆာငရြကရန (၃) စမကနးျပငဆငျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး အဆင မားတြင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားျပရာ၌ ျဖညဆညး ေဆာငရြကရမည အခကမားက ရငးလငးစြာေဖာျပရန (၄) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ကာကြယေစာငေရာကမႈမား ေဆာငရြကရာတြင လအပေသာစြမးေဆာငရည မားက တစဆငခငးျမႇငတငေပးသြားရန (၅) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမား အေကာငအထညေဖာရနအတြက အစအစဥေရးဆြထားရန စသညအခက မားျဖစသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားဆငရာ အထးဆနးစစေလလာမႈ ႏငပတသကၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕၏ တန႔ျပနမႈမားႏင ဘတအဖြ႕၏ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမား ထေရာကမႈေကာမတ၏ အၾကျပခကမားက ဘဏ၏ ဝကဘဆကတြငေဖာျပထားပါသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင ျပနလညေနရာခထားမႈဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး 20 ADB ၂၀၀၇ ဌာေနတငးရငးသားမး ႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင ပတသကၿပး အထးေလလာအကျဖတမႈ။ မနလာ။

16

အစအမမားႏငပတသကသည ဆနးစစအကျဖတမႈရလဒမားကလညး ဝကဘဆကတြင ၾကည႐ႈႏငသည။21

၂၅။ ဆကစပပတသကေနသာ ကစၥရပမား။ မၾကာေသးမႏစမားအတြငးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာခမႈအား ျပနလည ဆနးစစ သးသပမႈမားျပရာတြင အေကာငအထညေဖာမႈစြမးရည ပမတးတကရန လအပေၾကာငးကလညး အေလး အနက ေထာကျပၾကသည။ စမကနးျပငဆငေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔ႏင ဆကစပေနေသာ ကစၥ ရပမားမာ (၁) တငပငေဆြးေႏြးမႈမားႏင သတငးအခကအလကထတျပနမႈတ႔ ႔၏ အရညအေသြး (၂) DMC မား၏ မေဘာငမားႏင စြမးေဆာငရညတ႔က အကျဖတရာတြင လေလာကမႈရေရး (၃) စမကနး စကဝနးအတြငး ေဘးကငး လၿခေရးအစအမမား ခမတရာတြင အေကာငးဆးျဖစေစမည ေရ႕ေနာကလပငနး အစအစဥ၊ (၄) ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား အရညအေသြးအမးမးျဖစေနျခငးစသည အခကမား ျဖစသည။ အလားတပင ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားအတြက သငေလာလေလာကေသာ ရနပေငြမားခထားေပးေရး သညလညးအလြနအေရးပါသည။ အေကာင အထညေဖာေရးႏငဆငေသာ ကစၥရပမားတြင ေအာကပါတ႔က အဓက ကသည။ (၁) ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမားအတြက ဘတဂကခထားေပးျခငး (ဒဇငးေျပာငးလျခငး၊ နစနာေၾကးေပးရမညေငြမားႏင အျခား) (၂) ဆးကးမားေလာပါးေစေရး အစအမမား ေဆာငရြကျခငး (၃) အေသး စတအငဂငနယာဒဇငးမားႏင လပငနး နယပယေျပာငးလျခငးမားက လကေလာ ညေထြျဖစေစရန ေဘးကငးလၿခ ေရးအစအမမားက ျပငဆငေျပာငးလႏငျခငး (၄) ကနထ႐ကတာအဆငတြင သကဆငရာအဖြ႕အစညးမား၏ ႀကးႀကပကြပကမႈက တးတကေစျခငးႏင (၅) အာရ ဖြြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ႀကးႀကပကြပကမႈႏင မဝါဒမားလကနာမႈ ေစာငၾကညေရးစနစမားက ဆေလာမႈရေစရန အထးသျဖင ေအာကေျခလပငနးခြငအဆင ေစာငၾကညကြပကေရးမား ဆေလာမႈရေစရန စသညကစၥရပမားျဖစသည။

21ADB OEDသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မ၀ါဒမားအား ဘကမလကေသာ အကျဖတခက လပေဆာငသည။HTTP://WWW.ADB.ORG/EVALUATION/SAFEGUARD-POLICIES.ASP

17

၄။ အဓကကေသာမဝါဒဆငရာ ကစၥရပမားႏင ထညသြငးစဥးစားစရာကစၥရပမား

က။ မဝါဒေရးရာရငးလငးတငျပမႈႏင နယပယ

၂၆။ ရငးလငးျပတသားမႈႈ ၊ ေရ႕ေနာကညမႈႏင အလးစသဟဇာတျဖစမႈ။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ သးခစလးတြင ဘအစတအပငးမားႏငနယာမစညးမဥးမားပါဝငေသာလညး ေဝဝါးမႈမား၊ ထပတျဖစမႈမားႏင ေရ႕ေနာကမညၫြတမႈမားမာလညး အထငအရားပါဝငေနသည။ ဥပမာမားမာ - (၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈမားတြင လမႈေရးအစတအပငးမား မညမပါဝငသငသညက ရငးလငးျပတသားစြာသတမတရန (၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာမဝါဒတြင ပါဝငေသာအခ႕အစတအပငးမားသည မမသေဘာဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒထတြင ပါဝငေနျခငး (၃) မဝါဒသးခစလးသည လထ ထတျပနေၾကညာမႈႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား လအပေနေသာလညး လပငနးလအပခကမားႏင လပငနးစဥတ႔က ေရ႕ေနာကညၫႊတေအာင ညႇႏႈငးထားမႈမရျခငး (၄) မဝါဒမားသည မတညေသာ ေခးငားမႈနညးလမးမားႏင သကဆငရာ လပငနးစဥတ႔အေပၚ သကေရာကမႈမတညေနျခငး (၅) လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လအပခကမားမာ လကတေလာ ကာလတြင အဓကကေသာ မဝါဒဆငရာ စညးမဥးမား ႏငေရာေထြးလကရရာ သကဆငရာမဝါဒ၏ အေရးပါေသာ ရညမနးခကပနးတငမား ေပါကေရာကေရးအတြက အေရးမပါေသာ လပထးလပနညးမား လကနာ ေဆာငရြကေစေရးက ထကသငသေလာက အေရးမထားမႈမားရျခငး (၆) လကရ မဝါဒမားႏင လပငနးေဆာငရြကမႈ လမးၫႊနမားမာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမးမားအတြက လမးၫႊနခကမားႏင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမား ျဖညဆညးရမည လအပခကမားက တစေနရာထတြင ေရာၿပးေဖာျပထားသျဖင တာဝနရမႈႏင တာဝနခမႈဆငရာ နယနမတမား ေရာေထြးၿပး မရငးမလငးျဖစေစျခငး စသညတ႔ ျဖစၾကသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမား အခငးခငးစပဟပမႈႈ ေကာငးမြနျခငးႏင သကဆငရာ မဝါဒစညးမဥးမား၊ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမားလကနာရမည လပထး လပနညးမားႏင အဖြ႕အစညးတြငးလပငနးေဆာငရြကမႈလမးၫႊနမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမး မားႏင ၀နေဆာငမႈသးစြသမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား ေပါကေျမာကေအာငျမငေအာင မညသညတ႔က ေဆာငရြကရမညက ရငးလငးစြာေဖာျပေပးသညအျပင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာရလဒမား၏ အရညအေသြး ျမငမားေရးအတြက ၎တ႔၏မတညေသာ အခနးက႑မားႏင တာဝနမားကလညး ပမနားလညေစရန ေဆာငရြက ေပးသည။

၂၇။ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားႏင အနာဂတကရညေမာေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးရညမနးခကမားက ကြျပားျခားနား ေစရန။ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားတြငပါဝငေသာ 'Do no Harm' (မမတ႔၏ လပငနးေဆာငရြကခကေၾကာင ရရငးစြ အေျခအေနက မထခကေစရန ေဆာင႐ြကျခငး)အစတအပငးမားမာ ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ရညရြယခကမားႏင ပစအမးမးျဖင ေရာေနာလကရေနသည။ ဥပမာအားျဖင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒတြင (၁) ဆငးရမႈ ေလာခေရးအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆငရာေျဖရငးေဆာငရြကမႈမားက အားေပးျမႇငတငျခငး၊ (၂) စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးမႈတြင သဘာဝပတဝနးကငကထညသြငးစဥးစားမႈထြနးကား လာေအာငေဆာငရြကျခငး၊ (၃) တစကမ႓ာလး ဆငရာႏင ေဒသအဆငရ အသကဇဝမးစေထာကပေရးစနစမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး၊ (၄) မတဖကဆက ဆေရးမားထေထာငျခငးႏင (၅) အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးေဆာာငရြကမႈမားတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားေပါငးထညျခငးဟ၍ အစတအပငးႀကး ငါးခ ပါဝငသည။ ယငးတ႔အထမ ပထမဥးဆး အစတအပငးေလးခတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေကာပရတအဆင သဘာဝပတဝနးကင မဟာဗဟာလညး ေပါငးစပပါဝငသည။ ပဥၥမအစတအပငးတြငသာ စမကနးအဆငတြငေဆာငရြကရမည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားႏင ဆနးစစတငးတာျခငးကစၥရပမားပါဝငသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပ ခကမားႏင ေရရညေမာမနးခကသေဘာဆနေသာ၊ က႑တငးႏငအကးဝငသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥမားက သးျခားစခြထတျခငးအားျဖင ႏစမးစလးအတြက အေကာငအထညေဖာျခငးႏငပတသကၿပး အာ႐စးနစမႈႏင

18

ဥးစားေပးမႈမား ပမေကာငးမြနလာမညျဖစသည။ တစၿပငနကတညးမာပင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒမ အနာဂတကေမာရညေသာအစတအပငးမားက ေကာပရတအဆင မဟာဗဟာမားျဖင ေဖာေဆာငသြားႏင မည ျဖစသည။ အလားတပင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာမဝါဒမ အနာဂတရညေမာေသာ အစတအပငးမားက သးသန႔ သေဘာေဆာငေသာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားအား လကနာေစရန ကြပကမႈေဘာငအတြငးမ ေဆာငရြကျခငး မျပေတာဘ ပမကယျပန႔ေသာ မဟာဗဟာအဆငတြင ေဆာငရြက ေစျခငးက ပမထေရာကေစမည ျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခကသည ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားေပၚတြငသာ အဓကထားၿပး ကယျပန႔ ေသာဖြ႕ၿဖးေရးပနးတငမားက အဓက မထားသညအခကမာ ဆေလာသညဟဆႏငသည။

၂၈။ အျခားေပၚလစမား၊ မဟာဗဟာမားတြငပါဝငေနေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက ကငတြယျခငး။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥရပမားႏငဆကစပေသာ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားစြာသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ က႑အလကႏင အေၾကာငးအရာအလကရေနေသာ မဝါဒႏင မဟာ ဗဟာအမားအျပားထတြင ျပန႔ကတညရေနသည။22 ယငးမဝါဒက မဟာဗဟာမားႏငယဥပါက ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာအစအမမားအား အစတအပငးအလကသာေဆာငရြကထားျခငးျဖစၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ သဘာဝပတ ဝနးကငဆငရာမဝါဒ အေကာငအထညေဖာမႈအေပၚတြင တစစတတပငး မတညလကရသည။ ထသ႔အစတ အပငးမားအျဖစခြျခားေဆာငရြကထားျခငးေၾကာင စမကနး၏သကေရာကမႈအေပၚတြင တစလးတစစညးတညး ႐ႈျမငႏငမႈမာ အားနညးသြားသည။ ထ႔အျပင လကရ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒရ ေဘးကငးလၿခေရး အစတအပငးမားမာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာဆနးစစမႈ အေျခခစညးမဥးမားႏင လပထးလပနညးမားအေပၚတြင အဓကထားျခငးျဖစ သည။ ထမဝါဒသည ညစညမးမႈကာကြယေရးႏင ျပနလညသန႔စငေရး (ဖနလအမ ဓာတေငြ႕ထတလႊငမႈအပါအဝင)၊ ဇဝမးကြမားႏင သဘာဝသယဇာတမားစမခန႔ခြေရး၊ ႐ပဝတပငးႏင ယဥေကးမႈ သယဇာတမားစသညတ႔ႏငပတသကၿပး စမကနး၏သကေရာကမႈမားႏင အႏရာယမားက ရငဆငေျဖရငးေပးမည မဝါဒအေျခခစညးမဥးမားႏငသတမတျပဌာနးခကမားက ရငးလငးစြာေဖာျပထားႏငျခငးမရေပ။ စမကနးမားႏင ပတသကသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကမားသည ယငးကစၥရပမားက ၾကႀကကသလ ေျဖရငး ေဆာငရြကသြားျခငးသာရသည။ ထ႔ေၾကာင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနႏင လကရအခနတြင အျခားေသာက႑ အလကမဝါဒမား၊ မဟာဗဟာမားထတြငေရာေႏာပါဝငေနေသာ သဘာဝပတဝနးကင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အစအမမားက တစေပါငးတစညးထျဖစေအာင စစညးဖ႔လသည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး အေျခခစညးမဥးမားႏင သတမတခကမားတြင က႑အလကကစၥရပမားအကးဝငရမညအျပင (၁) သဘာဝပတ ဝနးကငဆနးစစမႈ (၂) ညစညမးမႈကာကြယေရးႏင ျပနလညသန႔စငေရး (၃) ဇဝမးကြမားႏင သဘာဝသယဇာတ မားစမခန႔ခြေရး (၄) လပငနးခြငႏင ရပရြာလထဆငရာ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး အစအမမားႏင (၅) ႐ပပငးႏင ယဥေကးမႈပငးဆငရာ အရငးအျမစမားစသညတ႔ အကးဝငေၾကာငး ရငးလငးျပတသားစြာေဖာျပ ထားရမည။

၂၉။ အေျခခအကဆး အလပသမားေရးရာစႏႈနးမားႏင ကားမလမႈေရးရာကစၥတ႔ကသ႔ေသာ လမႈမကႏာစာ မားက ထညသြငးျခငး။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားေၾကညာခက၏ အစတအပငးမားအျဖစ အေျခခအကဆး အလပသမားေရးရာစႏႈနးမားႏင ကားမလမႈေရးရာကစၥမားႏငဆငေသာ မဝါဒျပဌာနးခကမားကထညသြငးေပးရန အခ႕ေသာ သကဆငပတသကသမားက ေတာငးဆမႈမားရသည။ အေျခခအလပသမားဆငရာ စႏႈနးမားႏင ပမ ကယျပန႔ ႔ေသာ လမႈကာကြယေစာငေရာကမႈကစၥမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လမႈကာကြယေစာငေရာကေရး ဆငရာမဝါဒ (၂ဝဝ၁) တြငထညသြငးေဖာျပထားသည။ ဘဏ၏လပငနးေဆာငရြကမႈမားတြင လမႈကာကြယေစာင ေရာကေရးမား ေပါငးစပထညသြငးျခငးကလညး လပငနးေဆာငရြကမႈလကစြလမးၫႊနမတစဆင ေဆာငရြကထား သည။23 အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ကားမလမႈေရးရာ ႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာမဝါဒ (၁၉၉၈) ႏင သကဆငရာလပငနးေဆာင ရြကမႈလကစြလမးၫႊနကကငသးျခငးအားျဖင ဘဏ၏လပငနးမားတြင ကားမလမႈေရးရာကစၥက အထးဂ႐ျပ

22ဘဏ၏ သစေတာေရးရာ 1995 ဘဏ၏ စြမးအငက႑အတြက အစပးလပေဆာငျခငး မ၀ါဒ 1995 အာရဖြ႕ၿဇးေရးဘဏ၏ ေရႏငပတသကေသာမ၀ါဒ ၂၀၀၁ ကသ႔ေသာ မ၀ါဒမားပါ၀ငၾကသည။23 ADB ၂၀၀၇။ လပငနးလကစြ။ အပငး C3 အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးမားတြင လမႈေရးရာမားက ထညသြငးလပေဆာငမႈ။ မနလာ။

19

အေလးထားမႈမားရပါသည။24 သ႔ရာတြင ကားမလမႈေရးရာ စဥးစားမႈမားက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား တြငလညး သးသန႔ထညသြငးစဥးစားရနလအပသညဟ လကခအသအမတျပထားၾကပါသည။

၃ဝ။ မဝါဒနယနမတ၊အစပးမႈမားႏငပတသကၿပး ပမရငးလငးျပတသားေအာငေဆာငရြကေရး။ မမသေဘာဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာရငး ရရေသာ အေတြ႕အၾကမားအရ သကဆငရာ ေပၚလစတစခခငးစ ၏နယပယႏင မညသညအခနတြင စတငသကဝငမညစသညတ႔ႏငပတသကၿပး ပမရငးလငးျပတသားေအာင ေဆာငရြကႏငရန လေနေသးသည။ Special Evaluation Study (ေအာကေျခမတစ ၁၉) အရ မမသေဘာဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒက ေျမယာ(သ႔) ေျမယာႏငဆကစပေသာ ပငဆငမႈမားက အတငးအကပ ရယျခငး၊ ေျမယာအသးခခြငက ကန႔သတျခငး၊ ဥပေဒအရ ကာကြယ ေစာငေရာကေရးဧရယာမားအျဖစ သတမတထား ေသာ ေဒသမားအတြငးသ႔ ဝငေရာကခြငကန႔သတျခငး စသညတ႔ ျဖစပြားသည အခနတြင စတငကငသးရေၾကာငးက ပမရငးလငးစြာေဖာျပထားသငသညဟ သရသည။ ထ႔အျပင လကရမဝါဒသည လကယတင သ႔မဟတ စးပြားေရးအရ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရျခငးႏစမးစလးႏင အကးဝငသညက ရငးလငးစြာေဖာျပရနလအပၿပး ထေဝါဟာရမား၏ အဓပၸါယ ကလညး ရငးလငးျပတသားစြာ ဖြငဆေပးထားသငသည။ စမကနးမားေၾကာင ဥပမာ ျမစေျခရ ငါးသယဇာတမားက လကလမးမမေတာျခငးႏင ေရအရငးအျမစမား ေလာပါးလာျခငးစေသာ သဘာဝအရငးအျမစမားက လကလမးမမႈအကန႔ အသတမား ျဖစလာေစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားသည ယခကသ႔ ေျမယာရယမႈႏင ပတသကျခငး မရေသာ သကေရာကမႈမားကလညး အကးဝငေအာင ထညသြငးထားသငသည။ ထသကေရာကမႈႈမားအားလးက ေရာင႐ားျခငး၊ ေလာပါးေအာငလပျခငး၊ ဆးကးေလာချခငးႏင နစနာေၾကးေပးျခငး စသညတ႔အားလးက ေဆာငရြကရန လအပေၾကာငး ရငးလငးစြာေဖာျပသငသည။

၃၁။ လကရအေနအထားအရ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာမဝါဒသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ ဟေသာေဝါဟာရ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈတြငသးရမညအဓပၸါယဖြငဆခကက ရငးလငးစြာေဖာျပေပးႏငျခငးမရေပ။ မဝါဒအေကာငအထညေဖာေရးအတြက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဟေသာ ေဝါဟာရက ဖြငဆရာတြင ႐ႈပေထြးမႈမားျဖစေနသည။ ယငးေဝါဟာရ႐ႈပေထြးမႈက အေျခအေနဆနးစစရန လအပျခငး၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားအခငးခငးၾကားတြင ၎တ႔၏ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငေသာနယေျမႏင ဘရပငခြငမားႏငပတသကၿပး သေဘာထားအျမငကြျပားျခငးစသည အခကမားက ပမ႐ႈပေထြးေအာင လပေဆာငေနၿပး ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယ စမားက အသအမတျပသတမတရတြငသးေသာ ဝေသသလကၡဏာရပမားက ရငးလငးျပတသားစြာ သတမတထား ဖ႔လအပေနသည။ အလားတပင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဂဏသကၡာ၊ လ႔အခြငအေရး၊ အသကေမြးစနစမား၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘးစဥေဘာငဆက နယေျမ၊ ဘအရငးအျမစမားႏင ပထဝ၊ သဘာဝႏင ယဥေကးမႈဆငရာအရငးအျမစမားအေပၚ သကေရာကမႈရလာလင သကဆငရာမဝါဒက အသကသြငးအေကာင အထညေဖာရန လအပေၾကာငးကလညး သတမတျပဌာနးထားရမည။

၃၂။ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈက ျမႇငတငျခငး။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒပနးတင မား ေပါကေရာကေအာငျမငေရးတြင တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငမႈတ႔က အခရာကသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားတြင တငပငေဆြးေႏြးမႈျပဌာနးခက အမးမးရ သည။ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာႀကတငျပငဆငျခငးႏင စမကနးအေကာငအထညေဖာစဥအတြငး၌ ေပၚထြကလာေသာ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာကစၥရပမားအား ေဖာထတေျဖရငးႏငေရးအတြက စမကနးေၾကာင ထခကမည သအားလးႏင ရပရြာလထတ႔က ႀကတငအသေပးထားၿပး သတငးအခကအလကမား ႀကျဖန ႔ ႔ထားေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈႈမား လအပသညဟ အားလးက ျပဌာနးထားၾကသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒသးခစလးက အေကာငအထညေဖာရာတြင ထခက

24 ADB ၂၀၀၆။ လပငနးလကစြ။ အပငး C2 ကားမေရးရာႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ။ မနလာ။

20

မညသမားႏင ရပရြာလထအားလးက အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြး မႈမားေဆာငရြကေပးရမညျဖစေၾကာငး ေခးငားသမားႏငဝနေဆာငမႈသးစြသမားအေနျဖင ရငးလငးျပတသားစြာ နားလညေနေစရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေဆာငရြကရမည။ တၿပငနကတညးမာပင 'အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပင ေဆြးေႏြးမႈ' ဆသညမာ မညသညက ေခၚျခငး ျဖစေၾကာငးကလညး ရငးလငးစြာေဖာျပရနလသည။ မဝါဒကင သးေဖာေဆာငရာတြင ေအာကပါ လပငနးစဥက ရညၫႊနးသည။ (၁) စမကနးျပငဆငေရးဆြသည အခနတြင စတငၿပး စမကနးစကဝနး တစေလာကတြငလညး ပမနေဆာငရြကသြားေသာ လပငနးစဥ (၂) အကးသကေရာကမႈခစားရမည ရပရြာလထဖတ႐ႈနားလညႏငၿပး အလြယတကလကလမးမႏငမည ဆေလာၿပးလေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားက အခနမန ထတျပနေသာ လပငနးစဥ (၃) ၿခမးေျခာကမႈႏင အငအားသးအကပကငမႈ ကငးစငေသာ ဝနးကငတြင ေဖာေဆာငေသာလပငနးစဥ (၄) ကားမလမႈေရးရာမားက ထညသြငးထားၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကမႈ လညးရေသာ၊ အခြငအလမးနမပါးသမားႏင ေဘးျဖစလြယေသာအပစမား၏ လအပခကမား ႏင ကကညေအာင ျပငဆငထားေသာလပငနးစဥ (၅) စမကနးပစ၊ ဆးကးမားေလာခေရး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးအကးအျမတ မားႏင အခြငအလမးမားမေဝေရးႏင အေကာငအထညေဖာေရးဆငရာ ကစၥရပမားအပါအဝင ဆးျဖတခကခမတ ရာ၌ သကဆငပတသကသမားႏင အကးသကေရာကမႈခရမညသမားအားလး၏ ဆေလာေသာအျမင႐ႈေထာငမား အားလးက ေပါငးစပထညသြငးေသာလပငနးစဥတ႔ ျဖစသည။

၃၃။ စကတငဘာ ၂ဝဝ၇ တြင ကမ႓ာကလသမဂၢ၏ ၆၁ ႀကမေျမာကအေထြေထြညလာခႀကးက ဌာေနတငးရငး သား မးႏြယစမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမး (UNDRIP) က အတညျပျပဌာနးခသည။ ယငး ေၾကညာစာတမးတြင "ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက ထခကသကေရာကမႈရႏငေသာ မညသညစမကနး မဆ အတညမျပေသးမတြင သကဆငရာဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ လြတလပၿပး ႀကတငတငပငအသေပး ကာ သတငးအခကအလကအျပညအစျဖင ခမတေသာ သေဘာတညခကက ႀကတငရယရမည" ဟသတမတ ျပဌာနးထားျခငးပါဝငသည။ မျဖစမေနအေရးယ အေကာငအထညေဖာႏငျခငးမရေသာ ယငးေၾကညာစာတမးက အာရပစဖတေဒသရႏငငအမားအျပားကေထာကခလကမတေရးထးထားၾကသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား အေနႏင ၎တ ႔၏ဖြ႕ၿဖးေရးလမးေၾကာငးအား ကယတငဆးျဖတျပဌာနးခြငရျခငးက အသအမတျပေလးစားၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဘတအဖြ႕၏ ေဆြးေႏြးခကမားက ထညသြငးစဥးစားကာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာမဝါဒတြင ေအာကပါအခကမားက ထညသြငးသငသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား အေနႏင ေဘးျဖစလြယသညအေျခအေနတြင ကေရာကေနႏငေသာ ေအာကေဖာျပပါ စမကနးမား ႏငပတသက ၿပး ၎တ႔၏ သေဘာတညခကက ႀကတငရယသငသညဟ ျပဌာနးသငပါသည။ ယငးတ႔မာ (၁) ဌာေနတငးရငး သား မးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားႏင အသပညာမားက စးပြားေရးအရဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာင ရြကျခငး (၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက အစဥအလာသ႔မဟတ မ႐းဖလာဆကခေနထငေသာ နယေျမမား မ ေနရာျပနလညခထားေပးျခငး (၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဥပဓအမတလကၡဏာႏင မးႏြယစအသငး အဝငးက သတမတျပဌာနးေပးသည အသကေမြးဝမးေကာငး သ႔မဟတ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးႏင ယၾကညကးကြယမႈအရ အသးျပရေသာ မ႐းဖလာ ဆကခသည နယေျမအဝနးအဝငးအတြငးရ သဘာဝ သယဇာတအရငး အျမစမားက စးပြားေရးအရဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာင ရြကျခငးဟေသာ လပငနးစဥမားျဖစသည။ မဝါဒလကေတြ႕ကငသးမႈအရ ၾကညလင အကးဆကမား သကေရာက ခရမည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ သေဘာတညခက ဆသညမာ သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက စေပါငးေဖာျပသည ေဖာျပခကပငျဖစၿပး စမကနးလပငနးစဥမားက တစဥးခငးျဖစေစ၊ တရားဝငအသအမတျပ ထားေသာ ကယစားျပသမျဖစေစ၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစအသငးအဝငးအမားစမ ေထာကခမႈျဖငျဖစေစ သေဘာတညျခငးကရညၫႊနးသည။ အခ႕ေသာ လတစဥးခငးႏငအပစမားက စမကနး လပငနးမားက ဆန႔ကငကန႔ ကြကၾကသညတငေအာင ရပရြာအသငးအဝငး တစခလးက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေထာကခၾကျခငးမားလညး ျဖစႏငသည။

ခ။ မဝါဒမားလကေတြ႔ကငသးမႈႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ျပနာရပမား

၃၄။ လပငနးမစတငမႀကတငျဖညဆညးရသညလအပခကမားႏင လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈက ဟန ခကညေစျခငး။ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားသည စမကနးကဆနးစစေရြးခယေနစဥအတြငး လပထး

21

လပနညးလအပခကမားႏင သကေသသာဓကမားျဖညဆညးႏငေရးက အဓကဥးတညခကထားသည။ သ႔ရာတြင စမကနးမားအမနတကယအေကာငအထညေဖာခန၌ ႀကးႀကပျခငးႏင ရလဒမားေပၚထြကလာေရးက အာ႐စကမႈ အားနညးသည။ လပငနးမစမေဆာငရြကရသည လပထးလပနညးမား၏ အခနကကျဖစမႈႏင ေရ႕ေနာကအစအစဥ တ႔မာအျမတမးအေကာငးဆးျဖစမေနတတေပ။ ထလပထးလပနညးမားကျဖညဆညး႐ သကသကျဖငလညးေဘး ကငး လၿခေရးဆငရာ ရလဒမားက စတေကနပဖြယရရလမမညဟ အာမခႏငျခငးမရေပ။ ဥပမာအားျဖင စမကနး ျပငဆငခနႏင အရညအေသြးအကျဖတခနမားတြင စမကနး ျဖစႏငေျခ အစရငခစာေပၚမတညေသာ ျပနလည ေနရာ ခထားေရးအစအမမၾကမးက အားထတေရးဆြေလရၾကသည။ သ႔ေသာ ပမအေရးႀကးေသာ ျပနလညေနရာခထား ေရး စမကနးေရးဆြျခငးႏငလကေတြ႕ေဆာငရြကျခငးတ႔မာမ စမကနးအေကာငအထညေဖာမႈ၏အစတအပငးအျဖစ ပါဝင ေသာ အေသးစတဒဇငးေရးဆြသည လပငနးစဥမားႏင သကဆငလက႐သည။ အလားတပင သဘာဝ ပတဝနးကငထခကမႈႈဆနးစစခက အစရငခစာမၾကမး ျပစရာတြင လအငအားမားစြာသးရၿပး သဘာဝပတဝနး ကငက သကေရာက ႏငေခရေသာ စမကနးမားအတြက သတငးအခကအလက ထတျပနရန လအပသည မဝါဒက ျဖညဆညးရနႀကးစား ျခငးသာျဖစသည။ သ႔ရာတြင စမကနးအေကာငအထညေဖာသည အဆငတြင အဓကကေသာ ခငမာျပညစသည သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥ EMP က အေခာသတေရးႏင အေကာငအထည ေဖာေရးကမ လသေလာက အာ႐စကမႈ မရေၾကာငးေတြ႕ရသည။ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမား အေကာငအထည ေဖာရာတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏၾကရေသာ အေတြ႕အၾကမားႏင မၾကာေသးမကေဆာငရြကခေသာ OED SES တ႔ေၾကာင အေကာငအထည ေဖာသညအဆငတြင ေဘးကငး လၿခေရးအစအမမားက ပမအဓကထား ေဆာငရြက ရနလေၾကာငး ေတြ႕ရလာၾကသည။ ထ႔ေၾကာင မဝါဒဆငရာ ျပဌာနးခကမားတြင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကြၽမးကငသမား၏ ကြပကမႈကျမႇငတငရန၊ ထခကနစနာမႈမားက ကငတြယေျဖရငးေပးမည ေဒသတြငးစနစ တစခတညေထာာငရန၊ ေစာငၾကညစစေဆးမႈ အစရငခစာမားက ထပဆငအတညျပႏငရနအတြက ျပငပကြၽမးကင သမားက အသးျပရနႏင သးျခားလြတလပေသာ အတငပငခ အဖြ႕မားကထားရရန စသညတ႔က ထညသြငးေဆာငရြကရနလသည။

၃၅။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မေဘာငက ခငမာေအာငတညေဆာကျခငး။ လကရတြင ေဘးကငးလၿခေရး ဆင ရာ မေဘာငက က႑အလကေခးငားမႈမားအတြက ကငသးလကရသည။ MFF က (အတအကဆရေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငဆနးစစမႈႏင သးသပမႈမေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားမႈမေဘာင၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယ စမားဆငရာ အစအစဥမေဘာငစသည) ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ေစာငၾကညျခငး၊ ဆနးစစျခငး၊ အငစတ ကးရငးဆငရာ ျပငဆငေဆာငရြကမႈ၊ စမကနးအခြမားလကနာေဆာငရြကရမညလပငနးစဥမား၊ သ႔မဟတ ဘတအဖြ႔ ခြငျပခကရ ၿပးေနာက ခထားေပးေသာ အရစကထတေပးေငြမားႏငပတသကသည လမးၫႊနခကမားက ထတျပနေပးသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမေဘာငသည အရညအေသြးမေသာ စမကနးအခြမားကေဖာထတၿပး အေကာငအထည ေဖာႏငေစေရးအတြက အကးဝငမႈဆငရာစႏႈနးမားကလညး သတမတေပးသည။ သ႔ရာတြင လကရ မမသေဘာဆႏၵမပါပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာမဝါဒႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒမားတြင ထမေဘာငမားက မညသ႔သးစြရမညက အတအလငးေဖာျပထားျခငးမရဘယငး ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာမဝါဒမားသည MFF ၏လအပခကမားကျဖညဆညးေပးႏငျခငးလညး မရၾကေပ။ ထ႔အျပင ဘတအဖြ႕ခြငျပခက ခၿပးသညႏင အေသးစတဒဇငးမား ေရးဆြႏငသည စမကနး၏ ထခကလြယမႈ နညးေသာ အစတအပငးမား တြင မေဘာငမားက မညသ႔သးစြရမညက တတကကေဖာျပထားျခငးလညး မရေပ။ ထမဝါဒဆငရာ လစဟာခက မားက မဝါဒအသစျပငဆငေရးဆြရာတြင ေျဖရငးထားသည။ ထ႔အျပင အဓကကေသာ ကစၥရပတစခမာ ဘတအဖြ႕ခြငျပခကခၿပးေနာက စမကနးခြမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အစအမမားက ျပငဆငေဆာင ရြကရာတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမားအေနႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မေဘာငမားအား သးစြေစေရး ပငျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မေဘာငမားက ထထေရာကေရာက အေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ အငစတကးရငးဆငရာ စြမးရည၊ စြမးေဆာငရညလအပခကက ျဖညဆညးရနႏင တငးတာသတမတရန လအပသညစနစမားက ေရးဆြသတမတၿပး စမကနးဒဇငးအတြငး အကးဝငေအာင ထညသြငးရနလအပသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားအား မလကနာသညအျဖစမးမ ေရာင႐ားႏငရနအတြက စမကနးခြမားက ေစာငၾကညျခငးႏင ႀကးႀကပျခငးမား

22

က ပမအာ႐စကလပကငရန လအပသည။

၃၆။ ေခးငားမႈမားက ဘ႑ာေရးအရ ၾကားဝငေဆာငရြကေပးျခငးႏငဆကစပသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေဘးမားက စမခန႔ခြျခငး။ ပဂၢလကက႑တြင ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႕အစညးမား ပါဝငေဆာငရြကေသာ စမကနး မားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ တစေန႔တျခား ပမမားျပားစြာ ေဆာငရြကလာေနသည။ ယငးဘ႑ာေရး ၾကားချဖင ေဆာငရြကေသာ စမကနးမားသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ႐ႈေထာငမၾကညပါက စနေခၚမႈ ႀကးႀကး မားမား ျဖစေစသည။ ဘ႑ာေရးၾကားခဝနေဆာငမႈမားက သးစြေသာအခါတြင စမကနးခြအမားအျပားသ႔ ရနပေငြ မားက စးဆငးေစျခငး၊ ၾကားခဝနေဆာငမႈအဆငမား မားျပားေသာေၾကာင မညသညစမကနးမားေဆာင ရြကေန သညက မသႏငေတာပ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနႏင စမကနးခြမားက တက႐ကႀကးႀကပႏငမႈ သ႔မဟတ ၾသဇာ လႊမးမးႏငမႈမား ရေတာမညမဟတေခ။ ထ႔ေၾကာင လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးျဖစႏငေျခမားက စမခန႔ခြရန ခကခသြားသည။ လကရ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒတြင ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႕အစညးမားအတြက ျပ႒ာနးခကအခ႕ပါဝငေသာလညး မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရမႈႏင ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒတ႔တြင တစစတရာ ထညသြငးေဖာျပထားျခငးမရေပ။ ထသ႔မဝါဒပငးဆငရာ လစဟာခကမားက ျဖညဆညးႏငရနလညးလအပသည။ ထ႔အျပင (၁) ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႔အစညးအဆငႏင စမကနးခြအဆငတ႔ရ လအပခကမား (၂) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႕တ႔၏ တာဝနႏင အခနးက႑မားစသညတ႔ႏင ပတသကၿပး ပမရငးလငးေအာငႏင အေသးစတကကဖြငဆမႈမားလအပေနသည။ ျဖစလာႏငသည သဘာဝပတဝနး ကငႏင လမႈဆငရာသကေရာကမႈ/ေဘးျဖစတနစြမးမားကအေျခခ၍ ဘ႑ာေရး ၾကားခအဖြ႕အစညးမားအတြက လအပခကမားက သတမတျပ႒ာနးသငသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရာတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ကနဥးႀကတငစစေဆး မႈမား၊ ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႕အစညးမား၏ လပငနးစြမးေဆာငရညႏင လမႈစးပြားစမခန႔ခြမႈစြမးရညမား ဆနးစစသးသပ မႈမားက ပမခငမာေအာင ေဆာငရြကရန လအပသည။ ထ႔အျပင ဘ႑ာေရးၾကားခအဖြ႕အစညးမား အေနႏင သးျခားစနစတစခစေဆာငရြကမညအစား သဘာဝပတဝနး ကငႏင လမႈစမခန႔ခြမႈကေပါငးစပေဆာငရြကႏငမည ESMS တစခက တညေထာငႏငရနလအပသည။ ေနာကဆး အေနႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လကရတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ မျပလပရန တားျမစထားသည စာရငးပစမးမရေသာလညး ယငးကသ႔စနစမးက စတငမတဆကကငသးရနလအပသည။

ဂ။ အစဥေျပာငးလေနေသာဝနေဆာငမႈသးစြသမား၏လအပခကမားႏငေဘးကငး လၿခေရး အစအမမား၏ ေရရညတညတခငျမမႈအတြကတန႔ျပနေဆာငရြကျခငး

၃၇။ ႏငငအလက ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေအာငေဆာငရြကျခငးႏင လကေတြ႔ ေဆာငရြကျခငး။ OCR (ပမန အရငးအႏးေငြ အရငးအျမစမား) ေခးငားသမားအတြက ပပးမႈမား ပေကာငးေအာင ရညရြယၿပး အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏက ေဆာငရြကခသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမားအရ ေခးငားသ/ဝနေဆာငမႈ ရယသ မားက ဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားႏင ကကညေအာငေဆာငရြကရသည စရတစကမား အလြနျမငမား ေၾကာငးသရသည။ အလယအလတဝငေငြရေသာ တငးျပညမားမ တာဝနရသမားကလညး ဘေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားက အာရဖြြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပထးလပနညးမားေအာကမမဟတဘ သကဆငရာ တငးျပညအလက ရေနၿပးေသာ စနစမားအတြငးမ လကပါေဆာငရြကပါက ပမထေရာကမႈရႏငမညဟ သေဘာထား မတခကေပးၾက သည။ ၎တ႔က ဝနေဆာငမႈသးစြသႏငငမား၏ မတညေသာလအပခကမားႏင ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ မတညေသာ စြမးေဆာငရညမားက ပမထငဟပ ေစရနဘဏ၏မဝါဒမားႏင လပထးလပနညးမားက ျပငဆငေျပာငးလသငသညဟ အၾကျပၾကသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏကလညး ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႔ဝငႏငငမားသည ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားက အေကာငအထည ေဖာရနအတြက ကယပငစနစမားရေနသညက သရလကခထားၿပး ၎တ႔၏စနစမားက ပမခငမာေတာငတငးေစရနႏင လကေတြ႕ အသးခႏငေစရန အားေပးကညျခငးအားျဖင သကဆငရာႏငင၏ ကယပငတာဝနခမႈ၊ ဖြ႕ၿဖးေရး အကးေကးဇးမားက ခ႕ထြငမႈႏင ျဖညဆညးေဆာငရြကရသည ကနကစရတမား ေလာခႏငမႈ စသညတ႔က အားေပးျမႇငတငႏငေၾကာငး

23

သရနားလညထားသည။ ယငးသည ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားအေပၚ သကဆငရာႏငင၏ တာဝနခမႈႏင ႏငငအလက ရေနေသာ စနစမားႏင ဟနခကညေအာငေဆာငရြကမႈက အၾကျပထားေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအေထာကအကမားထေရာကမႈဆငရာ ပါရေၾကညာစာတမးႏင Accra Agenda for Action ႏငလညး အဝငဂြငကျဖစေနသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏအေနႏင သကဆငရာႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားက ခငမာအားေကာငးေစရနႏင ယငးတ႔က ဘဏ၏စမကနးမားတြင လကေတြ႔ကငသး ႏငေစရန မညသ႔ခဥးကပေဆာငရြကရမညက ရငးလငးစြာေဖာထတထားရနလသည။ ထသ႔ ေဆာငရြကရာတြင အလားတကစၥရပမား၌ ၾကေတြ႕ခရေသာ ကမ႓ာဘဏ၏ အေတြ႕ အၾကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရနလအပၿပး အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားအား အတမးအေစာငးမရေစရဘ ႏငငအလကသးျခားစနစမား ထားရျခငး၏ ေဘးျဖစႏငေျခမားကလညး ႀကတငစမ ကာကြယၿပးျဖစရမည။ ထ႔ေၾကာင တစဆငခငး ေဆာငရြကေသာ မဟာဗဟာကကငသးရနလအပသလ ေအာကပါ အခကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားထားရမည။ ၎တ႔မာ (၁) ႏငငအလကစနစမားသတမတေရးအတြက ျဖညဆညးရမည လအပခကမား (၂) ဆနးစစမႈ ျပလပမည နညးစနစေဗဒ (၃) တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင အတညျပျခငး လပငနးစဥ (၄) ေခးငားသမား၏ တာဝနႏင အခနးက႑မား (၅) လစဟာခကမားျဖညဆညးေရးအပါအဝင လအပေသာ လပထးလပနညးမားအားလး (၆) အရငးအျမစမား၏ သကေရာကမႈစသည အခကမားျဖစသည။

၃၈။ အျခားေသာ ႏငငစဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမား၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားႏင ကကညမႈရေစရန လပေဆာငျခငး။ လြနခေသာ ၅ႏစေကာကာလကပင အျခားေသာ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားစြာသည ၎တ႔၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားက အသစျပငဆငၾကၿပးျဖစသည (သ႔)လကရ ျပငဆငေနၾကဆျဖစသည။ ထအဖြ႔အစညးမား အသစျပငဆငခေသာ မဝါဒမားႏင လကခကငသးခသည အေကာငးဆး အေလအကငမား သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပေဆာငခကမားႏင ဆေလာမႈရသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒဆငရာ စညးမဥးစညးကမး မား၊ လအပခကမားႏင အျခားေသာ ႏငငစဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမား ကကညမႈရျခငး သည ဖြျဖးေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားက တးပြားေစရန၊ ေငြေပးေငြယ ကနကစရတမားက ေလာခရနႏင ပးေပါငး လပေဆာငမႈ အေလအထက အားေပးရနအတြက လအပလသည။ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားသည သဘာဝ ပတဝနးကငဆနးစစခက25 အတြက ဘစညးမဥးစညးကမး မေဘာငမား သတမတျပဌာနးရာတြင တးတကမႈအခ႕ ရထားျပးျဖစရာ ႏငငစဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမားၾကား ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကငထးမား ဆကလက ကကညမႈရေနရန လအပသည။ ၎၏ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာမဝါဒမားႏင ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမား (အထးသျဖင အဓကမဝါဒ၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ဆကစပ၍) ကကညမႈရသငသညဟ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ယၾကညသည။ သ႔ရာတြင ႏငငစဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား၏ ကငထးမားသည ၀နေဆာငမႈသးစြသမးစႏင ကြျပားေသာ အေျခအေနအရပရပ အတြက ျဖညဆညးေပးႏငဖ ႔လသည။ သဘာဝပတဝနးကင၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးႏင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ စညးမဥး စညးကမးမား၊ လအပခကမားသည ကမ႓ာဘဏ၊ ႏငငတကာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၊ ဥေရာပျပနလညတညေထာင ေရးႏင ဖြျဖးေရးဘဏကသ႔ေသာ အျခားႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား၏ မဝါဒမားႏင ကကညမနကနမႈရေၾကာငး ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစ အေနျဖင ေသခာျပးျဖစသည။

၃၉။ ပဂၢလက၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင လပငနးလပေဆာငျခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ပဂၢလက က႑ ရငးႏးျမႇပႏမႈ အစအစဥသည လြနခေသာ ငါးႏစအတြငး လငလငျမနျမန ကယျပန႔လာခသည။ ပဂၢလက၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ပတဝနးကင၊ လမႈအသဥာဏႏင လပကငႏငစြမး ကြျပားျခားနားၾကသည အစအဖြ႔မား ျဖစၾကသည။ ၎တ႕ ေငြေၾကးထညဝငေသာ စမကနးမားသညလညး လပငနးသေဘာသဘာဝအရေသာ၎ ၊အရြယအစားအရေသာ၎ သသသာသာ ကြျပားႏငသည။ ဥပမာအားျဖငဆေသာ အေသးစားႏင အလတစား စြမးအင ျပနလညအသးခေရး လပငနးမားမ စြမးအငထတလပေရး ကမၸဏႀကးမားအထ ပါဝငသည။ လပငနးေဆာငရြကမႈ စကဝနးသည ပမနအားျဖင အရပဘက စမကနးမားထက အခနပမ တေတာငးသည။ ထ႕ေၾကာင ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက အခနတကာလ သတမတခကအတြငး အထးဂ႐ျပလပေဆာငရနလသည။ ႏငငစၾကားခဘ႑ာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕အစညး

25 ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမား သဘာ၀ပတ၀နးကငအတြက လပေဆာငေသာ အပစ။ ၂၀၀၅ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆနးစစခကအတြက ဘမေဘာင။ အေလကငေကာငးမတစ

24

မားႏင အထးလျခမႈရသည လကေအာကခကမၸဏမားကသ ႔ေသာ ႐ႈပေထြးသည ေငြေၾကးပပးမႈပစမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက မညသ႔ ကငသး သငသနညးဟေသာ ခကခသညေမးခြနးမား ေပၚေပါကလာေစသည။ လကရကငသးေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားသည မရးဖလာ ေငြေၾကးေခးငားမႈပစမားႏင ကကညဆ ျဖစသည။ သ႕ေသာလညး ေျပာငးလမႈမားေသာ စးပြားေရးပတဝနးကင၊ အမးစားစလငေသာ ဘ႑ာေရး ထတကနမား ရ႐ႏငမႈ၊ အရငးအႏးေစးကြကႏင ဘ႑ာေရးက႑အတြငး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမား ပမ႐ႈပေထြး မားျပားလာစဥတြင အျခားမတညေသာ ခဥးကပမႈနညးလမး မား လအပလာႏငသည။ စမကနး အေကာငအထညေဖာမႈ လပထးလပနညးမား ကြျပားမႈ႐ႏငသညက အသ အမတျပေသာလညး ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စညးမဥး စညးကမးမားကမ အရပဖကႏင ပဂၢလက က႑ဆငရာ စမကနးမားတြင တေျပးည ကငသးသငသည။

၄ဝ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စြမးေဆာငရည ဖ႔ြျဖးတးတကေစျခငးႏင အရငးအျမစခြေဝသးစြမႈက အေကာငးဆး လပေဆာငျခငး။ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ထေရာကတးတကမႈမား ရေစရနအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ပမတးျမႇငလာေသာ စြမးေဆာငရည လအပေပလမမည။ အထးသျဖင စမကနး အေကာင အထညေဖာမႈမားက ပမအားထတလပေဆာငျခငး၊ သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားက အကျဖတျခငးႏင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၌ စြမးေဆာငရည ဖ႔ြျဖးတးတကေစျခငး ကသ႔ေသာ စြမးရညမားလအပသည။ ဤနညးအားျဖင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စြမးေဆာငရည ဖြ ႔ ၿဖးလာေအာင တညေဆာက ျခငးသည ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝင ႏငငမား၏ ကယပငျဖစေသာ ေဘးကငးလၿခေရး မေဘာငမားက ပမနားလညေစရန၊ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကညေလလာရနႏင ယငးသ႔ အေကာငအထညေဖာ ရာတြင ျဖစလာႏငသည အေျခအေနမနမားက ေျဖ႐ငးရာ၌ ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးရန လအပသည။ အထးသျဖင စမကနးအဖြ႔သည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား၏ ဥးတညခကမား၊ စညးမဥး စညးကမးမားက အခငအမာ သရထားရမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎တ႔သည မဝါဒမားက ေကာငးစြာ လကနာကငသးၾကေၾကာငး ေသခာေစရန လပေဆာင ရမညသမားျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လြနခသညႏစမားစြာကတညးက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ သးခလးအတြက ဝနထမးေလကငေရး အစအစဥမား လပေဆာငခၿပးျဖစသည။ ၎ေလကငေရးအစအစဥမားက ဌာနခပမားႏင စမကနးေနရာမားတြင ဆကလကလပေဆာငရန လအပသည။ တခနတညး၌ လပငနးေဆာငရြကေနေသာ ဌာနမား၊ ေဒသဆငရာ ေရရညဖြၿဖး တးတကေရးဌာနမားတြင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ အေကာငအထညေဖာေရး အတြက ဝနထမး အငအားက အေကာငးဆးတးျမႇငရန လသည။ သ႔မသာ စမကနးအေကာငအထညေဖာျခငးႏင ႀကးၾကပျခငးတ႔တြင လေလာကသည စးစကလပေဆာငမႈ ရမညျဖစသည။ ေဒသဆငရာ လပငနးအဖြ႕တြင ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ကၽြမးကငမႈမားႏင ျပညစရန အေရးႀကးလအပသည။ အထးသျဖင ႐ႈပေထြးၿပး ထခကလြယသည စမကနးမားစြာက ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားတြင လပေဆာငရာ၌ ပမသတထားရမညျဖစသည။ မဝါဒ အေကာင အထညေဖာျခငးႏင ေစာငၾကညျခငးအတြက အေကာငးဆးအရငးအျမစ ခြေဝသးစြမႈသည တးတကလာသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား ျဖန႔ေဝရာတြင အဓက ျဖစေနေပလမမည။

၄၁။ လပငနးအထေျမာကမႈႏငလအပခကမားက ျဖညဆညးရနအတြက ကနကေသာစရတမား ေလာချခငး။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားက အာရစကလပေဆာငမႈရလဒအျဖစ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေထာကပ ထားေသာ စမကနးမား၏ အကးျဖစထြနးမႈ သသသာသာ တးတကလာစဥတြင အခ႕ေသာ ေခးဌားသမား/ ၀နေဆာငမႈ သးစြသ မားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးအထေျမာကမႈႏင လအပခကမားက ျဖညဆညးရသည ကနကစရတမား (တက႐ကအေကာငအထညေဖာမႈအတြက ကနကေသာ စရတမဟတ) ျမငမားလာျခငး၊ မလအပေသာ ကနကစရတမား ျဖစလာျခငးတ႕ႏင ပတသက၍ ေမးခြနးထတခၾကသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား အေကာငအထညေဖာျခငး၏ အကးအျပစမားက ဆနးစစသည ေလလာခကမားအရ ၎မဝါဒမားသည စမကနး ေရ႐ညအကးျဖစထြနးမႈ ေသခာေစေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငသည နညးလမးျဖစေၾကာငး ေကာကခကခႏငသည။26 မဝါဒ အေကာငအထညေဖာရာတြင ထေရာကမႈနညးေသာ၊ မလလားအပေသာ ကနက စရတမား ျဖစေစသည အရာမားသည

26 ကမ႓ာဘဏ၂၀၀၁. လပငနးကနကစရတ။ ဝါရငတနဒစ

25

အဓကအားျဖင (၁) ေခးဌားသ အေကာငအထညမေဖာႏငေသာ လအပခကမား ရေနျခငး၊ (၂) အဓကမဝါဒမားတြင ရငးလငးကြျပားမႈမရျခငး၊ (၃) မဝါဒ အစအစဥမားက အတညျပရာတြင ေႏာငေႏးျခငး၊ (၄)လကေတြ႔ ကငသးရာတြင ခကခၾကပတညးျခငး၊ (၅) စြမးေဆာငရည ေလာနညးကဆငးလာျခငး တ႔ျဖစသည။ ကနကစရတ ေလာကေစရနႏင မဝါဒမား၏ ဖြ႔ၿဖးေရး သကေရာကမႈမား တးျမႇငေစရန နညးဗဟာကက ခဥးကပနညးမားက မတညထားသည အၾကျပခကမားမာ (၁) ေဘးျဖစႏငေျခမားသည လပေဆာငမႈမားက အထးအေလးထားျခငးႏငအတ ႏငငစ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားႏင ေခးဌားသၾကား တာဝနဝတရားမားက ရငးရငးလငးလငးျဖစေစျခငး (၂) မဝါဒမားတြင မရငးလငး သညမားက ေျဖရငးျခငး (၃) ႐ႈပေထြးမႈမားကေလာခရန အျခား ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားႏင မဝါဒမား ကကညေအာငလပေဆာငျခငး (၄) စမကနးႀကးၾကပမႈက ကယျပန႔ေစရနႏင ဌာနတြငး ကၽြမးကငမႈတးတကလာ ေစရနအတြက လေလာကေသာ အရငးအျမစမားရရန ေသခာေစျခငး (၅) မဝါဒက ဆနးစစသးသပခကျခငး ပမေရ႕ဆကလပေဆာငရန ဆြေဆာငျခငး (၆) ေခးဌားသ၏ စြမးေဆာင ရည တညေဆာကျခငးႏင သကဆငရာ ႏငငမား၏စနစက အသးျပျခငး တ႔ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမားအေပၚ လပငနးမားသးသပအကျဖတျခငးဆငရာ ဌာန၏ အထးအကျဖတ ေလလာခက သညလညး အထကတြင ပါရေသာ ေတြ႔ရခကမားႏင အၾကျပခကမားအတငးပင ျဖစသည။ ဤသးသပခကမားက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစ (SPU)တြင ထညသြငးစဥးစားခၿပးသကသ႕ SPU ၏ အပဒ(၂)တြင ပါရေသာ အဓကအခက ၅ခကျဖင ေျဖရငးခၿပးျဖစသည။

26

၅။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက (Safeguard Policy Statement) SPS

က။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ကတကဝတျပမႈႏင စညးမဥးစညးကမးမား (အေျခခမမား) အေပၚ ဆကစပလႊမးၿခ ေဖာျပခက

၄၂။ သဘာဝပတဝနးကင၊ လမႈဝနးကငေရရညတညတေရးသည အာရႏင ပစဖတေဒတြငးရ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး မႈႏင ဆငးရမႈေလာခေရး၏ အေျခခအတျမစျဖစသညဟ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ အခငအမာယၾကညပါသည။ ထ႕ေၾကာင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ၂ဝ၂ဝခႏစ မဟာဗဟာသည စးပြားေရးတးတကမႈအပါအဝင ပတဝနးကင ေရရညတညတေရး လပေဆာငရနအတြက ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားက အကအညေပးသည ကစၥက အထးအေလး ေပးထားသည။ ထ႔အျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ၎ကညပပးေပးသည စမကနးမား၏ လမႈဘဝမားႏင သဘာဝပတဝနးကင ေရရညတညတျခငး မား ေသခာျဖစတညေစရန ကတျပပါသည။ ဤနညးအားျဖင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက၏ ဥးတညခကပနးတငသည စမကနးရလဒမား ေရရညတညတမႈက ျမႇငတငေပး ရနျဖစသည။ ထသ႔လပေဆာငျခငးသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လတ႔အား စမကနး၏ ေပၚေပါကလာႏငသည ဆးကးမားမ ကာကြယေပးျခငးျဖစသည။

၄၃။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ရညရြယခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

(၁) သဘာဝပတဝနးကငႏင စမကနးသကေရာကခ လပဂၢလ တ႔အေပၚ စမကနး၏ ဆးကးသကေရာကမားမ တတႏငသမ မကေရာကေအာင ေရာငၾကဥေပးရန

(၂) အကယ၍ ထခကမႈမားမျဖစေအာင မေရာငလြႏငလင ထခကခစားရေသာ ပတဝနးကငႏင လပဂၢလမားက သကေရာကလာမည ဆးကးမား ေလာနညးေစရန၊ သကသာေစရန (သ႔) နစ နာေၾကးေပးရန

(၃) ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက ၎တ႔၏ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ခငမာလာေစရနႏင ၎ တ႔၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈဆငရာအႏရာယမားက စမခန႔ခြရာတြင တးတကမႈ ရေစေရးအတြက ကညေပးရန

၄၄။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား၏ ရညရြယခကမားႏင ျဖန႔ေဝမႈက လက နာ ေစာငထနးသည။ ထ ႔ျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လပငနးမစတငမ ႀကတငျဖညဆညးရေသာ လပထးလပ နညးမားက ေဆာငရြကျခငးႏင( ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက(SPS)တြင ပါရေသာ လအပခကမား၊ စညးမညးစညးကမးမားႏင အည) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ စမကနးစကဝနးမားအတငး စမကနးမားက ျပနလည သးသပျခငး၊ေစာင ၾကညျခငးႏင ႀကးၾကပျခငးတ ႔အတြက တာဝနရေၾကာငး မတယလကခ ထားသည။ အာရဖြ႕ၿဖး ေရးဘဏသည လမႈပတဝနးကငႏင ပတသကသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားက လကနာျခငးအားျဖင ဆးျဖတခကခမတမႈႏင ျပမေဆာငရြကမႈကစၥရပမားတြင တာဝနခမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏင ႀကတငခန႔မနးႏငမႈက တးပြားေစသည။ ထသ ႔လပေဆာငေပးရာ၌ ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက လမႈပတဝနးကငႏင ပတသကသည အကးသကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမား စမခန႔ခြရာတြင ကညေပးၿပး ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ေရရညတညတ ေစသည။ ကတကဝတမားက လကေတြ႔ရလဒမားအျဖစ ေျပာငးလျခငးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးဌားသ မား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ မေဝႀကးပမးခကမားအေပၚ မတညသည။

၄၅။ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ SPSသည ေအာကေဖာျပပါ အဓကေဘးကငးလၿခေရးနယပယ သးခအတြက မဝါဒ ဥးတညခကမား၊ နယပယအကယအဝနးႏင အစပးခန၊ အေျခခမမားက ထတျပနေပးသည။

27

(၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး

(၂) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး

၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး

၄၆။ မဝါဒဥးတညခကမား ေအာငျမငေစရနႏင မဝါဒ စညးမညးစညးကမးမားျဖန႔ေဝရနအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည ေအာကပါအပဒခြ (ခ) မဝါဒျဖန႔ခမႈ လပငနးစဥတြငေဖာျပပါရသညအတငး လပေဆာငသည။ ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စမကနးမားက ၎တ ႔လခငသည ရလဒမားအတငး ထြကေပၚလာေစရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည (၎ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ လမႈပတဝနးကငႏင ပတသကသည အကး သကေရာကမႈမား၊ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေျဖရငးေပးႏငမည လအပခကမားႏင ကကညေသာ) သးသန႔ ေဘးကငး လၿခေရးလအပခကတစခ႕က လကခကငသးသည။ ထမမက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမးမားသည ကနဥး ႀကတင ေလလာဆနးစစျခငးက ေဆာငရြကျခငးအျပင ျပနလညသးသပျခငးႏင ႀကးၾကပျခငးတ႔မတဆင ေခးဌား သမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားအေနျဖင ၎တ႔၏စမကနးမားက ျပငဆငေနစဥႏင အေကာငအထညေဖာေနစဥ အတြငး ေအာကပါ ေဘးကငးလၿခေရးလအပခကမားအတငး လကနာေၾကာငး ေသခာေစသည။

(၁) ေဘးကငးလၿခေရးလအပခကမား <၁>သဘာဝပတဝနးကင(ေနာကဆကတြ ၁)

(၂) ေဘးကငးလၿခေရးလအပခကမား <၂>မမဆႏၵအေလာကမဟတဘေနရာျပနလညခထားခရျခငး (ေနာကဆကတြ- ၂)

(၃) ေဘးကငးလၿခေရးလအပခကမား <၃> ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမား(ေနာကဆကတြ- ၃)

(၄) ေဘးကငးလျခေရး လအပခကမား<၄> ကြျပားေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈပစမားအတြကသးသန႔ လအပခကမား(ေနာကဆကတြ- ၄)

၄၇။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခကႏင မကကညေသာ စမကနးမား က ေငြေၾကးေထာကပမညမဟတသကသ႔ အမ႐ငႏငင၏ လမႈေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ ဥပေဒစညးမဥး မားႏင မကကညသည မညသည စမကနးကမ ေထာကပမညမဟတပါ။ ၎စညးမဥးဥပေဒမားတြင ႏငငတကာ ဥပေဒမား ၌ အကးဝငေသာ အမ႐ငႏငင၏ ဥပေဒမားလညးပါဝငသည။ ထ႕အျပင တားျမစထားေသာ ရငးႏးျမႇပႏ႔မႈ စာရငးတြင ပါဝငေသာ လပေဆာငမႈမားကလညး ေထာကပေခးငားမည မဟတပါ။ (ေနာကဆကတြ ၅)

၈။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေငြေၾကးေခးငားထားေသာ (သ႔) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမခန႔ခြမႈ အာဏာေအာက တြင အကးဝငေသာ(သ ႔)အကးမဝငေသာ စမကနးအားလးအေပၚတြငလညးေကာငး၊ ေငြေၾကးေထာကပသည အရငးအျမစႏင မပတသကေသာလညး (ေခးေငြအားျဖင(သ႕) ေထာကပေၾကးအားျဖင (သ႕) ရယယာ (သ႕) အာမခ ပစၥညးကသ႕ေသာ အျခားနညးအားျဖင ေငြေၾကးေထာကပမႈျပထားသည ရငးႏးျမႇပႏ႔မႈ စမကနးမား အပါအဝင) ၎ စမကနးတ႔၏ အစတအပငးမားေပၚတြငလညးေကာငး ဤေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒ ေၾကညာခက သကေရာက မညျဖစသည။

28

၁ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမား

ဥးတညခကမား ။ ။ စမကနးမား၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ခငမာမႈႏင ေရရညတညတမႈအား ေသခာမႈ ရေစရနႏင စမကနးဆးျဖတခက ခမတမႈအပငးတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စဥးစားခကမား ေပါငးစပ ပါဝငေရး ပပးကညရန

နယပယအကယအဝနးႏင အစပးခန ။ ။ အကယ၍ စမကနးတစခသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးမား ႏင ေဘးျဖစႏ ငေျခရ မည အလားအလာျဖစလာလင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမားက စတင အစပးလပေဆာငသည။

မဝါဒ စညးမဥးစညးကမးမား ။ ။၁။ အဆျပထားေသာ စမကနးတစခစအတြက ၾကညရႈစစေဆးသည ကစၥရပက တကႏငသမ အျမနဆး

လပေဆာငကာ သငေလာေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခက ပစႏင အတငးအတာက ဆးျဖတရန။

၂။ အဆျပထားေသာ စမကနးတစခစအတြက ျဖစေပၚလာရနရေသာဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားသည (စမကနးသကေရာကသညေနရာ၌ ကားမဆငရာ ျပနာမား၊ထခကလြယအပစ၊ ေဘးကငးမႈ၊ ကနးမာေရး၊ မဒယာအပါအဝင ႐ပပငးဆငရာ အရေသာ၎၊ဇဝဆငရာ အရေသာ၎၊ လမႈစးပြားဆငရာ အရေသာ၎) တက႐က၊သြယဝက၊ (သ ႔မဟတ) တေျဖးေျဖးတးပြားသကေရာကျခငး စသညျဖင ရငးရငးလငးလငး သတမတႏငရနအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခက ေဆာငရြကရန။ ရာသဥတ

ေျပာငးလမႈအပါအဝငကမ႓ာလးဆငရာ သကေရာကမႈမားကဆနးစစရန။ မဟာဗဟာေျမာက သဘာဝပတဝနး ကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကက ေလာညသငျမတသည ေနရာတြင အသးျပရန။

၃။ စမကနး၏ ေနရာ၊ ပစ၊ နညးပညာ၊ အစတအပငးႏင လမႈဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက စစေဆး ရနႏင သးသန႔ေျပာငးလေရြးခယစရာ အဆျပထားသညမားက ကးေၾကာငးတက မတတမးတငရန။ ေျပာငးလ ေရြးခယ စရာ မရႏငသည စမကနးမားကလညး ထညသြငး စဥးစားရန။

၄။ စမကနး၏ ဆးကးမားက ေ႐ာငရားရန။ မေရာငႏငပါက ၎တ႔က နညးပါးေစရန၊ေလာကေစရန (သ႔) ေထမကာမေစရနအတြက လပေဆာငပါ။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငးႏင စမခန႔ခြမႈမ တဆင ေကာငးကးသကေရာကမႈ တးပြားလာေစရမည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ တစခ ျပငဆငရမည (၎တြင အဆျပထားေသာ ေလာခေရး နညးလမးမား၊ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ေစာငၾကညမႈမား၊ လအပခကမားက အစရငချခငးမား၊ အဖြ႔အစညးဆငရာႀကတငျပငဆငမႈမား၊ စြမးရည တးတကမႈႏင ေလကငေရး နညးလမးမား၊ လပငနးအစစဥ၊ ခန႔မနး ဘတဂကမား၊ လပေဆာငခက အကျဖတညႊနးကနးမား ပါဝငသည။) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥတစခ ျပငဆငရာတြင အဓကထညသြငးစဥးစားရမည အခကမားရသည။ ၎မာ ဆးကး သကေရာကမႈမားသည တတယအဖြ ႔စညးမားအား သသာေသာ အႏရာယမေပးႏငသညအထ ေလာပါး သကသာေစရနႏင ညစညမး ေစသ ေပးေဆာငေစရနတ႔ ပါဝငသည။

၅။ ထခကခရေသာရပရြာလထႏင အဓပၸာယအျပညရသည ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရနႏင ၎တ႕၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈက အဆငေျပေခာေမြ႔ေစရမည။ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈတြင အမးသမးမား ပါဝငေစရမည။ ထခကခရေသာလမား၊ ၎တ ႔ႏင ဆကစပသည အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားကသ႕ေသာ ပါဝငပတသကသ အားလးသည စမကနးစတငေဆာငရြကသည စဥးပငးတြင ပါဝငၿပး ၎တ႔၏ အျမငမား၊ စးရမမႈမားက ဆးျဖတခကေပးမည လမားမ သနားလညကာ အေလးထားစဥးစားေၾကာငး ေသခာေစရမည

29

စမကနး လပေဆာငစဥ ကာလတစေလာကလး ၎ပါဝငပတသကသအားလးႏင ဆကလကတငပငေဆြးေႏြးၿပး သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ဆကႏြယေသာ ျပနာရပမားက ေျဖရငးရမည။ စမကနးလပေဆာငမႈေၾကာငေပၚေပါကလာေသာ ပတဝနးကင ထခက နစနာမႈမားႏင ပတသကၿပး ထခကခရေသာလမား၏ စးရမမႈမား၊ နစနာမႈမားက ကငတြယ ေျဖရငးရန အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစတစခ တညေဆာကရမည။

၆။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကမၾကမးက စမကနးအားေနာကဆးအကမျဖတမ ထခကခရေသာလမားႏင ပါဝငပတသကသအားလး နားလညလြယမည ဘာသာစကားျဖင သငေလာ ေသာ ေနရာတြင အခနမ ထတျပနရမည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခက အေခာ သတအား ထခကခရေသာလမားႏင ပါဝငပတသကသအားလးသ႔ ထတျပနရမည။

၇။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥက အေကာငအထညေဖာၿပး ထေရာကမႈက ေစာငၾကည ရမည။ မနကနသည လပေဆာငခကမား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင တးတကလာေစျခငး အပါအဝင ေစာငၾကညေလလာမႈရလဒမားကမတတမးျပလပရနႏင၎ေစာငၾကညမႈမတတမးမားကထတျပနရမည။

၈။ အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ ေနရာမားတြင စမကနးမလပရန။ (၁)။အထးထနးသမး ေစာင ေ႐ာက ရနလေသာေနရာတြင သသသာသာ ေကာငးကးမရႏငလင (၂)။ တရားဝင အသအမတျပထား ေသာ မးသဥးအႏရာယရ သတဝါမးစတမား၊ အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ မးသဥး အႏရာယရ သတဝါမးစတမား၏ အေရအတြက ေလာကလာလင (၃)။ဆးကးသကေရာကမႈက ေလာပါးေအာင မေဆာငရြကႏငလင စမကနးလပငနးမား အေကာငအထညမေဖာရ။ အကယ၍ စမကနး သည တရားဝင ထနးသမးကာကြယထားေသာေနရာတြင တညရလင ၎ေနရာက ပမေစာငေရာကႏင မည အစစဥမား ထပမျဖညစြကေဆာငရြကရမည။ သဘာဝစားကကေျမျဖစပါက (၁)အျခားေရြးခယစရာရလင (၂) ပတဝနးကငဆငရာ ပကစးယယြငးမႈထက စမကနး ေရရညတညတမႈ အကးေကးဇးမားက သသသာသာ အေလးသာလင (၃) မညသည ေျပာငးလျခငး၊ ပကစးျခငးကမဆ ေလာကနစြာ ေလာခ သကသာေစႏငလင မညသညအရာမ သသသာသာ ေျပာငးလျခငး၊ ပကစးျခငး ႐မညမဟတေပ။ ျပနျပညျမ သဘာဝစြမးအငက စမခန႔ခြျခငး၊ ဖြ ႔ျဖးေစျခငးႏင အသးျပျခငးတ ႔တြင ႀကတငကာကြယမႈ ဆငရာ ခဥးကပမႈနညးလမးက အသးျပရမည။

၉။ ႏငငတကာအသမတျပအဆငျဖစေသာ ကမ႓ာဘဏ၏ ပတဝနးကငဆငရာ ၊ကနးမာေရးဆငရာ ႏငေဘး ကငးလျခေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားကသ ႔ ႏငငတကာအေလအကငေကာငးမား ထငဟပေပၚလြင ေနေသာ ညစညမးမႈ ကာကြယထနးခပေရး နညးပညာႏငအေလအကငေကာငးမားက ကငသးရမည။ ပမ သန႔စငသည ထတလပေရး ျဖစစဥမားႏင စြမးအင ေခၽြတာ ေရး အေလအကငေကာငးမားက ခယကင သးရမည။ ညစညမးမႈမျဖစေအာင ေရာငၾကဥရနႏင မေရာငၾကဥႏငပါက ညစညမးမႈထတလႊတျခငးက ေလာခ (သ႔) ထနးခပရန (ညစညမးမႈထတလႊတျခငးတြင ဖနလအမဓာတေငြ႕က တကရက/သြယ၀က ထတလႊတျခငး၊ စြန႔ပစပစၥညးထတလႊတျခငး၊ ေဘးအႏရာယရပစၥညးမားက သယယပ႔ေဆာငျခငး၊ လကလႊ ေျပာငးျခငး၊ သေလာငျခငးတ႔ပါ၀ငသည။ ေဘးအႏရာယရပစၥညးမားက ႏငငတကာ ကန႔သတတားျမစနယ ပယမားတြင အသးျပျခငးကေရာငၾကဥရမည။ ဖကပးထနးခပမႈ နညးလမးမားက အေျခခၿပး ပးသတေဆး

၀ယယအသးျပမႈက ထနးခပရနႏင ဓာတပးသတေဆးအေပၚ မခမႈကေလာခရမည။၁ဝ။ အလပသမားမားအား ကနးမာေဘးကငးေသာ လပငနးခြငအေျခအေန ပပးေပးရနႏင မေတာတဆျဖစပြား

မႈ၊ ထခကဒဏရာရမႈႏင ေရာဂါျဖစပြားမႈမ ကာကြယရမည။ ရပရြာလထ၏ ကနးမာေဘးကငးေရးက သက ေရာကႏင သည ဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေလာခရန(သ႔) ေရာငရားရန အေရးေပၚကာကြယ တန႔ျပနေရး အစစဥမား တညေထာငရမည။

30

၁၁။ သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကကာလအတြငး အေတြ႕အႀကအရညအခငးရေသာ ကၽြမးကငသမား၏ ကြငးဆငးေလလာခကမားက အသးျပၿပး ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက ထနးသမးရနႏင မထခက မဖကဆးေစရန လပေဆာငရမည။ စမကနးအေကာငအထညေဖာစဥကာလအတြငး ေတြ႔ရခကမား အတြက ႀကတငအတညျပထားေသာ စမခန ႔ခြမႈႏင ထနးသမးေရးနညးလမးမားအပါအဝင chance find လပထးလပနညးမားက အသးျပရမည။

၂ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငး လၿခေရး မဝါဒမား

ဥးတညခကမား ။ ။မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးမားက ျဖစႏငသမ ေရာငရားရန၊ စမကနးပစအသစမား ေဖာထတျခငးအားျဖင မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာ ျပနလညခထားခရျခငးအား ေလာခရန၊ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသမားအားလး၏ အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးမား တးတကေစရန (သ႔) အနညးဆး မလအေျခအေနအတငး ျပနျဖစေစရန၊ ထေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငး ခရသည ဆငးရႏြမးပါး သမား၊ အျခားထခကလြယသမားအပစမား၏ လမႈဘဝအေျခအေနမား ေကာငးမြနတး တကေစရန

နယပယသတမတျခငးႏင အစပးျခငး ။ ။ မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမား၌ လကယတင ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားခရျခငး (ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရျခငး၊ လေနထင ေသာ ေျမ (သ႔) အးအမဆး႐ႈးျခငး)ႏင စးပြားေျပာငးေရႊ႕ရျခငး (ေျမယာ ၊ပငဆငမႈမား၊ထပငဆငမႈမားက အသးခ ခြင၊ ဝငေငြရငးျမစ (သ႕) အသကေမြးဝမးေကာငး ဆး႐ႈးျခငး) တ႔ပါဝငၾကၿပး (၁)မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျမယာရယခရျခငး၊ (၂) ေျမယာအသးခခြငက ကန႔သတျခငး (သ႔) ဥပေဒအရ တရားဝင ကာကြယထားသည ေနရာမားႏင ဥယာဥပနးျခမားကသ႔ေသာ ေဒသမားက တရားဝငသြားလာျဖတသနးခြင ကန႔သတျခငး ကသ႔ေသာ အခကမား ပါဝငသည။ အထကပါ ဆး႐ႈးမႈမား၊ ကန႔သတခကမားသည အျပညအဝ (သ႔) တစတတပငးျဖစေစ၊ အျမတမး (သ႔) ယာယအားျဖင ျဖစေစကာမ ဤမဝါဒ၌ အကးဝငေပသည။

မဝါဒဆငရာ အေျခခမမား၁။ အတတ၊ပစၥပၸန၊အနာဂတကာလ၌ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ

သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေခမားက ခြျခားသတမတရန စမကနးအား ေဆာလငစြာ ဆနးစစ စစေဆး ျခငး။ ကားမ အခးဆနးစစခက အပါအဝင ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသမားစာရငး (သ႔/ႏင) ေလလာမႈစစတမးအရေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာအစအစဥနယပယကျပ႒ာနးသတမတျခငး။

2။ အထခကခလမား၊ေဒသခလထ၊ ပါဝငပတသကေနသည အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားႏင အဓပၸာယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာငျခငး။ေရႊ႕ေျပာငးခရသအားလးက ၎တ ႔၏ ရပငခြငမား၊ ျပနလညေနရာခထားျခငးဆငရာ ေရြးခယစရာမားႏင ပတသကျပး သတငးေပးျခငး။ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမားက ေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ အကျဖတ သးသပျခငး စသည အဆငမားတြင ၎တ ႔ပါဝငမႈရေစရန ေသခာေစျခငး။ ထခကလြယသမား အထး သျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ေျမယာမမား၊ သကႀကးရြယအမား၊ အမးသမးမား၊ ကေလးမား၊ ဌာေန မးႏြယစဝငမားစသတ႔၏ လအပခကမားက အထး အေလးေပးျခငး။ ထခကခလမား၏ ျပနာ ရပမားက

31

ကငတြယေျဖရငးရန နစနာမႈမားေျဖေလာေရးစနစတစခတညေဆာကျခငး။ ေရႊ႕ေျပာငးခလ မား၊ ၎တ႔က

လကခထားရေသာ ေဒသခလမား၏ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အဖြ႕အစညးမားက ေထာကပေပးျခငး။ မမဆႏၵ အေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထား ခရျခငး၏ သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေခမားသည အလြနရႈပေထြး၍ အလြနထခကလြယႏငေသာ ေနရာမား တြင ေလာေၾကးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားက လမႈေရးဆငရာ ျပငဆငမႈအဆင မတငမကပင ႀကတငခမတျပး ျဖစေနသငသည။

၃။ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရသအားလး၏ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား ဖြၿဖးတးတကေစျခငး(သ႔)အနညး ဆး မလအေျခအေနအတငး ျဖစေစျခငး။ ယငးသ႔ျဖစေစရနအတြက (၁)ေျမယာအေျချပျပနလညေနရာ ခထားေရး ဗဟာမား (ထခကခလမား၏ အသကေမြးမႈမားသည ေျမယာက အေျချပသညအခါ (သ႔) ေျမယာဆး႐ႈးရျခငးသည အသကေမြးဝမးေကာငးမႈက ထခကမႈမရေစသညအခါ ေျမယာအတြက ေလာေၾကးေငြ) (၂) ပကစးဆးရႈးသြားေသာ ပစၥညးမားအစား တနဖးတပစၥညး (သ႔) တနဖးျမငပစၥညး ျဖင ခကခငး အစားထးေပးျခငး (၃) အကယ၍ ျပနအစားထးမေပးႏငပါက ၎ပစၥညးမား၏ တနဖး အျပညအဝအတငး ခကခငးေပးေလာျခငး (၄) ျဖစႏငမညဆပါက အကးျမတခြေဝေရး အစအစဥ မားမတဆင အပေဆာငးဝငေငြႏငဝနေဆာငမႈမား ထပမေပးအပျခငးစသညတ႔ကလပေဆာငေပးရမည။

၄ စးပြားေရႊ႕ေျပာငးရျခငး လကယတငေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရသမားအား လအပသည အကအည အေထာကအပမားေပးျခငး။ ၎တြင ေအာကပါအခကမား ပါဝငသည။ (၁) အကယ၍ ျပနလည ေနရာခထားမႈရလင ေျပာငးေရႊ႕ရေသာ ေျမေနရာသကတမး ေသခာေရရာမႈ၊ ပမေကာငးမြနသည အးအမအေဆာကအအ (ျပနလည ေနရာခထားသညေနရာ၌)၊ အလပအကငႏင စကပးထတလပႏငမည အခြငအလမးရ႐ႏငမႈ ၊ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားသညေနရာ၌ မလ ေနထငေနသမားႏင လမႈစးပြား ေပါငးစပႏငျခငး၊ စမကနး၏ အကးရလဒမားက မလေနထငသ ေဒသခမားအထ တးခ႕ေဝမေပးျခငး (၂) ေျမယာဖြျဖးတးတကေရး၊ ေခးေငြပပး ေပးျခငး၊ သငတနးေပးျခငး (သ႔) အလပအကငအခြငလမး ဖနတးေပးျခငး ကသ႔ေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအကအညမား ေပးျခငး (၃) လအပပါက အရပဘကဆငရာ အေျခခ အေဆာကအအ၊ ရပရြာလထဝနေဆာငမႈ လပငနးမားစသည အခကမား ျဖစသည။

၅။ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရသည ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ အမးသမးမားအပါအဝင အျခားထခကလြယသ အပစမား၏ လမႈဘဝအေျခအေနမားက ေကာငးမြနတးတကေစျခငး (အနညးဆး ႏငငေတာမ သတ မတထားသည အနမဆးစသတမတအဆငအတနးအထ ေရာကေစရန) ေကးလကေဒသမား၌ ေျမယာ၊ အရငးအျမစမားက တရားဝင ရယသးစြလပကငခြငေပးျခငး၊ ၿမ႕ျပေဒသမားတြင သငေလာသည ဝငေငြ ရလမးမား၊ သငတငသည အးအမ ပငဆငခြငေပးျခငး။

၆။ ပြငလငးျမငသာ၊သာတညမရ၍ စလယဆးညညြတမတသည လပထးလပနညးမားက ျဖစထြနးေစျခငး (အကယ၍ ေျမယာရယမႈမားသည ရယသႏင ရယခအၾကား ညႇႏႈငးသေဘာတညခက ျပလပထားျပး အဆပါ သေဘာတခကသည ရယခရသမား၏ မလရသညအသကေမြးမႈ၊ ဝငေငြစသည အေျခအေနမားက ပမ ေကာငးမြနေစသည (သ႔) မလအတငးျဖစေစေၾကာငး ေသခာေစျခငး)

32

၇။ ေျမယာပငဆငခြင(သ႔) ေျမယာတရားဝငအသးျပခြငဆငရာ အသမတျပမႈတစတရာမရေသာ ေရႊ႕ေျပာငး ေနရာခထားျခငးခရသမားသည ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ကညေထာကပမႈမား၊ ေျမယာ မဟတသည ပငဆငမႈမား ဆး႐းရျခငးမားအတြက ေလာေၾကး ရခြငရေၾကာငး ေသခာေစျခငး။

၈။ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားျခငးခရသမား၏ ရပငခြငမား၊ ဝငေငြႏငအသကေမြးမႈလပငနးမား ျပနလညထ ေထာငေပးေရး နညးဗဟာ၊ အတညတကျဖစေစရန အစအမမား၊ ေစာငၾကညေလလာ အစရငခေရး မေဘာငမား၊ ရနပေငြ၊ အခနသတမတကန႔သတထားသည လပငနးအစအစဥ စသညတ႔က အေသး စတရငးလငးျပထား သည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥက ျပငဆငျခငး။

၉။ ေနာကဆးအကျဖတျခငးလပငနးမစတငမ ထခကခရသမား၊ အျခားပါဝငပတသကသမားနားလညလြယ သည ဘာသာစကား(မား)ျဖင ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမၾကမးက သငေလာသညေနရာတြင အခနကက ထတျပနေပးျခငး ။ အျပးသတျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥႏင ၎၏ အသစျပျပငခကမားအား ထခကခရသမား၊ အျခားပါဝငပတသကသမားထ ထတျပနအသေပးျခငး။

၁ဝ။ စမကနး(သ႔) အစအစဥ ဖြၿဖးတးတကမႈ တစတတေဒသအျဖစ ဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပန လညခထားခရျခငးဆငရာ မဝါဒမားအား ျဖစေျမာကေအာင အေကာငထညေဖာေဆာငျခငး၊ စမကနး ကနကစရတမား၊ အကးရလဒမား ရငးလငးရာတြင ျပနလညေနရာခထားေရးစရတစကမား အျပည ပါဝငေစျခငး။ဆႏၵအေလာကမဟတပေနရာျပနလညခထားခရျခငးအကးဆကမားသသာထငရားသညစမကနးအတြကစမကနးအေကာငထညေဖာရာ၌ျပနလညေနရာခထားေရးလပငနးကသးျခားလပငနးစဥ အျဖစ သတမတစဥးစားျခငး။

၁၁။ ေလာေၾကးႏင အျခားျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ရပငခြငမားက လကယတင (သ႔) စးပြားေရး အရ ေနရာမေရႊ႕ေျပာငးခငတြငေပးအပျခငး၊ စမကနးအေကာငထညေဖာစဥကာလတေလာကလး အနးကပ ေစာငၾကညေလလာမႈျဖင ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥက အေကာငထညေဖာရန။

၁၂။ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားေရးရလဒမား၊ ထခကခလမား၏လေနမႈဘဝစႏႈနးမားအေပၚ၎တ႔၏ သကေရာက မႈမားအား ေစာငၾကညအကျဖတျခငး၊ အကျဖတမႈရလဒမားႏင အေျခခကသည အေနအထားမားက ထညသြငးစဥးစားကာ ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ၏ ဥးတညခကမားျပးေျမာကေအာငျမငမႈ ရမရက အကျဖတျခငး။ အကျဖတသးသပမႈမတတမးကလညး ထတေဖာျပသျခငး။

33

၃ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမား

ဥးတညခကမား ။ ။ဌာေနတငး ရငးသားမးႏြယစလမား၏ ကယပ ငလက ၡဏာ ၊ မးႏြယဂဏပဒ ၊လ႔အခြငေရး ၊ အသကေမြးမႈစနစမား၊ ယဥေကးမႈမားက အျပညအဝ ေလးစားဂ႐ထားသညနညးလမးမားျဖငသာ စမကနးမား က ေရးဆြအေကာငထညေဖာရန၊ ယငးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားသည (၁) ၎တ႔၏ ယဥေကးမႈႏင သငေလာညညြတမႈရသည လမႈစးပြား အကးမားရရရန (၂) စမကနး၏ ဆးကးအကးဆကမား မခစားရေစရန (၃) ၎တ႔ႏင ပတသကဆကစပသည စမကနးမားတြင တကတကကြကြ ပါဝငႏငရန။

နယပယသတမတျခငးႏင အစပးျခငး ။ ။ စမကနးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား၏ မးႏြယဂဏ၊ လ႔အခြငေရး ၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈပစႏင ယဥေကးမႈမားက တက႐က (သ႔) သြယဝကေသာအားျဖင အကးျဖစေစလင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက စတငလပေဆာငမည ျဖစသည။ ၎အျပင စမကနးအကးဆကသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ပငဆင၊ လပကင၊ အသးျပေနေသာ နယေျမမား (သ ႔) သဘာဝ (သ႔) ယဥေကးမႈအရငးအျမစမားက အကးျဖစေစပါကလညး မဝါဒမားက စတငမညျဖစသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားဟဆရာ၌ ေအာကပါအခကမားႏင ကကညသည ကယပငလကၡဏာ လမႈ၊ယဥေကးမႈ ကြျပားသည မညသညအပစ မဆ အကးဝငမည ျဖစသည။ (၁) အျခားသမားက အသမတျပ လကခထားကာ ဌာေနတငးသားရငးမးႏြယစတစစ၏ အႏြယအျဖစ ကယပငမးႏြယရသမား (၂) ပထဝအေနအထားအရ စမကနးေဒသရ နယေျမတစခ၌ စေပါငး အေျခစကေနထငသမား (သ႔) စမကနးေဒသရ ဘးဘြား ပငေျမတြင ေနထငသမား ႏင ၎နယေျမေဒသမားရ သဘာဝအရငးအျမစမားက သးစြလပကငေနၾကသမား (၃) လအမားစအပစႀကး၏ လမႈ၊ယဥေကးမႈ စ႐ကလကၡဏာႏင မတညသည ႏငငေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ လမႈစးပြား သးျခားျဖစေနသမား (၄) ႏငင (သ႔) ေဒသ၏ တရားဝငဘာသာစကားႏင မတညသည သးျခား ဘာသာစကား ရသမား။ အထကပါ ဝေသသမားက စဥးစားရာ၌ အမးသားဥပေဒ၊ ဓေလထးတမးဥပေဒ ႏင ႏငငမ အဖြ႔ဝငထားသည ႏငငတကာ အစညးအရးမား ကလညး ထညသြငးစဥးစားရေပလမမည။ အငအားသး အႏငထကျပမႈ မားေၾကာင အထကေဖာျပပါ လအပစမားတြင ပါဝငခြငမရသည အပစသညလညး ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမား ႏင သကဆငေစရမည ျဖစသည။

မဝါဒဆငရာ အေျခခမမား၁။ ေဆာလငစြာ ဆနးစစစစေဆးရန (၁) စမကနးေဒသတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား ပါဝငမႈ ရမရႏင

စေပါငးအေျခစကေနထငမႈ ရမရ (၂) စမကနးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ လမားက ေကာငးကးသကေရာကမႈ ရမရ စသညတ႔က စစေဆးျခငး

၂။ ယဥေကးမႈႏင ကကညမႈရသည ကား-မလမႈဝနးကင သကေရာကမႈ ဆနးစစခကက လပေဆာငျခငး (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအတြက စမကနး၏ ျဖစလာႏငသည အကးဆက (ေကာငး/ဆးႏစတန)က အထကေဖာျပပါ နညးလမးမား အသးျပ၍ ဆနးစစျခငး၊ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစလမား ပမႏစၿခကသည စမကနးအကးအျမတေပးျခငး၊ ဆးကးမား ေလာခ ႏငသည အစအမမားႏင ပတသကသည

34

အနညးလမးမားက အျပညအဝ ထညသြငးစဥးစားေပးျခငး၊ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမားအတြက ယဥေကးမႈႏင ကကညမႈရသည ကား-မအရြယမေရြး အကး ခစားႏငသည လမႈစးပြား ေကာငးကးမားက ရာေဖြျခငး၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကလာႏငသည ဆးကး ေလာခေရး အစအမမား တးတကလာေစျခငး။

၃။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၊ ၎တ႔ႏငဆကႏြယေနသည မးႏြယစအဖြ႔အစညးမားႏင အဓပၸါယရ ေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈျပရာတြင ထသမား၏ ပါဝငမႈရရနလသည။ (၁) ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေရာငရားရန အစအမအတငးအတာတ႔က ေရးဆြ၊ အေကာငထညေဖာ ေစာငၾကညစစေဆးရာတြင ပါဝငေစျခငး (သ႔) ဆးကး အကးဆကမား ေရာငရားရန မလြယကပါက ထအကးဆကမား ေလာပါး သကသာေစျခငး (၂) ယဥေကးမႈႏင ေလာညမႈရသည နညးလမးျဖင စမကနးအကးအျမတအား ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ေဖာေဆာငေပးျခငး စသညနညးလမးမားျဖင ၎တ႔၏ ပါဝငမႈက ရရေစျခငး။ ယဥေကးမႈအရ ေလာညမႈရသညအျပင ကားမအရြယစစြမးေဆာငရည တးတကေစရနအတြက စမကနးတြငဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ပါဝငမႈက ျမႇငတငရမည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ စးရမမႈမားက ေျဖရငးေပးႏငျခငး၊ ယဥေကးမႈအရေလာညၿပး ကားမ အရြယစပါဝငႏငသည နစနာခက ေျဖေလာေရးစနစက တညေဆာကျခငး စသညကစၥရပ မားတြငလညး ၎တ႔ ပါဝငရန လေပသည။

၄။ ေအာကေဖာျပပါစမကနးလပငနးစဥမားတြင ထခကခဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ သေဘာတည ခကရရန ေသခာစြာ စစစလပေဆာငျခငး။ စမကနး လပငနးစဥမားမာ (၁) ဌာေနတငးရငးသားမး ႏြယစမား၏ အသပညာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေအာငလပ ေဆာငျခငး (၂) မရးဖလာ ေနထငလာခၾကသည နယေျမေဒသမား (သ႔) အစဥအလာအရ ေနသားက ေနသည အရပေဒသမ ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး (၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဥပဓအမတ လကၡဏာ ႏင မးႏြယစအသငးအဝငးက သတမတျပဌာနးေပးသည အသကေမြးဝမးေကာငး သ႔မဟတ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးႏင ယၾကညကးကြ ယ မႈ အ ရ အ သးျ ပ ရေ သာ မ ႐း ဖ လာ ဆ က ခ သ ည န ယေျ မ အ ဝ နး အ ဝ ငး အ တြ ငး ရ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာငရြကျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ မဝါဒလကေတြ႕ကငသးမႈအရ ၾကညလင အကးဆကမား သကေရာကခရမည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ သေဘာတညခကဆသညမာ စမကနး လပငနးစဥမားက တစဥးခငးျဖစေစ၊ တရားဝင အသအမတ ျပထားေသာ ကယစားျပသမျဖစေစ ၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ အသငးအဝ ငးအမားစမ ေထာကခမႈျဖငျဖစေစ သကဆငရာ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားက စေပါငးေဖာျပသည သေဘာတညျခငးက ရညၫႊနးသည။ အခ႕ေသာ လတစဥးခငးႏင အပစမားက စမကနးလပငနးမားက ဆန ႔ကငကန ႔ကြကၾကသညတငေအာင ရပရြာအသငးအဝငး တစခလးက ကယကယျပန ႔ျပန ႔ ေထာကခၾကျခငးမားလညး ျဖစႏငသည။

၅။ သဘာဝအရငးအျမစမား၊ အကာအကြယေပးထားသည ေဒသမားသ႔ သြားေရာကခြငကန႔သတျခငး မျပလပရန ေရာငရားျခငး (သ ႔) ထအရပမားမ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားျခငးက အတတႏငဆး ေရာငရားျခငး၊ ယငးသ႔မျဖစႏငပါက ထအရပေဒသမား၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစ စမခန႔ခြေရး လပငနးမားက စစဥေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ေစာငၾကညစစေဆး အကျဖတျခငး စသညတ႔၌ ထခကခ

ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစမားက ပါဝငခြငေပးရန ေသခာေစျခငး၊ ၎တ႔၏ အကးအျမတမားကမတစြာခြေဝ ေပးရန ေသခာေစျခငး။

35

၆။ အရညအခငးျပညဝ၍ အေတြ႕အၾကမားသည ကၽြမးကငသမား၏ ေထာကပကညမႈႏငလပေဆာငထား သည လမႈအကးစးပြား ဆနးစစခကမားက အေျခခကာ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥက ႀကတငျပငဆငျခငး၊ ထအစအစဥသည ထခကခ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ လထမား၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစဆငရာ အသအျမငမားက အေျခချခငး။ ဌာေနတငး ရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP) တြင ထခကခ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ လထႏင စဥဆကမျပတ ေဆြးေႏြးတငပငမႈျခငးမားအတြက မေဘာငတစခ ပါဝငသည။ ၎အစအစဥတြင ယဥေကးမႈႏငဆေလာသည အကးအျမတမားက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မားရရန ေသခာေစ သည အစအမမား သတမတျပဌာနးျခငး၊ စမကနး ဆးကး သကေရာကမႈက ေရာငရား၊ ေလာက၊ နညးပါးသကသာေစရန စသညအစအမမားက ေဖာထတျခငး၊ သငေလာသည နစနာခကေလာခေရး လပထးလပနညးမား ပါဝငျခငး၊ စစဥထားသညအတငး အစအမမားက အေကာငထညေဖာရနအတြက ဆနးစစအကျဖတမႈ အစအစဥမား၊ ရနပေငြ၊ အခနသတမတခကအမ လပေဆာငရသည လပငနးမား စသည အခကမားပါဝငရနလသည။

၇။ စမကနးအား ေနာကဆး အကျဖတလပငနး မစတငမကပင ထခကခရသဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မား ႏင အျခားပါဝငပတသကသမား နားလညလြယသည ဘာသာစကား(မား)ျဖင ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစ မား ဆငရာအစအစဥမၾကမးက သငေလာသညေနရာတြင အခနကကထတျပနေပးရန။ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အျပးသတအစအစဥ၊ ၎၏ အသစျပျပငခကမားအား ထခကခ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၊ အျခားပါဝငပတသကသမားထ ထတျပနအသေပးရန ျဖစသည။

၈။ အစဥအလာအရေနထငခၾကသည ေျမယာမား၊ ပငနကနယေျမမား (သ႔) ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငခ ေသာ နယေျမမား ဆကခပငခြငက တရားဝင အသအမတျပေရးအတြက လပငနးအစအစဥတစခက ႀကတင ျပငဆငျခငး။ ၎က စမကနးတြင (၁) ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစလမား အစဥအဆက ေန ထငလပကငအသးျပ ပငဆငခၾကသည ေျမယာမား၊ နယေျမ ေဒသမားအား တရားဝငအသမတျပခြင က တညေထာငေပးေရးအေပၚ အားျပေနရေသာ လပငနးစဥမား ပါဝငေသာအခါ (၂) အဆပါ ေဒသမားက မတရားရယမႈ စသညလပငနးစဥ ပါဝငသညအခါ ျပလပရမည။

၉။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥအေကာငအထညေဖာျခငးက အရညအခငးျပညဝ၍ အေတြ႔အၾကမားသည ကၽြမးကငသမားသးကာ ေစာငၾကညစစေဆးျခငး။ ထသ႔ျပလပရာတြင သးသန႔ ေစာငၾကပမႈနညးလမးမားက ျဖစႏငသညေနရာတငးတြင ကငသးရန၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ဆငရာ အစအစဥ၏ ဥးတညခက၊ ေမာမနးရလဒမား ေအာငျမငျခငးရမရ ဆနးစစရန၊ ေယဘယ ကသည အေျခအေနမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ ေစာငၾကပမႈရလဒမားက ထညသြငး စဥးစားရန လအပမည ျဖစသည။ ေလလာေစာငၾကညမႈ အစရငခစာက ထတျပနပါ။

36

ခ မဝါဒ အေကာငထညေဖာေရး ျဖစစဥ

၁။ အေထြေထြလအပခကမား

၄၉။ စစစျခငးႏင အမးအစားခြျခားျခငး။ စမကနး ႀကတငျပငဆငျခငးေရး အေစာဆးအဆင၌ လေလာကသည သတငးအခကမားရရႏငခနတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးစစစျခငးႏင အမးအစားခြျခငးက ျပလပမည ျဖစသည။ စစစျခငးႏင အမးအစားခြျခားျခငးက (၁) စမကနး၌ ေတြ႔ၾကလာႏငသည ေဘးျဖစႏငေျခမား၊ အကး ဆကမား အေရးပါမႈက ထငဟပေစရန (၂) ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားအတြက လအပသည အဖြ႔အစညး ဆငရာ အရငးအျမစမားႏင အကျဖတမႈအဆငမားက ေဖာထတရန (၃) ေဖာထတထားသည လအပခကမားက ဆးျဖတေပးရန စသညအခကမားအတြက လပေဆာငသည။

၅ဝ။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အမးအစားခြျခားသတမတျခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးတြင ျဖစေပၚလာႏငသည ပတဝနးကငဆငရာ အကးဆက၏ အေရးပါမႈက ထငဟပႏငရနအတြက အမးအစား ခြျခားသတမတျခငးစနစက အသးျပသည။ စမကနးအမးအစားက ၎၏ ပတဝနးကငဆငရာ ထခကမခႏငသည အတငးအတာအမးအစားေပၚမတည၍ ခြျခားဆးျဖတသည။ အတငးအတာအမးအစားဟ ဆရာတြင စမကနး ဧရယာအတြငး တက႐ကျဖစေစ၊ သြယဝက၍ျဖစေစ၊ တေျဖးေျဖးမားလာျခငးအားျဖငျဖစေစ ျဖစေပၚလာႏငသည သကေရာကလႊမးမးမႈက ရညညႊနးသည။ အဆျပထားသည စမကနးတစခစက အမးအစား၊ နယေျမေဒသ၊ အတငးအဆ၊ ထခကမခႏငမႈ ႏင ျဖစေပၚလာႏငေသာ ပတဝနးကငဆငရာ အကးဆကျပငးအားပမာဏအရ ေသခာစစစရသည။ စမကနးမားက ေအာကပါ အမးအစားအပစ ၄ခထမ တစခအျဖစ သတမတအေကာငထည ေဖာသည။

(၁) အမးအစား (ေအ)။ အဆျပ စမကနးအား အမးအစား (ေအ) အျဖစ ေအာကပါအခကမား ေပၚမတည၍ ခြျခားသတမတသည။ အကယ၍ စမကနးေ ၾကာင သသာထငရားဆးဝါးေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ အကးဆက (မလအတငး ျပနမေကာငးႏငေသာ၊ ကြျပားျခား နားေသာ၊ တႀကမတခါမ ေတြ ႔ ၾကဖးျ ခငးမရႏ ငသည ဆး ကးသကေရာကမႈ ) ျဖစႏ ငေျခရျ ခငး ၊ ထအကးဆကမားသည စမကနး လပငနးခြင နယေျမဧရယာထက ပမကယျပန႔စြာ သကေရာက မႈရႏငျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခကက လပေဆာငရန လအပ ျခငးစသည အခကမားျဖစသည။

(၂) အမးအစား (ဘ)။ အဆျပ စမကနးအား အမးအစား (ဘ) အျဖစ ေအာကပါအခကမားေပၚ မတည၍ ခြျခားသတမတသည။ အကယ၍ စမကနးေၾကာင ျဖစလာႏငသည ဆးဝါးေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ အကးဆကသည အမးအစား (ေအ)စမကနးေအာက ေလာနညးသကသာျခငး၊ ထအကးဆကမားသည စမကနးလပငနးခြင နယေျမဧရယာ အတြငးတြငသာ ျဖစႏင၍ မလအတငး ျပနမျဖစႏငသည အခကမာလညး အနညးငယသာရျခငး ၊ အေျခအေန အမားစတြင ဆးကးေလာပါးသကသာေစသည အစ အမမားက ေရးဆြရန (အမးအစား (ေအ) စမကနး ထက) ပမ အဆငေျပျခငး၊ ကနဥး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမးသပစစေဆးခက လျခငး စသည အခကမားျဖစသည။

(၃) အမးအစား (စ)။ အဆျပ စမကနးအား အမးအစား (စ) အျဖစ ေအာကပါအခကမားေပၚမ တည၍ ခြျခားသတမတသည။ အကယ၍ စမကနးေၾကာင လးဝ (သ႔) အနညးငယ မေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးဆကသာ ျဖစေပၚေစႏငျခငး ၊ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက ျပနလညသးသပစစေဆးရန လအပေသာလညး သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကမလျခငး စသည အခကမား ျဖစသည။

37

(၄) အမးအစား (အကဖအင)။ အကယ၍ စမကနးတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ရနပေငြ ရငးႏးျမႇပႏမႈ ပါဝငပါက စမကနးအား အမးအစား (အကဖအင) အျဖစ ခြျခားသတမတသည။ (စာပဒ ၆၅-၆၇)

၅၁။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးအားလးက မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရမႈမား ပါဝငျခငးရမရ စစေဆးမည ျဖစသည။ မမဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရမႈမားပါဝငသည စမကနးအတြက ၎၏ သကေရာကမႈ အကးဆက အတငးအတာႏင ညမေသာ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥက ျပငဆငထားရေပမည။ သကေရာကမႈအကးဆက အတငးအတာက (၁) လကယတငႏင စးပြားေရးအရ ေရႊ႕ေျပာငးရမႈ အတငးအတာ အကယအဝနး (၂) အကးဆကခရေသာသမား၏ ထခကလြယမႈ အေျခအေနမားအရ သတမတျခငးျပမည ျဖစသည။

၅၂။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးအားလးက ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကႏငေခရမရ အခကေပၚမတည၍ စစေဆးမည ျဖစသည။ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား အေပၚသကေရာကမႈရသည စမကနးအတြက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥက ျပငဆငထား ရေပမည။ အစအစဥ၏ အေသးစတကမႈ၊ အမားနားလညလြယမႈဆငရာ အဆငမားသည အကးဆက

သကေရာကမႈ အတငးအတာႏင ညမမႈ ရရေပမည။ အကးဆက အတငးအတာက သတမတရာ၌ (၁) ေျမယာ၊ သဘာဝအရငးအျမစမား၊ လမႈစးပြားအေျခအေန၊ ယဥေကးမႈ၊ လမးေရး တညတခငမာမႈ၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အသကေမြးမႈစနစမား၊ လမႈလျခေရး အဆငအတနး (သ႔) မးႏြယစအသအျမင စသညတ႔ႏင သကဆငသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ထးတမးအစဥအလာအခြငေရး (၂) အကးဆကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား၏ ထခကလြယမႈ အေျခအေနမား စသညတ ႔က အကျဖတမည ျဖစသည။ (FI) အမးအစား စမကနးမားအတြက စာပဒ ၆၅-၆၇ တြငၾကညပါ။

၅၃။ သတငးအခကအလက ထတျပနျခငး။ အာရဖြ ႕ ၿဖးေရးဘဏ လထဆကသြယေရး မဝါဒႏငအည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လမႈပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး ကစၥရပမားႏင ပတသကျပး ေခးဌားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင လပငနးေဆာငရြကရာတြင ရပရြာလထ အပါအဝင ထခကခရသမား၊ အျခား ပါဝငပတသကသ မား အဆငေျပသညေနရာတြင အမားနားလညႏငသည ဘာသာစကားျဖင သငေလာသည သတငးအခကအလက မား (အေကာငး၊အဆး) က အခနမန ရရေစရန လပေဆာငေပးမညျဖစသည။ သ႔မသာ ၎တ႔အားလးသည စမကနး ေရးဆြအေကာငထညေဖာစဥတြင အဓပၸာယရသည အၾကျပခကမား ေပးႏငမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည ေအာကပါ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မတတမးမားက ဘဏ၏ ဝကဆကတြင ေဖာျပေပးမည ျဖစသည။

(၁) ပတဝနးကငဆငရာအမးအစား (ေအ) စမကနးမားအတြက ဘတအဖြ႕စဥးစားသးသပျခငး မျပမ အနညးဆး ရကေပါငး ၁၂ဝ အတြငး၌ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက အစရငခစာ မၾကမး

(၂) သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကႏငမေဘာင ျပနလညသးသပခကအၾကမး၊ ျပနလညေနရာ ခထားေရးဆငရာ မေဘာငမားႏငအစအစဥၾကမးမား၊ စမကနးလပေဆာငခက အကမျဖတမ ေရးဆြထားေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေရးဆြေရး မေဘာငမား ႏင အစစဥၾကမးမား

(၃) အၿပးသတ(သ႔)အသစျပျပငထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာသကေရာကမႈ ဆနးစစ ခကႏင ကနဥး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမးသပစစေဆးခကမား၊ ျပနလညေနရာ ခထားေရး အစအစဥမားႏင ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမား (ရႏငသညအေပၚ မတည၍)

(၄) စမကနး အေကာငထညေဖာစဥကာလအတြငး ေခးဌားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား တငသြငးသည

38

သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ စသညအစအစဥမားက အကျဖတသးသပမႈ အစရငခစာမား (ရရႏငမႈအေပၚ မတည၍)

၅၄။ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးဌားသမား/ ၀နေဆာငမႈ သးစြသမားႏင အဓပၸာယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျဖစစဥမားက လကေတြ႔အေကာငထညေဖာ ကငသးရန ကတကဝတျပသည။ မဝါဒကငသးေဖာေဆာငရာတြင ေအာကပါလပငနးစဥက ရညၫႊနးသည။ (၁) စမကနးျပငဆငေရးဆြသညအခနတြငစတငၿပး စမကနးစကဝနးတစေလာကတြငလညး ပမနေဆာငရြကသြားေသာ လပငနးစဥ (၂) အကးသကေရာကမႈ ခစားရမည ရပရြာလထကယတငဖတ႐ႈနားလညႏငၿပး အလြယတက လကလမးမႏငမည ဆေလာၿပးလေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားက အခနမနထတျပနေသာလပငနးစဥ (၃) ၿခမးေျခာကမႈ ႏင အငအားသး အကပကငမႈကငးစငေသာ ဝနးကငတြငေဖာေဆာငေသာလပငနးစဥ (၄) ကားမလမႈေရးရာမားက ထညသြငးထားၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကမႈလညးရေသာ၊ အခြငအလမးနမပါးသမားႏင ေဘးျဖစလြယေသာ အပစမား၏ လအပခကမားႏင ကကညေအာငျပငဆငထားေသာ လပငနးစဥ (၅) စမကနးပစ၊ ဆးကးမားေလာခေရး၊ ဖြ႕ၿဖး ေရးအကးအျမတမားႏင အခြငအလမးမားမေဝေရးႏင အေကာငအထညေဖာေရးဆငရာ ကစၥရပမားအပါအဝင ဆးျဖတခကခမတရာ၌ သကဆငပတသကသမားႏင အကးသကေရာကမႈခရမည သမားအားလး၏ ဆေလာေသာအျမင႐ႈေထာငမားအားလးက ေပါငးစပထညသြငးေသာ လပငနးစဥတ ႔ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနျဖင အဆျပထားေသာ စမကနးမားေၾကာင ထခကခရမည ရပရြာလထ၊ အစအဖြ႔မား (သ႔) လပဂၢလမားႏင ေခးဌားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားက ထေတြ႔မႈရရန လပေဆာငေပးဖ႔လအပသည။ ထသ႔ျဖစေစရနအတြက သတငးအခကအလက မား ထတျပနေပးျခငး၊ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ပါဝငပးေပါငးေဆာငရြကေစျခငး စသညတ႕က ထခကခရမည ရပရြာ လထမား ေတြ႔ၾကခစားရႏငသည အကးသကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားႏင ေလာညေအာင လပေဆာငေပးရမည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ၊ ဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခ ထားခရမႈမားဆငရာ (သ႔) ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ ဆးကးဆကမားျဖစႏငမည စမကနးမားအတြက ထခကခရမည လမား၏စးရမမႈမားက နားလညေစရနႏင ၎တ႔၏ စးရမမႈမားက စမကနးပစႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အစအစဥမားတြင ထညသြငး ေရးဆြရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏစမကနးအဖြ႔အေနျဖင တငပင ေဆြးေႏြးျခငးလပငနးမား၌ ပါဝငေဆာငရြကမည ျဖစ သည။

၅၅။ ထ႔အျပင အခ႕ေသာစမကနး အေျခအေနမားေၾကာင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားသည ထခကလြယ ေသာ အေနအထားရႏငၾကသညက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ အသမတျပပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေအာကေဖာျပပါ စမကနး လပငနးစဥမားႏငပတသကၿပး ၎တ႔၏ သေဘာတညခကက အဓပၸာယရသည တငပငေဆြးေႏြးမႈျဖငသာ ႀကတင ရယမညျဖစသည။ ယငးတ႔မာ (၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားႏင အသ ပညာမားက စးပြားေရးအရဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာငရြကျခငး (၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက အစဥအလာ သ႔မဟတ မ႐းဖလာ ဆကခေနထငေသာ နယေျမမားမ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး (၃) ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား၏ ဥပဓအမတ လကၡဏာႏင မးႏြယစအသငးအဝငးက သတမတျပဌာနးေပးသည အသကေမြးဝမးေကာငး သ႔မဟတ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးႏင ယၾကညကးကြယမႈအရ အသးျပရေသာ မ႐းဖလာဆကခသည နယေျမအဝနးအဝငးအတြငးရ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာငရြကျခငး ဟေသာ လပငနးစဥမား ျဖစသည။ မဝါဒလကေတြ႕ကငသးမႈအရ ၾကညလင အကးဆကမားသကေရာကမည ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား၏ သေဘာ တညခကဆသညမာ သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားက စေပါငးေဖာျပသည ေဖာျပခကတစခပငျဖစၿပး စမကနးလပငနးစဥမားက တစဥးခငးျဖစေစ၊ တရားဝငအသ အမတျပထားေသာ ကယစားျပသမျဖစေစ၊ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစအသငးအဝငးအမားစမ ေထာကခမႈျဖငျဖစေစ သေဘာတညျခငးက ရညၫႊနးသည။ အခ႕ေသာလတစဥး ခငးႏင အပစမားက စမကနးလပငနးမားက ဆန႔ကင ကန႔ကြကၾကသညတငေအာင ရပရြာအသငးအဝငး တစခလးက ကယကယျပန႔ျပန ႔ေထာကခၾကျခငးမားလညး ျဖစႏငသည။ ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားအေနျဖင

39

စမကနးလပငနးစဥမားက ထခကခဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစ လထမား အျပညအဝေထာကခမႈရမရ ေလလာ စစစမညျဖစၿပး ၎တ႔အျပညအဝေထာကခမႈ ႐ေသာ ေနရာမား၌ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမ တငပငေဆြးေႏြးမႈျဖစစဥက ရငးလငးစြာ မတတမးတငထားမည ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ ေစစပညႇႏႈငးမႈ မတတမးက ျပနလညသးသပမည ျဖစသညအျပင စမကနးလပငနးစဥမားက ရပရြာလထအမားစမ ေထာကခမႈေပးထားေၾကာငးကလညး ကယတငစစမးစစေဆးျခငးျဖင ေသခာေအာင ျပလပ မညျဖစသည။ ရပရြာလထအမားစ၏ ေထာကခမႈ မရပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနျဖင စမကနးက ေငြေၾကးေထာကပမႈ ျပမညမဟတေပ။

၅၆။ ကနဥးႀကတင ေလလာဆနးစစျခငးႏင ျပနလည သးသပမႈ။ ေငြေၾကးေထာကပရန အဆျပထားေသာ စမကနးမားအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ျပနလညသးသပမႈ လပေဆာငမည ျဖစသည။ ၎တြင ကနဥးႀကတငေလလာဆနးစစျခငး၏ အစတအပငးတစချဖစေသာ ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသ မား၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မတတမးမားက ျပနလညသးသပျခငးပါဝငသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ကာကြယေရးဆငရာ ကနဥးႀကတင ေလလာဆနးစစျခငးႏင ျပနလည သးသပမႈသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မတတမးမားအျပင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈအကျဖတခကမားႏင အစစဥ ေရးဆြျခငးလပငနးတ႕က အေလးထားသည။ ၎အျပင ကြငးဆငးေလလာမႈမားသာမက စားပြဝငး သးသပ ေဆြးေႏြးပြမားလညး ပါဝငသည။ ကနဥးႀကတင ေလလာဆနးစစျခငးႏင ျပနလညသးသပမႈမား မတဆင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည (၁) စမကနး၏ အဓက အလားအလာရေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေဖာထတသတမတသည။(၂) ဆးကးသကေရာကမႈ မားက ေရာငရားရန၊ နညးပါးေစရန၊ ေလာပါးသကသာေစရန(သ႔) နစနာေၾကးေပးအပရနတ ႔က ေဘးကငးလၿခေရး အစစဥမားႏင စမကနးပစတြငးသ ႔ ထေရာကေသာနညးျဖင ထညသြငးလပေဆာငသည။ (၃) ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငး လၿခေရး မဝါဒ စညးမဥးစညးကမးမားႏင လအပခကမား (ကာကြယေရး လအပခကမား ၁-၄)က သနားလညေၾကာငး ေသခာေစသည။ထ႔ျပင ၎တ႔တြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏင ေျခမားက ေကာငးစြာ စမႏငေသာ စြမးရညရေၾကာငး ေသခာေစသည။ (၄) ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားတြင တတယ အစမား (ၾကားခအဖြ႔အစညးမား)၏ အခနးက႑က လကေလာညေထြ သတမတထားသည။(၅) ထခကခ လမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမားအတငး လပေဆာငသည။ ဆနးစစအကျဖတခက မားႏင အစစဥေရးဆြျခငးလပငနး (သ႔) ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မတတမးမားအေနျဖင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမားအတငး မျပညမပါက ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ဆနးစစအကျဖတခကမား ထပမျပလပရန (သ႔) ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားက တးတကလာေအာင လပေဆာငဖ႔ လအပသည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အဆျပထားေသာ စမကနးအတြက ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားက ေဆာငရြကရန လေလာကေလာကေသာ စြမးရည မရေသာအခါ စမကနးတြင ၎တ႕၏ စြမးရညက တးျမႇငေပးႏငသည အစတအပငးမား ပါဝငလာေပလမမည။ အလြန႐ႈပေထြးၿပး ထခကလြယသညဟ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ယဆထားေသာ စမကနးမား27 အတြက စမကနးျပငဆငလပေဆာငေနစဥအတြငး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား လြတလြတလပလပ ေစစပေဆြးေႏြး အၾကျပႏငဖ႔ လအပသည။

၅၇။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား ႏစဥးႏစဖကလးတြင ၎တ႕၏ ကယပငသးျခားေစာငၾကညေလလာေရး တာဝနမားရၾကသည။ ေစာငၾကည ေလလာ သည နယပယအကယအဝနးႏင အခနကာလအပငးအျခားသည စမကနး၏ သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားႏင အခးညေနေပလမမည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည တရားဝငသေဘာတညခက မားတြင ပါရသည သငေလာေသာ ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားႏင နညးစနစမားက အေကာငအထညေဖာရန လအပသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔၏ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈအေပၚ ကာလအပငးအျခားအလက ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားကလညး တငသြငးရန လအပသည။

27 ရႈပေထြးနကနၿပး ထခကလြယေသာ စမကနးမားက အလြနစြန႔စားရေသာ (သ႔) အဖကဖကမ အလြနျပငးထနေသာ လမႈပတ၀နးကငဆငရာ ဆးကးရသညစမကနးအျဖစ ADB မ မတယသည။

40

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက ေအာကပါကစၥရပမားက ေဆာငရြကေစသည။

(၁) ေဘးကငးလ ၿခေရးအစစဥမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင တးတကမႈ အေနအထားက ေစာငၾကညသည လပငနးစဥမားက တညေဆာကထနးသမးရန။

(၂) ေဘးကငးလၿခေရး နညးစနစမားႏငေလာညမႈရေစရန၊ ေမာမနးထားေသာ ရလဒမားသ႔ တးတကလာမႈ ရ၊မရ စစေဆးရန။

(၃) ေစာငၾကညစစေဆးမႈ ရလဒမားက မတတမးျပေဖာထတရနႏငကာလအပငးအျခား အလကေစာငၾကည မႈအစရငခစာမားတြင မနကနၿပးအကာအကြယျဖစသည လပေဆာငခကမား သတမတေဖာထတရန။

(၄) အထကပါေဆာငရြကမႈမားက ေမာမနးထားေသာရလဒမား ရသညအထ စဥဆကမျပတ လပေဆာငရန။

(၅) သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခ ျမငမားသည စမကနးမားတြင အေတြ႕အႀက ၾကြယဝၿပး အရည အခငးရသည ျပငပ ကၽြမးကငသမား28 (သ႔) အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား က ေစာငၾကည စစေဆးထားေသာ သတငးအခကအလကမားအား မနမမနစစရန အတြက ထနးထားရန။

(၆) အလြန႐ႈပေထြးၿပး ထခကလြယသညစမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင ေစာငၾကည စစေဆးရနအတြက အမအခကငးသည အႀကေပးအဖြြ႕မားက အသးျပရန။

(၇) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင သေဘာတညထားသညအတငး ေဘးကငးလၿခေရးနညးစနစမားအ ေပၚ ကာလ အပငးအျခားအလက ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမား တငသြငးရန။

၅၈။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက တရားဝင ကတကဝတျပထားသညအတငး စမကနးေဆာငရြကမႈရမရ ျပနလညဆနးစစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေစာငၾကညမႈႏင ႀကးၾကပမႈ လပေဆာင ခကမား၏ အတငးအရညသည စမကနး၏ သကေရာကမႈ၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားႏင အခးညေနေပလမမည။ လမႈ ဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားအား ေစာငၾကည၊ ႀကးၾကပျခငးက စမကနးလပေဆာငခက စမခန႔ခြ ေရးစနစတြငထညသြငးေပါငးစပထားသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးအၿပးသတအစရငခစာ ထတျပန သည အထ စမကနးမားက ဆကလက ေစာငၾကညေနမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနး အေကာင အထညေဖာမႈက ႀကးၾကပရန ေအာကပါ ေစာငၾကညေရးလပငနးစဥမားက ေဆာငရြကမညျဖစသည။

(၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏငလမႈေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားရသညစမကနးမားက ကာလအပငးျခားအလက ကြငးဆငးၾကည႐ႈရန။

(၂) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒကၽြမးကငသမား/အရာရမား (သ႔)အၾကေပး ပဂၢလမားမ စမကနးမား၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ဆးကး သကေရာကမႈ အေသးစတသးသပခကမားအတငး ႀကးၾကပမႈလပငနးက လပေဆာငရန။

(၃) ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားကတငသြငးေသာ ကာလအပငးအျခားအလကေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင စစဥသေဘာတထားသညအတငး ဆးကးသကေရာက မႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေလာခထားမႈရမရ သးသပရန။

(၄) ဥပေဒသေဘာတညခကမားအတငး လပေဆာငရမည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာကတကဝတ မားကလကနာကငသးရန ပကကြကမႈ႐မ႐ သေစရနအတြက ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား ႏင အတတ လပေဆာငရနႏင သငေလာေသာ ေစာငၾကညမႈစနစ ထေထာငၿပး ေကာငးမြနစြာ ကငသးရန။

28 ျပငပကၽြမးကငသမားဆသညမာ ေန႔စဥစမကနးအေကာငအထညေဖာမႈ သ႔မဟတ ႀကးၾကပမႈတြင မပါ၀ငသည ကၽြမးကငသမားျဖစသည။

41

(၅) ကြငးဆငးအေျခအေနမားႏင ေစာင ၾကညမႈရလဒမားအရ ေဘးကငးလ ၿခေရး အစစဥမား၏ ဥးတညခကမားႏင ေမာမနးထားေသာ ရလဒမား ေအာငျမငမႈရမရ ဆနးစစသည စမကနးအၿပးသတ အစရငခစာ ျပငဆငရန။

၅၉။ ေဒသအလက အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရး စနစ။ စမကနးအဆင၌ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာလပေဆာငခကမားသည ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထ၏ စးရမမႈ၊ နစနာမႈမားက ကညေျဖရငးေပးႏငရနအတြက မေကနပမႈ၊ ေစာဒက တကမႈမားက ကငတြယေျဖ႐ငးေပးသည စနစ တစခအား ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားမ တညေထာင ထနးသမးရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက အလရသည။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရး စနစက စမကနး၏ သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားႏငအည တငးတာသတမတသငသည။ ၎စနစသည ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထ၏ စးရမမႈမားႏင မေကနပခကမားက ခကခငး ေျဖရငးေပးသငသည။ ယငးသ႔ လပေဆာငရာ၌ နားလညလြယၿပး ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ ေဆာငရြကမႈျဖစ စဥႏငအတ ကားမေရးရာအပါအဝင ယဥေကးမႈအရေလာညေသာ ၊ ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထ လြယလြယကက ခဥးကပႏငေသာ ပစျဖစရမည။

၆ဝ။ တာဝနခမႈ စနစ(ယႏရား)။ စမကနးေၾကာင ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနခမႈ စနစဆသ႔ မေကနပခကမားက တငျပႏငသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေငြေၾကးပပးထားေသာ စမကနး မားေၾကာင ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထသည တာဝနခမႈ စနစ(ယႏရား)က ပပးေပးသည အမအခကငးၿပး လြတလပ ေသာ ဖရမမားမတဆင မမတ႕၏ မေကနပခကမား၊ နစနာခကမားက ထတေဖာေျပာဆႏငၿပး အေျဖရာေဖြမႈ ျပလပႏငသည။ ထမမက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လပထးလပနညးမား၊ မဝါဒမားက ခးေဖာကသည ကစၥရပမားကလညး အစရငခႏငသည။ တာဝနခမႈ စနစက ကြျပားေသာလညး ဆကႏြယမႈရသည လပငနးစဥႏစချဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ၎တ႕မာ (၁) ဘဏ၏စမကနးမားေၾကာင ဆးဆး ရြားရြားထခကနစနာသမားက ကညရနႏင ၎တ႔ ျပနာမားက အေျဖရာရနအတြက စမကနးအထး ပပးသ(၎သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဥကဌက တက႐က အစရငခသည) ဥးေဆာငေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျဖစစဥႏင (၂) ေဆြးေႏြးသသးေယာကမ ဥးေဆာငေသာ ေစာငၾကညစစေဆးေရး လပငနးစဥတ႔ျဖစသည။ ေစာငၾကညစစေဆးေရးအဖြ ႔တ ႔သည ဒါ႐ကတာဘတအဖြ ႔မ သတမတျပဌာနးထားေသာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လပထးလပနညးမား၊ မဝါဒမားက ခး၀နေဆာငမႈသးစြသ ကစၥရပမားက စစမးစစေဆးသည။ ယငးသ႔ စစေဆးရာတြင စမကနးေၾကာင ရပရြာလထတြင တက႐ကထခကမႈရေၾကာငး(သ႔) ရႏငေၾကာငး ေဖာထတကာ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လပထးလပနညးမား၊ မဝါဒမားႏင ကကညေအာင မညသ႔ လကနာေဆာငရြကႏငသညက အၾကေပးသည။

၂ အထးလအပခကမား

၆၁။ စာပဒ ၄၉မ ၆ဝ အတြငး ပါရေသာ ေယဘယ လအပခကမားက လကနာမႈရသည စမကနးေခးေငြ သတမတခက (စႏႈနး) အျပင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစ ႏငေျခက ေျဖရငးရာတြင အဝငခြငကျဖစေစမည ခဥးကပမႈနညးလမးမား လအပသည။ ေနာကဆကတြ ၄ သည အစအစဥဆငရာ ေခးငားမႈ၊ က႑အလကေခးငားမႈ၊ ဘကေပါငးစ လျခမႈရေသာ ဘ႑ာေရး အကအည မား(ဝနေဆာငမႈမား)၊ အေရးေပၚအကအည ေခးေငြမား၊ လကရအကအညမား၊ ၾကားခဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမား ၊ ပဂၢလက ဘ႑ာေရးမားအတြက ေနာကထပ လအပသညမားက သတမတေပးသည။ အကယ၍ ေခးဌားမႈ ပစအသစမား ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေသာအခါ ေနာကဆကတြ ၄ သည ဤျပနာမားက ေျဖရငးရန ျပညစေန လမမညျဖစသည။

ခ။ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒ မေဘာငမား။

၆၂။ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမားသည ဘတအဖြ႕ခြငျပခကရၿပးေနာက ျပငဆငထားေသာ စမကနးခြမား(သ႔) စမကနး အစတအပငးမားပါရသည စမကနးမား အပါအဝင က႑အလကေခးေငြမား၊ ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ

42

ေခးငားမႈပစ၊ အေရးေပၚအကအည ေခးေငြမားမတဆင စမကနးမားဆသ႔ သကေရာကသည။ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမား၏ ရညရြယခကမာ စမကနးခြမား(သ ႔) စမကနး အစတအပငးမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊လအပခကမား ႏငေလာညစြာ လပေဆာငေၾကာငး ေသခာေစရနျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရး မေဘာငမား (သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစမႈႏင သးသပမႈမေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားမႈမေဘာင၊ ဌာေန တငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမေဘာငစသည ပါဝင)က စမကနးအတညျပခကအရ ဥးစားေပးေနရာ သတမတရန လသည။ ၎အတြက ေစာငၾကညျခငး၊ အမးအစားခြျခား ျခငး၊ ဆနးစစျခငး၊ စစဥျခငး ၊အငစတကးရငးဆငရာ ျပငဆငေဆာငရြကျခငးအေပၚ လမးညႊနခကမား ပပးသည။ ထသ ႔လပေဆာငျခငးသည ဘတအဖြ႕ခြငျပခကရၿပး ေနာက ျပငဆငထားေသာ စမကနးခြမား(သ ႔) စမကနး အစတအပငးမားအတြကသာ ျဖစသည။ အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက သေဘာတညထားသည ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒ မေဘာငမားႏငအည စမကနးခြမား(သ႔) စမကနး အစတအပငးမားျပငဆငစဥအတြငး သကေရာကမႈ ဆနးစစခကမားႏင ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားက ျပငဆငရသည။ ရႈပေထြးလြနးၿပး အထခကမခေသာ စမကနးခြမား၏ က႑အလကေခးေငြမား (သ႔) ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ၏ က႑အလကေခးေငြ ရယယာမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမားကအသးျပလမမညမဟတပါ။

၆၃။ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမားသည ေဘးကငးလၿခေရးနယပယတစခစအတြက ျပငဆငမညၿဖစ ၿပး ၎သည

(၁) စမကနးခြမား(သ ႔)စမကနး အစတအပငးမားက ျပငဆငျပလပမႈႏငဆကႏြယေသာ ေဘးကငး လၿခေရးမဝါဒ ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင လအပခကမားက အျပညအဝ ထင ဟပေစရန။

(၂) အဆျပထားေသာစမကနးေအာကတြင စမကနးခြမား(သ႔) စမကနး အစတအပငးမား၏ ေယဘယ သကေရာကမႈမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈက ရငးျပရန။

(၃) စမကနးခြမားက ေစာငၾကညျခငး၊ အမးအစားခြျခားျခငး၊ ဆနးစစျခငး၊ စစဥျခငးအတြက လပ ေဆာငမည လအပခကမားကသတမတရန။ ၎တြင သတငးအခကအလကထတျပနျခငး အစမ မား၊ အမးသမးမား အပါအဝင ထခကလြယေသာ အပစမားပါဝငသည အဓပၸာယ ျပညဝသည ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြမား၊ မေကနပမႈ၊ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစပါဝငသည။ အသးခႏငသည ေနရာမားတြင စမကနးခြမား(သ႔) စမကနး အစတအပငးမားက ေရြးခယသည ေဘးကငးလၿခေရး သတမတခကမား ပါဝငသည။

(၄) စြမးရည ဖြ႕ၿဖးမႈလအပခကမား၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ အစအစဥမားႏင ရသးမနးေျခ ေငြစာရငး ပါဝငသည အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ လပထးလပ နညးမားက ေဖာျပရန။

(၅) ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး လအပခကမားက သတမတရန။

(၆) ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏငသကဆငသည အစးရေအဂငစမား၏ တာဝနႏင အခြငအာဏာကသတမတရန။ ၎တြငစမကနးခြမား၏ ေဘးကငးလ ၿခေရးမဝါဒ မတတမးမားက ျပငဆငျခငး၊ တငသြငးျခငး၊ သးသပျခငးႏင ရငးလငးျခငးအျပင ေဘးကငး လၿခေရး အစအစဥမား အေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးတ႔ ပါဝငသည။

၆၄။ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမားက အသးျပမႈ ေလာညမႈ ရမရ ဆးျဖတရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားအေပၚ ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စမခန႔ခြမႈ စြမးရညအျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမားႏင အမးသားအဆင

43

ဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာမႈကပါ ဆနးစစေပလမမည။ အမးသားအဆင ဥပေဒမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ လအပခကမားၾကား ကြာဟမႈ ရေနလင (သ႔) ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စြမးရည ကြာဟမႈ ရေနလင ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမေဘာငမား၌ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒ စညးမဥးစညးကမးမားႏင လအပခကမားက လပေဆာငရနေသခာေစသည အထးကြာဟမႈျဖညဆညးေရးလအပခက အေသးစတပါဝငသငသည။

ခ။ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား

၆၅။ ၾကားခဘ႑ာေရး အဖြ႕အစညးမားမတဆင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏရနပေငြမားပါဝငသည ရငးႏးျမႇပႏထားေသာ စမကနးမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရး လပငနးမစတငမ ႀကတငျဖညဆညးရေသာ လပထးလပနညးမားက အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက လပေဆာငသည။ ယငးတြင ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ပစၥပၸန၊ အနာဂတ လပငနးအစစႏင ၎တ ႔၏ ကတကဝတ၊စြမးရညတ႔ႏငဆကႏြယေသာ အလားအလာရသည သဘာဝပတဝနးကင ဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစသည။ ၾကားခ ဘ႑ာေရးအဖြ႔ အစညးမားသည ၎တ႕လပေဆာငေနေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက တငးျပည၏ ဥပေဒစညးမညးမားႏင ကကညစစ ေဆးကာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏကေထာကပထားေသာ စမကနးခြမား၏ တားျမစထားသည ရငးႏးျမႇပႏမႈ စာရငးမား (ေနာကဆကတြ ၅)က လကနာေၾကာငး ေသခာေစသည။ ၾကားခဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားေၾကာင သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ေဘးအႏရာယမရသည ေနရာမားတြင ဘ႑ာေရး အဖြ ႔အစညးမား၏ စမကနးမားက အျခားသးသန႔ လအပခကမား လကနာစရာ မလအပေသာ အမးအစား (င) စမကနးအျဖစ သတမတ သည။ အျခား ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားမာမ ၎တ႔၏ လႊမးျခစမခန႔ခြမႈ စနစအစတ အပငးအျဖစ အနာဂတ လပငနး အစစ၏ သေဘာသဘာဝႏင ကကညမႈ႐သည သငေလာေသာ သဘာဝပတဝနး ကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမ ခန႔ခြမႈ စနစ(ESMS)တစခ တညေထာငဖ႔ လအပသည။

၆၆။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစသည ေအာကပါ ကစၥရပမားက ေဆာငရြက သည။ (၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ မဝါဒမား (၂) ေစာငၾကညျခငး၊ အမးအစားခြျခားျခငးႏင သးသပျခငး လပထးလပနညးမား (၃) အဖြ ႔အစညးတညေဆာကမႈ ပစႏင ဝနထမးခန ႔အပျခငး (သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ နယပယရ ကၽြမးကငမႈမားႏင အရညအခငးမား) (၄) သငတနး လအပခကမား (၅) ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး။ ၎စနစက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားက သေဘာတ မတတမးျပထားလမမည။ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးခြမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေထာကပထားရာတြင ေၾကြးဝယစနစ၊ အျခားေခးေငြမား၊ ရယယာ၊ အာမခ မားႏင အျခားေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားမ တဆင လပေဆာငသည။ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးခြမားသည သသာထငရားေသာ လမႈဝနးကင သကေရာကမႈမားရသညေနရာမားတြင ၎စမကနးခြမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမားက ျပညမေၾကာငး ေသခာေစရမည။ (ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒ လအပခကမား ၁-၃တြင သတမတျပဌာနးပါရ) အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ၾကားခဘ႑ာေရး အဖြ ႔အစညးမား၏ လပေဆာငမႈမားအတြက ထပမလအပသညမားက ခမတေပးမညျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၾကားခ ဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမား၏ လပေဆာငမႈမားသည အမ႐ငႏငင၏ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားႏင ၾကားခ ဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညးမား၏ လပငနးအစစအေပၚတြင ေယဘယအားျဖင ပမ မခေသာေၾကာင ျဖစသည။

၆၇။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရး ဆငရာ သကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားအေပၚ စမခန႔ခြႏငမႈစြမးရညက အကျဖတမညျဖစသည။ ၾကားခ ဘ႑ာေရးအဖြ ႔အစညး၏ စြမးရညလအပမႈရေသာ ေနရာမားအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏငၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးက အခနသတမတထားေသာ အစစဥတစချဖင တညေထာငေျဖရငးေပးမည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ သည လမႈဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရန ၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏငအတတ ၎တ႔၏စြမးရညကျမႇင

44

တငေပးမညျဖစသည။

င။ ႏငငအလကေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေအာငေဆာငရြကျခငးႏင

လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငး

၆၈။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနနင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႔ဝငႏငငမားသည ေဘးကငးလၿခေရးအစအမမားက အေကာင အထညေဖာရနအတြက အတငးအတာ ကြာျခားမႈရေသာလညး ကယပငစနစမားရေနသညက သရလကခထားၿပး ၎တ႔၏ စနစမားက ပမ ခငမာေတာငတငးေစရနႏင လကေတြ႕အသးခႏငေစရန အားေပးကညျခငးအားျဖင သကဆငရာႏငင၏ ကယပငတာဝနခမႈ၊ ျဖညဆညးေဆာငရြကရသည ကနကစရတမား ေလာခႏငမႈ ႏငဖြ႕ၿဖးေရးအကးေကးဇးမားက ခ႕ထြငမႈစသညတ႔က အားေပးျမႇငတငႏငေၾကာငး သရနားလညထားသည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စြမးရညတးတကေရးက ေရးရႈ၍ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႔ဝငႏငငမား၏ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမား ခငမာအားေကာငးေအာင၊ အကးရရ အသးခႏငေအာင ပပးရန ကတကဝတ ျပသည။ တစခနတညး၌ပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမကနးမားတြင ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက အသးချခငးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ မဝါဒ ဥးတညခကမားႏင စညးမညးစညးကမးမားက အားမနညးေစေၾကာငး ေသခာေစရမည။ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေအာင ေဆာငရြကျခငးႏင လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငးအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ မဟာဗဟာသည ေအာကပါကစၥရပမားက အေလးထားလပကငမည။

(၁) အဓပၸာယသတမတျခငး။ ။ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားသည ႏငငတစႏငင၏ ဥပေဒ ႏငအဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာငက ရညညႊနးရာတြင ယငးႏငင၏ အမးသားအဆင၊ျပည နယအဆင (သ႔)က႑အလက အေကာငအထညေဖာေရး အဖြ႔အစညးမား၊ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ နညးဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမား ပါဝငသည။ ၎တ႔သည ေဘးကငး လၿခေရးမဝါဒနယပယႏင ဆကႏြယၾကသည။

(၂) ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက လကေတြ႔ ေဆာငရြကရနအတြက ေရးဥးသတမတမႈမား တနးတညတရမႈႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစခကမား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေထာကပထားေသာ စမကနးမားတြင သကဆငရာႏငင၏ ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားက အသးျပမႈသည အလေလာက မျဖစႏငသလ မျဖစမေန လပေဆာငရနလညးမလေပ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေထာကပ ထားေသာ စမကနးမားႏင ဆကႏြယေသာ လမႈဝနးကင ေဘးျဖစႏငမႈက ထနးခပသတမတရန ေခးငားသမား၏ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးခမႈအား အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက စဥးစားေကာငး စဥးစားႏငသည။ ၎အဆငတြင အမးသားအဆင ၊ ျပညနယအဆင ၊က႑အဆင (သ႔) ေအဂငစ အဆငျဖင ပပးမႈျပသည။ (က) ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တနးတညမေရး ဆနးစစခကႏင တညသည။ ဆလသညမာ ၎သည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက (စာမကမာ ၁၆-၁၈)တြင ပါရေသာ မဝါဒနယပယ၊ အစပးခန၊ လကနာႏငေသာ စညးမဥးစညးကမးမား ႏငကကညကာ ဥးတညခကမား ေအာငျမငေအာင ဒဇငးထတထားျခငး ျဖစသည။ (ခ) ေခးငားသတြင လကခႏငေလာကေသာ လပငနးေဆာငရြကမႈ အေလအကင၊ လပေဆာငမႈ မတတမး၊ စြမးရည (လကခႏငမႈဆနးစစခက)ႏင ကတကဝတမားရသည။ ၎တ႕ လပေဆာငခကမားသည ႏငငတစႏငငရ သးသန႔က႑အလက (သ႔) သကဆငေသာ ေအဂငစအလက လကနာကငသးႏငသည ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ နညးဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမားက လပေဆာင ျခငးျဖစသည။

(၃) ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင စြမးရညဖြ႕ၿဖးမႈက ခငမာေစေသာ လအပခကမားက အေျဖရာျခငး။ အကယ၍ေခးငားသသည ႏငငအလက ေဘးကငး လ ၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက(စာမကမာ ၁၆-၁၈)တြင ပါရေသာ မဝါဒနယပယ၊ အစပးခန၊ လကနာႏငေသာ စညးမဥး

45

စညးကမးမား ႏင ကကညကာ ဥးတညခကမားအတငး ျပညမေစရန ၎၏ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာေအာင လပရမည။ ထမမက ထသ႔လပေဆာငရနအတြက လပေဆာငခက အစစဥတစခက အေကာငအထညေဖာရန ကတကဝတ ထားရမည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည တနးတညမမႈက ဆးျဖတရာတြင အထကပါ ကစၥမားက ထညသြငးစဥးစားေကာငး စဥးစားႏငသည။ ထ႔နညးတစြာ ေခးငားသသည လပငနး ေဆာငရြကမႈ အေလအကငႏင စြမးရည ခငမာလာေစရန လပေဆာငခက အစစဥတစခက အေကာင အထညေဖာအတြက ကတကဝတထားရန လအပလာသညရေသာ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည တနးတညမမႈက ဆးျဖတေပးရာ၌ အထကပါကစၥမားက ထညသြငး စဥးစား ေကာငးစဥးစားႏငသည။ စမကနးလပေဆာငခကမားအား ေခးငားသ မလပေဆာငခင တငးတာခကမားက ေဆာငရြကရမညျဖစၿပး ၎တြငအာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ပပးမႈ ပါဝင မညျဖစသည။

(၄) ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးခမႈနယပယ။ အဘယေၾကာငဆေသာ တနးတညမမႈ ႏင လကခႏငမႈအဆင ပမာဏသည သးသန႔ ေဘးကငးလၿခေရးကစၥရပျဖစၿပး ႏငငတစႏငင၊ က႑တစခ(သ႔) ေအဂငစတစခက ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစ ဆနးစစခက ရလဒေပၚ မတညကာ ေဘးကငးလၿခေရး နယပယ တစခ၊ ႏစခ(သ႔) သးခလးအတြက ခဥးကပမႈနညးလမးက သတမတေကာငး သတမတႏငေပလမမည။

(၅) ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားက ဖယထတျခငး။ ႏငငအလကေဘးကငးလၿခေရးစနစမား က အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ပပးထားသည ရႈပေထြးလြနးၿပး အထခကမခေသာ စမကနးမားတြင အသးျပလမမည မဟတပါ။

(၆) ေဖာထတေၾကညာျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး။ ဆနးစစခက ၿပးစးသြားပါက အမးသားအဆင၊ ျပညနယအဆင ၊က႑အဆင (သ႔) ေအဂငစအဆငတ႔၌ တနးတညမမႈႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစခက မၾကမးက မတတမးျပထားမညျဖစကာ အမားျပညသ မတခကျပႏငရန အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဝကဆဒတြင ေဖာျပထားမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည အစးရႏင အနဂအမား အပါအဝင စတပါဝငစားသအားလးက မတခကမား၊ တန႔ျပနခကမားေပးႏငသည ႏငငလးဆငရာ အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြတစခ စစဥမညျဖစသည။ ၿပးစးသြားပါက တနးတညမမႈႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစေရး အေခာသတအစရငခစာက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဝကဆဒတြင ေဖာျပထားမညျဖစသည။ ေဖာထတေၾကညာျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးသည စမကနးအဆင၌ လကခႏငမႈ ဆနးစစျခငးႏင ဆကႏြယေနၿပး သာမနေဘးကငးလၿခေရးမတတမးမား ထတျပနမႈႏင တငပင ေဆြးေႏြးမႈျဖစစဥမားက လကနာသည။ ၎သည စာပဒ ၅၃-၅၅တြင သးသန႔ပါရေသာ စမကနး ျပငဆငမႈေအာကတြင အကးဝငသည။

(၇) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အခနးက႑ႏင တာဝနဝတရားမား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ႏငငအလက ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမား၏တနးတညမမႈႏင ေခးငားသ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ အေလအကငႏင စြမးရညသငေတာမႈ ရမရ ဆနးစစဆးျဖတရာတြင တာဝနရသည။ တနးတညမမႈႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစခက29 က ျပငဆငသည ေနရာတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည အျခားဖြ႕ျဖးေရး လပေဖာကငဖကမားႏင အနးကပ ပးေပါငးလပေဆာငသည။ သကဆငရာႏငငအလက ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားက အသးျပေသာ စမကနးမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရးစနစ သးသပမႈမားႏင ကနဥး ႀကတငေလလာဆနးစစျခငး အပါအဝင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနရမႈသည အျခားေသာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ေထာကပထားသည မညသညစမကနးႏငမဆ အတတပင ျဖစသည။ ကနဥး

29 အျခားဖြ႕ၿဖးေရးမတဖကမားမာ လတတေလာလပေဆာငထားသည ဆနးစစသးသပျခငးအလပ ခြျခမးစတျဖာအကျဖတခက ၄ငးကလအပသလ မြမးမၿပးအသးျပႏင သည။ အျခားဖြ႕ၿဖးေရးမတဖကမားႏငအတ လပေဆာငေသာအကျဖတခကမားကလ အားေပးတကတြနးသည။

46

ႀကတငေလလာဆနးစစျခငးႏင သးသပမႈမားသည သေဘာတညထားေသာ လပေဆာငမႈအစစဥႏင ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား (CSS)ေပၚ အေျခခထားသည။ CSS အသးျပေသာ စမကနးတစခက ဘတအဖြ႔မ အတညျပၿပးသညႏင အျခားေသာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏေထာကပထားသည စမကနးမားနညးတ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ႀကးၾကပမႈ လပငနးစဥမား လကပါလာမညျဖစသည။

(၈) ေခးငားသမား၏ အခနးက႑ႏငတာဝနဝတရားမား။ ေခးငားသမားသည တနးတညမမႈက ရရေအာငျမငရနႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဆနးစစခကမားႏင ကကညေသာ လကခႏငေလာကသည လပငနးေဆာငရြကမႈ အေလအကင၊ လပေဆာငမႈမတတမး၊ စြမးရည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက တာဝနရသည။ သးသန႔စမကနးမားအတြက ေခးငားသမားသည ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကတြင ပါရေသာ မဝါဒဥးတညခကမားႏင စညးမဥး စညးကမးမားအတငး ျပငဆငလပေဆာငေၾကာငး ေသခာေစရမည။ ၎ျပငဆငလပေဆာင မႈမားမာ လပေဆာငမႈ ပစႏင ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား(CSS) ဖြ ႔စညးပ ေပၚမတညၿပး စမကနးတစခႏငတစခ ကြျပားႏငသည။ အာရဖြ ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ပမန စာခပခပဆမႈအရ ၎ကစၥရပအားလးတြင ႀကတငျပငဆငမႈမားႏင ေနာကထပ အစအမမားအတြက ေခးငားသမား လပေဆာငရန လအပသည တနးတညမမႈႏင လပငနး ေဆာငရြကမႈ စြမးရညမား ရရ ထနးသမးႏငျခငးသည ေခးငားသမား၏ စာခပပါ တာဝနဝတရားမားတစခပငျဖစသည။

(၉) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနခမႈ စနစ။ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက အသးျပမႈ သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနခမႈစနစ အခနးက႑က ေျပာငးလ လမမည မဟတေပ။

(၁ဝ) ေျပာငးလတးတကမႈရေသာ ခဥးကပမႈ။ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအား အသးျပမႈ သည ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငအခ႕က မဝါဒမား ထေရာက အသကဝငသည ပထမ သးႏစတာ ကာလအတြငး၌ ျပညနယ အဆင ၊က႑အဆင (သ႔) ေအဂငစအဆငအား အေလးထား အာရစက ေစသည။ ႏငငအလက ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားအသးျပမႈ ထေရာကျခငးက တငးတာမည လပငနးေဆာငရြကခက သးသပမႈအား မဝါဒမား ထေရာက အသကဝငသည ပထမ သးႏစတာ ကာလအၿပးတြင လပေဆာငေပလမမည။

၆၉။ ေနာကဆကတြ (၆) သည ႏငငအလက ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေအာင ေဆာငရြကျခငးႏင လကေတြ႔ ေဆာငရြကျခငးအတြက ခဥးကပပနညးလမး အေသးစတက ပပးေပးထားသည။

ဃ။ ပးတြေငြေၾကးပပးမႈ ရထားေသာ စမကနးမား

၇ဝ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၊ ပးတြပပးဖကမားႏငအတ ပးေပါငး အားထတကာ တစခတညးေသာ လမႈဝနးကင ဆနးစစခက၊ တစခတညးေသာ အစစဥေရးဆြေရး လပငနးစဥ၊ တစပစထ ျဖစေသာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မတတမးပစ၊ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈႏင ထတေဖာမႈ လအပခကမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ပးတြပပးဖကမား၏ ေဘးကငးလၿခေရး စညးမဥးစညးကမးမား၊ လအပခကမားႏင ကကညမႈရေစရန အားထတႀကးပမးလမမည။

47

ဂ။ အခနးက႑ႏငတာဝနဝတရားမား

၁ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အခနးက႑ႏငတာဝနဝတရားမား

၇၁။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ၎၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား သတမတရနအတြက စမကနး မားက စစစဖ ႔ တာဝနရသည။ ယငးသ႔ ေဆာငရြကရာတြင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏လမႈဝနးကင ဆနးစစခကမားႏင အစအစဥမားက အထးဂ႐စကသးသပရမည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၄အတငး ေလာညေသာ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမား ေနသားတက ရရနလသည။ သ႔မသာ လမႈဝနးကင ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေရာငရားရန၊ နညးပါး ေစရန၊ ေလာပါးေစရန(သ႔) နစနာေၾကးေပးအပရန ေသခာေစမည။ စမကနးကာလစကဝနးတစေလာကလး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏေငြေၾကးေထာကပမႈ ျပႏငစြမးက ဆးျဖတျခငး၊ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားက ျဖန႔ေဝရန ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စြမးရည တးတကေစရန ကညျခငး၊ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ လမႈဝနးကင လပေဆာငခကမားက ေစာငၾကည ႀကးၾကပျခငးလညး ပါဝငသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လမႈဝနးကင ဆနးစစခကမားႏင ေစာငၾကညေရး အစရငခစာအပါအဝင ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားႏင မေဘာငမားက ထတျပနသည။

၇၂။ အကယ၍ ေခးငားသ၀နေဆာငမႈသးစြသတစဥးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားႏင မေဘာငမားအပါအဝင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမားအေပၚ ဥပေဒအရ သေဘာတညခကမားက လကနာဖ႔ ပကကြကပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည မနကနသည အစအမမားက ရာေဖြၿပး ျပနလညလကနာႏငေအာင ေဆာငရြကမညျဖစသည။ အကယ၍ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည လကနာရန ထပမ ပကကြကပါက၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည တရားဝင သေဘာတညမႈတြင ပါရထားေသာ လပငနးယာယ ရပဆငးျခငး၊ ပယဖကျခငး၊ (သ႔)ျပနလညေပးဆပရန ရကစြက အျမနေရာကရေစျခငးစသည ဥပေဒအတငး ကစားေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငမည။ အထကပါ အစအမမားက မလပေဆာငခင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ပါဝငပတသကသအားလး၏ ဥပေဒအရ သေဘာတ ညခကမားအေပၚ ေကနပမႈအေျခအေနက အကခတရန အျခားနညးမားက အသးျပမည။

၂။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ အခနးက႑ႏငတာဝနဝတရားမား

၇၃။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည စမကနးမားႏင လမႈဝနးကငသကေရာကမႈမားက ဆနးစစျခငး၊ ေဘးကငးလၿခေရးအစစဥမားက ျပငဆငျခငး၊ ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထႏင သတငးထတျပနခက မားမတဆင တ င ပငေဆြးေႏြးျခငး ၊ ေစစပညႇႏ ငးျ ခငးတ ႕အတြက တာဝနရသည ။ ၎တြင ေဘးကငးလ ၿ ခေရး မဝါဒစညးမဥးစညးကမးမားႏင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမားပါရသည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ဆနးစစခက အစရငခစာမား၊ ေဘးကငးလၿခေရး အစစဥမား/မေဘာငမား ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားအပါအဝင လအပေသာ သတငးအခကအလက အားလးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ သးသပႏငရန တငသြငးရမည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ႏငငတကာ ဥပေဒမား အပါအဝင အမ႐ငႏငင၏ ဥပေဒမား၊ စညးမညး စညးကမးမား၊စႏႈနးမားက လကနာရမည။ ထ႔ျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင သေဘာတညထားသည ေဘးကငး လၿခေရး အစအမမားက လကနာရမည။ ၎တ႕သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒ စညးမဥး စညးကမးမား ျဖန႔ေဝရနႏင ကာကြယေရး လအပခကမား ၁-၄က ျပညမေစရန ျဖစသည။ စာခပခပ ဆၾကသမားသည သေဘာတညထားသည ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားက လကနာေၾကာငး ေသခာေစရန ေလလစာခပမား၊ ေဆာကလပေရးလပငနး စာခပမား၌ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ပါဝငလာရသည။ အမးသားအဆင ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကႏင ကြျပားျခားနားပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အထကပါ ကစၥရပမားႏင ကကညေအာင သးသန႕ အစအမမားက ေဖာထတသေဘာတ ေဆာငရြကၾကမည။

48

၆။ အစအမမားက အေကာငအထညေဖာျခငးႏင အရငးအျမစ အကးသကေရာကျခငးမား

က။ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ေစာငၾကညထနးခပျခငး

၇၄။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကအား ပဂၢလကအဆငတြင အေကာငအထညေဖာျခငးက ၂ဝ၁ဝ-၂ဝ၁၂ခႏစတြင စတငသည သးႏစ ကာလလတ လပေဆာငခက အစစဥမားက လမးညႊနေပးလမမညျဖစ သည။ လပေဆာငခက အစစဥမားသည ေအာကပါ အေရးႀကး အေၾကာငးအရာမားက အေျခခၿပး ဖြ႕ၿဖးတးတက လာသငသည။ (၁) ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စြမးရည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ပပးေပးျခငး (၂) ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကအား အေကာငအထညေဖာရာတြင ကညေပးမည လမးညြနခကမား လကစြ စာအပမားကသ႔ေသာ အရာမားက ျမႇငတငထနးသမးျခငး (၃) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညႏင အရငးအျမစက ေသခာေစျခငး၊(၄) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဌာနတြငးသးသပခကႏင ေစာငၾကညထနးခပမႈစနစက တးတက ထနးသမးျခငး။ အဆျပထားေသာ လပေဆာငခကမား၊ ဆကႏြယ ရလဒမား၊ လအပေသာ အရငးအျမစမား အပါအဝင ၂ဝ၁ဝ-၂ဝ၁၂ခႏစ လပေဆာငခကအစစဥမားက ေနာကဆကတြ ၂ တြင ခမတထားသည။

၇၅။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက၏ ဥးတညခကမားက ဆန႔ကင ေသာ ေဘးကငးလၿခေရးလပေဆာငခကမားက ေစာငၾကည အကျဖတမညျဖစသည။ထ႔ျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ သည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကႏင ဆကစပေသာ ဘဏလပငနးစဥမားႏင စမကနးအဆင အေကာငအထညေဖာမႈမားက ဆနးစစမည ဌာနတြငး သးသပခကႏင ေစာငၾကညထနးခပမႈ စနစက ထနးသမး မည ျဖစသည။

ခ။ အရငးအျမစ သကေရာကျခငးမား

၇၆။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကက ထေရာကသည အေကာင အထညေဖာမႈျဖစေစရန သငေလာေသာ အရငးအျမစ ခြေဝေနရာခမႈ ျပလပမညျဖစသည။ အရငးအျမစ (သယဇာတ) အသးခမႈႏင ခြေဝေနရာခမႈ ပေကာငးေစရန အျခားေရြးခယစရာမားက ေအာကပါ စဥးစားသးသပမႈ မားႏငအတ ထညသြငး စစေဆးသြားမည။ (၁) တးပြားလာေသာ အရငးအျမစလအပခကမားက (အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏တာဝနဝတရားမား ပငးျခားသတမတမႈအရ ဆးျဖတထားေသာ) နညးပညာ အကအည၊ ဌာနတြငး စမခန႔ခြမႈ ဘတဂကႏင ေခးေငြမားမတဆင ထေရာကေသာ ခြေဝမႈ (၂) ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကက လကနာၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ဥးတညခကမား ေအာငျမင ေခာေမြ႕ေစေသာ ဌာနတြငး လပထးလပနညးဆငရာ လအပခကမား (၃) ထေရာကေသာ အစအမမား( ၎တြင ဌာနခပႏင လပငနးေဆာငရြကရာ ေနရာမားရ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကၽြမးကငသမားက ပမ ေကာငးမြနလာေစမည တးတကျမငမားလာေသာ ကၽြမးကငမႈႏင စြမးရညမားအျပင က႑အလက ကၽြမးကငမႈႏင သးသန႔အရငးအျမစမား တးတကလာမႈတ႔ ပါဝငသည။)

၇၇။ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ ကယပငေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ခငမာလာေစရနႏင အေကာငအထညေဖာ ေရးဆငရာ စြမးရည တးတကလာေစရန ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကက အထးအေလးထား ကညသည။ ယငးဖြ႕ၿဖးမႈမားက ႏစဥးႏစဖကအရေသာ၎စေပါငး လပကငဖကမား အရေသာ၎ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ ေတာငးဆမႈက အေျခခ၍ လပေဆာငမည။ ျပငပအရငးအျမစမားက အသးျပႏငေစရနအတြက ယၾကညအပႏထားေသာ ရနပေငြ တစရပ ထေထာငျခငးျဖင ကာလလတအတြငး ေမာမနး အရငးအျမစ သနး ၈ဝမ ၁ဝဝ ရာေဖြႏငေစရန (၁) ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားအား ၎တ႔၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမား၊ ဥပေဒမေဘာငမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လပထးလပနညးမား ခငမာေအာင ပပးသည၊ (၂) အမးသားအဆင ၊ျပညနယအဆင၊က႑အဆင၊ေအဂငစ အဆငႏင

49

စမကနးအဆငမား၌ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ အစးရ ေအဂငစမား၊ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင အရပဖကအဖြ႔အစညးမား၏ စြမးရညဖြ႕ၿဖးမႈက ပပးသည (၃) ေတာငးဆခကမားက အေျခခ၍ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကက တနးတညမ ျဖစေစေရးႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစခက လပေဆာငရန ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား ႏင အလပတလပေဆာငသည။

၇၈။ လြနခေသာ ႏစကာလမားအတြငး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကၽြမးကငသ မားက ခန႔အပရာတြင တးတကမႈမား ရခၿပးျဖစသည။ ၂ဝဝ၂ခႏစအတြငး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒက အတညျပ ခစဥကတညးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကၽြမးကငသမား ၁၉ဥး (ပေရာဖကရငနယ ဝနထမး ၁၈ဥးႏင ႏငငေတာအဆင အရာရတစဥး)ရခ ၿပး ျဖစသည။ ယခအခါ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကၽြမးကငသမား ၁၆ဥး (ပေရာဖကရငနယ ဝနထမး ၈ ဥးႏင ႏငငေတာအဆင အရာရေျခာကဥး) တတထပမ တးလာ ခသည။ ၁၉၉၅ခႏစတြင မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာမဝါဒက အတညျပၿပး ၁၉၉၈ခႏစတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ဆငရာမဝါဒက ဆကလကအတညျပၿပးေနာက ၂ဝဝ၉ခႏစတြင လမႈေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကၽြမးကငသအေရအတြကမာ ပေရာဖကရငနယ ဝနထမး ၂၂ ဥးႏင ႏငငေတာအဆင အရာရကးဥးအထ တးလာခသည။ လကရအခနတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကၽြမးကင သမား ၂၆ဥး၊ လမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ကၽြမးကငသမား30 ၂၂ ဥး အပါအဝင ပေရာဖကရငနယ ဝနထမး ၄၈ဥးအထ ရလာၿပျဖစသည။

၇၉။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအတြငး ကနဥးႀကတင ေလလာဆနးစစျခငး၊ သးသပခကမား၊ ႀကးၾကပမႈလပငနးမား အတြက ဝနထမးအလပလပ ရကသတပတကနးညႊနးမား အသးျပျခငးႏင ဌာနတြငး စစတမးမားအရ အရငးအျမစမား၏ သကေရာကမႈမားက စစေဆးထားသည။ သးသပခန႔မနးမႈမားစြာ၏ အၾကျပခကမားအရ ေဘးကငးလၿခေရးသးသပခကလပငနးမား ခကခငးလပကငရမည ကစၥရပမားႏင ကာလလတ လပငနးမား (၂ဝ၁ဝ-၂ဝ၁၂)31 အတြက ဝနထမးအရငးအျမစမား (၁၂၅၄-၁၇၄၉ ) တးျမငလအပလာလမမညျဖစသည။ ေဘးကငးလၿခေရးဝနထမးအရငး အျမစ လအပခက ျမငတကလာမႈမာ ၿပးခသည ႏစမားအတြငး ငါးႀကမေျမာက အရငးအႏးတးျမငလာမႈအျပင လပ ငနးလပကငေဆာငရြကႏငမႈ ႐တတရက ျမငတကလာျခငးေၾကာငျဖစသည။ ၎ခန႔မနးခကမားမာ ဌာနတြငး ေဘး ကငးလၿခေရးသးသပခကလပငနးမားႏင ပတသကေသာယဆခကမားေပၚ မတညသည။ ထမမက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ အတြငး ဝနထမးအရငးအျမစျပနလညတးခ႕မႈ၊ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားအေပၚ ဝနထမးမား၏ အခနမန အခကအလက ျဖညသြငးမႈမားႏင ဆကစပစမကနးမား ေပါငးစပေရာေႏာမႈမား32လညး ပါသည။ ဝနထမးေနရာမားက ေပါငးစပျခငးအားျဖင ၃ႏစၾကာ ကာလလတ အခနသတမတခကအတြငး ေနာကထပ အရငးအျမစမားက ထပမ ျဖညတငးမညျဖစသည။ လပငနးလပကငရာ ေနရာမား၌ ဝနထမးစြမးရည တးတကလာေအာင ဥးစားေပး လပေဆာငမည ျဖစသည။ ႏငငေတာအဆင အရာရ၏ အခနးက႑သည သငေလာေသာ ေလကငမႈ အစစဥမားႏငအတ ကယျပန႔ လာမညျဖစသည။ ၎တ႔က ေအာကပါ အဓကကေသာ နယပယသးခအတြက လအပေပလမမည။ (၁) လကရ မဝါဒ လအပခကမား အေကာငအထညေဖာမႈက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက ေအာကတြင ထနးသမး တးပြားေစမည။ (၂) ရပရြာလထတ႔ႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈႏငပတသကေသာ လအပခကအသစမားက ေဖာေဆာငရနႏင (၃) သသာထငရားေသာ သကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားရသည စမကနးမားအတြက စမကနးအေကာင အထညေဖာမႈမား ေဆာငရြကစဥအတြငး ေဘးကငးလၿခေရး သးသပခကမားက ထပမေဆာငရြကမည။ ထ႔အျပင အေထြေထြေကာငစရးအတြငး ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ အေကာငအထညေဖာမႈက ဥပေဒရႈေထာငအရ ေျဖရငးရနအတြက ဥပေဒ ကၽြမးကငသမား ေနာကထပလအပမႈ ရေကာငးရလာမည ျဖစသည။

၈ဝ။ ကာလလတအေကာငထညေဖာမႈအတြငး သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား

30 ၎၀နထမးမားသည ေဘးကငးလၿခေရးအတြက သးသန႔မလပဘ ၎တ႔၏ အခန ၃၀ ရာခငႏႈနးမ ၉၀ ရာခငႏႈနးသာ ေဘးကငးလၿခေရးအတြက လပေဆာငသည။31 လအပသည အရငးအျမစခန႔မနးခကသည ေအာကပါဆနးစစမႈမားတြင အေျခခသည။ ေဘးကငးလၿခေရးလပငနးအတြက (၁) မ၀ါဒအသစတြငပါ၀ငသည ေဘးကငးလၿခ ေရးလအပခကမားက လပေဆာငရန ၀နထမးအရငးအျမစလေလာကမႈက ဆနးစစျခငး။ (၂) ေဘးကငးလၿခေရးမ၀ါဒအသစ၏ အရငးအျမစပါ၀ငမႈက သတမတျခငး။ (၃) လကရလ႔စြမးအားအရငးအျမစမားက ခြေ၀ေနရာခထားျခငးႏင အေကာငးဆးအသးျပႏငမႈအတြက ေရြးခယစရာမား ရာေဖြသတမတျခငး။32 အရငးအျမစခန႔မနးျခငးအတြကသးမည ေမာမနးထားေသာ စမကနးအေရအတြကသည စမကနးလပေဆာငမႈ သတငးအခကအလကစနစအေပၚအေျခခသည။

50

(CSS) ႏင ဆကႏြယေသာ ကနကစရတမား တးပြားလာမည။ ေတာငးဆခကမားက အေျခခေသာ CSS အတြက တနးတညမရေစေရး ဆနးစစခကလပေဆာငရနအတြက တစႏစစတြင ပေရာဖကရငနယ ဝနထမး ရကသတပတ မား ထပမလအပေပလမမည။ တနးတညမရေစေရး ဆနးစစခကတစခစအတြက ၎တြင ဝနထမး ရကသတပတ မား ၅ပတမ ၁၂ ပတအတြငးႏင လကခႏငမႈ ဆနးစစခကအတြက ေနာကထပ ဝနထမး ရကသတပတ လအပေကာငး လအပေပမည။ ဝနထမးမား၏ေဆြးေႏြးတငပငမႈက ေစစပညႇႏငးမႈေပးျခငးျဖင အရငးအျမစ လအပခက အလားအလာက တစစတတပငးအားျဖင ေျပလညေစႏငသည။ ကမ႓ာဘဏသည သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခ ေရးစနစမား ခြျခမးစတျဖာေရးအတြက နညးစနစမား အသးခေရးႏင ဖြ႔ျဖးေစေရးတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑၌ ရေနၿပး ဤနယပယတြငအတတကြလပေဆာငရနအထးစတဝငစားလကရသည။ ကမ႓ာဘဏကသ ႔ တြဖက အဖြ႔အစညးမားႏင အလပလပျခငးသည ထေရာကၿပး အရငးအျမစစြမးရညျပညဝမႈက ေသခာေစသည။

ဂ။ အသကဝငသညေန႔စြႏင ၾကားကာလ အပငးအျခား

၈၁။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကႏင ေနာကဆကတြ ၁-၆ သည ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႕မ အတညျပခကရရေသာ ေန႔မစ၍ ၆လအတြငး ထေရာကအသကဝငလာမည။ မဝါဒသကဝငသည ေန႔ေနာကပငး စတငလပေဆာငေသာ စမကနးမားအတြက ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကႏင ေနာကဆကတြ ၁-၆က အသးခႏငသည။ စမခန႔ခြေရး သးသပမႈ အစညးအေဝးလပေဆာငၿပးထားေသာ စမကနးမား (သ႔) ျပငလြယေျပာငး လြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ လကေအာကရ ရယယာမားအတြက ကာလအလက ေငြေၾကး ေထာကပမႈ ေတာငးခသညအေပၚ စမခန႔ခြေရး သးသပမႈက သကဝငေန႔စြ ကာလ၌ ၿပးဆးေအာင လပေဆာငရမည ျဖစသည။၎သည မမဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာမဝါဒ(၁၉၉၅)၊ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ(၁၉၉၈)ႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒ(၂ဝဝ၂) တ႔က အသးခရာတြင အေရးပါသည။

ဃ။ မဝါဒ သးသပခက

၈၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက စတငအသကဝငသညေန႔မ ေနာက၅ႏစတာ ကာလအၿပး တြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒဥးတညခကမားက ေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကႏငမႈ ရမရ ဆနးစစ သည သးသပမႈတစခက ျပလပမညျဖစသည။ ထ႔အျပင မဝါဒအသကဝငၿပး သးႏစေနာကပငးတြင လပငနးပငးဆငရာ သးသပခကက လပေဆာငရမည။ ၎သးသပခကမားတြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငသည။ (၁)ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက၏ ထေရာကမႈႏင အသးျပမႈ တးတကလာေစျခငး (၂) FI စမကနးမားအတြက ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ မဝါဒ လအပခကမားက အေကာငအထညေဖာျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။ ၅ႏစ၊ ၃ႏစ သးသပခက ႏစခလးက အမခကငးေသာ အကျဖတဌာနမ လပေဆာငသည။ ရလဒ အစရငခစာက ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႕ႏင ADB စမခန႔ခြမႈ သ႔ တငသြငးရေပလမမည။ သးႏစတာသးသပခက မား၊ ဖြ႔ၿဖးမႈတးတကေရးေကာမတ ဘတအဖြ႔ အျမငမားက ထညသြငး စဥးစားရနအတြက စမခန႔ခြမႈအဖြ ႔သည ဘတအဖြ႔သ႔ စာတမးတစခတငသြငးမညျဖစသည။ ယငးမာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကက အသးျပမႈႏင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခက အေကာငအထည ေဖာမႈအတြက ရညရြယသည။ ထမမက စမခန႔ခြမႈ အဖြ႔သည ၅ႏစတာ သးသပခကက ထညသြငးစဥးစားေပးရန ဘတအဖြ႕သ႔ စာတမးတစခ တငသြငးမည ျဖစသည။

51

၇။ အၾကျပခကမား

၈၃။ ဤစာအပတြင ေဖာျပထားသညအတငး ဘတအဖြ႕မ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒေၾကညာခကက အတညျပသညက (ADB) ဥကဌက ေထာကခသည။ ၎တြင အခနး ၅ႏင ၆၊ ေနာကဆကတြ ၁-၆ တ႔ ပါဝငသည။ ၎တ႔သည မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာမဝါဒ(၁၉၉၅)၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ(၁၉၉၈)ႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒ(၂ဝဝ၂)၊ စာပဒ ၇၃၏ ဒတယေျမာက စာေၾကာငး၊ လထဆကသြယေရး မဝါဒ (၂ဝဝ၅)၏ စာပဒ ၇၇-၈၅တ႔က အစားထးႏငသည။

ေနာကဆကတြမား

ေနာကဆကတြ- ၁။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား။ သဘာဝပတဝနးကင

က။ မတဆက

၁။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမားသည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား စမကနးမားအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး အစစဥမားက ေဖာေဆာငရာတြင လအပမည လအပခကမားက စစဥလာထားေပးၿပး ၎ကစၥက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ပပးေပးသည။ ၄ငးတြငအသးျပမည ဥးတညခကႏင နယပယမားအျပင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက လပငနးစဥက အေလးထား ေဆြးေႏြးထားသည။ အထကပါ လအပခကမားတြင ဆနးစစခက သကေရာကမႈမား၊ အစစဥျပျခငး၊ သကေရာကမႈေလာခေရးက စမခန႕ခြျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက အစရငခစာ ျပငဆငျခငး၊ သတငးအခကအလက ထတျပနျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ တညေထာငျခငး၊ ေစာငၾကညျခငးႏင အစရငချခငးတ႔ ပါဝငသည။ ထမတတမးတြင သးသန႔ျဖစသည သဘာဝပတဝနးကင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား ပါဝငရာ ၎လအပခကသည ဇဝမးကြထနးသမးမႈ၊ သဘာဝ အရငးအျမစမားက ေရရညတညတန႔ေအာင စမခန႔ခြျခငး၊ ညစညမးမႈ ကာကြယျခငးႏင ေလာနညးေစျခငး၊ လပငနးခြငဆငရာႏင ရပရြာလထဆငရာ ကနးမာ ေဘးကငးေစျခငး၊ ယဥေကးမႈအရငးအျမစက ထနးသမးျခငး တ႔ႏင သကဆငသည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကလပငနးစဥ မတဆင သးသန႕လအပခကမား ႏငဆကစပသည ကစၥက တညေထာငရသည။ ထ႔အျပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား က သေဘာတညထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆင ရာစမခန႔ခြမႈ အစအစဥက အေကာငအထညေဖာမႈမတဆင ထလအပခကမားက ေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကႏငသည။

ခ။ ဥးတညခကမား

၂။ ဥးတညခကမားသည ပတဝနးကင ခငမာမႈႏင စမကနးမား ေရရညတညတန႔ေရးအတြက ေသခာေစရ မည။ စမကနး ဆးျဖတခကခမတမႈ အပငးတြင သဘာဝဝနးကငဆငရာမားထညသြငးစဥးစားႏငေအာင ပပးေပးရမည။

ဂ။ အသးခမႈ နယပယ

၃။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေငြေၾကးေထာကပထားေသာ (သ႔) ယငးက စမသည အစးရပငးႏင လပေဆာငေသာ စမကနးမား၊ ပဂၢလကႏင လပေဆာငေသာ စမကနးမားႏင ၎တ႔၏ အစတအပငးမားတြငမညသည ဘ႑ာေရး ေထာကပမႈ နညးလမး(ေခးေငြႏင/သ႔မဟတ ေထာကပေငြျဖငေဆာငရြကေသာ ရငးႏးျမႇပႏ႔မႈ စမကနးမား အျခား နညးလမးျဖစသည ရယယာဝယယျခငး၊ အာမချပျခငး စသညတ႔ျဖင ေဆာငရြကျခငးအပါအဝင)ေဘးကငး လၿခေရး လအပခကမားက အသးျပရမည။

52

ဃ။ လအပခကမား

၁။ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက

၄။ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကသည ေယဘယ အသးျဖစၿပး စမကနးႏင သကဆငေသာ ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေျဖရငးရန သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားက ေဖာျပရာတြင အသးျပၾကသည။ စမကနးျပငဆငမႈ အေစာပငး ကာလမားတြင ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမား သည ႐ပပငးဆငရာ၊ ဇဝဆငရာ၊ လမႈစးပြားဆငရာ၊ ႐ပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ သယဇာတမားေပၚ သကေရာကမည ေဘးႏရာယမားကေဖာထတသတမတရမည။ ထ ႔ျပင ၎တ ႔၏ အေရးပါမႈႏငနယပယက အနဂအမား၊ထခကနစနာ သညလမား၊ ပါဝငပတသကသအားလးႏင တငပငေဆြးေႏြးကာသတမတရမည။ ယငးသ႔ သတမတၿပးပါက ေခးငား သမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည စမကနးစကဝနးကာလတြင တကႏငသမအေစာဆးျဖင ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစ ခကကလပေဆာငရမည။ အကယ၍စမကနးမားသည ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကး သကေရာကႏငေျခမားၿပး ေနာကျပနလညရန မလြယေသာ၊ မလပကငဖးေသးေသာ စမကနးမား ျဖစေနပါက ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမား အေနႏင စမကနး၏ တညေနရာ၊ ဒဇငး၊ နညးပညာႏင အစတအပငးမားက ဆးကးမား ေရာငလြႏငရနအတြက ျပျပငေၿပာငးလမႈမား လပရန အဆငေျပမေျပ စစေဆးထားရမည။ ယငးသ႔လပေဆာငရန မျဖစႏငပါက ဆးကးမား က ေလာခရန လပေဆာငရမည။ စမကနး၏ တညေနရာ၊ ဒဇငး၊ နညးပညာႏင အစတအပငးမားကေရြးခယရသည အေျခခ အေၾကာငးအခကမားက ေသခာစြာ မတတမးယ ထားရမည။ ၎တြင အ႐ႈးအျမတ စစတမးပါဝငကာ ၎စစတမးသညျဖစႏငေျခ အမးမး၏ ပတဝနးကငဆငရာ အ႐ႈးအျမတက ထညသြငးစဥးစားထားရမည။ “စမကနး လးဝ မလပေဆာင’’ဟေသာျဖစႏငေျခကပါ ထညထားရမည။

၅။ ဆနးစစမႈျဖစစဥသည သငေလာေသာလမႈပတဝနးကငဆငရာ အေျခခသတငးအခကအလကမားႏင တကသည စမကနးေဖာျပခကမား ပါဝငေသာ လကရသတငးအခကမားေပၚ အေျခခရမညျဖစသည။ ပတဝနးကင ဆငရာ ဆနးစစခကတြင ႐ပပငးဆငရာ၊ ဇဝဆငရာ၊ လမႈစးပြားဆငရာ(လပငနးခြငဆငရာ ေဘးကငးကနးမာေရး၊ ရပရြာလထ ေဘးကငးကနးမာေရး၊ ကားမဆငရာ ျပသနာမား၊ ထခကလြယအပစ၊ လမႈဘဝအေျခအေနအေပၚ ပတဝနးကငဆငရာမဒယာ၏ သကေရာကမႈ) အျပင႐ပပငးဆငရာယဥေကးမႈ သယဇာတမားေပၚသကေရာကမည ေဘးႏရာယမားကစဥးစားမညျဖစသည။ ၎ေဘးျဖစႏငေျခမားက ဤစာတမးတြငပါရေသာ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ လအပခကမား၊ စမကနးလပေဆာငရာေဒသရ ဥပေဒမား၊ အမန႔သတမတခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား (အမ႐ငႏငငကလကနာကငသးေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒမားလညး ပါဝင)ႏင မဆန႔ကငေအာင ျပနလည သးသပမႈ ျပရမည။

၆။ စမကနးနယပယ၏ သကေရာကမႈ အတငးအတာအတြငး ဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက စစစမည ျဖစသည။ ၎တြင (၁) စမကနး၏ မလေနရာ ၊ စာခပခပဆထားသမား အပါအဝင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား ထနးခပႏငသည လပစစေပးေဝေရးမား ၊ ပကလငးမား၊ တးေျမာငးမား၊ လဏေခါငးမား၊ ခဥးကပလမးမား၊ မလာတြငးမား၊ အမႈကစြန ႔ပစရာ ေနရာမားႏင ေဆာကလပေရး စခနးမား (၂) စမကနး အစတအပငးအျဖစ ေငြေၾကးပပးမႈ(ရနပေငြ) မလပထားေသာ ကညမႈ အေထာကအပမား (ၾကားခ အဖြ႔အစညး (သ႔) ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားက သးျခားပပးေပးေသာ ရနပေငြ ျဖစႏငသည) (၃) စမကနး၏ ေနာကထပအစစဥခထားေသာ ဖြ႔ျဖးမႈမားမတဆင အကးဆကသကေရာကမႈ ထပမခစားရမည ရပရြာလထ နယပယမား၊လကရတညရေနေသာ စမကနး အေျခအေနမား၊(၄) ေနာကထပအစစဥ မခထားေသာလညး ႀကတငခန႔မနးလ႔ရေသာ ဖြ႔ျဖးမႈမားမတဆင သကေရာကမႈ ခရႏငသည ရပရြာလထ နယပယမား( ၎ သကေရာကမႈသည ေနာငတစခနတြင (သ႔) အျခား တစေနရာတြင ျဖစႏငသညက သတျပရမည။) စမကနးနယပယ၏ သကေရာကမႈ အတငးအတာတြင စမကနး ေၾကာင မဟတေသာ သကေရာကမႈမား ပါဝငမည မဟတေပ။ ဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက စမကနး ကာလစကဝနးတစေလာက သငေတာသည အဆငမားတြင ထညသြငး စစစသြားမညျဖစရာ ၎၌ မတညေဆာက ခင၊ တညေဆာကဆ၊ လပေဆာငဆ၊ ရပဆငးစဥႏင ပတသမးျပးခန လပေဆာငမႈမား(ျပနလညေနရာခထားျခငး၊

53

ျပနလည တညေထာငေပးျခငး) ပါဝငသည။

၇။ ဆနးစစခကသည ေလထ ညစညမးျခငး ၊ႏငငတကာ ေရျပငက ညစညမးေစျခငး ကသ႔ေသာ နယစပ ျဖတေကာ သကေရာကမႈမား၊ ဖနလအမဓာတေငြ႔မား ထတလႊတျခငး ကသ႔ေသာ ကမ႓ာလးဆငရာ သကေရာကမား ႏင မးတနးအႏရာယ ကေရာကေနသည မးစတမား၊ ၎တ႔ ေနထငခလႈရာေနရာမားကပါ ေလလာသတမတမည ျဖစသည။

၈။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကသည စမကနးသကေရာကမႈမားေၾကာင လတစဥး ခငးစ ေသာ၎၊ အစအဖြ႔မားသညေသာ၎၊(အထးသျဖင အမးသမးမား၊ ကေလးငယမား၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစ မားသည) ၎တ ႔၏ အားနညးေသာ ၊ထခကလြယေသာ အေျခအေနတစရပေၾကာင ထခကခစားရမႈမားက ေလလာစစေဆးမညျဖစသည။ ၎အပစမားက သတမတထတေဖာထားႏငပါက ၎တ႔အေပၚ ဆးကးသကေရာက မႈ တဖကေစာငးနငး မျဖစေစရန အစအမအမးမး ေဆာငရြကသြားမည။

၉။ စမကနး ဆးကးမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမား အနညးအမားေပၚ မတည၍ အမးအစား (ေအ) စမကနးမားအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက (EIA) အျပညအစႏင အမးအစား (ဘ) စမကနးမားအတြက ကနဥး ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈ (IEE) (သ႔) ၎ႏင အလားသ႑နတညေသာ စစေဆးမႈမား၊ ျပနလညသးသပေရးမားက လပေဆာငမည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက အစရငခစာတြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငသည။ (၁) စမကနး၏ အဓက အခကအလကမား (၂) စမကနးေဖာျပခက(၃) စမကနးပတဝနးကင ေဖာျပခက (၄) ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈႏင ေလာခေရး အစအမမား၊ (၅) အျခားေရြးခယစရာမားက ေလလာျခငး (၆) ပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား၊ (၇)ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားႏင သတငးထတျပနျခငး (၈) နဂးအဆးသတႏင ေထာကခခကမား။ သကေရာကမႈ နညးေသာ စမကနးမား၊ ေနရာအေျချပ စမကနးမား၊ ေနာကျပနဆတ၍ ရႏငေလာကေသာ စမကနးမားႏင သကေရာကမႈေလာခေရး အစအမမား လပေဆာငထား ၿပးျဖစသည စမကနးမားအတြက ကနဥး ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈက ပမ ကဥးေျမာငးေသာ အတငးအတာ ျဖင လပေဆာငေကာငး လပေဆာငမညျဖစသည။

၁ဝ။ စမကနးတြင လကရလပေဆာငေနေသာ လပငနးမား (သ႕) ကညပပးစရာမား ပါဝငေနေသာအခါ ျပငပ ကၽြမးကငသမားသည စမကနးမ ဆးကးေပးေနေသာ ေဒသမား ရမရ ဆးျဖတရန ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈမား လပေဆာငမညျဖစသည။ အကယ၍ စမကနးထပတးလပေဆာငရန အေၾကာငးမျမငပါက စစေဆးေရးမ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကက စစညးမညျဖစသည။ ပမနျဖစသည ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈ အစရငခစာတစခတြင ေအာကပါ အဓက အေၾကာငးအရာမား ပါဝငသည။ (၁) စမကနး၏ အဓက အခကအလကမား(၂) အတတႏင လကရလပေဆာငခက ႏစခလးအတြက ပပးေဆာငရြကမႈ ေဖာျပခကမား (၃)အမးသားအဆင ၊ေဒသတြငးအဆငႏင အျခား လကနာရမည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊စႏႈနးစသည ေဖာျပခကမား(၄) စစေဆးေရးႏင လပငနးခြငစစမးစစေဆးေရး လပငနးစဥမား (၅) ပါဝငပတသကရာ နယပယႏင ရာေဖြေတြ႕ရခကမား (၆) မနကနသည လပငနးအစစဥတ႔ ျဖစသည။ မနကနသည လပငနးအစစဥမာ ကနကစရတမား၊ လပငနး အစစဥမားအပါအဝင ပါဝငပတသကရာ နယပယမားအတြက ေလာညမနကနေသာ လပေဆာငခကမား ပပးေပးျခငးျဖစသည။

၁၁။ စမကနးတြင မဝါဒ အေျပာငးအလမား၊အစစဥ အေျပာငးအလမား၊ လပငနးစဥ အေျပာငးအလမား ရပါက (၎တ႔သည ေဒသအလက၊က႑အလက သသာေသာ သကေရာကမႈ ရႏင။) နညးဗဟာေျမာက သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခက လအပမညျဖစသည။ ၎ဆနးစစခကတြင(၁)ျဖစႏငေျခမားက ခြျခမးစတျဖာျခငး(၂) ေရရညတက႐ကသကေရာကႏငမႈမားက ဆနးစစျခငး (၃) တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျဖစစဥမားက ေဖာျပျခငး(၄) ေရြးခယမႈမားအတြက ရငးလငးခက တ႕ပါဝငသည။

54

၂။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အစစဥခမတမႈႏင စမခန႔ခြမႈ

၁၂။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကမ သတမတေပးလက ေသာျဖစႏငေျခရသည ဆးကးမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေျဖရငးရန သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ က ျပငဆငရမည။ ၎အစအစဥတြင အဆျပထားေသာ ေလာခေရး အစအမမား၊ ပတဝနးကငဆငရာ ေစာငၾကည ေလလာျခငးႏင အစရငချခငး လအပခကမား၊ အေရးေပၚတန႔ျပနမႈ လပထးလပနညးမား၊ ဆကႏြယပတသကေသာ အငစတကးရငဆငရာ၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ အစအစဥမား၊ စြမးရညဖြၿဖးတးတကေရးႏင သငတနးေပးမႈ အစအမမား၊ အေကာငထညေဖာမႈ အစအစဥ၊ ကနကစရတ ခန႔မနးခကမား၊ စြမးေဆာငရည ညႊနးကနးမား ပါဝငသည။ အကယ၍ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင ေဘးအႏရာယမားက မေရာငရားႏင (သ႔) မကာကြယႏငပါက ေလာခေရး အစအမမားႏင လပေဆာငခကမားက သတမတရမညျဖစသည။ သ ႔မသာ စမကနးက ဥပေဒလပထး လပနညးမားႏင အည၊ လအပခကမားႏငအည ဒဇငးထတရန၊ တညေဆာကရန၊ လပေဆာငႏငပါလမမည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အစစဥခမတမႈ မတတမးမား၏ ႐ႈပေထြးမႈႏင အေသးစတအဆငမား၊ သတမတၿပးေသာ လပေဆာငခက ဥးစားေပး ကစၥမားသည စမကနး၏ သကေရာကမႈမား၊ေဘးျဖစႏငေျခမားႏင အခးည ေနမညျဖစသည။ အဓက ထညသြငး စဥးစားရာတြင တတယ အစမား(ၾကားခအဖြ႔အစညးမား)က လးဝအႏ႐ာယ မျဖစေစေရး၊ညစညမးမႈျပသ ဒဏေပး ေဆာငေရး စညးမဥး၊ေဘးကငးလၿခေရး ခဥးကပမႈ ပစႏင လကေလာညေထြ စမခန႔ခြမႈမားပါဝငသည။

၁၃။ ေလာခၿပးေသာလညး ဆးကးသကေရာကမႈကသသသာသာ ဆကလကကနရေနလငသဘာဝပတဝနး ကင ဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥသည သငေလာေသာ အစားထး အစအမမားႏင ပတဝနးကင ထခကမႈ မျဖစေအာင လပေဆာငမည။ ဥပမာအားျဖင ၎အစအမမားမာ ကကစားရာေနရာႏင ဇဝမးစမးကြမႈက ထနးသမး ေစာငေရာက ေရး၊ ပတဝနးကင အေျခအေနက ထနးသမးေစာငေရာကေရး၊ ဖနလအမဓာတေငြ႕ ထနးခပေရးတ႔ ျဖစသည။ အခ႕ အေျခအေနမားတြင ေငြေၾကးေပးေလာမႈက ၿခြငးခကအျဖစ လကခ၍ရသည။ ၎ေငြေၾကး ေပးေလာမႈသည ပတဝနးကင ေကာငးကးရရေရးအတြက ျဖစသည။

၁၄။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥသည ေမာမနးထားေသာရလဒမားက တငးတာ၍ရႏင ေသာ ျဖစရပမားအျဖစ သတမတထားသည။ ၎တြင စြမးေဆာငမႈ ညႊနးကနးမား၊ သတမတကာလက ျပနေျခရာခ ၾကညႏငသည အစစဥမား ပါဝငၿပး အဓကေျပာငးလမႈမားျဖစသည စမကနးေနရာ ေျပာငးလျခငး၊ လမးေၾကာငး ေျပာငးလျခငးႏင နညးပညာေျပာငးလျခငး၊ ႀကတငမျမငႏငေသာ ျဖစရပမားႏင ေစာငၾကညေရး ရလဒမား စသညတ႔က တန႔ျပနသည။

၁၅။ တစခါတစရတြင တတယအစမား (ၾကားခအဖြ႔အစညးမား)ပါဝငမႈသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြ မႈ အစအစဥ အေကာငအထညေဖာေရးက လႊမးမးမႈရသည။ တတယအစမား (ၾကားခအဖြ ႔အစညးမား) သည စာခပခပဆထားသ၊ အစးရေအဂငစတစခ(သ႔) ကညပပးေပးေနေသာ လပငနးလပကငသတစဥး ျဖစေကာငးျဖစမည။ တတယအစမား(ၾကားခအဖြ႔အစညးမား)၏ အႏရာယေဘးျဖစႏငေျခ မားေနပါၿပး ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သည တတယအစ၏ လပေဆာငမႈမား၊ အမအကငမားက လႊမးမးထနးခပႏငစြမးရပါကေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈ သးစြသမားသည ၎တ႔ႏင အတတ လကတြလပေဆာငကာ လအပခကမားျပညမၿပး ရလဒေကာငးေအာင ေဆာင ရြကမညျဖစသည။ ကစၥတစခခငးအလက အေျခခကာ ထးျခားလပေဆာငရမည ကစၥရပမားက ဆးျဖတမညျဖစ သည။

၁၆။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏင သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစ အစဥက ျပငဆငရန အရညအခငးျပညဝျပး အေတြ႔အၾကမားသည ကၽြမးကငပညာရငမားက အသးျပမညျဖစ သည။ လြနစြာ႐ႈပေထြးၿပး အထခကမခႏငေသာ စမကနးမားအတြက စမကနးႏင အကးစးပြား လးဝပတသက ဆကစပျခငး မရသည လြပလပေသာ ပညာရငအၾကေပးအဖြ႔က စမကနး ႀကတငျပငဆငစဥႏင အေကာငထည ေဖာစဥ တြင ေခၚယအသးျပမည ျဖစသည။

55

၃။ သတငးအခကအလကမား ထတျပနျခငး

၁၇။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝကဆကေပၚတြင ထတျပနရနအတြက ေအာကေဖာျပပါ မတတမးမားက ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ တငျပေပးရမည။

(၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာသကေရာကမႈဆနးစစခကမၾကမးအျပညအစ(သဘာဝပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမၾကမးအပါအဝင) က အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဘတအဖြ႔၏ သးသပစဥးစားခက မတငမ ရကေပါငး ၁၂ဝ အတြငး၊ (သ႔) သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏငမေဘာငမား ျပနလည သးသပခကက စမကနးအကျဖတ စစေဆးမႈမတငမ

(၂) အၿပးသတ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈဆနးစစခက/ ကနဥး ပတဝနးကင ဆငရာ စစေဆးမႈ

(၃) အသစ (သ႔) အသစျပျပငခကမား ထညသြငးထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက/ ကနဥးပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈႏင စမကနး အေကာငထညေဖာေနစဥအတြငး ျပနလညျပငဆင ထားသည အမနျပငဆငၿပးေသာ လပငနးအစအစဥ (အကယ၍ ရခလင)

(၄) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေစာငၾကညစစေဆးမႈ အစရငခစာမား

၁၈။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ သငေလာသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သတငးအခကအလကမား (စာပဒ ၁၇ ပါ မတတမးမားမ သတငးအခကအလကမား အပါအဝင) က ထခကခစားရသမား၊ အျခား ပါဝင ပတသကသမား အဆငေျပႏငမည ေနရာတြင အမားနားလညႏငသည ဘာသာစကားျဖင ၎တ႔ထသ႔ အခနမန ေပးပ႔ရမည ျဖစသည။ စာမတတသမားအတြကမ အျခားသငေလာေသာ ဆကသြယေရးနညးလမးမားက အသးျပရမည ျဖစသည။

၄။ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငး

၁၉။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနျဖင ထခကခရသမားႏငအျခား ပါဝငပတသကသမား (အရပဘက အဖြ႔အစညး မား အပါအဝင) ႏင အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ေဆာငရြကေပးရမည ျဖစသည။ အဓပၸါယ ျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈဆသညမာ လပငနးစဥတစခ ျဖစၿပး (၁) စမကနးျပငဆငေရးဆြသညအခနတြင စတငၿပး စမကနးစကဝနး1 တစေလာကတြငလညး ပမနေဆာငရြကသြားေသာ လပငနးစဥ (၂) ထခကနစနာမႈ ရခသညရပရြာလထ ဖတ႐ႈနားလညႏငၿပး အလြယတကလကလမးမႏငမည ဆေလာၿပး လေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားက အခနမနထတျပနေသာလပငနးစဥ (၃) ၿခမးေျခာကမႈႏင အငအားသး အကပကငမႈကငးစငေသာ ဝနးကငတြငေဖာေဆာငေသာလပငနးစဥ (၄) ကားမေရးရာမားက ထညသြငးထားၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကမႈလညးရေသာ၊ အခြငအလမး နမပါးသမားႏင ထခကလြယေသာအပစမား၏ လအပခကမားႏင ကကညေအာငျပငဆငထားေသာ လပငနးစဥ (၅) စမကနးပစ၊ ဆးကးမားေလာခေရး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးအကးအျမတမား ႏင အခြငအလမးမားမေဝေရး၊ အေကာငအထည ေဖာေရးဆငရာ ကစၥရပမား အပါအဝင ဆးျဖတခကခမတရာ၌ သကဆငပတသကသမားႏင ထခကနစနာမႈရသမား အားလး၏ ဆေလာေသာအျမင႐ႈေထာငမားအားလးက ေပါငးစပထညသြငးေသာ လပငနးစဥ တ႔ျဖစသည။ တငပင ေဆြးေႏြးမႈက ထခကနစနာသညရပရြာလထ အေပၚသကေရာကမႈႏင ေလာညစြာ လပေဆာငေပးရမည ျဖစသည။ တငပငေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥႏင ယငး၏အကးရလဒမားက မတတမးတငထား ရမညျဖစၿပး သဘာဝ ပတဝနးကငဆနးစစခကအစရငခစာတြင ထညသြငးရမည ျဖစသည။

1 ပတ၀နးကငဆငရာ စမကနး ေအအမးအစားအတြက ယငးသ႔ေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမကနးအကျဖတခကမတငခင EIA ကြငးဆငးလပ ေဆာငစဥ ပထမအဆငႏင EIA အစရငခစာ မၾကမးရရႏငေသာအခါတြင လပေဆာငသည။

56

၅။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

၂ဝ။ စမကနး၏ ပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငခကႏင ပတသက၍ ထခကခရမညသမား၏ စးရမမႈမား၊ တငတနးခကမား၊ နစနာခကမားက ေျဖရငးရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖ ရငးေရးစနစက တညေဆာကရမည ျဖစသည။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစက စမကနး၏ ေဘးျဖစႏငေျခမား၊ ဆးကးသကေရာကမား၏ အတငးအတာႏင ကကညေစရန လပေဆာငသငသည။ ၎စနစသည ထခကနစနာ သမား၏ စးရမမႈမား၊ တငတနးခကမားက အခနမဆငးဘ ေျဖရငးေဖာထတေပးသငသည။ ထသ႔ေျဖရငးျခငးသည အမားနားလညႏငေသာ ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ လပငနးစဥ ျဖစရနလျပး ကားမေရးရာမားက တန႔ျပန ေဆာငရြကေပး ေသာ၊ ယဥေကးမႈႏင ဆေလာေသာ၊ ထခကနစနာသအားလး အလြယတက လကလမးမ ႏငေသာ၊ ဒဏတပျခငးႏငကနကစရတလးဝမရသည လပငနးစဥျဖစရမည ျဖစသည။ ၎စနစသည ႏငင၏ တရားေရးဆငရာ (သ႔) စမအပခပေရး ဆငရာအရ ေျဖရငးေပးျခငးက ေတာငးခႏငခြငအား ဟန႔တားထားျခငး မရသငေပ။ ၎စနစႏင ပတသက၍ ထခကခရေသာသမားက သငတငေလာကပတစြာ အေၾကာငးၾကားေပးရမည ျဖစသည။

၆။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး

၂၁။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥ အေကာငထညေဖာျခငး၏ တးတကမႈက ေစာငၾကညတငးတာမည ျဖစသည။ ေစာငၾကညေရးလပငနးစဥမားက စမကနး၏ ေဘးျဖစႏငေျခ ႏင သကေရာကမႈ ပမာဏအတငး ကကညဆေလာေအာင လပေဆာငမည။ လပေဆာငခကက မတတမးတငရန သတငးအခကလကမား မတသားျခငးအျပင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေမာမနးထားသည ရလဒမားရရေရး ဆငရာ တးတကမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥႏငအည ျပညစကကညျခငး စသညတ႔က ဆနးစစရန အတြက စစမးစစေဆးမႈမားက ေဆာငရြကရမည ျဖစသည။ သသာထငရားသည ပတဝနးကငဆးကး သကေရာက မႈမား ျဖစလာႏငေခရသည စမကနးမားအတြကမ အရညအခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားသည ျပငပကၽြမးကငသ မား (သ႔) လပရညကငရညရသည NGO မားက ေခၚယထားၿပး ၎ေစာငၾကညေလလာထားေသာ သတငးအခက မားအား ဆနးစစေစမည ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေစာငၾကညမႈရလဒမားက မတတမးတငမည ျဖစၿပး အမန ျပနလညျပငဆငရန လအပေသာလပငနးစဥမားက ေဖာထတ၍ ၎တ႔က ျပနလညျပငဆငေရးဆြ ထားသည လပငနးအစအစဥတြင ထညသြငးသြားမည ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ထသ႔ မနကန ေအာငျပငဆငထားၿပးေသာ လပငနးစဥမားက အေကာငထညေဖာကာ ၎လပငနးစဥမား၏ အကးထေရာကမႈ ေသခာေစေရးအတြက ဆကလကေစာငၾကညသြားမည ျဖစသည။

၂၂။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ကာလအပငးအျခားအလက ေစာင ၾကညမႈ အစရငခစာမားက ျပငဆငမညျဖစသည။ ထအစရငခစာမားတြင သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥ အေကာငအထည ေဖာျခငး၏ တးတကမႈမား၊ တငတနးခကမား၊ ျပငဆငခကလပငနးစဥမား ေဖာျပပါရသည။ သသာထငရားသည ပတဝနးကငဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစလာႏငေခရသည စမကနးမားက စတငအေကာငထညေဖာစဥ ကာလအတြငး၌ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ အနမဆးအေနျဖင ႏစဝက ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားအား တငသြငးေပးမညျဖစသည။ လြနစြာ႐ႈပေထြးၿပး အထခကမခႏငေသာ စမကနးမားအတြကမ သးလပတ ေစာင ၾကညမႈ အစရငခစာမား တငသြငးေပးမည ျဖစသည။ သသာထငရားသည ပတဝနးကင ဆးကး သကေရာကမႈမား ျဖစလာႏငေခရသည စမကနးမားအတြက လပငနးလညပတစဥကာလအတြငး၌ ႏစပတလည အစရငခစာမားက ႏစစဥတငသြငးေပးရမည။ အဆပါ ကာလအပငးအျခားအလက အစရငခစာမားက အမားျပညသတ ႔ လကလမးမႏငေသာ ေနရာတြင ေၾကညာေပးထားမည ျဖစသည။ စမကနးရနပေငြတြင ေစာငၾကညအစရငခေရး လအပခကမားအတြက ကနကစရတမားက ထညသြငးထားမည။

57

၇။ မေမာမနးႏငသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား

၂၃။ စမကနး အေကာငထညေဖာစဥ မေမာလငထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား ေပၚေပါကလာသည ေနရာတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏင သဘာဝ ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥက အသစျပျပငမြမးမမည (သ႔မဟတပါက) သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကအသစ ႏင သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥသစက ျပငဆငမည။ ထသ႔လပေဆာငရာတြင ျဖစလာႏငသည အကးသကေရာကမႈမားက ရာေဖြသတမတရန၊ တျခား အစားထးေရြးခယစရာမားက သတမတေဖာထတရန၊ သကေရာကမႈ ေလာခေရး အစအမမားႏင အရငးအျမစမားက အၾကမးဖဥး ေဖာျပရန စသညအခကမားက ျပငဆငမည ျဖစသည။

၈။ ဇဝမးကြမးစ ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင ထနးသမးထားေသာ

သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစ စမခန႔ခြမႈ

၂၄။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဇဝမးကြမးစ 2 ႏ င သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစအေပၚ စမကနးအကးသကေရာကမႈ ႏင ေဘးျဖစႏငေျခမား၏ အေရးပါမႈက သတမတဆးျဖတမည ျဖစသည။ ယငးက သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခက လပငနးစဥ၏ တစတတပငးအျဖစ လပေဆာငမည။ ဆနးစစခကသည ဇဝမး ကြမးစေပၚတြင သကေရာကေနသည ေနထငကကစားရာေနရာမား ပကစးျခငး၊ ထးေဖာက ျပန႔ပြား ေႏာကယက တတေသာ ျပငပမးစတမားက ေခၚေဆာငတငသြငးလာျခငး၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစက အဆမတန ထတယသးစြျခငး ကသ႔ေသာ ႀကးမားေသာ ၿခမးေျခာကမႈအေပၚတြင အဓကထား လပေဆာငမည ျဖစသည။ ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသ သည ေပၚေပါကလာႏငေျခရသည ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေရာငရားျခငး၊ ေလာပါး ေအာငလပျခငး၊ ဆးကးေလာချခငးစသည အစအမမားက သတမတျပဌာနးေပးရန လေပမည။ ေနာကဆး နညးလမးအေနျဖင ထခကခရမည ဇဝမးကြမးစအတြက အျမတအ႐ႈးမရႏငေသာ biodiversity offsets ကသ႔ နစနာေၾကးအစအမမားက အဆျပေပးရမည။

က။ ျပျပငစမထားသည ေနထငကကစားရာ ေနရာမား

၂၅။ ျပငပမးစတ(ျပငပမ ကးေကာဝငေရာကလာေသာ ဌာေနမးႏြယရငး မဟတသည မးစတမား) အပငမား ႏင တရစၧာနမားက မၾကာခဏ တငသြငးလာျခငးေၾကာင သဘာဝအတငး႐ေနေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား သသာစြာ ေျပာငးလသြားကာ ျပျပငစမထားသည ေနထငကကစားရာ အရပမား ျဖစလာၾကသည။ ထကသ႔ေသာ စကပးေျမေနရာမားရရာ ေဒသမားတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေနထငကကစားရာ အရပမားအား ေနာကထပ ပကစးေစျခငး၊ ေျပာငးလေစျခငးမားက ေလာခႏငရန ဂ႐ျပ ေဆာငရြကမညျဖစၿပး စမကနး၏ သဘာဝ ႏင အတငးအတာအကယအဝနး ေပၚမတည၍ ေနထငကကစားရာ ေဒသမား တးျမႇငေပးေရးအတြက အခြငလမး မား ရာေဖြေဖာထတရန၊ ဇဝမးကြမးစ ကာကြယေပးရန ႏင ထနးသမး ေစာငေရာကရန စသညတ႔အား စမကနး လပငနး၏ တစစတတစပငးအေနျဖင ေဆာငရြကေပးမည။

2 ကနးေျမ၊ အဏၰ၀ါ ႏင အျခားေသာ ပငလယေဂဟစနစမားပါ၀ငေသာ ရငးျမစအားလးမ သကရမားအၾကား ကြျပားမႈ၊ ၎တ႕အား ကြျပားေစသည ေဂဟေဗဒဆငရာ ႐ႈပေထြးမႈမား-မးစတမား ကြျပားမႈ၊ မးစတမားႏငေဂဟစနစၾကား ကြျပားမႈ။

58

ခ။ သဘာဝ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား

၂၆။ သဘာဝ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား3 ၌ စမကနးသည ေအာကေဖာျပပါ အေျခအေနမားႏင ကကညမႈ မရမခငး အဆပါ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားအား သသာစြာေျပာငးလျခငး (သ႔) ပကသနးေစျခငး4 ျပမည မဟတေပ။

(၁) တျခား အစားထးေရြးခယစရာမား မရရနငျခငး

(၂) ကယျပန႔ျပညစသည ဆနးစစေလလာခကအရ စမကနးမရ႐ႏငေသာ အကးအျမတအားလးသည စမကနးကနကစရတ (ပတဝနးကငဆငရာ အသးစရတ အပါအဝင) ထကမားစြာ အေလးသာ ေနျခငး

(၃) စမကနးေၾကာင မညသည ေျပာငးလမႈ (သ႔) ပကစးေစမႈကမဆ သသသာသာ ေလာခႏငျခငး စသည အေျခအေနမား ျဖစသည။

၂၇။ ဇဝမးကြမးစ အသားတင ဆး႐ႈးမႈမ႐ေစေရးအတြက သကေရာကမႈေလာခေရး အစအမက ပစဒဇငး ထတမည။ ၎အစအမ၌ စမကနးၿပးဆးၿပးေနာက ေနထငကကစားရာ ေနရာမားက မလအတငး ျပနျဖစေစရန လပေဆာငျခငး၊ အသစဖနတးျခငး (သ႔) ထေရာကသည ထနးသမးေစာငေရာကမႈမားျဖင ဆး႐ႈးမႈမားက ကာမေစျခငး ကသ ႔ေသာ လပငနးစဥမားက ေပါငးစပလပကငရျခငးမား ပါဝငႏငပါသည။ ၎တြငဇဝ မးကြမးစအတြက စမထနးသမးထားသည ေဂဟေဗဒအရ ႏႈငးယဥရႏငေသာ ေဒသမားပါဝငသည။ ထ႔ျပင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမား (သ႔) မ႐းဖလာ ေနထငသမားက ယငးေဒသမားက ဆကလကအသးျပျခငးအား အသမတျပရမညျဖစၿပး တက႐က သးစြသမားက ေလာေၾကးေပးမည။

ဂ။ အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား

၂၈။ ေအာကေဖာျပပါ လအပခကမားႏင မကကညမခငး အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ ေနထင ကကစားရာေနရာမား5 ၌ မညသညစမကနးလပငနးစဥကမ အေကာငထညေဖာမည မဟတေပ။

(၁) အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားတြင ၎၏အဖးတန ဇဝမးကြမးစႏင ၎တ႔၏ လပငနးေဆာငတာမားအား လပကငႏငစြမးက ထခကေစသည တငးတာ၍ ရႏငေသာ ဆးကး သကေရာကမႈမား မရျခငး (သ႔) ထသ႔ေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစႏငေျခ မရျခငး။

3 ေဒသေပါကပငမားႏင တရစၧာန မးစတမားေၾကာင ဇဝအသငးအဝငး အမားအျပားျဖစေပၚေနသည ကနးႏင ေရပငနက-၎ေနရာမား၏ မလ ေဂဟလပငနးမားသည လသားမားေၾကာင မပကစးေသးသည ေနရာမား။4 သသာစြာေျပာငးလျခငး (သ႔) ပကသနးေစျခငးသည (၁) ေရ၊ ေျမအသးျပမႈတြင အေရးပါေသာ လရညၾကာေျပာငးလျခငးေၾကာင ျဖစရသည ေနထငကကစားရာ ေနရာမား၏ တညတခငၿမမႈ အလြနအမငး ဆတယတလာျခငး (သ႔) ေနထငကကစားရာ ေနရာမားဖယရားခရျခငး (၂) ေနထငကကစားရာ ေနရာမား ျပျပငခရျခငး ကသ႔ေသာ ေဒသခမးစတမား ေပါကပြားမႈက ထနးသမးႏငသည စြမးရညက အဓကေလာကေစသည ျပျပငမြမးမျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ သသာစြာေျပာငးလျခငးတြင ကနးေျမက ရငးလငးပစျခငး၊ သစပငစကပးမႈျဖင အစားထးျခငး (သးႏမား၊ ႏစရညပငမား စကပးျခငးအားျဖင)၊ အျမေရလႊမးေရႀကးေနျခငး (ဥပမာ-ေရေလာငကနေဆာကျခငးျဖင)၊ စမေျမအရပတြင ေရႏတေျမာငးတးျခငး၊ ေသာငတးျခငး၊ တးေျမာငးေဖာကျခငး (သ႔) မငးခြျခငး စသညတ႔ ပါဝငသည။5 အလြနအေရးပါေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားဆသညမာ သဘာဝႏင ျပျပငစမထားသည ေနထငကကစားရာ ေနရာႏစခလးႏင သကဆငသည အပငးျဖစၿပး သးသန႔ အာ႐စကသငသည အပငးျဖစသည။ အလြနအေရးပါေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားတြင ဇဝမးကြမးစအလြနၾကြယဝေသာ အဖးတနသည ေနရာမားႏင မးသနးမည အႏ ရာယကေရာကေနေသာ (သ ႔) မးသနးအႏ ရာယရငဆငေနရသည မးစတမား ရငသနႏငေရးအတြက လအပေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားအပါအဝင၊ ေဒသအလကေတြ႔ရေလရေသာ (သ႔) အကန႔အသတသာရေနေသာ မးစတမားႏင ပတသကၿပး အထးသသာထငရားေသာ ေနရာမား၊ ရာသအလက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာတတေသာ မးစတမားရငသနေရးအတြက အေရးပါေသာ ေနရာမား၊ ကမၻာအႏ႔မ မးစတအေပါငးအစၾကး၏ မးစတတစခခငးစ (သ႔) အမားအျပား စ႐းေနထငကကစားရာ ေနရာမား၊ ထးျခားေသာ မးစတအစအေဝးမားရရာ ေနရာမား၊ အေရးႀကးေသာ ဆငကျဖစစဥမားႏင ဆကစပေနေသာ ေနရာမား (သ႔) အေရးႀကးေသာ ေဂဟစနစလပငနးမားက ပပးေပးသည ေနရာမား၊ ေဒသခလထအသကအဝနးအတြက လမႈေရး၊ စးပြားေရး (သ႔) ယဥေကးမႈဆငရာ အေရးပါမႈ႐ေသာ ဇဝမးကြမးစရသည ေနရာမား စသညတ႔ ပါဝငသည။ ကမၻာ ပတဝနးကငထနးသမးေစာငေရာကေရး အစညးအ႐း၏ အမးအစားခြျခငးဆငရာ စႏႈနးသတမတခကမားႏင ကကညေသာ ေနရာမား၊ ႏငငတကာမ အေရးပါသည စမေျမေဒသမားဆငရာ RAMSAR စာရငး၊ အျပညျပညဆငရာ ပညာေရး၊ သပၸႏင ယဥေကးမႈအဖြ႔ႀကး၏ ကမၻာ သဘာဝအေမြအႏစ ေဒသမား ကသ ႔ေသာ တရားဝငကာကြယေစာငေရာကထားေသာ (သ ႔) ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက တရားဝငအဆျပထားေသာ အဆပါဧရယာမားပါဝငသည။

59

(၂) မးသနးမညအႏရာယကေရာကေနသညဟ အသအမတျပထားသည (သ႔)အလြနစးရမရသည မးသနး အႏရာယရငဆငေနရသည မးစတမား6 ၏ တးပြားမႈက ေလာကေစေသာ (သ႔) စမကနးေၾကာင လကခေဂဟစနစ၏ မမဘာသာ ရငသနႏငစြမး ကနရေနျခငးက ထခကေစျခငး စသညတ႔ကသ႔ေသာ ဆးရႈးမႈမားက စမကနးႏင သကဆငေနေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား၌ မျဖစေစျခငး

(၃) စာပဒ ၂၇ ပါအတငး ျပငးထနမႈ ပမေလာနညးေသာ မညသည သကေရာကမႈမားက မဆ ေလာခႏငျခငး စသည လအပခကမား ျဖစသည။

၂၉။ အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရနလေသာ ေနထငကကစားရာ ေနရာမားတြင လပေဆာငရမည စမကနး လပငနးစဥမား ပါဝငေသာအခါ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဆနးစစခကမား လပကငရာတြင အကအညရရန အတြက အရညအခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားသည ျပငပကၽြမးကငသမားက ဆကလကထားရမည။

ဃ။ တရားဝင ကာကြယထနးသမးထားသည ေဒသမား

၃ဝ။ အခ႕ေသာ စမကနးလပငနးစဥမားသည တရားဝင ကာကြယထနးသမးထားသည ေဒသမားအတြငး တညရေနသည အေျခအေန (စာပဒ ၂၈ တြငေဖာျပထားသည လအပခကအျပင) တြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သည ေအာကေဖာျပပါ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးရမည။

၁။ သတမတကာကြယထားေသာ ေဒသဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥမားႏင အည လပကငေဆာငရြကျခငး

၂။ ကာကြယထနးသမးထားသညေဒသမား၏ ေငြေၾကးပပးသမား၊ မနေနဂာမား၊ ေဒသခလထမား၊ အျခားေသာ အေရးပါသည ပါဝငပတသကသမား အစရသတ႔ႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး

၃။ ကာကြယထနးသမးထားသညေဒသမား ထနးသမးေစာငေရာကျခငး ရညရြယခကက ျမႇငတငရန ႏင တးပြားေစရနအတြက ထပေဆာငးအစအစဥမား အေကာငအထညေဖာျခငး

င။ ထးေဖာက ျပန႔ပြား ေႏာကယကတတေသာ ျပငပမးစတမား

၃၁။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည မညသည ျပငပမးစတသစမား (စမကနးလပေဆာငေနေသာ တငးျပည (သ႔) ေဒသတြင ယခအခနထ မရေသးသည မးစတမား) ကမဆ ရညရြယခကရရ စတငမတဆက တငသြငး လာမည မဟတေပ (အဆပါတငသြငးလာမႈမားအတြက လကရထတျပနထားေသာ စညးမဥးစညးကမး မေဘာငမားႏင ကကညေအာင လပေဆာငႏငျခငး မရလင)။ အကယ၍ အဆပါ စညးမဥးမေဘာငရလင (သ႔) (သဘာဝ ပတဝနးကင ဆနးစစခက၏ အစတပငး တစရပအျဖစ) မတဆကတငသြငျခငးအား ေဘးအႏရာယ ဆနးစစခက (ျပငပမးစတတ႔၏ ထးေဖာက ျပန႔ပြားေႏာကယက တတေသာ သေဘာသဘာဝက ဆးျဖတရန) က မျပလပမခငး အဆပါ ျပငပမးစတမားက တငသြငးမည မဟတေပ။ အဆပါ မးစတမားသည ထးေဖာက ျပန႔ပြားျခငး မရႏငဟသရရသညအခါတြငမ ပတဝနးကင အသစမားသ႔ စတငမတဆကမည ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ထးေဖာက ျပန႔ပြားေႏာကယက တတေသာ ျပငပမးစတမားက မေတာတဆ (သ႔) မရညရြယဘ တငသြငးမႏငမႈျဖစႏငေျခအား ဆနးစစေလလာမႈ လပေဆာငမညျဖစၿပး ထျဖစတနစြမးမားက ေလာနညးေစမည အစအမမားက ေဖာထတသတမတမည ျဖစသည။

စ။ ျပနလညသးစြႏငသည သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမား အသးျပျခငးႏင စမခန႔ခြမႈ

၃၂။ ျပနလညသးစြႏငသည သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစက ေရရညတညတႏငသည ပစျဖင စမခန႔ခြေပးရမည။ ေရရညတညတေသာ အရငးျမစ စမခန႔ခြမႈဆသညမာ အရငးျမစမားက သးစြ၊ ဖြ႔ၿဖးေစရန လပေဆာင၊ ကာကြယ ထနးသမး စသညပစမားျဖင စမခန႔ခြျခငးျဖစသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအပါအဝင လမား၊ လမႈအသငး အဝငးမားမ ၎တ႔၏ လကရ လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင ယဥေကးမႈေရးရာမားက ေထာကပႏငေစရနႏင အနာဂတ မးဆကမား၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငရနအတြက ထသယဇာတအရငးျမစမားက တညတေအာင

6 ကမၻာ ပတဝနးကငထနးသမးေစာငေရာကေရး အစညးအ႐းမ သတမတျပ႒ာနးထားသည အနေရာငစာရငးဝင ျခမးေျခာကခေနရသည မးစတမား (သ႔) သကဆငရာ ႏငငအလက ဥပေဒမားအရ သတမတျပ႒ာနးထားသည မးစတမား

60

ထနးသမးရန စမခန႔ခြ ျခငး ျဖစသည။၎တြင အသကဇဝက အေထာကအပေပးသည ေလ၊ေရ ႏငေျမေဂဟစနစ၏ စြမးရညက ႀကတင ထနးသမးကာကြယေပးျခငးကစၥရပ ပါဝငသည။ ျဖစႏငမညဆပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အရငးျမစမား ေရရညတညတေစေသာ စမခန႔ခြမႈက လြပလပသငေလာသည စနစတစချဖင လကေတြ႕ ျပသေပးရမည။

၉။ ညစညမးမႈက ကာကြယျခငးႏင ေလာနညးေစျခငး

၃၃။ စမကနး ပစခစဥ၊ တညေဆာကစဥႏင လညပတလပေဆာငစဥအတြငး ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ညစညမးမႈကာကြယျခငးႏင ထနးခပျခငးနညးပညာမားက အသးခရမည ျဖစၿပး ႏငငတကာ အေလကင ေကာငးမားႏင ကကညေစရန ကငသးလပေဆာငရမည။ ထအေလအကငေကာငးမားမာ ကမ႓ာဘဏအပစ၏ ပတဝနးကငကနးမာေဘးကငးေရးဆငရာ လမးညႊနခကမား7 ကသ႔ေသာ ႏငငတကာအသမတျပ စသတမတ ခကမားက ထငဟပထားျခငးျဖစသည။ အဆပါ စသတမတခကမားတြင စမကနးမားအတြက သာမနအားျဖင လကခကင သးႏငေသာ လပေဆာငမႈအဆငမားႏင အစအမမား ပါရပါသည။ စမကနးအမ႐ငႏငင၏ စညးမဥးမား သည အဆပါ လပေဆာငမႈအဆငမားႏင အစအမမားမ ျခားနားေနပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ပမ တငးကပသည စညးမဥးမားက လကခမည ျဖစသည။ အကယ၍ တစတရာေသာ စမကနးအေျခအေနမား၌ တငးကပမႈေလာနညးသည လပေဆာငမႈအဆငမား၊ အစအမမားသာ ပမသငေလာမညဆပါက ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသသည အဆျပ ထားေသာ မညသညအစားထးေရြးခယစရာနညးလမးမားအတြက ကမဆ (ဤမတတမး တြင ပါရသည လအပခကမားႏင ကကညမႈရသည) ျပညစၿပး အေသးစတကသည ရငးလငးခကေပးမညျဖစသည။

က။ ညစညမးမႈ ကာကြယျခငး၊အရငးအျမစထနးသမးျခငး၊စြမးအင ထေရာကေစျခငး

၃၄။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည (ပတဝနးကင)ညစညမးေစမႈက ေရာငရားႏငပါက ေ႐ာင႐ားၿပး ေရာငရား၍ မျဖစႏငပါက ၎ညစညမးေစမႈမားက ေလာချခငး၊ ထနးခပျခငးမား ျပလပရမည။ ထ႔အျပင သန႔ရငး ေစသည ထတလပမႈ လပထးလပနညးမားႏငအည အရငးအျမစထနးသမးျခငး၊ စြမးအငထေရာကေစျခငး လပေဆာငခကမားက စစေဆးရမညျဖစသည။ စမကနးတစခသည ပတဝနးကင ဆတယတမႈ ရေန ေသာေဒသတြင ညစညမးမႈ ျဖစႏငသည အလားအလာရေနလင စမကနးလပေဆာငႏငသည အျခားေနရာမားအား အကျဖတျခငး၊ ညစညမးမႈ နညးပါးေအာင လပေဆာငျခငးကသ႔ေသာ နညးဗဟာမားက စတငမတဆက လပေဆာငမည ျဖစသည။

ခ။ စြန႔ပစပစၥညးမား

၃၅။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ေရာငရားႏငပါက ေရာငရား၍ မျဖစႏငပါက စမကနးလပငန းမားမ ထြကလာေသာ အႏရာယရေသာ၊ အႏရာယမရေသာ စြန႔ပစပစၥညးမား ထတလႊတမႈက ေလာခ (သ႔) ထနးခပ ရမညျဖစသည။ ၎စြန႔ပစပစၥညးမားက ျပနလည အသးျပ၍ မရလင ပတဝနးကငက မထခကေစေသာ နညးျဖင ဖကဆးပစျခငး၊ စြန႔ပစျခငးတ႔ လပေဆာငမညျဖစသည။ စြန႔ထတလကေသာ ပစၥညးမားသည အႏရာယ ရသညဟ ယဆႏငပါက ၀နေဆာငမႈသးစြသမ စြန႔ပစမႈက ပတဝနးကငႏင သငေလာညညြတေစမည အျခားေရြးခယစရာ နညးမားက စးစမးရာေဖြႏငရမည။ ယငးသ႔ လပေဆာငရာတြင အႏရာယရေသာ စြန႔ပစပစၥညးမား၏ နယစပျဖတေကာ ပ႕ႏ႔ႏငမႈ8 အတငးအတာကပါ ထညသြငးစဥးစားရမည။ အကယ၍ ၎စြန႔ပစပစၥညးကစၥက တတယအစမား(ၾကားခအဖြ႔အစညးမား)က တာဝနယလပေဆာငပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည လငစငရ ဂဏသကၡာရေသာ တရားဝငအဖြ႕ အစညးျဖစသည ကနထ႐ကတာမားက အသးျပရမည။

7 ကမၻာဘဏအပစ ၂ဝဝ၇၊ ပတဝနးကင၊ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ အေထြေထြ လမးညႊနခကမား။ ဝါရငတနဒစ။8 အႏရာယရ ပစၥညးမား နယေျမျဖတေကာ ေရႊ႕ေျပာငး သယေဆာငမႈက ထနးခပေသာ ေဘဇယကြနဗငးရငး၏ ရညမနးခကမားႏင လကေလာညေထြ ျဖစေစသည။

61

9 အဇနးလႊာ ပါးလႊာေစသည အရာဝတမား အေပၚ မြနထရရယ ညႇႏႈငးခကႏင ေရရညျဖစေစေသာ ေအာဂနစ ညစညမးေစမႈမားအေပၚ စေတာဟနးကြနဗငးရငး၏ ရညမနးခကမားႏင လကေလာညေထြ ျဖစေစသည။10 စကမႈက႑အတြငး စမကနး၏ ဖနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈ ကြာျခားေသာလညး လပစစမကယပင သးစြမႈကသ႔ တကရကစြမးအင သးစြျခငးေၾကာင တစႏစလင ကာဗြနဒငေအာကဆဒ တန ၁သနး ေယဘယ လအပႏငသညကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည။11 အမရင တငးျပညမ ေအဂငစမား၊ ႏငငတကာ အဖြ႔မားႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ အစးရ အခငးခငး အဖြ႕(IPCC)မ ပပးေပးေသာ ခန႔မနးတြကခကမႈ နညးလမး။

ဂ။ အႏရာယရေသာ ပစၥညးမား

၃၆။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ႏငငတကာတြင ပတပင တားျမစထားေသာ အႏရာယရသည အရာဝတမား၊ ပစၥညးမားက အသးျပျခငး၊ ကနသြယျခငး၊ထတလပျခငးက ေရာငရားရမည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ၎ပစၥညးမားသည သကရမားအား အဆပသငေစျခငး၊ ပတဝနးကငတြင ဓာတသတမား ကြငးကန ေနျခငး၊ သကရတ႔၏ ခႏၶာကယတြငးတြင ဓာတသတမား ကြငးကနေနျခငး၊ အဇနးလႊာ9 ပါးလႊာမႈ ျဖစေစျခငး တ႔ ေၾကာငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ပတဝနးကငက ထခကမႈ နညးေစသည အရာဝတမား၊ ပစၥညးမားက အစားထး အသးျပရန စဥးစားထားရမည။

ဃ။ ပးသတေဆး အသးျပမႈႏင စမခန႔ခြမႈ

၃၇။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကသည စမကနးႏင ဆကႏြယေနေသာ ပးမႊားမား၊ ဗငးရပမားက စမကငတြယျခငး လပငနးရပမားအား ပးမႊားမား စမကငတြယသည နညးလမးေပါငးစက အေျခခ ကာ လပေဆာငေၾကာငး ေသခာေစရမည။ ရညရြယခကမာ စကပးေရးႏင ျပညသ႔ ကနးမာေရး စမကနးမားတြင ဓာတပးသတေဆးအေပၚမခ အားထားမႈက ေလာခရနအတြက ျဖစသည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ နညးလမးေပါငးစေရာေႏာထားေသာ ပးမႊားမား/ဖကပးမား စမကငတြယျခငးအစစဥသည ၄ငးရရ အသးျပႏငေသာ ပးမႊားမား/ဖကပးမား ထနးခပမႈနညးလမးမားအျပင ပတဝနးကငဆငရာ သတငးအခက အလကမားပါ လအပသည။ ပးမႊားမား/ဖကပးမား ထနးခပမႈ နညးလမးမားတြင ပးမႊားေၾကာင ပကစးမႈအတငးအတာက ကာကြယရန ေရးထး နညးနာမား၊ ဇဝႏင မးဗဇဆငရာ ဓာတနညးလမးမား ပါဝငသည။ ဖကပးႏမႏငးမႈႏင ဆကစပေသာ ပတဝနးကငႏငကနးမာေရးဆငရာ ေဘးျဖစႏငမႈမားက အဖြ႔အစညး စြမးရညျမႇငတငမႈနညးလမးမား အကအညျဖင ေလာခသငသည။ သ႔မသာ ပးသတေဆး အသးျပမႈႏင ျဖန႔ခမႈက ထနးခပေစာငၾကညႏငၿပး နညးလမးေပါငးစ ေရာေႏာထားေသာ ပးမႊားမား/ဖကပးမား စမကငတြယျခငးက အေထာကအက ျဖစေစသည။

၃၈။ အကယ၍ အမ႐ငႏငငတြင ယငးသ႔ေသာ ဓာတေဆးမားက သးစြ ျဖန႔ခမႈအား ကန႕သတသည ဥပေဒ မား မရပါက (သ႔) အသးျပႏငသမားအား ၎အႏရာယရ ဓာတေဆးမားက လကလႊယရန၊ သေလာငရန၊ အသးျပ ရန၊ စြန႔ပစရနအတြက သငေလာေသာ သငတနး၊ ကရယာ၊ အကအညမား မေပးႏငပါက ကမ႓ာ ကနးမာေရးအဖြ႔က သတမတထားေသာ အႏရာယေပးမႈအဆင ၁(က) အလြနအဆပျပငး၊ ၁(ခ) အေတာ အဆပျပငး ၊ အဆင(ခ) အေတာအသင အဆပျပငး စသည ပးသတေဆးအမးအစားမားက အသးမျပရပါ။ ထ႔ျပင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ပးသတေဆးမားက လကလႊယရန၊ သေလာငရန၊ အသးျပရန၊ စြန႔ပစရန လပေဆာငရာတြင FAO၏ ႏငငတကာ ပးသတေဆးမားျဖန႔ခ သးစြမႈ နညးဥပေဒမားကသ႔ အျပညျပညဆငရာ အေလအကငေကာငး မားအတငး ကငသးရမည။

င။ ဖနလအမဓာတေငြ႔မား ထတလပမႈ

၃၉။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည စမကနးလပေဆာငမႈ သေဘာသဘာဝ၊ အတငးအတာ ႏင သင ေလာေသာ ဖနလအမဓာတေငြ႔မား10 ထတလပမႈေလာခေရးက ျမႇငတငေဆာငရြကရမည။ ဖနလအမဓာတေငြ႔မား သသသာသာ တးတကထတလႊတမည အလားအလာရေသာ စမကနးလပေဆာငမႈမားအတြငး၊ စမကနးမ တက ႐ကထတလႊတမႈ၊ ဓာတအားသးစြမႈ ကသ ႔ေသာ သြယဝကထတလႊတမႈမားက ပမာဏအေရအတြက မတသား ထားရမည။ အျပညျပညဆငရာ အသအမတျပ နညးလမးမား11 ျဖင ဖနလအမဓာတေငြ႕ ႏစစဥ ထတလပမႈက ေစာငၾကည မတသားထားရမည။ ထမမက ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည နညးပညာအရ၊ ေငြေၾကးအရ ထေရာကေသာ ေလာခေရး လပငနးမားက စမကနး လပေဆာငစဥ ေရြးခယႏငေစရန ရာေဖြထား ရမည။

62

၁ဝ။ ကနးမာေရးႏင ေဘးအႏရာယကငးရငးမႈ

က။ လပငနးခြငဆငရာ ေဘးကငးကနးမာမႈ

၄ဝ။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အလပသမားမား12 အတြကေဘးကငးကနးမာေစေသာလပ ငနးခြငတစခ ပပးေပးရမည။ ယငးသ႔လပေဆာငရာ၌ အလပပတဝနးကငအတြငး ရေနေသာ ႐ပပငးဆငရာ၊ ဓာတသတ ဆငရာ၊ ဇဝဆငရာ၊ ဓာတေရာငျခညဆငရာ ေဘးအႏရာယမားက ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစသည။၎အျပင မေတာတဆကစၥရပမား၊ ထခကဒဏရာရမႈမား၊ ေရာဂါမားက ကာကြယရန ျပငဆငထားရမည။ ထသ႔လပေဆာင ရာ၌(၁) အလပသမားမားက ထခကေစမည ျဖစလာႏငေသာ ေဘးအႏရာယမားက ရာေဖြျခငး၊ ေလာခရန လပေဆာငျခငး (၂) အႏရာယရေသာ အေျခအေနမား၊ ႐ပဝတမားက ေလာချခငး၊ ျပျပငျခငး၊ အစားထးျခငး အပါအဝင ေဘးကငးလၿခေရး အကာအကြယေပးေရး အစအမမား ပပးျခငး (၃) ေဘးအႏရာယေလာနညးေစရန လအပေသာ ပစၥညးကရယာမား ေထာကပေပးျခငး၊ ၎တ ႔က အသးျပရန တြနးအားေပးျခငး၊ (၄) အလပသမားမား က သငတနးေပးျခငးအျပင ကနးမာေဘးကငးေစသည လပထးလပနညးမား၊ ကာကြယေရးပစၥညးကရယာမားအား အသးျပရန ဆြေဆာငျခငး၊ (၅) လပငနးခြငဆငရာ မေတာတဆကစၥရပမား၊ ထခကမႈမား/ဆပမႈမား၊ ေရာဂါမားက မတတမးတငျခငး၊ အစရငချခငး (၆) အေရးေပၚ ကာကြယေရး၊ ႀကတငျပငဆငေရးႏင တန႔ျပနေရးဆငရာ စစဥမႈမား ေနရာတကရေရးတ႔ပါဝငရမည။

၄၁။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ေဘးကငးလၿခေရး အကာအကြယေပးေရး အစအမမားက အျပည ျပညဆငရာ အေလအကငေကာငးမားအတငး ကငသးရမညျဖစၿပး ၎တ႔သည ကမ႓ာဘဏအပစ၏ ပတဝနးကင ကနးမာေဘးကငးေရးဆငရာ လမးညႊနခကမား ကသ႔ ႏငငတကာ အသအမတျပ စႏႈနးမား ထငဟပေန ရမညျဖစသည။ (ေအာကေျခမတစ ၇)

ခ။ လထကနးမာေဘးကငးမႈ

၄၂။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည စမကနး ဒဇငးေရးဆြကာလ၊ တညေဆာက ကာလ၊ လပငနး ေဆာငရြက ကာလ၊ လပငနးသမး ကာလအတြငး လထေဘးကငးေရးအတြက ေဘးအႏရာယမားႏင သကေရာက ႏငမႈ အလားအလာမားက ရာေဖြဆနးစစရမည။ ထ႔ေနာက ယငးျပနာမားက ေျဖရငးရန အကာအကြယေပးေရး အစအမမား တညေထာငရမည။ သ႔မသာ ယငး အစအမမားသည ေဘးအႏရာယမားႏင သကေရာကႏငမႈမားက ကာကြယျခငး (သ႔) ေရာငရားျခငး လပနငမည။ ႐တတရကကေရာကလာႏငေသာ ေဘးအႏရာယမားႏင သဘာဝ ေဘးမား ထေတြ႕လာရႏငသည အလားအလာမားကလညး စဥးစားထားရမည။အထးသျဖင ရပရြာလထ အဖြ႔ဝငမားသည စမကနးပစၥညးမားႏင ဆကႏြယ နးစပမႈရေသာအခါ (သ႕) ရပရြာလထက ထခကမႈ ရလာႏငသည အခါ ျဖစသည။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ေျမျပျခငး၊ေရႀကးျခငးကသ ႔ သဘာဝေဘးမားေၾကာင ျဖစလာေသာ သကေရာကမႈမားက ေရာငရား (သ႔) ေလာခရမည။ ေျမျပျခငး၊ေရႀကးျခငးတ႔သည စမကနးေဆာင ရြကခကေၾကာင ေျမအေနအထားေျပာငးလလာျခငးေၾကာင ျဖစတတသည။

၄၃။ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ထခကခရသည ရပရြာလထက ျဖစလာႏငေသာ ေဘးအႏရာယ မားႏင ပတသကၿပး ယဥေကးမႈအရ သငေတာေသာ ပစျဖင သတငးေပး အေၾကာငးၾကားရမည။ ႐တတရကျဖစ လာႏငေသာ အေရးေပၚအေျခအေနမားက တန႔ျပနႏငရန ျပငဆငထားရမည။ ယငးသ႔ ျပငဆငရာတြင တန႔ျပနမႈ အစစဥမတတမးမား ပါဝငကာ ၎တ႔သည စမကနးေၾကာင ျဖစလာမည ေဘးမားက ထထေရာကေရာက ေျဖရငးရန အတြက အသးဝငသည။အေရးေပၚ ျပငဆငတန႔ျပနမႈ လပငနးရပမား၊ အရငးအျမစမား၊ တာဝနဝတရား မားႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက ထခကခရသည ရပရြာလထအား ျဖန႔ေဝထတျပနေပးရမည ျဖစသည။

၄၄။ တညေဆာကေရး အစတအပငးမားျဖစၾကသည ဆညမား၊ တစဖကပတဆညမား၊ အမႈကကနမားသည

12 စမကနး၏ အဓကကေသာ လပငနးမားႏင ဆကစပေသာ အလပမားက တက႐က လပေဆာငသည (သ႔) စမကနး၏ အလပမားက လပေသာ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား (သ႔) ကနထရကတာမားမတဆင ေခးငားသ/ေဖာကသည၏ ခန႔အပမထားေသာ အလပသမားမား အပါအဝင အလပသမားမား။

63

13 ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာ၊ မေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာ အရာဝတမား၊ ေနရာမား၊ တညေဆာကပစမားႏင သဘာဝလကၡဏာမား၊ နယပယမား။ ၎တ႔သည ေရးေဟာငး သေတသနဆငရာ၊ သမငးဆငရာ၊ ဗသကာဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာ၊ ေဗဒဆငရာႏင အျခား ယဥေကးမႈမား ရၾကသည။ ရပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားသည ျမ႕ျပ (သ႕) ေကးလက (သ႕) ေရျပင၊ ေလျပငတြင တညရေနသည။ ၎တ႔၏ ယဥေကးမႈအေပၚ စတဝငစားမႈသညလညး ေဒသတြငးအဆင၊ ျပညနယအဆင၊ ႏငငအဆငႏင ႏငငတကာ အဆင ျဖစႏငသည။

ေဘးအႏရာယျမငမားေသာ ေနရာေဒသတြင တညရလင ၊၎တ႔၏ လပေဆာငခက အမားမားက ရပရြာလထ၏ ေဘးကငးလျခမႈအား ၿခမးေျခာကေနလင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အရညအခငးရကာ အေတြ႔အၾကမားသည ကၽြမးကငသမားႏင ေစစပေဆြးေႏြး၍ စမကနး ပစခမတစဥ၊ တညေဆာကစဥ၊ လပငနး ေဆာငရြကစဥ ကာလတစေလာကလးႏင စမကနး တးတကမႈျဖစစဥအတြငး တကႏငသမ အေစာဆးအေနထားျဖင ျပနလညသး သပမႈ လပေဆာငရမည။

၁၁။ ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမား

၄၅။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမား13 (သယဇာတမား)က ထခကေစမည အၾကာငးအရာမားက ေရာငရားရန စမကနးပစ အထငခရာတြင အဓက တာဝနရသည။ ထ႔ျပင ထခကေစႏငသည ကစၥရပမားက ေရြးထတကာ ၎တ႕က အရညအခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားေသာ ျပငပ ကၽြမးကငသမားက ကြငးဆငးအခကအလကစစတမးမားက အသးျပကာ ေျဖရငးရမညျဖစသည။ ၎ကစၥရပသည အပဒ ၄-၁ဝ တြင ေဖာျပထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကျဖစစဥ၏ အစတအပငး တစခပင ျဖစသည။

၄၆။ စမကနးတစခသည ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက ထခကႏငပါက ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၎အရငးအျမစမားက သးစြေနေသာ၊ သးစြၿပးခၾကေသာ ရပရြာလထႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ ၎အရငးအျမစမား၏ အေရးပါမႈက အကျဖတသတမတရမည။ သ႔မသာ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ ဆးျဖတ ခကခမတေရး ျဖစစဥတြင ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထ၏ အျမငမား ပါဝင မညျဖစသည။ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား တြင ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက ကာကြယေပးမည ယၾကညစတခရေသာ အမးသားအဆငႏင ေဒသအဆင စညးကမးထနးသမးေရး ေအဂငစမားလညး ပါရရမည။ ထ႔သ႔ လပေဆာငရာမ ထြကေပၚလာေသာ ေတြ႔ရခကမားက ပတဝနးကငဆနးစစခက အစရငခစာကသ႔ပင ထတျပနေပးရန လအပသည။ သ႔ရာတြင ၎ထတျပနခကသည ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမား၏ လျခေရးက ကေမာကကမ မျဖစေအာင သတျပရမည။

၄၇။ စမကနးတစခသည ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက ဆးကးသကေရာကေစပါက ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည ၎ဆးကးမားက ေရာငရားရန (သ႔) ေလာခရန စာပဒ ၁၂-၁၆တြင ေဖာျပထားသည ပတဝနးကငဆငရာ အစစဥခမတမႈ ျဖစစဥအတငး သငေတာသည အစအမမား ခမတ ေဆာငရြကရမည။ ၎အစအမမားတြင ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက တစစတတစပငး (သ႕) အားလးဆး႐ႈးေစျခငးမ ကယတငျခငး၊ မတတမးျပထားျခငး အပါအဝင ေရြးခယထားေသာ ေလာခေရး နညးလမး မားက အသးျပ၍ လးဝေရာငရားႏငသညအထ လပေဆာငမႈအဆငဆင ပါဝငသည။

၄၈။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကျဖစစဥ လပေဆာငစဥကာလအတြငး အဆျပထားေသာ စမကနးေနရာ၌ ႐ပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမား ေတြ႔ရႏငသညဟ ထငျမငယဆပါက သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥတြင မေမာလငပေတြ႔ရလာေသာ ကစၥရပမားအတြက လပေဆာငစရာ လပထးလပနညးမား ပါဝငထားရမည။ ၎လပထးလပနညးမားက အရညအခငးျပညဝေသာ ကၽြမးကငပညာရင မားက အကျဖတၿပး လအပေသာ လပငနးမား ခမတႏငသညအထ တစတရာ ထပါးေႏာကယကျခငးမျပသငေပ။

၄၉။ ေအာကပါကစၥရပမားႏင မတကဆငပါက စမကနးသည မညသည ႐ပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ အရငးအျမစ ကမ ဖယရားမႈ ျပမညမဟတပါ။

(၁) ဖယရားပစရန နညးလမးေကာငးမားမရျခငး ။

64

(၂) စမကနး၏အကးအျမတအားလးသည ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားထက ေရရညအကးျမတအရ ၾကညလင သာလြနမေနျခငး၊

(၃) ဖယရားမႈမားက သငေလာေလာကပတေသာ အမးသားဥပေဒ (သ႕) ေဒသဆငရာဥပေဒ၊ လပထး လပနညးမား၊ ကာကြယေစာငေရာကထားေသာ နယေျမေဒသဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစစဥမား၊ ႏငငတကာ ဥပေဒမားက လကနာမႈ ရသည အမးသားအဆင ဥပေဒလပထးလပနညးမားအတငး အေကာငး ဆးနညးလမးက ေရြးခယ၍ မလပေဆာငႏငျခငး။

65

သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ အကျဖတအစရငခစာ အၾကမးဖဥး ေဖာျပခက

အၾကမးဖဥးေဖာျပခကသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား၏ အပငးတစပငးျဖစသည။ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ အကျဖတအစရငခစာသည ပတဝနးကငဆငရာ အမးအစား ေအႏင ဘ စမကနးအားလးအတြက လအပသည။ အေသးစတအကယတဝငအခကမားသည ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကး သကေရာကမႈႏင ေဘးအႏရာယျဖစႏငသည အလားအလာအေပၚ မတညေနသည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ပမနဆနးစစခကတြင ေအာကေဖာျပပါ အဓကကစၥရပမား ပါဝငၿပး ကနဥး ပတဝနးကငဆငရာ စစေဆးမႈသည စမကနးသေဘာသဘာဝေပၚ မတည၍ ဆနးစစမႈ အကဥးခးသြားႏငသည။ ေအာကမာ ေဖာျပထားေသာ အဆငမားအတငး မဟတေသာလညး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက အစရငခစာ ျပငဆင ရာတြင ယခအၾကမးဖဥးေဖာျပခကမားက လမးညႊနခကေပးႏငမညျဖစသည။

က။ အဓက အႏစခပ

ဤအပငးသည အေရးႀကး အခကအလကမား၊ သသာထငရားေသာ ေတြ႔ရခကမား၊ ေထာကခမႈ ရထားျပးေသာ လပေဆာငခကမားက တတကကေဖာျပထားသည။

ခ။ မဝါဒဆငရာ၊ ဥပေဒဆငရာ ၊စမအပခပမႈဆငရာ မေဘာင(အေျခခ)

ဤအပငးသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက လပေဆာငသည အမးသားအဆငႏင ေဒသအဆင ဥပေဒႏင ဖြ ႔စညးပဆငရာ မေဘာငက ေဆြးေႏြးသည။ ထ႔အျပင စမကနးႏင ေလာညၿပး ၎တငးျပည အဖြ႔ဝင အျဖစပါဝငေသာ ႏငငတကာ ပတဝနးကငဆငရာ သေဘာတညခကမားက ရာေဖြ သတမတသည။

ဂ။ စမကနးေဖာျပခက

ဤအပငးသည အဆျပထားေသာ စမကနးက ေဖာျပသည။ ၎တြင စမကနး၏ အဓကအစတအပငးမား၊ စမကနး၏ ပထဝဝငအေနထားဆငရာ၊ ေဂဟစနစဆငရာ၊ လမႈဘဝဆငရာ၊အခနၾကာျမငမႈဆငရာ အခကအလက မားႏင စမကနးအတြက လအပေသာ အေထာကအပမား (ဥပမာအားျဖင ခဥးကပလမး၊ လပစစ ဓာတအားေပးရ၊ ေရေပးေဝမႈစသည) ပါဝငသည။ ၎အျပင ပမနအားျဖင စမကနး၏ အေနအထား၊ အစတအပငးမား၊ တညေနရာႏင သကေရာက ဧရယာက ေဖာျပေသာ ပၾကမးမား၊ေျမပမား ပါသည။

ဃ။ ပတဝနးကငေဖာျပခက

ဤအပငးသည ေလလာေနေသာ နယပယအတြငးရ ဆကႏြယေသာ ႐ပပငးဆငရာ၊ ဇဝဆငရာ၊ လမႈစးပြား ဆငရာ အေျခအေနမားက ေဖာျပသည။ ထ႔အျပင စမကနးႏင တက႐က မဆကႏြယေသာလညး စမကနး သကေရာကမႈ ဧရယာအတြငးရ လကရျဖစပကေနေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးေဆာငရြကခကမားကလညး ေလလာ ၾကညရႈသည။ သတငးအခကလကမား၏ တကမႈ၊ လကခယၾကညႏငမႈႏင သတငးရငးျမစမားကလညး ေဖာျပထားသည။

င။ ႀကတငခန႔မနးထားၿပးျဖစသည ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကခကမားႏင ေလာခေရး အစအမမား

ဤအပငးသည စမကနး၏ အလားအလာရေသာ ေကာငးကး၊ဆးကးမား၊ တက႐က သကေရာကမႈႏင တဆငခ သကေရာကမႈမားက ခန႔မနးဆနးစစသည။ ၎သကေရာကမႈမားတြင ႐ပပငးဆငရာ၊ ဇဝဆငရာ၊ လမႈစးပြား ဆငရာ(လပငနးခြငဆငရာ ေဘးကငးကနးမာေရး၊ ရပရြာလထေဘးကငးကနးမာေရး၊ ကားမဆငရာ ျပနာမား၊

66

ထခကလြယအပစ၊ လမႈဘဝအေျခအေနအေပၚ ပတဝနးကငဆငရာမဒယာ၏ သကေရာကမႈ) ႐ပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈ သယဇာတမားေပၚ သကေရာကမႈတ႔ ပါဝငသည။ ထ႔အျပင ေလာခေရး အစအမမား သတမတျခငးႏင ေျဖေလာမႈ မလပႏငေသာ သကေရာကမႈ ဆးကးမားက ရာေဖြျခငး၊ တးတကမႈရ လာေစေရးအတြက အခြငအလမး မား ဖနတးေပးျခငး၊ ရရႏငေသာ သတငးအခကအလကမား၏ အရညအေသြးႏင ပမာဏက ႏႈငးဆျခငး၊ အေရးၾကး သတငးအခကအလကမားကြာဟမႈႏင ႀကတငခန ႔မနးခကမား၏ မေသခာမေရရာမႈမားက ေဖာထတျခငး၊ ကမ႓ာလးဆငရာ နယနမတျဖတေကာ သကေရာကမႈမားက ေလလာ စစေဆးျခငးတ႕ကလညး လပေဆာငရမည။

စ။ အျခားေရြးခယစရာ(အစားထးေရြးခယစရာမား)က ဆနးစစျခငး

ဤအပငးသည အဆျပထားေသာ စမကနးလပငနးခြင၊ နညးပညာ၊ ဒဇငးႏင လပငနးေဆာငရြကမႈတြင အစားထး စရာ ေရြးခယစရာ ရမရ စစေဆးရမည။ ၎အျပင သကေရာကမႈေလာခေရး စြမးရည၊ အရငးအႏးႏင ထပကာ ထပကာ ကနကေငြမား၊ ေဒသအေျခအေနႏင အဝငခြငကျဖစမႈ၊ အဖြ႔အစညးအတြက သငတနးေပးမႈႏင ေစာငၾကညေလလာမႈ လအပခကမားကလညး စစေဆးရမည။ သးသန႔ စမကနးဒဇငး ေရြးခယမႈအေျခခမားက ေဖာျပကာ သတမတထားေသာ ဖနလအမ ဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈအဆငက ခနညႇရမည။ ညစညမးမႈ ကာကြယေရး နညးလမးမားကလညး ခနညႇရမည။

ဆ။ သတငးအခကအလက ထတျပနမႈ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈ

ဤအပငးသည

(၁) သတငးအခကအလကထတျပနျခငး၊ ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထႏင အျခားေသာပါဝငပတသက သမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးအပါအဝင စမကနးဒဇငး ျပငဆငခနအတြငး လပေဆာငေသာ ပါဝင ပတသက သမား ႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈ ျဖစစဥက ေဖာျပသည။

(၂) ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထႏင အျခားေသာပါဝငပတသကသမား၏ သေဘာထားမတခကမား၊ စးရမပပနမႈမားက အႏစခပ စစညး၍ ၎ကစၥရပမားက မညသ႔ ေျဖရငးမညက အကဥးခးေဖာျပ သည။ အမးသမးမား၊ ဆငးရခ ႔တသမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမား အပါအဝင ထခကခစားလြယ ေသာ အပစမား၏ လအပခကႏင စးရမပပနမႈမားက အထးအေလးထား ေျဖရငးမည။

(၃) စစဥထားၿပးသားျဖစသည သတငးအခကအလကထတျပနမႈအစအမမား( ျဖန႔ခမည သတငးအမး အစား ႏင ျဖန႔ခမည နညးလမးမား)၊ ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး အပါ အဝင စမကနး အေကာငအထညေဖာေနစဥအတြငး ၎တ႔ပါဝငေဆာငရြကမႈက ကညပပးျခငး တ႔က ေဖာျပသည။

ဇ။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

ဤအပငးသည မေကနပခကမားက ကငတြယေျဖ႐ငးေပးေရး မေဘာင (ပမန/ ပမနမဟတေသာ လမးေၾကာငးမား)က ေဖာျပသည။ ပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငခကႏင ပတသကေသာ ေစာဒကတကမႈမားက ေျဖရငးရန အခနကာလႏင နညးစနစက ခမတသည။

ဈ။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ

ဤအပငးသည ေလာခေရးႏင စမခန႔ခြေရး အတငးအတာမားက ကငတြယေဆာငရြကသည။ ထသ႔ေဆာငရြကရာတြင ပတဝနးကငဆးကးမားက (ဥးစားေပးအစစဥအတငး) ေရာငရားရန၊ နညးပါးေစရန၊ ေလာကေစရန(သ ႔) နစနာေၾကးေပးရန ေဆာငရြကမည။ ၎၌ စမခန႔ခြမႈလပငနးအစစဥမား ပါဝငၿပး ေအာကပါ အဓကအစတအပငးမား ပါရသည။

67

(၁) ေလာချခငး

(က)။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက စစညးေဖာျပသည။

(ခ)။ နညးပညာ အေသးစတ အခကအလကႏငအတ ေလာခေရး အစအမတစခစက သကေရာကမႈ အမးအစား၊ သကေရာကမႈ အေနအထားျဖင ေဖာျပသည။ ၎တ႔ႏငအတ ဒဇငးမား၊ လအပသည ပစၥညးမားက ေထာကပေရး အစအစဥ ေဖာျပခကမား၊ လပေဆာငမႈ နညးလမးမား ပါရသည။

(ဂ)။ စမကနးအတြက လအပေသာ အျခားေလာခေရး အစအစဥ (ဥပမာ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး၊ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားႏင အေရးေပၚတန႔ျပနမႈ)က အခနအ ဆက ျဖစေစသည။

(၂) ေစာငၾကညေလလာျခငး

(က) နညးပညာ အေသးစတအခကအလကႏငအတ ေစာငၾကညေရးအစအမမား ေဖာျပသည ။၎တြင တငးတာေရး သတမတခကေဘာငမား၊ သးရမည နညးလမးမား၊ နမနာေဒသမား၊ တငးတာေရး အႀကမအေရအတြကမား၊ စစမးမႈဆငရာ ကန႔သတခကမားႏင စသတမတခက အဓပၸာယတ ႔ ပါဝငသည။

(ခ) သးသန႕ေလာခေရး အစအမမား လအပျခငး၊၊ ၎အစအမမားမတဆင တးတကလာေသာ ရလဒ မားက မတတမးျပျခငး စသည အေနအထားမားက ေစာစးစြာ စစေဆးေလလာျခငးရမရ ေသခာ ေစရန ေစာငၾကည ေလလာျခငးႏင အစရငချခငး လပထးလပနညးမားက ေဖာျပသည။

(၃) အေကာငအထညေဖာျခငး အစအစဥမား

(က) စမကနး အေကာငအထညေဖာမႈ အားလးအတြက အေကာငအထညေဖာမႈ အစအစဥမား သတမတသည။

(ခ) ေလာခေရးႏင ေစာငၾကညေလလာေရး အစအမမားက ေဆာငရြကရနမညသ၌ တာဝနရသည၊ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈစြမးရည တးတကေစသည ေအာကေဖာျပပါ အေၾကာငး အခကမားမ မညသညအရာ ပါဝငေစမည စသည ကစၥရပမားပါေသာ အငစတကး ရငးဆငရာ၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ စစဥမႈမားက ေဖာျပသည။ အေၾကာငးအခကမားမာ နညးပညာ ပပးေရး အစစဥမား၊ ေလကငေပးေရး အစစဥမား၊ အေထာကအပကရယာမား၊ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ၊ေစာငၾကညေလလာမႈႏင အဖြ႕စညးဆငရာ အေျပာငးအလမားအတြက ပပးကညမႈမား ျဖစသည။

(ဂ) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥက အေကာငထညေဖာရနအတြက ရနပေငြအရငး အျမစမားက ေဖာျပၿပး အရငးအႏးႏင ကနကစရတမားက ခန႔မနးသည။

(၄) လပေဆာငမႈ ညႊနးကနးမား။

တငးတာ၍ရႏငသေလာက အေနအထားျဖင တငးတာႏငသည ကစၥရပမား ဥပမာအားျဖင လပေဆာငမႈ ညႊနးကနးမား၊ ခနရြယထားမႈမား၊ သတမတကာလအတြငး ျပနလညစစေဆးႏငသည လကခေပးမႈေဘာင သတမတခကမား အပါအဝင လခငေသာ ရလဒမားက ေဖာျပသည။

ည။ နဂးခပ အျပးသတႏင အႀကျပေထာကခခကမား

ဤအပငးသည ဆနးစစခကမားအရ ဆြထားသည ေနာကဆးအၿပးသတ နဂးက ေဖာျပ၍ အႀကျပ ေထာကခခကမား ပပးသည။

68

ေနာကဆကတြ- ၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး

က။ မတဆက

၁။ အကယ၍ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးတြင မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးအား ေလာပါး ေအာင မလပေဆာငႏငခပါက ဆးဝါးျပငးထနေသာ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ပတဝနးကငဆငရာ ေဘးျဖစႏငေျခမား ျမငတကလာႏငသညက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အေတြ႔အၾကမ လမးညႊနျပသေနသည။ ကနထတလပမႈစနစမား တေျဖးေျဖးဖကသမးခရျခငး၊ လအမားသည ၎တ႔၏ ပငဆငမႈမားႏင ဝငေငြရလမးမား ဆး႐ႈးရသညအခနတြင ဆငးရခၽြတျခကရျခငး၊ ၎တ႔၏ ကနထတလပႏငမႈ အရညအခငးမားက အသးခႏငခြင နညးပါးသည ေနရာမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ခၾကရျခငး၊ အရငးအျမစမားအတြက ၿပငဆငမႈ ျပငးထနလာရျခငး၊ အရပဘကလ႔အဖြ ႔အစညးမား လမႈကြနယကမား အားနညးလာျခငး (မသားစႏင ေဆြမးသားခငး မတေဆြမား တကြတျပားစ လစခြခရသျဖင)၊ ယဥေကးမႈစ႐ကလကၡဏာ မ႐းဖလာအခြငအာဏာႏင ႏစဥးႏစဘက အျပနအလန ကည႐ငးပငးမႈမား ေလာပါးသြားျခငး (သ႔) ပကသနးသြားျခငး ကသ႔ေသာ ေဘးျဖစႏငေျခမား ျမငမားလာႏငေပမည။ ထ႔ေၾကာင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးက ျဖစႏငသမ ေရာငရားေလရသညအျပင အစားထး ေရြးခယစရာ စမကနးပစမား ေဖာထတျခငးအားျဖငလညး ထသ ႔ေရႊ႕ေျပာငးရျခငးက နညးႏငသမနညးေအာင လပေဆာငသည။ ေျပာငးေ႐ႊ႕ေနရာခထားျခငးခၾကရေသာ လအားလး၏ အသကေမြး ဝမးေၾကာငးမႈက အနမဆးအေနျဖင မလအတငး ျပနလညရရေစရန (သ႔) ၎တ႔၏အသကေမြးမႈမား ပမတးတက ေကာငးမြနလာေစရန ႏင ထခကခၾကရသည ဆငးရႏြမးပါးသမား၊အျခားထခကလြယေသာ အပစမား၏ လေနမႈအဆငတနးမားက တးတကျမငမားေစရနတ႔ကလညး လပေဆာငရနလသည။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား ၂ သည လအပခကမားက ေဖာျပေပးထားၿပး ၎လအပခက မားမာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏေထာကပထားေသာ စမကနးမားသ႔ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလည ခထားခရျခငးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမားက ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားမ ျဖန ႔ေဝရာတြင လအပသညအရာမား ျဖစသည။ ယငးတြင ဥးတညခကမား၊ လကေတြ႕ကငသးမႈ အတငးအတာနယပယ စသညတ႔က ေဆြးေႏြးထားသညအျပင လမႈဝနးကငသကေရာကမႈ ဆနးစစခက၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမား ေရးဆြျခငးမား လပေဆာငရနအတြက လအပခကမားကလညး အေလးေပးညႊနျပထားသည။ ထ႔ျပင လမႈဝနးကင သကေရာကမႈ ဆနးစစခကအစရငခစာမား၊ ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥမား ေရးဆြျခငးဆငရာ မတတမး မားျပငဆငျခငး၊ ႏစဘက ညႇႏႈငးၿပး ေျမယာရယမႈ၊ သတငးအခကအလကထတျပနမႈ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈ စသညတ႔က ေဖာထတ ေဆာငရြကျခငး၊ နစနာမႈမား ေျဖေလာေရးစနစ တစခ၊ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ေစာငၾကညေလလာ အစရငခမႈ စသညတ႔က ထေထာငျခငးကသ႔ေသာ အခကမားလညး ထညသြငးေဖာျပထားသည။

ခ ဥးတညခကမား

၃။ ဥးတညခကမားမာ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးအား ျဖစႏငသမ ေရာငၾကဥရန၊ အစားထးေရြးခယစရာ စမကနးပစမား ေဖာထတျခငးအားျဖငလညး ထသ႔ေရႊ႕ေျပာငးရျခငးက နညးႏငသမနညး ေအာင ေလာခရန၊ ေျပာငးေ႐ႊ႕ေနရာခထားျခငးခၾကရေသာ လအားလး1 ၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈက အနမဆး အေနျဖင မလအတငး ျပနလညရရေစရန (သ႔) ၎တ႔၏အသကေမြးမႈမား ပမ တးတကေကာငးမြနလာေစရန ႏင ထခကခၾကရသည

1 မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ အေၾကာငးအရာ၌ ေနရာျပနလညခထားခရသမားမာ - လကယတငျပနလညေနရာခထားခရသမား (ေနရာေျပာငးေ႐ႊ႕ရျခငး၊ ေနထငရာ ေနရပေဒသ ဆး႐ႈးျခငး (သ႔) အးအမပကစးဆး႐ႈးျခငး ) ႏင စးပြားေ႐ႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသမား (ေျမယာ၊ ပငဆငမႈမား၊ ပငဆငမႈမားက အသးခခြင၊ ဝငေငြအရငးအျမစမား၊ အသကေမြးဝမးေၾကာငးမႈပစမား ဆး႐ႈးျခငး) ျဖစၿပး (၁) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျမယာရယျခငး (သ႔) (၂) မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေျမယာအသးခခြငက ကန႔သတျခငးမား (သ႔) တရားဝငကာကြယထနးသမးထားေသာ ေနရာမားႏင မြမးမျပငဆငထားသည ဥယာဥမားက အသးခခြင ကန႔သတျခငး စသညတ႔၏ အကးဆကမားပင ျဖစသည။

69

ဆငးရႏြမးပါးသမား၊အျခားထခကလြယေသာ အပစမား၏ လေနမႈအဆငတနးမားက တးတက ျမႇငမားေစရန စသညတ႔ ျဖစၾကသည။

ဂ။ လကေတြ႕ကငသးမႈအတငးအတာနယပယ

၄။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏရနပေငြေထာကပထားေသာ၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ တက႐ကစမခန႔ခြ (သ႔) တက႐က စမျခငးမရေသာ စမကနးအားလး ႏင ၎တ႔၏အစတအပငးမားသ႔ (ေငြေထာကပမႈအရငးျမစပစက ထညမတြကဘ ေခးေငြ (သ႔) ေထာကပေငြ (သ႔) ရယယာ၊ အာမခမားျဖင ေထာကပထားသည ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနး (ဤေနရာမ စ၍ ေနာကပငးတြင စမကနးမားအျဖစ ရညညႊနးမည) အပါအဝင) လအပခကမား ေထာကပေပးမည ျဖစသည ။ ၎ လအပခကမားသည ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အေထာကအပက ႀကတငေမာမနး၍ ေဆာငရြကထားသည မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရမႈ လပေဆာငခကမားအား အကး ဝငေစသည။

၅။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ လအပခကမားက အျပညအဝ (သ႔) တစတ တပငးျဖစေသာ၊ အျမတမး (သ႔) ယာယအားျဖင ျဖစေသာ လကယတင ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားခရျခငး (ေနရာ ေရႊ႕ေျပာငးရျခငး၊ လေနထငေသာ ေျမ (သ႔) အးအမဆး႐ႈးျခငး) ႏင စးပြားျပာငးေရႊ႕ရျခငး (ေျမယာ၊ပငဆငမႈမား၊ ထပငဆငမႈက အသးခခြင၊ ဝငေငြရငးျမစ (သ႕) အသကေမြးဝမးေကာငး ဆး႐ႈးျခငး) အတြက ကငသးမည ျဖစသည။ ထသ႔ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးမားသည ေအာကေဖာျပပါအခကမားက အေျခခ၍ ျဖစေပၚရျခငး ျဖစသည။ ၎တ႔မာ (၁)မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေျမယာရယခရျခငး၊ (၂)ေျမယာအသးခခြငက ကန႔သတျခငး (သ႔) ဥပေဒအရ တရားဝငကာကြယထားသည ေနရာမားႏင ဥယာဥပနးျခမား ကသ႔ေသာ ေဒသမားက တရားဝငသြားလာျဖတသနးခြင ကန႔သတျခငး စသညအခကမား ျဖစသည။ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသတစဥးခငး (သ႔) လထတြင ေျမယာ သမးဆညးမႈက ျငငးပယခြင မရသညအခါ၌ ျပနလညေနရာခထားေရးက လပေဆာငရန စဥးစားသည။ ယငးမာ ေအာကပါအေျခေနမားေၾကာင ျဖစပြားရသည။ (၁) ေျမယာ ပငဆငမႈ အမားအျပားရသည အေပၚအေျခခ၍ အာဏာပငမ သမးယျခငးျဖင ေျမရရျခငး (၂) ႏစဘကညႇႏႈငး သေဘာတခကျဖင ေျမရရျခငး (အကယ၍ ႏစဘကညႇႏႈငးမႈ မေအာငျမငပါက အာဏာပငမ သမးယျခငးျဖင အဆးသတႏငသည) စသည အေျခေနမားျဖစသည။

၆။ ေျမယာရယမႈ (ေျမယာအသးခခြငက ကန႔သတျခငး (သ႔) ဥပေဒအရ တရားဝငကာကြယထားသည ေနရာ မားႏင ဥယာဥပနးျခမား ကသ႔ေသာ ေဒသမားက တရားဝငသြားလာျဖတသနးခြင ကန႔သတျခငး အပါအဝင)အျပင စမကနးလပငနးမားေၾကာင ျဖစပြားႏငသည စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ အလားလာမားက သတမတျပဌာနး ထားသည။ ပငဆငမႈ၊ အရငးအျမစမားက အသးခခြင ဆး႐ႈးျခငး (သ ႔) ေျမယာအသးျပခြင ကန႔သတျခငးမးက ေရာငရားရမည။ မေရာငရားႏငပါက သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကအတငး ထဆးကးဆကမားက အနမဆးအေနျဖင နညးပါးေစ၊ ေလာကေစ (သ႔) ေလာေၾကး ေပးအပေစရမည။ အကယ၍ ၎ဆးကးသကေရာကမႈမားက မညသည စမကနးလပငနးအဆင၌မဆ ေတြ႕ရရလင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ထခကမႈရေသာလမား၏ အသကေမြးမႈမားအား စမကနးမစတငမ အေျခအေနတငး ျပနရေစရန (သ႔) ယခငထက ပမေကာငးမြနေစရန စမခန႔ခြမႈ အစအစဥက ဖနတး အေကာငအထညေဖာေပးရန လအပေပလမမည။

ဃ။ လအပခကမား

၁။ ေနရာေျပာငးေ႐ႊ႕ခထားရသမားအတြက ေလာေၾကး၊ အကအညအေထာကအပႏငအကးျမတမား

၇။ စမကနးနယေျမအတြငး ေနရာေျပာငးေ႐ႊ႕ခထားရသမားမာ အမးအစား သးမးရႏငသည။ (၁) ေျမယာက တရားဝင ပငဆငခြငရထားျပး ၎ေျမက တစစတတစပငးေသာလညးေကာငး၊ အလးစေသာလညးေကာငး ဆး႐ႈး ရေသာ လမား (၂) ေျမယာက တရားဝငပငဆငမထားေသာလညး ၎တ႔ေနရာယထားၿပးျဖစသည ၎ေျမက

70

တစတတပငးေသာလညးေကာငး၊ အလးစေသာလညးေကာငး ဆး႐ႈးရေသာ လမား (၎တ႔သည ႏငငေတာ ဥပေဒမား အရ ထသ႔ေသာ ေျမယာမားက ေတာငးဆခြငရသည။) (၃) ၎တ႔ေနရာယထားေသာ ေျမယာက တရားဝင ပငဆငခြင လညးမရ၊ ေတာငးဆခြငလညးမရဘ ၎ေျမက တစစတတစပငးေသာလညးေကာငး၊ အလးစ ေသာလညးေကာငး ဆး႐ႈးရေသာ လမား ဟ၍ သးမးရသည။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခ ထားခရျခငး လအပခကမားက ေနရာေျပာငးေ႐ႊ႕ခထားရသ သးမးစလးအတြက လကေတြ႔ကငသးသည။

၈။ ဆး႐ႈးရသည ေျမယာႏင အေဆာကအအမားအတြက အစားထးစရတအျပညအဝက ေလာေၾကးေငြ (သ႔) သငေလာလေလာကသည အစားထးေျမယာ၊ အေဆာကအအအျဖစ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ေပးအပရမည ျဖစသည။ တစစတတစပငး ပကစးသြားသည အေဆာကအအမားအတြက လေလာကသည ေလာေၾကးေငြ၊ စာပဒ ၇ (၁)၊ ၇(၂) တြင ရညညႊနးထားေသာ လမားအတြကမ ျပနလညေနရာခထားေရး အေထာကအပမား ေပးအပရမည ျဖစသည။ စာပဒ ၇ (၃)တြင ေဖာျပထားသည လမားအတြက ေနအမကသ႔ေသာ ေျမယာမဟတသည ပငဆငမႈမား ဆး႐ႈးရျခငးအေပၚ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ထသမားအား ေလာေၾကးေပးရေပမည။ စာပဒ ၇ (၃)လမား၏ ရပငခြငကမ အေထာကအပရပငခြငမား ျဖတေတာကလကသည ေန႔မတငမကတညးက ၎တ႔ေနထငေနသည ေျမ၊ အေဆာကအအသည ျပနလညေနရာခထားေရး စမကနးနယေျမတြင ပါဝငေနသည အခါမသာ ေပးအပမည ျဖစသည။

၉။ ေျမယာအေျချပကာ အသကေမြးဝမးေကာငးသည ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသမားအတြက ဥးစားေပး အစ အစဥမားက ေျမယာအေျချပ ျပနလညေနရာခထားေရး မဟာဗဟာမား၌ ထညသြငးေပးသြားမည ျဖစသည။ ထ မဟာဗဟာမားတြင ျပနလညေနရာခထားရနအတြက ဝယယထားသည (သ ႔) ရရထားသည ဘပငေျမ (သ ႔) ပဂၢလကပငေျမေပၚ၌ အေကာငထညေဖာမည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမား ပါဝငႏငပါသည။ အစားထးေျမေနရာမားက ေပးသညအခါတငး၌ ေျမယာဆး႐ႈးခသ၏ မလေျမေနရာႏင တညေသာ အားသာခကမား (ထတလပႏငမႈအလားအလာ၊ ေနရာေဒသအရ အားသာခကမားႏင အျခားေသာအခကမား စသည) ရႏငမည ေျမေနရာမးကသာ အစားထးေပးအပမည ျဖစသည။ အကယ၍ အစားထးေပးမည ေျမေနရာသည ေနရာေရႊ႕ေျပာငး ခရသမား ပမႏစသကသည ေရြးခယစရာ မျဖစပါက (သ႔) လေလာကသည ေျမေနရာက သငတငသညေစးႏႈနးျဖင မရရႏငပါက ဆး႐ႈးရသည ေျမယာႏင အျခားပငဆငမႈမားအတြက ေလာေၾကးေငြအျပင ကယပငအလပအကင (သ႔) အျခားအလပအကငအခြငအလမးမား ပါဝငသည ေျမယာမဟတသည ေရြးခယစရာမားကပါ ေပးအပသငသည။ စမကနးတြင ေျမယာကစၥမား ပါဝငမႈမရျခငးအား အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ေအာငျမင ေကနပအားရမႈအျဖစ ရငးလငး ေဖာျပကာ မတတမးတငထားရမည ျဖစသည။

၁ဝ။ ရရသည အးအမ၊ ေျမယာ၊ အျခားပငဆငမႈမားအတြက ေလာေၾကးႏႈနးထားက အစားထးစရတ အျပညအဝအတငး တြကခကေပးရမည ျဖစသည။ အစားထးစရတအျပညအဝက တြကခကရာတြင ေအာကပါ အခကမားက အေျခခၿပး တြကခကသည။ ၎တ႔မာ (၁) မတသည ေစးကြကတနဖး (၂) လပေဆာငမႈ အဆငဆငအတြက ကနကစရတမား (၃) ရ႐ေသာ အတး (၄) အသြငကးေျပာငးေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး စရတစကမား (၅) အျခားသးစြရေသာ ေပးေခမႈမား စသည အခကမားျဖစသည။ ေစးကြက အေျခအေနမား မရသည ေနရာ (သ ႔) ေစးကြကက စတငပေဖာေနသည အေျခေနရသည ေနရာ၌ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရသမား၊ ေဒသခလမားႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ ျပညစလေလာကသည သတငးအခကအလကမား ရရေအာင လပေဆာငရမည။ ယငးတ႔မာ ယခငကေျမယာကစၥမား၊ ေျမယာတနဖး (ေျမအမး အစားေပၚ မတည၍)၊ ေျမယာ အမညေပါကကစၥမား၊ ေျမယာအသးခမႈ၊ သးႏစကပးသည ပစမား၊ သးႏထတလပမႈ၊ စမကနးနယေျမ၊ ေဒသအတြငး ေျမယာရရႏငမႈ စသညတ႔ႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားႏင အျခားဆကစပေနေသာ သတငးအခက အလကမား ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အးအမ၊ အေဆာက အအ အမးအစားမား၊ ေဆာကလပေရး သးပစၥညးမားကသ႔ေသာ အေျခခအခကမားက စေဆာငးရေပမည။ အရညအခငးျပညဝ၍ အေတြ႕အၾကမားေသာ ကၽြမးကငသသည ရရထားသည ပစၥညးမားအား တနဖးျဖတျခငးကစၥက လပေဆာငေပးမည ျဖစသည။ ထတနဖးျဖတျခငး နညးလမးမားက ကငသးရာတြင အေဆာကအအမားႏင ပငဆငမႈမား တနဖးေလာျခငးက ထညသြငးတြကခကျခငး

71

မျပသငေပ။

၁၁။ လကယတင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရသမား ကစၥရပတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည (၁) ေနရာေျပာငး ေရႊ႕မႈ အေထာကအပ၊ ေရႊ႕ေျပာငးရသညေျမယာအတြက လျခစတခရေသာ ေနထငခြငသကတမး၊ ပမ ေကာငးမြနသည အးအမအေဆာကအဥ၊ အလပအကငႏင ထတလပမႈ အခြငအလမးမား၊ ျမနစပယ အေျခခအေဆာကအအ၊ ရပရြာ ဝနေဆာငမႈ လပငနးမား (၂) ေျမယာဖြ႔ၿဖးေရး၊ ေခးေငြဝနေဆာငမႈမား၊ သငတနး (သ႔) အလပအကင အခြငအလမးမား ကသ႔ေသာ အေျပာငးအေရႊ႕ဆငရာအေထာကအပႏင ဖြ ႔ၿဖးေရးအကအညမား (၃) စမကနးထမ သငေလာေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအကးအျမတမား ရရေစရန အခြငအလမး စသညတ႔က ေထာကပေပးရမည။

၁၂။ လကယတငေနရာေရႊ႕ေျပာငးရျခငး၊ (သ႔) ေနရာမေရႊ႕ေျပာငးရျခငးမားက ထညမတြကဘ စးပြားေရႊ႕ေျပာငး ရသည သမား ကစၥရပတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဝငေငြ (သ႔) အသကေမြးဝမးေကာငး ဆး႐ႈးရျခငးအတြက အစားထးစရတအျပညအဝက ခကခငး ေပးေလာမည ျဖစသည။ ၎တ႔၏ ဝငေငြရာႏငစြမး၊ ထတလပမႈအဆငမား၊ လေနမႈအဆငအတနး စသညတ႔ တးတကေစရန (သ႔) အနမဆးအေနျဖင မလအတငး ျဖစေစရနအတြက ေခးေငြ ဝနေဆာငမႈမား၊ သငတနးေပးျခငးမား (သ႔) အလပအကငအခြငအလမးမား ကသ႔ေသာ အကအည အေထာကအပမားက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ေပးအပမည ျဖစသည။ စမကနးထမ သငေလာေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအကးအျမတမား ရရေစေရးအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသမားက အခြငလမးမား ေပးအပမည။ စာပဒ ၇ (၃) ပါ စးပြားေရႊ႕ေျပာငးရသညသမား၏ သးႏမား၊ ဆညေျမာငးေရေပးစနစ အေျခခအေဆာကအအ၊ ေျမယာက ေကာငးမြနေစရန တးတကျပျပငထားမႈမား စသညတ႔က ဆး႐ႈးရမႈ အတြကလညး ေပးေလာရမည။ ေျမယာရယမႈသည စးပြားေရးပစက ထခကမႈရေစသည ကစၥရပတြင ထခကခရသည စးပြားေရးလပငနးပငရငမား သည (၁) အျခားေနရာတြင စးပြားေရးလပငနးမား ျပနလည ထေထာငရျခငးအတြက ကနကစရတ (၂) အေျပာငး အေရႊ႕ကာလအတြငး ဆး႐ႈးရသည အသားတင ဝငေငြ (၃) စကရ၊ စကပစၥညးမား၊ အျခားပစၥညး ကရယာတနဆာပလာမား စသညတ႔ ေရႊ႕ေျပာငးရျခငးႏင ျပနလညတပဆငရျခငးအတြက ကနကစရတမား စသည တ႔အတြက ရပငခြငရသည။ ၎တ႔ စးပြားေရးလပငနး လပကငေနေသာ ေနရာအတြက တရားဝင ေတာငးဆႏငခြင၊ အသမတျပထားၿပးေသာ (သ႔) အသမတျပႏငေသာ ေတာငးဆခြငရသည လပငနးရငမားသည တညေသာ (သ႔) ပမတနဖးရသည အစားထးဥစၥာ ပစၥညးမား (သ႔) ေလာေၾကးေငြက ရပငခြငရၾကသည။

၁၃။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးက ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနး၊ ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ တစစတ တစပငးအျဖစ စတကးၾကစည၍ အေကာငထညေဖာသငသည။ ဤနညးျဖင အေကာငးဆး မဟာဗဟာသည ေျပာငး ေရႊ႕ေနရာခထားခရသမားအား စမကနးအကးအျမတက မေဝရသည အခြငအလမးအျပင ေလာေၾကးႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး အေထာကအပမား ေပးရနျဖစသည။ အဆပါအခြငအလမးမားသည ထခကခရသည သမားအၾကား ဆငးရႏြမးပါးမႈက တားဆးကာကြယရာတြင အကအညေပးလမမည ျဖစၿပး ဖြ ႔ ၿဖးေရးအကးအျမတ မားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ပ႕ႏ႕ေစရနအတြကလညး အေထာကအပျဖစေစမည ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားက တကေသခာသည အခြငအလမးမားက ေသခာစြာေလလာစစစရန တကတြနးထားသည။ ထသ႔တကတြနးရျခငးမာ ထခကခရသမားက စမကနးအကးခစားသမားအျဖစ လပေဆာငေပးရနႏင ျပနလညေနရာ ခထားေရး အစအစဥတြင ထခကခလမားအၾကား အဆပါအခြငအလမးမားက တတႏငသမ ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ကကေစေရးအတြက ေဆြးေႏြးႏငရန ျဖစသည။

၁၄။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေအာကေဖာျပပါအခကမားႏင မကကညမခငး မညသည ေနရာ ျပနလညခ ထားခရျခငး (လကယတင (သ႔) စးပြားေရးအရ) ကမ မေပၚေပါကေစရန ေသခာေစရမည။ ၎တ႔မာ (၁) စတင တညေဆာကရန အဆငသငျဖစေနသည စမကနးအပငးမားအတြက ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားခရသတစဥးခငးအား ေလာေၾကးေပးၿပးျခငး (၂) ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥတြင စာရငးျပထားသည အျခားခစားခြငမားက ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားခရသမားအား ေပးအပၿပးျခငး (၃) လေလာကသည ရနပေငြေထာကပမႈရသည ဝငေငြႏင

72

အသကေမြးမႈမား ျပနလညတညေထာငေပးေရး အစအစဥသည ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားခရသမားက အကအညေပး ရန ရေနျခငး (၎တ႔၏ ဝငေငြႏင အသကေမြးမႈမားက တးတကေစရန (သ ႔) အနညးဆး မလအေျခအေနသ႔ ျပနေရာကေစရန ကညေပးျခငး) စသညတ႔ ျဖစၾကသည။ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးေပးမႈမား မျပမကပင ေလာေၾကးေငြမား ေပးအပရန လအပစဥတြင ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥက အျပညအဝ အေကာငထညေဖာရန ပမ အခန ယရႏငပါသည။ အကယ၍ စမကနးလပငနးစဥမားသည ေျမယာအသးခခြင (သ႔) တရားဝငကာကြယထားသည ေဒသမားႏင ဥယာဥပနးျခမားက တရားဝငသြားလာျဖတသနးခြငက ကန႔သတပါက အဆပါကန႔သတျခငးမားသည ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏၾကား သေဘာတထားသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ တြင အၾကမးဖဥးေဖာျပထားေသာ အခနဇယားအတငးပင သတမတျပဌာနးမည ျဖစသည။

၂။ လမႈဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက

၁၅။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည စမကနးေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးခရႏငသည လအားလးက ခြျခားေဖာထတႏငရန၊ ၎တ႔အေပၚ စမကနး၏ လမႈစးပြားသကေရာကမႈမားက ဆနးစစရနအတြက သငေလာသည လမႈစးပြား အေျခခအခကမားက သး၍ လမႈစးပြား ေလလာဆနးစစခက (မား)၊ လဥးေရစာရငးက ေဆာငရြကမည ျဖစသည။ ပမနအားျဖင ဤရညရြယခကအတြက စမကနးအမ႐ငႏငင၏ အစးရလပထးလပနညးမားအရ ေနာကဆးအဆးသတရကက သတမတေလရသည။ အဆပါ လပထးလပနညးမား မရပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သည ေနာကဆးအဆးသတရကက သတမတေပးမညအျပင ေနာကဆးအဆးသတရကႏင ပတသကေသာ အခကအလကမားကလညး မတတမးတငမည ျဖစၿပး စမကနးနယေျမအႏ႔ ျဖန႔ခေပးမည ျဖစသည။ လမႈဝနးကင ဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက အစရငခစာတြင ေအာကပါအခကမား ပါဝငမညျဖစသည။ (၁) သတမတ ေဖာထတၿပးေသာ အတတ၊ ပစၥပၸန၊ အနာဂတကာလဆငရာ လမႈေရးသကေရာကမႈမား (၂) ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခ ထားခရသညလမား2 ၊ ၎တ႔၏ ပငဆငမႈမား3 ဆငရာ အေသးစတစစတမး (၃) ၎တ႔၏ ဝငေငြ၊ အသကေမြးမႈ ဆနးစစခက (၄) ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသည လမား၏ စးပြားေရးႏင လမႈယဥေကးမႈ အေျခအေနမားႏင ပတသကသည ကားမခြျခားမႈဆငရာ သတငးအခကမား စသညတ႔ျဖစသည။ ႏငငတကာ ဥပေဒေအာကတြင အမရငႏငငတာဝနဝတရားမား အပါအဝင မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ကစၥရပမားႏင သကဆငသည စမကနးရ တရားစရငပငခြင စညးမဥးမား၊ ဤမတတမးတြင တငျပထားသည လအပခကမား၊ ကငသးရေသာ ဥပေဒမားအား ေသြဖယေနသည စမကနး၏ လမႈဝနးကင သကေရာကမႈႏင ေဘးျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစရလမမည။

၁၆။ လမႈဝနးကင သကေရာကမႈ ဆနးစစခက အစတအပငးျဖစ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၎တ႔၏ ထခကလြယၿပး အခြငအေရးခ႕ငသည အေျခအေနမားေၾကာင စမကနးဆးကးသကေရာကမႈအား အခးမညစြာ၊ ကြျပားစြာ ခၾကရႏငသည လတစဥးခငးႏင အပစမားက ဆနးစစေဖာထတမည ျဖစသည။ အဆပါ လတစဥးခငးႏင အပစမားက ေဖာထတသရၿပးပါက ၎တ႔ေပၚတြင မညမမ ဆးကးသကေရာကျခငး မျဖစေစရန၊ ဖြၿဖးမႈ အခြင အလမးမား ႏငအကးအျမတမားခြေဝရာတြင အခြငေရးမရရမႈ မျဖစေပၚရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သည ရညမနး ထားသည အစအမမားက အဆျပကာ လကေတြ႕အေကာငထညေဖာမည ျဖစသည။

၃။ ျပနလညေနရာ ခထားေရး အစစဥ

၁၇။ အဆျပထားေသာ စမကနးသည မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ဆးကး

2 သနးေခါငစာရငးအေပၚ အေျခခထားသည ၄ငးတ႔၏ ေနရပလပစာမားအရ ေျပာငးေ႐ႊ႕ေနရာခထားခရသ အားလး၏ လဥးေရမတတမး။ အကယ၍ သနးေခါငစာရငးက စမကနးအကျဖတဆနးစစျခငး မတငမ ဥးစားေပးလပေဆာငချခငး မဟတဘ ျပနညေနရာခထားေရးအစအစဥ သည နမနာစစတမးေပၚတြင အေျခခလင အေသးစတဆနးစစမႈစစတမး လပေဆာငၿပးေနာက၊ စမကနးအတြက မညသညေျမယာရယမႈကမ မျပခင ျပငဆငမြမးမထားသည ျပနလညေနရာခထားမႈအစအစဥက ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသမား၏ သနးေခါငစာရငးက အေျခခကာ ျပငဆငေဆာင႐ြကမည။

3 ပငဆငမႈစာရငးသည အမေထာငစအဆင၊ စးပြားေရးလပငနးအဆင (သ႔) ရပ႐ြာလထအဆငတြင ထခကခရသည (သ ႔) ဆး႐ႈးသြားသည ပငဆငမႈမား၏ စဥးမတတမးျဖစသည။

73

မား ရပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ တစခ ျပငဆငရမည ျဖစသည။ ၎ အစစဥ၏ ဥးတညခကမာ ေျပာငးေရႊ႕ခရေသာ လပဂၢလမား၏ လေနမႈ အဆငအတနးမား၊ အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား တးတကလာေစရန ေသခာေစရမည။ ထသ႕မျဖစႏငပါက စမကနးမစတငမကာလက ၎တ႔တြင ရခေသာ လမႈစးပြားအဆငအတနးအတငး အနညးဆးျပနရေစရန လပေဆာငေပးရမည။ ထမမက ေျပာငးေရႊ႕ခရ ေသာ လပဂၢလမားထမ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ထခကလြယ အပစမား၏ လေနမႈ အဆငအား မလရခေသာ အဆငထက ပမ တးတကလာေရး ေသခာေစရမည။ ယငးသ႔ ျဖစေစရန သငေလာေသာ အးအမ၊ စတခရေသာ ေျမယာသကတမး၊ ပမနဝငေငြ၊ အသကေမြးဝမးေကာငး အရငးအျမစမားက ပပးျခငးလပေဆာငေပး ရမည။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား ၂တြင ေဖာျပထားေသာ ဆကစပသည လအပခကအားလးက ျပနလည ေနရာခထားေရး အစစဥက ေျဖရငးေပးမညျဖစၿပး ၎အစစဥ၏ ကယျပန႔မႈ အေသးစတအဆငမားမာ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခ ထားခရျခငးဆငရာ ဆးကးမား၏ အတငးအတာအရသာ ျဖစေနမည ျဖစသည။ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥ၏ အၾကမးဖဥးေဖာျပခကမားက ေနာကဆကတြ ပးတြစာမကႏာတြင ေဖာျပထားသည။

၁၈။ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥသည ထခကခရေသာ လပဂၢလမားႏင တငပငေဆြးေႏြးရာမတဆင လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆနးစစခကက အေျခခထားျခငးျဖစသည။ ၎တြင ေျပာငးေရႊ႕ခရေသာ လပဂၢလမားက (၁)ေလာေၾကးကစၥ၊ ျပနလညေနရာခထားေရးကစၥ ၊ ျပနလညထေထာငေရးကစၥတ႔၌ ၎တ႔၏ ေရြးခယစရာမား၊ ရပငခြငမားက အသေပးျခငး (၂) ျပနလညေနရာခထားေရး ပစမား၊ေရြးခယစရာမားက တငပငေဆြးေႏြးေပးျခငး (၃) ျပနလညေနရာခထားေရးႏင သကဆငေသာ အစားထးစရာမား ပပးေပးျခငး စသညတ႔က ေသခာေအာင လပေဆာငေပး သည။ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ဆးကးမားက ရာေဖြေဖာထတျခငး၊ ျပနလညေနရာခ ထားေပးရန စစဥျခငးႏင ၎ကစၥရပမားက အေကာငအထညေဖာေနစဥ ကာလတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အမးသမး ဥးေဆာငေသာ အမေထာငစမား၏ လအပခကက ေျဖရငးေပးျခငး၊ ကားမ မတပါဝငေသာ တငပငေဆြးေႏြး မႈမား ျပလပျခငး၊ သတငးထတျပနျခငးႏင နစနာမႈေလာေပါေရး ကစၥရပမားကသ႔ ကားမေရးရာ အေၾကာငးအရာက အာရစက လပေဆာငေပးရမည။ သ႔မသာ အမးသား ၊အမးသမး လတနးစားႏစရပလးအတြက ျပနလညေနရာခထားေရး အကအညမား၊ ပစၥညးဥစၥာဆးရႈးမႈႏင ပတသကသည ထကသငေသာ ေလာေၾကးမား ရရၾကေၾကာငး ေသခာေစ မညျဖစသည။ လအပလာပါက ၎တ႔၏ ဝငေငြႏင ေနထငမႈ အဆငက တးတကေစရန ကညေပးရမည။

၁၉။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားမႈ အစအစဥအတြငး ေျမယာရယမႈ၊ နစနာေၾကး ေပးေခ မႈ၊ ထခကခရေသာ လပဂၢလမားက ေနရာေရႊ႕ေျပာငးမႈစသညတ႔ႏင သကဆငေသာ ႏငငေတာ ဥပေဒမား၊ လပထး လပနညးမားက ဆနးစစေလလာရမည။ ထမမက ၎ဥပေဒမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ မမဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာမဝါဒ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လအပခကမားႏင ႏႈငးယဥေလလာ ရမည။ ကြာဟခကမား ရလာပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥအတြငး ထညသြငးရမည သငေတာေသာ ကြာဟခက ျဖညဆညးေရး နညးဗဟာ တစခ တငသြငးရမည။

၂ဝ။ နစနာေၾကးကစၥ၊ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးမႈ ကစၥ၊ အသကေမြးမႈ ျပနလညထေထာငေရး ကစၥရပမား၏ ကနကစရတ အားလးက စမကနးကနကစရတအျဖစ မတယရမည။ ေျမယာရယမႈ (ရယမႈ)ႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး ကနက စရတမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈတြင ပါဝငသညဟ မတယထားႏငသည။ ျပနလည ေနရာခ ထားေရး အသးစရတသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက ႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏမ အတညျပထားေသာ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥ စာရြကစာတမးမားႏင ကကညပါက ေထာကပေငြအတြက အကးဝငသည။အကယ၍ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏရနပေငြမားက ျပနလညေနရာခထားေရး ကနကစရတအတြက အသးျပလင ၎အသးစရတစာရငးသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥတြင ရငးလငးစြာ ထငဟပေပၚလြငေနမည ျဖစသည။

၂၁။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥတြင ေျပာငးေရႊ႕ခရေသာ လပဂၢလမား၏

74

ဝငေငြ ျပနလညရရႏငမႈႏင အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးက တးတကေစႏငေသာ အေသးစတအစအမမား ထညသြငးရေပလမမည။ စမကနးလပေဆာငခကမားေၾကာင ထခကခစားရေသာ အသကေမြးဝမးေကာငး၊ ဝငေငြ အရငးအျမစမားက စမကနးမလပကငခငကာလက အေနအထားအတငးျပနရေစရနႏင စမကနး၏ အကးေကးဇး က ၎တ႔ ခစားႏငရနအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ဝငေငြတးလာေစရန အတကႏငဆး လပေဆာငေပးရ မည။ ထခကခစားရေသာ လပဂၢလမား၊ အမေထာငစမားအတြက စမကနးမလပကငခငကာလက ဝငေငြႏငႏႈငးယဥ ေသာ တးတကမႈရလာေစရန ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥတြင ထပေလာငးအကအညမား ေပးရန လအပသည။ ဝငေငြႏငအသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား မလအတငး ရေစေရး နညးဗဟာ၊ အဖြ႔အစညး ဆငရာ အစအစဥ မား၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး မေဘာင၊ ဘတဂက၊ အခနသတမတခကရေသာ အေကာငအထည ေဖာမႈ အစအစဥတ႔က ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥက သတမတေပးသည။

၂၂။ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥတြင ပါဝငေသာ သတငးအခကအလကမားသည ထခကခစားရေသာ လဥးေရ သနးေခါငစာရငး ၿပးစးသညအထ အစမးသေဘာျဖစေနေကာငး ျဖစေနႏငသည။ အငဂငနယာဆငရာ ပစ ဒဇငးမား ၿပးစးသည ဆသညႏင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥက အၿပးသတ ရမညျဖစသည။ ၎အတြက သနးေခါငစာရငးၿပးစးေအာင လပေဆာငျခငးႏင ပစၥညးဥစၥာဆး႐ႈးျခငးမား စာရငး မား အၿပးသတျခငး လပကငရသည။ ဤအဆင၌ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥက အေျပာငးအလလပျခငး သည ေရႊ႕ေျပာငးခရေသာ လအေရအတြက၊ ေျမယာရယမႈ အတငးအတာ၊ ျပနေနရာခထားေရး အသးစရတႏင အေကာငအထညေဖာမႈ အခနဇယားတ႔အား ျပနလညသးသပမႈ ပစတစမးပင ျဖစသည။ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥ၏ ရပငခြငဇယားက သငေတာေသာ အေျပာငးအလမား ထငဟပေစရန ဤအဆငတြင ျပျပငမြမးမသည။ သ႔ေသာ မရငး ရပငခြငဇယားတြင ပါေသာ စႏႈနးမားသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥက ျပနလညသးသပရာတြင အၿပးသတေဆာငရြကရာတြင နမကမႈ မျဖစေစရပါ။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ အၿပးသတ ျပနလည ေနရာခထားေရး အစစဥသည ေအာကပါကစၥရပမားက လပေဆာငေၾကာငး ေသခာေစရမည။ (၁) စမကနးႏင ဆကစပ ေသာ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ျပနာမားက မနမနကနကန ေျဖရငးေပး ႏငရမည။ (၂) ၎ျပနာမား ေျဖရငးေရးအတြက ေလာညေသာ ေလာခေရး အစအမ မား ေဖာျပထားရမည။ (၃) ျပနာမားက ေကနပမႈရသည အတငးအတာအထ ေျဖရငးႏငရန လေလာကေသာ အရငးအျမစမား ရႏငရမည။

၂၃။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ဆးကးမားရေနေသာ စမကနးမားအတြက စမကနးေဆာငရြကစဥအတြငး ေတြ႔ရလာေသာ ၎ဆးကးမားက ေျဖရငးရန လေလာကေသာ အေရးေပၚ ရနပေငြ မား လအပမညျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ၎ ရနပေငြမား အဆငသင ရႏငေၾကာငး ေသခာေစ ရမည။ အၿပးသတ ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥအၿပးတြင ေတြ႔ရလာေသာ ေနရာဖယရားခရမည လမားႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ ၎တ႔၏ ရပငခြငမား၊ ေနရာျပနလညခထားမႈဆငရာ ေရြးခယစရာမားက အသေပးရမည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ျဖညစြကအစစဥတစခ ျပငဆင၍သာ လညးေကာငး၊ ရၿပးသား ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥက ျပနသးသပ၍ေသာလညးေကာငး ကနထ႐ကစာခပ မခပမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ တငျပရမည။

၂၄။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား အကျဖတခကမားႏင ျပနလညေနရာ ခထားေရး အစစဥ ျပငဆငရာတြင အရညခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားေသာ ျပငပကၽြမးကငသမားက အသးျပရမည။ အလြနရႈပေထြးၿပး ထခကလြယေသာ စမကနးမားအတြက စမကနးႏင မဆကႏြယေသာ အမအခကငးသည ကၽြမးကင သအတငပငခအဖြ႔မားက စမကနးျပငဆငခနႏင လပေဆာငခနကာအတြငး အသးျပရမည။

75

၄။ (ႏစဥးႏစဖက) ညႇႏႈငးၿပး ေျမယာရယျခငး

၂၅။ (အာဏာပငမား၏)ေျမယာရယမႈသည ညႇႏႈငးမႈပကကြကျခငးက မျဖစေပၚေစႏငလင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခက ၂အား ညႇႏႈငးေျဖရငးမႈကစၥမား၌ ကငသးမညမဟတေပ။ ညႇႏႈငးေျဖရငးျခငးမားသည အစးရ၏ အာဏာစက အသးျပၿပး လမားအား အတငးအဓမၼ ဖယရားမႈက ေလာႏငၿပး အာဏာပငမား၏ ေျမယာသမးယမႈက ေရာငရားေစႏင ေအာင ကညေပးသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအား ညႇႏႈငးေျဖရငးမႈမတဆင ေျမယာႏင အျခား ပငဆငမႈမားက ရယႏငေအာင တြနးအားေပးထားသည။ အထးသျဖင မမတ႔၏ ဥစၥာပစၥညးက တရားဝင ပငဆငခြင မရထားၾကေသာ ထခကခစားရသမားနင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားက အေျခခထားၾကသည။ ဖယရားခရသမားနင ျပလပေသာ မညသည ညႇႏႈငးမႈမဆ သတငးအခကအလက မညမသည အႏရာယႏင ပါဝငပတသကသမား အၾကား အားၿပငမႈအႏရာယတ႔က ပြငလငးစြာ ေျဖရငးေၾကာငး ေသခာေစရမည။ ယငးသ႔ လပေဆာငရန ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသသည အမအခ ကငးေသာ ျပငပအဖြ႔တစခအား ညႇႏႈငးျခငး၊ ေျဖရငးျခငး ျဖစစဥက မတတမးျပရန အတြက ေစစပေဆြးေႏြးႏငရမည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင တငပငေဆြးေႏြးေရး ကစၥရပမား၊ မဝါဒမား၊ ကငသးရမည ဥပေဒမားက သေဘာတညမႈ ယထားရေပမည။ ၎တ႕တြင သကေရာကခရ ေသာ ေျမယာႏင အျခားပငဆငမႈမားက ေရႊ႕ေျပာငးရေသာ စရတတြကခကျခငးႏင မတတမးမား ထနးသမးမႈအတြက အစအမမား ပါဝငသည။

၅။ သတငးအခကအလက ထတျပနမႈ

၂၆။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝကဆဒတြင ေဖာျပရနအတြက ေအာကပါ စာတမးမားက တငသြငးရမညျဖစသည။

(၁) စမကနး အကျဖတမႈ မလပခင ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ မၾကမး (သ႕) ျပနလညေနရာခ ထားေရးမေဘာင

(၂) ထခကခရေသာ လဥးေရ သနးေခါငစာရငး ျပစၿပးေနာက ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ အေခာသတ

(၃) စမကနး လပေဆာငေနစဥ ျပငဆငထားေသာ မနကနတညမတေစသည လပေဆာငခကမား၊မြမးမ ထားေသာ ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ (သ႔) ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ အသစ

(၄) ျပနလညေနရာခထားေရး ေစာငၾကညေလလာမႈ အစရငခစာ

၂၇။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည စာပဒ ၂၆ တြငေဖာျပထားေသာ စာတမးမားအပါအဝင သငေတာေသာ ျပနလညေနရာခထားေရး အခကအလကမားက ပပးေပးမည။ ထသ႔ လပေဆာငရာတြင ထခကခစားရသ မားႏင အျခား ပါဝငပတသကသမား နားလညႏငေသာ ဘာသာစကား၊ ရယလြယေသာ ပစ၊ သငေတာေသာ အခနကာလအတြငး ထတျပနေပးမညျဖစသည။ စာမတတသမားအတြကလညး အျခားသငေလာေသာ ဆကသြယေရး ပစမားက အသးျပေပးမည ျဖစသည။

၆။ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈ

၂၈။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာဆးကးမားရသည စမကနးမားႏင စမကနးခြမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ထခကခစားရသမား၊ ၎တ႔ ကငလညရာ ရပရြာလထ၊ အရပဖကအဖြ ႔အစညးမားႏင အဓပၸာယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျပရေပမည။ အဓပၸာယျပညဝေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားသည ေအာကေဖာျပပါ ျဖစစဥတစခပငျဖစသည။ (၁) စမကနးျပငဆငသည အစတြင စတငၿပး စမကနးစကဝနးတစေလာကလး စဥဆကမျပတ လပေဆာငသည။ (၂) ထခကခစားရသမား နားလညႏငေသာ ဘာသာစကား၊ ရယလြယေသာ ပစ၊ သငေတာေသာ အခနကာလအတြငး သတငးအခကအလက ထတျပနေပး မညျဖစသည။ (၃) ရငးႏးကၽြမးဝငေစေသာ ပစျဖင ေဆာငရြကသည။ (၄) ထခကခစားလြယေသာ အပစမား၏

76

လအပခကႏင ကကညသညအျပင ကားမေရးရာ ပါဝငမႈ၊တာဝနခမႈ ရသည။ (၅) ထခကခစားရသမားႏင ပါဝင ပတသကသမား၏ အျမငမားက ဆးျဖတခကခမတရာတြင ထညသြငးစဥးစားသည။ စမကနးဒဇငး၊ ေလာခေရး အစအမမား၊ ဖြ႕ၿဖးေရး အကးေကးဇးမား၊ အခြငအလမးမားက ေဝမေပးမႈမားႏင အေကာငထည ေဖာမႈဆငရာ ျပနာမားအတြက ၎တ႔၏ အျမငမားျဖစသည။ တငပငေဆြးေႏြးမႈမားသည ထခကခစားရေသာ ရပရြာလထအေပၚ သကေရာကသည ဆးကးမားေပၚ အေျခခသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ထခကလြယ ေသာ အပစမား အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးမႈ သတမတခက မဥးေအာက ရေနၾကသမား ၊ ေျမယာမမား၊ သကႀကးရြယအမား၊ အမးသမး ဥးေဆာငေသာ အမေထာငစမား၊ မနးမႏင ကေလးမား၊ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမား၊ ေျမယာတရားဝငပငဆငခြင မရသမား၏ လအပခကမားက အထးဥးစားေပး ရမည။

၇။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

၂၉။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ႐ပဝတပငးဆငရာ စးပြားေရးဆငရာ ေရြ႕ေျပာငးရမႈမားႏင အျခားေသာ စမ ကနး သကေရာကမႈမားအတြက ထခကခစားရသမား၏ စးရမမႈမား၊ နစနာခကမားက ကညပပး ေျဖရငးေပးရန စနစတစခ တညေထာငရမညျဖစသည။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစသည စမကနး၏ ေဘးႏရာယျဖစ ႏငေခႏင ဆးကးမားအတငး အကယခ႕လပေဆာငသြားမညျဖစသည။ ယငးစနစသည ထခကခစားရသမား၏ စးရမမႈမား၊ မေကနပခကမားက ခကခငးလကငငး ေျဖရငးေပးသငၿပး နားလညလြယ၍ ပြငလငးျမငသာေသာ ျဖစစဥျဖင လပေဆာငသငသည။ ၎ျဖစစဥသည ကားမေရးရာ တာဝနယမႈရေသာ၊ ယဥေကးမႈႏင သငေလာေသာ၊ ခဥးကပမႈ လြယကေသာ ၊ ကနကစရတမရေသာ၊ ျပစဒဏမရေသာ ျဖစစဥ တစရပျဖစသည။ အဆပါ စနစသည ႏငင၏ တရားစရငေရးႏင အပခပေရးဆငရာ စရငခကမားက ခဥးကပရာတြင ေႏာငေႏးမႈ မျဖစေစသငပါ။ ထ႔ျပင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၎စနစႏင ပတသကၿပး ထခကခစားရသမားက အသေပးထားရေပမည။

၈။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး

၃ဝ။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ျပနလညေနရာခထားေရးအစစဥ အေကာငအထညေဖာမႈ တးတကလာျခငးက ေစာငၾကညတငးတာရမည။ ေစာငၾကညမႈ လပငနးစဥမား၏ လပငနးအေနအထားသည စမကနး၏ ေဘးႏရာယျဖစ ႏငေျခႏင ဆးကးမားႏင အခးညေနေပလမမည။ထမမက အျခားေသာ ျပနလညေနရာခထားေရး လပငနးစဥ မားႏင ေလာေၾကးေငြ ေပးေခေရး တးတကမႈအေနအထားက မတတမးတငထားရမည။ ျပနလညေနရာခ ထားေရးအစစဥ အေကာငအထညေဖာမႈသည ေမာမနးထားေသာ ရလဒႏင ကကညေၾကာငး ေသခာေစရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ေစာငၾကညေရး အစရငခစာမား ျပငဆငရမည။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာဆးကးမားရသည စမကနးမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အရညခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားေသာ ျပငပ ကၽြမးကငသမား၊ အရညခငးျပညဝေသာ NGOမားက ေခၚကာ ၎၏ ေစာငၾကညေလလာေရး အခကအလကမားက မနမမန စစေဆးခငးရမည။ ၎ျပငပကၽြမးကငသမားသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ေစာငၾကညမႈ ျပနာရပမားက အၾကေပးရမည။ အကယ၍ ေနရာျပနလညခ ထားခရျခငး ဆငရာ ျပနာမားက ရာေဖြေတြ႔ရထားပါက ၎တ႕က ေျဖရငးရန မနကနသည လပေဆာငခက အစအစဥမတတမးမား ျပငဆငရမည။ ၎မတတမးမားက ျပငဆင၊ ထတျပန၊ အတညျပသညတငေအာင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၎စမကနးက အေကာငထညေဖာမႈအား ရပထားရမည။

၃၁။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ႏစဝက ေစာငၾကညေရး အစရငခစာမား ျပငဆငရမည။ ၎ အစရငခ စာမားသည ျပနလညေနရာခထားေရးအစစဥႏင ဆကစပျပနာမား၊ မနကနသည လပေဆာငခကမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင တးတကမႈျဖစစဥက ေဖာျပသည။ ထအစရငခစာမားသည မမဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေစာငၾကညမႈညႊနးကနးမားက အတအက လကနာသည။ စမကနး အတြငးႏင စမကနးျပငပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ေစာငၾကညေလလာမႈ လအပခကမား၏ ကနကစရတသည စမကနးဘတဂကအတြငး ပါဝငသည။

77

၉။ မေမာလငထားေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား

၃၂။ ေမာလငမထားေသာ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ဆးကးသကေရာက မႈမားက စမကနးအေကာငအထညေဖာေနစဥအတြငး ေတြ႔ရလာရပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ လမႈေရး အကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစခကက လပေဆာငရမည ။ ထ႔မတဆင ျပနလညေနရာခထားေရးအစစဥက မြမးမျခငး (သ႔) ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ အသစ ျပလပျခငးျဖင လအပခကအားလးက ျခငမေစရမည။

၁ဝ။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက အထးစဥးစားေပးျခငးမား

၃၃။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက ေနရာေရႊ႕ေျပာငးေပးမႈမား မျဖစေစရန အတကႏငဆး ကာကြယေပးမည အျခားစမကနးအစားထးပစမား ရထားသငသည။ ၎႐ပပငးဆငရာ ေျပာငးေရႊ႕ ေနရာခထားမႈသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအား ၎တ႔၏ ကယပငလကၡဏာ၊ ယဥေကးမႈႏင မရးဖလာ အသကေမြးဝမးေကာငးမားႏင ပတသကၿပး ဆးကးမားျဖစေစသည။ ၎ဆးကးမားက ေရာငလြ၍ မရႏငပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ ေရာေႏာေပါငးစပထားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥႏင ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥက ထတေဖာ၍ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထား ခရျခငးႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ျပနာႏစရပလးက ေျဖရငးႏငသည။ ထကသ ႔ ေပါငးစပ ေရာေႏာထားေသာ အစစဥသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခက ၃ တြင ေဖာျပထားသည ဆကႏြယေသာ လအပခကအားလးက ကာမေစမညျဖစသည။

ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ အၾကမးဖဥးေဖာျပခက

အႏစခပသည ႀကတငကာကြယဆငရာဆငရာ လအပခကမား (၂) ၏ အပငးတစပငးျဖစသည။ မမဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသည သကေရာကမႈရေသာ စမကနးအားလးအတြက ျပနလည ေနရာခထားေရး အစအစဥက လအပသည။ အစအစဥ အေသးစတအခကမားက မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးႏင ဆကႏြယေသာ သကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားႏင ေလာညစြာ လပေဆာင ထားသည။ အၾကမးဖဥးေဖာျပခက၏ ထေရာကေသာ႐ႈေထာငမားသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမားက ျပငဆငရာတြင လမးညႊနေပးေသာလညး ေအာကပါေခါငးစဥမားအတငး အစစဥတက ျဖစရနမလေပ။

က။ စမကနးအႏစခပ

ဤအပငးသည စမကနးနယပယ၊ အေရးပါသည ေလလာမႈစစတမး ေတြ႔႐ခကမား၊ ရပငခြငမားႏင အသမတျပေရး ဆငရာ လပေဆာငခကမား စသည တကေသာ ေဖာျပခကက ေပးသည။

ခ။ စမကနး ေဖာျပခက

ဤအပငးသည စမကနး၏ ေယဘယေဖာျပခက၊ ေျမယာသမးမႈ၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာ ျပနလညခ ထားခရျခငး ျဖစေစသည စမကနးျဖညစြကခကမားႏငဆကစပေသာ ေဆြးေႏြးမႈမား၊ စမကနးဧရယာ သတမတ ခက ပါရသည။ ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားျခငးက ေရာငရားရန၊ ေလာကရန ထညသြငးစဥးစားထားသည အျခား ေရြးခယစရာမားကလညး ေဖာျပထားသည။ တငးတာတြကခကထားသည အခကမားပါဝငသည ဇယားႏင အတ အၿပးသတဆးျဖတခကခရနအတြက အေၾကာငးျပခကကပါ ေပးသည။

78

ဂ။ ေျမယာရယမႈႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ နယပယ

ဤအပငးသည

(၁) စမကနးသကေရာကမႈအလားလာက ေဆြးေႏြးၿပး စမကနးအပငးမား (သ႔) လပေဆာငခကမား၏ သကေရာက ရာ ဧရယာမား၊ နယေျမေျမပ ပါဝငသည။

(၂) ေျမယာရယမႈ အကယအဝနးက ေဖာျပထားၿပး (ေျမပအပါအဝင) အဓက ရငးႏးျမႇပႏေသာစမကနး အတြက ထေျမရယမႈမား အဘယေၾကာင လအပသညက ရငးလငးေဖာျပေပးသည။

(၃) ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသမား၊ ရယလကသည ပငဆငမႈမားႏင သကဆငသည အကးဆကမားက အႏစခပေဖာျပေပးသည။

(၄) လအပလာမည ေျမအမရာအေဆာကအအ အရငးအျမစမား၏ အေသးစတအခကမားေဖာျပေပးသည။

ဃ။ လမႈစးပြားဆငရာ သတငးအခကအလကမားႏင ကယေရးဖင

ဤအပငးသည လမႈေရးအကးသကေရာကမႈ ဆနးစစခက၊ လဥးေရစာရငး စစတမး၊ အျခားေလလာမႈမား၏ ရလဒမား (ကားမခြျခားမႈ၊ ထခကလြယမႈ၊ အျခားလမႈေရး အဖြ႔အစညးမား စသည သတငးအခကမားႏငအတ) က အၾကမးဖဥးေဖာျပသည။ ထသ႔ေဖာျပရာတြင ေအာကပါအခကပါဝငသည။

(၁) ထခကခရသည လမား၊လမႈအသကအဝနးမားက သတမတ၊ေဖာထတၿပး စာရငးလပေပးျခငး

(၂) ေျမယာႏငပငဆငမႈမား သမးယျခငးေၾကာင ထခကခရမညလမား၊လမႈအသကအဝနးမား၏ ျဖစေပၚလာႏငသည သကေရာကမႈမားေဖာျပျခငး (လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈႏင စးပြားေရးဆငရာ သတမတခက ေဘာငမားက ထညသြငးစဥးစားရမည။)

(၃) ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား(သ ႔) လနညးစတငးရငးသားမားႏငအျခား ထခကလြယေသာအပစမားအေပၚ စမကနး၏ သကေရာကမႈက ေဆြးေႏြးျခငး

(၄) ကားမေရးရာႏငေျပာငးေရႊ႕ေနရာခခရျခငးဆငရာ သကေရာကမႈ၊ လမႈစးပြားေရး အေျခအေန၊ သကေရာကမႈမား၊ လအပခကမားႏင အမးသမးမားအတြက ဥးစားေပး သတမတခကမား ေဖာထတျခငး။

င။ သတငးအခကအလကမား ထတျပနျခငး၊ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကျခငး

ဤအပငးသည

(၁) စမကနးတြငပါဝငပတသကသမား အထးသျဖင အဓက ပတသကသမားကေဖာထတျခငး

(၂) စမကနးစကဝနး၏ ကြျပားသည အဆငမား အတြငး အသးျပရမည တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကမႈစနစမားက ေဖာျပေပးျခငး

(၃) စမကနးပစချခငးႏင ႀကတငျပငဆငခနအတြငး ပါဝငပတသကသမားသရေစရနအတြက စမကနး၊ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ သတငးအခကအလကမား က ျဖန ႔ ခ ရနလပေဆာငရ သညလပငနးစဥမားက ေဖာျပေပးျခငး

(၄) ထခကခရသမား(လကခရပရြာလထအပါအဝင)ႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးရလဒမားကအကဥး ခပေပးျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥတြင ေဖာျပထားသည ျဖစေပၚလာသည စးရမမႈမား၊

79

အၾကျပခကမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးျခငး

(၅) ထခကခရသမားအတြက ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥမၾကမးထတျပနျခငးက အတည ျပျခငး၊ ေနာကဆကတြ အစအစဥမားက ထတျပနရန အစအမမား ပါဝငျခငး

(၆) စစဥထားသည အခကအလကထတျပနမႈ အစအမမားေဖာထတျခငး(ျဖန႔ခရမညသတငး အမး အစားႏင ျဖန႔ခသညနညးလမးမား အပါအဝင) စမကနး အေကာငထညေဖာစဥအတြငး ထခကခရ သညသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး ျဖစစဥက ေဖာထတျခငးစသညတ႔က လပေဆာငေပးသည။

စ။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

ဤအပငးသည ထခကခရမညသမား၏ စးရမမႈမား၊ နစနာခကမားက ေျဖရငးေပးသည မေကနပခက မားက ကငတြယေျဖ႐ငးေပးသည စနစအေၾကာငး ေဖာျပသည။ ၎လပထးလပနညးမားက ထခကခရသမားႏင ကားမေရးရာ ထခကမခႏငသမား မညသ႔မညပလကလမးမႏငေၾကာငး ရငးျပေပးသည။

ဆ။ ဥပေဒေရးရာ မေဘာင

ဤအပငးသည

(၁) စမကနးလကနာကငသးရသည ေဒသအဆင၊ အမးသားအဆင ဥပေဒမား ၊စညးမဥး မားကေဖာျပ ျခငး။အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏မဝါဒေရးရာလအပခကမားႏငေဒသဆငရာဥပေဒ မားၾကားကြာဟခကကေဖာထတျခငးႏင အဆပါ ကြာဟခကမားက မညသ႔ ကငတြယရမည အေၾကာငးေဆြးေႏြးျခငး။

(၂) ေနရာေျပာငးေရႊ႕ရသ အမးအစားအားလးအတြက စမေရးရာ ကယစားလယထမ တရားေရးရာႏင မဝါဒေရးရာ ကတကဝတမားက ေဖာျပျခငး။

(၃) တနဖးျဖတျခငးမား၊ ေလာေၾကးႏႈနးထားမား (ပငဆငမႈမား၊ ဝငေငြမားႏင အသကေမြးမႈမားက ျပနအစားေပးရနအတြက) က ဆးျဖတရာတြင အသးျပေသာ မဝါဒစညးမဥးမား၊ နညးစနစ မားအား အၾကမးဖဥး ေဖာျပျခငး၊ ေလာေၾကးႏင အေထာကအပအတြက သငေလာမႈရသည စႏႈနးမားက စစဥတငျပျခငး၊ ၎ေလာေၾကးႏင အေထာကအပက မညသညအခနတြင မညသ႔ ေပးအပမည စသညျဖင စစဥတငျပျခငး။

(၄) ေျမသမးမႈျဖစစဥက ေဖာျပျခငး ႏင အဓကကေသာ လပထးလပနညး လအပခကမားက ျဖည စညးႏငရနအတြက လပငနးစဥက ျပငဆငျခငး။ စသညတ႔က လပေဆာငေပးသည။

ဇ။ ရပငခြငမား၊ အေထာကအပမားႏင အကးခစားခြငမား

ဤအပငးသည

(၁) ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရသမား၏ ရပငခြငမား သတမတေပးျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ အေထာကအပ အစအမအားလးက ေဖာျပျခငး

80

(၂) အျခားေသာ သးသန႔အပစအဖြ ႔မား၊ အမးသမးမားအပါအဝင ထခကလြယေသာ အပစမားသ ႔ ေပးအပမည အကအညအေထာကအပအားလးက သတမတျပဌာနးေပးျခငး

(၃) စမကနးမ သငေလာသည ဖြ ႔ၿဖးေရး အကးအျမတမား ရရေရးအတြက ထခကခရသည သမား၏ အခြငအေရး မားက အၾကမးဖဥးေဖာျပျခငး။

ဈ။ အးအမေနရာ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး ႏင ေနရာသစတြင အေျခချခငး

ဤအပငးသည

(၁) အးအမအေဆာကအအ အစားထးေပးျခငး၊ ေလာေၾကးေငြ အစားထးေပးျခငး၊ ကယတငေရြး ခယခြငေပးျခငးမားအပါအဝင အးအမအေဆာကအအ ေနရာေျပာငးေရႊ႕ျခငးအတြက ေရြးခယ စရာမား ေဖာျပျခငး။

(၂) စစဥထားသည ေျပာငးေရႊ႕ရာေနရာႏင ပတသကၿပး အစားထးေရြးခယစရာမား ေဖာထတျခငး၊ လပေဆာငထားသည ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား၊ တညေနရာႏငပတသကသည အေသးစတ အခကမား အပါအဝင ေရြးခယထားသည ေနရာမားအတြက အေၾကာငးျပခကေပးျခငး၊ အဆပါ ေနရာမားအတြက သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကႏင ဖြ႔ၿဖးေရး လအပခကမားက ေဖာထတ ျခငး

(၃) စမကနး တညေနရာ ျပငဆငျခငးႏင ေျပာငးေရႊ႕မႈအတြက အခနဇယားမား ပပးေပးျခငး။

(၄) ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရမညသမားသ႔ ေနထငမႈသကတမးႏင ပငဆငခြငလႊအပျခငးအတြက ဥပေဒ ေရးရာ အစအစဥမားက ေဖာျပျခငး

(၅) ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသမားက ၎တ ႔၏ အေျပာငးအေရႊ႕ႏင ေနရာသစတြင ျပနလည အေျခကေအာင လပေဆာငရျခငးမားအတြက ကညေထာကပေပးရန အစအမမားက အၾကမးဖဥး ေဖာျပျခငး

(၆) အရပဘကဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥးမားအတြက အစအစဥမား ေဖာျပျခငး

(၇) လကခရပရြာလထႏင မညသ႔မညပ ေပါငးစညးရမညက ရငးလငးျပျခငး စသညတ႔ လပေဆာငေပးမည ျဖစသည။

ည။ ဝငေငြ ျပနလညရရေစျခငးႏင ျပနလညထေထာငေပးျခငး

ဤအပငးသည

(၁) အသကေမြးမႈဆငရာ ေဘးျဖစႏငေျခမားက သတမတေဖာထတ၍ လဥးေရဆငရာ အခကမားႏင အသကေမြးမႈ အရငးျမစမား စသညတ ႔က အေျခခကာ ေရးဆြထားေသာ သးျခားဇယားမားက ျပငဆငျခငး။

(၂) အသကေမြးဝမးေကာငးပစအမးမးက မလအတငးျပနလညျဖစေစမည ေရြးခယစရာအမးမး ပါဝငသည ဝငေငြ ျပနလညရရေစသည အစအစဥမားက ေဖာျပေပးျခငး (ဥပမာအားျဖင စမကနး အကးအျမတ ခြေဝျခငး၊ ဝငေငြခြေဝမႈ အစအစဥမား၊ ေျမယာကသ႔ေသာ ရယယာထညဝငမႈ မားအတြက ဖကစပမတညေငြ စသညျဖင)

(၃) လမႈအာမခႏင စမကနးအထးရနပေငြမားမတဆင လမႈလျခေဘးကငးေရးကြနယက လပေဆာင ရန အစအမမားက အၾကမးဖဥး ေဖာျပျခငး

81

(၄) ထခကလြယေသာ အပစမားက ေထာကပေပးရန အထးအစအမ ေဖာထတျခငး

(၅) ကားမေရးရာ စဥးစားရမည အေျခအေနမားက ရငးလငးတငျပျခငး

(၆) သငတနးေရးရာ အစအစဥမားက ေဖာျပျခငးစသညတ႔ ျဖစသည။

တ။ ျပနလညေနရာခထားေရး ဘကဂက ႏင ဘ႑ာေရး အစအစဥ

ဤအပငးသည

(၁) ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ လပငနးစဥအားလးအတြက ခြေဝထားေသာဘကဂကမား ေပးအပျခငး (ျပနလညေနရာခထားေရး ယနစ၊ ဝနထမးေလကငေရး၊ ေစာငၾကညေလလာ အကျဖတျခငး၊ ေခးေငြ အေကာငထညေဖာစဥအတြငး ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥက ျပငဆငျခငး စသညလပငနး စဥမား အပါအဝင)

(၂) ရနပေငြစးဆငးမႈက ရငးလငးေဖာျပျခငး(ႏစပတလည ျပနလညေနရာခထားေရးဘကဂကသည အေရးပါေသာ ကစၥရပမားအတြက စစဥေရးဆြထားသည ဘကဂကအသးစရတက တငျပသင သည။)

(၃) ေလာေၾကးႏႈနးထားမား၊ အျခားကနကစရတ ခန႔မနးခကမားတြကခကရာတြင (ျဖစေပၚလာႏင သည အေရးေပၚကနကစရတမားက ထညသြငးတြကခကရမည) ထြကေပၚလာသည ယဆခက အားလးအတြက ခငလေသာ အေၾကာငးျပခကပါဝငျခငး။ အစားထး ကနကစရတမား ပါဝငျခငး။

(၄) ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥဘကဂကအတြက ရနပေငြရငးျမစမားႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမား ပါဝငျခငး။ စသညတ႔က လပေဆာငေပးသည။

ထ။ အဖြ႕အစညးဆငရာ အစအစဥမား

ဤအပငးသည

(၁) အဖြ႕အစညးဆငရာ အစအစဥတာဝနမား၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥက ေဆာငရြကရန စနစမားက ေဖာျပျခငး

(၂) အဖြ႕အစညးဆငရာ စြမးရညျမႇငအစအစဥ (လအပပါက နညးပညာအေထာကအပေပးျခငး အပါ အဝင) ပါဝငျခငး

(၃) အနဂအမား (NGOs) ၏ အခနးက႑ႏင ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥေရးဆြျခငး၊ စမခန႔ခြျခငး တြင ထခကခရသမားဆငရာ အဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑က ေဖာျပျခငး

(၄) ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥေရးဆြျခငး၊ စမခန႔ခြျခငးတြင အမးသမး အစအဖြ႔မား မညသ႔မညပ ပါဝငရမညက ရငးလငးေဖာျပျခငး စသညတ႔က လပေဆာငေပးသည။

ဒ။ အေကာငထညေဖာျခငး လပငနးအစအစဥ

ဤအပငးတြင အေရးပါေသာ ျပနလညေနရာခထားေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး လပငနးစဥမားအားလး အတြက အခနကန႔သတခကပါၿပး အေသးစတကသည အေကာငထညေဖာျခငး လပငနးအစအစဥ ပါဝငသည။ အေကာငထညေဖာျခငးလပငနးအစအစဥသည ျပနလညေနရာခထားေရးလပငနးဘကေပါငးစက ျခငကာမေစ သငသည။ ၎ျပနလညထေထာငေရး လပငနးမားသညလညး ေဆာကလပေရးလပငနးဆငရာ စမကနး အစအစဥမားႏင ကကညမႈရရမည ျဖစသည။ ထ႔ျပင ေျမယာသမးမႈလပငနးစဥ၊ အခနဇယားကလညး ေပးအပမည ျဖစသည။

82

ဓ။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး

ဤအပငးသည ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ အေကာငထညေဖာျခငးအား ေစာငၾကညေလလာ ျခငး ႏင အကျဖတသးသပျခငးအတြက စမကနးႏင သငေလာေသာ ႏႈငးယဥစရာစသတမတခကမား၊ စနစမားက ေဖာျပသည။ ၎သည ေစာငၾကညေလလာမႈအပငးတြင ထခကခရသမား ပါဝငေဆာငရြကေရးအတြက အစအစဥ မားက သတမတျပဌာနးေပးသည။ ထ႔ျပင ဤအပငးတြင အစရငချခငးဆငရာ လပထးလပနညးမားကလညး ေဖာျပ ထားသည။

ေနာကဆကတြ- ၃။ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား။ ။

ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက။ မတဆက

၁။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမးက စကတငဘာ ၂ဝဝ၇ တြင ကမ႓ာကလသမဂၢ၏ ၆၁ ႀကမေျမာကအေထြေထြညလာခႀကးက ေမြးထတေပးခသည။ မျဖစမေနအေရးယ အေကာငအထညေဖာႏငျခငးမရေသာ ယငးေၾကညာစာတမးက အာရပစဖတေဒသရ ႏငငအမားအျပားက ေထာကခမေပးခၾကသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအေနႏင ၎တ႔၏ ဖြ႕ၿဖးေရးလမးေၾကာငးက ကယတင ဆးျဖတျပဌာနးခြင ရျခငးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက အသအမတျပေလးစားသည။ ဖြ႕ၿဖးမႈဆသညမာလညး ဌာေန တငးရငးသား မးႏြယစမားေနထငရာ ႏငငမားရ အားေကာငးေသာ လမား(လဥးေရမား)က အစစဥခ အေကာငအထည ေဖာျခငးျဖစရာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားသည ဖြ႕ၿဖးမႈမ အလေလာက အကးအျမတ ရရမည မဟတေပ။ ဖြ႕ၿဖးေရးအစစဥမား ခမတေရးဆြရာတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏင ေစစပညႇႏႈငး ရနအတြက အထးအားထတ ႀကးပမးရန လအပသည။ အထးသျဖင ၎တ႔၏ လအပခကမား၊ ေမာမနးခကမားက ျပညမေစႏငသည စမကနး ပစမားက ဆလျခငးျဖစသည။ ၎တ႔ ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငမႈအျဖစ ႐ႈျမငထားေသာ၊ မ႐းဖလာ ပငဆငခေသာ၊ ေနရာယခေသာ၊ အသးျပေနေသာ ေျမေနရာမားတြင ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား တးဝငလာျခငးကလညး ဌာေန တငးရငးသား မးႏြယစမားအား ျခမးေျခာကလကရသည။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား ၃ သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ေထာကပထားေသာ စမကနးမားသ႔ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား ျဖန႔ေဝရာတြင ေခးငားသမား/ ၀နေဆာငမႈသးစြ သမား လအပလာမည လအပခကမားက ေဖာျပျခငးျဖစသည။ ၎တြင ဥးတညခကမား၊ အသးခမႈ နယပယႏင လအပခကမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးထားသည။ လအပခကမားဟဆရာတြင (၁) လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆနးစစခကႏင အစစဥေရးဆြမႈ ျဖစစဥမားေဆာငရြကျခငး (၂) လမႈသကေရာကမႈဆနးစစခကအစရငခစာႏင အစစဥ ေရးဆြမႈ မတတမးမား ျပငဆငျခငး (၃) စမကနးလပငနးမားအေပၚ သကေရာကခ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား၏ သေဘာထား သရေစရန သတငးထတျပနျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး (၄) အဆငမေျပမႈမားညႏႈငး ေျဖရငးေရး စနစတစခ တညေထာငျခငး(၅) ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငးတ႔ပါဝငသည။ ဤမဝါဒဆငရာ လအပခက မားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အခြငအေရးျဖစေသာ ၎တ႔၏ ယဥေကးမႈ လကၡဏာမား၊ အေလ အကငမား၊ မခေနထငရာေနရာမားက ထနးသမးရန၊ ေစာငေရာကရန၊ ေရရညတညတေစရန ကာကြယေပးမညျဖစသည။ ထ႔အျပင စမကနးမားတြင ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးမည အစအမမား ပါဝငေစမညျဖစေၾကာငး ေသခာေစသည။

83

ခ။ ဥးတညခကမား

၃။ ဥးတညခကသည စမကနးမားက ေရးဆြအေကာငအထညေဖာရာတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ၏ ကယပငလကၡဏာ၊ ဂဏသကၡာ၊ လ႔အခြငအေရး၊ အသကေမြးဝမးေကာငးစနစ၊ ယဥေကးမႈ လကၡဏာမားအား ေလးစားမႈ အျပညအဝေပးေရးျဖစသည။ ၎အခကမားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားမ (၁) ယဥေကးမႈအရ ေလာညေသာ လမႈစးပြား အကးအျမတ ရရေစရန၊ (၂) စမကနးမား၏ ဆးကးမား မခစားရေစရန (၃) စမကနးမားတြင တကတကကြကြ ပါဝငႏငရန ၎တ႔ ကယတင သတမတထားေသာ ကစၥရပမားျဖစသည။

ဂ။ အသးခမႈ နယပယ

၄။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေငြေၾကးေထာကပထားေသာ (သ႔) ယငး၏ စမခန႔ခြမႈ အာဏာေအာက အကးဝငေသာ/မဝငေသာ စမကနးမားႏင ၎တ႔၏ အစတအပငးမားက ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမားက အသးျပရမည။ယငးသ႔ လပေဆာငရာတြင ေခးေငြျဖငေထာကပထားေသာ ရငးႏးျမႇပႏ ႔မႈ စမကနးမား (သ ႔) ဂရန (သ ႔) ရယယာ (သ႔) အာမခေငြစသည ေငြေၾကးေထာကပမႈ အရငးအျမစမားက ထညသြငး စဥးစားမႈ မျပေခ။ ၎လအပခကမားတြင ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားမ လပေဆာငေသာ လပငနးေဆာငရြကခကမား ပါဝငသည။

၅။ အာရ၊ ပစဖတေဒသအတြငး သးျခားဌာေနတငးရငးမးႏြယစဆငရာ အဖြ ႔အစညးမားသည ယဥေကးမႈ၊ သမငးေၾကာငး၊ အေျခအေနခငး အႀကးအကယ ကြျပားျခားနားၾကသည။ ၎တ ႔ ရငသနေနထငရာ ေရေျမ သေဘာသဘာဝ တ႔မာလညး လြနစြာ ေထြျပားလသည။ ကမ႓ာလးက လကခထားေသာ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ သတမတခကဟ၍ မရပါ။ ႏငငအမးမးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအား တငးရငးသား လနညးစမား၊ တငးရငးသားယဥေကးမႈအသငးအဝငး၊ ေရးလမးမား၊ ေတာငေပၚလမးစမား၊ လနညးစ ျပညသမား၊ စာရငးဝငေသာ အမးအႏြယမား၊ တငးရငးသား အပစမားစသညျဖင အမးမး သတမတၾကသည။ စာပဒ ၆တြင စာရငးလပထားေသာ ဝေသသလကၡဏာမားက ၎တ႔ ပငဆငထားလင ၎တ႔က ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားအျဖစ မတယႏငသည။

၆။ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ ရညရြယခကမားအတြက ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဟေသာ အသးအႏႈနးသည ေအာကပါ ဝေသသလကၡဏာမားက ပငဆငေသာ ထးျခားကြျပားေသာ၊ ထခကလြယေသာ၊ လမႈယဥေကးမႈဆင ရာ အပစမားက ေယဘယအေဘာျဖင ညႊနးဆျခငးျဖစသည။

(၁) အျခားသမားက အသမတျပ လကခထားကာ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစတစစ၏ အႏြယအျဖစ ကယပငမး ႏြယရသမား

(၂) ပထဝအေနအထားအရ စမကနးေဒသရ နယေျမတစခ၌ စေပါငးအေျခစကေနထငသမား (သ ႔) စမကနးေဒသရ ဘးဘြားပငေျမတြင ေနထငသမား ႏင ၎နယေျမေဒသမားရ သဘာဝအရငး အျမစမားက သးစြလပကင ေနၾကသမား

(၃) လအမားစအပစၾကး၏ လမႈ၊ယဥေကးမႈ စ႐ကလကၡဏာႏင မတညသည ႏငငေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ လမႈစးပြား သးျခားျဖစေနသမား

(၄) ႏငင (သ႔) ေဒသ၏ တရားဝငဘာသာစကားႏင မတညသည သးျခား ဘာသာစကားရသမား

၇။ အထကပါ ဝေသသမားက စဥးစားရာ၌ အမးသားဥပေဒ၊ ဓေလထးတမးဥပေဒ ႏင သကဆငရာႏငငမ အဖြ႔ဝင အျဖစပါဝငထားေသာ ႏငငတကာ အစညးအရးမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရေပလမမည။

၈။ အငအားသး အႏငထကျပမႈမားေၾကာင ပထဝအေနအထားအရ စမကနးေဒသရ နယေျမတစခ၌ စေပါငး

84

အေျခစကေနထငခြင (သ႔) စမကနးေဒသရ ဘးဘြားပငေျမတြင ေနထငခြငဆး႐ႈးသည အပစသညလညး ေဘးကငး လၿခေရး မဝါဒမားႏင သကဆငေစရမည ျဖစသည။

၉။ အကယ၍ စမကနးသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား၏ မးႏြယဂဏ၊ လ႔အခြငေရး ၊ အသကေမြး ဝမးေၾကာငးမႈပစႏင ယဥေကးမႈမားက တက႐က (သ႔) သြယဝကေသာအားျဖင အကးျဖစေစလင (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ပငဆင၊ လပကင၊ အသးျပေနေသာ နယေျမမား၊ သဘာဝ (သ႔) ယဥေကးမႈ အရငးအျမစမားက အကးျဖစေစလင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမားက စတင လပေဆာငမည ျဖစသည။

ဃ။ အေထြေထြ လအပခကမား

၁။ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငး

၁ဝ။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနျဖင ထခကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားက အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ေဆာငရြကေပးရမည။ (၁)ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေရာငရားရန အစအမအတငးအတာ တ႔က ေရးဆြ၊ အေကာငထညေဖာ ေစာငၾကညစစေဆးရာတြင ဌာေနတငးရငးသားမားက ပါဝငေစရမည (သ႔) ဆးကး အကးဆကမား ေရာငရားရန မလြယကပါက ထအကးဆကမားက ေလာချခငး ေလာပါးသကသာေစျခငး၊ နစနာမႈအတြက ေပးေလာျခငးမား လပေဆာငရမည။ (၂) စမကနး၏ အကးေကးဇးမားက ယဥေကးမႈအရ ေလာညေသာ နညးျဖင ကကညမႈရေအာင လပေဆာငေပးသည။အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈဆသညမာ လပငနးစဥ တစခ ျဖစၿပး (၁) စမကနးျပငဆငေရးဆြသညအခနတြငစတငၿပး စမကနးစကဝနးတစေလာကတြငလညး ပမနေဆာငရြကသြားေသာ လပငနးစဥ (၂) အကးသကေရာကမႈခစားရမညရပရြာလထ ဖတ႐ႈနားလညႏငၿပး အလြယတကလကလမးမႏငမည ဆေလာၿပးလေလာကေသာ သတငးအခကအလကမားက အခနမနထတျပန ေသာလပငနးစဥ (၃) ၿခမးေျခာကမႈႏင အငအားသးအကပကငမႈကငးစငေသာ ဝနးကငတြငေဖာေဆာငေသာ လပငနးစဥ (၄) ကားမလမႈ ေရးရာမားကထညသြငးထားၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကမႈလညးရေသာ၊ အခြငအလမးနမပါး သမားႏင ေဘးျဖစလြယေသာအပစမား၏ လအပခကမားႏင ကကညေအာငျပငဆငထားေသာ လပငနးစဥ (၅) စမကနးပစ၊ ဆးကးမားေလာခေရး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးအကးအျမတမားႏင အခြငအလမးမားမေဝေရးႏင အေကာငအထည ေဖာေရးဆငရာ ကစၥရပမားအပါအဝင ဆးျဖတခကခမတရာ၌ သကဆငပတသကသမားႏင အကးသကေရာကမႈ ခရမညသမားအားလး၏ ဆေလာေသာအျမင႐ႈေထာငမားအားလးက ေပါငးစပထညသြငးေသာ လပငနးစဥတ႔ ျဖစသည။ အကးသကေရာကမႈခစားရမညရပရြာလထ ထခကခစားရမည သကေရာကမႈႏင ေလာညစြာ တငပငေဆြးေႏြးမႈက လပေဆာငေပးရမည ျဖစသည။ တငပငေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥႏင ယငး၏အကးရလဒမားက မတတမးတင ထားရမညျဖစၿပး ၎သည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP) တြင ထငဟပ ေပၚလြငေနရမည။

၁၁။ ထခကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင အဓပၸါယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ေဆာငရြကရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ အားလးပါဝငႏငသည ေဆြးေႏြးပြျဖစေစႏငသည အေျခအေနအထးျပ ဗဟာတစခ တညေထာငရေပလမမည။ ယငးသ႔လပေဆာငရာတြင သငေလာေသာ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ ကယစားလယမား က ရာေဖြ ခဥးကပျခငး၊ သကေရာကခ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ လ႔ယဥေကးမႈ စႏႈနးမားႏင ကကညေသာ တငပငေဆြးေႏြးသညနညးလမးမားရာၾကျခငးတ႔ လအပသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ဌာေနတငးရငးသ အမးသမးမား၊ လငယမား၏ စးရမပပနမႈက လညး အေလးဂ႐ျပရန လသည။

၁၂။ ထခကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသတ႔ စမကနးႏင ပတသက၍ ေသာလညးေကာငး၊ စမကနးအစတအပငးမားႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မားဆငရာ အစအစဥ (IPP)ႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး အႀကးအကယ ကြျပားမႈမား၊ သေဘာထား မတကဆငမႈမား ရလာေသာအခါ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ယၾကညမႈ အေျခခ ေစစပညႇႏႈငးမႈမား လပေဆာငရေပလမမည။

85

၂။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခက

၁၃။ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ေလလာမႈမားမတဆင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကႏငေခရ သည ဆးကးမားက အတညျပေသာအခါ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၿပးျပညစေသာလမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခက ေဆာငရြကရနအတြက အရညခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားေသာ ကၽြမးကငသမားက အသးျပရမည။ ထ႔အျပင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကသည ဆးကးမားက သရၿပးလင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေကာငးစြာ ေလလာေရးဆြထားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥတစခ ျပငဆငထားရမည။ စမကနး၏ျဖစႏငေျခရေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင ေဘးျဖစႏငေျခမား သည အမရငတငးျပည လကနာေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒမားအပါအဝင ဤမတတမးမားတြင ပါဝငေသာ ဥပေဒ၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ဆန႔ကငမႈ ရမရ စစေဆးရမည။

၁၄။ စစေဆးေလလာမႈက အေျခခၿပး ကြငးဆငးေလလာထားသည လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကက သးသန ႔ေလလာမႈအရေသာလညးေကာငး၊ ေလလာမႈအစအစဥ၏ အပငးတစပငးအျဖစ ေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကရမည။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကသည ကားမေရးရာ အေလးဂ႐ျပေသာ ပစ၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားႏငအတ စမကနးသကေရာကမႈ ဒဏခရေသာ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစႏင အဆျပထားေသာ စမကနးမား၏ ဆးကးမားက ရာေဖြ သတမတ သည။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကသည စမကနးဧရယာအတြငး ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အေျခခ လမႈစးပြားရာဇဝငက ပပးေပးသည။ထမမက အေျခခ လမႈစးပြား ဝနေဆာငမႈမားက အကးရေအာင ၎တ႔ မညသ႔ ခဥးကပရယႏငသညက ဆနးစစသည။ အပစတစဖြ ႔ျခငးစ၏ လမႈဆငရာ၊ ယဥေကးမႈဆငရာ၊စးပြားေရး အေျခအေနမား အေပၚ စမကနး၏ ေရတ ေရရည၊ တက႐က၊ သြယဝက၊ ေကာငးကး ဆးကးမားက ဆနးစစသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒ စညးမညးစညးကမးမားက မညသည ဌာေနတငးရငးသားတ႔က စတင လပေဆာငသညက ဆနးစစသည။ စမကနးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ စးရမမႈမား၊ ျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင လအပမည အရငးအျမစ လအပခကမား၊ ခဥးကပမႈမားက ဆနးစစမည။

၁၅။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခက၏ နားလညလြယမႈႏင အေသးစတအဆငမားသည အဆျပထားေသာ စမကနး၏႐ႈပေထြးမႈႏင တက႐ကအခးက႐မမက ဌာေနတငးရငးသားတ႔အေပၚ သကေရာက ႏငသည စမကနး အလားအလာမား၏ သေဘာသဘာဝႏငလညး တက႐က သကဆငသည။

၃။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငး

၁၆။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကႏင ဆနးစစေလလာခကမားက အဆျပထားေသာ စမကနးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားေပၚတြင ေကာငးကး (သ႕) ဆးကး သကေရာကမႈရသညဟ ညႊနျပေနလင ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားႏငအတ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကအရ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP) တစခ ျပငဆငရမည။ ၎အစအစဥတြင (၁) ယဥေကးမႈႏငဆေလာသည အကးအျမတမားက ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားရရန ေသခာေစသည အစအမမား သတမတျပဌာနးျခငး (၂) ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကႏငေခရသည ဆးကးမားက အတညျပေသာအခါ ၎ဆးကးမားက ေရာငရားႏင ရန အတကႏငဆး လပေဆာငျခငး တ႔ပါဝငသည။ ေရာငရားရန မတကႏငပါက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မားဆငရာ အစအစဥသည စမကနး၏ ဆးကးသကေရာကမႈက ေရာငရား၊ ေလာက၊ နညးပါးသကသာေစရန စသညအစအမမားအား ေဖာထတရ မည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ၏ နားလညလြယမႈႏင အေသးစတအဆငမားသည သကေရာကမႈ၏ သေဘာသဘာဝေပၚ မတည၍ ကြျပားသြားမည။ ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသသည (IPP)၏ အေၾကာငးအရာမားက စမကနး ဒဇငးအတြငး ေပါငးစပထညသြငးမည ျဖစသည။

86

၁၇။ အကယ၍ စမကနး၏ တက႐ကေကာငးကးမားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ျဖစေနပါက (သ႔မဟတ) ေကာငးကးမားသာ ျဖစေပၚသညဟ ရာေဖြေတြ႔ရပါက (IPP) ၏ အေၾကာငးအရာမားက စမကနး ဒဇငး အတြငး ပါဝငေစရမည။ ဤအေျခအေန၌ စမကနးမတတမးမားတြင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ ေဘးကငး လၿခေရးစနစသည စမကနးႏင မညသ႔ အဝငသညက ေဖာျပသည အႏစခပ ပါဝငရမည။ အထးသျဖင လအပခကမားက မညသ႕ ျဖညဆညးမည၊ စမကနး ဒဇငးတြင အကးအျမတမားက မညသ႔ေပါငးစပမညက ရငးျပေပးသည။

၁၈။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အေသးစတအစအမ စစတမးႏင အေသးစတ တညေဆာကပ ဒဇငး အၿပးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥက အသစျပျပင မြမးမသည။ ၎အစအစဥသည စမကနး အစတအပငးတစခစ(သ ႔) စမကနးခြမား၏ အခနသတမတခကအတငး အေကာငအထညေဖာမႈႏင စာခပပါ အခကမားက လကနာသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈ ေရာငရားရန ေလာပါး သကသာေစေရး အစအမမားႏင ယဥေကးမႈအရ သငတငသည ဖြ႔ၿဖးေရး အကးအျမတမားက တးပြားေစသည အစအမ စသညတ႔က ထနးညႇေပးသည။သ႔ေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ မၾကမးတြင တကစြာ ေဖာျပထားသည သေဘာတညခကပါ ရလဒမားကမ ေလာခ (သ႔) နမကေစ၍ မရေပ။ အကယ၍ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစ အပစအသစက သတမတျပဌာနးၿပးပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အၿပးသတအစအစဥ မတငမ အဓပၸယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈက ၎အပစမားႏင လပေဆာငရန လအပသည။

၁၉။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကႏင ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ ျပငဆငရန အရညအခငးျပညဝျပး အေတြ႔အၾကမားသည ကၽြမးကငသ ပညာရငမားက အသးျပမည ျဖစသည။ လြနစြာ႐ႈပေထြး၍ အထခကမခႏငေသာ စမကနးမားအတြက စမကနးႏင လးဝ အကးစးပြား ပတသကဆကစပျခငးမရသည လြပလပေသာ ပညာရငအၾကေပးအဖြ႔က စမကနး ႀကတင ျပငဆငစဥႏင အေကာငထညေဖာစဥတြင ေခၚယအသးျပမည ျဖစသည။ လြနစြာ႐ႈပေထြး၍ အထခကမခႏငေသာ မညသည စမကနးအတြကမဆ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ပညာရငအၾကေပးအဖြ႔ လအပမညျဖစ သည။

၄။ သတငးအခကအလကမား ထတျပနျခငး

၂ဝ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝကဆကေပၚတြင ထတျပနရနအတြက ေအာကေဖာျပပါ မတတမးမားက ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ တငျပေပးရမည။

(၁) လမႈ သကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစခက အပါအဝင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ တငသြငးေသာ ဌာေန တငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမၾကမး (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆင ရာ အစစဥေရးဆြျခငး မေဘာငမား

(၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အေခာသတ

(၃) အသစ(သ႔) အသစျပျပငခကမားထညသြငးထားေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ဆငရာ အစအစဥႏင စမကနး အေကာငထညေဖာေနစဥအတြငး ျပနလညျပငဆငထားသည မနကနေသာ လပငနး အစအစဥ (အကယ၍ ရခလင)

(၄) ေစာငၾကညစစေဆးမႈ အစရငခစာမား

၂၁။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ သငေလာသည သတငးအခကအလကမားက ထခကခရသ ဌာေနတငးရငး သား မးႏြယစမားႏင အျခား ပါဝငပတသကသမား အဆငေျပႏငမည ေနရာတြင အမားနားလညႏငသည ဘာသာစကား ျဖင ၎တ႔ထသ႔ အခနမန ေပးပ႔ရမည ျဖစသည။ အကယ၍ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားသည စာေပမတကကၽြမးပါ

87

က အျခားသငေလာေသာ ဆကသြယေရးနညးလမးမားက အသးျပရမည ျဖစသည။

၅။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

၂၂။ စမကနး၏ ပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငခကႏင ပတသက၍ ထခကခရမည ဌာေနတငးရငးသားမား၏ စးရမမႈမား၊ တငတနးခကမား၊ နစနာခကမားက ေျဖရငးရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည နစနာခကေျဖေလာေရး စနစက တညေဆာကရမည ျဖစသည။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစက စမကနး၏ ေဘးျဖစႏငေျခႏင ဆးဝါးေသာ အကးသကေရာကမားအတငးအတာႏင ကကညေစရန လပေဆာငေပးသငသည။ ၎စနစသည ထခကခရေသာ လမား၏ စးရမမႈမား၊ တငတနးခကမားက ခကခငးေျဖရငးေဖာထတေပးသငသည။ ထသ႔လပေဆာင ရာတြင အမားနားလညႏငေသာ ပြငလငးျမငသာမႈရသည လပငနးစဥ ျဖစရနလအပျပး ကားမလမႈေရးရာမားက တန႔ျပန ေဆာငရြကေပးေသာ၊ ယဥေကးမႈႏင ေလာညေသာ၊ ထခကခရေသာသအားလး အလြယတက လကလမးမ ႏငေသာ၊ ဒဏတပျခငးႏငကနကစရတလးဝမရသည လပငနးစဥျဖစရမည ျဖစသည။ ၎စနစသည ႏငင၏ တရားေရးဆငရာ (သ႔) စမအပခပေရးဆငရာအရ ေျဖရငးေပးမႈမားက ေတာငးခခြငအား ဟန႔တားထားျခငး မျပသငေပ။ ၎စနစႏင ပတသက၍ ထခကခရေသာသမားက သငတငေလာကပတစြာ အေၾကာငးၾကားေပးရမည ျဖစသည။

၆။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး

၂၃။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အေကာငထည ေဖာျခငးဆငရာ တးတကမႈက ေစာငၾကညတငးတာမည ျဖစသည။ ေစာငၾကညေရးလပငနးစဥမားက စမကနး၏ ေဘးျဖစႏငေခႏင သကေရာကမႈ ပမာဏအတငး ကကညေစရန လပေဆာငမည။ လပကငေဆာငရြကခကက ေျခရာခ မတသားထားသည အျပင ေမာမနးထားသည ရလဒမားရရေရးဆသ႔ တးတကလာမႈ၊ ဌာေနတငးရငးသား မား ဆငရာ အစအစဥ ျပညစကကညမႈက ဆနးစစရနအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည စစမးစစေဆးမႈမားက ေဆာငရြကရမည ျဖစသည။ သသာထငရားသည ပတဝနးကငဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစလာႏငေခရ သည စမကနးမားအတြကမ အရညအခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားသည ျပငပကၽြမးကငသမား (သ႔) လပရည ကငရညရသည NGO မားမ ၎၏ ေစာငၾကညေလလာေရး သတငးအခကမားအား ဆနးစစေစမည ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ ေစာငၾကညေလလာမႈရလဒမားက မတတမးတငမညျဖစၿပး လအပသည မနကနေသာ လပငနးစဥမားက ေဖာထတ၍ ၎တ႔က ျပနလညျပငဆငေရးဆြထားသည လပငနးအစအစဥတြင ထညသြငးသြား မည ျဖစသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ထမနကနသည လပငနးစဥမားက အေကာငထညေဖာကာ ၎လပငနး စဥမား အကးထေရာကမႈရသညက ေသခာေစရန ဆကလကေစာငၾကညသြားမည ျဖစသည။

၂၄။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ကာလအပငးအျခားအလက ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားက ျပငဆငရ မညျဖစသည။ ထအစရငခစာမားတြင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အေကာငအထညေဖာျခငး၏ တးတကမႈမား၊ တငတနးခကမား၊ ျပငဆငခကလပငနးစဥမား ေဖာျပပါရသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ႏစဝက ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမားက တငသြငးရမညျဖစသည။ ေစာငၾကညမႈ လအပခကမား၏ ကနကစရတက စမကနးဘတဂကမားတြင ထညသြငးထားေပလမမည။

၇။ ေမာလငမထားေသာဆးကးသကေရာကမႈမား

၂၅။ ေျပာငးလမႈတစခ ျပလပလကျခငးျဖင စမကနးအေကာငအထညေဖာစဥကာလတြင ေမာလငမထားေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားႀကေတြ႔ေနရသညဟသသာလာပါကေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ မ လမႈ သကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစခက ႏင အသစျပျပငခကမားထညသြငးထားေသာ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥအသစက လပေဆာငရ မည။

88

င။ အထးလအပခကမား

၁။ ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငမႈမား၊ ေျမယာမားႏင သဘာဝအရငးအျမစမား

၂၆။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားသည ေျမယာ၊ သစေတာမား၊ ေရ၊ ေတာ႐ငးတရစၧာနမားႏင သဘာဝအရငး အျမစမားက လြနစြာအစြအလမးႀကးၾကသည။ ထ႔ေၾကာင စမကနးသည ၎တ႔တြယတာသည အရာမားက ထခက လာလင အထးစဥးစားလပေဆာငခကမားက ကငသးရမညျဖစသည။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆငရာ ဆနးစစခကႏင အသစျပျပငခကမား ထညသြငးထားေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥက လပေဆာငေနေသာ ဤအေျခအေနတြင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ေအာကပါကစၥရပမားက လကနာ ေဆာငရြကရမည။

(၁) ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ တစဥးခငး (သ႔) အမားႏင ဆငေသာ အစဥလာရပငခြငမား။ ၎ရပငခြင မားသည ဌာေနတငးရငးသားတ႔ မရးဖလာ ပငဆငထားေသာ (သ႔) အစဥအဆက အသးျပၾကေသာ၊ ေနရာယထားၾကေသာ ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငမႈမား၊ ေျမယာမား၊ နယေျမမားျဖစၿပး ၎တ႕ ယဥေကးမႈႏင အသကေမြးဝမးေကာငးစနစမား ေရရညျဖစတညေရးအတြက အသကတမ အေရးႀကး လသည။

(၂) ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငမႈမား၊ ေျမယာမား၊ နယေျမမားႏင အရငးအျမစမား က တရားမဝင ခဥးနငးဝငေရာကျခငး၊ ကးေကာျခငးတ႔မ ကာကြယျခငး

(၃) ေျမယာမား၊ အရငးအျမစမားထားရသည တငးရငးသားတ႔၏ ယဥေကးမႈဆငရာ ၊ ယၾကညကး ကြယမႈဆငရာ တနဖးမား

(၄) ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ သဘာဝအရငးအျမစ စမခန႔ခြမႈအေလအကငမားႏင ၎အေလအကင မား ရငသနတညတေရး

(၅) ၎တ႔၏နယေျမမားမ ဖယရားခရေသာ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငး စနစ မား ျပနလညတညေထာငေပးေရး

၂၇။ အကယ၍ စမကနးတြင ဌာေနတငးရငးသားတ႔ မရးဖလာ ပငဆငထားေသာ (သ႔) အစဥအဆက အသးျပၾက ေသာ၊ ေနရာယထားၾကေသာ ေျမယာႏင နယပယမားက တရားဝင(ဥပေဒအရ) အသအမတျပသည အခြငအေရးမား တညေထာငေပးႏငသည လပငနးေဆာငရြကခကမား ပါရလင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ၎ေျမယာမားႏင ပတသကသည အစဥအလာအခြငအေရးမား၊ဘးစဥေဘာငဆက ပငဆငမႈမားက တရားဝင အသအမတျပသည လပငနးအစစဥတစရပအား IPP တြင ထညသြငးေပါငးစပေပးရမည။ ၎လပငနးအစစဥက ပမနအားျဖင စမကနး အေကာငအထညမေဖာခင လပေဆာငေလရေသာလညး အခ႕ေနရာမားတြင စမကနးႏငအတ လပေဆာငေလရသည။ ဤကသ႔ ဥပေဒအရ အသအမတျပမႈသည ေအာကပါပစမားအတငး ျဖစရမည။

(၁) ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အစဥအဆက ေျမယာအသးျပရယသည စနစက ဥပေဒအရ အျပညအဝ အသအမတ ျပေပးျခငး

(၂) အစဥအဆကအသးျပခြငအား ဘပင (သ႔) တစဥးတညးပင အခြငအေရးအျဖစ ေျပာငးလပစျခငး။

၂၈။ အထကပါ ေရြးခယမႈႏစရပလးက ေဆာငရြကရန အမးသားဥပေဒအရ မျဖစႏငလင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP)သည လပငနးအစစဥတစခ ပါရရၿပး ၎သည ေရရည အစဥအလာအရ အသးျပခြငက ဥပေဒအရ အသအမတျပရမည။

၂၉။ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစက ဆးကးသကေရာကရန အလားအလာရေသာ စမကနးမားအတြက ေခးငားသ/၀န

89

ေဆာငမႈသးစြသသည အဓပၸါယရေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈျပရာတြင ထသမား၏ အသေပးပါဝင ေဆာငရြကမႈရေၾကာငး ေသခာေစရမည။ (ဥပမာ) အဆျပထားသည ေလာခေရး အစအမမား၊ စမကနး အကးအျမတခြေဝျခငးမား၊ အေကာင အထညေဖာမႈ အစအစဥမား စသည။

၂။ ထခကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစအသငးအဝငး၏ ခြငျပခက

၃ဝ။ စမကနးလပေဆာငခကမားသည ေအာကပါအတငး ျဖစေနေသာအခါ ဌာေနတငးရငးသားတ ႔သည အမားအားျဖင ထခကလြယၾကသည။ (၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသပညာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေအာင လပေဆာငျခငး (၂) မရးဖလာ ေနထငလာခၾကသည နယေျမ ေဒသမား (သ ႔) အစဥအလာအရ ေနသားကေနသည အရပေဒသမ ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး (၃) ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမား၏ ဥပဓအမတလကၡဏာႏင မးႏြယစအသငးအဝငးက သတမတျပဌာနးေပးသည အသကေမြး ဝမးေကာငး သ ႔မဟတ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးႏင ယ ၾကညကးကြယမႈအရ အသးျပရေသာ မ႐းဖလာ ဆကခသည နယေျမအဝနးအဝငးအတြငးရ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာငရြကျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

၃၁။ မဝါဒလကေတြ႕ကငသးမႈအရ ၾကညလင အကးဆကမားသကေရာကမည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မား၏ သေဘာတညခကဆသညမာ သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက စေပါငးေဖာျပသည ေဖာျပခက ပငျဖစၿပး စမကနးလပငနးစဥမားက တစဥးခငးျဖစေစ၊ တရားဝငအသအမတျပထားေသာ ကယစားျပ သမျဖစေစ၊ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစအသငးအဝငးအမားစမ ေထာကခမႈျဖငျဖစေစ သေဘာတညျခငးက ရညၫႊနးသည။ (စာပဒ ၃ဝ) အခ႕ေသာ လတစဥးခငးႏင အပစမားက စမကနးလပငနးမားက ဆန႔ကငကန႔ကြကၾကသည တငေအာင ရပရြာ အသငးအဝငး တစခလးက ကယကယျပန႔ျပန႔ေထာကခၾကျခငးမားလညး ျဖစႏငသည။

၃၂။ ရပရြာအသငးအဝငး၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ေထာကခမႈက ရၿပးေသာအခါ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင စာရြကစာတမးမား ပပးေပးရမည။ ၎မတတမးမားသည ဌာေနတငးရငးသားမား၊ဌာေနတငးရငးသားအဖြ႔မားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈရလဒ အေသးစတက ေဖာျပသည။ ၎တြင (၁) SIA ေတြ႔ရခကမား (၂) ဌာေနတငးရငးသား မားႏင အဓပၸါယရေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈျဖစစဥမား (၃) စမကနး၏ ဒဇငးျပငဆင မြမးမခကအပါအဝင ထပမျဖညစြကေသာ အစအမမား ။ (၎ အစအမမားသည ဆးကးမားက ေျဖရငးကာ ယဥေကးမႈႏင ေလာညသည အကးအျမတမားက ေပးသည) (၄) စမကနးအား အေကာငအထညေဖာစဥ၊ ေလလာေစာငၾကညစဥ အကျဖတစဥအတြငး ဌာေနတငးရငးသား အသငးအဝငး၏ ေဆြးေႏြးမႈ၊ ပါဝငမႈရေၾကာငး ေထာကခခကမား (၅) ဌာေနတငးရငးသားမား၊ ဌာေနတငးရငးသားအဖြ႔မားႏင သေဘာတညထားသည အေၾကာငးအရာမားတ႔ ပါဝငသည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ ၎ေစစပညႇႏႈငးမႈျဖစစဥ မတတမးမားက ျပနလညသးသပေစႏငရန တငသြငး ရမညျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ကယပင စစေဆးမႈမားအရ ရပရြာ အသငးအဝငး၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ေထာကခမႈရေၾကာငး ေသခာေစမည။ ၎ေထာကခခကမရေသာ စမကနးမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက ပပးလမ မညမဟတေပ။

၃၃။ ထခကခစားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသတ႔ စမကနး၏ ဒဇငးႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ လပငနးေဆာငရြကခကမားႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP)ႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး အႀကးအကယ ကြျပားမႈမား၊ သေဘာထား မတကဆငမႈမား ရလာေသာအခါ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ယၾကညမႈ အေျခခ ေစစပညႇႏႈငး မႈမား လပေဆာငရေပလမမည။ အထကတြငပါဝငေသာ လပငနးေဆာငရြကခကမားသည အသပညာႏင ယဥေကး မႈဆငရာ အရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေအာင လပေဆာငျခငး၊ ေနသားကေနသည အရပေဒသမ ဌာေန တငးရငးသားမား ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာငရြကျခငး တ႔ျဖစသည။

90

၃၄။ ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေစရန လပေဆာငျခငး။ အကယ၍ စမကနးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသပညာႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားက စးပြားေရးအရ တးတကရန လပေဆာငပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ထခကခစားရသည ရပရြာလထက (၁) တငးျပည၏ ျပဌာနးဥပေဒ၊ အစဥလာဥပေဒေအာကတြင ၎အေမြအႏစမားအား ခဥးကပႏငသည အခြငအေရး (၂) အဆျပထားေသာ စးပြားေရး ဖြ ႔ ၿဖးမႈမား၏ သေဘာသဘာဝႏင နယပယအကယအဝနး၊ ၎ဖြ႕ ၿဖးမႈ တြင ပါဝငေသာ(သ႕) စတဝငစားေသာအဖြ႔အစညးမား (၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသကေမြး ဝမးေကာငး၊ ပတဝနးကင၊ ႏင ယငးသ႔ေသာ အေမြအႏစမားေပၚတြင သကေရာကလာႏငသည ထခကမႈမား ႏင ပတသကၿပး သတငးေပးထားရမည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP)၌ သေဘာတညမႈပါ အေၾကာငးအရာမားက ထငဟပေနေစၿပး ယဥေကးမႈႏငဆေလာသည စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈမားမ ဆငးသကလာမည အကးအျမတမားက ညညမမ ခြေဝရရႏငေအာင စမေပးမည အစအစဥမား ပါရေပလမမည။

၃၅။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက ေနရာေရႊ႕ေျပာငးေပးျခငး။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ေနရာေရႊ႕ေျပာငးေစမႈက ေရာင႐ားရန အစားထး စမကနးဒဇငးမား တကႏငသမ ျပငဆငထားရမည။ ၎ေရႊ႕ေျပာငးေစမႈသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဥပဓအမတ လကၡဏာ၊ ယဥေကးမႈ၊ အစဥအဆကလပကငလာသည အသကေမြးဝမးေကာငးမားက ဆးကးမား သကေရာကေစသည။ ယငးသ႔ေသာ ဆးကးမားက ေရာငလႊ၍ မရႏငလင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ျပနလညေနရာခထားေရး အစစဥႏင ေရာေႏာေပါငးစပထားသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ တစခ ျပငဆငထားရမည ျဖစသည။ ၎ေပါငးစပထားသည အစအစဥသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ႏစၿခကသည ယဥေကးမႈမား ႏင ကကညကာ ေျမယာအေျချပ ေနရာခထာေရး ဗဟာတစခ ပါဝငရေပလမမည။ ျဖစႏငမညဆပါက ထအစအစဥ သည ေနရာ ေရႊ႕ေျပာငးမႈ ရပဆငးလကလင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအား ၎တ႔ မ႐းဖလာဆကခခၾကသည၊ အစဥအဆက အသးျပခၾကသည ေျမယာ၊ နယေျမမားဆသ႔ ျပနလာႏငေအာင လပေဆာငေပးရမည။ လအပပါက ၎ေနရာမားက ျပနလညအေျခခႏငရန ပပး ကညေပးရမည။

၃၆။ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေအာင လပေဆာငျခငး။ အကယ၍ စမကနးတြင အစဥအလာရ လပကငလာခသည နယေျမမားအတြငးရ ဓာတသတမား၊ ဟကဒ႐ကာဗြန၊ သစေတာ၊ ေရေျမ၊ အမလက နယေျမမား၊ ငါးဖမးရာ နယေျမမား စသည သဘာဝ အရငးအျမစမားက စးပြားေရးအရ တးတကေအာင လပေဆာငပါက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင ထခကခစားရသည ရပရြာလထက (၁) တငးျပည၏ ျပဌာနး ဥပေဒ၊ အစဥလာဥပေဒေအာကတြင ၎အရငးအျမစမားအား ခဥးကပႏငသည အခြငအေရး (၂) အဆျပထားေသာ စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးမႈမား၏ သေဘာသဘာဝႏင နယပယအကယအဝနး၊ ၎ဖြ႕ၿဖးမႈတြင ပါဝငေသာ(သ႕) စတဝငစား ေသာ အဖြ႔ အစညးမား (၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငး၊ ပတဝနးကငႏင ယငးသ ႔ေသာ အရငးအျမစမားေပၚတြင သကေရာကလာႏငသည ထခကမႈမား ႏင ပတသကၿပး သတငးေပး ထားရမည။ ဌာေန တငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ (IPP)၌ သေဘာတညမႈပါ အေၾကာငးအရာမားက ထငဟပေနေစၿပး ယဥေကးမႈႏငဆေလာသည စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈမားမ ဆငးသကလာမည အကးအျမတမားက ညညမမ ခြေဝရရႏငေအာင စမေပးမည အစအစဥမား ပါရေပလမမည။ ၎အကးအျမတမား သည ထခကခစားရသည ေျမပငရငမား၏ မရငး ပငဆငမႈႏင ည၍ေသာလညးေကာငး၊ ပသာ၍ ေသာလညးေကာငး ျဖစေစရမည။

91

၃။ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမား

(၃၇) ဌာေနတငးရငးသားမား အကးရေစေရး ဥးတညခကမားအျပင၊ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားသည အာရဖြ႕ၿဖး ေရးဘဏအား ၎တ႔၏ ဖြ႔ၿဖးေရး အစအမမားႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး ဗဟာအတြက ကည ေထာကပေပးရန ေတာငးဆႏငသည။ ယငးတြငေအာကတြင ပါဝငေသာ ကစၥရပမားကသ႔ စဥးေဆာငရြကမႈမားစြာ အတြက ေငြေၾကး အကအညေပးရနျဖစသည။

(၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အစဥအဆက(သ႔) မ႐းဖလာ ေျမယာပငဆငခြင(ဆကခခြင) စနစမားက ဥပေဒအရ အသအမတျပရန ေဒသဆငရာ ဥပေဒမားက ခငမာလာေစျခငး

(၂) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက ဖြ ႔ ၿဖးေရးအစအစဥဒဇငးမားႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး ဗဟာမားတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ သေဘာထားအျမငမား ေပါငးစပ ပါဝငေစျခငး ျဖငေသာလညးေကာငး၊ မဝါဒ၊ ဥပေဒ ျပျပငမႈမား ၊စြမးရည ျမႇငတငမႈမား၊ အဓပၸါယရေသာ တငပင ေဆြးေႏြးမႈမားမတဆင ဖြ ႔ ၿဖးေရး အစအစဥ အကးအျမတမား ပမ ျပညဝစြာ ရရေစျခငးျဖင ေသာလညးေကာငး ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားက ဖြ႔ၿဖးေရး ျဖစစဥတြင ပးေပါငးပါဝငမႈ တးပြား ေစျခငး

(၃) အစးရဥးေဆာငေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး အစအစဥမား မတဆင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဖြ႕ျဖးေရး ဥးစားေပးခကမားက ပပးေပးျခငး

(၄) ဌာေနတငးရငးသမား၊ လငယမား၊ ကေလးမား၏ အထးလအပခကမားအပါအဝင ဌာေန တငးရငးသား မးႏြယစမားၾကား ရေနေသာ ကားမေရးရာႏင မးဆက ျပနာမားက ေျဖရငး ျခငး

(၅) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈ၊ လဥးေရ တညေဆာကမႈ ပစ၊ ကားမေရးရာ၊ မးဆကဆငရာ ေတာစပမႈမား၊ လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ အငစတကးရငးမား၊ ထတလပမႈ စနစမား၊ ဘာသာေရး ဆငရာ ယၾကညမႈမား၊ အရငးအျမစသးစြမႈ ပစမားက မတတမးတင ထားရန ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မတတမးတစခ ျပငဆငျခငး

(၆) ဖြ႔ၿဖးေရး အစအစဥမား ျပငဆင၊ ေဆာငရြက၊ ေစာငၾကည၊ အကျဖတရန ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားႏင ၎တ႔၏ အဖြ႔အစညးမားက စြမးရည ျမႇငတငေပးျခငး

(၇) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအတြက ဖြ႔ၿဖးေရး ဝနေဆာငမႈမား ပပးေပးေသာ အစးရ ေအဂင စမား၏ စြမးရည တးတကအားေကာငးေစျခငး

(၈) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသပညာ အပါအဝင ဥာဏမပငခြငမားက တနဖးထား ထနးသမးျခငး

(၉) အစးရ၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖက အဖြ႔အစညးမား၊ ပဂၢလကက႑ၾကား ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဖြ ႔ ၿဖးေရး အစအစဥမား တးတက ေကာငးမြနေစရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး။

92

ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အႏစခပ

အႏစခပသည ႀကတငကာကြယမႈဆငရာ လအပခကမား (၃) ၏ အပငးတစပငး ျဖစသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကမႈရသည စမကနးအားလးအတြက ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥလအပသည။ အစအစဥအေသးစတအခကမားက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား အေပၚ ျဖစလာႏငသည သသာထငရားေသာ သကေရာကမႈမားႏင ေလာညစြာလပေဆာငသည။ ေအာကတြင ေဖာျပထားသကသ႔ အစစဥတက ျဖစေစရန မလအပေသာလညး အၾကမးဖဥးေဖာျပခက၏ ထေရာကေသာ ႐ႈေထာငမားသည ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ ျပငဆငရာတြင လမးညႊနေပးသည။

က။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အႏစခပ

ဤအပငးသည အဓကကေသာ အခကမား၊ သသာထငရားသည ေတြ႔ရခကမားႏင အၾကျပေထာကခ ထားသည လပငနးမားက တကစြာ ေဖာျပေပးထားသည။

ခ။ စမကနးဆငရာ ေဖာျပခက

ဤအပငးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားအေပၚ သကေရာကမႈမားျဖစေစသည လပငနးစဥမား၊ စမကနး ျဖညစြကခကမားဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမား စသည စမကနးဆငရာ ေယဘယေဖာျပခက ပါရသညအျပင စမကနး ဧရယာ သတမတျခငးလညး ပါဝငသည။

ဂ။ လမႈေရးရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခက

ဤအပငးသည

(၁) စမကနးႏငဆကစပေနေသာ အေျခအေနတြင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမားႏငသကဆငေသာ တရားေရးရာ၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာငမားက ျပနလညသးသပျခငး

(၂) ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစအသငးအဝငးမား၏ လဥးေရဆငရာ၊ လမႈေရးရာ၊ ယဥေကးမႈေရးရာ၊ ႏငငေရးရာ ဝေသသလကၡဏာမားႏင သကဆငသည အေျခခသတငးအခက မားေပးျခငး (၎တ႔ မ႐းဖလာ ပငဆငၾကေသာ (သ႔) အစဥအဆက အသးျပ ေနထင လပကငခၾကသည ေျမယာ၊ နယေျမေဒသ ႏင ၎တ႔ မခ ေနၾကရသည သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစ စသညတ႔ အပါအဝင)

(၃) စမကနး၏ အဓကကေသာပတသကဆကစပသမားက ေဖာထတျခငး၊ စမကနး ျပငဆငစဥႏင အေကာငထည ေဖာစဥ အဆငတစဆငခငးစတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားႏင အဓပၸာယ ျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမား အတြက ယဥေကးမႈအရသငေလာၿပး ကားမေရးရာ ထခကမခ ႏငသည လပငနးစဥမားက အေသးစတရငးလငးေဖာျပျခငး၊ ျပနလညသးသပခကႏင အေျခခ သတငးအခကမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး

(၄) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလအမားႏင အဓပၸာယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမား၊ စမကနး၏ ျဖစေပၚလာႏငသည ေကာငးကး/ဆးကးရလဒမား စသညတ႔က ဆနးစစျခငး။ သးျခားအေျခအေန တစခအတြငး ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ အသငးအဝငးအေပၚ သကေရာကလာ ႏငသည ေဘးျဖစႏငေျခမား၊ ထခကလြယမႈမား၊ ကားမေရးရာ အထခကမခ ႏငမႈမား စသညတ႔ကသ႔ ေသာ ျဖစေပၚလာႏငသည ဆးကးသကေရာကမႈမားက ဆးျဖတျပ႒ာနးေပးျခငး။ ေျမယာ၊ သဘာဝ ရငးျမစမား၊ ၎တ႔ေနထငရာ လမႈအသကအဝနး၊ ေဒသဆငရာ (သ႔) အမးသားေရး အဖြ႕အစညးမားမ

93

အျခားေသာ လမႈေရးအပစအဖြ႔မားႏင ဆကစပခြင မရရျခငး။

(၅) ၎တ႔၏ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ယဥေကးမႈ အေျခအေနမားအေပၚ စမကနးသကေရာကမႈမားႏင ပတသကၿပး ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား၏ အျမငမားႏင စမကနးအေပၚ အျမင မားက ကားမေရးရာ ထခကမခႏငသည ဆနးစစခကပစ ပါဝငျခငး။

(၆) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလထမားႏင အဓပၸာယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈေပၚအေျခခ၍ ဆးကး ရလဒမားက ေရာငရားရန လအပေသာ အစအမမားက သတမတျပဌာနးေပးျခငး၊ အၾကျပျခငး (သ႔) အကယ၍ အထကပါအစအမမားက လပေဆာငရန မျဖစႏငပါက အဆပါဆးကးမား နညးပါးေစ ရန၊ ေလာကေစရနႏင နစနာမႈမားက ေလာေၾကးေပးရန အစအမမားက သတမတ ျပ႒ာနးေပးျခငး၊ ထသ႔လပေဆာငရာတြငလညး ယဥေကးမႈအရ ေလာညေသာ အကးအျမတမားက ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစလထမား ရရေစရန ေသခာေစျခငး။

ဃ။ သတငးအခကအလကမား ထတျပနျခငး၊ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကျခငး

ဤအပငးသည

(၁) ထခကခရသညဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားႏင စမကနးႀကတငျပငဆငစဥတြင ေဆာငရြကေသာ သတငး အခကအလကမား ထတျပနျခငး၊ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာင ရြကျခငး လပငနးမား က ေဖာျပျခငး

(၂) လမႈေရးဆငရာ အကးသကေရာကမႈ ဆနးစစခက ရလဒမားအေပၚ ၎တ႔၏ထငျမငခကမားက အႏစ ခပေဖာျပျခငး၊ တငပငေဆြးေႏြးစဥအတြငး ျဖစေပၚလာသည စးရမပပနမႈမားက ေဖာထတျခငး ႏင ၎စးရမပပနမႈမားက စမကနး ဒဇငးေရးဆြရာတြင မညကသ႔ ေျဖရငးေပးရမညက ျပဌာနး ေပးျခငး

(၃) လထ၏ေထာကခမႈကယကယျပန႔ျပန႔လအပသည စမကနးလပငနးစဥမားအတြက ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလထမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈ ရလဒမား၊ အဆပါ တငပင ေဆြးေႏြးမႈမားမ ေပၚထြကလာသည သေဘာတညခကမား၊ အဆပါလပငနးစဥမား၏ သကေရာကမႈမားက ေျဖရငး ေပးသည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အစအမမား စသညတ႔က မတတမးတငျခငး

(၄) စမကနးအေကာငထညေဖာစဥတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား ပါဝငေဆာငရြကမႈမားက ေသခာေစရန အသးျပရသည တငပငေဆြးေႏြးေရးႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကေရးဆငရာ စနစ မားအား ေဖာျပေပးျခငး

(၅) အၿပးသတ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာအစအစဥႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ဆငရာအစစဥမ ၾကမးက ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆသ ႔ ထတျပန ေၾကညာေပးျခငး

စသညတ႔က လပေဆာငသည။

င။ အကးအျမတဆငရာ အစအမမား

ဤအပငးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား လမႈေရး၊ စးပြားေရး အကးအျမတမား ရရရန ေသခာ ေစသည (ယဥေကးမႈအရ ေလာညၿပး ကားမအရြယစ စတဝငစားသည) အစအမမားက သတမတျပ႒ာနးေပးသည။

94

စ။ ဆးကးမား ေလာပါးေစသည အစအမမား

ဤအပငးသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ေရာငရားရန အစ အမမားက သတမတျပဌာနးေပးသည။ ထသ႔ေရာငရားရန မျဖစႏငေသာ ေနရာမားတြင ေရာငၾကဥ၍မရႏငေသာ ဆးကး သကေရာကမႈမားက နညးပါးေစရန၊ ေလာကေစရနႏင နစနာမႈမားက ေလာေၾကးေပးရန အစအမမားက ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစတစဥးခငးစအတြက သတမတျပဌာနးေပးျခငး။

ဆ။ စြမးရညျမႇငတငျခငး

ဤအပငးသည စမကနးနယေျမအတြငး ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား၏ ျပနာရပမားက ေျဖရငး ေပးသည အစးရအဖြ႔အစညးမား၏ လမႈေရး၊ တရားေရးႏင ပညာရပဆငရာ စြမးရညမားက ခငမာအားေကာငးေစရန အစအမမား၊ စမကနးနယေျမအတြငးရ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစဆငရာ အဖြ႔အစညးမားက ၎တ႔၏ ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအား ထထေရာကေရာက ကယစားျပႏငေစရန အစအမမား စသညတ႔က သတမတ ျပဌာနးေပးသည။

ဇ။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

ဤအပငးသည ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား၏ မေကနပမႈမားက ေျဖေလာေပးသည လပထးလပနညးမားက ေဖာျပေပးသည။ ထ႔ျပင အဆပါလပထးလပနညးမားအား ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား မညသ႔ မညပ လကလမးမႏငသညက ရငးလငးေဖာျပေပးထားသည။

ဈ။ ေစာငၾကညေလလာျခငး၊ အစရငချခငး ႏင အကျဖတျခငး

ဤအပငးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ အေကာငထညေဖာျခငးအား ေစာငၾကည ေလလာျခငးႏင အကျဖတသးသပျခငးအတြက စမကနးႏင သငေလာေသာ ႏႈငးယဥစရာ စသတမတခကမား၊ စနစမားက ေဖာျပသည။ ၎သည ေစာငၾကညေလလာေရး၊ အကျဖတေရးဆငရာ အစရငခစာမား ႀကတင ျပငဆငျခငးႏင တရားဝငေစရန ျပလပျခငးတ႔တြင ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား ပါဝငေဆာငရြက ေရးအတြက အစအစဥမားက သတမတျပဌာနးေပးသည။

ည။ အဖြ႔အစညးဆငရာ အစစဥမား

ဤအပငးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ၏ အမးမးေသာ အစအမမားက လပ ေဆာငရန အတြက အဖြ႕အစညးဆငရာ အစအစဥတာဝနမား ၊ နညးစနစမားက ေဖာျပေပးသည။၎သည ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥလပငနးမားကေဆာငရြကရာတြင ဆကစပေနသည ေဒသဆငရာ အဖြ႔အစညးမားႏင အနဂအမား ပါဝငသည လပငနးက ေဖာျပေပးသည။

တ။ ဘကဂကႏင ဘ႑ာေရး

ဤအပငးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥတြင ေဖာျပထားသည လပငနးစဥ အားလးအတြက ခြေဝထားေသာ ဘကဂကမား ေပးအပသည။

95

ေနာကဆကတြ ၄။ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ေငြေၾကးေထာကပမႈ ပစကြမား အတြက အထးလအပခကမား

က။ မတဆက

၁။ ေငြေၾကးေခးငားမႈ ပစအမးမးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ထတကနမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအတြက ၎၏ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားအတြငး အားလးပါဝငေသာ ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးက ျမႇငတငေပးရန အဓက အေရးပါေသာ အရာမား ျဖစၾကသည။ စမကနးေခးေငြသတမတခက (စႏႈနး)အျပင ပ႐ဂရမေခးေငြမား၊ က႑အလက ေငြေၾကးေထာကပမႈမား၊ ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ(ဝနေဆာငမႈမား)၊ အေရးေပၚအကအညေခးေငြမား၊ ၾကားခဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား (FI)၊ ေကာပေရးရငး (အသငးအဖြ႕ႏငဆငေသာ) ေငြေၾကးေထာကပမႈမား အပါအဝင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အကအညအမးမးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ပပးေပးသည။ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၄ သည ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား လကနာရမည ေငြေၾကးေထာကပမႈ ပစကြမားအတြက အထးလအပခကမားက ေဖာျပေပး သည။

ခ။ အစအစဥဆငရာ ေခးငားမႈ

၂။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသည တက႐က(သ႔) သြယဝက ျဖစႏငေသာ အလားအလာရသည သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ (သ႔) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာ သကေရာကမႈမား (သ႔) ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားေပၚ သကေရာကမႈမားက အကျဖတမညျဖစသည။ ၎သည ပ႐ဂရမေခးေငြမား၏ ပပးမႈျဖင လပေဆာငေသာ မဝါဒေဆာငရြကခကမားႏင ဆကစပေနသည။ ထ ႔အျပင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရန သငေလာေသာ ေလာခေရး အစအမမားက ေဖာထတသတမတၿပး ၎ အစအမမားက ပ႐ဂရမ ဒဇငးတြင ထညသြငးေပါငးစပေပးရမည။သငေလာေသာ ေလာခေရး အစအမမား ပါဝငသည မဝါဒေဆာငရြက ခကတစခစ၏ သကေရာကမႈအလားအလာမားက ဇယားျဖင ျပငဆငရမည။ ၎ဇယား တြင သကေရာကမႈတစခစ၏ ျဖစႏငေျခ အတငးအတာ ညႊနျပခကႏင ေဝဖနသးသပခကအတြက အတခး အေၾကာငးျပခကမား ပါဝငသည။ ဗဟာ ေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက(SEA) က သငေလာသည ေနရာတြင အသးဝငစြာ ကငသးေကာငးသးႏင သည။

ဂ။ က႑အလကေခးငားမႈ

၃။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ စမကနး အတညမျပခင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ (သ႔) မမဆႏၵအေလာကမဟတ ပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာ သကေရာကမႈ အလားအလာမား (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားေပၚ သကေရာကမႈအလားအလာမားရသည က႑အလက ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ ေအာကပါ ကစၥရပမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင သေဘာတညမႈ ယထားရေပလမမည။ ၎တ႔မာ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ျပနလညသးသပမႈ မေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာင(သ႕) ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငး မေဘာငတ ႔ျဖစၿပး စမကနးခြ ေရြးခယမႈ၊ အမးအစားခြျခားျခငး ႏငဆနးစစျခငး၊ လမႈပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက၊ စမကနးခြမား၏ ေဘးကငးလၿခေရး အစအစဥမားက ျပငဆင ေဆာငရြကျခငးက လမးညႊနေပးသည။ ထမမက ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားသည လအပခကမားႏင ကကညေအာင ကညေပးသည။

၄။ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ျပနလညသးသပမႈ မေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာငႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငး မေဘာငတ႔သည (၁) စမကနးတစခ၊ ၎၏ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမားက ေဖာျပသည။(၂) အဆျပထားေသာ စမကနးလကေအာကတြင ေငြေၾကးေထာကပရမည စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား၏ ေယဘယအားျဖင ေမာလငထားေသာ

96

လမႈပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက ရငးျပသည။(၃) စမကနးခြမား စစေဆးျခငး၊အမးအစားခြျခားျခငး၊ ဆနးစစျခငး၊ စစဥျခငးႏင သကဆငေသာ လကနာရမည လအပခကမားက သတမတေပးသည။ ယငးသ႔ လပေဆာင ရာတြင ထခကခရသည ရပရြာလထမား၊ ပါဝငပတသကသမားႏင ေဆြးေႏြးရန စမမႈမား၊ သတငးအခကအလကထတျပနမႈ လအပခကမား၊ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား ေရြးခယရာတြင လအပမည ေဘးကငးလၿခေရး သတမတခကမား ပါရသည။ (၄) အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမား၊ အမးသားဥပေဒမားက အေကာငအထည ေဖာရန ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ၏ စြမးေဆာငရည ျပညစမႈက စစေဆးၿပး လအပခကမားက ေဖာထတသည။ (၅) ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး လအပခကမားက သတမတေပး သည။ (၆) အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ၏ တာဝနဝတရားမားက သတမတေပးသည။ ၎တာဝနဝတရားမားသည စမကနးခြမား ၏ ေဘးကငးလၿခေရး စာရြကစာတမးမားက ျပငဆငျခငး၊ အေကာင အထညေဖာျခငး၊ တးတကမႈက သးသပျခငးႏင ဆကစပသည။

၅။ စာပဒ ၄တြင ပါဝငသည အရာမားအျပင ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာငသည လမႈေရးအကးသက ေရာကမႈဆနးစစခကႏင သနးေခါငစာရငးေကာကယမႈ နညးလမးမားက ေဖာျပေပးသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ မားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငး မေဘာငသည စမကနးလပငနးမားက သကေရာကခ လထဆမ ျပညျပညဝဝ ေထာကခမႈ ရရေစေရးအတြက လအပခကမားက မတတမးျပသည ျဖစစဥအား သတမတေပးသည။ ေဘးကငး လၿခေရး လအပခကမား ၃၏ အပငး င (၂)တြင ပါရသည။ ဤ ေနာကဆကတြ၏ ပးတြပါ ၁၊၂၊၃သည ေထာကခခကေပးထားေသာ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ျပနလည သးသပမႈ မေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာငႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငး မေဘာငတ႔တြင ပါဝငသညအခကမားက ေဖာျပသည။ မတယထားရနမာ ေထာကခခကေပးထားေသာ ထအခကမားသည အစရငချခငးဆငရာ လမးညႊနခကသဖြယ ေဆာငရြကမညျဖစသည။ ႀကးပမးမႈ အတငးအတာ၊ ဆနးစစမႈ ပမာဏ၊ နားလညႏငစြမးႏင အေသးစတအဆငမားသည စမကနး၏ သေဘာသဘာဝႏင ဆးကးသကေရာကမႈ အတငးအတာေပၚ မတညသည။

၆။ က႑အလက ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနးအတြက ခြငျပခက ရေစရန စမကနးခြ နမနာ ပစတစခ (သ ႔) အမားအျပားက ေဖာထတၿပး ဥးစားေပးအကျဖတရေပမည။ ၎ စမကနးခြမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ သည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား အကျဖတခက အစရငခစာမား၊ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမား၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစစဥမား အပါအဝင သငေလာေသာ မတတမးမားကျပငဆငရမည။

၇။ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားေသာ လအပခကမားသည စမကနး လပေဆာငေန စဥ အတြငး ေဖာထတသတမတထားေသာ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား အားလးက သကေရာက သည။

၈။ အကယ၍ က႑အလက ရငးႏးျမႇပႏမႈတြင ျဖစႏငေျခရေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ၊ မမဆႏၵ အေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာ ဆးကးမား (သ႔) ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ သကေရာကမႈ မား က႑အလက မဝါဒမား၊ အစစဥမား၊ ပ႐ဂရမမား၏ ဖြ႔ၿဖးမႈ၊ ေျပာငးလမႈမား ပါဝငလင အပဒ၂တြင ေဖာျပထား ေသာ လအပခကမားက အသးခရမည။

ဃ။ (မတညေသာ ေခးငားမႈ ပစအမးမးက ေပါငးစပထားသည)ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ

၉။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ ဆးကး မား (သ႔) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ ဆးကးမား႐ေသာ ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစအတြက

97

ေခးငားသ/ ၀နေဆာငမႈသးစြသသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ၄ငးေခးငားမႈပစက အတညမျပမ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ျပနလညသးသပမႈ မေဘာင၊ ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာငႏင ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငးမေဘာငက သေဘာတညရမည။ ၎မေဘာငမားသည အမးအစား ခြျခားျခငးႏငဆနးစစျခငး၊ လမႈပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက၊ စမကနးအစတအပငးမား၊ စမကနးမား၊ စမကနးခြမား၏ ေဘးကငးလ ၿခေရး အစအစဥမားက ျပငဆငေဆာငရြကျခငးမားႏင ဆကဆငေသာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လအပခကမားက ရငးျပေပးသည။ ထ႔အျပင စာပဒ ၄ႏင ၅တြင ေဖာျပထားေသာ လအပခကမားက လကနာမည မေဘာငမားက ျပငဆငရမည။

၁ဝ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားေသာ လအပခကမား သည ျပငလြယေျပာငးလြယ႐ေသာ ေခးငားမႈပစ ျပငဆငအေကာငထညေဖာ လပေဆာငေနစဥအတြငး ေဖာထတ သတမတထားေသာ စမကနး၊ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား အားလးက သကေရာကသည။

င။ အေရးေပၚအကအည ေခးေငြမား

အေရးေပၚအကအည ေခးေငြမားအတြက ဘတအဖြ႔၏ အတညျပခက မရမ စခနမ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥႏင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥမားျပးစးဖ႔ျဖစႏငေျခမရပါ။ ဤအေျခအေနတြင စာပဒ ၄ႏင ၅တြင ေဖာျပထားေသာ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခကႏင ျပနလည သးသပမႈ မေဘာင၊ ျပနလညေနရာ ခထားေရး မေဘာငႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငးမေဘာငမား ျပငဆငရမညျဖစသည။ စမကနး လပေဆာင ေနစဥအတြငး ေဖာထတသတမတထားေသာ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမားသည ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားေသာ လအပခကမားက လကနာရမညျဖစသည။ ပဋပကၡ ျဖစေနေသာ နယပယမားရ စမကနးမားအတြက ဘတအဖြ႔၏ အတညျပခက မရမ စခနမ ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥႏင ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစစဥမားျပးစးရန ျဖစႏငေျခမရသျဖင ေဘးကငးလၿခေရး မေဘာငမားက တငသြငးရန စဥးစားရ ေပလမမည။

စ။ လကရအကအညမား

တညေထာငဆျဖစေသာ (သ႔) တညရၿပးသားျဖစေသာ စးပြားေရး ေဆာငရြကခကမားႏင အကအညမား ပါဝငေနသည စမကနးမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ စညးမဥးစညးကမး လကနာမႈ စစေဆးခက တစရပ ေဆာငရြကရမည။ ထ႔သ႔ လပေဆာငရာတြင ကြငးဆငးစစေဆးခက ပါဝငကာ ၎သည ပတဝနးကင၊ ျပနလညေနရာခထားမႈႏင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားေပၚ သကေရာကသည ဆးကးမားႏင ဆကႏြယ ေနေသာ အတတ(သ႔) လကရတြင ျဖစေပၚေနသည စးရမမႈမားက ေဖာထတေပးသည။ လကနာမႈစစေဆးခက၏ ရညရြယခကမာ စမကနးလပေဆာငခကမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စညးမဥး စညးကမးမား၊ လအပခကမားႏငကကညမႈ ရမရ ဆးျဖတရနႏင သသာ ထငရားေသာ လကနာမႈဆငရာ ျပနာမားက ေျဖရငးရနအတြက ကကညသည အစအမမားက စစဥသတမတရန ျဖစသည။ မကကညလင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက သေဘာတညထားေသာ ျပျပငေရး လပေဆာငခကမားက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ ျပငဆငရမည။ ၎ျပျပငေရးလပေဆာငခကမားတြင လအပေသာ ကစားမႈ ေဆာင႐ြကခကမား၊ ၎ေဆာင႐ြကခကမားအတြက ဘတဂကေငြ ႏင မလကနာမႈအတြက ျပငဆငခနတ႔က သတမတမညျဖစသည။ စစေဆးမႈ အစရငခစာက ျပညသမားက ချပေပး မညျဖစၿပး ၎သည ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားေသာ သတငးထတျပနမႈ လအပခကမား အတငး ျဖစေစရမည။ တညေထာငဆျဖစေသာ (သ႔) တညရၿပးသားျဖစေသာ စးပြားေရး ေဆာငရြကခကမားႏင အကအညမား ပါဝငေနသည ပတဝနးကငအမးအစား(က) စမကနးမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသမ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ စစေဆးမႈ အစရငခစာတစခ တငသြငးရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ၎သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏

98

ဘတအဖြ႔ အတညျပခကအရ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ဝကဆဒတြင ေဖာျပရန ရကေပါငး ၁၂ဝ အတြငး ႀကးပမးရ မညျဖစသည။ အကယ၍ စမကနးတစခသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ (သ႔) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပန လညခထား ခရျခငးဆငရာ၊ ဌာေနတငး ရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ သကေရာကမႈရႏငသည လကရအကအညမားက ျမႇငတငျခငး (သ႔) တးခ႕ျခငး ျပလပလင ေဘးကငးလၿခေရးလအပခကမား ၁-၃တြင ေဖာျပထားေသာ သဘာဝ ပတဝနးကင ဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား အကျဖတခကမားႏင အစအစဥမား၏ လအပခကမားအတငး လကနာကငသးရမည။

ဆ။ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား

၁၃။ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည လမႈ (သ႔ ) ပတဝနးကငက ထခကမႈ ေဘးျဖစ ႏငေခ နညးပါး (သ႔) လးဝ မရလင ၎ ၾကားခဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးမားက အမးစား (ဂ) စမကနး မားအျဖစ သတမတ၍ အျခားအထးလအပခကမားက ကငသးရန မလအပေပ။ ထသ႔ မဟတေသာ အျခားၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးမားသည သငေလာေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစက တညေထာငကာ အမးသား ဥပေဒမား (သ႔) အာရဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပ ခကမားအတငး ျပညမေအာင လပေဆာငရမညျဖစသည။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစသည ေအာကပါကစၥရပမားက ပးတြလပေဆာငသည။ (၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ မဝါဒမား (၂) ေစာငၾကညျခငး၊ အမးအစားခြျခားျခငး၊ ျပနလညသးသပျခငး လပထးလပနညးမား (၃) လမႈဝနးကင နယပယမား၌ အဖြ႔အစညး တညေဆာကပႏင ဝနထမးေရးရာမား (၄) ေလကငေရး လအပခကမား (၅) ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး တ႔ျဖစသည။ ၎ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစက အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏႏင ၾကားခဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားမ မတတမးျပ သေဘာတ ရမညျဖစသည။

၁၄။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစေအာကတြင တညေထာငသည ေစာငၾကညေရး လပထးလပနညးမားသည စမကနးခြမားအေနႏင ကန႔သတထားေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ လပေဆာငခကမား စာရငးအရ စစေဆးခရမညျဖစသည။ အကယ၍ ၎စမကနးခြမားတြင အထကပါ ကန႔သတခကစာရငးပါ လပေဆာငမႈမား ပါရလာလင အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ရနပေငြက အသးျပသည ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ေထာကခမႈက ရရမညမဟတေပ။ထ႔အတ ၎လပေဆာငခကမား ပါရေသာ အသးခမႈမား ကလညး ပယခမညျဖစသည။ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ အရြယအစားႏင လပငနးေဆာငရြကခကေပၚ မတည၍ ၎တ႔သည သဘာဝပတဝနးကင ဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစက ေန႔စဥ စမခန႔ခြႏငရန စမခန႔ခြေရး အဖြ႔ဝငတစေယာက (သ႔) ဝနထမး တစဥးမက ခန႔အပတာဝနေပးထားရမည။ ထသတ႔သည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ကစၥရပမား အတြက တာဝနရသည။

၁၅။ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ရနပေငြက အသးျပသည ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ေငြေၾကး ေထာကပမႈက ရရထားေသာ စမကနးခြမားသည သသာထငရားသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈ အလားအလာမား ရလာပါက ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား (၁-၃)တြင ေဖာျပ ထားသည အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပမားအတငး လပေဆာငၾကေၾကာငး ေသခာေစရန လသည။ ၎လအပခကမားတြင သတငးအခကအလက ထတျပနျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးလညးပါသည။ ထကသ ႔ အေျခအေနမားတြင ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ ႔ အစညးမားသည စမကနးခြမားက အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏသ႔ လကလြ ေပးကာ ကနဥးႀကတင ေလလာဆနးစစျခငးအတငး လပေဆာငသည။ အာရဖြ ႔ ၿဖးေရးဘဏသည ၎ စမကနးခြမားက အကျဖတေပးျခငးျဖင ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားအား ကညေပးသည။ ၎သည ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားမ တငသြငးေသာ သတငးအခက အလကမားက အငတကအားတက ျပနလည သးသပေပးကာ အခကအလက ထပမလအပျခငးရမရ ဆးျဖတေပးသည။ ထမမက သငေလာေသာ ေလာပါး သကသာေစေရး အစအမမား ကညဆးျဖတေပးျခငး၊ ေရ႕ဆကရမည လပငနးမား အတြက ကညဆးျဖတေပးျခငးတ႔က လပေဆာငေပးသည။ ယငးသ႔ေသာ စမကနးခြမားအတြက ေခးငားသ/၀နေဆာင

1 ၎လအပခကမား၏ ရညမနးခကမားအတြက အေထြေထြ ေကာပေရးရငးႏင ဆငေသာ ဘ႑ာေရးမ ေခးေငြ၊ရငးႏးျမႇပႏမႈက သးသန႔ စမကနးခြမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက သတမတမထားေသာ ေကာပရတအဖြ႔အစညးမားသ႔ လႊေပးျခငးျဖစသည။

99

မႈသးစြသမ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအက ျဖတခက (EIA) ၊ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ၊ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာ အစစဥေရးဆြျခငးက အတညျပခကမရမ ရငးရငးလငးလငး ျဖစေစရန အာရဖြ ႔ ၿဖးေရးဘဏသ႔ တငသြငးရမည။ ထမတဆင အာရဖြ ႔ ၿဖးေရး ဘဏသည အမ႐ငႏငင၏ ကာကြယေရးစနစမား၊ ၾကားခဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးရာဇဝငမားႏင သင ေတာမည ေနာကထပ လအပခကမားက ခမတေပး ေကာငးေပးႏငသည။ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရး ဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစ က အေျခခၿပး အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏသည ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈက ေစာငၾကည စစေဆးမည ျဖစသည။

၁၆။ လမႈဝနးကင (သ႔ ) သဘာဝပတဝနးကငက ထခကမႈ ေဘးျဖစႏငေျခ နညးပါးေသာ (သ႔) လးဝ မရေသာ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးခြမားမ လြ၍ ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားသည ကာလပငးျခားအလက အစရငခစာမားက ႏစစဥ အနညးဆးထားကာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစက အေကာငအထညေဖာမႈအေနအထားက တငျပ အစရငခရမည။ အကယ၍ အစရငခစာ (သ႔) အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ ၏ သးသပခကတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစ ေကာငးစြာ အလပမလပဟ ေတြ႔ရလင ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမားသည အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ သေဘာတသည ျပနလည တညမတေရး လပငနးစဥက ျပငဆငတငသြငးကာ အေကာငအထညေဖာရမည။

ဇ။ အေထြေထြ ေကာပေရးရငးႏင ဆငေသာ ဘ႑ာေရး

၁၇။ လပငနးေဆာငရြကမႈမားေသာ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည အေထြေထြ ေကာပေရးရငးႏင ဆငေသာ ဘ႑ာေရး1 (ေငြေၾကးေထာကပမႈ)က ရာေနၿပး အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ရယယာ(သ႕) အရငးအႏးျဖင အလပလပေနလင ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသအေနႏင အရညခငးျပညဝၿပး အေတြ႔အၾကမားေသာ ျပငပ ကၽြမးကငသမားက လပငနးအပႏၿပး ေကာပေရးရငး (အသငးအဖြ႔) ဆငရာ စစေဆးမႈ လပေဆာငရမည။ ထသ႔လပေဆာငရာတြင လကရ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ စနစႏင ကမၸဏ၏ အတတ၊ ပစၥပၸန လပေဆာငခကမားသည အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကပါ ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လအပခကမားက ဆန႔ကငမႈ ရမရ စစေဆးျခငးျဖစသည။

၎ စစေဆးခကသည

(၁) ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား (၁-၃) တြင ေဖာျပထားသည ျပနာမား အထးသျဖင ၀နေဆာငမႈသးစြသ၏ လပငနးလပကငမႈႏင ပတသကသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရး ဆငရာ သကေရာကမႈမား၊ ေဘးအႏရာယက စမေျဖရငးမည ၎၏ စြမးေဆာငရညက စစစျခငး

(၂) ႏငငတကာ ဥပေဒက လကနာေသာ အမ႐ငႏငင၏ ဥပေဒမား အပါအဝင စမကနး ေဆာငရြကရာ ေနရာရ တရားစရငေရးဆငရာ ဥပေဒႏင စညးကမးမားအား ၀နေဆာငမႈသးစြသလကနာမႈ မတတမးက စစစျခငး

(၃) ကမၸဏ၏ အဓက ပါဝငပတသကသအပစမားႏင ပါဝငပတသကသမား ေစစပညႇႏႈငးေရးဆငရာ လပ ငနး ေဆာငရြကခကမားက သတမတျခငး

၁၈။ ေကာပေရးရငးဆငရာ စာရငးစစေဆးမႈ၏ တကေသာ နယပယ အကယအဝနးက အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ သေဘာတညမႈျဖင အေျခအေန တစခခငးေပၚ မတညကာ လပေဆာငသည။

၁၉။ ျပနလညတညမတမနကနေစသည လပငနးေဆာငရြကမႈ အစစဥသည ေကာပေရးရငးဆငရာ စာရငး စစေဆးမႈကာလအတြငး ရာေဖြေတြ႔ရသည ျပနာမားက ေျဖရငးမညျဖစသည။ ယငးသ႔ ေျဖရငးရာတြင အခန

100

ကန႔သတခကရသည အစအမမားက သတမတေပးျခငးအားျဖင အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကပါ ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊လအပခကမား လကနာမႈက သငေတာသည အခန ကာလသတမတခကအတြငး ေအာငျမငေစသည။ ၎လပငနးေဆာငရြကမႈ အစစဥက ၀နေဆာငမႈသးစြသ၏ ေကာပေရးရငးဆငရာ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးစမခန႔ခြမႈ စနစအတြငးသ႔ ေပါငးစပထညသြငးေပး ရမညျဖစ သည။

၂ဝ။ အကယ၍ ရငးႏးျမႇပႏမႈတြင ေနရာျပနလညခထားမႈ၊ ေခတမေစမႈ(သ႕) လကရ အကအညမားက ခ႕ထြငမႈ မား ပါဝငပါက စာပဒ ၁၂ တြင ပါဝငေသာ လအပခကမားက အသးျပရမညျဖစသည။

101

သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏင ျပနလညသးသပေရး မေဘာင အႏစခပ

က။ မတဆက

ဤအပငးသည စမကနးတစခ၊ ၎၏ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမားက အကဥးခး ေဖာျပသည။ ထ ႔အျပင စမကနး အတညမျပခငအတြငး အခ႕ေသာ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား၏ သဘာဝ ပတဝနးကငဆနးစစခကႏင အစစဥမားက အဘယေၾကာင ႀကတငျပငဆင၍ မရႏငသညက ရငးျပေပးသည။

ခ။ အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညႏင ဥပေဒမေဘာငဆငရာ ဆနးစစအကျဖတခက

ဤအပငးသည လကနာကငသးႏငေသာ ႏငငတကာ ပတဝနးကငဆငရာ သေဘာတညခကမား၊ အမးသား ဥပေဒမား၊ ေဒသဆငရာ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈ၊ စမခန႔ခြမႈတ ႔၏ ၿပးျပညစမႈက ဆနးစစသည။ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမား ျပငဆငအေကာင အထညေဖာရာတြင အေရးပါလႊမးမးထားသည ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားကလညး ခြျခား သတမတေပးသည။ ထမမက ဤအပငးသည အမးသားဥပေဒမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင လအပမည ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ၏ အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညက ဆနးစစၿပး စြမးေဆာငရညဆငရာ လအပခကက ေဖာထတသတမတေပးသည။

ဂ။ ေမာလငထားေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမား

ဤအပငးသည ပပးေပးရမည စမကနးေဆာငရြကမႈ အခကအလကမားႏင ေမာလငထားေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈမားက ေဖာျပသည။

ဃ။ စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမားအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက

ဤအပငးသည စမကနးခြမားႏင စမကနးအစတအပငးမားအတြက ေဆာငရြကရမည လအပခကမား၊ အခနဇယားမား အပါအဝင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကႏင အစအစဥမားက ေဖာျပသည။ ၎အစအစဥမာ (၁) စစေဆးျခငးႏင အမးအစား ခြျခားျခငး (၂) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကႏင သဘာဝပတဝနးကင ဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ(ေနာကဆကတြ ၁၏ ပးတြအပငးက ၾကည) ျပငဆငျခငးတ႔ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ဤအပငးသည စမကနးခြမားေရြးခယရာတြင အသးျပသည ပတဝနးကငဆငရာ သးျခား သတမတခကမားက အၾကမးဖဥး ေဖာျပသည။ ဥပမာအားျဖင ပတဝနးကငဆငရာ ထခကလြယေသာ နယေျမမားတြင မပါဝငျခငး (သ႕) အမညပကစာရငးတြင မပါဝငျခငး စသည။

င။ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ သတငးအခကအလက ထတျပနျခငးႏင မေကနပခကမားက ကငတြယေျဖ႐ငး ေပးသညစနစ

ဤအပငးသည စမကနး ျပငဆင အေကာငအထညေဖာေနစဥအတြငး အကးဆကသကေရာကခ ရပရြာ လထႏင အဓပၸါယရေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈျဖစေစရန အေျခခမေဘာငတစခ တညေထာငေပးသည။ သတငး အခက အလက ထတျပနမႈ အစအစဥမားအျပင ၎အေျခခ မေဘာငေအာကတြင စမကနးခြမား၏ သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခကသတငးက မညသ႔ျပငဆငသငသညကပါ ေဆြးေႏြးေပးသည။ ထမမက မေကနပမႈ ကစၥရပမားက ေျဖရငးေရးအတြက အစအမမား ေဆြးေႏြးေပးသည။

102

စ။ အငစတကးရငးဆငရာ အစအမမားႏင တာဝနဝတရားမား

ဤအပငးသည ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသ၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၊ အစးရအဖြ႔အစညးမားမ စမကနးခြမား ႏင/သ႔မဟတ စမကနးအစတအပငးမား၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကအစရငခစာက ျပငဆငျခငး၊ တငသြငးျခငး၊ သးသပျခငး၊ ရငးလငးျခငးမားႏင ဆကႏြယေသာ တာဝနဝတရားမား၊ အခြငအာဏာမားက သတမတေပး သည။ ဤအပငးသည ဝနထမးလအပခကက ခန႔မနးေပးၿပး စြမးေဆာငရည တးတကေရး ပ႐ဂရမမားက ေထာကခေပး သည။ သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏင ျပနလညသးသပေရးမေဘာင အေကာငအထညေဖာေရးႏင ဘတဂက လအပခကမားအတြက ခန႔မနးကနကစရတကလညး ေထာကပသည။

ဆ။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငး

ဤအပငးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသ႔ တငသြငးရမည စမကနးႏင သငေလာေသာ လပေဆာငမႈ စနစမားႏင အစရငခစာအပါအဝင ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငးဆငရာ အစအစဥမားက ပပးေပးသည။

103

ျပနလညေနရာခထားေရး ဆငရာ မေဘာင အႏစခပ

က။ မတဆက

ဤအပငးသည အဆျပထားသည စမကနးလကေအာကတြငရသည ဘ႑ာေရးေထာကပေပးရမည စမကနးခြမား၊ အစတအပငးမားမ ျဖစေပၚလာသည ႀကတငေမာမနးထားၿပးျဖစသည မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး စမကနး၊ ၎၏ စမကနးခြမား၊ အစတအပငးမား စသညတ႔အေၾကာငးက အကဥးခး ေဖာျပသည။ ထျပင အခ႕ေသာစမကနးခြမား၏ ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥက စမကနး အကျဖတခက မျပလပမ အဘယေၾကာင ျပငဆငႏငျခငး မရသညက ရငးျပထားသည။

ခ။ ဥးတညခကမား၊ မဝါဒ မေဘာင ႏင ရပငခြငမား

ဤအပငးသည

(၁) ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥ အေကာငထညေဖာျခငး၊ ျပငဆငျခငးက စမထနးခပ ထား ေသာ မဝါဒမားႏင ဥးတညခကမားက တငျပျခငး၊ ထအစအစဥသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ မဝါဒလအပခက မားႏင ကကညမႈရျခငး၊ သကဆငသည အမးသားဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေဖာျပခက စသညတ႔ႏင ႏႈငးယဥၾကညျခငး၊ အကယ၍ ျခားနားခကမားရပါက ၎ျခားနားခက မားက ျဖညရန အစအမမားက အေသးစတချပျခငး။

(၂) စမကနးခြမား၊ အစတအပငးမားက စစစေရြးခယရနအတြက စႏႈနးမားက ေဖာျပေပးျခငး၊ မမဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးက ေရာငရားရန၊ နညးပါးေစရန အစအမ မား ပါဝငျခငး။

(၃) ထခကခၾကရသည လဥးေရအေရအတြကႏင လကယတင (သ႔) စးပြားေရးအရေရႊ႕ေျပာငးေနရာ ချခငးခသမား၏ လတနးစားအလႊာအမးမး စသညတ႔က ခန႔မနးျခငး

(၄) ေရႊ႕ေျပာငးေနရာချခငးခရသမားအား လတနးစားသးမးသတမတျပဌာနးႏငရနအတြက သငေလာ မႈရသည စႏႈနးက ေဖာျပျခငး

စသညတ႔က လပေဆာငသည။

ဂ။ လမႈစးပြားဆငရာ သတငးအခကအလကမား

ဤအပငးသည

(၁) လမႈစးပြားစစတမးမား၊ သနးေခါငစာရငးမား၊ ဆးရႈးမႈစာရငးမား၊ ေျမယာဆးရႈးမႈ ဆနးစစခကမား အတြက အသးျပရမည နညးစနစမားက ေဖာျပေပးျခငး

(၂) ထခကနစနာမႈရသည ပစၥညးဥစၥာမား တနဖးျဖတျခငးနညးလမးမားက ရငးျပေပးျခငး

(၃) ရယခရသညပစၥညးမား၏ အစားထးကနကစရတမားက ဆးျဖတရနနညးလမးမားကေဖာျပျခငး

စသညတ႔က လပေဆာငသည။

104

ဃ။ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငး ႏင ထတျပနခက

ဤအပငးသည

(၁) ထခကနစနာသမားႏင အဓပၸာယျပညဝေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈအတြက ကငသးရသည စနစမားႏင ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမားကျပငဆင၊ အေကာငထညေဖာ၊ ေစာငၾကည အကျဖတရာတြင ၎တ႔ ပါဝငႏငေစသည စနစမားက အၾကမးဖဥးေဖာျပျခငး။

(၂) အဖြ႔အစညးဆငရာ တာဝနမားက အၾကမးဖဥးေဖာျပျခငး။

(၃) ျဖန႔ေဝရမည သတငးအခကအလကမားႏင ျဖန႔ေဝမညနညးလမးမားကသ ႔ေသာ ထတျပနခက အစအစဥမားက ေဖာျပျခငး။

စသညတ႔က လပေဆာငသည။

င။ ေလာေၾကးေပးျခငး၊ မလဝငေငြအတငး ႐ေနေစရန စမေပးျခငး ႏင ေနရာေျပာငးေရႊ႕ျခငး

ဤအပငးသည

(၁) မလဝငေငြျပနလညရရေစေရးအတြက အဆျပထားေသာအစအမမားက ေဖာျပျခငး၊ ထခကလြယ ေသာ အမေထာငစမားအား ၎တ႔၏ လေနမႈအေျခအေနမား တးတကေကာငးမြနေအာင ကည ေထာကပေပးမည အထး အစအမမား၊ ေလာေၾကးေပးျခငးမား ပါဝငျခငး။

(၂) စစဥထားသကသ႔ အစားထးေျမယာ ေပးအပရန အစအမမားက ရငးလငးေဖာျပျခငး။

(၃) လကခလထအတြက ေပးအပမည အကအညအေထာကအပမားက ေဖာျပျခငး။ စသညတ႔က လပေဆာငသည။

စ။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစမား

ဤအပငးသည ေဒသဆငရာအဆငတြင အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစမားက တညေထာငရန အစအမမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးထားသည။ ထ႔ျပင စရငပငခြငနယေျမမား၊ ေပါငးစပဖြ႕စညးပ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈ အစအစဥမား၊ မတတမးမား ထနးသမးျခငး၊ သတငးအခကအလက ျဖန႔ေဝနညးစနစ စသညတ႔က အၾကမးဖဥး ေဖာျပေပး သည။

ဆ။ အဖြ႔အစညးဆငရာ အစအစဥမားႏင အေကာငထညေဖာေဆာငရြကျခငး

ဤအပငးသည

(၁) ျပနလညေနရာခထားေရးလပငနးစဥမားအား ျပငဆင၊အေကာငထညေဖာ၊အကျဖတေရးအတြက အဖြ႔အစညးဆငရာစြမးရည၊ အရငးျမစစြမးအားတ႔က ဆနးစစအကျဖတေပးသည ျပညစ ကယျပန႔ေသာ ဆနးစစခကက ေဖာျပေပးျခငး၊ အဖြ ႔အစညးဆငရာ စြမးရညတးတက လာေစရန လအပသည ထပေဆာငးအစအမမားက ေဖာျပေပးျခငး။

(၂) ရပငခြငမား ေပးေဝရနအတြက အဖြ႔အစညးဆငရာ လပထးလပနညးမားက ေဖာျပျခငး။

(၃) အေကာငထညေဖာေဆာငရြကျခငးလပငနးစဥက ေဖာျပျခငး(ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ျပငဆငမႈမား လပငနးခြငျပခကႏငအေကာငထညေဖာေရးသည စမကနးစတင လညပတျခငးႏင ကနထ႐ကခပျခငးမားႏင မညသ႔မညပ ခတဆကေနျခငးမား အပါအဝင) စသညတ႔က လပေဆာင သည။

105

ဇ။ ဘတဂကႏင ဘ႑ာေရး

ဤအပငးသည ခမတေပးထားသည ဘကဂက (ရနပေငြစးဆငးမႈ အပါအဝင) က ေဖာျပေပးသည။ ထ႔ျပင ရနပေငြအရငးအျမစမားႏင ရနပေငြခြေဝေပးေရး၊ အတညျပေရးႏင ျဖန႔ေဝေပးေရး တာဝနမား၊ အေရးေပၚသးစြႏငေစေရး အစအစဥမား စသညတ႔က ေဖာထတသတမတျပဌာနးေပးသည။

ဈ။ ေစာငၾကညအကျဖတျခငးႏင အစရငချခငး

ဤအပငးသည ျပနလညေနရာခထားျခငးက အတြငးအျပငေစာင ၾကညေလလာျခငး၊ အကျဖတျခငး လပေဆာငႏငရနအတြက အဆငမားျပဌာနးသတမတေပးသည။ ထ႔ျပင ေစာငၾကညအကျဖတေရး အညႊနးကနးမား ကလညး ေဖာျပေပးသည။

106

ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငးမေဘာင အႏစခပ

က။ မတဆက

ဤအပငးသည ဘ႑ာေငြေထာကပျခငးအတြက အဆျပထားသည စမကနး၊ ၎၏ စမကနးခြမား၊ အစတ အပငးမား စသညတ႔အေၾကာငးက အကဥးခးေဖာျပသည။ ထျပင အခ႕ေသာ စမကနးခြမား၏ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစမားဆငရာအစအစဥက စမကနးအကျဖတခကမျပလပမ အဘယေၾကာင ျပငဆငႏငျခငး မရသညက ရငးျပထားသည။

ခ။ ဥးတညခကမား၊ မဝါဒ မေဘာင

ဤအပငးသည

(၁) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥမား အေကာငထညေဖာျခငး၊ ျပငဆငျခငးက စမ ထနးခပထားေသာ မဝါဒမားႏင ဥးတညခကမားက ရငးလငးတငျပျခငး၊ ထအစအစဥမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လအပခကမား မညသ႔မညပ ကကညမႈရသညက ရငးလငးေဖာျပျခငး။

(၂) သကဆငသည အမးသားဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေဖာျပခက စသညတ႔ႏင ႏႈငးယဥၾကညျခငး၊ အကယ၍ ျခားနားခကမားရပါက ၎ျခားနားခကမားက ျဖညစြကရန အစအမမားက ေဖာျပျခငး။

(၃) စမကနးမား၊ စမကနးခြမား၊ ၎တ႔၏အစတအပငးမားက စစစေရြးခယရနအတြက စႏႈနးမားက ေဖာျပေပးျခငး။ စသညတ႔က လပေဆာငသည။

ဂ။ ထခကခ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားက ခြျခားသတမတျခငး

ဤအပငးသည

(၁) စမကနးတြင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအျဖစ ထညသြငးစဥးစားထားေသာ အပစမားအား သတမတ ေဖာထတရနအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာ ခက စႏႈနးမားက မညသ႔ လကေတြ႔အသးခရမညက ေဖာျပေပးျခငး။

(၂) စမကနးမား၊ စမကနးခြမားေၾကာင ထခကခရႏငေခအရဆး ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလကေပးျခငး။

(၃) ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအေပၚတြင စမကနး၊ စမကနးခြမား၏ သကေရာကႏငေခ အလားလာရေသာ ေကာငးကး/ဆးကး အကးဆကမားက အေသးစတရငးလငးေဖာျပျခငး။စသညတ႔က လပေဆာငသည။

ဃ။ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆနးစစအကျဖတခကႏင စမကနးခြမား၊ ၎တ႔၏ အစတအပငးမားအတြက ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ

ဤအပငးသည စမကနးခြမား၊ ၎တ႔၏အစတအပငးမားအတြက လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆနးစစအကျဖတ ခက လပေဆာငေစရန အစအစဥက စစဥတငျပေပးသည။ ၎အျပင (၁) စစစျခငးႏင အမးစားသတမတျခငး (၂) ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ ျပငဆငျခငး စသညတ႔အတြက လအပခကမားႏင အစစဥ အခနဇယားမားက ေဖာျပေပးသည။

107

င။ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငး

ဤအပငးသည စမကနးခြ ျပငဆင၊ အေကာငအထညေဖာသည အဆငတစဆငခငးစ၌ ထခကခရေသာ ဌာေန တငးရငးသားမးႏြယစလမားႏင အဓပၸာယျပညဝသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာငရန ကငသးရေသာ စနစမား၊ မဟာဗဟာ စသညတ႔က အၾကမးဖဥးေဖာျပသည။ လထ၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ေထာကခမႈ လအပသည စမကနးလပငနးစဥမားအတြက ဤအပငးသည ထခကခရေသာ ဌာေနတငးရငးသား မးႏြယစလထမားထမ ကယကယျပန ႔ျပန ႔ ေထာကခမႈရရထားေၾကာငး ေသခာေစသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမတတမးတငျခငးအတြက နညးစနစမား၊ လပထးလပနညးမားကလညး အၾကမးဖဥးေဖာျပေပးသည။

စ။ သတငးထတျပနျခငး

ဤအပငးသည ထခကနစနာမႈရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားႏင လထဆသ႔ ျဖန႔ေဝေပးရမည သတငးအခကအလကမားႏင ျဖန႔ေဝမည နညးလမးမား ကသ႔ေသာ ထတျပနခက အစအစဥမားက ေဖာျပေပးသည။

ဆ။ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ

ဤအပငးသည ထခကခရသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအတြက ယဥေကးမႈႏင ကကညၿပး ကားမေရးရာ ထခကမႈမရႏငေသာ အဆငမေျပမႈမားညႏႈငးေျဖရငးေရးစနစ တညေထာငရန အစအမမားက ေဆြးေႏြး ေဖာျပေပးသည။

ဇ။ အဖြ႔အစညးဆငရာ၊ ႀကတငအေကာငထညေဖာျခငးဆငရာ စစဥမႈမား

ဤအပငးသည စစစျခငးႏင အမးစားခြျခငးလအပေသာ ေနရာမားတြင စြမးရညျမႇငတငျခငး ၊လမႈ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ ျပငဆငျခငး၊ ေစာငၾကညအကျဖတျခငးကသ႕ေသာ အဖြ႔အစညးဆငရာ စစဥမႈမားက ေဖာျပေပးသည။

ဈ။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အစရငချခငးဆငရာ အစအစဥမား

ဤအပငးသည ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတသးသပျခငးအတြက စမကနးႏင သငေလာေသာ ႏႈငးယဥစရာ စသတမတခကမား၊ စနစမားက တညေထာငရန လပေဆာငရသည အဆငမားက ျပဌာနး သတမတေပးသည။

ည။ ဘကဂကႏင ဘ႑ာေရး

ဤအပငးသည ခမတေပးထားသည ဘကဂကက ေဖာျပေပးသည။ ထ႔ျပင ရနပေငြရငးျမစမားႏင ရနပေငြ ခြေဝေပးေရး၊ အတညျပေရး ႏင ျဖန႔ေဝေပးေရး တာဝနမား၊ အေရးေပၚအစအစဥမား စသညတ႔က ေဖာထတ သတမတျပဌာနးေပးသည။

108

ေနာကဆကတြ- ၅။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ တားျမစထားသည ရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးမား စာရငး

ေအာကေဖာျပပါ လပငနးမားသည အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏမ ဘ႑ာေငြေထာကပေပးရန အရညခငးမမေသာ လပငနးမားျဖစသည။ ၎တ႔မာ

(၁) အႏရာယရသည (သ႔) ေခါငးပျဖတနညးလမးျဖင အဓမၼခငးေစမႈမား1 (သ႔) ကေလးလပသား2 ပါဝငသည ထတလပမႈမား၊ လပငနးမား

(၂) ႏငငတကာ လပထးလပနညးမား၊ သေဘာတညခကမား အရ (သ႔) အမရငႏငင၏ ဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားအရ တရားမဝငဟ ယဆထားေသာ လပငနးမား/ ထတကနမားက ထတလပျခငး (သ႔) ကနသြယျခငး၊ ႏငငတကာမ ပယဖကထားသည (သ႔) တားျမစထားသည ေအာကပါ လပငနးမား/ ထတကနမားက ထတလပျခငး (သ ႔) ကနသြယျခငး။ (က) တားျမစထားသည ေဆးဝါးမား3 ၊ ပးသတေဆးမား ၊ေပါငးသတေဆးမား4 (ခ) အဇနးလႊာ ပါးလႊာေစသည အရာဝတမား5 (ဂ) ေပၚလကလရငနတတက ဘငဖနယ6 ႏင အျခားအႏရာယရသည ဓာတပစၥညးမား7 (ဃ) ႏငငတကာကနသြယမႈ သေဘာတခကအရ မးသနးအႏရာယရေသာ မးစတမား (ေဒသရငး တရစၧာနမားႏင ေဒသရငး အပငမား8) ဟ သတမတထားသည ေတာ႐ငးတရစၧာန ႏင ေတာ႐ငး တရစၧာနထြက ပစၥညးမား ကနသြယမႈ (င) စြန႔ပစ (သ႔) စြန႔ပစထတကနမား9 က နယစပျဖတေကာ ကနသြယမႈ။

(၃) လကနကကငအဖြ႔ပစၥညးမားအပါအဝင လကနကမားႏင ခယမးမား ကနသြယျခငး (သ႔) ထတလပ ျခငး

(၄) အရကပါဝငသည ေဖာရညယာမကာမား ကနသြယျခငး (သ႔) ထတလပျခငး (ဘယာႏင ဝင မအပ)

1 အတငးအကပေစခငးသည လပအားဆသညမာ အလပမားက ဆႏၵအေလာက လပကငျခငးမဟတဘေသာလညးေကာငး ၊ျခမးေျခာက ခငးေစျခငး (သ႕) ျပစဒဏေပး ခငးေစျခငးက ဆလသည။

2 ကေလးလပသားဆသညမာ အမ႐ငႏငင၏ အလပလပႏငေသာ အနမဆး အသကအရြယ သတမတခက ေအာကေရာကေနေသာ ကေလးမားက အလပလပေစျခငး (သ႕) အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕ကြနဗနရငး နပတ ၁၃၈ “ အငယဆး အသကအရြယ သေဘာတညခက”က ဆန႕ကငေသာ ကေလးလပသား အသးျပမႈက ဆလျခငး ျဖစသည။3 တားျမစ ပတပငထားေသာ ေဆးဝါးထတကန ပစၥညး စာရငးက HTTP://WWW.WHO.INT တြင ၾကညႏငသည။ 4 တားျမစ ပတပငထားေသာ ပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆးမားက HTTP://WWW.PIC.INT တြင ၾကညႏငသည။5 အဇနးလႊာ အကယတျပန႔ ေပါကျပမႈက ျဖစေပၚေစသည အဇနးလႊာႏင ဓာတေပါငးမႈျပၾကသည ဓာတျဒပေပါငးမား စာရငးက ေလာခရမည ရညမနးခက၊ သတမတ ရကစြမားႏငအတ မြနထရရယသေဘာတညခကတြင ၾကညႏငသည။HTTP://WWW.UNEP.ORG/OZONE/MONTREAL.SHTML6 အဆပသငမႈ ျမငမားသည ဓာတျဒပေပါငး အပစ၊ ေပၚလကလရနတတက ဘနယလ။ ၎တ႔က ၁၉၅ဝမ ၁၉၈၅ အတြငး ဆျဖည သးရေသာ လပစစ ထရနစေဖာမာမား၊ အငဂငစကမား၊ ဂယာအမားတြင ေတြ႔ရသည။7 ေဘးအႏရာယရေသာ ဓာတပစၥညးမား စာရငးက HTTP://WWW.PIC.INT တြင ၾကညႏငသည။8 ၎စာရငးက HTTP://WWW.CITES.ORG တြင ၾကညႏငသည။9 ေဘဇယကြနဗနရငးမ သတမတသည အတငးျဖစသည။ HTTP://WWW.BASEL.INT တြင ၾကညႏငသည။10 ၎သည ဤကသ႕ေသာ ကစၥရပမားတြင ေရရည မပါဝငသည စမကနး ပပးသမားႏင မသကဆငပါ။ မားမားစားစား မပါဝငဆသညမာလညး စမကနး လပေဆာငမႈ မားက အေထာကအကျဖစရေလာကသာ ကညသည လပေဆာငခကက ဆလျခငး ျဖစသည။11 ၎သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏက သတၾကြမႈ နညးပါးၿပး လေလာကစြာ အကာအကြယရသညဟ စဥးစားထားေသာ ေဆးဝါး အသးအေဆာငမား၊ အရညအေသြး ထနးခပ ကရယာမားက ဝယယမႈႏင မသကဆငပါ။12 ၎သညေကာကဂြမးပါဝငမႈ ၂ဝရာႏႈနးထက နညးေသာ ေကာကဂြမးပါ ဘလပေျမျပားမား ဝယယအသးျပမႈႏင မသကဆငပါ။

109

(၅) ေဆးရြကၾကး10 ကနသြယျခငး (သ႔) ထတလပျခငး

(၆) ေလာငးကစားဝငးမား၊ ကာစႏေလာငးကစား႐မားႏင အျခားအလားတ စးပြားလပငနးမား10

(၇) ႏကလးယား ဓာတေပါငးဖမားႏင ယငးတ႔ႏင သကဆငေသာ အစတအပငးမားအပါအဝင ေရဒယ သတၾကြ ပစၥညးမား11 ကနသြယျခငး (သ႔) ထတလပျခငး

(၈) ေကာကဂြမးမငမား12 အကန႔သတမရ အသးျပျခငး (သ႔) ကနသြယျခငး (သ႔) ထတလပျခငး

(၉) စးပြားျဖစသစထတလပေရးလပငနးမား (သ႔) သစထတလပေရး ကရယာမားဝယယျခငး (သကႏ အပပငး စစြတသစေတာမား (သ႔) သကရငသစေတာမားတြငသးရနအတြက)

(၁ဝ) အဏၰဝါႏင ကမး႐းတနး ငါးဖမးသည အေလကငမား (အႀကးစား ကမးလြန ကားပကကြနျဖင ငါးဖမးျခငး၊ စကာစပ ပကကြနျဖင ငါးဖမးျခငး) သည ထခကလြယေသာ၊ ကာကြယေပးထားေသာ မးစတမား အမားအျပားက အႏရာယျဖစေစၿပး အဏၰဝါ ဇဝမးစမးကြမားႏင ၎တ ႔ေနထင ကကစားရာ ေဒသမားကပါ ပကစး ဆး႐ႈးေစျခငး

ေနာကဆကတြ- ၆။ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရး ကစၥရပမားက ေျဖရငးရနအတြက သကဆငရာ

ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင အသးချခငး

က။ မတဆက

၁။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အေရးႀကးသည ဖြ႔ၿဖးေရးရညမနးခကပနးတငမား ျဖစၾကသည စမကနးမား၏ လမႈ ဝနးကငႏင သဘာဝပတဝနးကင ေရရညတညတခငမာေရးႏင ဆငးရမႈေလာခေရးဆငရာ ေအာငျမငမႈမား ရရ ေစရနအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒသည အဓကကသည။ ဘဏ၏ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝင ႏငငမားတြင ၎တ႔၏ ကယပင ဥပေဒေရးရာ မေဘာငမား၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ အစအစဥမား၊ ကာကြယေရးမဝါဒ မားက ျဖန႔ခေပးရန စမေရး လပထးလပနညးမား အစ႐သျဖင ရၾကသညက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ အသမတျပ ေလးစားပါသည။ ထ႔ျပင ၎တ႔၏ စြမးရညတးတကဖြၿဖးေစျခငး၊ အစးရ၏ လပေဆာငခကမတတမးမားက ေျခရာ ချခငး ၊ စမကနးစပြနဆာမား၊ အလပအမႈေဆာင ကယစားလယအဖြ႔မား ႏင အျခား ပတသကဆကႏြယသ အားလးသည အဆပါ မဝါဒမား၊ မေဘာငမားက ထထေရာကေရာက အေကာငထညေဖာႏငေရးအတြက အေရးႀကးသည။ အဆပါ သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား၏ ဆကလကတးတက ဖြ႔ၿဖးမႈမားသည အာရႏင ပစဖတေဒသတြင လမႈဝနးကငႏင သဘာဝပတဝနးကင ေရရညတညတဖြ ႔ၿဖးေရးအတြက ပမလပေဆာငေပးႏင လမမညဟ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ အသမတျပ ယၾကညပါသည။

ခ။ ေဝါဟာရအသးအႏႈနး ႏင သေဘာတရား

၂။ အဓပၸာယသတမတခက။ သကဆငရာ ႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ဆသညမာ ႏငငတစခ၏ တရားဥပေဒေရးရာႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာငမားက ဆလၿပး ထႏငင၏ ႏငငအလက၊ ေဒသ အလက၊က႑အလက အေကာငထညေဖာေရး အဖြ႔အစညးမား၊ သကဆငရာ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ နညးဥပေဒ မား၊ လပထးလပနညးမားႏင ပတသကေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး1 1 ဤ အဓပၸာယ သတမတခကသည ကမၻာဘဏ၏ ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈဝနးကငဆငရာ ႀကတင ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား၏ အဓပၸာယ သတမတခကႏင မားစြာ ကကညသည။

110

မဝါဒနယေျမမား ပါဝငသည။

၃။ သေဘာတရား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင အျခားေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး ေအဂငစမားမ လပေဆာငထားသည လပငနး ဆငရာ အေတြ႔အၾက၊ ဆနးစစအကျဖတခကမားႏင ေလလာခကမားအရ သရရသညမာ ဖြ႔ၿဖးေရး ေအဂငစမား၏ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမား၏ ထေရာကမႈသည ေဘးကငးလၿခေရး မဝါဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးႏင လအပခက မား အတငးအတာေပၚတြင မားစြာမတညေနသည။ ၎မဝါဒမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားသညလညး ဖြ႕ၿဖးဆ အဖြ႕ ဝငႏငငမား၏ ယဥေကးမႈႏင လမႈစးပြားဆငရာ အေၾကာငးအရာမားတြင အေျခတညသည။ အကယ၍ ဖြ ႔ၿဖးေရး ေအဂငစမားမ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ ဥပေဒေရးရာ မေဘာငမား၊ မဝါဒမား၊ အဖြ ႔အစညးမားက ခငမာ အားေကာငးေစသည ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားက ကညေထာကပေပးႏငလင ဖြ႔ၿဖးေရး ေအဂငစမားသည ၎တ႔၏ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အေထာကအပမား၏ အကးသကေရာကမႈမားက တးပြားေစႏငသည။

၄။ လြနခေသာ ဆယစႏစမားတြင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငအမားအျပားသည သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခက၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး၊ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒမား စသညတ႔ ႏင ပတသကၿပး အမးသားမဝါဒသစမား၊ ဥပေဒသစမား၊ လပထးလပနညးသစမား တးျမႇင၍ ခယကငသးခၾကသည။ အခ႕ေသာ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၌ ဥပေဒေရးရာ မေဘာငမားႏင လပထးလပနညးမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒစညးမဥးစညးကမးမားႏင လအပခကမားအတငး ေကာငးစြာထပတက တညႏငပါ သည။သ႔ရာတြင အျခားေသာ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၌ ဥပေဒေရးရာ မေဘာငမားႏင အဖြ႔အစညးမား စြမးေဆာငရည သည အားနညးလကပငရေနေသးသျဖင သသာထငရားသည တးတကမႈမား၊ စြမးရညဖြ ႔ၿဖးေရးအတြက ႀကးပမး အားထတမႈမား လအပေနေသးသည။ သကဆငရာ ႏငငအလက ႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာ အားေကာငးေစျခငးႏင အသးချခငးတ႔အတြက ဖြ႕ၿဖးဆ အဖြ႕ဝငႏငငမားႏင မတဖကအဖြ႔ ထေထာငျခငးသည ၎တ႔၏ ကယပငေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင ဖြ ႔ၿဖးေရးအကးဆကမားက တးတကျမႇငတငရာတြင ကညေပးႏငသည။ သငေတာသည စြမးရညဖြ႔ၿဖးေရး တးတကေရး အစအမမားက ကငသးသညအခါတြင ႏငငအလကသးျခားစနစမားသးျခငးက ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေလာခေပးႏငၿပး စမကနးအေကာငထည ေဖာျခငးဆငရာ အရညအေသြးမား ေကာငးမြနတးတကလာေစပါသည။

၅။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒသးခအား အထးအကျဖတေလလာမႈမားက လပငနး မား သးသပအကျဖတျခငးဆငရာ ဌာနမ လပေဆာငခသည။ ၎ဌာနမ ေထာကျပခသညမာ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ လကရ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားႏင အေကာငထညေဖာေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားသည "ပစ တစမးတညးျဖင အကနလးႏင အဝငေသာ ခညးကပမႈပစ"က ကငသးထားသျဖင ဖြ႕ၿဖးဆ အဖြ႕ဝင ႏငငမားၾကား ကြျပားျခားနားသည ဥပေဒေရးရာႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာငမား၊ အေကာငထညေဖာျခငးဆငရာ စြမးရညမား ႏင လပငနးလပေဆာငခကေအာငျမငမႈမားက ခြျခားသျမငႏငျခငး မရေတာေပ။ အဆပါဌာနမ အၾကျပထား သညမာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစသည မဟာဗဟာေျမာကခညးကပမႈက ဖြၿဖးေစမည အခြငအလမးမားအား ရာေဖြေဖာထတၿပး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရး ကစၥရပမားအတြက သကဆငရာ ႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအေပၚ အားထားယၾကညမႈက တးတကေစရမည ျဖစသည။

၆။ ကမ႓ာဘဏႏင အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏတ႔သည သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား2 အသးျပေရးဆငရာ လမးညႊနမႈမားက ႀကးပမးလပေဆာငခၾကသည။ သကဆငရာ ႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအား အကျဖတဆနးစစရနအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ မဟာဗဟာေျမာက ခညးကပမႈပစႏင နညးစနစ ဖြၿဖးမႈသည ၎၏ ဖြ႔ၿဖးေရးမတဖကမားႏင သဟဇာတျဖစရန

2 ၂ဝဝ၄ခႏစတြင ကမ႓ာဘဏသည ႏငင ၁၄ႏငင၌ သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအတြက စမကနး အခ ၂ဝတြင ၂ႏစ စမးသပ ပရဂရမ စတငခသည။ ၂ဝဝ၇ ဒဇငဘာတြင ၎အစအစဥက သးႏစတးျမႇငကာ အကျဖတ အစရငခစာ တစေစာင ထတေဝခသည။ ၂ဝဝ၆တြင INTER-AMERICAN DEVELOPMENT BANK သည ၎၏ ပတဝနးကငႏင ေဘးကငးလၿခေရး ေစာငၾကညမႈ မဝါဒက အတညျပခၿပး ၎မဝါဒသည တငျပညတြငးရ စနစမားက ထညသြငး စဥးစားရာတြင အသးဝငခသည။

111

လပေဆာငေပးမည ျဖစသည။ ထ႔ျပင တးတကလာသည ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက လပထးလပနညးမားက ေခာေမြ႔အဆငေျပေစရနႏင လငျမနေစရန လပေဆာငေပးမညအျပင လပငနးအထေျမာက မႈႏငလအပခကမား လကနာျဖညဆညးမႈအတြက ကနကေသာစရတ(Transaction cost)က ေလာခေပးမညျဖစ သည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမားသည စမကနးမားအတြက တစထပတညးကေန ေသာ(ထပေနေသာ) လပငနးကစၥရပမားက လပေဆာငရန မလအပသညအတြကေၾကာင ျဖစသည။

၇။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အကျဖတအေတြ႔အၾကႏင သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား အသးျပျခငး။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည စမကနးလပေဆာငစဥတြင ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၏ ဥပေဒ ေရးရာ လအပခကမားႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညမားက အကျဖတေလရေသာလညး တငးကပသည ပစျဖင အကျဖတျခငးမး မဟတေပ။ ဥပမာ- သာမနစမကနးတစခက ျပငဆငသးသပရာတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားႏင ဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမားအၾကား ကြာဟခကက ေဖာ ထတႏငရန ကနဥး ႀကတငေလလာမႈလပေဆာငရသည။ ထ႔ျပင လမႈေရးရာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အစအစဥမား ျပငဆငရနအတြက အလပအမႈေဆာင ေအဂငစမား၏ အေကာငထညေဖာေရး စြမးရညမားက အကျဖတေပးသည။ ေခးေငြ ပဋညာဥက မၾကမးေရးဆြကာ ရညမနးထားသည စြမးရညျမႇငတငျခငး အစအမမားက တးတကေစသည။ သ႔ရာတြင အဆပါ ဆနးစစအကျဖတမႈမားသည မားေသာအားျဖင စမကနးအဆငမားအတြက ကန႔သတမႈမားရတတၿပး တစခါတစရတြင စနစတက၊တငးကပသည အကျဖတစစစခကမားသညလညး ကငးမေနသည။

၈။ ၎ခဥးကပနညးလမးသည စမကနးအဆင၌ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအတြက အသးဝငေသာ အေတြ႔အၾကမားက ေပးႏငမညျဖစေသာလညး ၎က အေကာငထညေဖာရာတြင ေရ႕ေနာက ညညြတမႈက အေလးမေပးဘ အလြတသေဘာ လပေဆာငခၾကသည။ ေဒသတြငး၌ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားသည ၎တ႔၏ ကယပငသဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏငလမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက တး၍ တး၍ တည ေထာငေနၾကသည။ ၎ဖြၿဖးတးတကမႈမားက တန႔ျပနရနႏင ပမခငမာအားေကာငးေစရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ သည စညးစနစကန၍ ပြငလငးျမငသာရေသာ နညးစနစမားက ဖြ႕ၿဖးေအာငလပေဆာငရန လအပသည။ သ ႔မသာ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင ပ၍ နညးစနစ ကက အသးချခငးအတြက မဟာဗဟာေျမာက ခညးကပမႈပစက ခယကငသးႏငမည ျဖစသည။

ဂ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေထာကပေပးထားသည လပငနးမား၌ သကဆငရာ ႏငငအလက ႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင အသးချခငးအား အလးစ ျခငမေစႏငသည ခညးကပနညးလမး

၉။ ေခးငားသမား၏ စြမးရည ဖြၿဖးတးတကမႈအေပၚ အေလးေပးလပေဆာငျခငးႏငအတ ဖြ႕ၿဖးဆ အဖြ႕ဝငႏငင မား ၏ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင ထထ ေရာက ေရာက ကငသးမႈက အေထာကအကေပးရန အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏမ ကတျပပါသည။ တစခနတညးမာပင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနျဖင သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ စမကနးမားတြင ကငသးရာ၌ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ မဝါဒဥးတညခကမား၊ စညးမဥးမားအား မထခကေစ ရနအတြက ေသခာမႈရဖ႔ လအပသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လမႈဝနးကငႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားက ေဖာထတကာ စမကငတြယႏငရန ေခးငားသမား၏ ႏငငအလက သးျခားစနစမားက သးစြရန စဥးစားႏငသည။ အဆပါ အကးသကေရာကမႈမား၊ ေဘးျဖစႏငေျခမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေထာကပေပးထားသည စမကနးလပငနးမားႏင ဆကစပျဖစတညလာျခငးျဖစသည။ ထစမကနးလပငနးမားက ႏငငအလက၊ ေဒသအလက၊ က႑အလက၊ ေအဂငစအလက အဆငဆင ခြျခား သတမတထားၿပး အကယ၍ ေအာကပါအခကမားႏင ျပညစပါက ေခးငားသမား၏ ႏငငအလကသးျခားစနစမားက သးစြရန စဥးစားမညျဖစသည။ (၁) သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားသည

112

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စနစမားႏင ကကညျခငး (၂) ေခးငားသတြင တညဆ ဥပေဒမား၊ စဥးမဥးမား၊ နညးဥပေဒ မား၊ လပထးလပနညးမားက အေကာငထညေဖာရနအတြက လကခႏငေလာကေသာ စြမးရညႏင ကတကဝတျပမႈရျခငး စသညအခကမားျဖစသည။

၁ဝ။ တညမႈရျခငးႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငး။ တညမႈရျခငးႏင လကခႏငသည အတငးအတာ ရျခငး သည သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက သးစြရနဆးျဖတရာ၌ မရမျဖစ ထား႐ရမည လအပခကႏစခ ျဖစသည။ အကယ၍ ေခးငားသ၏ ႏငငအလကသးျခားစနစမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကတြင စစဥတငျပထားသညအတငး တညေသာ ဥးတညခက မား ရရေအာငျမငရနႏင မဝါဒနယပယ၊ အစပးေဆာငရြကျခငးႏင တညဆ ဥပေဒမားအတငး လကနာေဆာင ရြကရန ပစထတလပေဆာငထားလင ေခးငားသ၏ ႏငငအလကသးျခားစနစမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စနစမားႏင ကကညသညဟ စဥးစားႏငလမမည။ ေခးငားသ၏ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားက အသးျပရန မဆးျဖတမတြင အာရဖြ ႕ ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသ၏ အေကာငထည ေဖာမႈပစမား ၊ အတတလပေဆာငခကမား ၊ ေအာငျမငမႈမတတမးႏင စြမးေဆာငရည ကသ ႕ေသာ အခကမားက လကခႏငသညအတငးအတာရမရ ဆနးစစမည။ ေအာကပါ ဆနးစစမႈ နညးလမးမားက ခယကငသးမည ျဖစသည။

(၁) ႏငငအလက၊ ေဒသအလက၊ က႑အလက၊ ေအဂငစအလက အဆငဆင ဆနးစစအကျဖတခက။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား၏ တညမႈ၊ ႏငငအလက၊ ေဒသအလက၊ က႑အလက၊ ေအဂငစအလက အဆငမား၌ ေခးငားသ၏ အေကာငထညေဖာမႈ စြမးရည စသညတ႔က ဆနးစစဆးျဖတရနအတြက တာဝနရသည။ အကယ၍ ဆနးစစအကျဖတခကမားသည ကြာဟခက မားက ကးေၾကာငးကစြာ ထတေဖာေပးပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏင ေခးငားသသည ကြာဟခကမား ျဖညဆညး ေပးမည တကေသာ အစအမမားက လပေဆာငခကအစအစဥတြင ထညသြငးရန သေဘာတေပမည။ အျခားေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးမတဖကမားမ မၾကာေသးမက လပေဆာငထားသည ခြျခမးစတျဖာေရး အလပႏင အကျဖတခကမား (လအပလင ျပနလညမြမးမေဆာငရြကထားသည)က သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစ မား ဆနးစစအကျဖတမႈအတြက အသးျပႏငသည။ အျခားေသာ ဖြ ႔ ၿဖးေရးမတဖကမားႏင ပးေပါငးဆနးစစျခငးက အားေပး တကတြနးသည။ ဤအဆငတြင (ဆနးစစေနစဥအတြငး) ႏငငအလကသးျခားစနစမား ကငသး ျခငးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေထာကပထားသည မညသည စမကနးတြငမ အသးျပရန စဥးစား မည မဟတေပ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခကတြင သတမတေဖာျပထားေသာ ေဘးကငး လၿခေရးဆငရာ လအပခကမားကသာ အသးခသြားမည ျဖစသည။

(၂) စမကနးအဆင ဆနးစစအကျဖတခက။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စနစမားႏင ကကညသညဟ ဆးျဖတၿပးလင၊ ႏငငအ လက၊ ေဒသအလက၊ က႑အလက၊ ေအဂငစအလက အဆငမား၌ ေခးငားသ၏ အေကာငထညေဖာမႈ အေလအကင၊ စြမးရညသည လကခႏငသည အတငးအတာ ရသညဟ ဆးျဖတၿပးလင သကဆငရာ ႏငငအလက႐ ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပျခငးက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေထာကပထားသည စမကနးမားတြင အသးျပရန စဥးစားႏငသည။ ၎က သကဆငရာ ႏငင၊ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစမ ေငြေၾကးပပးမႈေပးထားသည စမကနးမားတြင သးမညျဖစသည။ စမကနးတြင ႏငငအလကသးျခားစနစမားက စတငမတဆက ကငသးျခငး မျပေသးမ စမကနး တစခစအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည လကခႏငသည အတငးအတာရမရ ဆနးစစခက (စြမးရည၊ အတတလပေဆာငခက၊ ေအာငျမငခမႈ မတတမး၊ လပငနးအေကာငထညေဖာေရး

113

ေအဂငစမား၏ အေလအကင စသညတ႔အပါအဝင) က လပေဆာငမည။ ဆနးစစခကက စမကနး ျပငဆငေနစဥ ကာလ၌ စမကနးဒဇငးေရးဆြျခငး လပငနး၏ အစတအပငး တစရပအေနျဖင လပေဆာငသြားမည ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏသည ေခးငားသ၏ စမကနးအစအစဥ ဖြၿဖးေစေရးအတြကလညး ကညေပးသြားမည ျဖစၿပး ၎အစအစဥက စြမးရညျမႇငတငျခငးအတြက လပေဆာငမည ျဖစသည။ လအပပါက စမကနး ဒဇငးပစတြင ေပါငးစပ ထညသြငး သြားမည။ လကခႏငသညအတငးအတာရမရ ဆနးစစခက ရလဒမားက မတတမးတငထားၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ၏ အစရငခစာတြင ထညသြငးတငျပမည အျပင သမၼတ၏ ေထာကခခကရရန လပေဆာငမည ျဖစသည။

၁၁။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေရးအတြက ကြာဟခကမားက ကငတြယေျဖရငးျခငး။ ေခးငားသသည ဥးတညခကမား ျပညဝေစရန ၎၏ ႏငငအလက သးျခားစနစ မားက ခငမာအားေကာငးေအာင လပေဆာငရသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကတြင စစဥတငျပထားသညအတငး မဝါဒနယပယ၊ အစပးေဆာငရြကျခငးႏင တညဆ ဥပေဒမား အတငး လကနာေဆာငရြကရသညအျပင ထသ႔ဆကလက လပေဆာငရနအတြကလညး ကတျပ ရသည။ စနစမား တညမႈရမရ ဆးျဖတစစေဆးခနတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေန ေသာ ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစေရး အစအမက ထညသြငးတြကခကႏငသည။ အလားတစြာ ေခးငားသသည ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားထထေရာကေရာက ျဖန႔ေဝေရးအတြက ၎၏ အေကာင ထညေဖာမႈ အေလအကင၊ စြမးရည တ ႔က အဆငသငျဖစေနေစရနအတြက ခငမာအားေကာငးေစဖ ႔ လပေဆာငရန လအပသညအျပင ထသ႔ဆကလက လပေဆာငရနအတြကလညး ကတျပရသည။ လကခႏငသည အတငးအတာရ ၊မရ ဆးျဖတခနတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ေခးငားသ၏ အေကာငထညေဖာမႈ စြမးရည၊ အေလအကငက ခငမာအားေကာငးေစရန အစအမက ထညသြငးတြကခကႏငသည။ အဆပါ အစအမမားက ေခးငားသမ သကဆင ရာ စမကနးလပငနးမား မလပေဆာငမ ေဆာငရြကထားရမည ျဖစသည။ အဆပါ အစအမမားက သေဘာတ လကခထားသည အခနကန႔သတခကေဘာငႏငအတ အျခားမတဖကမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အေထာက အပျဖင ေခးငားသသည လပေဆာငခကအစအစဥက ျပငဆငလမမည။ စနစမား တညမႈအတြက လပေဆာငခက အစအစဥဆသညမာ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒဥးတညခကမား၊ နယပယ၊ အစပးေဆာငရြကျခငး၊ စညးမဥးမား စသညတ႔ႏင ကကညမႈတးတကေစရန မညသ႔ လပေဆာငရမည ဆသညအေပၚ၌ အေလးေပး ထားျခငး ျဖစသည။ ထသ႔လပေဆာငရာတြင လအပသည ဥပေဒေရးရာ၊ စညးမဥးဆငရာ မေဘာငတးတကမႈမားမ တဆင ေဆာငရြကရသည။ စြမးရညျမႇငတငျခငးအတြက လပေဆာငခကအစအစဥသည သကဆငရာ စြမးရည ဖြ႔ၿဖးေရးတးတကေရး ကစၥရပမား (ေခးငားသႏင အဓကေသာ အဖြ႔အစညးအသးသးၾကား၌ ျဖစေပၚတတေသာ ျပနာမား) က ကငတြယေျဖရငးေပးသည။

၁၂။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား၏ အဆငမား။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည အဆငအမးမး၌ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ကငသးမႈက စဥးစားႏငသည။ အဆငအမးမးမာ ႏငင၊ ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစ စသညျဖင ရၿပးေအာကပါတ႔က အေျခခ၍ လပေဆာငသည။ (၁) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား၊ ႏငင၊ ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစ အေျခအေနမားဆငရာ သျမငမႈ၊ ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏလပေဆာငရန ေမာမနးထားသည လပငနးမားႏင ပတသကၿပး ေခးငားသႏင ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမား (၂) တညမႈရျခငးႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစခက ရလဒ (၃) ကြာဟခကက ျဖညဆညး ေပးမည လပေဆာငခက အစအစဥက အေကာငထညေဖာရနအတြက ေခးငားသ၏ ကတကဝတ စသညတ႔ ျဖစသည။

၁၃။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ကငသးမႈ နယပယ။ စနစမား တညမႈ ရျခငးႏင လကခႏငစြမးအတငးအတာသည တကသည ေဘးကငးလၿခေရးစနစက အေျခခသည။ ထ႔အတ ႏငင 3 ဥပမာမားမာ ႏငငအလက မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငး မဟာဗဟာမား၊ ႏငငအလက လပငနးအစအစဥမားႏင ႏစလည သးသပခက အစရငခစာမား

114

အလကသးျခားစနစမား၏ ဆနးစစခကရလဒမားေပၚ အေျခတည၍ ႏငင၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစသည သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစဆငရာ ခဥးကပနညးက ေဘးကငးလၿခေရး ဧရယာတစခ၊ ႏစခ (သ႔) သးခလး (သဘာဝပတဝနးကင၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး၊ ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစမား) အတြက အဆငမေစသည။

၁၄။ သတငးထတျပနျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး။ ႏငငအလက မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငး မဟာဗဟာ (သ႔) ႏငငအလက မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငး မဟာဗဟာ တးတကမႈအစရငခစာ3တြင သကဆငရာ ႏငင အလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင အသးချခငးဆငရာ အဆျပခကက ၎၏ ေၾကာငးကးျပခကႏငအတ ျဖစႏငသမ အတငးအတာအထ တငျပေပးရသည။ ႏငငအလက မတဖက ပးေပါငးလပေဆာငျခငး မဟာဗဟာႏင သကဆငေသာ မတတမးမားက ထတျပနေပးရာတြင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ လထဆကသြယေရး မဝါဒ၏ လအပခကမားႏင လကေလာညစြာ ထတျပနရသည။ တညမႈရျခငးႏင လကခႏင သညအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကမၾကမးမားက ႏငင၊ ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစ အဆငအလက မတတမးတငၿပး ဘဏဝကဘဆကတြင အမားျပညသ မတခကျပႏငရန ထတျပနေပးရမည။ အစးရႏင အနငဂအမား အပါအဝင ပါဝငပတသကသမားထမ ထငျမငသးသပခကမား ၊ တန ႔ျပနခကမားအား ေတာငးခႏငရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ႏငငတြငး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားက သကဆငရာ ႏငငအလက ဥးေဆာငကငးပေပး သည။ တညမႈရျခငးႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငး ဆငရာ အၿပးသတ ဆနးစစခကအစရငခစာက ဘဏဝကဘဆကတြင အျပညအစ ထတျပနေပးရမည။ ေျပာငးလခကမားက ႏငငအလကသးျခားစနစမားတြင ထငဟပမေစရန လပေဆာငထားသည ဆနးစစခကအသစမား ရပါက ဘဏဝကဘဆကတြင အျပညအစ ထတျပနေပးရမည။ စမကနးအဆင၌ လကခႏငသညအတငးအတာရမရ ဆနးစစခကႏင ဆကစပေနေသာ ျပနာမားသည ပမန ေဘးကငးလၿခေရးစနစဆငရာ ထတျပနခကအတြက အခရာကသညအျပင စမကနး ျပငဆငရန လပေဆာငသည တငပငေဆြးေႏြးမႈ လပငနးအတြကလညး အေရးႀကးေသာေဆြးေႏြးစရာ ျဖစေပမည။

၁၅။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခနလပထားျခငး။ သကဆငရာ ႏငင အလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ႐ႈပေထြးနကနၿပး ထခကႏငစြမး ျမငမားေသာ စမကနးမားတြင ကငသးမည မဟတေပ။ ထသ႔ေသာ စမကနးအမးအစားမားက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ပမနစမကနးလပေဆာငမႈ လအပခကမားေအာကတြင ထညသြငးစဥးစားရေပမည။

၁၆။ အဆငလက ခညးကပမႈ။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပျခငးက မဝါဒမား ထေရာကမႈရလာၿပးေနာက သးႏစအတြငးတြင ႏငငအနညးငယမသာ ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစ အဆငအလက အေလးေပးလပေဆာငႏငၾကသည။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစ မား အသးျပျခငး၏ ထေရာကအသးဝငမႈဆငရာ ၾကားကာလျပနလညသးသပခကအား မဝါဒမား ထေရာကလာ ၿပးေနာက သးႏစအတြငးတြင လပေဆာငရမညျဖစသည။

၁၇။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား႐ ေျပာငးလခကမား။ သကဆငရာ ႏငင အလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပေနစဥအတြငး ေျပာငးလမႈမားရလာပါက (ႏငင၊ ေဒသ၊ က႑ (သ႔) ေအဂငစ အဆငအလက လကခကငသးေနေသာ ဥပေဒ၊ စညးမဥးမား၊ စညးကမးမား (သ႔) လပထး လပနညးမား ေျပာငးလခကမားရျခငး) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ၎ေျပာငးလမႈအကးဆကမားက ဆနးစစ ေလလာသညအျပင ၎ေျပာငးလမႈမားႏငပတသက၍ ေခးငားသႏင ေဆြးေႏြးရသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ အကျဖတသးသပခကတြင ထေျပာငးလမႈမားသည ႏငငအလကသးျခားစနစမား၏ ေရ႕ဆကတးတကမႈမားက ထငဟပျပသႏငသျဖင ေခးငားသေတာငးဆေသာ ေအာကပါအခကမားက လပေဆာငရန အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ သေဘာတလကခႏငပါသည။ (၁) အဆပါ ေျပာငးလတးတကမႈမားက ထငဟပေစသည လပငနးအတြက ဥပေဒ ေရးရာ သေဘာတညမႈက

115

သးသပစစစရန ႏင လအပပါက ဥပဒေရးရာ သေဘာတညမႈက ျပငဆငရန (၂) တညမႈ ရျခငးႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကမားက အသစမြမးမ လပေဆာငရန၊ စမအပခပ ေရး မတတမးမားႏင အဆပါ သေဘာတညမႈဆငရာ မညသညေျပာငးလခကမားကမဆ အကျဖတရန၊ ဘတအဖြ႕ အတညျပခကရေရးအတြက တငျပရန (ပမနအေနျဖင ဘတအဖြ႕မ ကန႔ကြကမႈလပေလမရ) စသညတ႔က ျဖစသည။ အကယ၍ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ႏင ေခးငားသအၾကား လကခထားသည ဥပေဒေရးရာ သေဘာတညခကႏင မကကညစြာ ေျပာငးလေနပါက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စာခပ၌ပါေသာ ျပငဆငေရးလပထးမားက အသးျပသည။

ဃ။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈ

၁၈။ တညမႈရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစခက။ အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏသည သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား တညမႈရျခငး အကျဖတဆးျဖတရန တာဝနရသကသ႔ ေခးငားသ၏ အေကာငထညေဖာမႈအေလအကင၊ စြမးရညသည လကခႏင သည အတငးအတာ ရမရကလညး အကျဖတဆးျဖတရန တာဝနရေပသည။ ယငးအတြက အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ သည ေအာကပါလပငနး မားက ေဆာငရြကမည။

(၁) သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားႏင အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒဥးတညခကမား၊ နယပယ၊ အစပးေဆာငရြကျခငး၊ စညးမဥး မား စသညတ႔ တညမႈရျခငးအား အကျဖတဆနးစစျခငး၊ ေခးငားသ၏ အေကာငထည ေဖာမႈ ပစမား၊ အတတတြငလပေဆာငခက ေအာငျမငခမႈ မတတမးႏင စြမးေဆာငရညကသ႕ေသာ အခကမားက လကခႏငသည အတငးအတာရမရ ဆနးစစျခငး (သကဆငရာ ႏငငအလက ႐ေနေသာ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမား ခငမာအားေကာငးေရးအတြက လအပေသာ အစအမမား ႏင လပေဆာငခကမားက ေခးငားသႏငအတ ပးေပါငးေဖာထတျခငး အပါအဝင)

(၂) ဆနးစစအကျဖတခကရလဒမားက အေျခခ၍ လပေဆာငခကအစအစဥမား ျပငဆငရာတြင ေခးငားသက အကညေပးျခငး၊ လပေဆာငခကအစအစဥဆငရာ စညးကမးခကမားက ဥပေဒေရးရာ သေဘာတ ညခကမားအျဖစ လပေဆာငျခငး၊ ဥပေဒေရးရာ သေဘာတညခက မားသည အာရဖြ ႕ ၿဖးေရးဘဏက သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလ ၿခေရး စနစမား အသးျပျခငးအား ဆငးငထားရန အခြငရေစမည ျဖစသည။ အကယ၍ ေခးငားသသည လပေဆာငခကအစအစဥအေကာငထညေဖာျခငးက ရပတန႔လကပါက ၎က ဘဏ၏ ကယပင အစအစဥအျဖစ ေျပာငးလေစရန အခြငရေစမည ျဖစသည။

(၃) ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမားမ ကယစားလယမားႏငအတ တညမႈရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကမား၏ ေတြ႕ရခကမားအား ပါဝငပတသကသမားႏင ေဆြးေႏြးျခငး၊ တရားဝငေအာငလပေဆာငျခငး၊ လပေဆာငခက အစအစဥတြင အၾကမးဖဥးေဖာျပထားေသာ အဆျပထားသည အစအမမားႏင ပတသက၍ သေဘာတညမႈ ရယျခငး

(၄) လပေဆာငခကအစအစဥအေကာငထညေဖာရနႏင ဖြ ႔ ၿဖးေစရန လအပေသာ နညးပညာႏင ေငြေၾကးအေထာကအပက ေပးအပျခငး (အစအစဥဆငရာ ေခးေငြမား၊ နညးပညာ အကအည မားမတဆင) ၊ လပေဆာငခကအစအစဥအေကာငထညေဖာျခငးက ေစာငၾကညေလလာျခငး

၁၉။ စမကနးအဆင မတတမး ျပနလညသးသပျခငးႏင ႀကးၾကပစစေဆးျခငး။ သကဆငရာ ႏငငအလက ႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပျခငးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနမားျဖစေသာ ေဘးကငး လၿခေရးစနစ မား ျပနလညသးသပျခငး (အဆျပထားေသာ စမကနးမားက ဘတအဖြ႕မ အတညမျပမ) လပငနးက ဖယရားျခငးမျပေပ။

116

တစခတညးေသာ ကြျပားျခားနားခကမာ ျပနလညသးသပမႈက ႏငငအလကသးျခားစနစမား ေအာကရ လအပခကမားႏင သေဘာတထားသည လပေဆာငခကအစအစဥအေပၚအေျခခ၍ လပေဆာငျခငး ျဖစသည။ ဘတအဖြ႕မ စမကနးက (ႏ င ငအလ ကသးျ ခားစနစမားက အသးျ ပထားသည ) အတညျပ ၿ ပးေနာက ရငးႏးျ မႇ ပႏထားသည အျခားစမကနးမားမာကသ႔ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ႀကးၾကပစစေဆးျခငးသည တညေသာ လပထးလပနညးမားအတငး လကနာလပေဆာငမည ျဖစသည။

၂ဝ။ တာဝနခမႈ စနစ။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပျခငးသည အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ တာဝနခမႈ စနစဆငရာ အခနးက႑ႏင လပငနးေဆာငတာတ႔က မေျပာငးလေခ (အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ စမကနးအထးအဖြ႔႐း ႏင တငၾကားခက ျပနလညသးသပေရးဆငရာ အဖြ႔ တ႔၏ လပငနး ေဆာငတာမားအပါအဝင) တငၾကားမႈျဖစစဥတြင တငၾကားခက ျပနလညသးသပေရးဆငရာ အဖြ ႔သည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ တညမႈရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကက စစေဆးႏငသည။ ထသ ႔စစေဆးရာတြင အာရ ဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ မဝါဒနယပယ၊ အစပးေဆာငရြကျခငး၊ ကငသးေနသည စညးမဥးမားႏင သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားၾကား ျခားနားခကက စစေဆးႏငသည။ (ထ႔ျပင စနစမားတညမႈရျခငး အေၾကာငးအခကက ရရေအာင သေဘာတထားၾကသည မညသညထပေဆာငးအစအမမား ကမဆ စစေဆးမည)။ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒေၾကညာခက၏ ဥးတညခကမားအေကာငထညေပၚ ေအာငျမငမႈက စစေဆးသကသ႔ အာရဖြ ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ စမကနး ႀကး ၾကပမႈကလညး စစေဆးမည။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပျခငးသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ သးျခားလြတလပသည အကျဖတသးသပျခငး ဆငရာဌာန၏ အခနးက႑ကလညး ေျပာငးလမည မဟတေပ။

င။ ေခးငားသ၏ တာဝနဝတရား

၂၁။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ဆနးစစခကႏင လပေဆာငခက အစအစဥ တးတကမႈ။ ေခးငားသသည စနစမားတညမႈရျခငးဆငရာႏင လကခႏငသညအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစ ျခငးတြငပါဝငကညပပးလမမည။ ေခးငားသ/၀နေဆာငမႈသးစြသသညေအာကပါအခကမားက ေဆငရြက လမမည။

(၁) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဆနးစစအကျဖတေရးအဖြ႕ႏငအတ သကဆငသည မတတမးမား၊ အခက အလကမား၊ သတငးအခကအလကမား အားလးက မေဝေပးျခငးႏင လအပပါက ႏးေႏာဖလယပြမား၊ အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြမား လပေဆာငရာတြင အဆငေျပေခာေမြ႕ေစျခငး

(၂) ဆနးစစခကမား၏ ေတြ႕ရခကမားက ေဆြးေႏြးရန တရားဝငေအာင လပေဆာငရနအတြက ပါဝငပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား စစဥ၊ လပေဆာငရာတြင အကအညေပးျခငး

(၃) လအပေသာ ေျပာငးလခကမားအား ကငတြယႏငရန အစအမမားက အၾကမးဖဥးေဖာျပထားသည လပေဆာငခက အစအစဥ တးတကေစျခငး

၂၂။ အေကာငထညေဖာျခငး။ ေခးငားသသည အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဆနးစစခကမားႏင ကကညစြာစနစမား တညမႈရေစျခငးက ေအာငျမငေအာငလပေဆာငေရးႏင ထနးသမးေရးအတြက ေဆာငရြကရသညအျပင လကခႏငေသာ အေကာငထညေဖာမႈပစမား၊ အတတလပေဆာငခက၊ ေအာငျမငမႈမတတမးႏင စြမးေဆာငရည တးတကေစေရးအတြက လပေဆာငခက အစအစဥ အေကာငထညေဖာေရးအပါအဝင တာဝနယေဆာငရြက ေပးရသည။ ႏငငအလကသးျခားစနစမား အသးျပသည စမကနးတစခခငးစအတြက ေခးငားသသည ထစနစမား ၏ စညးကမးခကမားက သတမတေဖာထတရသည။ ထသ ႔လပေဆာငရာ၌ ေဘးကငးလ ၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခကတြင စစဥတငျပထားသည မဝါဒစညးမဥးမားႏင ကကညမႈရရန ေသခာေစရသည။ အဆပါ စညးကမးခကမားသည စမကနးတစခႏင တစခၾကားတြင ေျပာငးလႏငၿပး ႏငငအလကသးျခားစနစမား၏ ပစ၊ စမကနးအမးအစား ကသ႔ေသာအခကမားေပၚမတည၍လညး ေျပာငးလနငသည။ ကစၥရပအားလးတြင စနစမား

117

တညမႈရျခငးႏင လကခႏငေသာ အေကာငထညေဖာျခငးမား ေအာငျမငေအာငလပေဆာငေရး၊ ထနးသမးေရး အတြက ေခးငားသမ စညးကမးခကမားႏင အပေဆာငးအစအမမားက ေဆာငရြကရန လအပသည။ အဆပါ စညးကမးခကမားႏင အပေဆာငးအစအမမားသည ေခးငားသ၏ စာခပပါ တာဝနဝတရားမား၏ အစတအပငး တစခ ျဖစလာသည။

စ။ အရငးအျမစဆငရာ အၾကျပျခငး။

၂၃။ သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငးႏင အသးခ ျခငးတြင ပါဝငေနသည လပငနးမားသည အရငးအျမစအျပညအဝသးသည4 လပငနးမား ျဖစလာသည။ အရငး အျမစ အျပညအဝသးခသညမာ ႏငင၊ ေဒသ (သ႔) က႑အဆငလက လပေဆာငသည အေစာပငးဆနး စစမႈကာလမား၌ ျဖစေသာလညး စမကနးျပငဆငျခငးႏင ကနကစရတေခၽြတာျခငးမားကမ အလယလတ သကတမးကာလႏင ေရရညအတြကသာ ေမာလငႏငသည။ ထသ႔ျဖစရျခငးမာ စနစမားတညမႈရျခငးႏင လကခႏင ေသာအတငးအတာ ရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကမားသည ေရရညတြင ပမ တးလာႏငေခမားေနျခငးေၾကာင ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏစမကနးမားတြင သကဆငရာ ႏငငအလက႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားက အသးျပမႈသည ေအာကေဖာျပပါလပငနးမားအတြက ကနကစရတမား ျဖစေပၚေစသည။ (၁) စနစမားတညမႈရျခငးႏင လကခႏငေသာအတငးအတာရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကမား လပေဆာငျခငး (ဆနးစစ ခကမား လပေဆာငၿပး ေနာက တငပငေဆြးေႏြးပြမား ကငးပမႈမားအပါအဝင) (၂) သကဆငရာ ႏငငအလက ႐ေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမားက ခငမာအားေကာငးေစေရးအတြက အလယလတကာလမ ေရရညကာလ အထ စြမးရညဖြၿဖးမႈ လပငနးစဥမားက စစဥလပေဆာငရျခငး (၃) အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမးမားက ေလကငသငၾကားေပးျခငး (၄) သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအစအဖြ႕က ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင ႀကးၾကပ စစေဆးျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

(၂၄) အလယလတသကတမးကာလ၌ သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားႏင ဆကစပ၍ ကနကစရတမား တးလာျခငးမား ရေပလမမည။ ႏငငအလကသးျခားစနစမား တညမႈ ရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကအတြက ေတာငးဆခကမားရလာႏငမႈအေပၚအေျခခကာ ပညာရငဝနထမးမားက သးရသည ရကသတပတကာလမားသညလညး ႏစစဥ လအပေနႏငသည။ စနစမားတညမႈရျခငးဆငရာ ဆနးစစခကတစခစ အတြက ရကသတပတ ၅ ပတမ ၁၂ ပတအထရႏငၿပး လကခႏငသညအတငးအတာရမရ ဆနးစစခက အတြကလညး အပေဆာငး ရကသတပတမား ထပမလအပမည။ လအပမႈအေပၚအေျခခ၍ တးျမငလာသည ဝနထမးအရငးျမစလအ

4 ကမၻာဘဏ၏ အေတြ႔အၾကက ညႊနျပသညမာ အကျဖတခကမား၊ အမားျပညသႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာငေရးႏင အကျဖတခကအစရငခစာ ျပငဆငေရးတ႔အတြက ဝနထမးအငအားမားမားႏင အၾကေပးမား၏ အခနမားမားေပးမႈ လအပသညဟ၍ ျဖစသည။

118

ပခကမားက ဝနထမးမားႏငတငပငေဆြးေႏြးျခငးအားျဖင တစစတတစပငး ေျပလညေအာင လပေဆာငႏငသည။ ထ ႔အျပင ႏငငအလကသးျခားစနစမားက ခြျခမးစတျဖာသးသပမႈမားအတြက နညးစနစမား ရာေဖြေဖာထတ၊ ကငသးရာတြင ကမ႓ာဘဏသည အေရးႀကးသည အခနးက႑မ လပကင ေဆာငရြကေနသည။ ဤအပငးတြင ပးေပါငးလပေဆာငမႈအတြက စတဝငစားမႈျမငမားျခငးမား ရသည။ ကမ႓ာဘဏကသ ႔ေသာ မတဖက အဖြ႔အစညးမားႏငအတ ပးေပါငးလပေဆာငျခငးသည လပငနးထေရာကမႈက တးတကေစ သညအျပင အပေဆာငး အရငးအျမစအကးျဖစထြနးမႈမားက ေသခာေစသည။

ပးတြပါ

ပးတြပါ- ၁ ။ ။ အျခားေသာ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးမား၏ အေတြ႕အၾက

၁။ လြနခေသာ ၅ႏစေကာခန႔က ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးအမားအျပားသည ၎တ႔၏ သဘာဝပတဝနး ကင ႏငလမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးမဝါဒမာ;က ျပနလညသးသပခၾကၿပး (သ႔) အသစမြမးမမႈမား ျပခၾကၿပး ျဖစသည။ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒအသစအတြက မဝါဒ ျပနလညသးသပခက၏ သေဘာတရား၊ ခညးကပနညးႏင ရလဒမားက ျပနလညဆနးစစရသည။ ကမ႓ာဘဏႏင ၎၏လက႐းျဖစသည ပဂၢလကေငြေခးအဖြ႕အစညး- ႏငငတကာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ အေတြ႕အၾကမားအျပင အေမရကတကလး ဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (IDB)၊ ဥေရာပျပနလည တညေထာငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (EBRD)၊ အေကြတာ စညးမဥး ဘ႑ာေရးအဖြ႕မား၏ အေတြ႕အၾကမားက ေအာကတြင ေဆြးေႏြးထားသည။

က။ ကမ႓ာဘဏ

၂။ ကမ႓ာဘဏတြင သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမား1 (၁ဝ) ခႏင ႏငငအလကသးျခားစနစမားက သးျခငးအတြက သးျခားမဝါဒ မေဘာင ရသည။ သတငးအခကအလက ထတျပနေရး မဝါဒ (၂ဝဝ၂) သည အဆပါ မဝါဒမားက ျဖညစြကေပးထားၿပး ၎သည ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အစအစဥေရးဆြေရးမတတမးမား ထတျပနျခငးအတြက လအပခကမားက ျပဌာနးေပးသည။

၃။ ၁၉၉၈ ခႏစတြင ကမ႓ာဘဏသည ၎၏ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားဆငရာ မဝါဒက အသစျပျပငမြမးမခၿပး မဝါဒက လြယက၊ ႐းရငး၍ ခငမာအားေကာငးေအာင ျပျပငခသညအျပင ပမေျပာငးလြယျပငလြယျဖစေစရန အတြကလညး လပေဆာငခသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမားႏငပတသက၍ ျပနလညျပငဆငထားသည လပငနးလညပတမႈဆငရာ မဝါဒသည (၁) လမႈေရးအကးသကေရာကမႈဆနးစစခက၊ စစစမႈ၊ နယပယအတငးအတာ စသညတ႔ႏင ဆကစပၿပး မရငးလငးမႈအခ႕က ရငးလငးလြယကေစခသည (၂) စမကနးလပေဆာငရာတြင လအပခကမားက ႐း႐းရငးရငးျဖစေစခသည (၃) ႏစစဥရငးႏးျမႇပႏမႈ အစအစဥမားႏင စမကနးခြမားစြာက ျပငဆငအေကာငထညေဖာေပးရသည စမကနးမားအတြက အခးညမတမႈ စညးမဥးႏင စမကနးေရးဆြေရး မေဘာငက မတဆကေပးခသည (၄) ထခကမႈရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစအသငးအဝငးအမားစမ ေထာကခမႈ

1 မဝါဒ ၁ဝခမာ ေအာကပါတ႔ႏင သကဆငသည (၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခက (OP/BP 4.01) (၂) သဘာဝ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား (OP/BP 4.04) (၃) ပးမႊားထနးခပေရး (OP 4.09) (၄) မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး (OP 4.12) (၅) ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမား (OP/BP 4.10) (၆) သစေတာမား (OP 4.36) (၇) ႐ပပငးဆငရာ ယဥေကးမႈအရငးျမစမား (OP 4.11) (၈) ဆညမား၏ ေဘးကငးလျခမႈ (OP/BP 4.37) (၉) ႏငငတကာေရေၾကာငးစမကနး မား (OP/BP 7.50) (၁ဝ) အျငငးပြားေနသညေဒသရ စမကနးမား (OP/BP 7.60) စသည မဝါဒမား ျဖစသည။ ေနာကဆးမဝါဒႏစခသည ႏငငတကာဥပေဒႏင အဓကဆကစပၿပး စမးသပအစအစဥ (OP 4.00) (စာပဒ ၅ႏင၆ တြင ေဆြးေႏြးထားသည) တြင ပါဝငျခငးမရေပ။2 ကမၻာဘဏ၏ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ ဝကဘဆကမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။ HTTP://WEB.WORLDBANK.ORG/ WBSITE/EXTERNAL/ TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTINDPEOPLE/0,,MENUP K:407808 ~PAGEPK:149018~PIPK:149093~THESITEPK:407802,00.HTML

119

ရရထားသည စမကနးမားကသာ ကမ႓ာဘဏမ ေငြေၾကးအေထာကအပေပးခသည။ ေထာကခမႈဟ ဆရာတြင လြတလပၿပး ႀကတငတငပငအသေပးျခငးျဖင ႀကတငသေဘာတညခက ရယထားၿပးသည ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစမားႏင အသပညာမားက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာငရြကျခငး2 အတြက မးႏြယစမား၏ ေထာကခမႈမားျဖစသည။

၄။ ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင ကမ႓ာဘဏသည ၎၏ ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား မဝါဒက အသစျပျပင ျပငဆငခသည။ ယဥေကးမႈအေမြအႏစေနရာဌာနမား (ေရးေဟာငးသေတသနဆငရာ၊ ေကာကျဖစ႐ပၾကြငးမား ဆငရာ၊ ေရးေဟာငးသမငးဆငရာ၊ အေလးအျမတထားမႈႏင ဆကစပေနသည) စမကနးမား၏ အတြငး (သ႔) အနးအနားရ ႐ပဝတပငးဆငရာ ယဥေကးမႈအေမြအႏစမားက ထနးသမးျခငး (သ ႔) စမခန႔ခြျခငးမား ကည လပေဆာငရန ဒဇငးထတထားသည စမကနးမားအတြက ထမဝါဒက ကငသးရသည။ ထခကမႈရသည အပစမား၊ အစးရ အာဏာပငမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔မားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားလညး လအပသည။

၅။ အထကေဖာျပပါ မဝါဒမားက အသစျပျပငမြမးမခစဥတြင ကမ႓ာဘဏသည ၎၏လပငနးမားတြင သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား အသးျပမႈကလညး အကျဖတဆနးစစခသည။ ဖြၿဖးမႈထေရာကျခငးႏင ႏငငအလကသးျခားစနစမားပမအသးျပလာျခငးအၾကား ေျပာငးလလာသည ဆကႏြယခက က အသမတျပကာ ကမ႓ာဘဏသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ကစၥရပမားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင ေခးငားသ၏ စနစမားအား ထပမအသးျပေရးက ေလလာ ေဖာထတခသည။ ကမ႓ာဘဏ၏ အမႈေဆာငဒါ႐ကတာမားဘတအဖြ႔မ ၂ဝဝ၅ ခႏစတြင အတညျပခေသာ ၂ႏစ အစမးစမကနးက အဆပါရညရြယခကျဖင လပေဆာငချခငးျဖစၿပး ထအစမးစမကနးအား ျပဌာနးေပးသည မဝါဒမေဘာငကလညး အတညျပေပးခသည။ မဝါဒသည ႏငငအလကသးျခားစနစမားက ဆနးစစဖ႔ ခညးကပနညးက ေဖာျပေပးကာ ကမ႓ာဘဏႏင ေခးငားသ၏ အခနးက႑မားကပါ သတမတျပဌာနးေပးသည။ မတတမးမတရာမားက လပေဆာငေပးၿပး လအပခကမားက ထတျပနေပးသည။ မဝါဒတြင တေပါငးတစညး တညးရေသာ မဝါဒေၾကညာခက တစခႏင ေဘးကငးလၿခေရး နယေျမဧရယာ ၈ ခက စစညးတငျပထားသည ဇယားတစခ ပါဝငသည။ ကမ႓ာဘဏ၏ လကရေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားမ စစညးတငျပထားသညအတငး (OP 4.00 ဇယား A1) နယေျမဧရယာတစခစတြင ၎၏ ဥးတညခကမားဆငရာ ေၾကညာခကပါရ ၿပး ထေ ၾကညာထားသည ဥးတညခကမားေအာငျမငေရးအတြက ဆကစပေနေသာ လပငနးလညပတမႈဆငရာ စညးမဥးမားလညး ပါရသည။

၆။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဇနနဝါရလတြင ကမ႓ာဘဏသည ၎၏ ၂ႏစ အစမးစမကနးက အကျဖတဆနးစစထားေသာ အစရငခစာ တစေစာငက ထတျပနေပးခသည။ အစရငခစာအရ ေခးငားသ၏စြမးရညျမႇငတငမႈတြင စညးစနစ ကန၍ ေရရညတးတကမႈမား ရရရန ကမ႓ာဘဏသည အစမးစမကနး၌ လကရကငသးေနေသာ စမကနးအေျခခ ခညးကပနညးစနစထက သာလြနေအာင မျဖစမေန ေျပာငးလလပေဆာငရမည။ အစရငခစာမ အဆျပခသညမာ ေခးငားသမားႏင အျခားဖြ ႔ ၿဖးေရး မတဖကမားသည ပမကယျပန႔သည ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ကငသး လပေဆာငႏငရန အစပးလပေဆာငမႈက စမကနးအဆငမ ႏငငေတာအဆငအထ တး၍တး၍ လပေဆာငရမည။ ထမတဖန ေခးငားသ၏ စြမးရညက စမကနးအဆငအလပျဖစေရးထက ေရရည ခငမာတညတေစေရးအတြက တညေဆာကရန အဆျပခသည။ အစရငခစာ၏ အျခား အဓကကေသာ ေကာကခကမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။ (၁) ႏငငအလကသးျခားစနစမား အသးျပျခငးသည ကမ႓ာဘဏ၏ မဝါဒဥးတညခကမား ရရ ေအာငျမငေရးတြင အကအညေပးခသည။ အထးသျဖင သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကႏင ယဥေကးမႈ အရငးျမစမားဆငရာ အပငးမားတြင ျဖစသည။ (၂) သဘာဝ ေနထငကကစားရာ ေနရာမား၊ သစေတာမား၊ ပးမႊားထနးခပေရး၊ ေရကာတာမား လျခစတခမႈရေရးအတြက သကဆငရာ ႏငငအလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအသးျပမႈ အေတြ႔အၾကႏင ကြာဟခကမားျဖညဆညးရန အစအမမား၊ အလားလာ ေကာငးမား စသညတ႔က တ ငျ ပေ ပး သ ည ။ ( ၃ ) မ မ ဆႏ ၵ အေ လာ က မ ဟ တ ဘ ေ န ရာျ ပ န လ ည ခ ထား ခ ရျ ခ ငး ဆ င ရာ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားအတြက ကမ႓ာဘဏလအပခကမားႏင ႏငငအလကသးျခားစနစမား အၾကား

120

ကြာဟခကမားသည ကစၥရပအမားစ၌ လြနစြာ သသာမားျပားကြာဟေနႏငသည။ တကေသာစမကနးမားတြင အေကာငထညေဖာႏငသည အစအမမားျဖငသာ အဆပါ ကြာဟခကမားက ျဖညေပးနငသည။ (၄) ဌာေနတငးရငး သားမးႏြယစမားႏင သကဆငေသာ လအပခကမားက အႀကစမးသပလပေဆာငမႈ မျပခေသာလညး ႏငငအေတာမားမားသည ဤကစၥရပအတြက ၎တ႔၏ တရားေရးရာႏင မဝါဒမေဘာငတ႔က (မမဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးဆငရာ မေဘာငမားက အသစျပျပငမြမးမျခငးအား မလပေဆာငျဖစလင ေသာမ) အသစျပျပငျပငဆငခၾကၿပးျဖစသည။ (၅) ကမ႓ာဘဏသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ ေဘးကငးလၿခေရးအတြက ႏငငအလကသးျခားစနစမားက ပမကယကယျပန႔ျပန႔ ကငသးမႈမား တးလာျခငးႏင ပတသကၿပး ကးေၾကာငးျပရငးလငးရန လေလာကေသာ သငခနးစာမား ေလလာသငယခၿပးျဖစသည။ သ႔ေသာ အဆပါစနစမားက ကမ႓ာဘဏ၏ ေခးငားမႈကစၥရပအားလး၌ အျပညအဝခယကငသးေရးအတြက အေထာကပ ေပးရနအတြကမ လေလာကမႈမရေသးေပ။

၇။ ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငးႏင ႏငငစ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အာမခေအဂငစတ႔၏ ေဘးကငး လၿခေရး ဆငရာ မဝါဒမား ကငသးျခငးမ ရရလာသည သငခနးစာမားက အကျဖတဆနးစစၿပးေနာက ကမ႓ာဘဏ သည ေရရညတြင စညးမဥးအေျခခခညးကပနညးလမးအားအသးျပရန အလားလာရသညသးျခားဆနးစစခကက သးသပလပေဆာငေနၿပး အဆပါ ခညးကပနညးလမးမားက အခ ႔ေသာလပငနးအမးအစားမား၏ ေဘးကငး လၿခေရးစနစမားအတြက အသးျပသည။

၈။ ကမ႓ာဘဏ၏ သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစခကဆငရာ လပငနးလညပတမႈ မဝါဒက (OP 4.01) ၂ဝဝ၇ ခႏစ မတလတြင အသစမြမးမခၿပး ဘဏ၏ အကပအတညးမားႏင အေရးေပၚကစၥရပမားက လငလငျမနျမန တန႔ျပနမႈ ေပးေရး မဝါဒက (OP/BP 8.00) ထငဟပႏငေအာင လပေဆာငချခငး ျဖစသည။

(ခ) ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး

၉။ ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားက ကမ႓ာဘဏ၏မဝါဒမားမ ၁၉၉၈ ခႏစတြင ဆြယေမြးစားခၿပး ၎လပငနးမား၏ ပဂၢလကက႑ဆငရာ ဥးတညလပေဆာငမႈက ထငဟပေစရန ျပျပငမြမးမမႈမားလညး လပေဆာငခသည။ ၂ဝဝ၃ ခႏစတြင ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငးသည ၎၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားက အသစျပျပငမြမးမမႈအား ေကာပေရးရငး၏ စညးကမးထနးသမးေရး အၾကေပးျဖစသ Ombudsman ၏ ေတြ႔ရခကမား၊ အၾကျပခကမား၊ ေကာပေရးရငး၏ ဌာနတြငး ေစာငၾကည ေလလာအကျဖတမႈ ရလဒမားႏငအတ စတငလပေဆာငခသည။ အသစမြမးမမႈက ေအာကပါလအပခကမား လမးညႊနမႈျဖင လပေဆာငသည။ (၁) နားလညလြယေသာ၊ ႐းရငးေသာ၊ အသးျပရနလြယကေသာ လအပခကမား ထားရရန (၂) မဝါဒ ကြာဟခကက ကငတြယေျဖ႐ငးရန (၃) ကမ႓ာဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားႏင ကကညေစေရးက ေသခာေစရန လပေဆာငစဥတြင ပဂၢလကက႑ဆငရာ သးသပခကမားကလညး အေလးေပးလပေဆာငရန (၄) ေကာပေရးရငး၏ မဝါဒမားတြင ေရရညတညတမႈဆငရာ အယအဆက ေဖာေဆာင ရန စသညလအပခကမား ျဖစသည။

3 ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ ထတျပနေကညာခကဆငရာ မဝါဒသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ ျပနလညသးသပခက အႏစခပ၊ ေကာပေရးရငး၏ ျပနလညသးသပခကဆငရာ ေတြ႕ရမႈမားႏင အၾကျပခကမား အတခပ စသညတ႔က အမးအစား (ေအ) စမကနးမားအတြက ဘတအဖြ႕၏စဥးစားသးသပခကမတငမ ရကေပါငး ၆ဝ အတြငး၊ အမးအစား (ဘ) စမကနးမားအတြက ရကေပါငး ၃ဝ အတြငး ထတျပနေကညာေပးရန လအပသည။ လပေဆာငခကစႏႈနးမားမ ေကာပေရးရငး၏ ေဖာကသညမားအတြက ထတျပန ေၾကညာခကဆငရာ လအပခကမားက သတမတျပ႒ာနးေပးသည။ လပေဆာငခကစႏႈနး-၁ (လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစ) သည ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငးမ ဆးကးသကေရာကမႈရေသာ စမကနးမားအတြက ဆနးစစခကမတတမး ထတျပနေပးရန လအပသည (စမကနးတညေဆာကမႈ မစတငမ)။ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ လပေဆာငခက အစအစဥမား၊ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ မေဘာငမားႏင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား ဖြၿဖးေရးအစအစဥမား (သ႔) ရပရြာလထ ဖြၿဖးေရးအစအစဥမား စသညတ႔၏ ထတျပနေၾကညာခကအခနဇယားက သကဆငရာ လပေဆာငခကစႏႈနးမားတြင ေဖာျပေပးထားမည မဟတေပ။4 လပေဆာငခကစႏႈနး ၈ခသည ေအာကပါတ႔က ျခငမေစသည။ (၁) လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကႏင စမခန႔ခြမႈစနစ (၂) အလပသမားႏင လပငနးခြင အေျခအေနမား (၃) ညစညမးမႈက ကာကြယျခငးႏင ေလာနညေစျခငး (၄) ရပရြာလထ ကနးမာေရး၊ ေဘးကငးေရး ႏင လျခစတခမႈရေရး (၅) ေျမယာရယျခငး ႏင မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး (၆) ဇဝမးကြမးစ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင သဘာဝအရငးျမစမား ေရရညစမခန႔ခြမႈ (၇) ဌာေနတငး ရငးမးႏြယစလမား (၈) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား စသညတ႔ျဖစသည။

121

၁ဝ။ ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ ေရရညတညတမႈဆငရာ မဝါဒမေဘာင အသစက ၂ဝဝ၆ ခႏစ တြင အတညျပခၿပး ေကာပေရးရငး၏ တာဝနမားႏင ၎၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ တာဝနမားအား ရငးလငးစြာ ပငးျခား သတမတေပးသည။ မဝါဒမားတြင ေကာပေရးရငး လအပခကမားက ေအာကတြငေဖာျပထားသညအတငး သတမတျပ႒ာနးထားသည။ (၁) လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေရရညတညတမႈ (၂) ထတျပနေၾကညာ ခကမား3 (၃) သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ သးသပမႈလပထးလပနညး စသညတ႔ျဖစသည။ ၀နေဆာငမႈသးစြသ မားအတြက လအပခကမားက လပေဆာငခကစႏႈနးမား4 ၌ အၾကမးဖဥးေဖာျပထားသည။ ထ႔အျပင ညႊနၾကား ခက မတစမား (လပေဆာငခကစႏႈနးမား ဆငရာ မတတမးမားႏငအတ) ေဝါဟာရအသးႏႈနး အဘဓာန၊ သဘာဝ ပတဝနးကင၊ကနးမာေရး၊ ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ လမးညႊနခကမား5 သည ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပ ေရးရငး၏ ၀နေဆာငမႈသးစြသမားႏင ဝနထမးမားက လမးညႊနမႈေပးသည။

၁၁။ မဝါဒမေဘာင အသစသည လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစခကႏင အျပညဝေပါငးစပကာ လထပါဝငပးေပါငးမႈဆငရာ ခညးကပနညးလမးက ပပးေပးသည။ ထသ႔လပေဆာငရာတြင လြတလပၿပး ႀကတင တငပငအသေပးျခငးအားျဖင လထေထာကခမႈ ကယကယျပန႔ျပန႔ရရေစသညနညးက သးကာ အလပသမားစႏႈနး မားႏင လပငနးခြငအေျခအေနမား ဆငရာမဝါဒ၊ လထကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးအတြက လပေဆာငခက စႏႈနးအသစ စသညတ႔က မတဆကေပးသည။ ထ႔ျပင မဝါဒမေဘာငအသစက ၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစမားမ ထနးသမးျခငးႏင တညေထာငျခငးျပရန လသည။ ယခငက သးသန႔မဝါဒမားျဖစၾကသည ပးမႊားထနးခပေရး၊ ေရကာတာမား၊ သစေတာ၊ အျပညျပညဆငရာ ေရေၾကာငးမား ေဘးကငးလျခေရး ကသ႔ေသာ မဝါဒမားက ေပါငးစပ၍ လပေဆာငခကစႏႈနးအသစ6 ရစခအျဖစ ထားရသည။ ၂ဝဝ၇ ခႏစ ႏဝငဘာတြင ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ စမခန႔ခြေရးအဖြ႔သည ေကာပေရးရငး၏ ၀နေဆာငမႈ သးစြသမား လပေဆာငခကစႏႈနးက မညသ႔မညပ သရေၾကာငးက ဘတအဖြ႔သ႔ အစရငခရသည။

ဂ။ အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ

၁၂။ အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာမဝါဒမေဘာငက ၎၏ က႑အလက မဝါဒမား (သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဘးကငးလၿခေရး စညးမဥးလကနာမႈ ၂ဝဝ၆၊ သဘာဝေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမႈ ၂ဝဝ၇၊ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစမား ၂ဝဝ၆၊ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ၁၉၉၈ အတြက မဝါဒမား) တြင စစဥတငျပထားသည။ ထတျပနခကဆငရာ လအပခကမားက သတငးအခကလက ထတျပနေရး မဝါဒ7 ၂ဝဝ၆ တြငတငျပထားသည။

၁၃။ ၁၉၇၉ သဘာဝပတဝနးကငမဝါဒက အစားထးသည သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဘးကငးလၿခေရး စညးမဥးလကနာမႈ မဝါဒသည အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ သဘာဝပတဝနးကငမဟာဗဟာ ၂ဝဝ၃ က အားျဖညအေကာငထညေဖာေပးသည။ အကးဆကအားျဖင ၎တြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေရြးခယမႈႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာေဘးကငးလၿခမႈႈ8 ႏစမးလးအတြက မဝါဒလမးညႊနခကမား ပါဝငသည။ ၎တ႔ထ တြငမ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာေဘးကငးလၿခမႈႈ လမးညႊနခကမားသည အထးထနးသမးေစာငေ႐ာကရန လေသာ

5 HTTP://WWW.IFC.ORG/IFCEXT/POLICYREVIEW.NSF/CONTENT/S_FAQS တြငၾကညပါ6 ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး ၂ဝဝ၅။ လပေဆာငခကစႏႈနးမား၊ မညသညက အသစျဖစသနညးႏင မညသ႔ ကြျပားသနညး7 အေမရကတကလးဆငရာ ဖြၿဖးေရးဘဏ၏ သတငးအခကအလကထတျပနေရး မဝါဒသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈဆနးစစခကမား (သ႔) အျခားဆကစပေနေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အကျဖတသးသပခကျခငးမားအား လအပသည လပငနးမားအတြက ျဖစသည။ IDB ၏ အကျဖတသးသပျခငးလပငနး မလပေဆာငမ အဆပါ အကျဖတသးသပခကမားအား အမားျပညသသရႏငရန ေခးယသႏငငႏင IDB ႐းခပမားတြင ထတျပနေပးသည (အရပဘကက႑ ေခးယသမား၊ လပငနးမစတငမႀကတငျဖညစညးရေသာ လပငနး၊ ပဂၢလက က႑ေခးယသမား အတြက)။ လအပပါက IDB သည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ စမခန႔ခြမႈ အစရငခစာက ျပငဆငၿပး ၎အစရငခစာက အလပမငေဆာင ဒဥကဌမ ေခးေငြအဆျပလႊာက ရငးလငးၿပးေနာက အမႈေဆာငဒါ႐ကတာမားဘတအဖြ ႔ထ ျဖန႔ေဝမညအခနထက ေနာကမကေစဘ အမားျပညသထ ထတျပနေပးရသည။8 သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားေအာကတြင မဝါဒတစရပအေနျဖင သဘာဝပတဝနးကငႏင ဆကစပေနေသာ လမႈေရးရာ သကေရာကမႈမားအားအေျခခကာ စစစျခငးႏင အမးစားခြျခငးတ႔ လပေဆာငရနလေပသည။ ယငးသကေရာကမႈမားမာ တက႐က၊ သြယဝက၊ ေဒသအဆင (သ႔) ဆငပြားသကေရာကျခငးမား ျဖစၿပး ၎တ႔ႏင ဆကစပေနေသာ လပငနးမားလညး ပါဝငသည။ IDB သည စမကနးအမးစားခြစနစ တစမးတညးသာ ကငသးသည။

122

သဘာဝေနထငကကစားရာ ေနရာမားႏင ယဥေကးမႈဆငရာ နယေျမမားက ကာကြယေပးျခငး၊ အႏရာယရေသာ ပစၥညးမားက ေရာငရားျခငး၊ ညစညမးမႈက ကာကြယျခငးႏင ေလာနညးေစျခငး စသညတ႔က ျခငမေစသည။ ထ႔ျပင ေဘးျဖစႏငေျခ ျမငမားသည လပငနးမားအတြက သဘာဝပတဝနးကငဆနးစစျခငးသည ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ ကစၥရပမားႏင ဆကစပေနတတသည။ ဘ႑ာေငြပးေပါငး ေထာကပထားသည လပငနးမား၌ မဝါဒသည ေခးငားသမားႏင အျခားေငြေခးေပးသတ ႔က သဘာဝပတဝနးကင ဆနးစစခကပစတစမးကသာ သးစြေရးႏင တညသည မတတမးတငျခငးစနစ ရေစေရးအတြက ပးေပါငး လပေဆာငမႈက တးျမႇငေပးသည။ ေနာကဆး၌ ႏငငလးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမားအတြက ကမ႓ာဘဏႏငတညသည ခညးကပနညးမားက ခမတသည။ အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏမ ေခးငားသစနစသည ဘဏ၏စနစႏင တည (သ႔) သာလြနသညဟ ဆးျဖတလကမသာ ႏငငလးဆငရာ ေဘးကငးလ ၿခေရးစနစမားက ကငသးေပလမမည။ ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ စမခန႔ခြေရးအဖြ႔သည ႏငငလးဆငရာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား9 က အသးျပျခငးႏငပတသက၍ ၎၏ အေတြ႔အၾကက ဘတအဖြ႔သ႔ အစရငခရလမမည။

၁၄။ သဘာဝႏင မေမာလငထားသည သဘာဝေဘးအႏရာယမား ဆငရာ မဝါဒ (၁၉၉၉) က အစားထးသည သဘာဝေဘးျဖစႏငေျခမား စမခန႔ခြမႈ မဝါဒ (၂ဝဝ၇) သည ေအာကပါအခကမား လပေဆာငရန ျပညစကယျပန႔ သည ခညးကပနညးလမး လအပသည။ (၁) သဘာဝေဘးအႏရာယ ကာကြယျခငးႏင ေလာနညးေစျခငး (၂) သဘာဝေဘးအႏရာယအလြန တန႔ျပနေဆာငရြကခက စသညတ႔ျဖစသည။ လမႈေရးရာႏင သဘာဝပတဝနးကင ဆငရာ စစစျခငး၊ အမးစားခြျခငးအားျဖင မဝါဒအသစသည စမကနးသဘာဝအႏရာယမားႏင ထေတြ႔ႏငသည အတငးအတာက (သ႔) ေဘးျဖစႏငေျခ ဆးဝါးေစသည အလားအလာက ခန႔မနးတြကခကရန၊ သဘာဝေဘးႏင ထစပမႈျမငမားသည စမကနးမားအတြက သဘာဝအႏရာယမား၏ ေဘးျဖစႏငေျခ (သ႔) ေဘးျဖစႏငေျခ ဆးဝါးေစ သည အလားအလာရျခငးက ဆနးစစရန၊ သဘာဝေဘးကာကြယရနႏင ေလာနညးေစရန အစအမမားက သးသပ စစေဆးမႈ လပေဆာငရန စမကနးအဖြ႔က လအပသည။ သငေလာ၍ နညးစနစကနသည ေဘးျဖစႏငေျခေလာနညး ေစေသာ အစအမမားက စမကနးဒဇငးေရးဆြျခငး၊ အေကာငထညေဖာျခငး၌ ပါဝငေစရနလညး လအပသည။

၁၅။ အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ လပငနးလညပတမႈဆငရာ မဝါဒႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယ စ မားဖြၿဖးတးတကေရး မဟာဗဟာသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစ လမား၏ ဖြျဖးေရး၊ ၎တ႔က အကာကြယေပး ေရး၊ ဆးကးဆကမားႏင ဘဏရနပေငြေထာကပေပးထားသည စမကနးမားမာ ဖယထတခရျခငးအား ဆန႔ကငပင ခြင ႐ေရးတ ႔အား ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားအတြက ပပးေပးသည။ သသာသည အကးဆကႏင ေဘးျဖစႏငေျခ အလားလာရသည စမကနးမားတြင ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား၏ အခြငေရးမားျဖစသည ေဘးကငး လၿခေရးစနစက လပေဆာငရန အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏသည စမကနး အကးဆက၊ ေဘးျဖစ ႏငေခ ေလာနညးေစသည အစအမမားႏင သကဆငေသာ သေဘာတညမႈမား ရရေရးအတြက စမကနးက ေထာကခအားေပးသမား လအပသည။ ေထာကခမႈရရန ထခကမႈရသည ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား ၊အပစမား ႏင ပြငလငး႐းသားသည ညႇႏႈ ငးေဆြးေႏြးျ ခငးျ ဖငသာ လပေဆာငရသည ။ ဌာေနတငးရငးမးႏြ ယစ မားဆ င ရာ မ ဝါဒ သည ျပငပေလာကႏငထေတြ႔မႈနညးေသာ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား၏ အေရးကစၥက ကငတြယေျဖရငး ေပးသည အျပင ၎တ႔၏ မတျခားနားသည သဘာဝ၊ အထးထခကလြယမႈ၊ စမကနးမစတငမ ျပလပရသည တငပင ေဆြးေႏြးႏင ပြငလငး႐းသားသည ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးသညစနစမား မကငသးႏငျခငး စသည ျပနာရပမားကလညး ေျဖရငးေပးသည။ အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏသည ျပငပေလာကႏင ထေတြ႔မႈနညးေသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမား၏ အခြငေရးက ေလးစားသည စမကနးမားကသာ ေငြေၾကးေထာကပေပးရန လသည။ သ႔မသာ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစလမားအေနျဖင ၎တ႔၏ သးသန႔ေဒသတြင ဆကလက ေနထငရနႏင ၎တ႔ ယဥေကးမႈအလက လြပလပစြာ ေနထငႏငရန အခြငအေရးရမညျဖစသည။

၁၆။ မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး ဆငရာမဝါဒက အေမရကတကလးဆငရာ ဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏစမကနးေၾကာင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရသည လမားအတြကသာ ကငသးသည။ မဝါဒသည စမကနး 9 IDB ၂ဝဝ၆၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား လကနာေရး မဝါဒ၊ ဝါ႐ငတနဒစ။

123

ဧရယာအတြငးေနထငေသာ လမား၏ အသကေမြးမႈအား အေႏာကအယကေပးသည ေနရပစြန ႔ခြာရမႈမားက ေရာငရားျခငး (သ႔) ေလာနညးေစျခငးအားျဖင ေလာပါးသကသာေစရန ရညရြယသည။ ေရႊ႕ေျပာငးရပါက ၎တ႔က မမတတ ဆကဆေပးၿပး စမကနး၏ အကးအျမတမားခြေဝေပးျခငးက တတစြမးသမလပေဆာငေပးရန ေသခာ ေစရသည။ ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား ေရႊ႕ေျပာငးရမညေနရာတြင ေနရာေျပာငးေရႊ႕ေရးဆငရာ သေဘာတမႈ သည မးႏြယစလမားက တက႐ကအကးျမတရမႈ၊ အစဥအလာအခြငေရးက အျပညအဝအသမတျပမႈ၊ မတေသာ ေလာေၾကးေငြေပးျခငး၊ ေလာေၾကးေရြးခယစရာမားတြင ေျမယာအေျခခ ျပနလညေနရာခထားမႈပါဝငျခငး၊ ထခကခရသည မးႏြယစလမားမ ျပနလညေနရာခထားဆငရာ ႀကတငအသေပးထားသည ခြငျပခက၊ ေလာေၾကး အစအမမား10 စသညအခကမားႏငျပညစသညဟ ဆးျဖတလကေသာ စမကနးလပငနးမားကသာ ဘဏမ ကည ေထာကပေပးမည။

ဃ။ ဥေရာပျပနလည တညေထာငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (EBRD)

၁၇။ ၂ဝဝ၈ ေမတြင ဥေရာပျပနလညတညေထာငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရး မဝါဒက စတငျပဌာနးကငသးခသည။ ယငးႏငတၿပငတညး လပငနးစြမးေဆာငရညဆငရာ လအပခက ၁ဝ ခကက ျပဌာနးခၿပး ၂ဝဝ၃ ခႏစက ျပဌာနးခေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒ ေနရာတြင အစားထး ကငသးခသည။ ၎မဝါဒအသစက ၂ဝဝ၈ ႏဝငဘာလၿပးေနာက အကျဖတထားသည စမကနးအသစအားလးတြင ကငသးခသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာမဝါဒသည ၂ဝဝ၃ခႏစမဝါဒတြင စစဥတငျပထားခသည မဟာဗဟာေျမာက လမးညႊနခကမားအတငး ဆကလကထနးသမးထားရကာ လမႈေရးရာ အေျခအေနမား ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ဆငရာ ကစၥရပမားက ပမစညးစနစကၿပး ျပညစမတသည နညးမားျဖင ကငတြယေျဖရငးေပးသည။ လမႈေရးရာ အေျခအေနမားႏင သကဆငသည အခကမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။ (၁) အလပသမားေရးရာ စႏႈနးမား ႏင လပငနးခြငအေျခအေနမား (၂) မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခထားခရျခငး (၃) လထကနးမာ ေရး၊ ေဘးကငးေရး၊ လျခစတခမႈရေရး (၄) ဌာေနတငးရငးမးႏြယစလမား (၅) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမားစသည တ႔ျဖစသည။

၁၈။ EBRD ၏ မဝါဒႏင လပငနးစြမးေဆာငမႈဆငရာ ျပဌာနးခကမားသည IFC မားႏင အလားသ႑ာနတေသာ ေဘးကငးလ ၿခေရးအစအမမားက ျပဌာနးေပးေသာလညး ယငးလပငနးေဆာငရြကေသာ ဥေရာပေဒသႏင လကမတေရးထးထားေသာ ဥေရာပ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အေျခခစညးမဥးမားႏင လကေလာညေထြစြာ ျပဌာနးေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ EBRD တြင လပငနးစြမးေဆာငရညဆငရာ စႏႈနး ၂ ခ ထပရပါသည။ ၎ ၂ခမာ (၁) ၾကားခ ဘ႑ာေရး အဖြ႔အစညးမား (၂) သတငးအခကအလကထတျပနေရးႏင ပါဝငဆကစပသမားႏင ေစစပညႇႏႈငးေရး စသညတ႔ျဖစသည။

၁၉။ အျခားေသာ ႏငငစ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားအတငး EBRD တြင လထသတငးအခကအလကဆငရာမဝါဒ ရၿပး ၎က သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာမဝါဒႏငအတ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကတြင လအပသလ အသစျပျပငၿပး အတညျပေပးခသည။ လထသတငးအခကအလကဆငရာ မဝါဒအသစသည EBRD သတငး အခကအလကထတျပနသည ပစ၊ ၎၏ ပါဝငဆကစပသမားႏငတငပငေဆြးေႏြးသည ပစႏင ဆကစပၿပး စစဥ တငျပေပးသည။ ဘဏ၏ မဟာဗဟာမား၊ မဝါဒမားႏင လပငနးမားအား ပါဝငဆကစပသမား ပမ သရ နားလညသေဘာေပါကေစရန လပေဆာငေပးျခငး ျဖစသည။ တၿပငတညးမာပင မဝါဒသည ျပညသလထက ထတျပနေပးမညသတငးႏင အမားျပညသကထတျပနရန မသငေတာသည လ႕ဝကသတငးအခကမားက

10 IDB ၁၉၉၈။ မမဆႏၵအေလာကမဟတပ ေနရာျပနလညခထားခရျခငးအတြက လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ မဝါဒ။ ဝါရငတန ဒစ။11 ဥေရာပျပနလည တညေထာငေရးႏင ဖြၿဖးေရးဘဏ (EBRD) သည ၎၏ လနဒနရ စးပြားေရး သတငးအခကအလက စငတာႏင ကကညမည EBRD ရးမားတြင အမးအစား A စမကနးမားအေပၚ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား အကျဖတခကမား ျပလပမညျဖစသည။ ၎လပေဆာငမႈက ပဂၢလက စမကနးမားတြင ဒါရကတာ ဘတအဖြ႕မ စဥးစားေပးမႈ မျပခင ရကေပါငး ၆ဝ ႏင အမားျပညသ႔ စမကနးမားတြင ဒါရကတာ ဘတအဖြ႕မ စဥးစားေပးမႈ မျပခင ရကေပါငး ၁၂ဝ အတြငး လပေဆာငၾကရသည။ မတတမးစာရြကမား ရရႏငမႈ အသေပးခကမားက EBRD ဝကဆဒတြင ၾကညႏငသည။

124

ခြျခားေပးသည သတငးအခကအလက ခြျခားထတျပနမႈစနစက တညေဆာကသည။ လထသတငးအခကအလက ဆငရာ မဝါဒသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစခကမား11 အတြက သတငးအခက ထတျပနမႈ လအပခကမား ပါဝငသည။

င။ အေကြတာ စညးမဥး ဘ႑ာေရးအဖြ႕မား

၂ဝ။ အေကြတာ စညးမဥး ဘ႑ာေရးအဖြ႕မားဆသညမာ အေကြတာ စညးမဥးမားက ခယကငသးသည ဘ႑ာေရးအဖြ႕မားျဖစသည။ စညးမဥးမားသည ဘ႑ာေရးလပငနးမေဘာငတစခ ျဖစၿပး စမကနးဘ႑ာေရး နယပယတြင သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာေဘးျဖစႏငေျခမားက ေျဖရငးေပးသည။ ကမ႓ာတြင ဥးေဆာငေန သည စးပြားေရးဘဏ ၁ဝ ခမ ၂ဝဝ၃ ခႏစတြင ခယကငသးခသည အေကြတာ စညးမဥးမားသည ဘဏမား၏ စတဆႏၵအတငး လကေလာညေထြျဖစေအာင လပေဆာငထားသည ဆငပြားစညးမဥးမား ျဖစသည။ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာမဝါဒမားႏင လမးညႊနခကမားက ကမ႓ာအႏ ႔ ၊ က႑အစတြင ကငသးေစသည။ ဘ႑ာေရးအဖြ႕စညးတစခစက ၎တ ႔သည အေကြတာ စညးမဥးမားႏင ကကညမႈရသည မဝါဒမား (သ ႔) စးပြားေရးလပငနးမား ရသညဟ ေၾကညာခသည။ ၎၏ လမႈေရးရာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ လအပခကမားက ကငသးလကနာမႈမရေသာ ေခးငားသလပေဆာငသည စမကနးမားက ေထာကပမႈလပမည မဟတ။

၂၁။ အေကြတာ စညးမဥးမားက ၂ဝဝ၆ ဇလငတြင ျပနလညသးသပခၿပး (၁) လမႈေရးရာႏင သဘာဝပတဝနး ကင ဆငရာ ေရရညတညတမႈအတြက မလအေကြတာစညးမဥးမားက အေျခခထားသည ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ လပငနးလပေဆာငခကဆငရာ စႏႈနးမားႏင ကကညေစရန၊ ၎တ႔က ထငဟပေစရန (၂) ပါဝငပတသကသအမးမးထမ ရရထားသည ထငျမငခကမား၊ စမကနးအေကာငအထညေဖာမႈမတစဆင ေလလာသငယမႈမားက ပါဝငေစရန လပေဆာငေပးျခငးျဖစသည။ အေကြတာ စညးမဥးသစမားက အရငးအႏး ကနကေငြ ၁ဝ သနး (သ႔) ၁ဝ သနးအထကရသည12 စမကနးအားလးတြင ျပ႒ာနးထားသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ေကာပေရးရငး၏ တာဝနခမႈေၾကာင လပငနးနာမညေကာငး ရသညဆသည အာေဘာမား၏ ဆြေဆာငမႈေၾကာင ၂ဝဝ၈ ခႏစ ၾသဂတလတြင ႏငငေပါငး ၁ဝဝ ေကာ၌ လပငနးလပေဆာငေန သည ႏငငေပါငး ၂၄ ႏငငမ ဘ႑ာေရးအဖြ႕ ၆ဝ ေကာသည အေကြတာ စညးမဥးသစမား13 က ျပ႒ာနးကငသးခၾကသည။

12 စဥးသတမတမႈမာ သနး ၅ဝျဖစသည။ သတငးအခကအလကမားႏင ေျပာငးလမႈမားက အေကြတာ စညးမညးမားတြင ၾကညပါ။ HTTP://WWW.EQUATOR-PRINCIPLES.COM/FAQ.SHTML13 HTTP://WWW.EQUATOR-PRINCIPLES.COM/JOIN.SHTML

125

ပးတြပါ- ၂။ ။ အလယလတသကတမး လပငနးအစအစဥ (၂ဝ၁ဝ-၂ဝ၁၂)

ရလဒမား လပေဆာငမႈညႊနးကနးမား လပငနးေဆာငရြကမႈမားတာဝနရ

အစမား

အရငး

အျမစ

လအပ

ခကမား

ျခငဥးတညခက

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေဘးကငးလၿခေရး ဥးတညခကမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လအပခကမားသည အာရ ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပထာေးသာ စမကနးအားလးအတြက ျပညမၾကမည။

လပငနး နယပယ(၁)

ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား ျဖန ႔ေဝျခငးအတြက ေခးငားသမား/၀နေဆာငမႈသးစြသမား၏ စြမးေဆာငရည ျမႇငတငမႈက ပပးျခငး

ေဘးကငးလ ၿ ခ ေရး လအပခက မားက အေကာင အထညေဖာရန အတြက ေခးငား သမား/ ေဖာက သညမား၏ အင စတ ကးရငး ဆငရာ စြမးရည ခငမာေစသည။

ျဖ စေ ပ ၚေ န သ ည မား က အေျခခ၍ ေဘးကငးလၿခ ေရးဆငရာမဝါဒ ေၾကညာ ခက အသကဝငသညေန႔စြ မတငခင အမးမးေသာ အဆငမား၌ ပပးထားေသာ မဝါဒအသစမားေပၚ ေခးငား သ မား / ၀နေဆာငမႈသးစြသမားက သငတနးေပးျခငး

• ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ ဝငႏငင မားရ ေခးငားသမား တြက ဘဏလပငနးႏင အကယတဝင ရငးႏး ေအာင ပပးေပးသည။ (လပငနးစတင အသက မဝငခင အလပ႐ေဆြး ေႏြး ပြ တစခ၊ တစႏစ က တစႀကမ (သ ႔) ႏစ ႀကမဆကတက လပ ေဆာင)

RDs/RSDD ႐းတြငး ဝနထမး အရငးအျမစ ေရႊ႕ေျပာငး ျခငး

နညးပညာ အကအည (သ႔) ရနပေငြ မား (သနး ၈ဝ-၁ဝဝ)

• ျပညသလထႏင ပဂၢလ က က႑ရ ေခးငား သ မား / ၀ နေ ဆာ င မႈ သး စြ သ မားက ႏငင လးဆငရာ သငတနးေပးသည။

RDs/PSOD/ RSDD

ဝနထမးမား တငပင ေဆြး ေႏြးျခငး

စမကနးျပငဆငစဥ အတြငး စမကနးအဆငမားတြင ပပး ထားသည နညးပညာဆင ရာ အခနကက အၾကဥာဏ မား၊ လမးညႊနခကမား

• ေခးငားသ/ ေဖာက သည တစဥးစက မဝါဒသစမား ျဖန႔ေဝ ေပးကာပပးမႈ အသစ မားကရငးျပေပး သည။

RDs/PSOD အျခား ႏငင တကာဖြ ႕ျဖး ေရးေအဂငစ မာမ ပးေပါငး ကညျခငး

126

• ေခးငားသ/ ေဖာက သည၏ စြမးေဆာင ရညက ဆနးစစကာ စမကနး ပစအတြငးသ႔ စြမးေဆာငရညတည ေဆာကမႈမား ျဖည တငးေပးသည။

RDs/PSOD

စမကနးအေကာငအထည ေဖာစဥအတြငး စမကနး အဆငမား၌ ပပးထားသည နညး ပညာဆ င ရာအခ န ကကအၾကဥာဏမား၊ လမး ညႊနခကမား

• EMP၊ RP IPP ႏင လမႈပတ ဝနးကင ဆငရာ အကျဖတခက မား ျပငဆငရနကည သည။

RDs/PSOD

သကဆငရာႏငင အလကရ ေန ေသာ ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား၏ အရညအတြက ႏင အရညအေသြးညမမႈ လကခႏငစြမး အကျဖတ ခက

• စမကနး အေကာင အထည ေဖာစဥ အတြငး မေမာလင ေသာ ျပနာမား ေျဖရငးရနလအပ သည ကညမႈမားေပး သည။

PDs/PSOD

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏႏငေခးငား သ မား / ၀ နေ ဆာ င မႈ သး စြ သ မား ၾကား သေဘာတထားသည ကြာဟမႈျဖညဆညးေရးလပ ငနးအစစဥ အေရအတြက။ ကေခးငားသမား/ ေဖာက သညမားမ ေလာညသလ အေကာငအထညေဖာ ၾက သည။

• ေဘးကငးလၿခေရး စနစမား၏ ညမမႈ လကခႏင စြမးအက ျဖတခက၃-၅ ျပငဆင ၿပး ကြာဟမႈေလာ ခေရး အစအစဥမား က ေဒသအဆင၊ က႑အဆင၊ ေအဂင စအဆင ျပငဆင သည။

OGC/RSDD/RDs

127

လပငနး နယပယ(၂)

မဝါဒအေကာငအထညေဖာမႈက ကညေပးမည ကရယာမား၊ အေထာကအပမားအား ထနးသမး ဖြ႕ၿဖးေစျခငး

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏဝနထမး မား၊ ေခးငားသမား/ ေဖာက သညမားႏင ပါဝငပတသက သမားသည အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ၏ေဘးကငး လၿခေရး လအပခကမားက ရငးလငး စြာ သနားလညၿပး လအပ ေသာအသပညာမား ရေစရ မည။

နညးပညာ အကအညေပး ႏငသည လကစြစာအပ ႏင လမးညႊနခကမား။ SPS အသကမဝငခင ရႏငေသာ ႏငငတကာအ ေလအကငေကာငးမား ထငဟပေစမႈ

မဝါဒ စာတမးမား (SPS ႏင ေဘးကငးလၿခေရး လအပခကမား ၁-၄)

ေခးငားသမား/ ေဖာက သညမားႏင ပါဝငပတ သကသမားသ႔ အခနႏင တေျပးည ဘာသာျပနကာ ျဖန႔ေဝထားေသာ လကစြ စာအပႏင လမးညႊနခက မား။

• ပ တ ဝ နး က င ဆငရာ ဆနးစစ ခကက မြမးမ ျခငး

• မမ ဆႏၵအေလာက မဟတဘ ေျပာငး ေရႊ႕ ေနရာခထား ခရျခငး ဆငရာ မဝါဒ လကစြစာ အပက မြမးမျခငး

• ဌာေ န တ ငး ရ ငး မးႏြယစမားဆင ရာ မဝါဒျပငဆင ျခငး။ ၎တြင ဌာ ေန တငးရငးမး ႏြ ယ စ မား ၏ သေ ဘာ တ ည ခက ရယ မႈဆ င ရာလမးညႊန ခက မားပါဝငသည။

• SPS ႏင ေဘး ကငးလၿခေရး လ အ ပ ခ က မား ၁-၄၊ လကစြစာ အပႏင လမးညႊန ခကမားကအသး တြငကယေသာ ဘာသာႏငအျခား ဘာ သာ မား သ ႔ ျပနဆျခငး၊ ပႏပ ျခငး၊ ျဖန႔ေဝျခငး

RSDD

RSDD

RSDD

RSDD/ R D s / PSOD

႐းတြငး ဝနထမး အရ ငးအျမ စ ေရႊ႕ေျပာငး ျခငး

ဝ န ထ မး မား တငပင ေဆြး ေႏြးျခငး

ဘာ သာ မား ျပ န ဆျ ခ ငး ၊ ပႏ ပျ ခ ငး ၊ ျဖ န ႔ေ ဝျ ခ ငး အ တြ က တစ ႀ က မ စာ ကနကစရတ

128

လပငနး နယပယ (၃)

မဝါဒအေကာငအထညေဖာေရးအတြက ADB၏ အဖြ႕စညးဆငရာ စြမးေဆာငရညႏင အရငးအျမစ ေသခာေစျခငး

မြမးမထားေသာ လမႈ ပတဝနး ကငဆငရာ ေဘး က ငး လ ၿ ခေ ရး လ အ ပ ခ က အ တြ က ဝနထမးမား၏ အသ ပညာမား

မဝါဒ အေကာငအထည ေဖာေရး ခ ငမာေစမႈ အတြက အငစတကး ရငးဆငရာစြမးေဆာင ရည

အခနႏင တေျပးညေလ က င ေ ပး ထားေ သာ ဝနထမးအေရအတြက

ဝနထမးအေနအထားက တးတကေစၿပး ဝနထမး အရငးအျမစ ေနရာခ မက အေကာငးဆးျဖစ ေစျခငး

ဌာနတြငး အသပညာ ေဝငမႈ ကြနယကထနး သမးေပးျခငး

• အကယတဝင လပ ေဆာငေသာဌာနတြငး ဝနထမး ေလကငေရး မားက HQ ႏင RM ေဘးကငး လၿခေရး ကၽြမးကငသမားအား ပ ပးေပးျခငး။ (လပ ငနးစတင အသက မဝငခင အလပရေဆြး ေႏြးပြ ႏစခ၊ တစႏစ က ႏစႀကမ (သ႔) သးႀကမဆကတက လပေဆာင)

• RD အဆင၌ ပေရာ ဖက ရငနယ ကၽြမးကင သမား ထပမ ခန႔အပ ျခငး။ သးႏစႏစလယ ကာလေပၚတြင ႏငင အဆင အရာရမား ခန႔ အပျခငး။

• ဗဟသတ၊ အေတြ႔ အၾကေဝမမႈဆငရာ ႏး ေႏာ ဖလယပြမား၊ အလပ႐ ေဆြးေႏြပြမား စစဥျခငး

RSDD

BPHR/RDs

RSDD/RDs/

PSOD

႐းတြငး ဝနထမး အ ရ ငး အျ မ စ ေရႊ႕ေျပာငး ျခငး

န ညး ပ ညာ အကအညမား

ဌာနတြငး အပ ခ ပေ ရး ဆ င ရာကန က စ ရတဘတဂက

129

လပငနး နယပယ(၄)

အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ ဌာနတြငး ျပနလည သးသပမႈႏင လကနာမႈ စစေဆးေရးစနစက ထနးသမးျမႇငတငျခငး

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၏ ဌာန တြငး ျပနလည သးသပမႈႏင လကနာမႈ စစေဆးေရးစနစ လပငနးေဆာငရြက ခကမား ထေရာကမႈႏင အသးျပႏငမႈ

အသကဝငေန႔စြ မတင ခင လပေဆာငထား ေသာ ေဘးကငးလၿခ ေရး ဆ င ရာ မ ဝါ ဒ ေၾကညာခကအေကာင အထည ေဖာေရးအ တြက ရငးလငးေသာ လပငနးလပကငမႈ လပ ထးလပနညးမား

စမကနး စစစျခငးႏင အမးအစား ခြျခားျခငး

ျဖန႔ေဝျခငး

• စမကနး စကဝနး၏ အဆငတဆငစ၌ ADB ၏ ဌာနတြငး ေဘးကငးလၿခေရး သးသပခက၊ ေစာင ၾကညျခငးႏင အစ ရငချခငး လပထး လပနညးမား သတ မတရန လပငနး ေဆာငရြကမႈ လက စြစာအပ ျပငဆင ျခငး။

• အခနႏင တေျပးည စမကနးမားအား စစစ အမးအစား ခြျခငး

• ဘတအဖြ႕၏ အတညျပခက မရ ခငရက၁၂ဝအတြငး ADB ဝကဆဒေပၚ တြင အမးအစား (က) စမကနးမား ၏ ပတဝနးကင ဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခကမား တငျခငး။ (စမကနး အကမျဖတခင EARF တငျခငး၊ စမကနး အက မျဖတခငစမကနး

RSDD

RSDD/RDs/

PSOD

R D s /PSOD/RSDD

ဌာနတြငး ဝနထမး အရငး အျမစ

130

တငပငေဆြးေႏြးျခငး

စမကနး ျပငဆငစဥအတြငး သငေလာသလ သးသပၿပး အခနႏင တေျပးည တငသြငးေသာ ေဘးကငး လၿခေရး စာတမးမား

အမးအစား ကႏင ခ အားလးအတြက RP/RF တငျခငး၊ စမကနး အကမျဖတခင စမကနး အမးအစား ကႏင ခ အားလးအတြက IPP/IPF မားတငျခငး။

• ပတဝနးကင ဆငရာ IRႏင IP သကေရာကမႈ မားရေသာ စမကနး အားလးအတြက တငပင ေဆြးေႏြးမႈ မားတြင ပးေပါငး ပါဝငျခငး။ ၎ ေဆြးေႏြးမႈ ရလဒမားက မတတမးျပျခငးႏင စမကနးပစတြင ေပါငးစပ ထညသြငးျခငး

• ေဘးကငးလၿခေရး မတတမးမားသည SR ၁-၄လအပခက မား၊ မဝါဒ အေျခခ မားက ဆန႔ကငမႈ ရမရ သးသပျခငး ႏင ေခးငားသမား/

R D s /PSOD

ဌာနတြငး ဝနထမး အရငး အျမစ

• ၀နေဆာငမႈ သးစြသမား က အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ၏ လအပခကမား ႏင သငေလာေသာ အၾကဥာဏေပးျခငး။

131

စမကနး အေကာငအထည ေဖာေနစဥ အတြငး အခနႏင တေျပးည လပေဆာင သည ရလဒ မတတမးမား၊ လမးညႊနခကမားက ႀကးၾကပျခငး၊ ေစာငၾကညျခငး လပေဆာငခကမား

ဘဏလပငနး အတငးအတာ အတြငး လကနာမႈ အေျခအေနႏင ေဆာငရြကမႈမားက မတတမး တငကာ စမခန႔ခြမႈအဖြ႔သ႔ အစရငချခငး

• ပတဝနးကင ဆငရာ IRႏင IP အမးအစား(က) စမကနးမား အတြက ေဘးကငး လၿခေရး ကၽြမးကင ပညာရငမားက ကြငးဆငး ႀကးၾကပျခငးႏင ေစာငၾကညျခငး လပငနး။ ၎သည ေခးငားသ။

• ၀နေဆာငမႈ သးစြသႏင သေဘာတ ညထားသည တညမတမႈ အစစဥ ျပငဆင အေကာင အထညေဖာရနႏင အရညအေသြး ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာမား ျပငဆငျခငး။

• ဘဏလပငနး နယပယအတြငး ကယကယျပန႕ျပန႔ ေဆာငရြကမႈ အတြက ႏစစဥ အစရငခစာ ျပငဆငၿပး စမမႈ အဖြ႔သ႔ တငသြငးျခငး။

RSDD

RSSD

ဌာနတြငး ဝနထမး အရငး အျမစ

ADB= အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၊ BPHR= လ႔အရငးအျမစ ဌာန၊ CSS= သကဆငရာႏငင အလကရေနေသာ ေဘးကငးလၿခေရးစနစမား၊ DMC= ဖြ႕ၿဖးဆအဖြ႕ဝငႏငငမား၊ EARF=ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစ အကျဖတခက ႏင ျပနလည သးသပမႈ မေဘာင၊ EIA= သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ သကေရာကမႈ ဆနးစစအကျဖတခက၊ EMP= သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ၊ HQ= ဌာနခပ၊ IPF= ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ မေဘာင၊ IPP= ဌာေနတငးရငးမးႏြယစမားဆငရာ အစအစဥ၊ IR= မမဆႏၵအေလာကမဟတဘ ေနရာျပနလညခ ထားခရျခငး

132

ဆငရာမဝါဒ၊ OD= လပငနးေဆာငရြကသည ဌာနမား၊ OGC= အေထြေထြေကာငစ႐း၊ OM=လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ လကစြ စာအပ၊ PSOD= ပဂၢလက က႑ လပငနး ဌာနမား၊ RD= ေဒသဆငရာ ဌာနမား၊ RF= ျပနလညေနရာခထားေရး မေဘာင၊ RM= ေနထငသမား၏ လပငနးတာဝန၊ RP= ျပနလညေနရာခ ထားေရး အစအစဥ၊ RSDD= ေဒသတြငး ေရရည ဖြ႕ၿဖးမႈ ဌာန၊ SPS= ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ မဝါဒ ေၾကညာခက၊ SR= ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ လအပခကမား။

133

134

135

136

137

138