trsKd;orD;pmapmiftrsKd;orD;pmapmif

ရ မ း အ မ း သ မ း ေ ရ း ရ ာ ဆ က သြ ယ လႈ ပ ရ ာ း ေ ဆ ာ င ရြ က ေ ရ း အ သ ငး ( S W A N ) မ ထ တ ေ ၀ သ ည

အ တြ ( ၂ ) အ မ တ ( ၁ ) ၂ ၀ ၁ ၆ ခ ႏ စ မ တ လ ၊ ျမ န မ ာ သ က ရ ာ ဇ ၁ ၃ ၇ ၇ ခ ႏ စ

Girl’s Power

tjynfjynfqkdif&mtrsdK;orD;rsm;aeYrSm tjynfjynfqkdif&mtrsdK;orD;rsm;aeYrSm usrwdkY bmtajymif;tvJawGvdkcsifMuovJusrwdkY bmtajymif;tvJawGvdkcsifMuovJ??

Girl’s PowerGirl’s Power

2016 ckESpf tjynfjynfqkdif&m trsdK;orD;rsm;aeY2016 ckESpf tjynfjynfqkdif&m trsdK;orD;rsm;aeY

ရမးအမးသမးေရးရာဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအသငး - SWAN မ “ေမစြမးအား” စာဖတသမား အားလးက “မငဆြနခ” (“မဂၤလာပါ”) ဟ ပထမဥးစြာ ႏႈတခြနး ဆကသလပါသည။

ဤ “ေမစြမးအား” အမးသမးစာေစာင အမတစဥ (၂) ထတေ၀သည အခနသည ၁၉၉၉ ခႏစ မတလ ၂၈ ရကေန႔ က တညေထာငခေသာ မမတ႔ အသငး၏ ၁၇ ႏစ ျပညခန ျဖစသည။ ဤအခါသမယတြင လမႈအသငးအ၀ငး အတြငးရ ကေလးမား၏ ပညာေရး၊ အမးသမးမား၏ စြမးရည ျမငတငေရးႏင ကနးမာေရး စသည လႈပရားမႈမားအား အမးသမးေရးဝါဒ အေျခခမျဖင ဆကလကေဆာငရြကႏငရန မမတ႔အသငးအား အဖကဖကမ ကည ပပးေပးေသာ မတေဆြမား၊ အလႈရငမား၊ ပဂၢလမားႏင အဖြ႕အစညး အသးသးတ႔အား အထးေကးဇး ဥပကာရ တငရပါသည။

ျမနမာႏငင ၏ ၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြ ရလဒမားအရ အစးရသစတစရပ တကလာျခငးသည စစမနေသာ ဖကဒရယဒမကေရစစနစသ႔ ဦးတညေနေသာ ေျခလမးတလမးျဖစသညဟ SWAN (စြမး) မ ေမာလငပါသည။

တစခနတညးမာပင - ယခင ဥးသနးစနအစးရလကထကမ စတငခေသာ ျမနမာျပညတြငး ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမား၊ သကဆငရာ အဖြ႕အစညးမားအားလး ပါ၀ငမႈမရခသည တစႏငငလးဆငရာ ၿငမးခမးေရး သေဘာတစာခပက ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ေရးထးခၾကၿပးေနာကပငး ဆကတက ျဖစေပၚေနေသာ တငးမာမႈမား၊ ျမနမာအစးရတပ၏ ရမးျပညနယ အလယပငး၊ ေျမာကပငးတြင အရနအဟနျဖင ထးစစဆငေနမႈမား၊ ကခငျပညနယအတြငးထးစစဆငေနမႈမား၊ စစတပအငအား တးခ႕ျခငးမားအျပင အခ႕ တငးရငးသားလကနကကင အခငးခငးၾကား စစအခငးျဖစပြားမႈမားက အထး စးရမပပနေၾကာငး ေဖၚျပလပါသည။

ဆယစႏစေပါငးမားစြာျဖစေပၚလာခ႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ ျပညတြငးစစအပါအ၀င လမးေရးႏင စစေရးပဋပကၡမား ျဖစတငး ျပညသလထမားသာ အဓက နစနာဆးရႈးၾကရသည။ အထးသျဖင မမတ႔ တငးရငးသ အမးသမးမား အမးသမးငယမားႏင ကေလးအမားအျပားသည ပဋပကၡမားေၾကာင ေဘးဒကၡမးစက ရငဆငေနၾကရသည။ ယခလတတေလာတြင ျဖစပြားေနေသာ ထးစစဆငမႈမား၊ စစေရးအခငးပ ြားမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ျပညတြငးေနရာမႏင စစေျပးဒကၡသညမား ရမးျပညနယႏင ကခငျပညနယတ႔တြင ကယျပန႔စြာ ျဖစထြနးေနသည။

ထ႕အျပင ၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ တာ၀နယမႈ၊ တာ၀နခမႈ ႏင ပြငလငးျမငသာမႈမရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားေၾကာင ျပညသမား၏ ဘးဘြားပငေနရာမား အသမးဆညးခရျခငး၊ ေျမယာဆးရႈးျခငးမားႏင လေနမႈဘဝမား အဖကဆးခရျခငး မားက ႀကေတြ႕ေနၾကရသည။ သကဆငရာအာဏာပငမား၏ အေရးယေဆာငရြကေပးရန တာဝနပကကြကမႈ၊ အဂတ လကစားျခငး မားႏင ေလာဘသမားမားေၾကာင မးယစေဆးဝါးအႏရာယက ျမနမာႏငငတဝမးလး ရငဆငေနၾကရာ အမးသမးမားႏင ကေလးမား၏ ဘဝလၿခမႈက ထခကေနသည။ ဤအေရးသည အမတြငး ၿငမးခမးေရးပကျပားေနေစ သညသာမက တစႏငငလးအတြက ၿငမးခမးေရးေဖၚေဆာငျခငးကလညး မားစြာ ေႏာငေႏးေစသည။

ထ႕ေၾကာင တနးတညမေရး၊ လ႕အခြငအေရးႏင လမႈေရးရာ တရား မတမႈရရေရးႏင ျမနမာႏငငတြငး အၾကမးဖကမႈ မနသမ ပကသဥးၿပး ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးအတြက စစပဋပကၡမားတြင ပါဝငပတသကသမားက အခငးခငး အျပနအလန ပစခတတကခကေနမႈမားက ရပတန႔ေပးပါရန ႏႈးေဆာပါသည။ ထ႔အျပင ျပညသတဥးခငးမစ၍ မမအမ၊ မသားစ၊ ၿမ႕ ရြာ၊ တငး ႏင ျပညနယတ႔တြင စတေအးခမးသာစြာ အတတကြ ေနထငႏငရန တငးရငးသားအားလး တနးတညမမႈက အာမခေပးေသာ ဖကဒရယဒမကေရစစနစ ေပၚေပါကလာေရးအတြက တကလာသည အစးရအသစ အပါအ၀င သကဆငသအားလး၊ အဖြ႔အစညးအားလး လကတြညစြာ ျဖင ႀကးပမးေဆာငရြကသြားရန တကတြနး ႏႈးေဆာ လကပါသည။

ရမးအမးသမးေရးရာဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအသငး

trSmpmသည။

ည ၁၉၉၉ ခႏစ မမမမမမတလ ၂၈

]]arUpGrf;tm;}} pmwnf;tzGJU စစဥသ - SWAN သတငးျပနၾကားေရးႏငမတတမးတငေရးလပငနးစဥ

အယဒတာမား - ယငးခယရ၊ ယငးေလာ၀၊ နနးဟနႏြနး

စာေစာငေရးသားသမား - ယငးဟာနဖ၊ ေမြႏြမဟြမ၊ ခမးယငးေနာင (လခား)၊ တမတကျဖ

နနးကမလနး၊ နနးေကာငတပ၊ ျမဥးဆာ၊ နနးခမးယတ - အမးသမးမားကနးမာေပာရႊငလပငနးစဥ၊ - အမးသမးမားစြမးရညျမႇငတငေရးလပငနးစဥ

ဘာသာျပန - သတငးျပနၾကားေရးႏငမတတမးတငေရးလပငနးစဥမ၀နထမးမား၊ - နနးေထြးခမး၊ နနးကမလနး

စာစစာရက - သတငးျပနၾကားေရးႏငမတတမးတငေရးလပငနးစဥမ၀နထမးမား ဆကသြယရန - documentation@shanwomen.org

မာတကာမာတကာ အျပညျပညဆငရာ အမးသမးမားေန႔မာ ကမတ႔ဘာအေျပာငးအလေတြလခငၾကသလ? ..................... ၅

စညးရးေရး ႏင ပညာေရး ....................................................................................................... ၇

ကမတ႔ အမးသမးထတြက အေရးႀကးေသာ အခနကာလ .......................................................... ၉

ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာင႐ြကေရးအသငး-စြမး (SWAN) ၏

ေခါငးေဆာငျဖစသငတနးလႈပရားမႈ ......................................................................................... ၁၁

ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာင႐ြကေရးအသငး-စြမး ၏ သတငးထတျပနခက ............. ၁၄

ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာင႐ြကေရးအသငး-စြမး ၏

၂၀၁၅-၂၀၁၆ ခႏစ အလပသင သငတနး အေၾကာငး .................................................................. ၁၆

စြမးရညျမႇငတငေရး သငတနးသေဟာငးမားႏင နယခ စြမး ဝနထမးမား ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြ .................. ၁၉

ကမာၻတစလႊားမ ႏဘယလဆရင အမးသမးမား ......................................................................... ၂၀

သေပါၿမ႕ မဟာေဒဝ စဝသစႏၵ ............................................................................................... ၂၉

ႏငငတကာအမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈပေပာကေရးေန႔ အထမးအမတ ................................. ၃၃

ရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင ဘာေတြ ထခကႏငသလ ........................................................................... ၃၅

တစဥးခငးစအတြက ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးျဖင တစႏငငလးၿငမးခမးေရးက ခတကစ႔ ............. ၃၇

ကမအေတြး ကမအျမင ....................................................................................................... ၃၈

စစေျပးဒကၡသညစခနးမာ ဆရာမေလး၏ အေတြ႕အၾကႏင ပတသက၍ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ................. ၄၀

စစပြဒဏေၾကာင ၾကေတြ႕ေနရေသာ ျပညသမား၏အေျခအေနမား ................................................ ၄၂

ကာတြနး ........................................................................................................................... ၄၅

ကမၻာေပၚမာ ကငဆာေရာဂါ ဒတယအျဖစဆး ျမနမာႏငင ............................................................. ၄၆

အမးသမးလစဥသးပစၥညးမားန ကငဆာေရာဂါအႏရာယ ............................................................. ၅၀

ညညြတေသာ ရမးျပညေတာလနေရး တပမေတာ Shan United Revolutionary Army (SURA) ၏

ပထမဥးဆးေသာ ရမးအမးသမး ေတာလနေရးစစသည ဆရာမနနးဟနႏြနး ...................................... ၅၁

အျပညျပညဆငရာ အမးသမးမားေန႔ ေခၚ ႏငင တကာ အမးသမးမားေန႔က ၁၉၀၈ ခႏစတြင အေမရကန ႏငင၊ နယးေယာကၿမ႕ရ အထညစကရက အမးသမး တစ ေသာငးခြက အလပခန ေလာခေပးဖ႔၊ လပခလစာ တးျမႇင ေပးဖ႔ မေပးပငခြင ရရေရးအတြက ခတကတကပြ၀ငခ ၾကတာေတြန႔ စခတာ ျဖစပါတယ။၂၀၀၀ ျပညႏစက စၿပး ႏငငေပါငး ၂၈ ႏငငက မတ ၈ ရကေန႔- အျပညျပညဆငရာ အမးသမးမားေန႔က အစးရ ႐းပတရကအျဖစ သတမတ ခၾကပါတယ။

ဒႏစ မတလ ၈ ရကေန႔မာ ကေရာကတ အျပညျပည ဆငရာ အမ းသမးမားေန႔ဟာ ၁၀၅ ႀကမေျမာကျဖစပါတယ။ တကမၻာလးမာရေနတ အမးသမးမားအားလးေတြ ခတက လမးေလာကပြေတြန႔ လႈပရားမႈေတြ စစဥၿပး အျပညျပည ဆငရာအမးသမးေန႔ အထမးအမတပြက ဆငႏႊေနၾကခ ေပမ ျမနမာႏငငမာေတာ ၂၀၁၄ ခႏစမသာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ကငးပခတာျဖစပါတယ။

ျမနမာႏငငတြငးမာ အမးသမးေတြက ဥပေဒ ေၾကာငးအရ အကာအကြယေပးႏငမႈ အားနညးေန ေသးတ အတြက အမးသမးအခြငအေရး ခးေဖာကခေနရမႈေတြဟာ စးရမစရာအေနအထားျဖစေနေၾကာငး၊ အၾကမးဖကမႈေတြ ရပတနးက ရပပါလ႔ အမးသမးအခြငအေရး လႈပရားသေတြက ေတာငးဆေနရဆပါ။ မတလ (၈) ရကေန႔ ကေရာကတငး အမးသမး အဖြ႔ေတြက အမးသမးအခြငအေရးေတြက ကာကြယေပးဖ႔ လျခအာမခေပးဖ႔ ေတာငးဆ ခကေတြ ေၾကညာခကေတြက ထတျပနေလ႔ရပါတယ။

၂၀၁၆ ခႏစ ထတျပန ေၾကညာခကေတြ၊ ေတာငးဆခကတခ ႔ကေတာ၂၀၁၆ ခႏစ ထတျပန ေၾကညာခကေတြ၊ ေတာငးဆခကတခ ႔ကေတာ

အမးသမးမားအဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင) WLB ၏ ထတျပနခကအမးသမးမားအဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင) WLB ၏ ထတျပနခကျပညတြငးစစခပၿငမးေရး မလပေဆာငႏငျခငးေၾကာင စစပြမားျဖစပြားရာ ေဒသအတြငးရ အမးသမးမား အကာအကြယမၿပး နညးမးစျဖင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၊ ခြျခားဖႏပမႈမား ဒကၡဆငးရႀကေတြ႔ေန ရျခငးမားက ထေရာကစြာ ကာကြယေစာငေရာကရန အစးရ၊ လႊတေတာ၊ အဖြ႔အစညး အသးသးက မကကြယျပ ေနသညအေျခအေနတြငရေနေသးသည။

“ကား၊ မ ေရးရာ တနးတညမေရး ကြနရက”မ မေမစပယျဖ“ကား၊ မ ေရးရာ တနးတညမေရး ကြနရက”မ မေမစပယျဖ ျပညတြငးစစန႔ ပတသကၿပး ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈမား ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမားေတြမာ ကမတ႔ အမးသမးေတြ အေနန႕ အနညးဆး ၃၀ ရာခငႏႈနး ပါဝငခြငရရဖ႔အတြက အစဥတစကလညး ေတာငးဆခတယ။ ဆကၿပးေတာ

tjynfjynfqdkif&m trsdK;orD;rsm;aeYrSm usrwdkYbmtajymif;tvJawGvdkcsifMuovJ?

5

လညး ေတာငးဆသြားဥးမာပ။ ႏငငရ႕ အမးသမးေတြ၊ ျပညတြငးစစ ပဋပကၡရ အဆးဆးက တကရကခရသျဖစတ အမးသမးေတြရ႕ ဆႏၵေတြမပါဘ ျပညတြငးစစ ရပစဖ႔ဆတာလညး မျဖစႏငဘးလ႔ ကမတ႔ ယၾကညတယ”

Gender and Development Institute – MyanmarGender and Development Institute – Myanmar ျမနမာႏငင၏ နယပယအသးသးတြင အမးသမးမား တနးတ ပါဝငႏငရနႏင အမးသမး အခနးက႑က အေလး ထားေဆာငရြကေပးရန မၾကာမစတင ဖြ႔စညးေတာမည ႏငငေတာအစးရ အေနျဖင အထး အေလးအနကထား ေဆာငရြကေပးရန

ျမနမာႏငငတြင လပငနးခြငနယပယ က႑ အသးသးမာရေနတ အမးသမးေတြဟာ အသကအရြယ၊ အဆင အတနး၊ ရာထး၊ လစာမတညမႈ၊ အလပအကငေတြကအစ ခြျခားဆကဆခၾကရတယ။ အခေခတမာ အသဉာဏရရင ေယာကားေရာ၊ မနးမေရာ အလပလပႏငတယဆတာ သေဘာမေပါက ေသးသေတြအမား ႀကးရပါေသးတယ။ အမးသမးေတြက ထမငးခက ၊ ကေလးထနး ၊ အ၀တေလာ ဒလ အမေထာငထနးသမးမႈ လပတေနရာမာပ ေယာကား အမားစက ထားခငေနေသးတယ။ ေယာကားေတြန႔ တနးတ ၀ငေငြ ရေအာငလပရတ ကစၥေတြ မာ ထားဖ႔ ခေသးတယ။ ဒထကပၿပး ေျပာရရင လမႈဆကဆေရး အဆငလ႔ ေခၚတ ရပေရး ရြာေရး ၊ လမႈေရး ကစၥေတြ၊ လထၾကားမာ ဆးျဖတရတ အဆးအျဖတေပးတ ကစၥေတြမာ ေနရာမေပးခငၾကေသးဘး။ ျမနမာႏငငမာအမးသားေတြက အမးသမးေတြက တနးတ အခြငအေရးေပးဖ႔ ၀နေလးေနေသးတ အေျခအေနမာရေနေသးတယလ႔ ေျပာလ႔ရပါတယ။

အဓက ခြျခားခရတ ျပာနာက လစာေတြေတာမဟတဘး။ အပခပမႈအပငးမာ အမးသမးန႔အမးသား ယဥလာရင မနေနဂာအဆငမာ ေယာကာေလးေတြက ဥးစားေပးတာမားပါတယ။ မနေနဂာ အေယာက၂၀ မာဆ အမ းသမး ၁ ေယာက ေလာကပ ေတြ႔ရလမမယ။ ၀နႀကးဌာန ေတာေတာမားမားရ႕ ဌာနမႉး ၊ လကေထာကညႊနၾကားေရးမႉး လ ေနရာေတြမာ အမားအားျဖင အမးသားေတြခညးပ။ စစဘကန႔ ပတသကတ ၀နႀကးဌာနေတြ၊ ႐းေတြမာဆ ပသသာတယ။ အစးရ အဖြ႔အစညးကယတငမာက က ဒလ ခြျခားမႈေတြ က ျပျပငတာ မရေသးရင ျပငပအသငးအ၀နးမာ ပေ၀းပါတယ။ အေရးႀကး ဆးျဖတခကေတြ ခတေနရာမာ အမးသားေတြရ႕ဆးျဖတခကန႔ အႀကဉာဏေတြကပ အေလးထားၿပး အထြတအျမတႀကးလ႕ ယၾကပါတယ။

အမးသမးေတြ တနးတ အခြငအေရး ရလာဖ႔ဆတာ ကယရ႕အရညအခငး၊ စတဓာတန႔ ရပတညမႈေတြက ေလကငႏငမ လကေတြ႕ကငသးႏငဖ႔ ေနရာေတြ ရလာဖ႔၊ ဖနတးေပးဖ႔လပါတယ၊ ပတ၀နးကငေပၚမာလအမားႀကးမတညပါတယ။ မနးမဆတာ ေယာကားေတြေနာကမာပ ေနရမယဆၿပး ငယစဥထက သမငယစတျဖစေအာင အသငးအ၀ငးက လပထားေတာ ေရ႕မတးရေတာဘး၊ ဒေတာ ေနရာလညး ရလာမာမဟတပါဘး။ ကမတ႕ျမနမာႏငင ထးတမးစဥလာအရ အမးသားေတြ အေပၚ အားကးခငစတျဖစေအာင တြနးပ႔လကေတာ အမးသမးေတြက ေနာက က ေရာကသြားတယ။ အခအခနအထ အ႐းစြလာတ အမးသမးေနရာ၊ အမးသားေနရာ စတ ပစခြကေတြ ထးတမး ေတြက ေကာလြနႏငဖ႔ အမးသမးေတြ ကယကယကယ ယၾကညမႈရၿပး ပတ၀နးကငက ေဖာကထြကႏငဖ႔ အစးရက အားေပးရမအျပင၊ အမးသမးေတြကယတငလညး ႀကးစားသငပါၿပ။ ပစခြကထကေန ေဖာကထြကလာတ အမးသမး ေတြကလ လကခေပးတ အသငးအ၀နး ေတြလညး ဒထကမက ပမလအပေနပါၿပ။ အမးသမးေတြ ကယတင ကယမာ လပႏငတ အရညအခငးေတြရတယဆတာ ကယကယက ယၾကညမႈ ရလာေအာငလပၿပး ႏငငတကာအဆငန႔ တကမာၻလး အဆငအထ သြားႏငေအာင ဒကေန႔မတလ ၈ ရကေန႔ ၂၀၁၆ ခႏစ အျပညျပညဆငရာ အမးသမးမားေန႔ မာ တကတြနးအားေပးလကပါရေစ -

စစမနတ ကား-မတနးတညမမႈရရလာတေန႔အထ မဆတမနစ ႀကးစားၾကပါစ႔။

ေမြႏြမဟြမကးကား http://mu-group.blogspot.com

6

၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၂၇-ရကေန႕တြင သတငး၀ါကြတေသာေန႕ထးေန႕ျမတျဖစသည။ ထေန႔တြင စြမးမ ေထာကပေနေသာ နယစပေဒသေကာငးမားတြင ပညာဆညးပးေနေသာ ကေလးမား၏ လအပေသာ လမးစရတ၊ ေန႕လညစာႏင သငခနးစာအေထာကအက ပစၥညးႏင ကရယာ မား အတြက ကညပပးမႈမား ရရေစရန စြမး ပညာေရးလပငနးစဥ တာ၀နခ၊ အဖြ႕၀ငမားႏင ေကာငးသ ေကာငးသား အခ႕ ပါ၀ငကာ စညးရးလႈ ႔ေဆာေရး လႈပရားမႈမား က ထငးႏငင၊ ခငးမငၿမ႕ ရ ရမးဘနးႀကးေကာငးမားျဖစေသာ၊ ၀ပ ကေတာ၀ႏင ၀ပပါေပါ၀တ႔တြင လပေဆာငခသည။ သတငး၀ါကြတေန႔ ဘနးႀကးေကာငးတကသ၊ သတငးကြတပြလာသမားက ကေလးမား၏ ပညာေရးအတြက အားတက သေရာ လႈဒါနးၾကသညမာ အလြနအားရ ၀မးေျမာကဘြယရာျဖစသည။

ယခ ကေလးသည အနာဂတလႀကးႏင ေခါငးေဆာငျဖစလာမညသမားျဖစသညအတငး ပညာေရးသည ကေလးမားအား အနာဂတတြင တးတကမညလမးက ေရာကေအာင ပ႕ေဆာငေပးေသာလမးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင စြမး စတငတညေထာငစဥမ ယခအခနအထ ပညာေရးလပငနးစဥအား မရမျဖစ လအပေနေသာ လပငနးစဥအျဖစ ေဆာငရြကေနပါသည။ ၿပးခေသာ စာသငႏစတြင မႀကမ တကသလအဆင အထ စြမး က ေထာကပေနေသာ ေကာငးသေကာငးသား ေပါငး (၂၀၀၀) ေကာ ရပါသည။

ကေလးတငး ပညာသငခြငရသညဟ ဆေသာျငားလညး ကေလးေနထငေနေသာႏငင၏ လကေတြ႕ အေျခအေန ေပၚ မတညသညအျပင ၎၏ စနစေပၚလညး မတညသညမာ မမတ႔ စြမး၏ ကယေတြ႔ျဖစသည။ ရမးျပညနယတြငး ေဒသအေတာမားမား အထးသျဖင ေ၀းလေခါငးပါးသည ေဒသမားတြင အရညအခငး ျပညမေသာ စာသငေကာငး၊ ဆရာ၊ ဆရာမ မား မရသညအျပင၊ အစးရ၏ အေထာကအပ မဆသေလာက သာ ရသည။ ေရာကလာသည အစးရခန႔မားမာလညး တငးရငးဘာသာစကားမတတသ ျပညမ မ ျဖစေသာေၾကာင တငးရငးကေလးငယတ႔ အေနျဖင ဘာသာစကား အခကအခ မားစြာ ၾကရၿပး ေကာငးဆကတကလစတမားက ငယစဥကပင ကးပေစခသည။ စစမကျဖစပြားရာ ေဒသမား တြင အေျခအေနမာ ပမဆးရြားပါသည။

ႏငငေတာမ ခမတေပးေသာ သငရး ညြနးတမးသည တငးရငးသားမား အတြက ကကညမႈ မရသည နညးတ

pnf;&Hk;a&; ESifh ynma&;

7

သငရးညြနးတမး ထတြင တငးရငးသားမား သငလေသာ၊ သငသငေသာ အေၾကာငးအရာ၊ အခကအလကမား မပါရသညအျပင အေရးႀကးေသာ သမငးအခကအလက မားႏင သမငးမန မားသညလညး ေပာကဆး၊ လစဟာ ေနသည။ ပညာေရးလအပခက မားမာ ႀကးမားလြနးသည။ စစတမးအရ ရမးျပည ၏ စာေပတတေျမာကမႈ မာ ျပညနယမားထတြင အနမဆးျဖစကာ ရမးျပည ၏ ပညာေရးမာ လြနစြာ ရငေလးစရာျဖစေနသည။

ထ႔ေၾကာင ထငးႏငငေရာက ကေလးမား အေနျဖင ျမနမာႏငငတြင ေနထငစဥက ပညာေကာငးမြနစြာ ဆညးပးခြင မရရခေသာလညး ယခ ထငး-ျမနမာနယစပတြင ေရာကရစဥ အတြငး ရရေသာ အခြငအလမးက အကးရစြာ အသးျပ ၍ ပညာ ဆညးပးႏငေရးအတြက ပပးမႈမား အဆကမျပတ ရရရန ႀကးပမးရေပမည။

ပညာေရႊြအး လမခးဆသည စကားပႏင အည ပညာတတျခငးသည မမတစဥးခငး၏ အနာဂတ၊ ဘ၀ႏင မသားစ အတြကသာမက ႏငငအတြက အငအားတရပ ျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင မမတ႔ အေရ႔ေတာင အာရ အတြငးက စငကာပႏငငက ၾကညႏငပါသည။ စငကာပႏငငသားမားသည ကြနးႏငငေလး ေပၚတြင ေနထင ေစကာမ တငးျပည၏ ေခါငးေဆာငက မနကနေသာ ပညာေရးစနစက ဥးစားေပးကာ ႏငငက တးတကေအာင လပေဆာင ခသည၊ ယခလကရ စငကာပႏငင၏ ပညာေရးမာ ႏငငတကာ အဆငမသည။ ၎၏ ပညာေရး စနစ ေကာငးမြနေသာေၾကာင တငးျပည၏ စးပြားေရး လမႈေရး ကနးမာေရးစသည က႑ အသးသး တးတက ျမငမားလာသညက ေတြ႔ရသည။

တးတကေသာႏငငတစႏငငအျဖစ ႏငငတကာႏင ယဥတြႏငေရး အတြက ႏငငပညာေရးစနစသည အဓက ကေသာ အခနးက႑တြင ရသျဖင ျမနမာႏငင ၏ ျပျပငေျပာငးလမႈသည ပညာေရးစနစမ စၿပးျပျပငမသာ မမတ႔ တငးရငးသားမားအတြကပါ အကးရသည ေကာငးမြနေသာ ႏငငေရး စနစ သ႔ဥးတညမည ဟ စြမး မ ယၾကညပါသည။

သ႔ေၾကာင စြမးအေနျဖင ဤထငးနယစပေရာက ကေလးငယမား ပညာသငၾကားခြင ရေရးအတြက အလေငြမား ႀကးစား ေကာကခၿပး ၎တ႔ လအပေသာအကအညမား ကလညး တတႏငသည အေျခအေနမ ဆကလက ပပးေပးမညျဖစပါသည။ ပညာေရး ရပေငြမားအတြက လအပေနေသာေနရာမားတြင ကည ေထာကပမည အလႈရင မားအား စညးရးလႈ႔ေဆာမႈမားအျပင၊ တငးရငးသ၊ တငးရငးသားမားအတြက အကးျဖစထြနးေစမည ပညာေရး စနစ တစရပ ျဖစေပၚလာေစေရး က ဆကလကေဆာငရြကသြားပါမည။

ပညာေရးလပငနးစဥ

8

အမးသမးမားအား နညးမးစျဖင ခြျခားထားမႈ အားလး ပေပာကေရးသေဘာတညစာခပေခၚ စေဒါ (CEDAW)က ၁၉၇၉ခႏစ ဒဇငဘာလ(၁၈)ရကေန႔တြင ျပဌာနး ခၿပး ၁၉၈၁ခႏစ စကတငဘာလ(၃)ရကေန႔တြင အသက၀ငခပါသည။ စာခပက ကမၻာေပၚရ ႏငငေပါငး (၁၈၉)ႏငငက ဆငးထးထားခၿပး ၁၉၉၇ခႏစ ဇလငလ (၂၂)ရကေန႔တြင ျမနမာႏငငက လကမတေရးထးခ႔သည။ မမႏငငတြငးရ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈ မားမရေစရန၊ အမးသမး၏ အဆငအတနးတးျမႇင ေပးရန ႏင စာခပပါအတငး လကနာဖ႕တြက လကမတေရးထး ထားေသာ ႏငငတငးတြင အပခပေနေသာ အစးရမား၏ တာ၀နအျပညျဖစၿပး ျဖစေျမာကဖ႔ ေဖာေဆာငရမည ျဖစသည။ စေဒါစာခပသည ႏငငတကာစာခပျဖစသည အျပင အမးသမးမား၏ ရပငခြင အခြငအေရးမားပါရေသာ အမတြငးဘ၀ႏင အမားျပညသႏငဆငတ ဘ၀ႏစခစလးက အာမခ ေပးသည စာခပျဖစသည။

စာခ ပ၏ ဖြ စညးပ အဆငဆငက ၾကညမညဆလင စစေပါငး အပဒ(၃၀)ပါ၀ငၿပး အပဒ(၁ မ ၅)သည ကား၊မ မတကြျပားမႈအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈႏင ေျဖရငးခကမား၊ အပဒ(၆ မ ၁၆)သည အမးသမး၏ ရပငခြင အခြငအေရး မားက အေၾကာငးအရာအေပၚ မတည၍ အေရးယ ေဆာငရြကခကမား၊ နညးလမးမားျဖစၿပး အပဒ(၁၇ မ ၃၀)သည အစးရႏင စေဒါ ေကာမတ၏ လပထးလပနညး မားႏင ယႏရား မားက တကစြာေဖာျပထားပါသည။ စာခပပါ အခကအလကက ႏငငေတာ အစးရမ ေလးစား ျခငး၊ ကာကြယေစာငေရာကျခငး၊ ျဖညဆညးေပးျခငးႏင တးတကေအာင ျမႇငတငေပးျခငးဟေသာ ေဆာငရြကေပး ရမည တာ၀နမားပါရသည။ စေဒါစာခပ၏ အပဒေပါငး (၂၁) ပဒပါသည ေနာကဆကတြစာခပ(Optional Pro-tocol)ကမ ၁၉၉၉ ခႏစ ေအာကတဘာလ (၆) ရကေန႔တြင ျပဌာနးႏငခၿပး ၂၀၁၂ ခႏစ ဒဇငဘာလထ ႏငငေပါငး (၁၀၄)ႏငငက အတညျပ လကမတေရးထးခသည။ ေနာကဆကတြ စာခပ အတညျပလကမတေရးထး

ထားေသာ ႏငငထတြင ျမနမာႏငင မပါသည အျပင ယခလကရအခနထ လကမတေရးထးျခငး မျပခပါ။

စေဒါစာခပက လကမတေရးထးထားေသာႏငငတငးသည စာခပေရးထးၿပး တႏစအတြငး ပဏာမ အစပး အစရင ခစာ တငသြငးရမညျဖစသည။ ထ႕ေနာက ေလးႏစတႀကမ ပမနအစရငခစာတငရန မပကမကြက စစဥေဆာငရြက ရမညျဖစသည။ ကမတ ျမနမာႏငငသည စေဒါစာခပက ၁၉၉၇ ခႏစတြင လကမတေရးထးခၿပး ေနာက အစရငခစာက ၁၉၉၉ ခႏစတြင ပထမအႀကမအျဖစ တငသြငးခၿပး ဒတယႏင တတယ အႀကမ ပးတြအစရငခစာ က ၂၀၀၇ ခႏစတြင စေဒါေကာမတထသ တငသြငးခသည။

စေဒါေကာမတအဖြ တြင အဖြ ၀င(၂၃) ဥး ပါ၀ငၿပး သကတမးမာ (၄)ႏစ ျဖစသည။ စေဒါေကာမတသည အစးရ မား တငသြငးလာေသာ အစရငခစာမားက အစရငခစာပါ အခကအလက၊ အေၾကာငးအရာမားက စစစျပး ေမးခြနးမားက အစရငခ စာတငသည ႏငငဆသ ၾကတငေပးပ ရသည။ ေပးပ ေသာေမးခြနးမားက အစရငခ ရေသာ အစညးအေ၀း (Session)တြင ႏငငကယစားျပ ကယစားလယမားျဖစေသာ အစးရကယစားလယမားအား ေကာမတ၀ငမားက မမကယပငအမညက တငျပ၍ ေဖာျပ ပါ အစရငခစာအေၾကာငးကစၥရပမားႏင အျပသေဘာ ေမး ျမနးေဆြးေႏ ြးရပါသည။ ႏ င င ကယစားလယက

usrwdkY trsdK;orD;xktwGuf ta&;BuD;aom tcsdefumv(4-&ufwm oifwef; tawGUtMuHK)

9

တငသြငးေသာအစရငခစာႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ (အဖြ အစညး)မားက ေပးပ ေသာ သတငးအခကအလက မားက အေျခခ၍ တငသြငးေသာ ႏငငအေပၚ အၾကေပးခက မား(Concluding Observations) ထတျပနျခငးသည ေကာမတ၏ အျခားလပေဆာငခကမား ျဖစသည။

အစရငခတငသည ႏငငမ အမးသမး အဖြ႔ အစညး မား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ အစညးႏင လထအေျချပ အဖြ အစညးမားက အစးရမ တငသြငးေသာ အစရငခစာ တြင ေဖာျပမထားေသာ ႏငငအတြငး ျဖစပကေနေသာ အေျခအေနမားႏင ပတသက၍လညးေကာငး၊ စာခပပါ အမးသမးလ႔အခြငအေရးမား ႏင ပတသက၍ အစးရ အေကာငအထညေဖာျခငးမားက လညးေကာငး၊ လစဟာ ခကမားႏင အမးသမးမားအေပၚသကေရာကမႈမား က ေဖာထတ၍ စငၿပငအစရငခစာ ေခၚ Shadow Report က စေဒါေကာမတထသ တငသြငးခသည။ NGO အဖြ အစညးမားသည စငျပငအစရငခစာ ေရးသားႏငရန အတြက ႏငငတကာ အမးသမးမား အခြငအေရး လႈပရားမႈ ေစာငၾကပေရး အာရ-ပစဖတ(IWRAW: Asia- Pacifi c) အဖြ မ လမးညႊနခကမားက ရယရပါသည။

စငျပငအစရငခစာ တငသြငးရျခငး အေၾကာငးရငး မားမာ အစးရမ တငသြငးေသာ အစရငခစာက တျခား အျမင ျဖင ေရးသားေသာ အစရငခစာအားျဖင သးသပ ထားျခငးျဖစသည။ စငၿပငအစရငခစာေခၚ Shadow Re-port က NGO Report ဟ လညး တနညးအားျဖင ေခၚဆႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အစးရအဖြ႕ မဟတေသာ လထအေျချပ အဖြ႕အစညးမားက ႏငငတြငး အမနတကယျဖစပကေနေသာ အေၾကာငးအရာ၊ အခက အလကမား ေကာကခ၊ စေဆာငးၿပး ေရးသားရေသာ အစရငခစာျဖစသည။ စငၿပငအစရငခစာ ေရးသားရာတြင ေကးဇးတငလႊာ၊ မာတကာ၊ အတေကာကစာလး- အရည၊ စေဒါစာခ ပပါ ပဒမႏင အေထြေထြအၾကျပခကအကဥးခ ပ၊ နဂးခပႏင ေနာကဆကတြ စာမားဟေသာ အဆငဆင ေရးသားနညးမားပါရရၿပး စာမကႏာတငးတြင နပါတပါရ ယသာမက အစရငခစာက အဂၤလပဘာသာျဖင ေရးသား ရပါသည။

စငၿပငအစရငခစာႏင အစးရမ တငသြငးေသာ အစရငခစာမားက ေမးျမနးေပးရန ေမးသငသညေမးခြနး မ ား က စာရ ြ ကစာတမးမ ားအား ျဖ ငလညးေကာငး ၊ အးေမးလမားအား ျဖငလညးေကာငး ၊ အစညးအေ၀း ေဆြးေႏြးပြႀကး မတငမ (၂)လခန အလတြင ေကာမတထသ႔

တငသြငးရျခငးသညလညး NGO အဖြ ႔အစညးမား၏ အေရးႀကးေသာ အခနးက႑ မားတြင ပါ၀ငပါသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာလတြင ျမနမာႏငငေတာအစးရမ အစရငခစာ တငသြငးၿပးေနာက ျမနမာျပညရ အမးသမး မား အျဖစ အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) WLB က ၂၀၀၈ခႏစ စကတငဘာလ၌ “ စစအာဏာရင ႀကးစးမႈ ေမာငရပ ” ဟ အမညရေသာ စငၿပငအစရငခစာက စေဒါေကာမတသ တငသြငးႏငခသည။

၂၀၁၆ ခႏစဥး တြင ျမနမာအစးရက စတတႏင ပဥၥမ အႀကမေျမာက ပးတြအစရငခစာက စေဒါေကာမတသ႔ တငသြငးခသည။ ျမနမာႏငငတြငးရ အစးရ မဟတေသာ အဖြ မား ျဖစေသာ CEDAW Action Myanmar (CAM)၊ အမးသမး အဖြ ႔အစညးမား ကြနယက(WON ) ေခၚ Women's Organizations Network စေသာ ကြနယက အဖြ႔အစညး မားႏင ျပညတြငး ျပညပတြင အေျခစကေသာ အမးသမးမား အဖြ ခပ (ျမနမာႏငင) WLB ၏ အဖြ ၀င အဖြ႔အစညးမားက စငျပငအစရငခစာ / NGO အစရငခစာ တငသြငးႏငရန အားၾကးမနတက ေဆာငရြကေနပါသည။ အမ းသမး တစဥး တစေယာကမအစ အမ းသမးထအတြက ကာကြယေပးေသာ စေဒါ(CEDAW)စာခပ သာမက စငၿပငအစရငခစာ သညလညး အမးသမးထ ခစားေနရ ေသာ ခြျခားမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမား၊ တရားမတမႈမရမမား စေသာေ၀ဒနာ အလးစ ဆကလကမျဖစပြားဘ အၿပး ရပတန႔ႏငၿပး ၿပးျပညစေသာ တနးတညမမႈမားရရေစ ေရးတြက တြနးပ႔ေပးေသာ အရာပင ျဖစပါသည။

၂၀၁၅ခ ေအာကတဘာလတြင အမးသမးမား အဖြ ခပ(ျမနမာႏငင) WLB အဖြ အစညးမ စငၿပငအစရင ခစာ ေရးသားဖ ျပငဆငေသာ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တကေရာက ခ ြ ငရေသာခ နကာလတြင အထကပါ အေၾကာငးအရာက ေလလာခရသာမက အစရငခစာတြင ထညသြငးသငေသာ ပဒမမ ား၏ အခကအလက၊ သကေသသာဓကမားရာေဖြျခငးက ပါ၀ငေဆာငရြက ခရျခငးသည ကမအတြက အဖးတနေသာ အခြငေကာငး တစခ ရရ လက ျခငးပင ျဖစပ ါသည။ ကမတစဥး တစေယာကမ ရရလာေသာ အေတြ အၾကမားက အမား ျပညသမား အထးသျဖင အမ းသမးမားလညး ကမနညးတ ဗဟသတအျဖစလညးေကာငး၊ အသပညာအျဖစလညး ေကာငး ရရေစရနအတြက ျပနလညမေ၀ပါသည။

တမတကျဖ

10

“သတ႔ေလးေတြက တ႔ရ႕အနာဂတန႔ ဘယလပတသကေနလ”“သတ႔ေလးေတြက တ႔ရ႕အနာဂတန႔ ဘယလပတသကေနလ”

ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာင႐ြကေရးအသငး-စြမး (SWAN) က စတငဖြ႕စညးခသည ၁၉၉၉ ခႏစ မစ၍ လ႔အရငးအျမစမားေမြးထတျခငးအလ႔ငာ အလပသငသငတနးမား က ႏစစဥႏစတငး မပကမကြက ကငးပျပလပခသည။ ထထကမက အမးသမးငယမားက စြမးရညျမႇငတင ေပးႏငရန ရကရညသငတနးမားထမ ရမးအမးသမးေခါငးေဆာငျဖစသငတနးက ၃ လ၊ ၆ လ၊ ၈ လ စသညျဖင ၂၀၁၂ ခႏစမ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ထငးႏငင ခငးမငၿမ႕မစတင၍ ယခအခနထျပလပလာခၾကပါ သည။ ၄ငးအမးသမးေခါငးေဆာငျဖစသငတနး တတယအသတက ျပညတြငး၌ ရမးျပညနယ ေတာငႀကးၿမ႕တြင ၂၀၁၅ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင ပထမဆးအႀကမ ဖြငလစခၿပး ၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖၚဝါရလ တြင သငတနးၿပးေျမာကခသည။

ဤသငတနး၏ အဓကရည႐ြယခကမာ အမးသမးစြမးေဆာငရညျမႇငတငရနျဖစၿပး ပညာသငခြငအျပညအဝ မရရေသာ၊ တစဝကတစပကႏငေကာငးမၿပးေသာ အသက ၁၈ ႏစမ ၃၀ အ႐ြယ အမးသမးငယမား အတြကပါ ထညသြငးစဥးစားထားသည။ သငတနးကာလမာ ၃ လၾကာျမငၿပး ၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလမစ၍ ၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလထ ျပလပသြားၿပးျဖစပါသည။ သငတနးသမားမာ ရမးျပညနယအတြငးရ ၿမ႕နယစ ေမာကမယ၊ မးန၊ လခား၊ နမစန၊ ရပေစာက၊ မငးျဖတ၊ မဆယ၊ ဆဆငႏင စစကငးတငး ဟမၼလငး၊ ကခငျပညနယ ဗနးေမာ စသညတ႔မ ျဖစသည။ ထ႕အျပင သငတနးတကေရာကသမားသည ရမးႏငငေရးပါတအဖြ႕အစညးမား၊ ရမးစာေပႏင ယဥေကးမႈအသငး၊ လငယအဖြ႔၊ ပရဟတအဖြ႕ စသည အဖြ႕အစညးမားမျဖစကာ သငတနး (၃) လ အတြငးမ ေလလာရရသြားသည အသပညာဗဟသတမားက မမ၏အသငးအဝငးသ ႔ ျပနလညမေဝေပးမည ျဖစသည။ ဤသငတနးက တစႏစလင ၂ ႀကမ ကငးပမည ျဖစၿပး သငတနးတကရန ေလာကလာသမားက ေရြးခယေရး ေကာမတက သငတနးအတြက သတမတ ထားေသာ အရညအေသြးေပၚမတည၍ ေ႐ြးခယျခငး ျဖစသည။

&Srf;trsdK;orD;a&;&m qufoG,fvIyf&Sm;aqmif&Gufa&;toif;-pGrf; (SWAN) \

acgif;aqmifjzpfoifwef;vIyf&Sm;rI

11

ရမးအမးသမးေခါငးေဆာငျဖစသငတနးတြင စြမး အဖြ႕အစညးႏင ျပငပအဖြ႕အစညးမားမ အထး ကၽြမးကငသ သငတနးဆရာ၊ ဆရာမမားမ လာေရာကသငၾကား မေဝေပးသည။

• လ႔အခြငအေရး (Human Rights) ၊ ဒမကေရစ (Democracy)၊ • လ႔အခြငအေရး (Human Rights) ၊ ဒမကေရစ (Democracy)၊ • အမးသမးလႈပရားမႈမား (Women’s Movement)၊ • အမးသမးလႈပရားမႈမား (Women’s Movement)၊ • ကား-မ ကြျပားျခငး (Gender) ႏင အမးသမး အခြငအေရးမား (Women’s Rights)၊ • ကား-မ ကြျပားျခငး (Gender) ႏင အမးသမး အခြငအေရးမား (Women’s Rights)၊ • စေဒါ (CEDAW-Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women)၊ • စေဒါ (CEDAW-Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women)၊ • ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး (Peace and Security)• ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး (Peace and Security)• ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက အမတ ၁၃၂၅ (UNSCR 1325)၊ • ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက အမတ ၁၃၂၅ (UNSCR 1325)၊ • အမးသမးႏင သကဆငသညဥပေဒမား (Laws for Women)၊ • အမးသမးႏင သကဆငသညဥပေဒမား (Laws for Women)၊ • အေထြေထြ ကနးမာေရးဗဟသတမား (General Health Knowledge)၊ • အေထြေထြ ကနးမာေရးဗဟသတမား (General Health Knowledge)၊ • မးဆကပြား ကနးမာေရး (Reproductive Health) ႏင မသားစစမကနး (Family Planning)• မးဆကပြား ကနးမာေရး (Reproductive Health) ႏင မသားစစမကနး (Family Planning)• ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးႏင အသငးအဖြ႔အျဖစ လႈပရားျခငး (Trust Building & Team Building)၊ • ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးႏင အသငးအဖြ႔အျဖစ လႈပရားျခငး (Trust Building & Team Building)၊ • စညး႐းေရး (Advocacy)ႏင ကြနယကခတဆကျခငး (Networking)၊ • စညး႐းေရး (Advocacy)ႏင ကြနယကခတဆကျခငး (Networking)၊ • စတကစားနညးမား (Cohesion and Well-being) • စတကစားနညးမား (Cohesion and Well-being) • သဘာဝပတဝနးကင (Environment) • သဘာဝပတဝနးကင (Environment) • လမႈအသငးအဝငးအား ေလလာျခငးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာငျပလပျခငး (Community Development & • လမႈအသငးအဝငးအား ေလလာျခငးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာငျပလပျခငး (Community Development &

Community Study) Community Study) • အစးရ အပခပပစနစ (System of Government and Form of Government) • အစးရ အပခပပစနစ (System of Government and Form of Government) • ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (Constitution)• ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (Constitution)• ျပညသ႔တာဝန (Civic duty)၊ • ျပညသ႔တာဝန (Civic duty)၊ • အာဆယ (ASEAN)၊ ဖကဒရယ (Federal)၊ • အာဆယ (ASEAN)၊ ဖကဒရယ (Federal)၊ • အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညးမား (International Organizations) • အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညးမား (International Organizations) • ႏငငေရးပါတမား (Political Parties) • ႏငငေရးပါတမား (Political Parties) • ႏငငေရးႏင ေစးကြကစးပြားေရးစနစ (Political Marketing)• ႏငငေရးႏင ေစးကြကစးပြားေရးစနစ (Political Marketing)

အထကပါ ေခါငးစဥမားအျပင ေခါငးေဆာငမႈအရညအခငး (Leadership skills)၊ ေငြေတာငးခလႊာေရးနညး (Proposal Writing)၊ အးေမးလႏင အငတာနက (Email & Internet)၊ ဗြဒယဓာတပ ႐ကျခငးႏင တညးျဖတျခငး (video editing)၊ စသည ပညာရပမားက ပတရကမအပ မရပမနား ေလလာသြားခသည။

12

ထ႔အျပင သတငးႏငမဒယာ (News and Media) ေခါငးစဥျဖင ယခလကရ ျဖစပကေနေသာ ႏငငေရး အေျခအေနမား က (Current Polit ical Situation) ေန႔စဥသတငးစာဖတျခငးအားျဖင ေလလာ ၾကသည။ အေျပာစြမးရည ျမႇငတကေစရန ဗဟသတရမညစာအပမားဖတၿပး ျပနလည ဖလယျခငးမား၊ လေရ႕သေရ႕ တြင ယၾကည မႈ ရစြာျဖင ေျပာရဆရေသာ စြမးရညျမႇင လာရန ေလကငျခငး၊ စကားရညလပြ (De-bate) မား လပျခငး၊ အေရးအသားပငး တြငလညး ပ မေကာငးမ ြနေသာ အေရး အသားမားျဖစေစရန အစရငခစာမားက ေလကငေရးသားျခငး၊ ပညာေပးဇာတလမးမား ၾကညၿပး ရလကသည သငခနးစာမား ျပနလည ေဆြးေႏြး ဖလယျခငးမားက ေလကငရငး critical thinking အတြကပါ တစၿပငနကတညး ေလကငၾကသည။ ထ႕အျပင စာရငးအငးလပနညး၊ ႐းအလပမားက သငတနးၿပးသြားသညႏင တၿပငနက သတ႔ မခင အဖြ႕အစညးသ႔ျပနေရာကသညႏင ခကခငးျပနလညအသးျပႏငရနအတြက Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft power point စသည ကြနျပတာ အေျခခမားက တစပတတြင ၂ ရက ေလကငၾကသည။ ထထကမက သငတနးသမားအတြက အထးလအပသည အဂၤလပအေရး၊ အဖတ၊ အေျပာႏင နားေထာငမႈ နညးပညာမား အေျခခကလညး တစပတက ၃ ရကထကမနညး ထပမသငယသည။

သငတနးသမားသည သငခနးစာမားအျပင စညးလးမႈႏင ရငးႏးမႈမားက ျမႇငတငေပးႏငေအာင အလညက ထမငးဟငးခကျခငး၊ ေစးဝယထြကျခငးမား၊ တစလတစခါ အျပငသ႕ထြကကာ သမငးမား၊ ျပငပ ဗဟသတမားက ေလလာျခငး၊ ရကတေဆြးေႏြးပြမား၊ အျခားလမႈအသငးအဝငးသ႔ သြားေရာကေလလာျခငး၊ အပတစဥ အစညးအေဝးမားျပလပျခငးတ႔တြငလညး ပါဝငလႈပရားၾကသည။ သငတနးသမားသည သငတနး ၿပးေသာအခါ ႏငငေရးက ယခငထကပ၍ စတဝငစားလာျခငး၊ ျပငပဗဟသတတးပြားလာျခငး၊ လမႈအသငးအဝငးအတြက လပငနးေဆာငရြကရန ပမတကကြလာျခငး၊ ယၾကညမႈ တးျမငလာျခငး၊ ပ၍ တာဝနေကျပြနတတလာျခငး၊ အရာရာတငးတြင စမခန႔ခြ တတလာျခငး၊ လအမားႏင ေနတတလာျခငး၊ ရညမနးခကမား ပ၍ ရငးလငးလာျခငးစသညျဖင သတ႕အတြက အေျပာငးအလ အမားအျပား ျဖစေစၿပး ရရသြားသည အသပညာဗဟသတမားက သတ ႔၏ ပတဝနးကင အသငးအဝငးသ႕ ျပနလည မေဝေပးမညျဖစသည။ ဤေခါငးေဆာငသငတနးက တစႏစလင ၂ ႀကမ ဖြငလစ သငၾကားေပးပါသည။

နဂးခပအေနျဖငဆရေသာ အမးသမးငယမားသညလညး မမတ႔၏ အနာဂတေခါငးေဆာငမားျဖစသည အေလာက သတ႔၏ စြမးရညျမႇငတငေရးမ အထးပင လအပေပသည။ ဤႏငငေရးေခါငးေဆာင သငတနးကလညး ပမန ႏစစဥ ႏစတငး ျပလပသြားမညဆပါက ႏငငေရးေခါငးေဆာငမႈ အရညအခငးရေသာ အမးသမးမား တႏစထက တႏစ ပ၍တးမားလာမညမာ မလြဧကန ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အမးသမးထ တစခလးႏင အသငးအဝငးႀကး တစခလး တးတကေစရနအတြက ႏငငေရးႏင ဆးျဖတခကခသည ျဖစစဥ အဆငဆငတငးတြင အမးသမးဥးေရ ပမ ပါ၀ငလာေစရန လအပေသာေၾကာင ႏငငေတာက အထးစမ လပေဆာငခက (Affi rmative Action) တစခအေနျဖင စစဥကာ မမတ႔ လမႈအသငးအ၀ငး ကလညး ဝငးဝနး အေကာငအထညေဖၚ လပေဆာငၾကပါစ႔ ဟ တကတြနး ႏႈးေဆာလကပါသည။

ခမးယငးေနာင (လခား)

13

14

15

စြမး ဖြ႔စညး တညေထာငခေသာ (၁၉၉၉) ခႏစမစ၍ အလပသင သငတနးက စတင ခရာ ယခ (၂၀၁၆) ခႏစ မတလတြင ၿပးစးခသညသငတနးမာ အမတစဥ (၁၀) ျဖစသည။ စြမး ၏ အလပသင သငတနး အမတစဥ (၁) မ (၁၀) အထ တကေရာကသည သငတနးသေပါငး (၄၃)ေယာကရသြား ၿပျဖစသည။ ေတာငႀကးၿမ႕ရ စြမး စငတာတြင အမတစဥ (၈) မစ၍ သငၾကားပ႔ခေနပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလမ ၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖာ ၀ါရလထ ဖြငလစခေသာ အမတစဥ (၁၀) အလပသင သငတနးတြင ရမးျပညနယေတာငပငး ရပေစာကၿမ႕၊ ရမးအမးသားမား ဒမကေရစအဖြ႕ခပမ သငတနးသတဥး၊ ဆဆငၿမ႕၊ ရမးစာေပႏင ယဥေကးမႈအဖြ႔မ သငတနးသ တဥးႏင မးနၿမ႕ သာသနဟတယဝအသငးမ သငတနးသ တဥး၊ စစေပါငး အလပသင (၃) ဥး တကေရာကခသည။

သငတနးကာလ (၃) လတာ အတြငး သငတနးသ မားသည အဓကအားျဖင ႐းပငးဆငရာ အတတပညာမား ျဖစသည၊ စမခန႕ခြေရး၊ စာရငးျပစနညး၊ အစရငခစာ ေရးသားနညး၊ အစညးအေဝးမတတမးေရးနညး၊ စာဖတ နညးႏင သတငးဖလယနညး၊ ဧညႀကနညးႏင ဖနးေျပာဆ လကခနညးမား၊ စာ႐ြကစာတမးမား မတကးျခငး၊ စကန (Scan) လပျခငးစသညက ေလလာခ ၾကသည။

ဗဟသတ၊ အတတပညာပငးဆငရာတြင အသငး အဖြ႕အျဖစ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးႏင အလပ လပျခငး၊ ဂ႐တစက နားေထာငနညးႏင အေျပာစြမးရည၊ မမကယက ယၾကညမႈ တညေဆာကနညး၊ အမားေရ႕

&Srf;trsdK;orD;a&;&m qufoG,fvIyf&Sm;aqmif&Gufa&;toif;- pGrf; \ &Srf;trsdK;orD;a&;&m qufoG,fvIyf&Sm;aqmif&Gufa&;toif;- pGrf; \ 2015-2016 ckESpf tvkyfoif oifwef; taMumif;2015-2016 ckESpf tvkyfoif oifwef; taMumif;

စကားေျပာနညး၊ သငတနးျပငဆငမႈႏင တငျပနညးမား အျပင ကြနျပတာပငး ဆငရာတြင ရမးဘာသာ၊ ျမနမာ ဘာသာႏင အဂၤလပဘာသာအားျဖင စာစစာ႐ကျခငး၊ power point ျပငဆငနညး၊ Email အသးျပနညးႏင အငတာနကလငးေပၚ သတငးႏငအခကအလကမား ရာေဖြျခငးစေသာ အတတပညာမားက ေလလာသငယ ခပါသည။

ထ ႔အျပင လ႕အခြငအေရး၊ ျမနမာႏငငသမငး အကဥးခပႏင ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ စေသာ ႏငငေရး ဗဟသတမား၊ စညး႐းေရးဆငရာနညး လမးမား၊ ျပစမႈဆငရာ ဥပေဒပဒမမားႏင ဒမကေရစ (အေျခခ)၊ အမးသမးမားႏင သကဆငေသာ ဂနဒါ အေၾကာငး၊ အမးသမးအခြငအေရးအေၾကာငး၊ အမးသမး မားအတြက ကငးပေသာ ေန႔ထးေန႔ျမတမားအေၾကာငး ႏင ကနးမာေရးပငးတြင အေျခခ ကနးမာေရး ေစာငေရာက ျခငး၊ မးပြားဆငရာ ကနးမာေရးႏင သားဆကျခားနညးမား စေသာ အေၾကာငးအရာမားႏငအတ ရမးျပညေတာငပငး စစေျပးဒကၡသည အေၾကာငးမားကလညး ျပငပဆရာ မား ဖတၾကား၍ သငယရပါသည။

ဆကလကၿပး အျခားအဖြ ႕အစညးမား စစဥ ကငးပေသာ အျပညျပညဆငရာအမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ပေပာကေရးေန႕ (Stop VAW Day)၊ တတယအႀကမေျမာက ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑ အလပရ ေဆြးေႏြးပြ၊ စစပြရပတန႔ေရး မသည ျပညတြငးၿငမးခမးေရး

16

ဆသ႕ ေဆြးေႏြးပြ၊ တစနငငလး အပစအခတရပစေရး စာခပ (NCA) အေၾကာငး ရငးလငးပြ တ ႔ကလညး သြားေရာက ေလလာခြင ရရပါသည။

သငတနးကာလတေလာကတြင သငတနးသမား သည အပတလကစေနေန႔ တြင စေပါငးၿပး သန႕ရငးေရး လပျခငး၊ ေစး၀ယထြကျခငးကလပသည။ ခကျပတ စားေသာကျခငးမားက ေန႔စဥ ကယတငျပလပရၿပး ေခါငးေဆာငအျဖစ တလတခါ အလညက ဥးေဆာငရျခငး၊ စာၾကညတကမး အျဖစလပေဆာငရျခငး၊ ဧညသညမား စငတာသ႕လာေရာကလညပတပါက ဧညမ တတမး ယရျခငး၊ အၿမ႕ၿမ႕အနယနယရ အဖြ႕အစညး ကြနယက မားသ႕ ေပးပ႕မည ပစၥညးမား ထတပးျပငဆငရျခငး၊ ကားဂတသ႔ပစၥညးမားေရာကရပါက သြားယရျခငးစေသာ လပေဆာငခကမားကလညး လပေဆာင ရပါသည။

သငတနးတေလာကတြင တစလတစႀကမ လပတ အစရငခစာမား ေရးသားေပးပ႕ရသညသာမက တလ တႀကမ အလညအပတသြားရပါက မမေတြ႕ရေသာ၊ ေလလာမတသားရေသာအရာမားႏင အတ အစရငခစာ မားက ေရးသားေပးပ႕ရၿပး သငတနးတာဝနခ ဖတရႈၿပးခန တြင ကယတငကယက မမသငယခငးမား၏ အစရငခစာ အေရးအသားမား၊ စကားလး အသးအႏႈနးမားက အျပန

အလန ၾကည႐ႈ စစေဆး ျပျပငေပးရပါသည။ သငတနးသ မားသည ေတာငႀကးၿမ႕ေပၚရ နမခးရမးမားပရဟတ အသငးမ ဖြငလစေသာ အရသားဖြားသငတနးသမား ႏငအတ အမးသမးႏးေႏာဖလယပြတြင တစရကတာ ဖလယခြင ရရခသည။ ထ႕အျပင ေဖေဖၚဝါရလ (၆-၇) ရကေန႔တြင ေတာငႀကးၿမ႕တြင ကငးပေသာ ဗဒၶတကသလ ဖြငပြႏင (၆၉) ႏစေျမာက ရမးျပညနယေန႔ အထမးအမတပြ တြင သြားေရာက ကညဒါန ျပခရပါသည။

“ဘာအလပဘျဖစျဖစ လႀကးေတြႏငဘ ဆငတယ။ ကယတငပါဝငခငေတာငမ မပါဝငရဘးဆတ အေတြးေတြဟာ ကယထငထားတာန႕တလြဘဆ တာ သငတနးတြငးေရာကမ သလာရတယ ဘယ အရာ မဆ အစးရအဖြ႕၊ သာမက ျပညသလထ မားသညလညး ပါဝငလပေဆာငႏင ပါဝငလပ ေဆာင ရမညဆ သရလာရတယ” ဟ ဆဆငၿမ႕ မ သငတနးသက ေျပာၾကားခသည။

မမကယက ယၾကညမႈရလာျခငး၊ ေလလာစးစမးခငစတျမႇငတကလာျခငး၊ ကြနျပတာအတတပညာမား ကြမးကငလာျခငး၊ စာရငးဇယားျပစတတလာျခငး စေသာ ေျပာငးလမႈမားေျပာငးလလာသညက ရပေစာကၿမ႕မ သငတနးသက ဤသ႔ေျပာၾကားခပါသည။

“သငတနးလာ မတကခငတနးကဆရင စကား ေျပာရမာက အမားမားပါမလားဆၿပး ေၾကာကစတ ေတြ မားခတယ၊ အစညးအေဝးပြ တကရမည ဆလညး အေၾကာငးအမးမးျပၿပး သြားမတကခင တ ေၾကာကစတေတြရခတယ။ အခေတာ သငတနး မားမား တကရမယ သငတနးမားမား တကရင ကယအတြက အကးအျမတမားမား ရမယဆတာ သလာၿပးေနာက စာဖတနညးေတြ စာဖတၿပးလင ဘယလ အတယရမယဆတာလ သလာတယ”

တးတကမႈပငးတြင စညးကမးလကနာတတျခငး၊ အခနးက႑အလက သတငးဖလယတတလာျခငး၊ မမ လအပခကေတြ အမားေတြ သရလာျခငး၊ ေျပာရဆရလာ

17

ျခငး ႏင ပတသက၍ မးနၿမ႕မ သငတနးသက-

“အရငတနးကဆ အစညးအေဝးသြား တကခနတြင အမားေရ႕ျဖစျဖစ စကားေျပာရမညဆ ေၾကာကခ တယ။ ကယနာမညေတာင မေျပာရဘး၊ ခဆရင အဒေၾကာကစတေတြ မရ ေလာကေအာင ေပာက သြားတယ၊ ကြနျပတာပငးေတြမာလညး အရင တနးကဆရင စာစစာ႐ကဘ။ တျခား အပငးေတြ မာဆ စနစတက မလပတတခဘး ခဆရင အစ အစဥႏင စနစတကလပတတလာတယ” ဟ ဤသ႔ေျပာၾကားခပါသည။

သတငးဖလယခန၊ ကြနျပတာအတတပညာမား တြင မမ မလပႏငေသာ အရာမားလပႏငျခငး၊ ေမာနတာ (ေခါငးေဆာင) တာဝနယခန၊ အမားေရ႕မာအေၾကာငး အရာမားက ပငႏငစြာ၊ သတပါး နားလညေအာင ရငးျပ တတလာျခငး၊ စာအေရးအသား တးတကလာျခငးစေသာ အားရစရာ အခကမားကလညး သငတနးသမားမ သရရပါသည။ ေရာကခါစမာ ၿငးေငြ႕ေသာလညး သငတနး တကသည တေလာကလး ေပာလာျခငး၊ ဝမးသာျခငး၊ ေႏြးေထြးမႈအျပညအဝရရ ျခငး၊ လြတလပမႈရ ျခငးႏင

အရာရာက ကယတင ကယက ျပလပရျခငးေၾကာင ပမ သရလာရျခငး၊ အမားႏငအတ ပါဝငလပေဆာငရျခငး ေၾကာင စတအားထကသနလာေစျခငး စေသာ စတခစား ခကမားကလညး သငတနးသမားက ေျပာျပခပါသည။

သငတနး ၿ ပး ဆးခ ါ နးအခ နတ ြ င သငတနးမ ေလလာခရေသာ ကြနယကအဖြ ႔အစညးမားျဖစသည ေတာငႀကးၿမ႕တြငးရ အဖြ႕အစညးမားသ႕ သြားေရာက ေလလာရသညအျပင ေလလာသငယရေသာ အတတ ပညာအခ႕က လကေတြ႕ကြငးဆငး အသးျပေလကင ရမညျဖစသည။ သငတနးသမားသည လညး သငတနး ၿပးဆးသြားသညအခါ သငတနးကာလအတြငး ေလလာ ထားေသာ အတတပညာ၊ ဗဟသတမားက မမၿမ႕ရြာမားသ႕ ျပနလညသြားေရာက ဖလယမည အျပင စြမး ႏငအတ ခတဆကၿပး ေရ႕ဆကအလပတြလပ သြားၾကမညျဖစ သည။

တမတကျဖ

18

စြမး၏လပငနးစဥတချဖစေသာ အမးသမးမား စြမးရညျမႇငတငေရး လပငနးစဥ၏ သငတနးသေဟာငး မားႏင ေတာငႀကးၿမ႕တြင တာဝနထမးေဆာငေနေသာ စြမး တ႔၏ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြက ရမးျပညနယ ၿမ႕ေတာ ေတာငႀကးၿမ႕တြင၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၁၆ ရကေန႔မ ၂၁ ရကေန႕အထ ကငးပခပါသည။ အနယနယအရပရပ ျဖစေသာ ကခငျပညနယ၊ စစကငးတငး၊ ရမးျပညေျမာက ပငး နင ရမးျပညေတာငပငး တ႔မလာသည သငတနးသ ေဟာငးမားႏင နယခဝနထမး အားလး စစေပါငး၂၉ ဥး တကေရာကခပါသည။ ဤကသ႔ေသာ ေဆြးေႏြးပြက ယခငႏစ (၂၀၁၅)ခႏစ က ပထမဥးဆးအႀကမ ကငးပခၿပး ဤေတြ႕ဆးပြ သည ဒတယအႀကမ ျဖစပါသည။

ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြတြင သငတနးသေဟာငးမားႏင နယခဝနထမးမား၏ (၂၀၁၅) ႏစ အတြငး လပငနးစဥ၏ လပငနးအေကာငအထညေဖၚမႈမားက ဖလယျခငး ၊ ျပနလညသးသပျခငး၊ ၾကေတြ႕ရေသာ အေရး ျပနာ မားက ေျဖရငးရန နညးလမးမား ရာေဖြျခငး၊ သငတနးသ ေဟာငးမား လပငနးေဆာငရြကသည သကဆငရာ ေဒသ မား၏ လကရ ႏငငေရးေျခအေနမား၊ အမးသမးမား ႏငပတသကသည အေျခအေနမား၊ သတငးအခက အလကမားက ဖလယသည အျပင အနာဂတ လႈပရားမႈမာ အတြက စမကနးမား ေရးဆြျခငးတ႕ ျပလပခၾကပါသည။

pGrf;&nfjr§ifhwifa&; oifwef;ola[mif;rsm;ESifh pGrf;&nfjr§ifhwifa&; oifwef;ola[mif;rsm;ESifh e,fcH pGrf; 0efxrf;rsm; awGUqHkaqG;aEG;yGJe,fcH pGrf; 0efxrf;rsm; awGUqHkaqG;aEG;yGJ

ယခႏစ ေဆြးေႏြးပြသည ယခငႏစက ေဆြးေႏြးပြ ထက ပမအားရ ေကနပဖြယ ေကာငးလပါသည။ သငတနး သေဟာငးမားႏင နယခ တာဝနထမးေဆာငသမားအတြက လႈပရားေဆာင႐ြကမႈမားတြင ပမ ပးေပါငးပါဝငလပေဆာင ျခငးျဖင စြမးရညမား ပမျမငတကလာေစၿပး သတ႔၏ လမႈ အသငးအဝငး အတြက သာမက ရပ႐ြာ၏ ေတာငးဆလာ ေသာ အကအညမားက ကညပပးေပးျခငးမား ပမလပ ေဆာင လာႏငၾကသညက သငတနးသေဟာငးမားက အထးအသအမတျပၾကသည။ ထ႔အျပင မမတ႔ ရပ႐ြာ အသငးအ၀ငးအတြငးရ အမးသမးမား ရငဆငေနရေသာ အခကအခမား၊ ျပနာမားႏင အျခား အေျခအေန မားအေၾကာငးကလညး ပ မနားလညသေဘာေပါက လာၾကသည။

စာမကႏာ (၂၈) သ႔

19

ႏဘယလဆမားက ၁၉၀၁ ခႏစမ၂၀၁၅ ခႏစအထ အမးသား (၈၂၂) ဥး၊ အမးသမး (၄၈) ဥးနင အဖြ႔အစညး ၂၆ ဖြ႕တ႔က ခးျမႇငခသည။ ႏဘယလဆရရသ အမးသမးမားအနက ၿငမးခမးေရးႏဘယလဆတြင (၁၄) ဥး၊ ႏဘယလ စာေပဆတြင (၁၂) ဥး၊ ႏဘယလ ဇ၀ကနမၼေဗဒ သ႔မဟတ ေဆးဖကဆငရာဆတြင (၄) ဥး၊ ႏဘယလ ဓါတေဗဒဆတြင (၂) ဥး၊ ႏဘယလ ရပေဗဒဆ တစဥးႏင႔ ႏဘယလ အထမးအမတ စးပြားေရး သပၺဆ တစဥးတ႔ ရရခၾကသည။ ႏဘယလဆက ပထမဆး ရရေသာ အမးသမးမာ မာရကရ သ၏ ခငပြနးျဖစသ ပရကရ (Pierre Curie) ႏင ဟငနရ ဘကကြာရယ (Henri Bacquerel) တ႔ႏငအတ ၁၉၀၃ ခႏစတြင ႏဘယလ ရပေဗဒ ဆက ရရခသျဖစသည။ ကရသည ႏဘယလဆမားက ထပဆငခးျမႇငခရေသာ တစဥးတညးေသာ အမးသမး လညး ျဖစသည။ ၁၉၁၁ ခႏစတြင သမသည ႏဘယလ ဓါတေဗဒဆက ရရခၿပး သမးျဖစသ အငရငး ဂလေရာ-ကာရ (Irene Joliot-Curie) ႏငအတ ႏဘယလ ဓါတေဗဒဆက ၁၉၃၅ ခႏစတြင ရရၿပး မခငႏင သမး ႏစဥး ႏဘယလဆရသည တစခတညးေသာ အတြ လညး ျဖစ သည။ တစႏစတညးတြင အမးသမး အမားဆး ႏဘယလ ဆရေသာ ခႏစမာ ၂၀၀၉ ခႏစျဖစၿပး တစႏစတညးတြင အမးသမး ငါးဥး ႏဘယလဆရငမား ျဖစလာၾကသည။ အနးဆး ႏဘယလဆရရခသ အမးသမးမာ ယယယ (Yu Youyou) ႏင စဗကလာနာ အလကဆဗစခ (Svetlana Alexievich) ၂၀၁၅ ခႏစျဖစသည။ (ကးကားခက။ wikipedia.org)

၁။ မာရယာ ေဂါပတ မငေရ Maria Goeppert Mayer (အႏျမႏဘယဆရင ၁၉၆၃ ခႏစ)၁။ မာရယာ ေဂါပတ မငေရ Maria Goeppert Mayer (အႏျမႏဘယဆရင ၁၉၆၃ ခႏစ)

ေမြးေန႔ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၀၆ ခႏစ၊ ကာတဝက ဂာမဏ (ယခနာမည ပလန)ကြယလြနေသာေန႔ ၁၉၇၂ ခႏစ၊ ဆန ဒငယာဂ အေမရကနႏငင။သေတသနနယပယ အႏျမရပေဗဒ

သမသည အႏျမအခြတညေဆာကပႏင ပတသကသညက ရာေဖြေတြ႕ရခ ေသာေၾကာင ၁၉၆၃ ခ ႏစတြင ရပေဗဒဆငရာ ႏဘယဆက ဆြတခးရရခသည။ ဤဆက အဂန ဝစနာႏင ဟနစဂငဆနတ႔ႏင ပးတြ ရရခသည။

၁၉၀၁ ခႏစႏင ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ရပေဗဒဆငရာဆရရသ (၁၉၃) ဥးထတြင အမးသမး (၂ ) ဥး သာရရၿပး သတ႔မာ မာရယာ မငေရ ႏင မာရကရ တ႔ ျဖစသည။

မာရယာ ေဂါပတအား အၿမတမးေမးေနၾကေမးခြနးမားထတြင အဘယေၾကာငမနးကေလးေတြက သပၸပညာ ဘာသာ ရပက ေလလာသငယသငသနညးဟ၍ ျဖစသည။ တစခါတရ အေမးခရတေမးခြနးအား တန႕ျပနသည အေနျဖင “ထမငးဟငးခကနညးစာအပက ဖတဖ႕အတြက တစခတညးန႔ ဘာေၾကာင မနးကေလးေတြက စာသငခငးရတာလ” ဟ ျပနေမးတတပါသည။

အမးသမးတစေယာကျဖစသည မာရယာသည သမအေဖဖကက ပါေမာကၡ ၆ မးဆကမ ဆငးသကလာသ ျဖစသည။ သမသည မသားစ၏ ၇ ေယာကေျမာက ပါေမာကၡ ျဖစရနအတြက ခငမာစြာ ဆးျဖတခသျဖစသည။

urÇmwpfvTm;rS Edkb,fvfqk&Sif trsdK;orD;rsm;

20

၁၉၃၀ ခႏစ အစပငးတြင သမသည ရပေဗဒ သအရပငးဆငရာ ေဒါကတာဘြ႕ရရၿပး အေမရကန ရပေဗဒပညာရင ဂးဆက ေမရာႏင ဖးစာဆခသည။ “သမက အရမးျငစတတတ ေကာငမေလးပ ဒါေပမယ တျခား ေကာငမေလး ထကစာရငေတာ သက ပခစစရာေကာငးၿပး ဥာဏေကာငးတယ”ဟ ဂးဆကက ေျပာျပသည။

ဒတယကမာၻစစၿပးသြားေသာကာလ ၁၉၃၉-၁၉၄၅ ခႏစတြင မာရယာသည အနျမဗးစမကနးတြင ပါဝငပတသကၿပး ၁၉၄၈ ခႏစမာ အနျမဗး မညသ႕တးပြားလာျခငးႏင သပၸပညာရငမားအတြက ပေဟဠဆန ေသာ “ပေယာဂနပါတ” မားအား သေတတနလပခရာ တစႏစၾကာခၿပး ၁၉၄၉ ခႏစတြင အေျဖရရခသည။

၂။ မငရယက ေကာရဂင Mairead Corrigan (၁၉၇၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၂။ မငရယက ေကာရဂင Mairead Corrigan (၁၉၇၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႕ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၄၄ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလ ၂၇ ရက၊ ဘလဖပစ၊ ေျမာကပငး အငယာလနႏငငဆရသညအခနတြငေနထငသည ႏငင ယႏကတက ကငးဒမး (UK) (ၿဗတန) တာ၀နယမႈ ေျမာကပငးအငယာလန ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈ တညေထာငသ (ေနာကပငးတြင ၿငမးခမးေသာျပညသမား၏အသငးအ၀ငးဟ အမညေျပာငးသည) အခနးက႑ ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈ၊

ကာသလတႏင ၿငမးခမးေရး လႈေဆာသကာသလတႏင ၿငမးခမးေရး လႈေဆာသ

၁၉၇၆ ခႏစ ၾသဂတလအတြငးက ေျမာကပငး အငယာလနလမးတစဥးျဖစသ မငရယက ေကာရဂင၏ ညမျဖစသသည ဘလဖပစၿမ႔ ပစခတမႈအတြငး ကေလးသးေယာကက ဆးရႈးခရသျဖစသည။ ပစခတမႈ၏ မကျမငသကေသ ဘကတ၀လစ (Betty Williams)က မငရယက ေကာရဂငက ခကခငး ဆကသြယခၿပး ေျမာကပငး အငယာလနရ ကာသလတနင ပရစတကတင မားအၾကား ခါးသးေသာပဋပကၡက အဆးသတႏငေရး အတြက ၿငမးခမးေရး အဖြ႔အစညး တစခက ထေထာငရန သေဘာတညခသည။

မငရယက သည ဘလဖပစၿမ႔ ဆငးရသား မသားစတြင ႀကးျပငးခသျဖစသည။ သမ၏ ရးအလပအျပင သမ၏ ကေလးဘ၀ အခနအေတာမားမားက မယေတာ၏ တပမေတာဟေသာ ကာသလပ အဖြ ႔အစညး၏ လမႈေရး လပငနးမားတြင ကနလြနေစခသည။ သမသည ၁၉၇၆ ႏင ၁၉၇၇ ခႏစမားအတြငး ေထာငခေသာ လမားက ဆန႔ကငခတကပြမားက ဥးေဆာငခသတစဥးျဖစျပး ၄ငးအေတြ႕အၾကမားက သမအား ေအာကေျခ ျပညသမားအၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး၊ ၿငမးခမးေသာ ျပညသမား အသငးအ၀ငးအဖြ႔တြင အၾကမး မဖကေသာ မဟာဗဟာမားက ေဖာေဆာငျခငးစသည အေျခခနညးဗဟာေကာငးမားက ရရေစခသည။ ၁၉၇၀ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင ၿငမးခမးေသာျပညသမားအဖြ႕အေနျဖင ေထာကခမႈအားလး ဆးရႈးသြားသည အခနတြငပင မငရယကေကာရဂငသည သမ၏ ေမာလငခကက မစြန႔လႊတခဘ သမ၏ ပတ၀နးကငတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးမားက အမခနးႏငေသာ အားအငျဖင ဆကလက ေဆာငရြကခသျဖစသည။

21

၃။ ဘကတ ဝလယမ Betty Williams (၁၉၇၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရး ႏဘယဆရင)၃။ ဘကတ ဝလယမ Betty Williams (၁၉၇၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရး ႏဘယဆရင)

ေမြးေန႕ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၄၃ ခႏစ၊ ေမလ ၂၂ ရက၊ ဘလဖတစ ေျမာကပငးအငယာလန၊ဆရခနတြငေနထငသညေနရာ အဂၤလနအခနးက႑ အငယာလနၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈ (ၿငမးခမးေရးအသငးအဝငး)နယပယ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈ

ၿငမးခမးေရးက ေအာကေျခက စသငတယၿငမးခမးေရးက ေအာကေျခက စသငတယ

၁၉၇၆ ခႏစက အျပစကငးမေသာ ကေလးငယမားအား ဘလဖတၿမ႕ထ အပစ သတခခရသည ဝမးနညးဖြယေကာငးေသာျဖစရပက အမရငမျဖစသ ဘကတ ဝလယမက ကယတငကယက ရငဆင ႀကေတြ႕ရသ အသသကေသအျဖစ ပါဝငခသျဖစသည။

ေျမာကပငးအငယာလနတြင ႏစျခငးခရစယာနႏင ကာသလတၾကားတြင ျဖစေနေသာ ပဋပကၡ မားအား အၾကမးဖကေသာ နညးသးျခငးက ဆန႔ကငရန သမက ကန႔ကြကစာျဖန႔ေဝေရးက စတငေဆာငရြကခသျဖစသည။ ဘကတက ေသဆး သြားေသာ ကေလးမား၏အေဒၚျဖစသ မငရယက ေကာရဂငႏင လကတြၿပး ၿငမးခမးေရး အသငးအ၀ငး ဟသည အဖြ႕အစညးတခက တညေထာငခသည။

ဘကတ ၀လယမ၏ ဘခငသည ႏစျခငးခရစယာနဘာသာဝငျဖစၿပး အေမမာ ကာသလတ ခရစယာနဘာသာဝငျဖစကာ စတသေဘာထားႀကး၍ အေျမာအျမငရေသာ၊ အျခားဘာသာေရးကးကြယမႈက ေလးစားေသာမသားစမ ဆငးသက လာသျဖစေသာေၾကာင ၿငမးခမးေရးဆငရာအလပမားကလပရန စတအားထကသနခသျဖစသည။ ၁၉၇၀ ခႏစအစတြင ႏစျခငးဘနးေတာႀကး ဥးေဆာငေသာအၾကမးဖကမႈက ဆန႔ကငသည စညးရးလႈ႕ေဆာေရးတြင သမ ပါ၀ငခၿပး ေနာကပငးတြင ေအာကေျခလတနးစားလႈပရားမႈက စတအားထကသနစြာ ပါဝငလပေဆာငခသည။ ယၾကညမႈက တညေဆာကရန ကတေပးေသာ ယခငက ဆန႔ကငဘကအဖြ႕အစညးမားအား စညးရး၍ ၿငမးခမးေရးမက ေအာကေျခမ စတငရနအတြက ေဒသခ ၿငမးခမးေရးအဖြ႕က တညေထာငခသည။

ႏငငတြငးသေဘာကြလြမႈႏင မဟတမမနသတငးမားက ျဖန႕ေဝေသာ အစြနးေရာက ဝါဒ ကာသလတႏင ႏစျခငး ခရစယာန ဘာသာဝငမားေၾကာင ေျမာကပငးအငးရစလမး ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈသည ၁၉၇၈ ခႏစတြင ေပါငးစညးမႈ မရခေသးပါ။

၄။ ဂဒ ဝလယမ Jody Williams (၁၉၉၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၄။ ဂဒ ဝလယမ Jody Williams (၁၉၉၇ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ၁၉၅၀ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၉ ရက ဆရခနတြငေနထငသညေနရာ ပတန အေမရကနဆရသညအေၾကာငးရငး လက ပစမတေထာငေသာဗး တားျမစေရးႏငရငးလငးေရး (Anti-Personnel Mines)နယပယ လကနကမားက ထနးခပရနႏင ဖကဆးရန၊ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈ

22

ၿငမးခမးေရးလႈပရားျပျပငေျပာငးလေရးဝါဒႏင ေျမျမပမငးမားအား ဆန႕ကငရန တကတြနးျခငးၿငမးခမးေရးလႈပရားျပျပငေျပာငးလေရးဝါဒႏင ေျမျမပမငးမားအား ဆန႕ကငရန တကတြနးျခငး

၁၉၈၀ ခႏစတြင ဂဒသည အျပညျပညဆငရာႏငငေရးဘာသာရပကယ၍ ေကာငးတကေနေသာ ကာလျဖစသည။ ထအခနတြင အလဆာေဗေဒါႏငင တြင စစေဘးဒဏေၾကာင ထခကဒဏရာ ရရမႈမားက ကညရနအတြက ပါဝင ခသည။ ေျမျမပမငးမားသည တငးသျပညသားမား၏ ေန႔စဥလေနမႈဘဝ မားက အဆကမျပတ ၿခမးေျခာကေနသညက ေတြ႕ျမငခရၿပး မငးဗးဒဏ ေၾကာင ေျခလကအဂၤါ ဆးရႈးသြားေသာ ကေလးမားအား ေျခလက အဂၤါအတ မားအစ ကညေထာကပေပးခသည။

၁၉၉၁ ခႏစမစ၍ ဂဒ ဝလယမသည ေျမျမပမငးအသးျပျခငးက ဆန႔ကငရန ႏငငတကာ ပါဝငေသာ လႈ႕ေဆာမႈ တချဖင တကတြနးႏးေဆာခသည။ ၁၉၉၇ ခႏစတြင သမ၏ႀကးပမးမႈႏင ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမား ျဖစေသာ ေျမျမပမငးတားဆးေရး အျပညျပညဆငရာလႈ႕ေဆာမႈ (the International

Campaign to Ban Landmines) ေၾကာင ႏငငေပါငး ၉၀ တြင ထအဖြ႕အစညး၏ အဖြ႕ဝင အဖြ႔အစညးေပါငး ၁၃၀၀ ေကာ ရလာၿပျဖစသည။

ေအာတဝါ ညလာခတြင ႏငငေပါငး ၁၂၀ မ လကမတထးထားၿပး ၁၉၉၉ ခႏစတြင တရားဝင အသးျပခေသာ အျပညျပညဆငရာ လက ပစမတေထာငေသာဗး တားျမစေရးစာခပ (International treaty banning antipersonnel landmines) အေၾကာငးေဖာျပတငး ဂဒ ဝလယမႏင ICBL ဆသညနာမည အၿမတမး ကပပါေလ ရသည။ ထစာခပက မငးဗးမားအား အသးျပျခငး၊ ထတလပျခငး၊ ေရာငးချခငးႏင သေလာငထားျခငးမားက တားျမစသည။ ထ႕အျပင ေျမျမပမငးဗးမားက ရငးလငးရန ကည ေထာကပေပးျခငးႏင လသားခငးစာနာ ေထာကထားေသာ ဥပေဒကလညး ထညသြငးထားသည။

၅။ ရရငး အဘာဒ Shirin Ebadi (၂၀၀၃ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၅။ ရရငး အဘာဒ Shirin Ebadi (၂၀၀၃ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ၁၉၄၇ ခႏစ၊ ဇြနလ ၂၁ ရက ဆရခနတြငေနထငသညေနရာ ဟမမာဒန၊ အရနႏငငဆရသညအေၾကာငးရငး ဒမကေရစႏငလ႕အခြငအေရးရရရန ႀကးပမးအားထတမႈ - အထးသျဖင အမးသမးႏင ကေလးမားအခြငအေရး က အဓကထား ရနးကနခသည။နယပယ လ႕အခြငအေရး

အစၥလမဘာသာ၀င အသငးအဝငးထမ ပထမဥးဆး ၿငမးခမးေရးအမ းသမးဆရငအစၥလမဘာသာ၀င အသငးအဝငးထမ ပထမဥးဆး ၿငမးခမးေရးအမ းသမးဆရင

ေရ႕ေန ရရငး အဘာဒသည အရနႏငငတြငပထမဥးဆး အမးသမးတရားသ ႀကးျဖစၿပး ၁၉၇၉ ခႏစ မငန- ႏငငျပျပငေျပာငးလေရးလပၿပးေနာကပငး တြင အျဖတခခရသည။ အဘာဒသည တရားဝငရးဖြင ထားၿပး အာဏာရငမား၏ တရားမဝငစြပစြျခငးခရေသာ ျပညသျပညသားေတြက စတငၿပး ကာကြယေပး ခသည။ ၂၀၀၀ ခႏစတြင ႏငငအပခပေရးစနစက ပစတငေျပာဆ ခသညအတြက သမ ေထာငကခရသည။

23

အမးသမးႏငကေလးမား၏အခြငအေရးမားက အဓကထားၿပး ရနးကနေတာငးဆရန အဖြ႕အစညးမားက သမ ပါဝငတညေထာငၿပး အရန၏အေမြဆကချခငး ကြာရငးျခငးႏငပတသကေသာ ဥပေဒက ပမ တးတက ေကာငးမြနေအာင ျပျပငရန ေတာငးဆေသာ စာအပကလညး သမ ေရးသားခသည။

အဘာဒက ေရြးခယျခငးအားျဖင ႏဘယေကာမတက စကတငဘာ ၁၁ ရကေန႔မာ နယးေယာကၿမ႕အမႊာ ေမာစငတကက တကခကမႈေၾကာင အစၥလမႏင အေနာကတငးႏငငတ႕ၾကား တငးမာမႈက ေလာကေစရန တြနးအားျဖစေစခသည။ တစခနတညးမာပင ေကာမတက အရနျပျပငေျပာငးလေရး လႈပရားမႈက ပၿပး ကည ေထာကပေပးခသည။

၆။ ဝမဂါရ မာထငး Wangari Maathai (၂၀၀၄ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၆။ ဝမဂါရ မာထငး Wangari Maathai (၂၀၀၄ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၄၀ခႏစ ဧၿပလ ၁ ရက၊ ေနရ ကငညာ၊ကြယလြနေသာေန႔ ႏင ေနရာ ၂၀၁၁ခႏစ စကတငဘာလ၂၅ ရက၊ ႏငရဘ ကငညာ၊ဆရစဥေနထငသညေနရာ ကငညာႏငင၊ဆရသည အေၾကာငးရငး ေရရညတးတကေရးႏင ၿငမးခမးေရး အပါအဝင ဒမကေရစထြနးကားေရး၊နယပယ လသားအကး ေဆာငရြကေရး

ေရရညဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ဒမကေရစ ထြနးကားေရးႏင ၿငမးခမးေရးေရရညဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ဒမကေရစ ထြနးကားေရးႏင ၿငမးခမးေရး

ဝမဂါရ မာထငးသည ၿငမးခမးေရးႏဘယဆဆြတခးရယသည ပထမဥးဆး ေသာအာဖရက အမးသမးျဖစၿပး သတေဗဒျဖင ေဒါကတာဘြ႕က အေရ႕ပငးႏင အလယပငး အာဖရကမ ေပးေသာ ပညာေတာသငဆက ရရေသာ ပထမဥးဆးအမးသမးတစဥးျဖစရသာမက သမ၏ ဇာတတငးျပညျဖစေသာ ကငညာ တြင ပထမဥးဆးေသာ အမ းသမး ပါေမာကၡ တစဥးလညးျဖစသည။ မာထငးသည ကငညာႏငင ဒမကေရစရရရန တကကြစြာ ပါဝငရနးကနခၿပး ဒယနယယ အာရပမြန အပခပေရးစနစ (Daniel Arap Moi’s regime) က ဆန႔ကငေသာအဖြ႕ထတြင ပါဝင လႈပရားခသည။

၁၉၇၇ ခႏစအတြငးတြင လယသမားလတနးစားမားအား ၿခမးေျခာကေနေသာ သစေတာမား ခတထြင ရငးလငးမႈအား ဆန႕ကငရနအတြက ေအာကေျခလတနးစားလႈပရားမႈက စတငဥးေဆာငခသည။ သမ ဥးေဆာငေသာ အဖြ႕အစညးသည အမးသမးမားက ပတဝနးကငေဒသအတြငး သစပငမားစကရန ႏငပတဝနးကင ထနးသမးရနအတြက အားေပး လႈ႕ေဆာခသည။ Green Belt Movement ဟေခၚေသာ လႈပရားမႈသည အျခားအာဖရကႏငငမားသ႕ျပန႔ႏ႔သြားၿပး သစပင သနးေပါငး ၃၀ ထကမနညး စကပး ႏငခသည။

မာထငး၏ စညးရးလႈ႕ေဆာမႈသည ေရရညဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ပနးတငတစခတညးသာမက သစပငစကျခငးထက ပ၍ အျမငကယခသည ဒမကေရစထြနးကားေရး၊ အမးသမးအခြငအေရးႏင ႏငငတကာခစၾကညရငးႏးမႈ အပါအဝင စညးလးညညြတျခငးတ႕ျဖစသည။ ႏဘယဆေကာမတက ၎ဆအတြက ဖြငဆထားသညမာ “သမက ႏငငတကာ လေတြး ေဒသခလလပ” ဟ ျဖစသည။

24

၇။ အယလင ဂၽြနဆင ဆာလဖ Ellen Johnson Sirleaf (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၇။ အယလင ဂၽြနဆင ဆာလဖ Ellen Johnson Sirleaf (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၃၈ ခႏစ ေအာကတဘာ ၂၉ ရက၊ လငဘားရးယားႏငင၊ မြနရးဘးယား။ ဆရခနတြင ေနထငေသာ ႏငင လငေဘးရးယား ဆရသည အေၾကာငးရငး "အမးသမးမား ေဘးကငးလၿခေရးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမား တြင အမးသမးမား အျပညအ၀ ပါ၀ငခြင အတြက အၾကမးမဖကေသာ ရနးကနမႈ"တာ၀န လငေဘးရးယား သမၼတက႑ ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈ၊ အမးသမး အခြငအေရး

အယလငဂၽြနဆင ဆာလဖ (Ellen Johnson Sirleaf) သည ၂၀၀၆ ခႏစမ စ၍ လငေဘးရးယား၏ ၂၄ ေယာကေျမာက၊ လကရ သမၼတ ျဖစသည။ သမသည သမၼတ ၀လ ေတာဘက လကေအာကတြင ၁၉၇၉ မ ၁၉၈၀ အာဏာသမးသညအထ ဘ႑ာေရး ၀နႀကးအျဖစ တာ၀နထမးေဆာငခၿပး ေနာကပငတြင လငေဘးရးယားမ ထြကခြာခၿပး ဘ႑ာေရး အဖြ႕အစညး အမးမးတြင အဆငျမင ရာထးတာ၀နမား ရယခသည။ ၁၉၉၇ ခႏစ ခားစေတလာ အႏငရခသည ေရြးေကာကပြတြင သမက ဒတယ ေနရာ ရရခသည။ ၂၀၀၅ ခႏစ သမၼတေရြးေကာကပြတြင သမ အႏငရခၿပး ၂၀၀၆ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလ ၁၆ ရကေန႔မ စတငကာ သမၼတ အျဖစ တာ၀နယခၿပး ၂၀၁၁ ျပနလညျပလပေသာ ေရြးေကာကပြတြငလညး သမသည အႏငရ ကယစားလယ ျဖစခသည။ ဆာလဖသည အာဖရကတြင ႏင င ေခါငးေဆာငအျဖစ ပထမဆး ေရြးေကာကခရေသာ အမးသမး ျဖစသည။

ဆာလဖ သည ၂၀၁၁ ခႏစတြင လငေဘးရးယားမ ေလမာ ဂဘ၀ (Leymah Gbowee)၊ ယမငမ တာ၀ပကလး ကားမငး (Tawakkol Kar-man) တ ႔ႏငအတ ႏဘယလၿငမးခမးေရးဆက ပးတြ ရရခသည။ အမ းသမး မ ားသည အမ းသမးမ ား ေဘးကငးေရးအတြက အၾကမးမဖကေသာ လႈပရားမႈမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လ ပ င နး မ ားတ ြ င အျပ ညအ၀ ပ ါ ၀ ငမ ႈအတ ြ က အမ းသ မး အခြငအေရးမားအတြက အသအမတျပခခရသည။

ဆာလဖသည ၂၀၁၃ ခႏစ စကတငဘာ ၁၂ ရကေန႔တြင အႏၵယ သမၼတ ပရာနဘ ကကာဂ (Pranab Mukherjee) ခးျမႇငေသာ အငဒယာ ဂႏၶဆကလညး ရရခသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ ဖ႔ဘ မဂၢဇငးႀကး၏ ကမၻာေပၚတြင ၾသဇာအႀကးဆး အမးသမး နပါတ ၇၀ အျဖစ စာရငး၀ငခသည။

၈။ ေလမာ ဂဘ၀ Leymah Gbowee (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၈။ ေလမာ ဂဘ၀ Leymah Gbowee (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၇၂ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရ ၁ ရက၊ လငေဘရးယားႏငင၊ မြနရးဘးယား ဆခးျမငခရခန ေနထငေသာ ႏငင လငေဘရးယားႏငင၊ ဆရသည အေၾကာငးရငး "အမးသမးမား ေဘးကငးလၿခေရးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားတြင အမးသမးမား အျပညအ၀ ပါ၀ငခြငအတြက အၾကမးမဖကေသာ ရနးကနမႈ"က႑ ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈ။ အမးသမး အခြငအေရး။

25

ေလမာ ဂဘ၀က ၁၉၇၂ ခႏ စ ေဖေဖာ၀ါရ ၁ ရကေန႔တြင လစဘာရးယား အလယပငးတြင ေမြးဖ ြားသည။ အသက ၁၇ ႏစအရြယ ၁၉၈၉ ခႏစ ျပညတြငးစစျဖစပြားသည အခနတြင သသည မြနရးဘးယား မဘမားႏ င ညအစမ သးေယာကတ ႔ႏ င အတ ေနထငသည။ ၁၉၉၆ ခနစအထ ျပညတြငးစစ ျဖစပ ြားခ ၿ ပး ႏငငတစခလး ေသြးစြနးထငကာ ထနးမႏငသမးမရ ျဖစခသည။ စစပြ ေလာကသြားသညအခနတြင သမသည UNICEF မ ျပညသမားက ပ႔ခေသာ စစပြအတြငး စတဒဏရာ ရရသမားအားႏစသမေဆြးေႏြးေပးျခငး သငတနးက တကေရာကခသညဟ ဂဘ၀ ၏ ၂၀၁၁ မတတမးစာအပျဖစေသာ Might Be Our Powers - ငါတ ႔ရ ႔ အာဏာမား ျဖစႏငသည တြင ေရးသားခသည။ သးလသငတနး တကၿပးေနာကတြင သားျဖစသ ဂရႊာ “ႏက” (Joshua “Nuku”) ႏင သမး အမဘာ (Amber) တ႔၏ ဖခင လကထတြင သကယတင အခ းေဖာကခေနရသညတ ႔ က သနားလညလာခသည။ သမ မသားစအတြက ၿငမးခမးမႈႏင ခြနအားက ရာေဖြရငး ဂဘ၀သည သ၏ အေဖာျဖစသ (မတတမးတြင ဒယနယယ Danial ဟ ေဖာျပသည)

ေနာကလကရငး ဂါနာသ႔ ေရာကရသည။ ဂါနာတြင သမ၏ ဒတယ သား အာသာ Arthur ေမြးဖြားျပး သမ၏ ႀကးထြားလာေသာ မသားစသည အးအမမ ဒကၡသည သဖြယ အစာေရစာ ငတမြတလနးပါး ေနထငခရသည။ သမသည ကေလးသးေယာကႏငအတ ဘတစကား တစစးက တပတေကာၾကာ အေၾကြးစး၍ သမ၏ မဘမားႏင အျခားမသားစမား ေနထငဆရသည လငေဘးရးယား အရႈတအေထြးတြငးသ႔ ျပနလညေရာကရလာခသည။

၁၉၉၈ ခႏစတြင ကနးမာေရး သပၺဘာသာရပမား မာသာ ပါတင ေကာလပတြင လမႈ လပငနး တြဖက ၀ဇၨာ ဒဂရ အစအစဥတြင ၀ငခြငရရရန ၾကးပမးခရာမ ဂဘ၀သည သငယစဥ ဆယေကာသကဘ၀ျဖတသနးခၿပး မခင ျဖစသက အမးသမး ေခါငးေဆာငတစဥးလညး ျဖစေနသည မြန ရဘးယားရ စန ႔ ပတာ လသာရင ဘရားေကာငးမ လညပတလကရေသာ လငေဘရးယားရ လသာရင ဘရားေကာငး၏ အစအစဥ တစခတြင ေစတနာ၀နထမး ျဖစလာခသည။ ၄ငးအစအစဥက စတဒဏရာ ကသေရးႏင ျပနလညေပါငးစညးေရး အစအစဥ ဟ ေခၚၿပး ထအစအစဥက ဂဘ၀အတြက ၿငမးခမးေရး လႈပရားတကႀကြသတဥး ျဖစလာေစရန အစပးေပးခသည။

၂၀၀၁ ခႏစတြင ရရခသည တြဖက ၀ဇၨာဘြ႔အတြက သငယေနစဥအတြငး သမသည ခားလစေတလာ၏ စစတပအတြငးမ အခ႔ေသာ ကေလးစစသားလထြကမားက ျပနလညျပစ ပးေထာငရန စတဒဏရာကသမႈနင ျပနလညေပါငးစညးေရး သငတနးအတြက ေလာကထား ခသည။ စစ၏အနဌာရမား ၀နးရလက “လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး အေျပာငးအလ တစခ လပခငတယ ဆရင အဒါဟာ မခငေတြက လပရမယ” ဆသညက သနားလညလာခသည။ ဂဘ၀သည သ႔ဘ၀၏ ေနာကတစဆငခရးစဥျဖစသည ကေလးမားဘ၀က ဖကဆးပစေနသည အၾကမးဖကမႈမားက ရပတန႔ရန လငေဘးရးယားမ အမးသမးမား စတနးခတကမႈက စတငေနစဥမာပင ဒတယ သမးျဖစသ နကးလ “ပဒး” (Nicole “Pudu”) က ေမြးဖြားခၿပး ကေလး ေလးေယာက မခင ျဖစလာခသည။

26

၉။ တာဝကကး ကာမန Tawakkol Karman (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင )၉။ တာဝကကး ကာမန Tawakkol Karman (၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင )

ေမြးေန႔ ႏင ေမြးရပေျမ ၁၉၇၉ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၇ ရက တာအစ၊ ယမငႏငငဆရစဥေနထငသညေနရာ ယမငႏငငဆရသညအေၾကာငးရငး အမးသမးလၿခေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အမးသမးပါဝငခြင ရရေရးႏင အခြငအေရးမားက ၿငမးခမးေသာနညးျဖင ရနးကနေတာလနျခငး

ၿငမးခမးစြာလႈပရားမႈ၊ အမးသမးအခြငအေရးၿငမးခမးစြာလႈပရားမႈ၊ အမးသမးအခြငအေရး

တာဝကကးသည ၁၉၇၉ ခႏစ ယမငႏငင၏ တတယအႀကးဆးၿမ႕- တငဇၿမ႕တြငေမြးဖြားခသည။ သမသည BA ဘြ႕က ကးသနးေရာငး ဝယေရးဘာသာရပျဖင ဆာနာၿမ႕ထတြငရေသာ သပၸနညးပညာ တကသလတြင ရယခသည။ ထ႔ေနာကတြင ႏငငေရးသပၸပညာ ဘာသာရပျဖင ဆာနာတကသလတြင MA ဘြ႕ ရခသည။

ဆညေယာကယကခတေနေသာႏငငထတြင ႀကးျပငးလာေသာ တာဝကကး သည ၁၉၉၀ခႏစ ေတာငပငးႏင ေျမာကပငးႏစႏငငေပါငးစညးမႈက ေတြ႕ျမငခရသည။ ထ႕ေနာက ၁၉၉၄ ခႏစတြင သေဘာထားျခငး မတကဆငမႈေၾကာင ေျမာကပငးႏင ေတာငပငး ဟ၍ အပစ ၂ စကြကာ ျပညတြငးစစျဖစၿပး ေျမာကပငးကေတာငပငးကအႏငရခသည။ ျပညတြငး စစျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမာ ေျမာကပငးအစးရသည တစႏငငလး ေနရာအႏ ႔အျပားက ဖႏပ ခပခယေသာနညးျဖင အပခပချခငးေၾကာင ျဖစသည။

သမ၏ လပငနးစဥမာ အၾကမးမဖကေသာနညးျဖင ယမငထတြင အမ းသမးမားလၿခေရးႏင ၿငမးခမးစြာ ေနထငေရးက ေတာငးဆျခငး ျဖစသည။ ထအခြငအေရးမားရရရန လႈပရားရနးကနခ ေသာေၾကာင သမ၏လပေဆာငမႈက အသအမတျပေသာအားျဖင ၂၀၁၁ ခႏစ ၿငမးခမးေရး ႏဘယဆက ေပးအပခပါသည။ တာဝကကးသည ယမငထတြင ထဆကပထမဥးဆး အာရပအမးသမးျဖစၿပး (၃၂ႏစ)အရြယ ထစဥ အသကအငယဆး ႏဘယလဆရငျဖစခသည၊ ျငမးခမးေရး ႏဘယဆရေသာ ဒတယ အစၥလာမ အမးသမးလညးျဖစသည။

ကေလး ၃ ေယာကမခငျဖစသည တာဝကကး ကာမနသည လ႕အခြငအေရးလႈပရားသ၊ ျပျပင ေျပာငးလေရးဝါဒ၊ သတငးစာဆရာမ၊ ႏငငေရးသမားႏင အလ အစလာ(Al-Islah) ႏငငေရးပါတ၏ အႀကးပငး အသငးဝငတစဥးလညး ျဖစေပသည။

27

၁၀။ မာလာလာ ယဆပဇင Malala Yousafzai (၂၀၁၄ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)၁၀။ မာလာလာ ယဆပဇင Malala Yousafzai (၂၀၁၄ခႏစ ၿငမးခမးေရးႏဘယဆရင)

ေမြးေန႔ ႏငေမြးရပေျမ ၁၉၉၇ ခႏစ၊ ဇလငလ ၁၂ ရက မငဂရ၊ ပါကစၥတနႏငငဆရစဥေနထငသညေနရာ အဂၤလနဆရသည အေၾကာငးရငး ကေလးသငယမားအေပၚ ဖႏပမႈက ဆန႔ကငေရးႏင လငယမားအား ပညာသငၾကားခြငရရန လႈပရားေတာငးဆျခငး၊

ကေလးမားပညာသငၾကားခြငရရန အခြငအေရးမား ေတာငးဆျခငးကေလးမားပညာသငၾကားခြငရရန အခြငအေရးမား ေတာငးဆျခငး

ကမာၻေပၚမာရေသာ လဥးေရထကဝကနးပါးမာ ကေလး ႏငလငယမားျဖစၾကသည အထးသျဖင ဆငးရေသာ ႏငင မားတြင အမားအျပားေနထငၾကသည။ ၿငမးခမးၿပး ဖြ႕ၿဖး တးတကေသာ ႏငငမားက အမလမးႏငရနအတြက ကေလး သငယမား ရသငရထကေသာအခြငအေရးမား ရရေရးမာ အလြန အေရးႀကးေပသည။ ကေလးမားအေပၚ မတရားမႈမား ကးလြနမပါက မးဆကသစလငယမား၏ အနာဂတအတြက ဆး ႀကးမားျဖစေပၚေစႏငၿပး လေနမႈ အသငးအဝငး၏ အနာဂတကာလတြင ပ႗ပကၡမား ပ႕ပြားသြားေစႏငသည။

အမးသမးငယေလး မာလာလာ ယဆပဇငသည အသက ၁၁ ႏစအရြယကတညးက အမးသမး ငယေလးမား ပညာသငၾကားႏငေသာအခြငအေရးရရရန စတငလႈ႕ေဆာလႈပရား ေတာငးဆခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ တာလဘနတ႔ ပစခတ ျခငးခရသညကာလ ေနာကပငးတြငလညး ေၾကာကရြ႕ျခငးမရ အမးသမးငယမား ပညာသငၾကားခြငက ဥးေဆာငေတာငးဆခသျဖစသည။

ယခအခနတြင ႏငငေရးအေျပာငးအလမား အတန အတင ရလာၿပး၊ ၿငမးခမးေရး ေဖၚေဆာငေရး လပငနးမား ပမလပေဆာငလာၾကေသာလညး အမးသမးမားအတြက မာမ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ လငပငးဆငရာ အၾကမး ဖကမႈ၊ မဒနးကငခရမႈ၊ မးယစေဆးဝါးမားႏင စစပြ မားေၾကာင စတပငးဆငရာ၊ ႐ပပငးဆငရာ အၾကမးဖက မားက ေန႕တဓဝ ရငဆငေနၾကရဆျဖစပါသည။

သငတနးခနအေတာအတြငး ဖလယလာေသာ အခကအခမားေပၚမတညၿပး ၀ငး၀နးေဆြးေႏြး အေျဖထတ ထားေသာ အခကမားက ရပရြာအသငးအ၀ငးတြငးတြင ျပနလညအသးျပျခငးျဖင လကရတြင အမးသမးမား ၾကေတြ ေနရေသာ အခကအခမားက တလးတ၀ မကည ႏငေသာျငားလညး တစတတပငး ျပနလညကညႏငမညဟ ယၾကညမပါသည။ ထ႔ေၾကာင စြမးအဖြ႕သမားႏင အနယ

နယမလာေသာ သငတနးတကေရာကသ သာမက ရပရြာ အသငးအ၀ငးတြငးရ ျပညသလထမား အပါအ၀င အားလးက ၀ငး၀နးလပေဆာငမသာ အမးသမးမားၾက ေတြ႕ေနရေသာအခကအခမား ေလာခ ႏငမညျဖစသည။

တကေရာကသမားအားလးက ဤသ႕ေတြ႕ဆေဆြး ေႏြးပြက ႏစစဥကငးပ၍ စြမးရညျမႇငတငေရး ကၽႊမးကငမႈ ျမႇငတငေရးမားက ပးတြ ဆကလကလပရန အၾကျပခ သည။ ထ႔အျပင ဤေတြ႕ဆေဆြးေႏြး ပြမား၏ အသဖလယ မႈမားမတဆင ရငးႏးမႈတးျမႇငတညေဆာကရငး အနာဂတ ရမး ျပညအတြက မမတ ႔ တဥးခငးတေယာကခငးစ တတႏငသညဘကမ စစညးညညာစြာ လပေဆာငၾကမ မမတ႔ အမးသမးမား၏ ဘ၀ သာယာလာမည ဟ ယၾကည ပါသည။

အမးသမးမား စြမးရညျမႇငတငေရး လပငနးစဥ

စာမကႏာ (၁၉) မ စြမးရညျမႇငတငေရး သငတနးသေဟာငးမားႏင နယခ စြမး ဝနထမးမား ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြ

28

ေတာ “ေကာ” ဆတာ လအေရအတြက “ေယာက” ျဖစပါ တယ။ လေလးေယာက အပခပလ႔ “ဆေကာ” လ႔ ေခၚတာ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆေကာလ႔ ေခၚရာကေန ေနာကပငး “ဆေပါက” လ႔ ထပေျပာငးလလာပါတယ။ “ဆ” ဆတာက ရမး လ “ေလး”၊ “ေပါက” ဆတာက “ရပကြက” ဒလန႔ ရပကြကေလးခ “ဆေပါက” လ႔ ေခၚပါတယ။ အဒ ဆေပါက ကေန ၿပးေတာ ဆေပါ ဆၿပးေတာ အသြငကးေျပာငးလာရာမ ေနာကဆးမာ ျမနမာလမးေတြက သေပါလ႔ ေခၚဆခၾက ပါတယလ႔ ရမးသမငးသေတသ နနးေခးရနက ဆပါတယ။

တဖန က နးေဘာငေခတ ျမနမာရာဇာဝငမာေတာ သေပါၿမ႕က အနးေဘာငလ႔ ေခၚဆ ေရးမတခၾက ၿပး အနးေဘာငသေပါလ႔ ေခၚဆၾက ျပနပါတယ။ ေအဒ ၁၅၃၄ ခႏ စ အငးဝေနျပညေတာက မးညႇငးဘရင စဝလႏင သားေတာ ဝငေရာကသမး ပကကာ သားျဖစသ စ၀သဟနဘြား က မငးျပၿပး ျပညၿမ႕စား မငးႀကးရန ေနာင န႔အတ အပခပေစခပါတယ။ ေအဒ ၁၅၅၅ အေရာကမာ ေတာ မငးႀကးသဟနဘြားက မငးႀကးရန ေနာင လပႀက သတျဖတၿပး သေပါၿမ႕

က အပငစားတ သေပါေစာဘြား အနးေဘာငခြနမငးက နနးတငၾကတယလ႔ ျမနမာ မနနနး ရာဇဝငက ဆပါတယ။

အနးေဘာငဆတာကေတာ ရမးလ အြနပြနးလ႔ ေခၚပါတယ။ အြနပြနးဆတာက လယေတြက ေရသြငးဖ႔ နမၼတျမစကေန ေရသြယယျပး ျပနလညျဖန႔ေဝတ ေရလႊ ေျမာငး အေသးေလးေတြက ဆလပါတယ။ သေပါၿမ႕ဟာ တခနက ဆနေရစပါး ေပါကြယဝတေဒသျဖစသလ ေရလႊ ဆညေတြ အမားအျပားန႔ လယယာ စကပးအပခပတ ေစာဘြားျဖစတာေၾကာင ရမးတ ႔က စဝဖအြနပြနး လ ႔ ေခၚပါတယ။ ဒါက ဗမာလမးေတြက အနးေဘာငေစာဘြား လ႔ ေခၚဆ ေရးမတခၾကပါတယ။

သေပါေစာဘြား စဝ ၾကာဆငက ခမညးေတာ

ရမးျပညနယေျမာကပငး သေပါၿမ႕ မဟာေဒဝ စဝသစႏၵ အေၾကာငးေျပာမယဆရင သမ ေနခဖးတ သေပါၿမ႕အေၾကာငးကလညး အနညးအကဥး မတဆက ေပးပါရေစ။ သေပါၿမ႕လ႔ လသမားတ ၿမ႕ ကေလးကေတာ ရမးျပညနယ ေျမာကပငးရ႕ စမးလနးစေျပေတာငတနးေတြ ပတပတလညဝနးရ အလဆငထားၿပး နေဘးမာ နမၼတ လ႕ေခၚတ ဒ႒ဝတျမစ ကေလးတစစငးက တစမစမ တလမလမန႔ ပတကာလညကာ စးဆငးေနတ သာယာ လြမးေမာဘြယေကာငးလတ ရမးလမးတ႔ရ႕သမငးဝင မတတမးတငခတ အထငကရၿမ႕ ေလးတစၿမ႕ပါ။ သေပါၿမ႕ ဟာ ျမနမာ သမငးတေလာကမာ အလြနေရးပါခ သလ မကေမာကေခတမာလညး ျမနမာသမငးမကႏာစာမာ ေနရာ ယလကရပါတယ။ ေမာကးရမးျပည လ႔ ျမနမာ ရာဇဝငမာေဖၚျပထားတ ရမးကး ျပညေထာငမာ ပါဝငခတ သေပါဟာ ရမးဧကရာဇ ေစာဘြားမား အဆကဆက အ ပခ ပလာခတ ၿမ႕ေတာ (Hsipaw State) လညး ျဖစပါတယ။

သေပါၿမ႕ေလး ေပၚေပါကလာ ရတအေၾကာငးက လညး ရမးလမးေတြ႕ရ႕ လာန႔စဝႏငင ေတာ (Nanchao Empire) က (ယခေတာတရတျပညမာ ရတယ) ရမးဘရင ခြနလဖနး အပခပေနခနမာ ယခ သေပါနယမာ မနးတမး ေခၚ (တမးေခၚတငးျပည) ဆတ မငးဆကက ရမးေတြက စတညေထာငတ အခနျဖစပါ တယ။ တမးေခၚမငးဟာ ခြနလး န႔ ခြနလႈငးဆတ သားေတာ ႏစပါးက ဖြားျမငခၿပး ေနာကပငးမာ မငးဆကျပတသြား ခပါတယ။

အဒအခန တမးေခၚ တငးျပညႀကး မၿငမမသကျဖစ တအတြက အမတႀကးေလးဥးက နယ ေလးနယ ခြၿပး အပခပခတာက ရမးေတြက ရမးဘာသာလ ဆေကာ လ႕ေခၚပါတယ။ “ဆ” ဆတာက ရမးလ “ေလး” ျဖစၿပး

oDaygNrdKU r[ma'0D p0fokpE´DoDaygNrdKU r[ma'0D p0fokpE´D

29

အမးသမးေကာလပမာ ပညာဆညးပးေနတအခန Colo-rado School of Mining က သတအငဂငနယာေကာငးသား သေပါေစာဘြား စဝၾကာဆငန႔ ဖးစာဆခၾကတယ။ အဒ တနးက စဝၾကာဆငက ေကာငးအပႀကးကလြလ႔ ဒအငဂင

နယာ ေကာငးသားေလးဟာ အာရတကက ဘရငငယ ေလး တပါးဆတာ ဘယသမ မသေစေအာင စဝၾကာဆင ကယတငက သဝကထားခတယတ။

သတ႕ႏစဥးဟာ ၁၉၅၃ ခႏစမာ ေကာလရာဒက သငယခငးတစေယာကရ႕အမမာဘ လကထပခ ၾကတယ။ သတ ႔ ၂ ေယာက လကထပ ၿ ပးေတာ Inge က ေယာငေနာကဆထးပါ ဗမာျပညက လကလာခတယ။ သတ႔သေဘာၤႀကး ရနကနဆပကမးက ကပကာနးလ႔ အလေတြ၊ ပဝါေတြ တရမးရမး အးစည ဗေမာငးသ တညညန ႔ ဆပကမးအျပည လာေစာငႀကေနၾကတ ျပညသလထေတြက ျမငေတာမ စဝၾကာဆငက Inge က “There is something I have to tell you, my dear.” “ကၽြနေတာ ေျပာစရာ တခရပါတယ။” လ႔ ေျပာလကတ ခငပြနးသညရ႕စကားအဆးမ သမဘဝဟာ သာမနအရပ သား ဘဝကေနၿပး မငးသမးတပါးျဖစသြားခၿပး တၿပငတညး မာပ ရႈပေထြးလာနငမ သ႕အနာဂါတကလညး အာ႐ရမ လကတယလ႔ Inge က လြမးဆြတထားပါတယ။

သေပါက ေရာကရၿပး လအတနၾကာမာ တရားဝင ႐းရာ လကထပမဂၤလာအခမးအနားက ကငးပခၿပး ေဗဒင နကၡတအရ မဟာေဒဝ စဝသစႏၵ ဆတ ရမးအမည ရရခ တယ။ သတ႔ ေမာငႏ သေပါေဟာနနးက ေရာကတအခန ကစၿပး အဒနယတခြငမာ ျပျပငေျပာငးလေရးေတြ ျဖစလာ ခေတာတယ။ စဝၾကာဆငက သကယတင ႀကးျပငးခတ ေျမရငပေဒသရာဇစနစႀကးက ေျပာငးလဖ႔ ႀကးစားရငး သ႕ရ႕ ရမးအမးသားေတြက ဒမကေရစစနစဆ ဥးေဆာင

သေပါေစာဘြား စဝအႏင မယေတာ စဝစနလႊာ တ႔ကေန ၁၉၂၄ ခႏစမာ ေမြးဖြားခၿပး ေမြးခငးေတြျဖစၾကတ ၅ ေယာကထက စဝၾကာဆန၊ စဝမမ၊ စဝၾကညစ၊ စဝယဥႏ တ႔ရ႕ ေမာငအငယဆးျဖစပါတယ။ ၁၉၃၂-၁၉၃၅ ခႏစမာ ေမၿမ႕ စနဂးဇကေကာငး (St. Joseph) တကၿပး ၁၉၃၅-၁၉၄၁ ခႏစမာ ရမးခပဖေကာငး (Shan Chief` School) တကခပါတယ။ ၁၉၄၁ ခႏစမာ တကသလတနးေအာငျမင ၿပး အႏၵယႏငင စန႕ဒါဂလင (St. Paul) ေကာငး ၿပးေတာ Senior Cambridge စတ ေကာငးေတြမာ ပညာေလလာ ဆညးပးခတယ။ ၁၉၄၇ ခနစ ဇနနဝါရလ မာ ခမညးေတာ ထမ သေပါေစာဘြားအျဖစ ဘသကခယခတယ။ အဒ ေနာက ေအာကတဘာလ ၁၉၄၉ ခႏစမာ ႏငငျခား ပညာ ေတာသငသြားခ ၿ ပး အေမရကနႏ င င ေကာလရာ ဒ တကသလမာ Mining Engineer သတတးေဖၚေရး အငဂငနယာပညာက ဆကလက တကေရာက ေလလာ ဆညးပးခတယ။ ၁၉၅၃ ခႏစ မတလမာ ၾသစႀတးယား Austria သ Inge Sargent န႔ ေတြ႕ဆခစႀကကခၾကၿပး ေကာငးအၿပး ၁၉၅၄ ခႏစ ဇနနဝါရလမာ စဝၾကာဆငဟာ Inge Sargent န႕အတ ျမနမာျပညက ျပနလည ေရာကရ လာခတယ။

သေပါေစာဘြား စဝၾကာဆငန ႔ ေနာငတခနမာ မဟာေဒဝ စဝသစႏၵလ႔ အမညတြငလာခတ Inge Sargent တ႔ရ႕ အျဖစအပကက တကယက ဒ႑ာရဆနၿပး ၾကညႏး ဖြယ-ေၾကကြဖြယေတြ အတန႔ပါ။ အခနက ၁၉၅၁ ခႏစ ေကာလရာဒျပညနယ ရ႕ ဒနဗာဆတၿမ႕ေလးက Colo-rado School of Mines မာ ေကာငးလာတကၾကတ အာရ တကသား သတတြငး အငဂငနယာ ေကာငးသားေလးန႔ exchange student အေနန႕ ခဏေရာကေနတ Austria နငငသေလးတ႕ ခစခငစမကသြားၾကတ ၾကညႏးဖြယ ဇာတလမးေလးတခပါပ။ သတ႕ႏစေယာကရ႕ အေၾကာငး က ျပနလနၾကညမယဆရင…..

Inge Sargent က ၁၉၃၂ ခႏစ၊ ေဖေဖၚဝါရလ ၂၃ရကေန႔မာ ၾသစႀတးယားႏငင၊ Kärnten ေဒသမာ ေမြးဖြါးခပါတယ။ ၆ ႏစသမးအ႐ြယမာ နာဇကးေကာမႈက ႀကေတြ႔ခရၿပး သမရ႕ အေမကယတင နာဇေတြရ႕ ဖမးဆး မႈက သးႀကမခခ ရဖးပါတယ။ ဒတယကမာၻစစအၿပး ၾသစႀတးယားႏငငမာ ခကခ ဆငးရလြနးတာေၾကာင အေမရကမာ ပညာဆကသငယဖ႕ ဆးျဖတခၿပး ၁၉၅၁ ခႏစမာ “Fulbright” ပညာသငဆရရခတ ပထမဆးေသာ ၾသစႀတးယား လမးျဖစၿပး အေမရကနႏငင ေကာလရာဒ၊

30

လမးခငးေပးခတယ။ ေျမယာေတြက ျပညသ႕ဆ ျပနေရာက ေအာင လပေပးခတယ။ သသငခတပညာေတြန႕ ဒေဒသ ရ႕ အသကေသြးေၾကာ တြငးထြက သယဇာတေတြက ေအာငေအာငျမငျမင ထတေဖာနငခတယ။

ေဘာႀကဘရားပြမာ ရမးလမးေတြဟာ အေလာငး အစား ခမငႏစသကတာက စဝၾကာဆငက ႀကကႏစ သကျခငး မရ လ ႔ ေနာကပငး ပြေတာကငးပခနမ ာ ေဘာႀကဘရားပြေတာအတြငး ေလာငးကစားပြ လပတာ ေတြက ပတပငခတယလ႔ သရပါတယ။ ေစာဘြားႀကး စဝၾကာဆငဟာ ရမးလမးေတြ ခစခငေလးစား၊ ယၾကည ကးစားခရတ ေစာဘြား တပါးျဖစပါတယ။

ကယအပခပတ နယေျမေဒသဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ၾသစႀတးယားနငငက ဘမေဗဒပညာရငေတြ င ားရမး ၿ ပး တ ငးတာရ ာေဖ ြေရး သေတသနေတြက အေကာငးဆးအဆငန႕လပခတယ။ နငငျခားက မးစတ အသစေတြ ဝယၿပး စကပးေမြးျမေရးေတြက စကမနညး ပညာေတြန ႔ ျမ ႇ ငတငေပးခတယ။ Inge ဟာလညး အခနအနညးငယအတြငး ဗမာ၊ ရမး ဘာသာစကားေတြက ေလလာ၊ သငယ တတေျမာက လာခၿပး ကယကယက ရမးလမးတစေယာကအျဖစ စတင ခယလာခ႐သာကမ၊ သေပါေဒသခ ေတြကလညး သမက ရမးလမး မဟာေဒဝ တစေယာကအျဖစ လကခလာၾကတယ။

ဒါအျပင Inge ဟာ ခငပြနးျဖစသန ႔တြဖကၿပး သေပါေဒသ ဖြၿဖးတးတကေရးလပငနးေတြမာ ပါဝငကည ခၿပး သားဖြားေဆးခနးႏင ဗမာ၊ အဂၤလပ၊ ရမး ဘာသာ သးမးျဖင သငၾကားတ စာသငေကာငးက ဥးေဆာင တညေထာငရငး ကယတင လပအားေပးခတယ။ Inge ကယတငလညး စာသငေကာငးေတြန႔ အမးသမးက႑ ေတြက ကယဖရငဖ ေဆာငရြကေပးခတယ။ သတ႔ႏစဥးမာ

မာယာရ ႏင ကႏၷရ အမညရ သမးေတာႏစဦး ထြနးကားခ သည။ ဗမာလျခညန ႔ ဆထးန ႔ ေနထငဆငယငခတ သစႏၵမငးသမး တျဖစလ Inge က အားလးကအေလးထား ေလးစားခငမင ၾကတယ။ အဒရပရြာေတြမာဆ သတ႔ ဇနးေမာငႏပက ဘရားစငမာတငၿပး ကးကြယတာမး ေတာင ရခတယတ။

ဒ ါေပမ . . လေကာငးလေတာေတြက ဝမးပမး တသာႀကဆလကခေလ မရတ ဒေျမ၊ ဒေရ၊ ဒထးတမး၊ ဒအမနးေတြန ႔အတ ၁၉၆၂ ခႏစ မတလရ႕ နငငေရး မနတငးထမာပ သေပါေစာဘြား စဝၾကာဆင အပါအ၀င ရမးေခါငးေဆာငေတြဟာ ရနကနၿမ႕ လႊတေတာညလာခ ကအျပန ဘယမာေပာကဆး သြားမနး မသတ သေပါ ေစာဘြား စဝၾကာဆငက ယေန႕ထကထ ဘယသကမ ျပနမေတြ႕ၾကရေတာ ပါဘး။ အဒအခနမာ လမမယသမး ၂-ေယာကန႔ကနခတ Inge က သေပါေဟာနနးေတာမာပ အေစာငအၾကပ ထထပစြာန႔ အကယခပထားခတယ။ ဘာကမ မေၾကာကတတခတ Inge ကလညး သ႕ဆက သြယနငသမ အရာရ၊ စစအာဏာပင မနသမထ လကလ စစမးခေပမ... “I am writing this secretly. I am being locked up in the army lockup at Ba Htoo Myo at Lawksawk… Miss you all. Conditions here are not clean. Hope to see you soon. Cheer up yourself! I am still OK. Love, Sao Kya Seng.” ဆတ လ႕ဝကစြာ ေရာကလာတ စာေလးတေစာငကလြလ႔ ဘာသလြနစမ မရခေတာပါဘး။

အခန ၂-ႏစေလာက အားမေလာတမး စစမးေန ခရငး ေနာကဆးမာေတာ သ႕အတြက အႏရာယေတြ ၀ငးေနၿပး တစမးျပငျပငျဖစလာတ အေျခအေနေတြေၾကာင သမဟာ ၾသစႀတးယားသရးရ႕ အကအညန႔ သမးေလး ၂ ေယာကအတြက နငငကးလတမတအတလပၿပး ျမနမာ ႏငငထကေန ခးထြကလာခေတာတာ အခဤစာအပက ေရးသားျဖစတ ကေန႕အထ အခနအထေပါ။

သေပါေစာဘြားစဝၾကာဆငဟာ ၁၉၆၂ ခႏ စ စစအာဏာအသမးမာ တျခားေသာ ထကျမကတ တငးရငး သားေခါငးေဆာငမားနညးတ လကစေဖာကခခရၿပး အေနာက သစႏၵမငးသမး တျဖစလ Inge ဟာ သမးငယႏစ ေယာကႏငအတ ျမနမာျပညမ ထြကခြါသြားခရတယ။

တေန႕မာ ၾသစႀတးယားနငင ဗယငနာၿမ႕ Schloss Laudon ဆတ အမးသမးငယတစေယာက ဇမခေဟာ တယႀကး တခရ႕ ဧညခနးထက ေနာကဆးေသာ ေမာလင

31

ခကေတြ နာကညးမေတြန႕အတ သမးေလး ၂ ေယာကက လကဆြ ၿပး ေဟာတယေရ႕ ျမကခငးစမးစမးကျဖတ ဟတယထသ႔ ဝငလာပါတယ။ အဒအမးသမးကေတာ တခနတနးက ရပရြာလထက ခစခငေလးစားခၾကတ ရမး မငးသမးတပါးျဖစခတ ၾသစႀတးယားနငငသ Inge ျဖစၿပး သလကဆြလာတ ကေလး ၂ ေယာကကေတာ ကႏၵရ န႕ အမရာ (ကႏၷရ န႔ မာယာရ) ဆတ ရမး-ၾသစႀတးယားကျပား သမးေလး ၂ ေယာကပါ။ သတ႔ေတြ႕ဖ႔ႀကးစားခတသက ေတာ လနဒနၿမ႕မာ ဇမခရငးေဆးကဖ႔ ေရာကေနတ ျမနမာျပညက ေခါငးေဆာငႀကး ဦးေနဝငး (ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတဥကဌ) ပါပ။

အျဖစအပကေတြက ဆယစႏစၾကာေနၿပျဖစေပမ Inge မာ သ႕ခငပြနးသညရ႕ကၾကမၼာ ဘယလ အဆးသပ ခရတယဆတာ သဖ႕အတြက ဇြမေလာပ ေတာကေလာက ႀကးစားေနခပါတယ။ အခလညး သတေတြအျပညန ႔ လကယတင မကႏာခငးဆငေမးဖ႕ သေရာကလာချပန တယ။ ဒါေပမ အခနးထက ထြကမလာတ တာ၀နရသႀကးက သ႕ဇနး ေဒၚခငေမသနးကလႊတၿပး စဝၾကာဆင မေသေသး ပါဘး ကနးကနးမာမာရေနပါတယလ႔ အေျဖေပးလကပါ တယ။ ဒအေျဖစကားက အေျခအျမစမရသလ ဘယကမ ဆကသြားစရာလညးမရေတာတ ငရကလာတ အလမ အညာ လမးဆးစကားတခသာ ျဖစတယဆတာ သသေပမ အခထကထလညး သ႕ခငပြနးအေလာငးက မေတြ႕ခရ ပါဘး။ တကယေတာ ငယ႐ြယထကျမကတ သေပါေစာဘြား စဝၾကာဆငဟာ ၁၉၆၂ ခႏစ စစအာဏာအသမးမာ တျခား ေသာ ထငရားထကျမကတ တငးရငးသား ေခါငးေဆာငမား နညးတ လကစေဖာကခခရတာပါ။

ဒစာအပက ဒတယအမေထာငျဖစတ ခငပြနးသညရ႕အားေပးတကတြနးမန႕ ေရးသားထတေဝ ခရတာျဖစၿပး အလငးေရာငေပာကကြယရငး ေမာငစျပေနတ ဗမာျပည ရ႕ ဖႏပကန႔သတမ ေတြက ကမၻာကသေအာင၊ ေနာကတခ

က သ႕ခငပြနးစဝၾကာဆငရ႕ သ႕ေျမ သ႕ေရ သ႕လမ းအေပၚ တာဝနေကခပ နငငေရးအျမငကယခပေတြ လသား ဆနခပေတြက မတတငးတငထားရစဖ႕ပါ လ႔ဆထား ပါတယ။

Twilight Over Burma လ႔ အမညရတ စာအပက ၁၉၉၄ ခႏစမာ ဟာဝငအတကသလ စာအပတကက ပႏပခပါတယ။ စာအပရ႕ အတြငးအဖးမာ အေမရကနမာ အေျခခေန ထငေနတ စာေရးသ အၿငမးစား ေကာငးဆရာမ ႀကး Inge ရ႕ မဟာနဖး ဆထးျမငျမငႀကးန႕ဓါတပက ၾကကသေရရစြာ ျမငရနငပါတယ။ Burma Lifeline ဆတ ေဖာငေဒးရငးတခကလညး Inge န႕ သ႕ဒတယခငပြနးတ႔ မတညဖြ႕စညးထားၿပး ထငး-ျမနမာနယစပက ဒကၡသည ေတြအေရးန႔ ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမားေတြရ႕ ပညာေရး လပငနးေတြက ကညေထာကပ ေနတယလ႔ သရရပါတယ။

ဤ Twilight Over Burma: My life as a Shan princess ဆတ စာအပက အေျခခၿပး ဇာတကားတစကားက Living Flim ကမၸဏန႕ Dor Film ကမၸဏတ႔ပးေပါငးၿပး ၂၀၁၄ ခႏစ မာ ရကကးခပါတယ။ ဇာတကားဒါရကတာ ကေတာ ၾသစႀတးယားႏငငသ ဆာဘငငး ဒါဖလင ျဖစပါတယ။ ဒဇာတကားထမာအဓကဇာတေဆာငအေနန႔ သေပါေစာဘြား စ၀ၾကာဆငအျဖစ ထငးႏငငက ဒေဂ ဒါ၀ရစခလာဆာေပ၊ မဟာေဒ၀အျဖစ ၾသစႀတးယားႏငငသ မာရယာအရစျဖစပါတယ။ ဤဇာတလမးကေတာ ၾသစႀတး ယားရ တဗြခနနယတစခမာ ျပသခၿပး ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလ ၂၉ ရကေန႕တြင ထငးႏငင ဘနေကာကၿမ႕ရ ၾသစႀတးယား သရးမ ဥးေဆာင ကငးပျပသသြားမညျဖစပါတယ။

ယငးဟာနဖကးကားေကာကႏတ- မနးေနမနးတက အေျခခေကာငးသးရမးစာ ေ႐ႊဖဥး- သေပါၿမ႕ မဟာျမတမန ဘရားႀကး သမငးအကဥး

32

ႏ၀ငဘာလ ၂၅ ရကေန႔ေရာကတငး မညသည လမး ဘာသာမဆ အနယနယအရပရပ သာမက တစ ကမာၻလးရ အမးသမးမားအားလးသည အမးသမးမားအေပၚအၾကမးဖကမႈပေပာကရန စညးရးလႈ႕ေဆာမႈမား ႏင အထမးအမတမားပးေပါငးေဆာငရြကၾကေသာေန႔ တစေန႔ပင ျဖစပါသည။

၁၉၉၉ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၁၇ ရကေန႔တြင ကငးပ ေသာ ၅၄ ႀကမေျမာက ကမာၻ႕ကလသမဂၢ အေထြေထြည လာခ (United Nation - UN) ၏ ၈၃ ႀကမေျမာက မက ႏာစညအဖြ႕အစညးက တကေရာကၾကေသာ ႏငငအသး သးမ ကယစားလယေလာငးမား ပးေပါငးခမတလက ေသာ ၅၄/၁၃၄ အရ ႏ၀ငဘာလ ၂၅ ရကေန႔က ႏငင တကာအမးသမးမား အေပၚအၾကမးဖကမႈပေပာကေရး ေန႔အျဖစ အတညျပသတမတခပါသည။

ယေန႔ကေရာကေသာ ႏငငတကာအမးသမးမား အေပၚ အၾကမးဖကမႈပေပာကေရးေန႔သည ၁၆ နစႀကမ

ေျမာကပင ျဖစပါသည။ အခနကာလမားစြာ ေျပာငးလခ ေပမ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားသည ေလာ ကသြားျခငးမရဘ မားသထကမားလာေၾကာငး ေတြ႕ရပါ သည။

တးတကေနေသာ ITေခတတြင အငတာနကခတဆကမႈအားေကာငးလာသညႏငအမ အမးသမးမားႏင ကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားကလညး ေန႔စဥႏင အမ ျမငေန၊ ၾကားေနရပါသည။ အမးသမးမားအား အ ၾကမးဖကမႈသည အေရးႀကးေသာကစၥတစရပျဖစေၾကာငး မမတ႕၏ ပတ၀နးကငအတငးအ၀ငးမား သရနားလည လာရနႏင ျပညသလထတရပလး ပးေပါငးပါ၀ငလပ ေဆာငၾကရန ရမးအမးသမးမား ဆကသြယလႈပရားမႈ ေဆာငရြကေရးအသငးမ အသပညာဖြ႕ၿဖးတးတကေစရန စညးရးလႈ႕ေဆာမႈမားျပလပခပါသည။

ထငးႏငင၊ ခငးမငၿမ႕၊ ခငးမငတကသလမ ဥး ေဆာင၍ ကားမတနးတေရးအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈမား

EdkifiHwumtrsdK;orD;rsm;tay: EdkifiHwumtrsdK;orD;rsm;tay: tMurf;zufrIyaysmufa&;aeY txdrf;trSwftMurf;zufrIyaysmufa&;aeY txdrf;trSwf

33

လပေဆာငၾကေသာ အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညး (CSOs for Gender Equality) ႏငအတ ပးေပါငးပါ၀ငလႈပရား ေဆာငရြကခပါသည။ အခမးအနားအစအစဥအရ အပငး ၂ ပငး ခြျခားထားပါသည။ ပထမပငးအေနျဖင နနက ၉ နာရမ ညေန ၃ နာရ အထ ခငးမငတကသလ Women’s Study Center တြင အမးသမးႏငအမးသား တနးတအ ခြငအေရးရရေရးေခါငးစဥျဖင စတငေဆြးေႏြးခၿပး အမး သမးႏင ကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈရပတန႔ေရးအ တြက စညးရးလႈ႕ေဆာမႈမားအပါအ၀င ေဆြးေႏြးခၾကပါ သည။ စစေပါငး အဖြ႕ ၁၃ ဖြ႕မ ဤေခါငးစဥႏငပတသက ၿပး မမအဖြ႕အစညး၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက တငျပ ေဆြးေႏြးခပါသည။

ဒတယပငးအေနျဖင ထငးရးရာတနေဆာငတငပြ ႏင တရကတညးကေသာေၾကာင ၎အခြငေရးျဖင လအမားစညးရးလႈ႕ေဆာႏငရနအတြက န၀ရတကနးေကာ တတားအနးတစေနရာတြင အမးသမးမားအေပၚ အၾကမး ဖကမႈရပတန႔ေရး လကကမးစာေစာငမား ႏငငတကာအ သးသးမ လႈပရားမႈဓါတပမားႏငအတ ေတးဂတေဖာေျဖမႈ မားျဖင ကငးပခပါသည။ ထလကကမးစာေစာငထတြင အဓက အခက ၂ ခက အေနျဖင- လသားတစဥးစတငး

၏ဘ၀တြင မတရားအႏငကင ေခါငးပဖကစားမႈပေပာက ၿပး တရားမတမႈရရေရး ကာမႏငပတသကေသာ အၾကမး ဖကမႈမားဆန႔ကငေရး ႏင အခမးအနားက One Billion Raising သခငးျဖင အကသရပေဖာကာ အစအစဥရတ သမးခပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၂၅ ရကေန႔တြင ရမးအ မးသမေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအသငး SWAN မ အမးသမးမားစြမးရညျမႇငတငေရးလပငနး စဥမဥးေဆာင၍ ေဒသအသးသးမ အဖြ႕အစညးမားႏင ပး ေပါငးကာ ႏငငတကာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမး ဖကမႈပေပာကေရးေန႔အခမးအနားက ရမး ျပညနယ ေျမာကပငး၊ သေပါၿမ႕၊ ၿမ႕ေဟာငးေကးရြာ ကငးပခပါ သည။ အခမးအနားတြင အမးသမးမားအေပၚ အၾကမး

ဖကမႈ ပေပာကေရးေန႕ႏငပတသကေသာ ေနာကခသ မငးအေၾကာငးႏင ရမးျပညနယေတာငပငး မငးရႈးၿမ႕နယ မ စစေဘးဒကၡသညမားတြက ဆေတာငးပြျပလပခပါ သည။ အနယနယအရပရပမ ေခါငးေဆာငမားႏင သေပါ ၿမ႕နယ အပခပေရးမးမ အဖြငအမာစကားေျပာၾကားကာ ထအခမးအနားသ႔ လ ၂၀၀ ခန႔ တကေရာကခၾကသည။ ၎ကသ႔ ႏငငတကာအမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ပေပာကေရးေန႔က လပေဆာငခသညမာ ဒတယအႀကမ ျဖစပါသည။

၂၀၁၄ ခႏစတြင ပထမ အႀကမအေနျဖင ရမးအ မးသမးမား ဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအသငး ႏင နမလနေဒသချပညသမားႏင ပးေပါငးကာ ႏငငတ ကာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ပေပာကေရးေန႔ က ရမးျပညနယေျမာကပငး နမလမၿမ႕တြင တစရကတာ အခမးအနား ျပလပကငးပခဖးပါသည။

အမးသမးမားစြမးရညျမႇငတငေရးလပငနးစဥ

34

၂၀၁၀ ခႏစ ေႏာငးပငး စးပြားေရးပတဆ႔မႈမား ျပနပြငလာၿပး အပခပမႈပစ အနညးအကဥး ေျပာငးလ သညေနာကပငးတြင န ငငအမားစမ အေရ႕ေတာင အာရႏငင တႏငငလညးျဖစ အာဆယ အသငး၏ အဖြ႕ဝင ႏငင တစႏငငလညးျဖစသည ျမနမာႏငငသ႔ လာေရာက ရငးႏးျမႇပႏရန စတဝငစားမႈ အားသာလာၾကသည။ အမနးခငးႏငငမားျဖစၾကသည ထငး၊ တရတ စသညႏငငမား၊ နးကပေသာ ႏငငမားျဖစၾကသည ၾသစေတးလ၊ ဂပန၊ နယး ဇလနႏ င အေနာကႏ င ငမ ားလညး အစအရ လာေရာက ရငးႏးျမႇ ပႏၾကသည။ ထအထတြင တ႐တႏင အေမရကနတ႔ အမားဆးလာေရာကရငးႏးျမႇပႏၾကၿပး သႏငကယႏင မသမသာၿပငဆငေနၾကသည။

ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား ေတြ႕ဆတငးတြငလညး စးပြားေရးသမားမားက ေနာကမ အၿမလကကာ ထႏငင အတြငး မညသ႔မညပ ရငးႏးျမႇ ပႏႏငမညက တစပါတညး ၾကညရႈ လပေဆာငသြားၾကသည။ ကားကမၸဏမား၊ ဟတယ၊ ဆပကမး၊ ဆည၊ စကပးေရး၊ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေကာက စမး၊ ေကာကမးေသြး သတတြငးမား စသညမားတြင အမားဆးလာေရာကရငးႏ း ျမပႏ ၾကၿပး ထခကပကစးမ ႈ အမားအျပား ျဖစပြားလကရသည။ အခ႕မာ သဘာဝ ပတ၀နးကငထခကမႈေၾကာင ကနးမာေရးထခကမႈမား၊

&if;ESD;jr§KyfESHrIawGaMumifh bmawG xdcdkufEdkifovJ&if;ESD;jr§KyfESHrIawGaMumifh bmawG xdcdkufEdkifovJရပ႐ြာ အသငးအဝငးမားႏင စးပြားေရးထခကမႈမားလညး ပမျဖစပြားလကရသည။ အျမတအစြနးႏင စစားမႈအမားစ က ရငးႏးျမႇ ပႏသမား၊ လကမတထးသမားကသာ အမား ဆးရၿပး ေဒသခမားမာမ မညသညအျမတအစြနးမ မရရ ႐မမက ထခကပကစးမႈ၏ ဒါဏက အဓက ခစားၾကရသ မား ျဖစၾကသည။ ထအထတြင အမးသမးမားႏင ကေလး မားက အမားဆး ခစားရသည။ ထခကခစားမႈအမားဆးမာ- ဘးဘြားဘဘငလကထကက တစႏငတစပငလယယာ စကပးေရးလပငနးမားျဖင တစအမလးအတြက ဖလစြာ ေကၽြးေမြးႏငခၾကသည။ ယခေခတတြငမ စကပးမည လယယာဧက အမားအျပားမရ၍ေသာ လညးေကာငး၊ ႏစစဥႏစတငး အထြကတးေစရနအတြက ေျမၾသဇာမား

မဝယႏင၍ေသာလညးေကာငး တစအမလးအတြက မညသ႕မမဖလႏငေတာေပ။ အေျပာငးအလကာလတြင ရငးႏးျမႇပႏသမား တးမားလာကာ လယယာေျမမားက လညး ႐ြာသ႐ြာသားမားထမ ေစးႀကးေပး ေတာငးဝယ ၾကသည။ အကြကမားမားဝယကာ ႐ြာသ႐ြာသားမားက ေန႔စားအေနျဖင လပအားခနညးနညးျဖင ခငးၾကသည။ ေကာငးမတကႏငေသာ မနးကေလးငယမား၊ အမးသမး ငယမား ႏင အလပမရေသာ အမ းသမးမားမာ တစေနကန၊ တစေနခနး ေနပခ၊ မးစခရၿပး အခနျပည ေကာကစက

35

အနာဂတလငယမား၏ ပနးပထဆရာ၊ ထနးေကာငးသလညးျဖစသည

အမးသမးထခကလင အနာဂတကေလးငယ မားလညး ထခကမည

ေသာလညး ရရသညေန႔စားေငြေၾကး ပမာဏမာ အမ းသားမားထက ေလာ နညးတတေသးသည။ ထ ႔အျပင ဖရၿခ၊ လေမၼာၿခစသညတ႔တြင အလပ လပကာ တနးလားတြင အတေနရ ေသာ အမးသမးအခ႕သညလညး မဒမးကငခ ရေသးသည။ ထၿခထတြင တစႏစပတလး အခနျပည ေနထင ကာ ဓာတဖနးေဆးမားအၿမရရေသာ ကယဝနေဆာင အမ းသမးမ ား သညလညး ကေလးအေသေမြး ျခငး၊ ကေလးမားတြင ေမြးရာပါ ေရာဂါပါ လာျခငး၊ ကယခႏၶာ မသနစြမးျခငး၊ ပလယျဖစျခငး၊ ဥးေႏာကဖြ႕ၿဖးမႈ ခ႕ယြငးျခငးမား ျဖစေပၚသည။

ဆညေ ျ မာ ငး ၊ ဟတ ယ ၊ အေဆာကအအ စသည ေဆာကလပ ေရး လ ပ င နး မ ား ၊ လမး ခ ငး ရ န ေကာကခသယသညလပငနးမား၊ အေလးသယလပ ငနးတ႔တြင လပကငေသာ အမးသမးမားသညလညး မညသည ကနးမာေရးကာကြယေစာငေရာကမႈမးကမ မခစားရေပ။ လၿခမႈ မရရမမက ဥးထပ၊ လကအတ၊ ႏာေခါငးကာ စသညအကာအကြယ ပစၥညးမားလညး မေပးေပ။ လပအားခအရ နညးၿပး ပငပနးသညအလပမား ႏစစဥလပ လာသည အတြကလညး ကနးမာေရးခ႕ယြငး မႈမား ပမျဖစလာကာ ကသမႈစရတ သညလညး ႏစတငးရသညလခထကပကနေနသည။

ဝငေငြအရ မားမညဟ ထငရေသာ သတတြငး လ ပင နးမ ားတ ြ င အသကေမ ြး ၀ မးေ ၾကာ ငး သမ ား ကမေကာငးလငလညး ေျမၿပၿပး ေသဆးတတေသးသည။ သတတြငးမားထတြင ေကာကမးေသြးတြငးမာ အႏရာယ အရဆးျဖစကာ အခးအေငြ႕အၿမရရေသာ အမးသမးမား သည ကငဆာျဖစျခငး၊ အဆတေရာငျခငး၊ ကယလကအဂၤါ မျပညစေသာ ကေလးမားေမြးျခငးကလညး ႀကေတြ႕ရ သည။ ေကာကမးေသြးမႈနမားပါေသာ စမးေခာငးေရ သးမလငလညး ယားယမႈမားႏင ႏလးထခကမႈမားလညး ရလာႏငသည။

ရငးႏးျမပႏမႈမားတြင ကားကမၸဏ၊ အရကကမၸဏ မားႏင အျခားအလကနပစၥညးမား ပါဝငသည။ အမးသမး မားအား တတတတတတ၊ ဖးရမ ဝတဆငေစသည

ေၾကာျငာ အလပမားက လပကငလာ ေစသည။ ေနပလနး မခရေသာ၊ မပငပနးေသာ အလ ျပငရနသာ လေသာ အလပမားက ပတနဘး ထားေသာ ယဥေကးမ ႈတရပ က ဖနတးၿပး အမးသမးမား ထအလပ မားက ပေရြးခယ လပကငလာ ေအာင တြနးပ႔ေနသည။

ရငးႏ း ျမ ပႏ မ ႈဝငလာျခငး သည အမ းသမးမားအတြကသာမက အမးသားမားအတြက အလပအကင အခ ြ ငအလမး တး မ ားလာေသာ ေၾကာင ေကာငးသညဟ ဆႏငေသာ လညး သတမမမေသာ အမးသမးႏင ကေလးေတြအေပၚ ထခကမ ႈမ ား အလြနအမငး မားျပားလကရသည။ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏင အတ အမးသမးမားအေပၚအၾကမးဖကမႈမားမာ

အသြငအမးမးျဖင တးျမင ျဖစပကလကရသညမာ လညး စးရမဘြယရာျဖစသည။

တငးျပညအဆငတြငသာမက ႏငငတကာတြင လညး အမးသမးလဥးေရပမားၿပး အမးသမးထခကလင မသားစ၊ ရပ႐ြာ လ႔အသငးအ၀ငး သာမက တငးျပည အနာဂတ ပါ ထခကသည။ ထ႔ေၾကာင ရငးႏးျမပႏျခငးမျပမ မမကယတငက ထရငးႏးျမပႏျခငးသည မမတငးရငးသအမးသမးမားအတြက ရပရြာ အသငးအ၀ငးအတြက အကးရ၊ မရ၊ ျပညသလထ ကနးမာေရး၊ လမႈေရးႏင သဘာ၀ ပတ၀နးကငအား ထခကျခငးရ မရ စသည အေျခခမားက ေသခာစဥးစားခငခနသငေၾကာငး ရငးႏး ျမပႏမည ေဒသမ ျပညသမား ႏင လကတြပးေပါငးကာ မညသည ရငးႏးျမပႏမႈမးက လကခမည၊ ကန႔ကြကမည စသညတ႔ အားျဖင လထၾကား ပညာေပးမႈမား၊ စညးရးလႈ႔ ေဆာမႈမား အထးလအပေနသညမာ အထငအရား ျဖစေနေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။

ခမးယငးေနာင (လခား)

36

ၿငမးခမးေရးလလားသေတြဟာ ခးေဖာကမႈေတြက ေဒါငေပါငးမးစကေန ခစားေနၾကရတသေတြ ျဖစၾကတယ ဆတာက ျငငးဆနမယသ ရမာမဟတပါဘး။ ဒလ ေဒါငမးစခစားေနရျခငးဟာ ကမတ႔ရ႕ ေရးဘဝ ကသလကမေကာငး အေၾကာငး မလခလ႔ ျဖစတယလ႔ ယဆမယဆရငေတာ အားလးမနမာ မဟတပါဘး။ ကမတ႔ ျပညေထာငစထမာ ေနထငေနၾကတ ႏငငသားအားလးဟာ ဆငးရတြငး နကသထက နကလာၿပး လ႕ဂဏသကၡာ ဆတာလ မရသေလာကတ အျဖစမးန႔ ရငဆငေနၾကရတယ။

မၿငမးခမးတအေၾကာငးအရငးေတြ ရာခၿပး ရေနပါမယ။ ဒါမမဟတ အေၾကာငးအရာ တခေၾကာင ရကခတမႈက ေထာငခ သြားတာေတြလ ျဖစလာနငပါတယ။ ကမတ႔ ျပညေထာငစျမနမာနငငဟာ စစအာဏာရင အပခပမႈေအာကမာ ႏစေပါငးမားစြာ ကေရာကခတအတြက ျပညသလထေတြ အကာအကြယမခၿပး၊ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမးစ၊ သတျဖတမႈ၊ မဒနးမႈစသျဖင ဒကၡၡ မးစန႕ ရငဆငခရတယ။ ကယေျမကယယာက လကလြတရၿပး ျပညတြငး ျပညပ စစေျပးဒကၡသည ဘဝအျဖစ မ ခအားကးရာမ အနာဂတမတလထေတြလညး သနးခေနပါၿပ။ အထးသျဖင တငးရငးသားနယေျမေတြမာ ေသနတသေတြ ဖးလႊမးခတာလ ဆယစႏစေပါငးၾကာလပါၿပ။ ျပညသထေတြလ ဒေန႔အထ ေဘးကငးရာက ေန႔စဥန႔အမ ထြကေျပးတမးေရာင ေနၾကရဆျဖစပါတယ။

တစနငငလး အပစအခတ ရပစေရးသေဘာတစာခပ (Nationwide Ceasefi re Agreement - NCA) ခပဆ တေန႔မာေတာင ေသနတသေတြက မစေသးဘ ဒေန႔ထ တကပြေတြ ဆကျဖစေနတယ။ တငးရငးသားနယေျမေတြက ျပာမႈန႔ ျဖစေအာင ရညရြယတကခကေနတ စစအစးရရ႕ လကခကဆတာ အားလးရ႕ အသပါ။ စစအငအားမမတ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕ေတြက ေခတမလကနကႀကး၊ နငငတကာအဆငမ စစေလယာဥေတြက အသးျပၿပး ကညဆေတြက မးေပၚကေန ေျမျပငက မး႐ြာသလ ပစတလပရပက ၿငမးခမးေရးက ဘယသေတြက မလလားၾက တာလဆတာ ျပနေမးခြနးထတခငပါတယ။

ၿငမးခမးေရးက ဥးတညေနတ ျမႇားက အၾကမးဖကလတ လပရပ မျဖစသငပါဘး။ ေျပာေလ ရညေလ အဝစတြငးထက နကသထက နကနငပါတယ။ တနငငလးအဆငၿငမးခမးေရးက အလမးေဝးေနေသးတ အတြက အခေလာေလာဆယမာေတာ တဥးခငး ၿငမးခမးေရးအတြက နညးလမးေလးေတြက လကေတြ႕ ႀကးစား စမးၾကည ရေအာငလား။

ၿငမးခမးေရးက ကယတစဥးတစေယာကအေနန တကယပထေတြ ခငရငေတာ အရငဥးဆး ကယကယက ခစျခငးေမတာ အျပညန စတငပးေထာငရပါလမမယ။ ေအာကမာ ျပထားတ ႐းရငးတ နညးလမးေလးေတြက ပမနသးျပး တစဥးတစေယာကခငးစအတြက ၿငမးခမးေရးက တညေဆာကႏငမာ ျဖစပါတယ။

၁။ စတၿငမၿငမ ထားတတေအာငေလကငျခငး ၂။ ျဖစမႈပကမႈအဆငဆငက အာ႐စကျခငး ၃။ ကယအသငးအဝငးနင အၿမဆကသြယျခငး ၄။ ကယဘဝအတြက အေရးအႀကးဆး၊ အလအပဆး စတာေတြက ဥးစားေပး၊ ေ႐ြးခယျခငး ၅။ စတျမနမႈ၊ စတပမႈေတြကေလာချခငး ၆။ စတထ ကဥးၾကပေနတ ခစားခကမားက ယၾကည ရသတဥးဥးအား ဖြငေျပာျခငး ၇။ ကယစတခစားခက၊ ကယကယခႏၶာ ခစားခက၊ ကယအေတြးေတြက အၿမ သတမျခငး ၈။ ရငးႏးသမားန႕ အျပနအလန အားေပးမႈ လပျခငး ၉။ ျဖစပကေနတ အရာေတြက အျဖစအတငး လကချခငး

wpfOD;csif;pDtwGuf Nidrf;csrf;a&;wnfaqmufjcif;jzifh wpfOD;csif;pDtwGuf Nidrf;csrf;a&;wnfaqmufjcif;jzifh wpfEdkifiHvHk;Nidrf;csrf;a&;udk csDwufpdkYwpfEdkifiHvHk;Nidrf;csrf;a&;udk csDwufpdkY

37

၁၀။ ပစၥပၸန လကရအခနမာ ကယေရာ စတပါ ေနနငျခငး၁၁။ ကယကယက သကေတာငသကသာ ျဖစေအာင ဖနတးယျခငး၁၂။ မလလားသည အရာေတြ၊ အေတြးေတြက ရငးထတျခငး၁၃။ အနားယျခငး၁၄။ ကယကယကဂရစကဖ အခနေပးျခငး၁၅။ ကယဘဝေကာငးေအာင ေ႐ြးခယ လပေဆာငျခငး၁၆။ စတရညရညထားျခငး၁၇။ အျခားသေတြကနားေထာငေပးတတျခငး ၁၈။ စးစမးေလလာခငစတျပငးျပျခငး၁၉။ သေဘာေကာငးေကာငး ထားတတျခငး၂၀။ ဝမးေျမာကတတျခငး တ႕ျဖစပါတယ။ အဒ အခကေတြက တခကခငးအေလးထား ေလကငယမယဆရင ျပငပေလာကက လာတ႐ကခတမႈက

အလအေလာက ဇကာစစၿပး မမကယက အကဥး ၾကပဆးလ႔ အမားက ထငျမငယတာဆေတာငမ အလြတလပဆး အေပာဆး အခနက ရယပငဆငနငသမား ျဖစၾက ပါေစလ အားေပးခငပါတယ။

နနးခမးယတ

usrtawG; usrtjrifျမနမာျပညတြင ယခငက အထကတနးေကာငးႏင

တကသလတကရန ကနကစရတ မားမားစားစားမလ ေသာလညး ယခေခတတြငမ မညသညအရာမဆ ပကဆ ရမ ကစၥၿပးနငသည။ ေကာငးခ၊ ကရငခ၊ စာအပဖး၊ ဘာဖးညာဖးဆကာ ဘြ႕ဥးထပေလး တစလးႏင ဘြ႕လက မတေလးယရန ေငြသနးႏ ငခေပးၿပး ယရပါသည။ ထတကသလတကေရးအတြက ကနကသည စရတ ပမာဏသည လယဧကေပါငး မားစြာ ဝယႏငသည ပမာဏ ျဖစၿပး ကယပင စးပြားေရးတခလညး ေထာငႏငသည ပမာဏျဖစပါသည။ ႏငငေရး မတညၿငမမႈေၾကာင တခါ တရ ေကာငးသားမား သပတေမာက ဆႏၵျပေသာအခါ ေကာငးလညးမၿပး ေကာငးၿပးသညသမားပငလင အလပ မရ၊ အလပမရႏငသည အေျခအေနမးတြင ေကာငးမၿပး၊ ဘြ႔မရသအတြက အလပရႏငရန လြနစြာ ခကခပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးအေျခအေန ညဖငးသည အတြက ေကာငးၿပးေသာလညး အလပအကငမရ၊ တငး

ျပညႀကးၿငမးခမးမႈမရ၊ ျပညတြငးစစပြကလ မရပမနား၊ တငးသျပညသားမားလညး ဒကၡေရာက၊ ကယအမကယ ယာမာ ေနထငခြငမရ၊ ေတာထတြင ခလႈေနၾကရသည ဘဝ။ ဤအေျခအေနေတြအားလးေၾကာင ကမတ႔သည ထငးႏငငအတြငး ခလႈေနထင အသကေမြးေန ၾကရသည။ တငးတစပါးတြင ေနထငရသညမာ အစစ အရာရာ ေခာေမႊ႕အဆငေျပသည အေျခအေနမး မရေသာလညး ကယတငးျပညႏင ႏႈငးယဥလင ဝမးစာေရးအတြက စတမပရေပ။ ကယရပကယ႐ြာတြင ေနထငခစဥက လယယာလပငနးမား လပၾကရသည။ ထငးႏငငတြငမ လပရသညအလပမားမာ ထငးလမးမားမလပခငသည ညစပတ၊ အႏရာယရ၊ ခြျခား ဆကဆခရသည အလပ မားပင ျဖစသည။ အတနအသင အဆငအတနးရေသာ အလပအကငမား ရေသာလညး အလပေလာကမညဆ လင ေကာငးၿပးထားသည လကမတမား၊ ဘြ႕လကမတမား လအပပါသည။ သ႕ေသာ ျမနမာျပညမ လာခသမား

38

အေနျဖင ဘြ႕ေလးတခ ရခေသာလညး ျမနမာျပည၏ ပညာေရးအဆငအတနးက ႏငငတကာမ အသအမတမျပ ေသာေၾကာင အဆငအတနးရ အလပအကငမရႏငေပ။ အျခားႏငငမားတြင အလပေလာကမညဆလင ပဆး ပါသည။

အမားအားျဖင သတပါး ႏငငမားတြင သြားေရာက လပကင ေနသညမာ သြားလ၍ သြားၾကျခငးမဟတဘ အေျခအေန၊ အခကအခမားက မလြနဆနႏငသည အတြက သြားရျခငးျဖစပါသည။ ကမတ႔ ျမနမာျပည ၿငမးခမးေရးႏင တရားမတမႈ မရသေ႐ြ႕ မမတငးျပညမ ထြကခြာ၊ သတပါး ႏငငမားတြင ဆကလက၍ သြားေရာက လပကင ၾကမညျဖစသည။ ျမနမာျပညတြငး၊ မမတ ႔ တငးရငးေဒသမားတြင တကပြမား ရပရန အထး အေရး ႀကးေပသည။ ေသနတသမား စမသာ ျပညသျပညသား မားလညး သတပါး ႏငငမားတြင ေ႐ႊြ႕ေျပာငး အလပသမား ဘဝမ လြတေျမာကနငၿပး၊ တငးတပါးတြင အခကအခ အမးမးၾကားမ လပအားခနညး၊ မတပတငမရျခငး၊ ရဖမး ဆးမႈ၊ သေဌးမား၏ အႏငကငျခငးမား မ ကငးေ၀းေပမည။

ယခ ကမသည ထငးႏငင ခငးမငၿမ႕တြင ေကာငး

တကေနပါသည။ ကမအေတြ႕အႀကႏင ေလလာသရမႈ အရဆလင ထငးႏငငတြင ေကာငးၿပး၍ ဘြ႕ေလးတစခရ ထားပါက သတ႕ အစးရ ခမတထားသည လပငနးခြင တစခခ (ဥပမာ ေကာငးဆရာမ၊ စကမႈဇ၊ စကပးေရး၊ သနာျပ)တြင ဝငေရာကလပႏငသည။ ထ႔အျပင အျခား အလပမားလ ရားပါးျခငးမရေပ။

ထ ႔ေ ၾကာင ကမ အေနျဖင ျမနမာျပညတြင တညျငမ ျ င မးခ မးသည ကာလက အလငအျမနရ လပါသည။ သတပါးတငးျပညကသ႔ သတ႔ျပညသမား ခစားရရေနေသာ ပညာေရးအခြငအလမးမား၊ အလပ အကင အခြငအလမးမား၊ ကယဘ၀တးတကရန လမးစ မား ရလပါသည။

တာ၀နရ သစစတပမားအားလးက အနာဂတ မးဆကသစလငယမား၏ဘဝ ထြနးလငး ေတာကပေစရန အတြက စစပြမား အၿပးပင ခပၿငမး ျခငးက ပထမဥးစားေပး လပကင၊ ေဆာင႐ြကေပးၾကဖ႔ တာ၀နရေၾကာငး အသေပး ႏးေဆာလကပါသည။

နနးေကာငတပ

39

Q:Q: ဆရာမရ႕ နာမညန႔ စစေျပးဒကၡသညစခနးမာ ကည ခရတ အေတြ႕အႀကေလး ေျပာျပေပးပါလား။

A:A: ကမက ျမဥးဆာပါ။ ကမက ဟငးပါ႐ြာခ ကနးမာေရး ဆရာမတစေယာကပါ။ တကပြစျဖစတေန႔ကစၿပး တကပြရပသြားတအထ (၂) လ နးပါးကာလမာ ေဒသခလညးျဖစ ကနးမာေရးဆရာမလညးျဖစဆ ေတာ အရာရာတငးလလ ပါဝငလပေဆာငခရ ပါတယ။ တကပြ ရပသြားေပမယလ ဒကၡသည တစေထာင ေလာကက သတ႔ရ႕ မရငး႐ြာေတြက မျပနႏငေသးတ အတြကေၾကာင အခထ ကမ ဆက ၿပး ကည လပေဆာငေပးေနဆပါ။ တကပြေတြျဖစ ေနခ န တးက မးရာသကနခ ါ နး ဆေတာ မးက လညး႐ြာ၊ ေအးလေအးန႔ ဒကၡသညေတြကလညး ေနမေကာငးေတြ အေတာမားမားျဖစေတာ ကမန႔ အမးသမးအကတစေယာက ေဆးျခငးေတြဆြၿပး မးေတြေရေတြၾကားမာ၊ ဒကၡသညေတြေနတ ေနရာ ေတြမာ တစတဝင တစတထြက ေဆးလကကေပးခ ရပါတယ။

Q:Q: အဒအခနတနးက တစေန႔က လနာဘယႏစ ေယာကေလာက ၾကညေပးရလ။ ဘာေရာဂါေတြ အျဖစမားလ။

A:A: တစေန႔က အေယာက (၈၀) ကေန (၁၀၀) ေကာ အ ထ ကေပးခရတယ။ တအားႀကးျဖစတလနာေတြ ဆ ပၿပးဂ႐တစက ျပစေပးရတယ။ ကမကေပးရတ အသညးအသနျဖစေနတ ဒကၡသည ၃ ေယာကက “ဒက ၡသညစခနး က ေရာကမလာႏ ငရငေတာ ေသႏငတယ” လ႔ေျပာတယ။ ေဆးေတြေလာငထား တေနရာန႕ ဒကၡသညစခနးန႔က ေဝးေတာ တစေန ကနသြားလက လာလက လပေနရတယ။ ေန႔လည စာဆရင ေန႕လည ၃ နာရေလာကမ စားျဖစပါတယ။ ကမရအမန႕ ဒကၡသညစခနးလညး အလမးေဝးေတာ မနကဆ အပယာေတာငမႏးေသးဘး လေတြက လာေခၚေနၿပ။ ညဆလညး (၉) နာရ (၁၀) နာရ ေလာကမ အမျပနေရာကတယ။ (၂၀၁၅) ခႏစ ႏစကနေလာကမ နညးနညး နားရပါတယ။ အျဖစ မားတေရာဂါေတြကေတာ ဖားနာ၊ ႏာေစး၊ ေခာငးဆး၊ ဝမးေလာ ေတြပါ။ ဘာေၾကာင ဒေရာဂါေတြ အျဖစ မားလညးဆရင ဒကၡသညေတြက ေတာငေပၚမာ အေနမားတယ၊ ရာသဥတလညးေအးတယ။ ဒက ေရာကလာေတာ သတ႔ေနေနၾက အေျခအေနေတြ ဟတ မေနတာရယ၊ မးမလ ေလမလတ တေတြထမာ ေနရတာရယေၾကာငပါ။ အခေတာ ေကာငးလာပါၿပ။

ppfajy;'ku©onfpcef;rS usef;rma&;q&mr\ ppfajy;'ku©onfpcef;rS usef;rma&;q&mr\ tawGUtBuHKESifh ywfoufí awGUqHkar;jref;jcif;tawGUtBuHKESifh ywfoufí awGUqHkar;jref;jcif;

40

Q:Q: မခငႏငကေလး ကနးမာေရးေကာ ဘယလေနလ။A:A: ကမကယတင အရပလကသညန႔ မခငေတြကကၿပး

ေမြးေပးခတကေလးက (၄) ေယာကရပါတယ။ တခ႕ ကေလးေတြကေတာ ေတာေတြထမာေမြးလာၿပး ဒကၡသညစခနးေရာကတအခနမာ ကေလးေရာ မခငပါ ေစာငေရာကေပးခပါတယ။ ဒါအျပင တျခား ေစတနာဝနထမးအဖြ႕ေတြကလာတ ဆရာဝနေတြ ကေလးေတြေမြးေပးတအခနမာ ပါဝငကညေပးတာ လညးရပါတယ။ ဒလကညေစာငေရာကတာေတြ အျပင ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလပရား ေဆာင႐ြကေရးအသငး (SWAN-စြမး) က ေပးထားတ သငတနးက ကနးမာေရးပညာေပးအစအစဥႏင ကသမႈေတြန႔ပတသကျပး ဒကၡသညေတြက ျပန လည မေဝေပးပါတယ။ မခငႏငကေလးကနးမာေရး၊ မသားစစမကနးႏင အျခားေသာ တစကယရည သန႕ရငးေရးေတြပါ။ စစေျပးဒကၡသညဆေတာ အဟာရခ ႕တေနတ မခငေတြ ကေလးေတြန ႔ ၊ သကႀကး႐ြယအေတြလညး ရေနေတာ SWAN စြမး အဖြ႕က လလာတ အလေငြေတြက အဟာရျပညဝတ အစားအေသာက (ပႏ႔ရည၊ ႏ႔၊ ေျပာငးဖးမန႔၊ ၾကကဥ စသညျဖင) န႔ ေဆးတခ႕ ေတြကပါ ဝယၿပး ဒကၡ သညေတြက ကညေပးခပါတယ။ တခ႕လနာေတြဆ ကမကယတင မကညႏငဘးထငရင ကမသငယခငး အဖြ ႕ SWAN သငတနးအတသြားတကခတ သငယခငးအဖြ႕ ကမတ႕ ၄ ေယာကရတယ) ေတြက ေမးပါတယ။ သတ႕လညး လာကၾကပါတယ။ ဒါေပမ ၿမ႕ရ႕ တျခား တဘကမာရတ ႐ြာေတြမာ ေနတာ ေၾကာင သတ႔ေန႕တငး မလာႏငဘး။

Q:Q: ကနးမာေရးအလပအျပင ဘာေတြထပကလပေပး ရေသးလ။

A: A: ကမက ရြာခဆေတာ အလရငေတြေရာကလာရင လညး လႀကးေတြမရရင ဒငခလကခတ လႀကးက သြားေခၚေပးတယ။ တစခါတစေလ ကမကယတငလ လကခေပးထားရတယ။ မဒယာေတြ သတငးေမးရင လညး ကမဆက ေမးတာမားပါတယ၊ တျခား ကနးမာေရး အဖြ႕ေတြ အလရငေတြက လာကညတာ လာလတာဆရငလညး ကမဝငကေပးတယ။ ႐ြာမာ တညးခမယဆရင ေနရာထငခငး အစားအေသာက အစစအရာရာ လကလပေပးခပါတယ။

Q:Q: ယခ ဒကၡသညေတြရ႕အေျခအေနဘယလလ။A:A: အခအမမျပနႏငေသးတ ႐ြာ (၃) ႐ြာက ဒကၡသည

အေယာက တစေထာင ေလာကရေနပါေသး တယ။ ဒကၡသညေတြက နယေျမန႔ ရာသဥတအေျခအေနက ေနသားကသြားၿပျဖစတအတြကေၾကာင ကနးမာေရး ပငးေတာ အရငတနးကလ လနာအမားႀကးေတာ မရေတာပါဘး။ ေနာကတပငး ကလညး ကနးမာေရး ပညာေပးေတြ လပေပးတအတြကေ ၾကာ ငပ ါ ။ က နး မာေရးေကာ ငးလာ ၿ ပ ဆေပမ ယလညး ဒကၡသညေတြရ ႕ စားဝတေနေရးအတြကေတာ လေနေသးပါတယ။ အခဆရင အလရငေတြလညး ပါးသြားၿပ။ သတ႕ အမမျပနႏငေသးသေ႐ြ႕ေတာ အကအညေတြ ဆကၿပး လအပေနပါလမမယ။ တကပြေတြ စျဖစကတညးက ဒေန႕ဒအခနအထ ကမတ႕ဆက လာေရာကကညေပးခတ အလရင ေတြအားလးက ဒကၡသညမား ကယစား ကမက အထးေကးဇးတငရပါေၾကာငး ေျပာပါရေစ။

ျမဥးဆာလထအေျချပ ေစတနာကနးမာေရးဆရာမ

41

၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ (၆) ရကေန႔ မစ၍ စစအစးရႏင ရမးျပညတပမေတာ (ေျမာကပငး) တ႕ တကပြစတငျဖစပြားခၿပး ေကး႐ြာတြငးရ ျပညသလထမား သည ဟငးပါ႐ြာ၊ မငး႐းၿမ႕၊ ဝမဝ႐ြာ၊ ဝမဟငး႐ြာသာမက လခားၿမ႕တြငးပါ စစေျပးေရာင လာရပါသည။ တကပြျပငး ထနလာသညႏငအမ ျပညသလထမားသည လား႐ႈးၿမ႕ႏင ေတာငႀကးၿမ႕ေပၚအထ စစေျပးတမးေရာငလာခပါသည။

စစေဘးဒကၡသညမားအတြက အၿမ႕ၿမ႕အနယနယ မ ျပညသမား၊ အဖြ႕အစညးမား၊ လမႈကညေရးအသငးမား စသည အဖြ႕အစညးမားက အလေငြမား၊ ပစၥညးမားသြား ေရာကလဒ ါ နး ၿ ပး အဖြ ႕အစညးအမားအျပားလညး ကယတငကယက သြားေရာကကညေစာငေရာကခသည။

ကမတ႔ ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရား ေဆာင႐ြကေရးအသငး-စြမး (SWAN) မလညး အလေငြ မား၊ အလပစၥညးမားျဖင ကညခပါသည။ အဖြ႕အစညးက ပ႔ခေသာ ကနးမာေရးသငတနးႏင တျခားသငတနးမားက တက ေရာကခဖးသည သမားသညလညး ဒကၡသညစခနး မားသ ႔ ေရာကရလာေသာ ျပညသမား အထးသျဖင အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးက႑မားတြင သြားေရာကကညေစာငေရာကခပါသည။

ၿပးခေသာ ဇနနဝါရလတြင ကမတ႔အဖြ႕အစညးမ အဖြ႕ဝငမားႏငအတ မငး႐းၿမ႕၊ ဟငးပါေကး႐ြာ လမးခြ တြငရေသာ ဝမေဆာေကး႐ြာအပစႏင နမဆမေကး႐ြာမ စစေျပးေရာငဒကၡသညစခနး၊ ကနးနငေကး႐ြာ၊ နမပါမနး ေကး႐ြာမ စစေျပး ေရာငဒကၡသညစခနးႏင တာဆမပး

ေကး႐ြာမ စစေျပးေရာငျပညသမားရသည ဒကၡသညစခနး မားအသးသးသ႔ သြားေရာကခပါသည။

ဟငပါရ ဒကၡသည စခနး ႏစခတြင စစေျပးေရာင ျပညသအမားစမာ ရမးႏင ပေလာင တငးရငးသားမားျဖစျပး၊ ၀မေဆာရြာအနးက ဒကၡသည စခနးတြင လေရာမားျဖစၾက သည။ ဒကၡသည စခနးမားတြင ေရာကရေနသအားလး ရမးျပည၏ ေဆာငးတြငးအလြနေအးခေသာ အေအးဒဏ၊ ေအးစမေသာ ေလဒဏမားက ကာကြယရန၊ ေလာခႏငရန လဒါနးလာေသာ မးကာမားျဖင ယာယတမား ေဆာက လပ ေနထငၾကရပါသည။ မသားစတငး အလရငမား ေပးေသာ အစားအေသာကမားမလႊ၍ မညသည စားသး စရာမ မရေပ။ မမတ႕အမ၌ စကပးထားေသာ ဟငးသး

ဟငး႐ြကမား၊ ၿခလယတြင စကထားေသာ ေကာကပ သးႏမား၊ ေမြးျမထားေသာ ၾကက၊ ဝက၊ ကြ၊ ႏြားမားက ထားခရၿပး အသကလြတေအာငေျပးထြကလာရေသာ အေျခအေနမးကလ ႀကခရသမားျဖစသည။

စစေရာင ဒကၡသည စခနးတြငး ေရာကရလာ ေသာျပညသမားတြင သကႀကး႐ြယအအမးသမးမား၊ အမေထာငသည အမးသမးငယမား ႏင ကေလးအမားစ ျဖစသည။ စစေျပးဒကၡသည အမးသမးမား၏ အသက မားကေမးျမနးရာတြင အသက အႀကးဆးမာ (၇၅) ႏစ ျဖစၿပး အသကအငယဆး အမေထာငသည အမးသမးမာ (၁၆) ႏစအ႐ြယ သာ ရေသးသည။ စစျဖစေနေသာအခန တြင ေမြးဖြားၿပးခါစ မခငမား၊ စစေျပးေရာငစဥကာလ အေတာအတြငး ေတာေတာငထတြင ေမြးဖြားခရေသာ

ppfyGJ'PfaMumifh BuHKawGUae&aomjynfolrsm;\tajctaersm;

42

မခငမား ၊ စစေျပးေရ ာငရငး ေမြးခေသာ မခငမား ၊ ကယဝနလရငသမားႏငအတ စခနးတြငး ေရာကရလာၿပးမ ေမြးဖြားေသာမခငမား အပါအ၀င မခင အေယာကေပါငး (၄၀) ေကာရပါသည။

အမးသမးတေယာကမ ကမတ႔အား စစျဖစသည ကာလအတြငး သမ၏ အေတြ႕အႀကက ေျပာျပပါသည။

“စစပြ ျဖစေတာ ကမရ႕ ခႏစေယာကေျမာက ကေလးက ေမြးၿပး ၁၅ ရကေလာကပ ရေသးတယ။ စစပြ တမးေရာင ထြကေျပးခရတာ အသကေသ လနးပါးပါဘ။ ဒဒကၡသညစခနးကေရာကတာ ၃ လ ေလာက ရပါၿပ။”

အမ းသ မးအ မ ား စသ ည သားဆ က ျ ခား ကနးမာေရးဗဟသတမား၊ သေႏၶတားေဆးေသာကရမနး၊ ထးရမနးကလညး မသၾကေပ။

“အမးသမးမနရင ကေလးေမြးဖြားရမယေလ။ ကမတ႕ရ႕ အယအၾကညအရ သားဆကျခားတာ လပေလမရဘး”

ဟ နမဆမေကး႐ြာမာ အသက (၂၆) ႏစအ႐ြယ စစေျပး ေရာငအမေထာငသည အမးသမးတစဥးက ေျပာျပသည။

ဟငးပါဒကၡသညစခနးသ႔ေရာကရ ၿပးမ သမ၏ ဒတယကေလးက ေမြးဖြားခသည အသက (၁၆) ႏစအရြယ အမးသမးတစေယာကက ေတြ႔ခရၿပး၊ မးတြငးဆယငါးရက အတြငး သမ၏ မကလးမားသည ဝါလာၿပး အျမငၾကည လငမႈ ပကလာေၾကာငးသညက သရခရသည။ စစပြတြငး စစအစးရက ႐ြာတြငးရ အမမားကမး႐ႈ႕ခသညအတြက အးအမ ဆး႐ႈးသြားရေသာ မသားစဝငမားကလညး ေတြ႕ခ

ရသည။ ဟငးပါနယ တာဆမပးေကး႐ြာသ႔ သြားေရာကၿပး

ေလလာခနတြင တကပြစျဖစေသာ ႐ြာျဖစေသာေၾကာင လကရအခနတြင ႐ြာသညတတဆတ႐မက ေခါငသည အေျခအေနနးပါး ေရာကရေနပါသည။ ဖကဆးခရသည အမမား၊ မးရႈ႕ခထားရေသာ စပါးကႏင ေမာငးေထာငးရ၊ စစေျပးေရာငခနတြင ယသြား၍မရေသာေၾကာင ကနရစ ပကစးေနေသာ အဝတအထညမား၊ အပယာမား၊ အးခြက မားလညး ေတြ႕ရခရပါသည။ ထ႔အျပင ဗမာစစသားမား ရြာ ဘနး ႀကးေကာငးထ ၀ငေနသြား ၿပး သတ ႔ တပ ေရြ႕သြားေသာအခါ ဘနးႀကးေကာငးတြင လဒါနးထားသည ဆလာျပားမားက တခမကန ယသြားၾကသညကလညး ႐ြာသတေယာကက ေျပာျပခသည။ ႐ြာတြငးတြငလညး ေကာငး၊ တာဆမပးႏင ကာလႏစဖကကး ေလဆပ တေလာကတြင လညးေကာငး ဗမာစစသားမား တးထား သည ကတတတြငးမား ေတြ႔ခရသည အျပင ပကစးေန ေသာ ေလမားကလညး ေလဆပတြင ေတြ ခရသည။

ရြာသ႔ျပနလာၾကညသည မသားစ (၇/၈) အမခန႕ ေတြ႔ရရာ အမးသမးမားအမားစျဖစေနသညကလညး ေတြ ျမငခရပါသည။ ႐ြာတြငးသ႕လကနကႀကးမားႏင တကခကထားေသာေၾကာင လကနကႀကးကေသာ ေနရာ

ကလညး ႐ြာခတေယာကက သြားေရာကျပသ၍ ေတြ႕ခရ သည။ မသားစအလက ေမြးျမထားေသာ ကြ၊ ႏြားမား သညလညး အမျပနလာေသာ ကြ၊ ႏြား မားရ သကသ႔ ယခထ ရာမေတြ႕ေသးေသာ ကြ၊ ႏြားမား အမားအျပား ကနေနေသးေၾကာငး ကလညး ရြာသ ႔ ျပနလာေနသ မားထမ ၾကားသရပါသည။

စစပြျဖစေသာနယေျမတြင ၿမ႕ႏငေဝးေသာ ႐ြာမား ျဖစေန႐မက ေကာငးမရသည ႐ြာမားရသကသ႕ ေကာငးရ ေနေသာလညး ဆရာ/ဆရာမ မရေသာေၾကာင ကေလးမား

43

ေၾကာကေနရျခငး၊ ႐ြာမျပနရေအာင သတျဖတစားေသာက ၿပးေသာ ကြ ၊ ႏြားမား၏ အတြငးကလစာမားျဖင အမနရတြင ခတဆြေျခာကလန႕ခေနရျခငး၊ အမျပနမညဆလင စားစရာ မရျခငး၊ စကပ းစားေသာကရန ေကာကပသးႏမား၊ မးေစမားမရျခငးမားေၾကာင ႐ြာ ျပနသင မျပနသင မဆး ျဖတရ ျဖစေနၾကသည။ စခနးအတြငးတြင ဆကလကေန သြားမညဆပါကလညး အလရငမား လာေရာကလဒါနး ေသာ ပစၥညး၊ စားစရာကနသြားျခငး၊ စကပးေရးလပရန ေျမယာမား မရျခငးေၾကာင လကရေနထငရနအတြက အခကအခႀကေတြ လာမညက စးရမေနၾကသည။

စစပြေၾကာင ျပညသမားသည အးအမမ႕ေနရျခငး၊ ေကာကပသးႏမအစ မမပငဆငမႈမားက ဆး႐ႈးေနရျခငးမာ အေျခခလ႕အခြငအေရးမား အခးေဖာကခေနရျခငး ျဖစသည။ အထးသျဖငအမ းသမးမားႏင ကေလးမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအပငးႏင ပညာေရးအပငးမား ပ၍ အခြငအေရး အေဖာကဖကခေနၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေရးကႏငငေရးနညးလမးျဖင ရငးလငးသငေၾကာငး စစေရးျဖငမေျဖရငး ၾကပါရန ျပညသ႕အေရးဘကမ ရပတညၿပး ျပညသတစေယာကျဖစေသာ ကမအေနႏင အႀကျပ တကတြနးလပါသည။

တမတကျဖ

သည ပညာသငခြင ကငးမေနရသည။ စစေျပးေရာငလာ ေသာ ကေလး သးရာေကာတြင အမားစမာ ေကာငးေန အ႐ြယ ျဖစသည။ ကေလးမားတြင သတ႔၏ဘဝ၊ ပညာေရး ဆး႐ႈးေနရသညက တဘက၊ စစပြေၾကာင ေရာငေျပး ရေသာဒဏ၊ ေၾကာကစတ၊ ဝမးနညးစတ စစပြက မနးတး စတမားႏငအတ စတဒဏရာ မားလညး ရရေနၾကသည။

ကနးမာေရးဆငရာ ဗဟသတမား၊ ကနးမာေရးပငး ဆငရာ ေဆးခနးမားလညးမရသညအတြက ႐ြာသ/သားမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈပငးတြင ခ႕တေနသည။ ႐ြာသ/သားမား၏ ကနးမာေရး၊ အထး သျဖင အမ းသမးႏငဆင ေသာ ကနးမာေရးမာ အထးစးရမ ဖြယရာ ျဖစသည။ စခနးသ႔ေရာကရေသာ ကယဝနေဆာင မခငမား၊ မးေနသညမား အမေထာငသညအမ းသမးမား၏ ကနးမာေရးက ေစတနာ၀နထမး ကနးမာေရးဆရာမမား မလြ၍ အစးရကနးမာေရး ဝနထမး ဆရာ/မမား လာေရာက ၾကည႐ေစာငေရာကေပးျခငးမရေၾကာငး စခနးတြင ကည ေနေသာ ေစတနာ၀နထမး ဆရာမမားက ေျပာျပသညက စတမေကာငးစြာ ၾကားခရပါသည။

စစေျပးေရာငျပညသမားသည မမေနရပ႐ြာမားသ႕ ျပနသြားလေသာ စတရေသာလညး အခ႕ေသာ ႐ြာမား အနး တဝကတြင ဗမာစစတပမားရေသးျခငး၊ အခ႕႐ြာ မားတြင အးအမမားအဖကဆးခရျခငး၊ ေျမျမပဗးမားက

44

umwGef;

Credit to 7 Day Daily

45

ကမာၻ႕ကနးမာေရး အဖြ႔ႀကးရ႕ ၂၀၁၁ ခႏစထတ ျပနတ အစရငခစာအရ ျမနမာႏငငဟာ ကမာၻေပၚက ကငဆာအျဖစဆး ၁၀ ႏငငထမာ နပါတ ၂ ေနရာကေရာက ေနၿပး ကငဆာျဖစေစတ အဓက အေၾကာငးအရငးေတြက ေျပာရရငေတာ -

uifqmaMumuf&if yvwfpwpfeJY azmhbl; a&Smif

အလြယႀကကတတတ ျမနမာေတြဟာ မန႔ဟငးခါးပ ၀ယ၀ယ ၊ လကဖကရည၊ ေကာဖ၊ အသပစေတြ၊ ထခငး ေတြ၊ အေၾကာစေတြ၊ အကငေတြပထပထပ ပလတစတစ ေတြ ကြပကြပအတေတြန ႔ခညးပ သးေနၾကပါတယ။ ပလတစတစထမာပါတ ပလတစတစဆကဇာဆတဓာတ န႔ေတြ႕ရင စတငရငး ( Styrene) ဆတ ဓာတ ပစၥညးေတြ ဟာ အပဓာတန႔ပ ေတြ႕ေတြ႕ ဆပါတ အစားအေသာကန႔ပ ေတြ႕ေတြ႕ အစားအေသာကေတြထက ဓာတျပေပာ၀င ေတာတာပါပ။ ေနာကၿပး ကေလးႏ႔ဘးေတြ ျပလပတ PVC ပလတစတစန ႔ ပလတစတစေရပကေတြမ ာ မ ႏမာ (Monomer) ဆတ အငမတန အဆပျပငးၿပး ေၾကာကစရာ ေကာငးတ ဓာတတစမးပါ၀ငတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ဒဓာတ ပစၥညးေတြ အကနလး ဆးရြားတ ကငဆာေရာဂါေတြ ျဖစေစႏငတာမ႔ အရငတနးကလ စကေတြ၊ အငဖကေတြ၊ ဗနဒါရြကေတြ၊ စတးခငေတြ၊ ဖနဘးေတြန ႔ပ အစား အေသာကေတြက ေျပာငးလ ထပပးၾကပါစ႔။

ဒနေပါကဆငေတြ စားေသာကဆငေတြမာ အသး ျပေနတ ေဖာဘးေတြဟာလညး စတငးရငး (Styrene) ဓာတပါတ ပလတစတစ အပစ၀ငေတြ ျဖစလ႔ ေဖာဘးေတြ တစခါသး ပလတစတစေတြ လး၀အသးမျပဘ ေတာလန ဆန႔ကင ေျပာငးလၾကပါစ႔။

urÇmay:rSm uifqma&m*g urÇmay:rSm uifqma&m*g 'kwd,tjzpfqHk; jrefrmEdkifiH'kwd,tjzpfqHk; jrefrmEdkifiH

46

tcsOf&nfeJY uifqma&m*g

အသတဆငေတြ အေၾကာဆငေတြ ထခငးဆင ေတြ၊ အကငဆငေတြ၊ တတထးဆငေတြမာ ေန႔စဥ လေတြ ၿမနရည ယကရည စားေနၾကတာကေတာ အႏရာယရ တားျမစဆးေဆး နနရရေတြရယ၊ အစာအမ အလမး ေၾကာငး ၊ ကငဆာ ျဖစေစတတတ ဆာ(လ)ဖရစ အကဆစျပငး (H2SO4) ေရာစပထားတ အခဥရညလ႔ ေခၚတ အဆပရညေတြပါပ ဆာ(လ)ဖရစ အကဆစက နညးနညးေလးထညရန႔ အခဥရည အရသာက ျဖစေပၚ ေစၿပး ဘကထရအးမာသးတ အကဆစပါ။ ေရရညစားသး ရငေတာ အစာအမအလမးေၾကာငး ကငဆာ၊ အမႀကး ကငဆာ အသညးကငဆာေတြက ကနးေသျဖစႏငတာမ႔ လး၀ေရာငရားၾကဖ႔ တကတြနးလကပါရေစ။

ESmacgif;uifqm? tqkwfuifqm eJY touf&SLvrf; aMumif;uifqmawG jzpfyGm;apwJh jcifaq;acG

ျခငေဆးေခြတြင ဓာတပးသတေဆးမားထတြင အျပငးထနဆးလ႔ သတမတထားတ S.2 ပးသတေဆး၊ လႊစာမန႔၊ ဗငဒါေကာ၊ ဆးေဆးန႔ ဓာတ အေမႊးအႀကငတ႔ ပါ၀ငသည။ ထ႔အျပင အျပငးထနဆး အဆပတစမးျဖစ သည Benzene (ဘနဇငး) ကာစႏဂင တစမးပါ၀ငၿပး အာရေၾကာမ စကာ ရးတြငးခဥဆအထ အဆပျဖစေစသည။ ျခငေဆးေခြတစေခြဧ။အဆပဓာတသည စးကရက အလပ ေပါငး ၁၃၇ လပမထြကရေသာ အဆပမႈန႔ အေရအတြကႏင ညမသျဖင ေ၀းေ၀းကေရာငၾကဖ႔ သတေပးလကရပါသည။ အေမႊးတငမားသညလညး ျခငေဆးေခြကသ႔ပင အႏရာယ ရသျဖင လး၀မသးအပေပ။

tcsKd&nfESifh *s,f&Drsm;

အခရညဘးမားတြင တားျမစဆးေဆး၊ ကငဆာ ျဖစေစေသာ တာရညခေဆး၊ သၾကားထက အဆ ၂၀၀ ပမ ခေစေသာ ပါ၀ါသၾကားႏင ကာဗြနဒငေအာကဆဒဖနး ဓာတမား ပါ၀ငသျဖင ခတြငးကငဆာ၊ ေကာကကပေရာဂါ၊ ဆးခေရာဂါႏင အ၀လြနေရာဂါ၊ အသညးကငဆာေရာဂါ တ႔က ျဖစပြားေစသည။ ထ႔အတ ဂယရဘးမားတြငလညး တရတမ လာေသာ ဂယရေပါငဒါ၊ ဆထရစအကဆစ၊ Sodium Benzorate ေခၚ တာရညခေဆးပါ၀ငသျဖင ကေလးမားက လး၀ မေကြးသင၊ မေရာငးသငပါ။

r,fvrif; (zdkufbm) ypönf;rsm;

ထပစၥညးမားသည အပႏင ထေတြ႕လင ဓာတျပ သျဖင ေကာကကပပကစးျခငးႏင ကငဆာေရာဂါမားက ျဖစပြားေစသျဖင လး၀ အသးမျပသငပါ။

w&kwfEdkYrIefYESifh ¤if;ESifh jyKvkyfaom rkefYrsm;

တရတႏ႔မႈန႔က ေဖာကာ ေခြးေပါကစ၊ ေၾကာငေပါက

47

စေလးမားက တကေကြ းရာ ထေခြးကေလး ေၾကာငကေလး မားသည အေၾကာဆြကာ ၁၈ ေကာငထကမနညး ေသဆး ကနေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင တရတျပညမ တဆပမးစႏင တငသြငးေသာ ႏ႔မႈန႔မားႏင ၄ငးတ႔ျဖင ျပလပေသာ မန႔ပသေရစာမားအား ကေလးမားက လး၀ မတကေကြးသငပါ။

aumfzDrpfrsm; (Coffeemix)

ကဖနး၊ တာရညခ ဓာတေဆး၊ ေကာဖအန႔၊ အနး သးခြအမႈန႔မားႏင သၾကား၊ အျခားကနၾကမးပစၥညးမား ပါ၀ငသညက ေတြ႔ရသျဖင မေသာကသးသငပါ။ ၄ငးရယဒ မတ ေကာဖမားက ေသာကသးပါက ဆးခေရာဂါ၊ ေသြးတး ေရာဂါ၊ ေကာကကပပကစးျခငး၊ ႏလးေသြးတးေရာဂါ၊ စတကေရာဂါႏင ရငသားကငဆာ၊ ဆးအမကငဆာ၊ ဆးကတကငဆာ၊ ပနကရယကငဆာ အမးသမးမား ျမျခငးႏင ကယ၀နပကကျခငးတ႔က ျဖစေစသျဖင လး၀ မေသာကသးသငပါ။

ထ႔ျပင ေကာဖမစတြင ႏ႔ဆႏင ႏ႔မႈန႔အစား အသးျပ ေသာ creamer မာ မေလးရားတြင စားအနးဆက အဆ ထတၿပး ကနေသာ ႀကတဖတမားက တရတႏငငမ ၀ယယကာ မႈန႔ေနေအာင ႀကတေခၿပး Creamer အျဖစ ျပနလညေရာငးခေၾကာငး သရရသည။ ထ ႀကတဖတမႈန႔ မားသည ေသြးတးေရာဂါ၊ ႏလးေသြးေၾကာပတေရာဂါ၊ ေလျဖတေရာဂါႏင ကငဆာေရာဂါမားက ျဖစပြားေစသည။

ta&mifcRwfxm;aom tpm;taomufrsm;

ႏငငျခားတငးျပညမားတြင သၾကားက မလသဘာ၀ အေရာငအတငး ၀ါညစညစ သၾကားမားက စားသးၾက ေသာလညး ျမနမာႏငငတြငမ ဟကဒရဟ ေခၚေသာ Chemical ခြတေဆးသးကာ ျဖေဖြးေသာ သၾကားမာက

ေရြးခယစားသးၾက၏။ ထနးညကသညလညး မလ အည ေရာင ေပာကကာ ခြတေဆးေၾကာင ျဖေဖြးသြားကာ ေန႔စဥသးသည အမသးဆားသညပငလင ဓာတ ခြတေဆး သးၿပး ျဖေဖြးေအာင လပၾက၏။ ထဓာတခြတေဆးမား သည ကငဆာေရာဂါက ျဖစပ ြားေစသျဖင သဘာ၀ အေရာငက ေရြးခယ စားေသာကၾကပါစ႔။

a&mifpHkqdk;aq;rsm;ESifh tpm;taomufrsm;

တားျမစ အႏရာယရ ဆးေဆးမား အသးျပထား ေသာ မစန၊ မစ၀ါ၊ ပစြနခဥနန၊ အ၀ါေရာငဆးထားေသာ ငါးပဏၰား၊ ငါးေျမြထး၊ ေရႊငါး၊ ၾကကသားမားႏင အနေရာင ဆးထားေသာ ငရတသးမႈန႔၊ ပစြနေျခာက၊ ပတျမားေျပာငးဖး၊ ငါးပ၊ ပနေလး၊ ပ၀ါေလး၊ မကမနးသး၊ ဇးထတစသညတ႔ သည အသညးႏင ကငဆာေရာဂါမားက ျဖစပြားေစသျဖင လး၀ေရာငၾကဥသငပါ၏။

owdxm;oifhaom toD;tESHrsm;

ဓာတေဟာမနးေဆးမား အသးျပထားကာ အဆမ တန ႀကးထြားေနေသာ မနလာဥအျဖမား၊ အျမစတတ အလးတတတတႏင ပပငေပါကမား၊ ပးသတေဆး အျပငး

48

စား သးထားသည ေဂၚဖထပ၊ ပနးမနလာထပ၊ မနညငး ထပမားႏင ေဆးစမ ေဆးဖနးကာ မညေနေသာ သရက သး၊ သေဘၤာသး၊ လေမၼာသး၊ ပနးသး၊ ငကေပာသး စသည တ႔သည ကငဆာ ျဖစေစႏငသျဖင ေရာငရားသငသည။

ထ႔အျပင လေသေကာင မပပေအာင ျပလပသည ေဖာမလငႏင အသးျပထားေသာ ပျပား၊ မနယဆးထားေသာ ပစြန၊ ယရးယား ဓာတေျမၾသဇာပါေသာ ငါးပေရက တ႔ကလညး ကငဆာေရာဂါျဖစမာ ေၾကာကလင ေရာငရား သငပါသည။

အေစမပါတ စပစ၊ ကလမာလကာႏင ဆးသး၊ မးရးဗဇ ျပျပငထားတ အသးမနသမ ကငဆာက ျဖစေစ သတ။

ပလတစတစ ပါကငလလ ၊ တဆပမ း စ ျဖင ထတလပေသာ ငါးမန႔ေၾကာ၊ အာလးေၾကာ၊ တဟးေၾကာ၊ ၾကကသြနေၾကာမားသည အာဟာရတနဖး လး၀မရသည အျပင ပလတစတစဆကဇာဓာတမား ပါ၀ငသျဖင ကငဆာေရာဂါက ျဖစပြားေစပါသည။

yJqD? ESrf;qDtwkrsm; uifqma&m*g owdxm;

အခ စားအနးဆေတြထက အနညကေအာင အလန ဆပျပာမႈန႔၊ ဒါမမဟတ ဆပျပာတစမးမးက ထညၿပး ဆပျပာထက ဟကေျဒာဆဒ ဓာတပစၥညးက စားအနးဆထက ခေစတတတ အနညေတြက ေအာကမာ သြားထင ၿပး တျခားစားအနးဆေတြက မခေတာဘး။ ဒေတာမ ၂၇ လမး ၂၈ လမးက ၀ယထားတ ၂၅၀ ကပတန ပဆအန႔၊ ႏမးဆအန႔ ဓာတေဆးရညကထညလကေတာ ပဆ၊ ႏမးဆ အစစထကေတာင ပေမႊးသြားေရာ။

ဒါေပမယ ဆပျပာထက ဟကေျဒာဆဒဓာတန ႔ အကဆစဓာတေတြက ကငဆာေရာဂါမးစက ျဖစေစပါ တယ။ ျမနမာဆေစးကြကမာ ထြကသမေျမပစေတြက တရတႏငငက ေစးေကာငးေပး၀ယသြားလ႔ ျမနမာျပညမာ

ႀကတစရာ ေျမပဆ မကနေတာဘး။ ေစးကြကထမာ ၈၀% ေသာ ပဆေတြက အန႔ထညထားတ ပဆ အတေတြလ႔ ဆလပငနးရငတစဦးက ကြႏပတ႔ CPAM သ႔ အေၾကာငး ၾကားပါတယ။

tcsKdrIefYESifh Muufom;rIefYrsm;

အခမႈန႔တြင ပါ၀ငေသာ ဓာတပစၥညးမားသည ဦးေႏာကႏင အာရေၾကာထခကေစကာ ေလျဖတေလငနး ေရာဂါ၊ ေလးဖကနာေရာဂါ၊ ႏလးေရာဂါ၊ ေကာကကပ ခ႕ယြငးပကစးေစေသာ ေရာဂါ၊ ဆးခ ေသြးခႏင ေသြးတး ေရာဂါမားက ျဖစပြားေစသျဖငေရာငၾကဥသငပါသည။ ၾကကသားမႈန႔တြငလညး အခမႈန႔ႏင တာရညခ မႈသတ ေဆးမား၊ ဓာတပစၥညးမား ပါ၀ငသျဖင အခမႈန႔ထကပင ပမ ဆးရြားေစပါသည။

ကးကား - Consumer Protection Association (Myanmar) ျမနမာႏငင စားသးသ ကာကြယေရး အသငး

49

pad မာပါတ ဓာတပစၥညးမားပကျပယကာ အထမာစပယထနးေပးထားတေသြးပပမားက ဓာတေျပာငးလေစၿပး၊ အနေရာငမ အစမးေရာငမႈျဖစသြားပါေတာတယ။ ထမႈမား က ေယာနလမးေၾကာငးမတဆင သားအမလမးေၾကာငးန႔

ဆးလမးေၾကာငးတေလာက ပ႕ႏ ႔သြားကာ၊ ေနာကဆး မာေတာ ဆးအမန႔ သားအမတ႔က ကငဆာျဖစလာေစ ပါတယ။ ဒါေၾကာင pad က အတြငးခမာအၾကာႀကးမထား ဘ ၅-နာရၾကာတငး အသစလေပးပါလ႔ Tata Cancer Hospital ကအၾကျပထားပါတယ။ ၄ငးလစဥသးပစၥညးမား သာမက၊ daily use(ေခၚ)ေန႔စဥသး ကပခြာပစၥညး ေတြက လညး ၅-နာရၾကာသးၿပးတငး အသစလလယ ေပးသင ပါတယတ။

၂၀၁၃ခႏစ၊ Tata Cancer Hospital ရ မတတမး အရ၊ pad တစခတညးက အခနၾကာၾကာသးစြချခငး ေၾကာင ေဖာျပပါ ကငဆာေရာဂါမားန ႔ ကြယလြနသ အမးသမးဦးေရမာ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ စကတငဘာလလယ အထ ၅၆ ဦးရေနပါၿပတ။ ဒါေၾကာင အမးသမးထ တစ ကယေရသန႔ရငးကနးမာေရးအတြက လြနစြာအေရးႀကး လ႔ ရကစရာလ႔ မယဆဘ၊ ဒသတငးက မမရ႕မတေဆြ၊ အေပါငးအသငးမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔မေ၀အသ ေပးပါလ ႔ ကငဆာေဆးရမ ထပေလာငးအၾကျပထား ပါတယ။

Credit: ေဆးပညာဆငရာေဆာငးပါးမား

အမးသမးထတတစကယေရးသန႔ရငးကနးမာေရး အတြက လြနစြာအေရးႀကးလ႔ ရကစရာလ႔မယဆဘ၊ ဒသတငးက မမရ႕ မတေဆြ၊ အေပါငးအသငးမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ မေ၀အသေပးၾကပါ။

အႏ ၵယနငင ၊ ကာလကတားရ Tata Cancer Hospital(ေခၚ)ကငဆာ ေဆး ရ မ အမ းသမးမ ားအတ ြက ကနးမာေရးအသေပးႏႈးေဆာထားခက က မေ၀လကပါရေစ။ အဒေဆးရမာ သားအမကငဆာ၊ ဆးအမကငဆာ တ႔ျဖင လာေရာကကသမႈခေနၾကတ အမးသမး ေ၀ဒနာရင မားက ေဆးမတတမးျပစ၍ ေရာဂါရာဇ၀ငကေလလာစမးစစတအခါမာ၊ ထကငဆာေ၀ဒနာသညအမားစ ဟာ ဓမ ၼတာရာသလာတအခါ pad(ေခၚ)လစဥသးပစၥညးက အတြငးခေဘာငးဘမာ အခနၾကာျမင စြာထားၿပး၊ ေတာေတာန အသစလ ေလမရခၾကတာ က အေျဖရာေတြ႕ ခပါတယ။

ရာသေသြးဆငးတအခါ အတြငးခေဘာငးဘမာ ကပထားတ pad(ေခၚ)လစဥသးပစၥညး က အျပငအ၀တ အထညေတြက မစြနးထငးေစဖ႔ စပယထနးထားေပးေလ

ရပါတယ။ pad ေတြက ဓာတပစၥညးေတြန ႔ ဖနတးျပ လပထားျခငးေၾကာငသာ၊ အခလ ရာသေသြးရညမားန႔ အစဓာတက အခနၾကာၾကာ စပယထနးထားနငတာပါ။ ဒါေပမယ အခနေတာေတာၾကာ စပယၿပးေနာက မာေတာ

trsdK;orD;vpOfoHk;ypönf;rsm;eJY uifqma&m*gtEå&m,ftrsdK;orD;vpOfoHk;ypönf;rsm;eJY uifqma&m*gtEå&m,f

50

ယဥေကးမႈမား ကာကြယထနးသမးမႈရသည ရမးဘနးႀကး ေကာငးမားက အစးရ အာဏာပငမားမ ဟန႔တားႏငျခငး မရေသးသညအတြက ေဘာငကြပထားသည စတကးယဥ အမမကမားမကရန အခြင႔အလမးမား ရခပါေသးသည။ ဤသ႔ျဖင ပညာဆကလကသငၾကားခရာ ၁၀ တနးက ရနကနၿမ႕ အထက (၁) ဗဟနး တြင ေအာငျမငခၿပး ေတာငႀကးၿမ႕တြင မလတနးျပဆရာအတတသငေကာငး၊ အလယတနးျပဆရာျဖစေကာလတသငတနးက ရနကန ဆရာအတတသငသပၸတြင တကေရာကေလလာသငယ ခသည။ ထစဥက သင႐းၫႊနးတမးမားထတြင တငးရငး သား လမးတငး မမဘာသာစကား စာေပမားက တစပတ တစခါ စေနေန႔တငး သငခြငရသညဟ ပါသညအတြက အားလးမ ဝမးသာၾကသည။ ဆရာမဟနႏြနးလ ရမးစာ သငရေတာမညဟ သရသညအတြက ဝမးသာေပာ႐ႊင

မေလာေသာႏလးသားမေလာေသာႏလးသား

ကမာၻေပၚရ အမးသမးမား၏ က႑ ကၾကညမည ဆလင အမးသမးတ႔ထမးေဆာငရသည တာဝနဝတရား မားသည အငမတန ႀကးေလးလပါသည။ အမမႈကစၥမား အျပင မသားစေႏြးေထြးေစရနလပေဆာငရျခငး၊ ဝငေငြ ထြကေငြမား မတစြာ စမခန႔ခြရျခငးတ႔ႏင သသရာလည ေနၾကသညက ေတြ႕ရပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အေျခအေန ကၾကည မညဆလငလညး တငးရငးသားမား၏ နယေျမ ထတြင မၿပးႏငသည ျပညတြငးစစေၾကာင အၾကမးဖကမႈ အမးမး ႏငျပညႏကေနၿပး အမးသမးမားႏငကေလး မားသည စစေဘးစစဒဏေအာကတြင “ဓါးစာခ” သဖြယ ျဖစ ေနရပါသည။

ရမးျပညနယေတာငပငး လငးေခးၿမ႕တြင ေနာငတ ခန ေတာလနေရးနယေျမတြင ထငရားလာမည ဆရာမ နနးဟနႏြနးဆသက ၁၉၅၀ ခႏစတြင ေမြးဖြါးခပါသည။ လြတလပေရးရၿပးစ ကာလက လငးေခးၿမ႕ကေလးသည ေရးယခငကအတငး သာယာလပ၍ ၿငမးခမးမႈျပညစေန ေသးသညက ဆရာမနနးဟနႏြနးမ အမတရ ေနပါေသး သည။ ၿမ႕သၿမ႕သားမားအားလးနးပါး လယယာလပငနးႏင ေဆး႐ြကႀကးမားက စကပးလပကငၾကၿပး ႐ႈမဝႏငသည အစမးေရာငစပါးခငးမားႏင လငးေခးၿမ႕သည အျပာေရာင ေကာငးကင ေနာကခေအာကတြင ျမငမားေသာ ေတာင တနးႀကးမား ေအာကေျခတညရကာ ျမစေခာငးမားက ေဘးမ ေကြ႔ဝကကာ စးဆငးေနပါသည။ ဤကသ႔ ေပာ႐ႊင ဖြယေကာငးလေသာ လငးေခးၿမ႕သည ထငးႏငငေျမာက ပငး နယစပေဒသႏင သပမေဝးကြာလေပ။

နနးဟနႏြနးသည လငးေခးတြင ပထမတနးမ စတတတနးအထ ျမနမာစာသင႐းၫႊနးတမးသးသည အစးရ ေကာငးတြင ပညာသငယခသည။ ထအခနက ရ မးစာတတလပါက ဘနး ႀကးေကာငးမ ားတြ ငသာ ေလလာသငယရပါသည။ မမဘာသာစကားႏ င မမ

nDnGwfaom &Srf;jynfawmfvSefa&; wyfrawmf Shan United Revolutionary Army (SURA) \

yxrOD;qHk;aom &Srf;trsdK;orD; awmfvSefa&;ppfonf q&mreef;[efEGef;

51

SURA အဖြ႕မ ဒ-ဥက႒ စဝဂဏးစစက နနးဟနႏြနး က ေကာငးဆရာမဟ သလကသညအခနတြင စာသင ၾကားပ႔ခေရးကသာ လပေစခငၿပး စစတကျခငးမားတြင မပါဝငေစခငခေပ။ ဆရာမဟနႏြနးမာ စစသမးသာ ျဖစခင ခသည။ အမနမာ ဆရာမဘဝ ေတာမခခငကတညးက ကေလးတစေယာက အေမျဖစေနၿပး ဆရာမ၏ ခငပြနး ကလညး ပအဝးအမးသား ေကာငးေနဘကသငယခငး ျဖစပါသည။ အမေထာငေရး ေႏြးေထြးမႈ ရေနသညဘဝတြင မညသ႕ကမ င႔ညႇာ မေနေတာဘ ရရာ အဝတကေလးထပပး ကာ ခကခၾကမးတမးသည ေတာလနေရးဘဝက ေ႐ြးခယ

ခသျဖစသည။ ျမငျမငခသမ မေတာမတရားမႈမားက ျပနေတာလနရန ဤနညးလမး တစလမး သာရသညဟ ဆရာမနနးဟနႏြနးယၾကညေသာေၾကာင ေတာလနေရး နယေျမထသ ႔ ေျခစပစ၀ငရန ခငမာစြာဆးျဖတခသ ျဖစသည။

ဆရာမတ႔ စစသငတနးသားအသစမားထတြင အမးသမးအျဖစ ဆရာမတဥးသာ ပါဝငခသည။ အေျခခ စစသငတနး ၿပးဆးခနတြင ေသနတပစနညး၊ ကယခ ပညာ၊ သငးပညာတ႔က တတေျမာကခၿပး ဘနးႀကးေကာငး ဇရပေပၚတြငသာ အပခရပါသည၊ အပသညအခနတြင မးကာျဖင ကာၿပး အပရပါသည။ ႐းသားသည ကယလမး စစသားမားအၾကားတြင အပရသညအတြက လၿခမႈရ သညဟ ခစားရပါသည။ အခငးခငးလ အျပနအလန ႐ေသေလးစားၾကသည။ ဆရာမ ေလလာခဖးသည ကာယ ေလကငခနးမားကလညး အျခား သငတနးေဖၚ စစသား မားအား ျပနလည သငေပးခသည။

စစသငတနးမားတကၿပးေသာအခါ ပငလၿမ႕နယ ဆႏငး႐ြာမ ထငးႏငင၏ အေနာကေျမာကပငး နယစပတြင တညရသည ဗလခပမးဟနး၏ဌာနခပသ႕ ေျပာငးေ႐ႊ႕တာဝနထမးေဆာငခရပါသည။ အေျခအေန အရ လမးခရး တြင (၂) လ မ (၃) လ အထၾကာ ျမငခသည။ ဌာနခပသ႔

ခပါသည။ သ႕ေသာ ႏငငေရးလညကြကမားက မလြနဆန ႏ ငခ ၾကဘ မမ၏ တငးရငးသား ဘာသာစာေပမား သငၾကားရမည စေနေန႔ေရာကလာတငး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ကစၥမား ဝငလာသညဟဆ၍ ဘာသာစာေပအား အခန မေပးႏငေအာင ဖနတးျခငးမား ျဖစလာကာ စာသငႏစသာ ကနသြားေသာလညး မညသညတငးရငးသားမ သတ႕၏ ဘာသာစာေပမားက ေလလာသငယခရျခငး မရခၾကေပ။ တငးရငးဘာသာစာေပ ဆညးပးရမည အခြငအေရးမား ဆးရႈးခရသည။

နနးဟနႏြနး ဆရာျဖစသငတနးေကာငးၿပးသည ေနာကပငး လြငလငၿမ႕တြင ေကာငးဆရာမအျဖစႏင တာဝန စတင ထမးေဆာငခသည။ ေကာငးသေကာငးသား မားမ ဆရာမက ေလးစားၾကေသာလညး အဆငတ ဗမာ ေကာငးဆရာမားႏင ဝနထမးမားက ဆရာမနနးဟနႏြနးက တနးတမဆကဆဘ အမးမးအျပစရာ ခးႏမ ဆကဆ ခၾကသည။ ဆရာမနနးဟနႏြနးစတထတြင ဆရာျဖစ သငတနးေကာငးသဘဝက ကသ႔ပင ခြျခား ဆကဆမႈမား ႏင တငးရငးသားမားက သသာစြာျဖငတမး မသမသာျဖင တဖ ဖႏပျခငးခခရေသာ အေတြ႕အႀကမားႏင ေပါငးစပ ကာ ချပငးမႈမား တေန႔ထကတေန႔ ပတးပြားလာခသည။

ဤကသ႕သာ ဆကေနသြားမညဆပါက တစခခ လပမၿပး အဖမးခရဖြယရသညဟ ခစားလာရသညအျပင ကယလမးအတြက ဘာအကးမ မေဆာင႐ြကရေသးဘ အသတခရဖြယရသညဟ စတထတြင ႀကတမတခစားရငး တစခခ လပရန ဆးျဖတလကသည။ ၁၉၆၀ ခႏစ မတငခင ကတညးက ဆရာမနနးဟနႏြနးကသ႔ပင ကြနျပမခလ ေသာ ရမးလမးမားက “ညညြတေသာ ရမးျပညေတာ လနေရး တပမေတာ Shan United Revolutionary Army” က ဖြ႕စညးတညေထာငခ ၾကၿပး ပငလၿမ႕နယမအစ ရမးျပညနယတစခြငတြင ၎တပမေတာ၏ အမညေကာ ၾကားေနသည အခနလညး ျဖစပါသည။ ထ ႔ေၾကာင ဆရာမနနးဟနႏြနးသည သမ၏ တပညတစဥး၏ အက အညျဖင SURA အဖြ႕မ ဒ-ဥက႒ စဝကဏးစစတ႔ရရာ ဆႏငး႐ြာသ႕ ၁၉၇၉ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင သြားေရာကကာ ေတာခခသည။

ထအခနတြင အမးသမးစစသညျဖစခင၍ ေတာခ လာျခငးျဖစသညဟ SURA အဖြ႕မ ဒ-ဥက႒ စဝဂဏးစစ သရသညအခနတြင အလြနအၾသသြားခသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ထအခနအထ ေတာလနေရးနယေျမတြင ရ မးအမ းသမးစစသည မရ ခ ဖးေသးေသာေၾကာင ျဖစသည။

52

စာအပက အသးျပခၿပး အဂၤလပစာႏင သခၤာက ျမနမာ ေကာငးသးစာအပထမ သငခနးစာမားက ဘာသာျပန၍ အသးျပ သငၾကားပ႔ခေပးခပါသည။ ရမးသမငးကမ ဆရာ ခြနးဆင ေရးထားသည စာအပက အသးျပခသည။ ယခင ကဆလင ရမးစာ၊ ရမးသမငးအေၾကာငး တတသသ မားရားပါးခသည။ ျမနမာျပညထတြငလညး မကစပတ နားပတခခရသည။

၁၉၈၅ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင အငအားႀကးသည ရမးေတာလနေရး တပဖြ႕ ႏစဖြ႕ျဖစသည ဗလခပမးဟနး ဥးေဆာငေသာ SURA တပ ႏင ခြနဆာေခါငးေဆာငေသာ SUA တပ တ႔ ပးေပါငးၿပး MTA မႈငးတငးအာမ (ရမးျပညတပမေတာ)ျဖစလာခသည။ ယငးေနာကတြင ႏငငေရး အေျခအေနမား တစစ ေျပာငးလလာကာ အမးသမးစစ သညမား၏ အခနး က႑ သညလညး တျဖညးျဖညးႏင ေမးမနလာခသည။ ၁၉၉၆ ခ ႏစဥးပငးတြင ခြနဆာ လကနကခခစဥအခါက ဆရာမ မေမႏငသည အျဖစ အပကအေၾကာငးက ဤသ႔ ေျပာျပခပါသည။

“ခ ြ နဆာလကနကခလကေတာ ပန မ ငဆ ြ န ဌာနခပထက ေနရာအႏ ႔န ႔ ပနဂန႔ေကာမာရတ စာသငေကာငးထမာ ဗမာစစသားေတြန႔ ျပညေန ခတယ။ ေကာငးေရ႕က အလတငေပၚမာ လႊငထား တ ရမးအမးသားအလကခၿပး ဗမာက သတ႔အလ တငထားလကတယ။ အဒါက မနးမေဝးကျမငရတ ႐ြာသ႐ြာသားေတြန႔ ကေလးေတြက စတထခကၿပး ငၾကတယ။ သတ႔ပါးစပကေနလ ဝမးနညးတာေတြ၊ စတနာတာေတြ၊ မယႏငတာေတြ၊ မခခငတာေတြ၊ အမးမး ေရ႐ြတေနၾကတာကလညး ေတြ႕ခရပါ တယ။”

ထအခနတြင ႐ြာသားမားအားလး လႀကးေရာ၊ သတတသညကေလးပါ ဝမးနညးေၾကကြခရသည။ သတ႔ ရ႕ အနာဂတကၾကမၼာအတြက စးရမပပနခရၾကသည။ သတ႔တြင လကနကလညးမရေတာ။ ဗမာ တပသားမားက လညး တခါးမရ ဓါးမရဝငလာၿပး သတခငသညလက အခနမေရြး သတႏငသည။ ျပညသမား အားကးႏငသည ရမးျပည တပမေတာလ မရေတာသညအတြက ငေကြးၾက သည။ အခနသပမၾကာခေပ။ ႐ြာသားမား ႀကတငခန႕မနးထားခသညအတငး MTA ထနးခပခဖးသညေဒသေတြ တြင ဗမာစစသားမား ႐ြာထဝငလာၾကသည။ အစတြင အေျခအေနလာၾကညသညမလြ၍ ဘာမမလပခေသာ

ေရာကရေသာအခါ ကနးမာေရးဆရာမ ျဖစသည ဆရာမ နနးသနးေဌးထမ ကနးမာေရးဆငရာပညာမား၊ ေမြးကငးစ ကေလး ေစာငေရာကေရး ပညာမားႏင ေရးဥးသနာျပစ နညးပညာမားက ေလလာ သငယခရပါသည။

ထအခနအထ ‘ပနမငဆြန’ ဟ အမညရေသာ ဌာနခပတြင “နနးဟာန” ဟေခၚသည အမးသမးတပဖြ႕ မရေသးေပ။ ေနာကပငးတြင အမးသားစစသညမားႏင ရငေဘာငတနးႏငသည ရမးအမးသမးစစသညမား၏ တပဖြ႕က ဗဟဌာနခပမ ဖြ႕စညးေပးလကသညအတြက စတဝငစားၾကသညအမးသမးမား အမားအျပား ပါဝငလာ ၾကသည။

အမးသားမား ေရ႕တနးထြကေနခနတြင ဆရာမ ႏင အျခားအမးသမးစစသညမားက ကငးေစာငတာဝနယ ၾကသည။ တခါတရတြင အမးသမးစစသညတပဖြ႕က အမးသားမားနညးတ ေရ႕တနးထြကရသညမားလညး ရခသည။ ေနာကပငး အမးသမးစစသည မားလာ ေသာအခါ အပလငးႏင အမေထာငသညလငး ဟ၍ တပဖြ႕ (၂) ဖြ႕ခြ၍ ဖြ႕စညးခသည။ အမေထာငကသည အမးသမးစစသညမားက သတ႔၏မသားစ ရပတညေရး အတြက တာဝနယရသညအျပင ႐းလပငနးမား၊ လမႈေရး လပငနးမားတြငပါ တာဝနယ လပေဆာငရၿပး အပလငးမ အမးသမးမားမာမ ႐းလပငနးႏင ကနးမာေရးလပငနး မားတြင ပါဝင လပေဆာငၾကရသည။

၁၉၈၁ ခႏစခန႔မစ၍ ဗဟဌာနခပ၏ အပခပမႈ ေအာကတြငရေသာ ထငး- ျမနမာနယစပ ပနးလ႐ြာ၊

ဝနးဟန ၿ မ ႕ ၊ ဇငးမယခရငအနး ပနဂန ႔ေကာ႐ ြာရ အမးသားစာသငေကာငးတြင ေကာငးဆရာမအျဖစ တာဝနထမးေဆာငခသည။ ရမးစာေပသငၾကားရာတြင ရမးျပညနယအစးရေခတမ အသးျပခသည ရမးဖတ

53

လညး သတ႔အေပၚ ဘာမမလပႏငမနးသသြားၾကသည အခါ အမးသမးမားက စတင အႏငကငလာၾကသည၊ မဒနးကငမႈမား မားျပားလာၿပး ဓားျပတကခရျခငးမားႏင အသတခရျခငးမားလညး မၾကာခဏျဖစခသည။ လယယာ မားက မတရား သမးဆညးျခငးမားလညး ျဖစလာသည အတြက အခ႕႐ြာသရြာသားမား ထငးႏငငသ႔ ထြကေျပး ကာ ေ႐ႊ႕ေျပာငး အလပသမားမား အျဖစ သြားေရာက

အသကေမြးဝမးေၾကာငး ေနထငခၾကရသည။ တခ႕မာ သညးမခႏငသညအတြက ျမနမာတပမေတာႏင စစ အစးရက ေတာလနရန လကနကျပနလည စေဆာငး ေနသည စဝ႐ြကစစ၏ တပဖြ႕သ ႔ ဝငလကၾကသည။ ထအခနတြငလညး ဆရာမ နနးဟနႏြနးမ လအပသည ဆကသြယေရးကစၥ အရပရပတ႔တြင ပါဝငကညခပါသည။

ဆရာမနနးဟနႏြနးလညး ထငးႏငငတြငႏစေပါငးအေတာၾကာေနထငလာသည ရမးအမးသမး စစသည ေဟာငး တစေယာကအေနျဖင နးစပရာ ႐ြာသ႐ြာသားမားက ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာင႐ြကေရး အသငး SWAN- စြမး ၏ ကညပပးမႈျဖင ေကာငးစာသင ေပးျခငး၊ အခမေဆးကေပးျခငးမား၊ ကနးမာေရး ပညာေပး ျခငးမား ျပလပခပါသည။

“အခကမ အသကလႀကးၿပ။ ဒါေပမ ကမက ကယတငးျပညန႔ လမးက ကညႏငေသးတယ”

ဟ ေျပာပါသည။ စစသညေဟာငး ျဖစေသာလညး ယဥေကးမ ႈ ပ ငး ဆ ငရာ အေတြ႕အႀက မ ားကလညး မ းဆကသစမား သျမငလာေစရန လကဆငကမး ေပးေနသျဖစပါသည။

ဆရာမနနးဟနႏြနးသည စြမး ၏ ကညပပးမႈႏင ေတာလနေရးနယေျမ လြယေကာဝမး စစဌာနခပတြင

ဖ ြ ငလ စထားေသာ အမ းသား စာသငေကာငးတြ င ေကာငးအပဆရာမႀကးအျဖစ ၃ ႏစတတ တာဝနယ ခသည။ တစခနတညးတြငပင စစသညေတာ (သ႕) အမးသမးစစသညမား ဖြ႕စညးျခငးမားက သကဆငရာ ဌာနခပမ လႀကးမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကေပးခသည။ ေကာငးအပဆရာမႀကးတာဝနမ အနားယၿပးသညေနာက ယခအခနတြင အျခားေသာ လမႈေရးအသငးမားႏင အခါ အခြငသငၾကသကသ႔ ပါဝင ေဆာင႐ြကလကရသည။

“ဒလမ မလပရင ကမတ႔ ယဥေကးမႈဟာ ကမၻာေပၚ ကေန ေပာကကြယသြားပါလမမယ။ ဒါေၾကာင ကမတ႔ရ႕ကေလးေတြက ကယစာေပ၊ ယဥေကးမႈန႔ ကယသမငးေၾကာငးေတြက တတသနားလည လာေအာင သငျပေပးဖ႔ လကဆငကမးေပးဖ႔အထး လအပပါတယ။ သႀကၤန န႔ ႏစသစကးပြေတြမာ လႀကးသမေတြက ေျခေဆးလကေဆး ကနေတာ တတေအာင၊ ပြေတာရကအတြငးမာ ရးရာအတး အမႈတ အကေတြက ျပနလညသငျပေပးတာ၊ ေရးရးရာအစားအေသာက ခကျပတနညးေတြက ျပလပျပသၿပး တညခငး ေကြၽးေမြးတာ၊ ေရာငးခ ေပးတာေတြက အခါအခြငသငတငး ဥးေဆာင ဥး႐ြက လမးၫႊနေပးေနတယ”

ဟလညး ဆရာမနနးဟနႏြနး က ေျပာျပပါသည။

မေလာေသာဇြလ႔လဝရယစတဓါတရေသာ ဆရာမ နနးဟနႏြနးအား ေလးစားလက.......

(ထငးမဂၢဇငး “55 ป ขบวนการ กชาตไทใหญ” တြင ပါရေသာ ဆရာမနနးဟနႏြနးအေၾကာငး က နနးကမလနး မ တက႐ကဘာသာျပနထားျခငးျဖစသည။)

54

55

ppfyGJ'PfaMumifh BuHKawGUae&aom jynfolrsm;\ tajctaersm;

Photo credit to Nang Hseng Noung