the albanian in london 25th of october 2013

7/27/2019 The Albanian in London 25th of October 2013

1/24

VITI I 10 I BOTIMIT www.thealbanian.co.uk

[email protected] Tel: 02082169527LONDON 25 TETOR

Drgo para online*moneygram.co.uk

*Prnjlisttplotttarifavettransferimitninternetjulutemvizitonimoneygram.co.uk.MoneyGramInternationalLimitedshteautorizuardheekontrolluarngaAutoritetieShrbimitFinanciar.MoneyGramdheGlobijanmarka tMoneyGram.Tgjithamarkat etjerajan pronepronarvet tyreprkats.2012MoneyGram.Tgjitha tdrejtat erezervuara.

Pse shqiptart nukduhet t jen

n nj union me

serbt n Ballkan?

DOSSIER

SI PO SHKATRROHET FAMILJA

SHQIPTARE N BRITANI?

AUSTRIAKT N 1869:SHQIPTART MUND T

BHEN ZOT T RAJONITfaqe 18-19

I F C F30 Minerva Road,

London,

NW10 [email protected]

Tel:0208 961 8765

BESIM SAHATIU, KORIFE ISKENS TEATRORE DHEFILMIKE N KOSOV

faqe 17

faqe 4

AMBASADORIBERISHA

I PARAQETKREDENCIALET

PRESIDENTITT IRLANDS

PRKUJTOHET N LONDR10-VJETORI I LUMTURIMIT

T NN TEREZS

Shpresa Programme nis

nj projekt kundrdhuns n familje

faqe 14

KENI PATURNJE AKSIDENT?

KontaktoniGerhard Krasniqin ne

02088260920

EKLIPSII PAMUNDURI THE SUN

S

shpejti

SPECIALENGA BASHKIM METALIA

far mund t bsh q t promovosh paqe pr t gjith

botn? Shko n shtpi dhe duaje familjen tnde, - thotNna Tereza. E si mund t arrihet paqja njerzore mes

njerzve, pa qen dashuria n mes?! (vijon faqe 8-9)

Prononcohen shoqatatshqiptare n Britani

PRSE PRDORIMFJALN E HUAJ N VEND

T FJALS SHQIPE?! faqe 15


2/24

aktualitet www.facebook.com/thealbanian.co.uk faqe 2

DREJTOR: PETRIT KUANAKryeredaktor: BASHKIM METALIA

REDAKSIAAkil Koci, Daut Dauti,

Arben ManajEmanuel Bajra,Majlind GogeJeni Myftari,

Pranvera Smith,Blerim Ciroka,

Flori Slatina,Kastriot Dervishi,

Anila Hoxha,Fjoralba Hysa Pano

Web-design Shefdomi.com

www.thealbanian.co.uk [email protected]

Tel/fax:02082169527

Transportojm

Mallra dhe automjeteAngli-Shqiperi-Angli

SHERBIM I SHPEJTE DHE KORREKT .(PR SASI TE MEDHA MALLI VIJM

N VENDNDODHJEN TUAJ)EMAIL: [email protected]

Transportojmemallra dhe automjeteAngli-Shqiperi-Angli

Behar LleshiNa kontaktoni:

UK Mob: 07814 144616; Mob: 07737096299AL: 00355694421459

N Kishn e Apostujve t Shenjtn Pimlico, Londr, u mbajt njshrbes fetare e veant nprkujtim t prvjetorit t Lumturimit tNn Terezs. Mesha, e cila u kremtuan gjuhn shqipe dhe at angleze, u ud-hhoq nga Eminenca e Tij Kardinali bri-tanik Cormac Murphy OConnor dhe ubashkkremtua nga At Gary Walsh,prift kanadez i cili ka shrbyer dhjet

vjet n Shqipri.

T pranishm ishin Ambasadori i

Shqipris, z. Mal Berisha, Ambasadorii Kosovs, z. Lirim Greicevski, bashkat-dhetar t komunitetit katolik shqiptar nLondr, misionar t ndryshm t KishsKatolike q kan shrbyer pr vite t tran Shqipri, si dhe Misionaret eDashuris motrat e rregullit t NnTerezs.

N predikimin e tij, Kardinali OConnor

falenderoi popullin shqiptar pr kt fig-ur t shenjt q i ka dhn bots. Ai ku-jtoi nj nga episodet e jets s Nn

Terezs kur ajo e pyetur se si mendontetia dilte mban pr t ndihmuar milionafmij indian nga varfria, u prgjigj sedo ti ndihmonte nj nga nj. Kardinalisolli tek besimtart shqiptar mesazhinse gjrat e vogla mund t jen tepr trndsishme, dhe se e till sht n tvrtet edhe bashksia katolike shqiptaren Londr. Veprat e shqiptarve do ditn punn dhe familjet e tyre mund t pr-

cjellin t njejtn paqe e dashuri, t cilatNna e tyre e madhe i prcolli n tgjith botn.

At Gary Walsh, pas lutjes kushtuar

Nn Terezs, i dhuroi Ambasadorve tShqipris dhe Kosovs, si dhe Kardi-nalit oConnor qirinjt q prfaqsoninn Kish 10 vitet e lumturimit.

N prfundim t Meshs, n mjediset e

Kishs s Pimlico-s u zhvillua nj pritjeme besimtart shqiptar.

PRKUJTOHET N LONDR 10-VJETORI

I LUMTURIMIT T NN TEREZS


3/24

ONLINE S shpejti LIVE

TEL: 07833663234Sponsorizohet nga bizneset shqiptare n Londr

TRANSPORT MALLRASHANGLI-SHQIPERI-KOSOVE

SHERBIM I SHPEJTE DHE I SAKTE

NA KONTAKTONITEL:07737 597 000

07507 444 [email protected]


4/24


Ambasadori i Jashtzakonshm eFuqiplot, jorezident, i Republikss Shqipris n Irland, z. Mal

Berisha paraqiti letrat kredenciale tek Pres-identi i Irlands, Sh.T. z. Michael D. Hig-gins. Ceremonia u zhvillua n Dublin, nPallatin e Presidencs ras an Uachtrain,n pranin e Ministrit Alex White, me pr-faqsues t qeveris irlandeze dhe zyrtarvet lart t Presidencs e Ministris sPunve Jashtme.

Paraqitja e kredencialeve u shoqrua nga njceremonial i plot shtetror protokollar, me

ekzekutimin e himnit kombtar shqiptarnga Banda Ushtarake, me parad ushtarakedhe parakalim truproje nderi si dhe me njaudienc t veant private q Presidenti idha Ambasadorit.

Ambasadori Berisha i shprehu Presidentitirlandez ndjenjat e forta t miqsis q i

karakterizon t dy popujt si dhe e falenderoipr ndihmn q qeveria dhe populli irlandezi kan ofruar popullit shqiptar si n Shqipriashtu edhe n Kosov. N fjaln e tij Presi-denti nnvizoi faktin se ne jemi dy popuj tlasht, q prmendemi n skriptet e lashta.Ai pastaj u ndal tek roli i Presidencs skaluar irlandeze t Bashkimit Europian sidhe qndrimet pozitive t Irlands ndajproesit t integrimit t Shqipris drejt Eu-rops. Si nj mik i shqiptarve, theksoi ai,kam qen pran tyre n qytetin Galway dhekam ndihmuar n mbarvajtjen e shoqatsIrish Friends of Albania, duke nnvizuar

punn e mrekullueshme t br nga kjoshoqat n Shqipri dhe n Kosov pr tushrbyer njerzve n nevoj t thell.

Ambasadori Berisha e falenderoi Presi-dentin pr qndrimet e tij dhe t qeveris stij dhe i prcolli po ashtu urimet m t mirat Presidentit t Republiks s Shqipris z.

Bujar Nishani pr mbarvajtjen dhemirqnien e tij personale dhe t Irlands.Po ashtu ai theksoi dshirn pr t shkm-byer vizita zyrtare midis dy presidentve.Presidenti Higgins premtoi se do ta kon-sideronte seriozisht nj vizit zyrtare nTiran, n rastin m t par t mundshm.

Ambasadori Berisha i dhuroi Presi-dentit nj librth poezish, t prgati-tura enkas pr kt rast, t shkruaraprej vet Presidentit Higgins dhe tprkthyera n gjuhn shqipe nga poeti

shqiptaro-irlandez me banim nqytetin Galway, z. Ndrek Gjini. Vjer-shat ishin botuar m par n shtypinshqiptar. Presidenti e mirpriti ktdhurat duke e konsideruar nj vlert muar q i shtohet prkthimeve tveprave t tij n gjuh t ndryshme tbots.

AMBASADORI BERISHA I PARAQETKREDENCIALET PRESIDENTIT T IRLANDS

Aprbn lajm kur nj shqiptar i ardhur vetm pak para pak vitesh n Mbretrin e Bashkuar, si refug-

jat, pa ditur t thot as mirmngjesi apo kam uri, ka arritur n vetm pak vite t kthehet n

modelin e njeriut t suksesshm. N vetm pak vite ka arritur jo vetm t punsohet apo t punsoj

bashkatdhetart e tij , por t punsoj edhe britanikt...(pa harruar q jan shqiptar). Raste t tilla jan

vrtet t shumta dhe ne do t prpihemi q n do edicion t sjellim modele t tilla, duke besuar se do

t mund t realizojm nj nga dimensionet e misionit ton . Besojm se publikimi i profileve t tilla, do t

jet nj proces sinteze, q do t shndrrohen n nj fanar q ndriojn rrugn e drit-shkurtrve, atyre q

u ka humbur rruga n oborr, dhe q nuk mund t shohin jo m larg sesa nj der kazinoje apo tavolins

s kafeve t strzgjatura, ku bisedat nuk mbarojn asnjher, sidomos ato pr politikn. Jeni t lutur t

na sugjeroni shembuj dhe modele t suksesshm shqiptarsh n Britani.

THE ALBANIAN

[email protected]

Tel: 0208 216 9527

Udhtimi im


5/24

Ne kemi ne stafin tone shqiptare tespecializuar qe do tiu ndihmojnene momentin me te pare qe te na

kontakoni

Na kontaktoni dhekerkoni

GERHARD Krasniqin

Jemi te specializuar per demtimet personale (Personal Injury)

Nga e hena ne te shtuneTe dielen pushimMob: Xhuma: 07534146929

Mob: Xhem07788822491


6/24


7/24

I prshtatshm pr ttransferuar para online

0800 026 0535

g jat g jith

kohs...

Hapur

Parat tuaja merren n Shqipri

dhe Kosov n vetm 10 minuta*

Drgoonline sot nmoneygram.co.uk*


8/24

NGA BASHKIM METALIA

far mund t bsh q t promovoshpaqe pr t gjith botn? Shko n shtpidhe duaje familjen tnde, - thot Nna

Tereza.E si mund t arrihet paqja

njerzore mes njerzve, pa qendashuria n mes?!Ajo dashuri q sublimon qllime t lartandjesish, vlerash dhe atributesh t qen-sishme njerzore.

T inkurajon fakti qprezenca e dashuris ka suksesin dhemirqenien familjare, nse do ta kon-sideronim kshtu si investim inkandesh-ent dhe t vrtet.Baza familjare sht larmi momenteshdhe peripecish q kurrsesi nuk duhet tdekurajohet nga ulje-ngritjet e herpash-ershme q rndom mund t pikasen.Familja nuk duron mosprfilljen, pa-prgjegjshmrin, mungesat me t gjithallojet e saj , mosbesimin; sepse krijonboshllk , t ara q mavijosin jetg-jatsin e saj e pr rezultat m e paktaq mund t thuhet , prve shthurjes,degradohet n rrnim t plot.Problemi i familjes dhe bazs s saj, prne shqiptart e Britanis sht prezu-muar, e marr me mend e thne mshqip, si nj referenc e ekuilibruar

shoqrore, t paktn deri tani. Mirposituata e saj nuk sht ashtu si proklam-ohet apo konsiderohet mirfilli e stabi-lizuar.Emigracioni dhe integraliteti i var-jushm i tij, nn suazat e t paprituravedhe prplasjeve t kulturave, ka ndikuargoxha shum n marrdhniet familjaren prgjithsi dhe familjes sonshqiptare n veanti.Nj refren jo i kndshm divorci iifteve qofshin t reja apo dhe t vjetra.sht marramendse lnia prapakrahve e fmijve me nj ose pa as-njrin prind .sht e qart s jeta jon personale shtzgjedhje dhe kurrsesi nuk mund tbjm gabime fatale pr t zgjedhurveset e kqija, pr tu br pre e tyre , as-sesi t lm mnjan pjesn m trndsishme t jets , familjen.Ndonse n munges t statistikave, portrendi sht sa i frikshm aq dhe ipakonceptueshm i ndarjeve mes ifteve

shqiptare ktu n kt ishull t pavar-sis dhe t drejtave demokratike.Arsyet e ktij fenomeni jan nga m in-trigueset apo ....nuk dihen!Insistojm hera-hers pr t investiguaraty- ktu se ka e on dhe detyron njfamilje m s shumti q t marr at

vendim, pra t ndarjes.Ku e kan vendin fmijt pas ksaj trag-jedie t gjall , t pamendt.Shqipria radhitet e 5-ta n Evrop prnumrin e divorce t ifteve , kurba e scils sht n rritje.Shkalla e divorcit n Angli dhe Uellssht m e ulta q nga viti 1974, sipasZyrs pr Statistikat Kombtare. N2009, kishte 113,949 divorce n Anglidhe Uells, 6.4% m pak se nj vit paratij. Si pas ktyre t dhnave, vitet e fun-dit, numri i divorceve ka rn, nga njshifr e lart prej 153,065 n 2003.

Kur shohim trendin n ulje t divorceven shkall kombtare, kuptojm se hyjnn loj nj sr faktorsh si social, kul-turore ekonomik etj.Mirpo dhe pse n munges t nj sta-tistike t plot pr familjet me origjinshqiptare( de juro nuk kemi statistika tsakta), de fakto kto jan n shkall tlart, me nj kurb n rritje.Mund t jen dhe t rreme kto ndarje,mbase po(arsye ekonomike)?!Ia vlen dhe t gzohesh ...pr momentin!Orvatemi pr t gjetur prgjigjet , dhegjithmon kemi ngelur n ato evazivet.Pyesim sociolog, psikolog, individq merren me shtje sociale dheevaziteti ska t sosur sepse nuk ka tdhna qoft n numr ashtu dhe nshkaqet q ojn n ndarje.Nuk sht fundi i bots ; por familja ,ifti, fmija si mund ta plotsojn njri-tjetrin, nse nuk glojn s bashkubrenda mureve t shtpis.Ne ndrkoh ju drejtuam disa prejshoqatave shqiptare q merren direkt mekomunitetin , pse jo kan dhe projektepr tu marr me situata dhe shtje t

tilla.I pyetm pr shkaqet dhe pasojat dhefar mund t ofrojn n zbardhjen ,zgjidhjen e ktij fenomeni t kon-sideruar.M posht jan prgjigjet n vijimsipse jo dhe mbshtetjen q ofrojn ,bashkangjitur me mesazhet; t dashurlexues ju takon juve t gjykonishqetsimin tim , n krkim t prgjigjes!


Si po shkatrrohet familja shqiptare n BritaniFamilja shqiptare prtej nj realiteti

"NENE TEREZA" ALBANIANCOMMUNITY IN UK

Zakonisht jan shum kombinime fak-torsh q kontribuojn n divorc, dhefamiljet shqiptare nuk prjashtohen ngakto shkaqe megjithse duhet cekur qsituatat varjojn. Mendojm q nj ngashkaqet sht ndryshimi i shoqris kune po jetojm. Ndrsa n Shqipri shtopinioni, familja, fmijt gjendja finan-ciare q n nj fare mnyre kushtzonshum familje nga zgjedhja e divorcit

ktu n UK sht ndryshe. Si edhe jue dine nse gruaja ktu divorcohet ajomerr shtpin (Counsil flat), fmijt dhendihma t mjaftueshme gj q n njfare mnyre sht lehtsi pr cilindopartner. Kjo siguri ka br q grat dheburrat t mos tolerojn me gjera qendryshe n Shqipri do ti kishintoleruar,e dyta sht gjithashtu edhendrgjegjsimi/njohuria sidomos nfamiljet ku ekziston dhuna. Shum vetae kan kuptuar q dhuna ndikon shumnegativisht tek fmijt por edhe tek atavet. Kt aspekt po ashtu nuk e lejon

shoqria angleze e sidomos shkollat kukta fmij ndrgjegjsohen do dite.Frika e social servicit, marrja e kalama-jve shton edhe m shum frikn tekprindi q sht duke u dhunuar. prsa uprket faktorve aty do t thonim q sine do shoqri hyjn tradhtiabashkshortore, bixhozi, xhelozia,moskomunikimi qe vijn nga ndryshimii vendit ku ne po jetojm. duhet pranuar

qe veprimet e shum shqiptareve neAngli jan br m shum prparimtareose m mir moskokarse ndaj atyrevlerave familjare q ata jan edukuar.duhet gjithashtu prmendur q shummartesa q jan br me ndrmjetsiktu kan prfunduar pasi partneret nuke kan dashur njri-tjetrin ose thjesht kaqen bileta pr te ardhur ne Angli. Di-vorci sht nj teme shume e ndrthururdhe ndoshta pr kto pyetje qe pyesniduhet ndrmarr ndonj projekt qefamiljaret e divorcuar te shprehin arsyet

e tyre.

Fmijt jan ata q gjithmon do te vua-jn nga ndarja e familjes. Impakti shtshume i madh, sidomos tek fmijt qjan n nj mosh madhore. Megjithatshum prindr nuk jan tndrgjegjshm pr vuajtjet dhe traumatq krijojn tek fmijt e tyre. Disafmij do t vuajn n heshtje dheshfaqin pasoja me von , disa fmij tre-gojn agresivitet t menjhershme gjq ndikon me sjelljen e tyre n shkollae n familje. Ne nuk kemi t dhna se

aktiviteti yn sht m shume i koncen-truar ne dhnien e msimit t gjuhsshqipe po si gjithmon ne bjm t pa-mundurn q t observojm dhe t kon-trollojm sjelljen e fmijve. Nuk kemindrhyr me ndonj familje po zakon-isht nse e dim qe fmija sht dukeprjetuar ndonj shqetsim ne si shoqateflasim me prindin dhe pyesim se simund ti ndihmojm duke sugjeruar

kshillime( counselling) ose terapi,megjithse kto situata kan qenshum t rralla: familjet shqiptare za-konisht jan shume private n aferat etyre familjare.Mesazhi yn tek prindrit:Tolerance dhe bashkpunim midis tyre,t mos harrojn nga kan ardhur dhe tmos harrojn vlerat tona familjare q nvite e kane humbur rendsin e tyre. Ataduhet t ndrgjegjsohen me pasojat qsjell divorci; shkatrrimi i familjes dhefmijve dhe te heqin dore nga zakonet

e keqe qe sjellin shkatrrimin e familjes.Megjithat po ashtu duhet t theksojmq edhe pse divorci duhet t jete hapi ifundit n asnj mnyr nuk duhet ttolerohet dhuna n familje qofte ajofizike dhe mentale dika qe ne mendo-jm se fatkeqsisht ekziston ne shumefamilje shqiptare.Si e kemi prmendur edhe me lart ktojan disa nga mendimet tona. Nj pro-jekt krkim zbulon m shum pr farju dhe ne duam t dim. Ky projektkrkim mund t zbuloje SHUME MESHUME dhe kjo mund t ndihmoje t

gjitha shoqatat n ndrmarrjen e njndihme m t prshtatshme pr familjete imlikuara dhe fmijve te tyre.Megjithse duhet te theksojm qe kysht nj territor sensitiv dhe i ndr-likuar pr vete faktin q familjetshqiptare i mbajn aferat e tyre private.Shpresoj qe ne nj fare mnyre ju kemindihmuar!


9/24

Dhuna n familje sht nj fenomen qprek t gjitha kulturat, nacionalitetedhe shtresat. sht nj realitet q kaekzistuar n t gjitha kohrat dhe vazhdon tshfaqet edhe sot n forma t ndryshme. Dherastet e raportuara kan qen ekstreme, deri nvrasje apo vetvrasje. Ne shqiptart e ndeshim

kt jo vetm nga lajmet q dgjojm do ditn vendin mm, por me sa duket sht njdhimbje q e kemi marr me vete kur kemiemigruar. Edhe ktu n Mbretrin e Bashkuar,n kt vend demokratik ku t drejtat e njeriutrespektohen si n asnj vend tjetr dhuna kaqen e pranishme n familjet tona. Porprezenca e organizatave t suksesshme si Sh-presa Programe ka luajtur gjithnj rol n pr-mirsimin e ktyre fenomeneve. N vazhdn eshum projekteve jemi informuar se sapo kanisur nj iniciativ e re pr t punuar n ktdrejtim me qllimin pr ta reduktuar nivelin edhuns dhe agresivitetit n komunitetin ton.Pr kt kemi realizuar nj bised me drejtuesite Shpresa Programe, pr t msuar m shumrreth ktij projekti.

Si lindi ideja e ktij projekti?

Ishte viti 2009 kur nj grua, t cils i kishim ofruarshrbimet e Shpress, u vra nga burri i saj, pasi ajoe divorcoi. Kjo gj na dshproi t gjithve, dhenga ana tjetr na vuri n lvizje pr t marr masaq raste t tilla t mos prsriten. Shpresa Pro-gramme duhej t vendoste se cili do t ishte roli i

saj kur n der ti trokasin grat q kan nevoj prndihm pr ti shptuar dhuns.Na vuri para prgjegjsis pr t

vepruar dhe punuar q t mund ti parandalojmngjarje te tilla. Pr mse dy vjet jan bn konsul-time, u ngrit nj grup pune i asistuar nga Punonjspr zhvillim i komunitetit z. Shptim Alimetaj. Atyu diskutuan dhe prpunuan mnyrat m t mira sesi Shpresa mund ta adresonte kt problem. Cilatdo t ishin synimet, dhe se si do te arriheshin aton mnyr q ne t kishim sa m pak agresivitetn komunitetin ton.

Nga kto takime ishte e qart q Shpresaduhej t punonte n bashkpunim me organizata

t specializuara n kt fush. Menduam q njnga kto organizata t punsonin nj punonjseshqiptare n radht e tyre, n mnyr t rrisnin in-formacionin rreth dhuns n familje. Kshtu do tndrgjegjsonin pr masat q duheshin marr dherolin q duhet t luaj secili n familje q t kemisa m pak dhun n jetn e prditshme. Ka qennj rrug e gjat dhe kemi br nj pun t madheq ky projekt t bhej realitet. Kemi siguruarfondet dhe kemi kontraktuar organizatn SolaceWomens Aid. Pr 2 vjet ky projekt do t bj tmundur prgatitjen me njohuri rreth dhuns nfamilje. Qllimi sht q t paktn 300 t rritur t

trajnohen pr tu ndrgjegjsuar rreth dhuns nfamilje, dhe t paktn 35 familje t marrin ndih-mn e duhur pr t zgjidhur konfliktet e dhuns.

Cilat mendoni se jan shkaqet q divorcet nfamiljet shqiptare, n Mbretrin e Bashkuar,po rriten?

Po sht e vrtet q numri i divorceve sa vjen erritet kudo n bot dhe kjo nuk prjashton as iftet

shqiptare. Shkaqet jan nga m t ndryshmet. Sig-urisht koht kan ndryshuar dhe sot iftet nuk rrinbashk vetm pr hir t zakonit, mentalitetit apotradits s vjetr. M par nuk mund t ohej nprmend q ifti t ndahej edhe nse mes tyre kishtekonflikte dhe dhun. Ndrsa sot edhe burrat edhegrat jan t informuar pr rndsin e cilsin nmarrdhnien e tyre. Sidomos kur bhet fjal pr

dhun, ky aspekt sa vjen e bhet m i pa-tolerueshm. E megjithat ka faktor t ndryshmq e stimulojn kt gjendje derisa vjen nj pikku ifti dorzohet. Shkak mund t bhet papunsiadhe pamundsia pr t menaxhuar situatn finan-ciare s bashku.

Gjithashtu duhet pasur parasysh sendryshimi i rolit t gruas n familje ka ndryshuarjo pak rolin burrin, dhe ky prbn nj disavantazhpr burrin, gj q mund t oj n debate dhe kon-flikte. Nga ana tjetr edukimi gruas dhembshtetja q ajo gjen n kt shoqri i japin asajm shum mundsi pr t krkuar t drejtat e saj.N kt mnyr kjo lvizje e gruas mund t sjellparehati dhe nxitje pr konflikt nga ana e burrit.

Gjithashtu duke jetuar n nj venddemokratik ku t drejtat e dokujt respektohen dheka ligje q t mbrojn e bjn gruan t ndihet me sigurt, por nga ana tjetr burri mund t ndiej qi ka ikur pushteti. Edhe pavarsia financiare luannj rol shum t madh n kt drejtim, sepseshum gra vendosin t rrin n nj martes tdhunshme pr shkak t varsis financiare. Por kurato e arrijn kt pavarsi e kan m t leht prt ikur nga dhuna. T gjitha kto ndryshime sjellinnj proces q kalon npr nj tranzicion t gjat, esi rrjedhim shum burra mund t gjejn ngushllim

te lojrat e fatit apo te alkooli. Kto dy faktor lu-ajn gjithashtu rol negativ n marrdhnien n iftdhe shpesh ojn n divorc.

Po fmijt si i prballojn kto situata ndarjejet prindrve t tyre?

N Mbretrin e Bashkuar ka studime t pafundmeq tregojn pr efektet negative q ka dhuna nefamilje. Pasoja q i vuajn jo vetm partnert porsidomos fmijt. Familja sht streha e par kufmija mson pr botn dhe jetn, e kur sheh q kyrealitet sht i dhunshm dhe i pasigurt ai ndihet ikrcnuar. Si rrjedhim aktivizon mekanizma

mbrojts q e bjn supervigjilent, e n ktmnyr mund t ndodh q n t ardhmen t pr-dor dhunn si mekanizm pr tu mbrojtur. Prm tepr, sa jan t vegjl teksa rriten n t tillambient mund t prballen me efekte negative tdhuns: si ato emocionale; Marrja e nj modeli tgabuar nga prindrit; Prfshirje n shoqri meprobleme t sjelljes; Rnie nga msimet apo prob-leme t ndryshme n shkoll. Munges tvetvlersimit dhe konfidencs etj.

Si drejtues t komunitetit far mesazhi i pr-cillni?

Shenjat e dhuns n familje jan t ndryshme:fizike, emocionale, seksuale dhe financiare.Ka raste q grat t cilat jan viktima t dhunsnuk jan t vetdijshme pr kt. Deri von kon-cepti i marrdhnies mes gruas dhe burrit ka qendominues nga burri. Grat ishin t edukuara n atmnyr q fjala e burrit ishte ligj dhe ai kishte tdrejt ndaj saj si ndaj nj prone. Sot, si rrjedhim ipuns q kan br projektet dhe lvizje t tilla nmbshtetje t t drejtave t grave, shum gjra

kan ndryshuar pr mir. Dhe mesazhi yn shtpr t promovuar nj lidhje t shndetshme n ift.Jo kundr burrave por pr ti ndrgjegjsuar gratedhe burrat se dhuna n familje nuk sjell asnj pr-fitim.

Dhuna n familje sht nj fenomen q

ne s bashku duhet t punojm q ta largojm, dhet rrisim n harmoni nj brez t shndetshm e tedukuar. Duke krijuar nj marrdhnie t harmon-ishme, sjell rezultate pozitive jo vetm n jetn egrave, por edhe t burrave gjithashtu e sidomos nat t fmijve t cilt jan gjenerata e t ardhmes.

Shpresa Programmenis nj projekt kundr

dhuns n familje

Faleminderit pr opinionet tona lidhur meproblemin e divorcit n familjet shqiptarene MB.Pike s pari sht mungesa e komunikimit midisburrit dhe gruas pr t gjetur gjuhn e prbashktdhe prgjegjsin e barabart qe kane pr mirr-ritjen e fmijve, duke filluar nga sjellja dhe ko-munikimi ne sy te fmijve te tyre qe duhet te jeteme edukate dhe kulture, sepse babai mund tesjelle shume te ardhura financiare, por mungonkomunikimi dhe mirkuptimi i iftit.

Se dyti n prgjegjsin financiare se si

i administrojn te ardhurat, sa sjellin dhe sa iuprgjigjen nevojave te familjes, pasi shume burrai prishin pr loja fati, t tjer me cigare dhealkool, kshtu q nuk ngelet gj pr fmijt dhepr familjen n trsi.

Se treti, por q sht edhe m e rnd-sishmja dhe q ka mundsi t jet n r ritje t di-vorceve t familjeve t reja sht disniveli qmund t ket ifti, pasi shum djem q jetojn nAngli po i marrin nuset nga vendet e tyre duke jupremtuar shume gjera dhe ato nga qejfi i Anglis,por ndoshta jo se u plqen burri, pranojn t mar-tohen, ktu vin dhe jan pa letra, pa te drejteshkolle dhe pune , nuk gjejn ato far

parashikonin, ose bnin jet m t mir n vendete tyre, ishin m t knaqura, kshtu pasi shohinLondrn, blejn ca fustane, dhe me von fillojnkontradiktat, t shpresojm te mos kemi divorcen kt pik.Se katrti problemet vjehrre dhe nuse sht nj

faktor tjetr, ndrhyrja me shume se sa duhet neshtjet e familjeve te reja.S fundi dhuna n familje, akoma ka burra qe ql-lojn grat e tyre dhe aq me keq ne sy t fmijve,qofshin kta te rritur apo adoleshente.

Ata q i vuajn m shum kto ndarjejan fmijt, duke ndikuar n ann psikologjike,emocionale, fizike, shoqrore.

Mesazhi yn sht t forcojm familjenme komunikim dhe gjuh t prbashkt midisburrit dhe gruas,t forcojm familjen ne ktopika:

T ndjejm prgjegjsin e prbashkt,

morale, edukuese, financiare ne rritjen dheedukimin e fmijve tanT suportojme burri gruan dhe anasjelltas gruajaburrin n situata t vshtira qe mund t kalojn.Ti jepet shansi i 2 apo i 3 bashkshortit apobashkshortes pr t mbajtur familjen te bashkuardhe solide.

Dr Zamira RuspiChair - MotherTeresa Alban-ian Union


MOTHER TERESAALBANIAN UNION


10/24


NGA GENC DRINI

Nj karikatur e prsosur niden e vet n nj revistshqiptare t v.1920, e paraqetkryeministrin e Shqipris kohs,

Turhan Pashn t prulur deri n tokpor duke thn plot gzim HajrHaber nga Roma! Nj sarkazm pr tdhe qeverin e tij e cila qe futur thell em thell nn vartsin e shtetit dhe tpolitiks italiane duke shkatrruar rndinteresat dhe integritetin e shtetit shqip-tar.

Qeveria e Turhan Pashs, nukkishte ide, nuk kishte vullnet, nuk kishteforc, t kundrshtonte presionin italjan.Me disa profesionist t shterur nkrye nuk e ndjente forcn e madhe tshqiptarve dhe duket pazotsin e vet e

projektonte mbi shqiptart duke shkarn nj politik anti kombtare . fardohaber-lajm apo urdhr q vinte ngaRoma pr t do sillte vetm hajr,sillte vetm t mira...hajr, hajr habernga Roma...!

E Italia n kt kohkaprdisej ushtarakisht n Vlorn epushtuar dhe Shqiprin e kishte futurthell nn hyqmin e vet! Kongresi iLushnjes e theu at linj nnshtrimi, rr-zoi qeverin e Turhan Pashs, ngritishqiptart q i luftuan italiant dhe i

hodhn jashte dhe t gjith shqiptartthan me t drejt pr vete, pr gjithbotn shqiptare n Ballkan dhe prBotn Lajm shum i mir ngaShqipria, lajm shum i mir pr shqip-tart! Po me 8 nntor 1941 pas habereveq filluan t vinin tashm nga veri lindjau krijua nj krisje, u krijua PKSH dhe jaku drejtuesit e asaj partije komunisteshqiptare nisn t thrisnin hajr, po pakndryshe- Hajr apo dobro haber ngaBeogradi, hajr apo harasho haber ngaMoska .

Sipas ktyre urdhr- habereve

sllave q si e tregoj historia qen t pamshirshme pr shqiptart, nj pjes eshqiptarve q i pasonin u urdhruan tzbraznin pa mshir me vite e vitepushkt vrastare kundr vllezrve ttyre shqiptarve nacionalist, e m paskundr kujdo q mundn. Ato haberekrijuan nj tradit vrastare t shqiptarveq vijoi sistematikisht n Shqiprin so-cialiste edhe pas viteve 1960 deri nvitin 1992.

Periudh kjo gjat s cils ko-munistt shqiptar vazhduan t shanine shalonin pa pushim Perndimin, pokur pr hir t gjeopolitiks po rrinin npaq sepse ishin marr n mbrojtjepikrisht nga Perndimi. Ndrsa nKosov misionin shqiptar vrass po ekryenin me zell t prkryer vet sllavthaber drguesit, kuptohet dhe me ndih-mn e vyer t internacionalisteve shqip-tar brnda Kosovs pa munguar dhendihma e shqiptarve internacionalistt Shqipris.

Koh t vshtira. Viti 1992erdhi demokracia, dhe m n fund iudrejtuam Europs, por drejtuesit politik

shqiptar n Ballkan, nga t dy kraht,ca nga vshtirsit, ca nga qefo-filit, pom shum nga babzia pr pushtet pritndhe presin dhe habere t dyshimta. Mevite n vazhdimsi morn nj vargHajrhaberesh disa mjaft t rndasepse kundr interesave shqiptare, ngaAthina. Dhe kulmin e shkaktoi haberitragjik q solli vitin barbar 1997.

Po t pa priturat pr shqiptartnuk paskrkan ende t mbaruar dhe ja

ku kt vjesht po dgjojn t shastisurpolitikant q nisn e po thrasin-Hajrhaber nga Beogradi, dhe rnqethenashtu si dikur nga thirja e 1941- shit eardhur po nga i njjti bosht. Ky haber ifundit i sajuar nga nj diplomaci e hes-htur, i pjekur n Beograd, dhe i prcjel-lur nprmes Malit t Zi, propozonkrijimin n at hapsir ballkanike q sapak vite m par filluan ta shohin tizoluar nga gjith Ballkani dhe e quajtn

Ballkani Perndimor, t nj llojunioni t uditshm t shteteve tsllavve t Ballkanit ende t painkuadruar n BE, ku t rraseshin ngushtdhe t gjith copat e shqiptarve kudo qndodhen.

Nj ide e zymt kjo q pr -piqet tua ngrij buzqeshjen optimisteatyre shqiptarve q mendojn se kysht shekulli i shqiptarve ngaqKosova e Pavarur dhe disa t drejta nMaqedoni i nxiti t besojn kshtu. Nukmund t mos e kuptojn tashm se ktoarritje jan ende t pa mjaftueshme.

Jemi vetm n fazn e copave shqiptareq sot jan shum t pa fuqishme dhe in-feriore para fqinjve, dhe nuk mund tarrijn kurr t zhvillojn aq energji sata bjn shekullin t punoj pr shqip-tart. Edhe m keq akoma nse dofuteshin qoft dhe si eksperiment n atunion heterogjen ballkano perndi-mor, do shkrmoqeshin t manipuluarnga qendra serbe me kohezion shumm t madh. Vetm duke u prpjekur prt veuar shqiptart dhe ngujuar ata ncopa shtetesh dhe duke u futur n mes

tyre serbt ruajn dhe prjetsojn nfavor t tyre disbalancn.Pjest e t njjtit komb n rast

se nuk shkojn drejt bashkimit shkojndrejt rrnimit. Po t ishte pr copa le trrinin gjermant n dy copa madje tmdhaja si ishin, dhe n BE, por jo,bn gjithka dhe u bashkuan dhe ja kujan sot. Bashkimi bn fuqin dhe jocopzimi. Ndrsa dhe saldimi jo i natyr-shm i materialeve t ndryshme, tejet

mos prputhse e refraktare ndaj njratjetrs...on vetm n shprthim.

Sidoqoft shekulli sht i t tgjithve, po do t jet dhe pr shqiptartvetm e vetm nse gjith shqiptart nBallkan do organizohen, do vendosinnj strategji kombtare, do farktojn tnjjtn mendsi, do t krijojn kohezion,do ndrthurin ekonomin si nj tvetme, do t bjn politik unike, dheveanrisht kur t gjejn shtete partner

q shohin interes n Bashkimin Komb-tar t shqiptarve, dhe kshtu t punohetpr t shkuar drejt ati bashkimi. Paralel-isht t punohet dhe pr tu integruar di-rekt e n BE, aty ku do futen edhefqinjt ballkanik, nj rrug e nisur prt gjith, dhe kjo e mbyll ciklin e inte-grimeve europiane pr Ballkanin dhe qsht i vetmi integrim bashkim q sjellstabilitetin n Ballkan, i vetmi integrimku t gjith shtetet ballkanike mund tgjinden n fqinjsi t mir. Po mbi tgjitha do jet shekulli i shqiptarve nseshqiptart e organizuar do lvizin dhe dot ushtrojn presion t pa ndrprer ndajt gjith atyre q bhen penges nrrugn ton.

Kryesisht kundr politikaveekspansiv t Beogradit e t tjerve nBallkan q duam apo s duam arrijn tgjejn shteg dhe t prpunohen edhe nBE si politika prafruese, ose si politikaq arrijn t harmonizohen me nevojat estratagjemave europiane, t prko-hshme apo afat gjata.

Ja ku na vjen dhe prej andej iprsritur i njjti mesazh-haber

beogradas pr politikant shqiptar nTiran, Prishtin dhe Shkup, nj pjes et cilve t prkulur plot respekt eu-ropian e dgjuan a se dgjuan haberin,menjher filluan t thrrasin Hajrhaber nga komisioneri Fyle n Bruksel.Shqiptart q n kto pak vite sapomorn prkrahjen e madhe t jashtza-konshme t fuqive PerndimoreSHBA, MB, dhe t shteteve t BE,veanrisht n Kosov, si dhe n Maqe-

doni, mbshtetje pr Shqiprin nNATO dhe nxitje pr n BE, ndjehen tshokuar nga ky sinjal i dyfisht eu-ropian.

Jo pa arsyetim kujtojn njshekull t tr sherr haberesh t egrat ardhura prvese nga Lindja edhe ngaPerndimi nprmes s cilave sllavt uagrabitn shqiptarve mbi gjysmn e ter-ritoreve n Kosov, n Shqiprin Lin-dore n Maqedoni dhe grekt nj pjes

t madhe n jug, amrin, dhe kjo mebekimin e diplomacis s Europs.Edhe pas 1944 shit Perndimi i braktisishqiptart pr gjysm shekulli drejt lind-jes komuniste nn hijen e errt lindorediktatoriale.

Kshtu edhe haberi i sotm qprpiqet ti shtyj shqiptart drejt nj farunioni, nj far Jugosllavie t re tfardo forme, futet n listn e sherrhabereve tejet t rrezikshme me pasojanegative t do niveli pr shqiptart.Edhe para vitit 1944, edhe m pas, edhepas vitit 1990 nuk kan munguar t vin

gjithfar habere unionesh drejt jugut edrejt veriut, dhe as kan pr t munguar.Klasa politike shqiptare n Ballkanduhet t shmang at pjes t vet q prfat t keq, e zvetnuar dhe e kapur keqnga korrupsioni rrshqet dhe sht e pazoja t mbroj interesat kombtare. Pr-fundimisht ajo vet duhet t prpunojLajme t mira bashkuese ndrshqiptare, ndryshe do t ballafaqohetme shqiptart q nuk jan dele pr t ikapur pr bishti dhe rras n vathn eekspansionit dhe t interesave sllave.

Nuk ka haber q mund ti lviz e ti de-tyroj shqiptart t rrshqasin n vorbul-ln e ktij orteku shthurjeje,shprndarjeje kombtare dhe kaosi total.Eci pr disa vite ajo Jugosllavi Pasisllavt

Pas lufts s Dyt Botroresllavt ri rrmbyen tokat shqiptare, prapme konsensusin e Europs e cila si pagj t keq e hngri fjaln dhe nuk re-spektoi t drejtn e vetvendosjes s

popujve q e kishte shpallur vet meKartn e Atlantikut. Eci dhe disa vite ajo

Jugosllavi dhe serbt vijuan spastrimine shqiptarve, po Jugosllavia nuk e patit gjat. Rrnimi i saj f illoi me ngritjene shqiptarve n v.1981 dhe rroposja ierdhi nga luftat barbare pr dominim qnisn serbt.

Erdhi shprbrja dhe krijimi ishteteve t pavarura. Shqiptart luftuandhe t prkrahur nga SH.B.A. dheshtetet e BE me NATO-n, u shkputnnga Serbia dhe Kuvendi i Kosovs sh-palli me 17 shkurt 2008 shtetin ePavarur t Kosovs. N v. 2001 shqip-

tart e Maqedonis luftuan fort po prnj mori shkaqesh nuk arritn at q uarrit n Kosov, por shum m pak. Pornga gjith kjo sag e egr Ballkanikeluftash t serbve pr hegjemoni, ajo qt befason sot sht energjia e pa shter-rshme ekspansive e tyre. Megjithhumbjet q patn nuk i dorzuan lehtambiciet dhe iu futn menjher ideimitt planeve t reja pr ridominim n Bal-lkan.

Ky sht tipar thelbsor i njklase politike t formuar mir si nj in-stitucion formal dhe i pa rrzueshm, q

as fluturon apo e humb torruan nga fi-toret, dhe as q shprishet e humb torruannga humbjet. Ka mbshtetjen e haptdhe t fort nga institucioni kishtar au-toqefal serb. Pr t realizuar srishtpiksynimet e veta strategjike serbe kjoklas politike si sizifi ia rifillon nga epara,. Bjn bilancin, luftuan egrsishtdhe fituan apsira n Bosnje, por Kroaciadhe Sllovenia ju ikn nga duart dhe mpas kaluan dhe u futn n BE. E kuptuan

Pse shqiptart nuk duhet t jenn nj union me serbt n Ballkan?

Rruga e vetme eShqipris, Kosovs,gjith shqiptarve shtintegrimi direkt e nBE. Dhe futja e vendeve

t tjera t Ballkanit, siMali i Zi, Bosnje Heze-govina, Serbia, Maqe-donia, direkt n BE eplotson BE me hap-sirn e vet juglindoredhe vetm athermund t flisnim prdemokratizim t arrir

t ktyre katr vendevet fundit. Struktura eu-ropiane gjithprfshirsesht e vetmja q qet-son ujrat dhe paqsonrajonin. do organizimtjetr q mund timagjinohet pr tu kri-juar n mes ktyre

shteteve si ur ndih-msee ndrmjetme, dot sillte gnjim t thelln njerzit, me sigurinj konfuzion t rrezik-shm dhe shkatr-rimin


11/24


se tash pr tash me ta nuk mund tmerren dot, t....shohim m von...Kosova prfundimisht u b e pavarur.Mund t thon t tjer kshtu po joserbt.

Ish ministri i jashtm i Ser-bis Drashkovi n nj stad m t her-shm zhvillimesh, pak vite n njintervist m par shprthej furishm

kundr termit prfundimtar lidhur mepavarsin e Kosovs, sepse e shihte siprcaktim frenues pr vrullin serb- dhelshoj deklaratn solemne: vetmvdekja paraqet statusin prfundimtar!,duke e kuptuar historin si nj proces qprodhohet n t gjitha drejtimet, pra dheme kthim s prapthi n nj gjendje t mparshme. Mesazh pr duar t lira nvazhdimin e ekspansionit serb n Bal-lkan. Diplomacia serbe nisi menjhereksplorimin e ideve kompensuese. Simundsi i mbetej riafrimi me Maqe-donin dhe Malin e Zi, ku gjindet nj

sasi e madhe serbsh, q n ato shtetevazhdimisht lozin kalin e Trojs prSerbin. Prpiqen ta afrojn drejt ideunionitdhe Bosnje Herzegovinn q kabrnda Republikn Srbska dhe lot hap-tas po t njjtin rol t kalit t Trojs prBeogradin.

Nuk dihet si mund t ja dalinaty kroatve dhe Kroacis. E m tej nukkuptohet si u shkon mendja serbve sesimund t pranojn boshnjakt jo serb,myslimant mbi t cilt serbt ushtruan

nj gjenocid t tmerrshm, problemet ernda etnike vazhdojn tu rrokullisen

npr kmb dhe zbulimi varreve t rejamasive t t afrmve u jep goditje tvazhdueshme. Grindje t pa fund etnikejan prezente dhe frenuese n parla-mentin e BH. E megjithat serbt nukpyesin, provojn. Shpresojn t prfito-jn nga konfuzioni dhe vshtirs it nMaqedoni, dhe t prlajn dhe at shtetn union bashk me gjith shqiptartaty.

Supozojn se dhe vet poli-tikant sllav t Maqedonis mund t

prfitonin sepse do t ndihmoheshin ngaserbt pr t dominuar mbi shqiptart. Ja

dhe radha e Kosovs. Shqiptart eKosovs q po ashtu ballafaqohen mepresionin agresiv t pakicave serbe dhet Serbis duhen futur pa tjetr dhe parat tjerve n union . Kshtu shvleft-sohet nj her e mir lufta pr pavarsie br nga shqiptart, shvleftsohetpavarsia e arritur dhe e ashtu quejturaRepublika e Kosovs, e ja ku serbt fi-tojn me diplomaci at q kan q kanhumbur me luft! Po ajo q bn difer-encn spikatse me nj cop t ish Ju-

gosllavis, sht se m n fund edheShqipria do t prlahej nse do arrihejunioni i ashtuquajtur Ballkan Perndi-mor. T gjith n nj lloj Jugosllavie tre ku do t kishte 6 shtete (si 6 repub-likat dikur) dhe nj Republik t madheprfshirse, unioni dhe nj parlamentt madh.

E me kt diplomacia serbe

do arrinte kulmin. Unioni shans ijashtzakonshm pr t plotsuar ndrnvjetr serbe pr t futur disi t gjithshqiptart n vathn e disiplinuar ngabarinjt e vet serb. Dhe elits politikedhe dipomacis shqiptare n Ballkan sisukses do ti mbetej vetm, e vetmbishti nn shal. Por udit nuk mbaro-jn ktu, paska dhe rrethe t caktuara tpolitiks n shtetet e BE, q eksperi-mentet mbi kurrizin e vendeve tjera iquajn politik, dhe prandaj e plqejnkt ide.

Nuk shqetsohen aspak q

pak vite m par kta profesionist-barij t armatosur serb bn krime ttmerrshme dhe gjenocid t llahtarshmmbi shqiptart dhe gjith popujt e Bal-lkanit. Nuk shqetsohen aspak seeksperimenti i ri i len krejt pa zgjidhurproblemet n Ballkan dhe nuk shqetso-hen aspak nse ky eksperiment i ri onprsri n t njjtin rezultat t dikur-shm, n nj shkatrrim a luft t re nBallkan. Europa vet e ndjen veten tmbrojtur. Por kuptohet qart se me ann

e eksperimentit union serbt dheprkrahsit e tyre arrijn nje synimshum t qart, frenojn arritjet e mdhat shqiptarve n kto vite, frenojn en-ergjit bashkuese dhe kohezionin e pen-guar po q ka rifilluar t prtrihet dheforcohet n mes shqiptarve n Ballkan.

Prandaj i orientojn shqip-tart duke i nisur drejt shum qendrave.

I shkpusin nga synimi pr BashkimKombtar, i shkpusin qoft dhe nga re-alizimi i nj union-bashkimi n mes tyrepara se t hyjn n BE dhe kjo padyshim shtyn n shprishje t shqiptarven Ballkan. I largojn nga synimistrategjik i pa tjetersueshem, Integrimin BE dhe i bjn t shohin drejtBeogradit. Po vet BE prball situatavet lkundura t brendshme ekonomikopolitike, a mos sheh n kt lvizje njfitim kohe dhe shtyn pr m larg inte-grimin e ktyre vendeve n BE..? Njrezultat shum i rrezikshm tejet alar-

mues pr shqiptart, nj kurth me pa-soja t pa pritura.

Ata prfaqsues t klassdrejtuese politike shqiptare n gjith ra-jonin q jan ushqyer me pragmatizmkonformist dhe do t pranonin at farunioni, do tregonin se jan kthyer ndele politike moderne, n plastelina qmodelohen leht nga gjithfarHaberesh t mdha nga Jasht..!

(vijon)


12/24

I F C F

www.ifcf.co.uk [email protected]


13/24

I F C F30 Minerva Road,

London,NW10 6HJ

www.ifcf.co.uk [email protected]

opinion www facebook com/thealbanian co uk faqe 14


14/24

opinion www.facebook.com/thealbanian.co.uk faqe 14

PROF. DR. SC. AKIL MARK KOCI

Parathnie

Regjisorin e mirnjohur tKosovs Besim Sahatiun e kamkonsideruar dhe e konsideroj sinj korif t skens teatrore, televizivedhe filmike, sepse fuqia krijuese dhe un-i empirik i mirdallueshm kan ngjizurnj antinom t Orfeut me Prometeun, sidy forca kundrvnse, me synimin prt shprehur n artin e vet, pra n film,teatr dhe televizion, unitetin e

kundrthnieve n konceptet regjisori-ale, ka nnkupton sfern e paarritur tidealit estetik, pse jo edhe artistik,pavarsisht se idealja n art sht e lid-hur ngusht me kndin nga i cili kqyret.Arti, thon filozoft, vepron me percep-time dhe afekte, mbi nj plan t kom-pozimit me figura estetike. Ai niset ngasensualizmi materialist i njohjes n tra-jtimin e s bukurs, s madhrishmes,shijes estetike etj.

Nga ky kndvshtrim duhettrajtuar edhe puna e madhe q ka brky regjisor i shquar e kt mund ta gje-jm m gjersisht n librin e shkruar ngaakademiku shqiptar Kopi Kyyku, autori nj numri t madh veprash letrare,gjuhsore e historike, t shkruara nshqip e n gjuh t huaja. Kt vepr au-tori e ka prgatitur posarisht dhe po eboton n prag t prvjetorit t shtat tvdekjes s korifeut Besim Sahatiu.sht nj libr i shkruar me ngrohtsi,me gjuh t pastr, stil t rrjedhshm esidomos me plot vrtetsi. Si soditje, sireflektim dhe komunikim sht i pafund,aq sa ngjason me nj refren t madh e t

fuqishm, si metamorfoz e prjetshme,si kng e universeve, si nj qenie ndi-jimi q nuk shter, si nj muzik e knd-shme, q na sjell nj doktrin tmahnitshme, frymzuese, optimiste.

Ky libr, q po na jepet ndor n nj koh q regjisori yn ishquar nuk ndodhet fizikisht m midisnesh, por vazhdon t mbetet n mendjete n zemrat tona pr gjithka q la pas,paraqet nj kontribut t madh dhe mevler pr kulturn ton. Njkohsisht,atyre q nuk e kan njohur t madhinBesim Sahatiu, u jepet rasti q, prmes

ksaj vepre, ta mojn n vlern evrtet. E theksojm se nga ky materialletrar-artistik dhe njherazi shkencor,lexuesi mson shum pr veprimtarine Besim Sahatiut dhe, krahas faktit qprbn nderim t merituar, na krijonbindje t plot pr vlerat e shumta tbardit krijues Besim Sahatiu, veanr-isht pr kulturn e drams dhe t filmitshqiptar.

N fakt, vepra e akademikutKopi Kyyku sht mjaft e rndsishmeedhe ngaq vjen n nj koh kur tekste

t tilla pr krijuesit tan na mungojn.Para se t flasim m tutje pr librin,duhet thn se n krijimtarin artistikesot kemi botime dhe vepra q trajtojntema t llojllojshme, por n mesin e tyrekemi pak ose aspak botime monografikedhe autobiografike. Cilt jan shkaqet enj inkoherence t till?

Nse e mojm lart forcnkrijuese t artit, sht e pakuptueshmeq sot jemi t ballafaquar me nj non-

sens t ktij lloji. Nga ana tjetr, pa hyrpr t analizuar kto dukuri, mund tkonstatojm se zhvillimi i artit n tgjitha trojet shqiptare ka br hapa tvrullshm. Kjo lidhet ngusht dhe shp-jegohet, ndr t tjera, edhe me pr-parimin e shqiptarve, ka ndikonndjeshm n krijimin e unitetit kombtarn kt fush. N kt aspekt, nprgjithsi kemi vepra, q na prezanto-jn me sukses edhe jasht trojeveshqiptare, duke ndikuar fuqimisht nafirmimin e mbar kulturs son kom-btare.

N kto rrethana, shtrohet njpyetje me vend dhe pikrisht: pseskemi botime t tilla? Kemi shumprgjigje, pr t cilat mendojm se nuksht vendi ti prmendim. Do t prekimvetm se far veprash jan botuar prartin muzikor, kryesisht monografi dhe

autobiografi, natyrisht pr aq sa kemi di-jeni.M konkretisht, n Kosov kemi vetmnj botim monografik pr kompozitorinton t par, Lorenc Antonin, me titullJeta dhe vepra e Lorenc Antonit, q ekam shkruar un, ndrsa n Shqiprikan par dritn e botimit disa sosh: prkardinalin Mikel Koliqi, nga Gjon Si-moni; pr Prenk Jakovn, nga Spiro Ll.Kalemi; pr simfonizmin n muzikn eesk Zadejs, nga Klement M. Kole;pr Tish Dain, nga Marash Hajati; prNikolla Zoraqin, nga Zhani Ciko, dhe

disa t tjera. Prse nuk kemi asnj librpr regjisoret tan t drams? Do t ishtetepr sempliste t besohej se kjo shtbr me qllim, sepse interpretime dhepohime t tilla t diskutueshm e kanburimin, n mos tjetr, n kritere jo tdrejta, q i bjn jehon pyetjes: "... sae meritojn krijuesit tan q t kenmonografi pr punn e tyre". Gjithsesi,ajo q mund t thuhet pa ngurrim shtqndrimi nihilist, mohues, q jo rrall nakaplon. Gjithaq me vend sht t vemn dukje se studiuesit dhe hulumtuesit

q jan marr me fushat prkatse, padyshim e meritojn vmendjen ton, njbotim t posam pr secilin, q krijim-taria e tyre t njihet e t vlersohet ngabrezat q vijn.Si e vum n dukje m sipr, kto ditka dal nga shtypi libri m i ri iakademikut Kopi Kyyku, me titullNj jet pr ekranin dhe skenn (BesimSahatiu). Nga ana tjetr, vlen t thek-sojm se t rralla jan ato familje,

ba sh ksh or t

dhe pasardhs,q tregojn in-teresim pr kri-jimtarin e mt dashurit ttyre, si shtrasti me famil-jen e BesimSahatiut, kubash kshort jaBesa, djemt -Besniku dheBekimi, kanmarr nismn

q, me shpen-zimet e veta, tabotojn ktmonografi qmeriton tg j i t h a

lavdrimet. Themi t gjitha lavdrimetsepse askush nuk sht kujtuar ngakolegt regjisor dhe t tjer pr ti brBesim Sahatiut nj homazh t pr-masave t tilla. Ky qndrim na flet jovetm pr nj negligjenc, indiferen-tizm e shprfillje, por edhe prmunges respekti ndaj kolegut, i cili,krahas faktit q ka qen regjisori i parme studime t plota akademike t rangutevropian, por na ka ln trashgim vepradinjitoze.Si sht ndrmarr nisma pr shkrimine librit kushtuar t ndjerit Besim Sa-hatiu?N nj bised t rastit, ku kemi qen tpranishm akademiku Kopi Kyyku,Besnik dhe Bekim Sahatiu, si dhe un,ra fjala q, deri n ato aste, askush nukishte kujtuar q t merrte prsipr pr-gatitjen dhe botimin e nj monografie

pr regjisorin e njohur Besim Sahatiun.Pasi lexoi nj ese t prfshir n librin edyt timin, t titulluar Vibracionet e sh-pirtit shqiptar, akademiku KopiKyyku na u drejtua me kto fjal: Undo ta kisha shkruar nj monografi pr tndjerin Besim Sahatiu, nse m sig-uroni t dhnat e dokumentet e duhura,sepse kam shkruar e botuar mjaft t tilla,pra prvoja nuk m mungon.E, pra, fal ktij intelektuali poliedrik,sot lexuesi shqiptar po merr n dor njbotim q prmban shum elemente deritani t panjohura pr opinionin e gjer.

Sikurse e ka pohuar vet, autori shtprqendruar n momentet kye dhe nproblemet thelbsore t jets e t krijim-taris s begat t Besim Sahatiut. Librika gjithsej 30 nntituj dhe 156 faqe. Sizakonisht, prve Parathnies, ka edheshnimin N vend t hyrjes, ku, ndrt tjera, autori thot se "Reintegrimi naktualitetin e nj vepre parakuptonndrhyrjen, vlersimin edhe t historiss kulturs, si dhe pranin aktive e tprhershme t publikut n t, duke evn, me t drejt, fill pasktaj, theksin

n mungesn e nj kritike t thelluar evemas n mungesn e vmendjes ndajnj personaliteti me prmasat e BesimSahatiut, q, pr kontributin e shquarq ka dhn, ka merituar nj vlersimm serioz. M pas, autori thot se "har-resa", apo lnia n heshtje e nj krijuesisi Besimi, dashur e pa dashur sht barasme nj gjykim negativ pr t.Ky korpus i rrept i fjalve sht mjaftme vend, sepse puna me shtrirje t gjer

dhe arti i Besim Sahatiut, nnkuptojnguxim dhe shpirt novator n trajtimin esubjekteve prkatse, m fort n gjinite ekranit, por edhe t skens, ku Besimika qen i gjithpranishm, me kompe-tenc profesionale. N kt kontekst

vlen t prmendim se, megjith ndrhyr-jet e herahershme frenuese, Besimi, medurim e me kmbngulje i sht mbajturliris s shprehjes artistike, t msuar nnj rreth intelektualsh t zgjedhur nnj metropol, si ka qen dhe vazhdont jet Zagrebi, ku i ka kryer me shumsukses studimet e larta.Duke shfletuar dhe duke lexuar librin,kam konstatuar me knaqsi t madhese autori, duke shfrytzuar dokumente,kryesisht nga arkivi i familjes Sahatiu,ka prshkruar mjaft atribute, duke i sh-palosur me nivel t lart artistik, krahas

nj shumsie nuancash nga m t rafin-uarat q arrijn kulmin e prezantimit,duke filluar q nga puna krijuese e Bes-imit e deri te finalizimi i tyre, ikonkretizuar me Shprblime n Kosovdhe n Festivalet m t rndsishme, siFestivali i Filmit n Pul, n ish-Ju-gosllavin, dhe n veprimtari t tjera tksaj natyre. Vlersimet e merituarajan dshmi e faktit q n veprat eekranizuara apo t ngjitura n sken ngaBesimi, bashkveprojn, grshetohen,pleksen natyrshm e n harmoni tprkryer cilsia artistike, fuqia shpre-hse, intensiteti i mendimit regjisorial.ka tham m sipr, shpjegon edhe prit-jen me entusiazm q patn kur u pro-jektuan n ekranet e n skenat n Pezaro(Itali), Lisbon (Portugali), Bilbao(Spanj), Krakov (Poloni), Stamboll(Turqi), Damask (Siri), Tiran, Zagreb en shum vende t tjera t Evrops e tbots. Pjesmarrja e Besim Sahatiut mefilmat e paraqitura prmes Kosovafilm-it, ka br t mundur q veprat e tij tshfaqen n 35 festivale ndrkombtare,ku jan pritur nga publiku me po at nd-

jenj t ngroht si filmat e regjisorve tnjohur botror.Prmbajtja, konstruktet dhe elementetprbrse t realizimeve t Besim Sa-hatiut kan zgjuar sintagmn rrfimtarengaq jan pozicionuar jasht do diver-sioni dhe ndikimi negativ.Nga pikpamja stilistike, pr t shman-gur do monotoni t mundshme, autorika prdorur herahers thyerje e digre-sione, duke na e br tepr elegante e

trheqse paraqitjen hap pas hapi t mo-menteve nga m kryesoret t jets e tveprimtaris s Besimit, si regjisor iskens dhe i ekranit, si prkthyes, eseistdhe kritik arti.Paralelisht, autori vlerson aftsit,

karakterin e virtytet e shumta t Besimite, mbi t gjitha, shpirtin atdhetar enjherazi evropian. N aspektin teorik tteatrit dhe t filmit, autori vepron meimpulse t tjera n kontekstin e gjur-mimeve teorike brenda pr brenda ng-jarjeve, i nxitur nga shqetsimet qngjall saktsia e vizionit t artit t shtat.Ksisoj brendia, thelbi i situatave, de-prton n vetdijen e lexuesit, n rezo-nanc me deprtimin e elementveartistik t prdorur nga Besimi nmendjen e shpirtin e shikuesit, jo vetmsi koncept teorik, por edhe si prfytyrim,

si imagjinat artistike. Ktu kemiparasysh faktin q kt piksynim Bes-imi e ka pasur n qendr t vmendjesduke nisur me veprat e para e deri teveprat e fundit. Duke mos e idealizuar,fjala vjen, trimrin dhe heroizmin, pordinjitetin njerzor, gjithnj prmes artitfilmik, Besimi n fakt e ekzaltontrimrin dhe besn e fort shqiptareduke i kqyrur si reflekse shtytse meefekt t fuqishm pr receptuesin - spek-tatorin.T tilla mendime teorike t Besimitparaqesin tezat pr teatrin dhe kine-matografin ton t re. Si ve n dukjeautori, ato jan, sa t thella, gjithaq tlehta pr tu kuptuar dhe, po t studio-hen me kujdesin e vmendjen e mer-ituar, do t u shrbejn t gjith atyre qe zhvillojn veprimtarin n kto fushat artit, q ta ngren m lart nivelin pro-fesional dhe t shohin me optimizm eme qartsi prpara, drejt horizontesh tgjera.Homazhi q kjo vepr e akademikutKopi Kyyku i rezervon figurs sBesim Sahatiut, prbn dhe duhet

kqyrur si nj eveniment me rndsi tposame n jetn kulturore-artistike, jovetm kosovare, por edhembarshqiptare. Personalisht e faln-deroj nga zemra autorin q, me modestie me gatishmri shembullore, ma pranoisugjerimin q i bra pr t shkruar ktlibr me vlera pr mikun tim t paharuar,Besim Sahatiun, kt prfaqsues tdenj t artit e t kulturs sonmbarkombtare.

Besim Sahatiu, korife i skensteatrore dhe filmike n Kosov

Jeta dhe vepra e regjisorit t njohurshqiptar Besim Sahatiu shtprfshir n nj libr monografikq do t promovohet t dieln n Kine-man ABC n Prishtin.Libri Besim Sahatiu- Nj jet prekranin dhe skenn, i akademikutKopi Kyyku, sht prqndruar nmomentet kye dhe n problemet thel-bsore t jets dhe krijimtaris smjeshtrit t madh t ekranit dheskens.

Autori Kyyku ka shfry-tzuar dokumente dhe fotografi krye-sisht nga arkivi i familjes Sahatiu dheka prshkruar mjaft atribute duke fil-luar q nga puna krijuese e Sahatiutderi te shprblimet e ndryshme qkishte marr ai n fushn ndrkom-btare.Ky botim prmban shum elemente,deri tani t panjohura pr opinionin egjer ndrsa sht i ndar n 30 nnti-

tuj.Libri sht i shkruar m ngrohtsi megjuh t pastr e lakonike me stil trrjedhshm e plot vrtetsi. Sipas tijnga ky material lexuesi mson mshum pr veprimtarin e Besim Sa-

hatiut dhe krijon bindje t plot prvlerat e shumta krijuese t tij n fushne kulturs s filmit dhe t dramsshqiptare ka thn n parathnien elibrit, profesor dr. Akil Koci.

Akademiku Kopi Kyyku sht autori nj numri t madh t veprave letraregjuhsore e historike t shkruara nshqip dhe n gjuh t huaja.Kt veprautori e po e promovon me rastin eprvjetorit t tet t ndarjes nga jeta eBesim Sahatiu.Besim Sahatiu ka vdekur m 18 tetort vitit 2005 n Prishtin n moshn 70vjeare.Veprat e tij jan shfaqur n 35 festivalendrkombtare. Sahatiu sht gjyshii kngtares s mirnjohur me fambotrore Rita Ora, e cila suksesin epuns s saj ia ka atribuuar gjyshit tsaj.M mungon gjysh.... T dua shum...

Ti m br t besoj se kjo sht emundshme. Ti besove te un para seun vet t besoja n vetn time. T doRita Pita ! ka shkruar kngtarjashqiptare, fjalit e s cils jan vendo-sur n kopertinn e librit.



15/24

q

NGA SHEZAI RROKAJ

Integrimi i shoqris shqiptare nbotn globale sjell ipso facto njlarmi marrdhniesh komunikimishumplanshe, ndr t cilat, si rrjedhoj

e ksaj hapjeje, ato gjuhsore zn njvend t posam. N mnyr tprgjithshme, volendo dolendo edhegjuha hyn n nj marrdhnie krkes-ofert pr tiu prgjigjur nevojave tshoqris.

N mnyr t veant kjoduhet kuptuar se individt u drejtohenfjalve dhe strukturave t huaja n varsiedhe t nivelit individual t njohjes dhezotrimit aktiv a pasiv t gjuhs amtare.Krahas ksaj, qasjen gjuhsore ndaj shuajs e kushtzojn edhe nj sr fak-torsh psikologjik, pragmatik, etik e

shoqror, q shfaqen prmes ndjenjavet egocentrizmit, snobizmit, t ashtuqua-jturit prestigj a regjistr i lart komu-nikimi a kulturimi, q sjellin si efektkrijimin e nj distance a veimi ndrm-jet individve.

Fakt sht se n kt prballjemidis gjuhs s huaj dhe gjuhs amtarehyjn n loj si niveli vetdijes prgjuhn amtare dhe gjuhn e huaj, nganjra an, ashtu dhe utilitarizmi kontek-stual, rrethanor, nga ana tjetr.

Pr gjuhn shqipe ngjarjet eviteve 90 shnuan lvizje gjeopolitikedhe demografike, t cilat doemos do tkishin pasojat prkatse n fush tshqipes n trsi dhe t standardit t sajn veanti. Lvizja e brendshme gjuh-sore n arealin shqipfols eci krahastrysnis s gjuhve t huaja, kryesishtanglishtes. Kta faktor e kan vnshqipen n nj situat przierjeje gjuh-sore, ku konceptet klasike mbi dialek-tin, t folmen, sociolektin, gjithgjuhn,standardin, regjistrat e komunikimitkrkojn nj prkufizim t ri brenda are-alit gjuhsor shqipfols dhe ku marrd-

hniet midis tyre duhet t kundrohennga pikpamja e gjuhs n prdorim. Sidhe n raste t tjera, pr gjuh e popuj tndryshm n fazn e par t goditjesgjuhsore (p.sh. situata mbas Lufts sDyt Botrore me deprtimin eanglishtes n disa gjuh t Europsnprmjet zbatimit t planit Marshall),trysnia e gjuhs ardhse (n rastinkonkret t anglicizmave) sht m efort sesa aftsia qndrestare e gjuhspritse. Nga ana tjetr, kto dy parame-tra lvizin pozitivisht ose negativisht nfunksion t drejt me disa faktor, ndr

t cilt prmbledhtazi mund t pr-mendim:a) Frekuencn dhe forcn e trysnis sgjuhs ardhse, nga njra an, dhe tqndress s gjuhs pritse, nga anatjetr;b) kohzgjatjen e prballjes sndrsjell t tyre;c) synimin e folsve t gjuhveprkatse;d) shkalln e zotrimit t gjuhspritse nga folsit n gjith shtrirjene arealit gjuhsor;

e) nevojn shoqrore t gjuhs pritsepr lnd gjuhsore t gjuhs ardhsepr tiu prgjigjur krkesave tshoqris ndaj hapjes globale;f) nivelin e njsimit t standardit tgjuhs pritse pr t mnjanuar kako-fonin gjuhsore q krijohet midisktij t fundit dhe prurjeve dialek-tore, e t dyja bashk ndaj huazimeven ekspansion;g) prkujdesjen e institucioneve q

merren me msimin, pasurimin dheruajtjen e gjuhs, letrsis dhe t kul-turs kombtare etj.T gjith kta faktor veprojn, diku m

shum diku m pak, her t gjithbashk e her n mnyr t grupuar. Nndonj studim t veant ata meritojnt analizohen rast pas rasti dhekonkretisht lidhur me efektin e tyre mbigjuhn shqipe. Pa dashur t hyjm nkt analiz, sht fakt se, ashtu si edhen rastet pr gjuh t tjera, n periudhapolitiko-shoqrore kalimtare faktort qlidhen me trysnin jan dominues dhefaktort q lidhen me qndresn jan ntrheqje. N kt faz, folsit e gjuhs,t prballur me realitete t papritura, qveprojn me frekuenc t lart dhe q

lkundin status quo-n e tyre n kufijte mbijetess, nuk mund t ken vetdijet qet gjuhsore n mbrojtje t gjuhsamtare. Pragmatizmi pr mbijetes rritnevojn pr nj komunikim global util-itar q shtrihet prtej caqeve t idiomskombtare.

N kushtet e sotme tshoqris shqiptare trysnia e gjuhve tvendeve t fuqishme politikisht dheekonomikisht me t cilat jemi n kon-takt, sht shum e fuqishme. Kjo trysnisht e pashmangshme n fazat e para t

hapjes ndaj bots. Fjalt dhe strukturate huaja vrshojn nga t gjitha ant, aqsa t krijohet prshtypja se po ia marrinfrymn gjuhs. Mirpo, hap pas hapi,folsit do t fillojn t reagojn mevetdijen e vetmbrojtjes, do t shtien npun kujtesn e prbashkt pr tkrkuar brenda gjuhs q prdoringjegjset e tyre dhe, vetm kur bhet ipamundur zvendsimi, ather do tpranojn ti prdorin, duke ua nn-

shtruar sistemit t gjuhs s tyre. Sa mi plot t jet standardi i nj gjuhe ngapikpamja e gjithprfshirjes gjuhsoreaneknd dhe mass s folsve q e pr-

dorin, aq m shum rritet qndresa ndajtrysnis s huazimeve.sht e drejt t shqetsohemi

kur prdit vesht na dgjojn dhe sytna shohin prudnime t tilla n shtyp,si: kishin mundur t fitonin duke ap-likuar me emrin e firms (duke prdoruremrin e ndrmarrjes), amt do t disku-tohen n Athin (shtja ame do tdiskutohet), bj mjekun, bj msuesin(sht mjek, msues), konvertoj parat(kmbej), bord (kryesi, komision), in-tegritet (trsi), krucial (i qensishm),kredibilitet (besim), faz tranzicioni

(kalimtare), takoi Bush (Bushin), de-boles (dobsi), axhend (rend dite), de-militarizim (militarizim), handikap(penges, paaftsi), konfrontimi (bal-lafaqimi), Aa! (), Aha (h), bla-bla-bla (llaka-llaka, drr-drr, gam-gam),jeni t mirpritur (mirardhshi), kontak-toni me numrat (lidhuni me), i avancuar(i prparuar), divergjenc (papajtuesh-mri), konfidenc (mirbesim), nova-cion (risi) Ok! (Po!, mir), i dha ok (idha plqimin), salutoj (prshndes), pr-fitoj nga rasti tJu shpreh komplimentet

e mia (prgzimet), komunitet(bashksi), abonohem (pajtohem),aprovoj (miratoj), publicitet (reklam),gelateria (akullore), pastieria (mbl-tore), pizzeria (piceri), adoptoj (birsoj),adaptoj (prshtas); primar (parsor), se-leksionoj (przgjedh), intermediar(ndrmjets), prtej ksaj (pavarsishtnga kjo), premio (mim), nacionale(kombtare), pankin (stol), GDP(PPB), Shrbimi Inteligjent (Shrbimi

Informativ), komision bipartizan (dypar-tiak), akomodohem (rehatohem), iagravuar (i rnduar), i relaksuar (i lod-hur), puntat (seri), involvoj (prfshij),mostr (prbindsh), bravo (t lumt),selektoj (przgjedh), shokues (tron-dits), ortograf (drejtshkrim), dimension(prmas), inspirim (frymzim), show(shfaqje), kreativ (krijues), konkluzion(prfundim), dedikoj (kushtoj), koinci-

denc (rastsi), inauguroj (pruroj), ini-ciativ (nism), kauz (shtje), evitoj(shmang/mnjanoj), kuroj (kujdesem),starton (fillon), kualitet (cilsi), konto(ulje mimesh), konstatoj (vrej), civi-lizim (qytetrim), indiferent (mosprfil-ls), violenc (dhun), ambient (mjedis),kuantitet (sasi), sensibilizim(ndrgjegjsim), interaktiv(bashkveprues), destinacion (vendm-brritje), preferoj (paraplqej), imagjinoj(prfytyroj), fans (adhurues), predomi-non (mbizotron), eksperienc (pr-voj), downlodoj (shkarkoj), uplodoj

(ngarkoj), net (rrjet), risk (rrezik), spos-toj (zhvendos), suportoj(duroj/mbshtes), posedoj (zotroj), ilimituar (i kufizuar), spiker(fols/drejtues), infinit (pafundsi), im-provizuar (i sajuar), vakant (i lir), look(pamje), barrier (penges) etj.Mirpo edhe teorit a qndrimet endryshme pr purizm gjuhsor a prnj prirje t skajshme n kulturn egjuhs jan vetm ideale teorike, sepsegjuha reflekton lvizjet shoqrore, tcilat kushtzojn sjelljen e saj. Si edhe

gjuht tjera, edhe shqipja ka huazuar dhedo t huazoj nga gjuht e tjera, sotkryesisht nga anglishtja. Pr aq koh sahuazimi shihet si nevoj apo si mjet pa-surimi i gjuhs amtare, q vjen ngakrkesat e shoqris n marrdhniet esaj m shoqri t tjera, mund t themi seai duhet par pozitivisht. Shoqrit,gjuht e kulturat e tyre nuk mund tmbijetojn duke u mbyllur e izoluar,prkundrazi, hapja dhe prballja midistyre rrit aftsin konkurruese e rezis-tencn pr mbijetes. Nga ana tjetr, kurhuazimi bhet i dhunshm (luftrat,

kolonializmi etj.) dhe sht rezultat ipolitikave asimiluese me qllim vendos-jen e nj superstrati t ri mbi substratinekzistues, ather bashksia gjuhsoreduhet t reagoj n mbrojtje t identitetitt saj dhe gjuhs si mishrim shpirtrore material t saj.N gjendjen e sotme t gjuhs shqipemendoj se duhet t mbahen kto qn-drime ndaj huazimeve:1. T marrim vetm at q sht enevojshme dhe q i shrben funk-sionimit t jets n bashksin shqip-folse.2. T vendosim rregulla t qarta przbatimin e parimit fonetik n drejt-shkrim.3. T vendosim rregulla t qarta przbatimin e parimit gramatikor.4. Institucionet e shtetit (adminis-trata, shkollat, qendrat krkimore,mediat dhe letrsia, aktet normativeetj.) duhet t mbrojn me prgjegjsikombtare gjuhn amtare.

5. Vet shoqria duhet t nxit vetdi-jen gjuhsore shqipfolse nprmjetkulturimit t prhershm n gjuhnamtare,6. T vazhdohet me zgjerimin e stan-dardit me prurje dialektore pr thapur edhe m bazn e tij gjuhsore epr t rritur n kt mnyr aftsine tij qndrestare.N prfundim mund t themi se gjuha

shqipe po kalon kto dy dekadat e funditnj faz shum t rndsishme t jetss saj.S PARI, duhet kuptuar se dukuri tksaj natyre kan ndodhur e do t ndod-hin, si pr shqipen, ashtu edhe pr gjuht tjera. Dhe kjo varet nga rndsia qmarrin faktort jashtgjuhsor, t ciltkushtzojn lvizje t shpejta n gjuh.Huazimet jan edhe rrug pasurimi prgjuht kur huazohen njsi a strukturafjalformuese pr t cilat ka nevojshoqria dhe q i prshtaten sistemit tgjuhs amtare gjat procesit t asim-

ilimit t tyre. Kjo ka ndodhur prshqipen dhe pr gjuh t tjera. Mirpo,gjuha shqipe u ka br ball huazimeve,duke e ruajtur identitetin e saj, edhe kuri mungonin institucionet e kur shtetiishte thuajse i paqen dhe kjo, fal pr-pjekjeve t folsve e t korifenjve tfjals shqipe, q i shndrruan kto prp-jekje n simbol t qndress pr ruajtjene qensis shqiptare. Sot situata shtkrejt ndryshe: kemi dy shtete, dhjetrainstitucione krkimore e shkollore, njmedia t fuqishme dhe nj popull t ar-

simuar. Ndaj nuk ka vend pr tu alar-muar, por pr tu shqetsuar dhe pr tshtuar prpjekjet pr rritjen e vetdijeskombtare, t vlerave shpirtrore e ma-teriale, t historis e territorit, traditavee zakoneve tona t mrekullueshme, met cilat lidhet e identifikohet vet qeniajon.S DYTI, duhet studiuar mir se farpo i ndodh gjuhs shqipe n qasjen ndajsaj prej grupmoshave q kan jetuar re-alitete shoqrore t ndryshme, t cilatkan reflektuar n gjuh nj larmi per-ceptimesh e kuptimesh n kufijt for-

mal t shnjuesve. Duhet studiuar mmir se far po ndodh n arealingjithshqiptar. Duhet kundruar m ngaafr gjuha n kaprcyellin e brezave dhet sistemeve ideologjike e politike dhet hapjes s saj drejt shoqris globale.Kto ndryshime sjellin ndryshime nvizionin ton ndaj bots, n perceptimine saj, q reflektohet detyrimisht ngjuh.

Sidoqoft, gjeopolitika e re kakrijuar gjasa reale q gjuha shqipe tlviz pa kurrfar pengese n t gjithaarteriet e saj. Ajo po merr frym lirisht:hapi i par i ksaj lirie sht kur doshqiptar ndrgjegjsohet pr trsin evlerave q i prkasin. Ndr to ajo m emadhja, m e vyera sht gjuha shqipe,nj amanet i t parve, pjes e vetqe-nies son, e identitetit kombtar dhe evet shqiptarsis.

PRSE PRDORIM FJALN E HUAJ

N VEND T FJALS SHQIPE?!


16/24

Ambasada e Republiks s Kosovsn Mbretrin e Bashkuar

Embassy of the Republic of Kosovo

100 Pall Mall

London SW1Y 5NQTel.: +44(0) 207 659 6140

+44 (0) 207 659 6134

Fax.: +44(0) 207 659 6137

Email: [email protected]

Ambasada e Republiks s Shqiprisn Mbretrin e Bashkuar

Embassy of the Republic of Albania

33 St. Georges Drive

London SW1V 4DG

Tel. +44 (0) 20 7828 8897

Fax +44 (0) 20 7828 8869

E-mail: [email protected]

http://www.albanianembassy.co.uk

To contact the Albanian Embassy for emergency cases only

please call: 07518662630(17.00-09:00 and during weekends)

ALBANIAN YELLOW PAGES IN THE UK

DESHIRONI TE JENI NE KATALOGUN E VETEM

TE SHQIPTAREVENE BRITANI?

KONTAKTONI:

E-MAIL: [email protected]

| TEL: 0044 208 216 9527

| WEB: WWW.THEALBANIAN.CO.UK

Albanian Yellow Pages in the UKAlbanian Services and Services for the Albanians

50 000 copiesWE DELIVER your message to all Albanians

in the UK

Start from 50 per year

Contact

The Albanian

Tel: 0 208 216 9527

Mob:07947177160

[email protected]

www.thealbanian.co.uk

Remeber....

AlbanianContacts is

the ONLY directori for

around 20 000 Albanians

in the UK



17/24

SHPRESA PROGRAMME

Kur bm gati valixhet me kuj-timet dhe gjrat tona m tmuara, duke marr rrug tgjat drejt emigrimit, t gjith kishimsynim t ndrtonim nj jet m t mir.

Erdhm n Londr dhe nism do gjnga e para. Sidomos pr ne nnat, ajofar sht m e rndsishmja sht tsigurojm nj t ardhme pr fmijttan. Me kalimin e viteve jeta e tyre ufut n sistemin e duhur dhe ne do dit ishohim me gzim teksa rriten dhe reali-zohen me ndrrat e tyre. Po ne? Ne ajemi duke u rritur bashk me ta? Fmijtkan nevoj pr prkushtimin ton, prkohn q ne u dedikojm atyre, por kangjithashtu nevoj q t shohin prindr trealizuar dhe t motivuar n jet. Dhemotivet mund t jen nga m t ndrysh-met.

Pr t pasur nj jet t balan-cuar dhe t shndetshme, kto motiveduhet q t ekuilibrohen mes fmijve,familjes, jets sociale por edhe asaj per-sonale. Kur flasim pr ekuilibr personalprfshijm t gjith investimin q bjmpr veten. Grat shqiptare kan qengjithmon shembull pr t sakrifikuarnevojat e vetes pr t tjert, vetja e tyreka qen gjithnj n fund t lists. Por anuk do t ndiheshim m t prmbushuranse do t investonim edhe pr veten

gjithashtu. A nuk do t ndiheshim edhefmijt tan m krenar pr ne? Dukeinvestuar pr veten, ne arrijm t ndih-mojm dhe t nderojm njerzit q narrethojn. Duke br dika t mir prveten, i bjm t ndihen mir dhenjerzit tan t dashur.

Shpresa Programme prejvitesh e ka nisur rrugtimin e saj nndihm t komunitetit shqiptar nLondr pr tu gjendur pran njri tjetritn sfidat q na ka prballur emigracioni.E kemi nisur kt rrug duke hedhur

hapat e par me fmijt dhe prindrit.Filluan ne Lindje t Londrs duke hapurklasa dhe kurse nga m t ndryshmet prta, pr tu dhn atyre m t mirn njet. Dhe ata na kan shprblyer me ar-ritjet e tyre, me sukseset dhe ndrrat qrealizojn do dit duke na br t ndi-hemi krenar.

Shpresa merr do dit kartolina urimidhe letra falnderimi nga t rinjt qdikur erdhn fmij t vegjl n kursettona. Tashm ata jan rritur dhe ndihen

mirnjohs pr at far u ka dhn Sh-presa. Pr ne ky sht shprblimi m imadh. Kur marrim nj letr q shprehmirnjohje dhe tregon se fmijt tan ekan gjetur rrugn e duhur n jet, nemarrim krah dhe motivohemi edhe mshum t punojm pr ta ndryshuar jetne komunitetit ton dhe pr t br mak-simumin q ata t mund t marrin shr-bimet q u duhen pr nj jet m t mir.

Tani jemi n nj stad ku puna jon shtshtrir n shum zona t Londrs. Netakojm t rinj e t reja do dit t cilt

jan integruar dhe kan br karrier nAngli. Por sfida jon e radhs sht tvazhdojm te fuqizojm gruan shqiptareq ka emigruar n UK sidomos n veriperndim, perndim dhe jug t Londrs.Tu ofrojm ndihm te gjith graveshqiptare, atyre q kan nnshtetsinBritanike, apo edhe atyre q akoma prnj arsye apo tjetr nuk kan t drejtne qndrimit ktu n UK. Kemi plot mod-

ele grash t suksesshme t cilat na bjnt ndihemi krenar pr far kan arriturn jetn e tyre, me apo pa ndihmn e Sh-presa Programme. Shum prej tyre kanar prtej vshtirsive dhe na kantreguar forcn q e karakterizon gruanshqiptare. Por mendojm se ka akomapun pr t br n mnyr q t prf-

shijm sa m shum gra n jetn aktiveq ofron jeta Britanike. sht nj botplot mundsi dhe q ne do t donim tishfrytzonim pr t ndihmuar veten dhenjri tjetrin.

Na ka qlluar shpesh q t marrim CVapo krkesa pr pun, dhe ne na vjenmir kur grat shqiptare krkojn tdalin nga rutina e shtpis pr tu inte-gruar n botn e puns dhe jetn evrtet Britanike. Por e vrteta sht seshpesh grat jan t paprgatitura prtregun e puns, jan t paprgatitura prtu prfshir n lvizjet q krkon inten-siteti i bots s sotme, jan te paprgat-

itura pr t fituar vende pune t mira,dhe t bjn karrier ashtu si meritojn.Gjithashtu kto dy vitet e fundit kemimarr shum referime pr gra t cilatkan krkuar azil dhe nuk kan marrlejen e qndrimit t tyre, vuajn pasojate dhun n familje apo kan problememe shndetin. Ashtu si ka edhe gra t

tjera q t friksuara jetojn si emigranteilegale, t cilave u kemi dhn mundsit marrin ndihmn e duhur nga institu-cionet m cilsore q operojn nLondr. Duke par impaktin pozitiv tprojektit t grave n Londrn veriore kugrat jan ndihmuar me kshillime nfusha t ndryshme, si ato t emigra-cionit, ndihmave, puns, azilit, trajn-imeve dhe network kemi zgjeruar ktoaktivitete n gjith Londrn dhe vazhdo-jm ti motivojm q t bhen pjes egrupeve tona mbshtetse.

Ne medojme q ka ardhur koha q gratshqiptare n UK t ken mundsi t

dalin nga rutina e benefiteve q ofronsistemi britanik dhe t bhen t pavarurapasi i kan t gjitha kapacitetet e duhura.Ato q krkojn azil t prezantohen ngafirmat m cilsore, ato q vuajn dhunnn familje t ken mundsi t ndrysho-jn dhe t dalin nga situate ku jan, dhet jen gjithmon t sigurta. Ne jemi

gjithmon n ann e gruas dhe do gruaq troket n dern e Shpress do tmarr mbshtetje: Ato q jan ilegale dot ken suportin e duhur, ato q kannevoj pr pun do t marrin trajnimet eduhura dhe referimet tona duke zgjeruarrrjetin e njohjes, dijes dhe eksperiencndhe duke rritur kshtu shanset epunsimit. Edhe ato q jan t smuranuk do t jen vetm pasi mund t mar-rin asistencn ton pr do gj q atokan nevoj. Ne duam q zri dhe nevo-jat e gruas t jen n plan t par. I kemit gjitha burimet dhe fuqin aftsit prt treguar vlerat e vetes. Kjo sht ar-syeja prse Shpresa ka vendosur t in-vestoj te gruaja, pasi besojm se gruajashqiptare mund t bhet shembulli q tndryshojm opinionin q shqiptartkan n bot. Prmes fuqizimit t gruasne mund t arrijm q t ndihemi kre-nar q jemi shqiptar dhe ta prezanto-jm veten ton me dinjitet kudo q jemi.

Ju presim ne Kensigton and ChelseaShpresa sht kudo q shqiptart kannevoj dhe sukseset tona kan shnuar

rezultate dhe mime q na kan shpr-blyer do vit. Do t donim tju prezan-tonim kt her me grupin e grave nKensigton and Chelsea. Kjo zon e cilasht me nj standard t lart jetese kanj burim energjie t jashtzakonshme.Pikrisht ktu ne kemi zhvilluar ak-tivitete q kan prfshir grat n suk-sese t ndryshme. Gjat nj viti ne kemipunuar n kt zon jo vetm me fmijt

t cilt kan zhvilluar talentet e tyre, poredhe me nnat. Trembdhjet prindr povazhdojn t punojn si rezultat kuali-fikimeve q morn nga trajnimet e Sh-press.

Ata tashm kan marr certi-fikat n Level 3 dhe kan krijuarmundsit q kan dashur pr tu inte-gruar n tregun e puns. M shum sedyzet e pes fmij kan msuar nklasat e gjuhs shqipe, klasat e shkencsdhe jan angazhuar duke zhvilluar hobete tyre n dancing, recitim, kng etj.Mbi 15 t rinj t pashoqruar kan nd-

jekur aktivitet dhe trajnime n ktqendr dhe si rezultat i ksaj nisme,lindn projekte t tjera si Employmentsupport training, klasa t msimit tshkencs, mentoring, work experience,cooking and sport activities. Q ngashtatori kto jan aktivitete q ofrohenn kt shkoll do t shtun kafja evetdijes.

N kto takime do t s jellimsrish shrbime t cilat do t takojnnevojat tuaja si: customer services dheemployability skills pr t rritur. Ndrsa

klasa shqipe, maths dhe dancing prfmijt dhe t rinjt. T rinjt do t kenmundsi gjithashtu t prfitojn ngaplatforma q Shpresa ka ngritur meskemn e mentorimit me shqiptar qpunojn n firmat m t mdha n Citysi financier, avokat apo menaxher.N fund do t shkmbejm network dhembshtetje pr secilin q dshiron ta nd-jek ndrrn e tij deri n fund.

Ju presim do t shtun ntakimet tona te Kafja e vetdijes nnj ambient shum t kndshm ku shr-behet kafe dhe aj.

ADRESA: ST CHARLES SIXTHFORM COLLEGE. ST CHARLES

SQUARE, LONDON, W10 6EY.

TE INTERESUARIT TNA KONTAKTOJN N:E-MAIL: SHPRESAPRO-

GRAMME.CO.UKTEL: 02075111586

Ju presim n Kensigton and Chelsea

Ka ardhur koha q t gjith gratshqiptare t ndjekin ndrrat e tyre n UK

dossier www.facebook.com/thealbanian.co.uk faqe 18


18/24

NGA ARMAND PLAKA

E

mri i tij vshtir t merret vesh,por ajo q ka m shum rndsijan mendimet e vlersimet e tij

t shkruara n nj fejton, gjini kjo shume prhapur n shtypin europian t kohs.Shkruan nn inicialin K dhe boton njcikl me emrin Popujt e Orientit, nvitin e largt 1869, n nj gazet q ngahulumtimi paraprak, del se botohej nnsponzorizimin e shoqris s famshmeLloyd, q ishte simboli i transportitdhe tregtis n brigjet e Adriatikut, e qn at koh ishte nj domen i plot iAustro-Hungaris.

Gazeta n fjal quhej Die Debatte,botohej n Vjen dhe ekzistoi nga viti1864-1869, duke e shtyr n fakt ekzis-tencn e vet edhe dhjet vjet t tjer nnemrin Die Tageszeitung. Orientimipolitik i saj, ishte ai tradicionalist kon-servator, n shrbim t objektivave tMbretris dualiste. Cikli nis me njhyrje shtjelluese (shih: Die Vlker desOrients, Feuilleton der Debatte, 19shkurt 1869, Nr. 50. Viti VI, fq. 1) ku au-tori ndrsa kritikon mungesn e larg-pamsis nga diplomacia vendase e ajoeuropiane, flet pr krcnimin e madhq po i bhej paqes nga ajo q njihej si

shtja orientale ku nn kt prcak-tim, pr kohn mendohej Ballkani prshkak t zhvillimeve e dinamikave treja q epoka kishte sjell.

Pikpamja e autorit t fejtonit, i ciliduket se ishte nj njeri q piksparikishte shkelur n do cep t rajonit dheq pretendonte se njihte shum mirmadje edhe Shqiprin e shqiptart,shkon nse do bnim nj krahasim merealitetet e sotme disi me at t filo-zofit e sociologut t ditve tona, SamuelP. Huntington (autori i Prplasja e

qytetrimeve, 1996). Ndr t tjera aithot se:

Dhe bhet fjal n kt katastrof prnj luft t prgjithshme t Islamit meKrishtrimin, n t ciln, ngulitja e fla-murit t Profetit dhe ngritja e Kryqit, nshumanshmrin e problemit dheprzierjes s interesave, m shum apom pak, do t prfshij t gjith popujtmuhamedan; n ann tjetr t gjithafuqit e mdha t krishtera. Parala-jmron hapur krizn kur thot se: Po,kush e njeh Orientin dhe rrethanat q eprbjn, ashusikurse shkruesi i ktij ar-tikulli, pas konstatimeve shumvjeare,para s gjithash karakterin dhe prpjek-jet e popujve t tij dhe marrdhnien etyre me njri-tjetrin, nuk ka m asnjdyshim se shprthimi i krizs q kaqkoh ia kemi pasur frikn, ndodhetshum pran.

Parashikon gjithashtu se me apo pa hir,Amerika do t prfshihet n kt luft,duke i paraprir si pakkush tjetrndoshta n fakt pr kohn, asaj ka do

t ndodhte rreth pes dekada m vondhe q historia do ta vlersonte si Luftae Madhe (dmth. Lufta e Par Botrore).Pr kt arsye, dhe duke shpresuar se dota njihte m s miri lexuesin e gazetsme tiparet dhe karakteristikat e popujveq i prkisnin asaj q n histori njihet sifui baruti, autori na shpalos prgjatharkut kohor t nj muaji ciklin n fjal(q niste me paraqitjen e rumunve dhe

mbyllej me grekt), i cili n pjesn epest t tij prmbante edhe kapitullinmbi shqiptart (shih: Die Vlker desOrients-Die Albanesen, Feuilleton derDebatte, 27 mars 1869, Nr. 86. VitiVI, fq. 1). Sigurisht se nga ktu nis real-isht interesi yn pr ta risjell n jetkt shkrim, i cili pa dashur t polemi-zoj, rezulton t mos jet zbuluar m pare t mos jet gjithashtu pjes e ciklevet udhtimeve, q botoheshin rndom ngazetat austriake nga albanolog, histo-

rian, arkeolog, diplomat e studiues tdisiplinave t ndryshme, q asokohekishin nisur t shkelnin n hapsiratshqiptare t kohs.

Transkriptimi dhe prkthimi imaterialit n fjal, duhet thn qysh nkrye t hers se prbn nj sfid mvete, pasi jo vetm gjermanishtja paksaarkaike, por edhe deshifrimi i fjalve tshkruara me nj font nga familja e tipitgotik, t cilin hapsira gjermanisht-folse rezulton ta ket prdorur ma-sivisht n shtypin e kohs, duke vijuarme shumic madje deri n rnien e naz-izmit, si nj element i fort identitar (ikrahasueshm me cirilizmin tek gjuhtsllave), bjn q materiali q po boto-jm, t ket vrtet vlera. Pesha e tij re-alisht rritet kur i hedh nj sy prmbajtjess shkrimit, ku autori ka shkruar pa rez-erva rreth karakterit, forcs, zakoneve,trimris, bukuris s racs, e pr mshum, rndsis s faktorit shqiptar n

rajon. Diku, autori thekson: ata,

jo vetm q hasen n njnumr t madh dhe tprhapur gjeografikisht,por paraqesin edhe nj pop-ull t fuqishm dhe merrnj, dhe formojn m pasnjrin ndr faktort m trndsishm n dramn efundit q pritet t luhet. Ky

kontribut ndoshta sht njri ndr mpozitivt e shkruar ndonjher nhapsirn europiane t kohs rrethshqiptarve, paka se aty gjendet edhendonj pasaktsi. Duhet pranuar seshkrimi i tij reflekton jo vetm teoritdhe praktikat e kohs, por edhe dijenite kufizuara n fusha si gjuhsia prshembull (por jo vetm), ndrsa autorithot se shqiptart merren vesh mir naspektin gjuhsor me fqinjt sllav, apose Shqipri do t thot vend i shkm-binjve. Sidoqoft, zelli, vrtetsia dhedashamirsia, prkrah profesionizmit tautorit, dalin dukshm si element pri-mar menjher n pah.Ai e nis duke pohuar se: Ka popujn kufinjt e bots sqytetruar q jan t njohur nprgjithsi n publik vetmnprmjet emrit, por q e mer-itojn t njihen m gjrsisht,

bazuar n fatet, bmat dhecilsit q shfaqin. Tek ktopopuj bjn pjes edhe popujt till si shqiptart, por v ndukje nga ana tjetr seShqipria, sishte prekur thua-

jse fare nga studiuesit e huaj,nse e krahason me provincate tjera t Turqis europianedmth. t Ballkanit. Ndrsa

ngre lart bukurin e racs, ihyn madje krahasimeve nfushn e antropologjis, vler-son maksimalisht kostumettradicionale, pr t cilat pohonse skishte par askund tjetrn Ballkan apo n Orient,ngjyra e kombinacione aq tnatyrshme, t mrekullueshmee t llogjikshme, sa n ato tshqiptarve. Flet gjersisht pr

mnyrn e jetess, banimin,ushqimin, qytetet m tmdha, ngre lart dshirn dhezellin e shqiptarve pr tu ar-simuar (vren megjithat sestadi aktual n kt apsekt,vinte si pasoj e mungess smundsive e mjeteve), kon-

tributet n histori dhe n ad-ministratn e Perandoristurke; i krahason me zvicer-ant n dshirn pr t shr-byer nn arm n ushtrit ehuaja, v n dukje tendencnpr ta ln vendin e t parvee shkuar n emigracion, porlavdron prpjekjet pr t

sjell prparimin n kontaktetq marrin me popujt e tjer.Thekson sjelljen prej kaakut disa fiseve e rajoneve, por avokone krkon mirkuptim, kur thot se kurrs-esi kto fenomene nuk duheshin par sifakte nga t cilat t bluaje n kokmendimin se shqiptari vjedh e vret si njordiner, prkundrazi, ai urren veset e pa-surimin jo t ndershm.

E krahason nga kmbnguljame gjermant dhe kshillon se, brendanj lkure t sert n dukje, gjendet nj

shqiptar human e fisnik. Flet pr pa-surit e bekimin q natyra i kishte dhnshqiptarve, pr parajsn e flors dhefauns, ndjen keqardhje q megjithprodhimet q sillte toka, puna e djersa etyre, shqiptari mezi i prmbushte nevo-jat m elementare ekonomike.

Bn krahasime, sjell t dhna,nxjerr prfundime e ravijzon prognozaafatshkurtra e afatgjata. Rendit katrgrupime kryesore q prbninbrthamn e popullsis shqiptare, kundr to listohen edhe amt. Cilson sipik kulmore t historis Sknderbeun,por nuk e prmend askund Ali Pashn sinj fenomen e kujtim historik shum iafrt pr kohn.

T habisin sidomosparashikimet e tij shpresdhnse, tcilt koha n fakt (ose fatkeqsisht) nukdo ti prmbushte, ndrsa thot se: Nukdo jen grekt ata q do t arrijn hegje-monin n Jug, por shqiptart, dhe jovetm n Maqedoni dhe Thesali, poredhe n vet Greqin, ata do t bhenzotr dhe kt do ta arrijn n mnyrnm t leht t mundshme, pasi n Veri t

vendit, ata faktikisht jan shumic. Prta ln n dor t vet lexuesit dhe prt pasur mundsin e konsultimit mematerialin origjinal, po e botojm tplot prmbajtjen e pjess hyrse tciklit mbi popujt e orientit nga viti1869, dhe m pas edhe kapitullin kuflitet ekskluzivisht pr shqiptart.

* **

MBI CIKLINPOPUJT E ORIENTIT

Orienti fiton dita-dits tashm mshum interes. E ashtuquajtura shtjaorientale po shkon gjithnj e m shumdrejt nj zgjidhje me kahje dhune; prnj zgjidhje paqsore, as q bhet fjal.Diplomatt tan rrall e njohin udh-timin e madh t historis botrore dhe tlvizjes s kulturave mbi tok; Diapa-zoni i parashikimeve t tyre, megjithmprehtsin e dinakrin q posedojn,

AUSTRIAKT N 1869: SHQIPTART

MUND T BHEN ZOT T RAJONIT

dossier www.facebook.com/thealbanian.co.uk faqe 19

k i t j t dh k i ht M kj l ft kt t f l h t N k h i jt tj t


19/24

nuk arrin m tej se sa sot pr nesr, dhei gjith arti i tyre shtetformues konsistonvetm n at, q zgjidhja, ashtusikurseedhe shtjet e tjera kohore, mkonkretisht edhe ajo orientale, t mbahetn statuskuo aq sa mundet dhe timbivendosin problemet, duke i ndrruarthjesht vendet me njri-tjetrin. Madje,edhe duke qndruar gali mbi fuin ebarutit q krcnon t shprthej do

ast, ata kndojn himnet e qetsis dhet paqes s prgjithshme botrore, dhe,duke i hedhur syt nga Lindja, mendojnse ekzistojn akoma alternativa t miradhe ngushllohen me fjalin e mome:Aprs nous, le dluge (Pas nesh,qameti shn. i prkthyesit).

Por duke par shtjen dhezhvillimin q po marrin gjrat n Orient,ata gjenden t gjith sot n vorbulln enj gabimi trashanik n at q po bjn.Ata, akoma mund tia dalin si gjithnjpr momentin, ta mbajn n frena kon-fliktin greko-turk q ua mbajti frymnpezull, dhe me kt ta shtyjn zgjidhjen,duke vendosur nj afat t ri, por me kt,shkaku i trazirave t prgjithshme nOrient nuk sht shmangur; prkun-drazi, e keqja me kt bhet edhe m ekeqe dhe katastrofa q krcnon t vij,prshpejtohet edhe m shum.

Po, kush e njeh Orientin dherrethanat q e prbjn, ashusikurseshkruesi i ktij artikulli, pas konsta-timeve shumvjeare, para s gjithashkarakterin dhe prpjekjet e popujve t tijdhe marrdhnien e tyre me njri-tjetrin,

nuk ka m asnj dyshim se shprthimi ikrizs q kaq koh ia kemi pasur frikn,ndodhet shum pran. Dhe bhet fjal nkt katastrof pr nj luft tprgjithshme t Islamit me Krishtrimin,n t ciln, ngulitja e flamurit t Profetitdhe ngritja e Kryqit, n shumansh-mrin e problemit dhe przierjes s in-teresave, m shum apo m pak, do tprfshij t gjith popujt muhamedan;n ann tjetr t gjitha fuqit e mdha t

krishtera. Meq kjo luft pr kta t fun-dit, n t njejtn koh do t jet nj luftpr t poseduar elsin e mbretrimit tbots, n t ciln edhe Amerika nuk dot shoh m duarkryq, do t jet pra mepak fjal nj luft gjithprfshirse. Nkt stad t gjrave, pr publikun qlexon gazetn, nuk do t ishte pa interes,nse ne do ti paraqisnim atij sipas pik-pamjes son, kta popuj t ndryshm t

Orientit, q do t duken me gjas nskenn e nesrme t lufts, pr aq sa ataprfaqsojn, n nj trajtes sa mnatyrale t mendimit dhe veprimit q ataposedojn, me nj fjal t karaktereve ttyre, fes, traditave e zakoneve, mnyrss jetess dhe arritjeve sociale. (GazetaDie Debatte, 19 shkurt 1869)

***

POPUJT E ORIENTIT SHQIPTART

Ka popuj n kufijt e bots s qytetruarq jan t njohur n prgjithsi n publikvetm nprmjet emrit, por q e merito-jn t njihen m gjersisht, bazuar nfatet, bmat dhe cilsit q shfaqin. Tekkta popuj bjn pjes edhe popuj t tillsi shqiptart, apo si i njohin n Turqi,arnautt. Ata veten e thrrasin shqip-tar. N kontekstin e shtjes orien-tale, ata marrin nj pesh edhe m tmadhe se sa malazezt dhe boshnjaktt marr s bashku, dhe prball armikutjan m t respektuar se sa grekt; jo

vetm ata t rajoneve n brendsi t ven-dit, por edhe ata t shtrir buz detit. Atajan nga m t rndsishmit dhe n disaaspekte, edhe m interesantt nga tgjith popujt e litoralit adriatik e jonian.Pasi ata, jo vetm q hasen n nj numrt madh dhe t prhapur gjeografikisht,por paraqesin edhe nj popull tfuqishm dhe me rrnj, dhe formojnm pas njrin ndr faktort m t rnd-sishm n dramn e fundit q pritet t

luhet. N krahasim me popujt e tjer, atadallojn qartazi edhe nprmjet pamjess tyre t jashtme dhe mnyrs s tyre

origjinale t jetess.

Ata popullojn njsiprfaqe me shtrirje tgjat toke, e cila nis ngaveriu, duke u kufizuar me

Bullgarin, Bosnjen dheMalin e Zi, e deri n Greqiduke shkuar n jug, nlindje me Maqedonin dheThesalin, n Perndim npjesn m t madhe nga DetiAdriatik e ai Jon, duke prf-shir n vetvete at q dikurnjihej si Mbretria emome e Epirit. Nuk ekzis-

ton asnjra nga panoramattoksore t Turqis europi-ane q deri m tani, akomat ket mbetur akoma kaq epaprekur nga studiuesit emirfillt, sa Shqipria.

Dhe akoma dhe sot e ksaj dite, ajombetet me siguri njri ndr vendet minteresante t trekndshit ilirik.Shqipria, q do t thot vendi i shkm-binjve, sht si sugjeron ky emr-

tim, nj vend malor e shkmbor.

GJEOGRAFIADHE KLIMA

Pr sa i prket lartsis, thyerjes s ter-renit dhe egrsis q paraqesin malet etij, ka m shum ngjashmri meBosnjn. Por shkmbinjt e saj jan nvazhdimsi edhe m t thepisur e tpjerrt, dhe guvat e honet q ata formo-jn m t shpeshta dhe m frikndjellsese sa ato t Bosnjs. Vetm se malet

shqiptare nuk jan aq t veshura ngapyjet se sa ato boshnjake n pjesn ve-riore t vendit. Shtrirja e tyre, zakonishtka drejtimin nga lindja drejt perndimit,dhe prfundojn pran deteve, duke for-muar pjesrisht kepe e terrene para-malore. Vargmalet gjigante q shtrihennga veriu n jug, q hapin kraht etyre n brendsi t vendit, thuhej ndrt momit e Pindit.

Shqipria sht gjithashtushum e pasur n ujra, liqene, lumenjdhe prrenj, dhe n brigje ka shum gjire

dhe limane, ndr t cilt ne do mund tutregojm mbi Durrsin dhe Vlorn.Klima n prgjithsi sht e shndet-shme. N rajonet m t larta, ajo sht eashpr, prkundrazi, n luginat e ulta et thella dhe n dete, ajo sht parajsore.Sipas klims orientohet natyrisht edhevegjetacioni i vendit. N rajonet e ash-pra shtrihen me kujdes frutat e malit eato t egra, n ultsira dhe rajonetbregdetare rriten agrume t mrekul-lueshme. Madje atje has tek-tuk edhepalma.

POPULLSIA:SIPAS TURQVE, 2 MILION

Kshtu, me pak fjal sht br ky vend,banort e t cilit ne tashm duam ti njo-him m nga afr. Numri i banorve tShqipris, sipas prllogaritjeve turke,shkon n m shum se 2 milion. Nkt kontigjent, rreth 1,500.000 janshqiptar t mirfillt. Por n kt shifr

nuk jan prfshir akoma t gjithshqiptart, pasi kta banojn jo vetm nvendin e tyre t origjins, por edhejasht tij, t shprndar kudo n Turqineuropiane, kryesisht n Rumeli dhe nStamboll.

Edhe n Maqedoni, Thesali eGreqi, kryesisht n pjest veriore t saj,ata jan t prfaqsuar fort. Madje n

Atik dhe Mor ka shum vendbanimee toponime shqiptare. Pas bullgarve,shqiptart jan populli m i madh dhem i prhapur n territoret e Gadishullitilirik. Nacionaliteti i shqiptarve shtnj shtje, pr t ciln studiuesit akomanuk kan rn dakord ndrmjet tyre.

GJUHA E SHQIPTARIT

Gjuha e ktij populli sht nj przierjee shum idiomave, konkretisht e gre-qishtes, turqishtes, latinishtes, sllav-

ishtes dhe gjermanishtes. Ngaq n ktgjuh hasen elementt sllav dhemeqense shqiptart n aspektin gjuh-sor, mund t merren vesh m fqinjt etyre sllav, ka t till q i mbajn ata prsllav, por po aq mir mund ti merrje atan kt mnyr pr italian, grek apogjerman.

PARAQITJA E JASHTME,DOKET DHE ZAKONET

Duke gjykuar mbi paraqitjen e tyre tjashtme f izike, s i dhe nga doket e za-

konet dhe mnyrn e jetess, atandryshojn rrnjsisht nga sllavt, dhen pjesn veriore t vendit, q thuajsesht i banuar plotsisht vetm prej tyre,ata jetojn t rrethuar nga sllavt, sijan malazezt, boshnjakt, serbt ebullgart, t izoluar trsisht. Elementiorigjinal i gjuhs shqipe sht ilirishtjae vjetr dhe ky mbetet elementi morigjinal; ajo i ka asimiluar idiomat e

huaja, duke i prshtatur n trupin e vetdhe ka mbijetuar n at mnyr q kyorigjinalitet, i ka br gjuhtart profe-sionist q merren me gjuht antike, tmendojn se shqiptart jan pasardhsite pellazgve t vjetr.

Le t supozojm, megjithat,se kjo pikpamje sht e sajuar, me ktsidoqoft nuk sht fituar shum,

prderisa raca dhe nacionaliteti i pel-lazgve akoma prbn n vetvete njpikpyetje. Meq ra fjala, sipas t gjithat dhnave t mbledhura, rezulton e sig-urt se shqiptart kan origjin indo-gjermanike dhe jan pasardhs,sidomos, t ilirve antik, t epirotve tfamshm pr ashprsin dhe trimrin etyre, t cilt dikur kishin br t dridhejmadje edhe vet Romn fuqiplot, dheq nacionalitetin e tyre, megjith push-timet e shumta e ndryshimin e raporteveq solli koha, n thelb e ruajtn t

pandryshuar.Dhe pikrisht ktu ndjehetorigjinaliteti i tyre. Ata ndryshojn npamje t par edhe nga popujt e tjer tTurqis europiane dhe formojn ndr tgjith ata, nga natyra, padiskutim, pre-rjen m t bukur t racs njerzore.

N gjith kto veori t shqip-tarve, n krahasim me popujt e tjer,ata ndahen mes tyre n shum fiseorigjinale, t cilt dallojn mes tyresidomos nga gjuha (dialekti), veshja,mnyra e banimit, zakonet dhe mnyrae jetess. M kryesort e ktyre fiseve

jan s pari gegt, e s dyti toskt, streti lebrit e n vend t katrt, janamt.

Prve ktyre katrgrupimeve, ka edhe t tjer m t vegjl,t cilt ne do ti trajtojm shkurtimisht.Por le t shohim edhe nj her m ngaafr shqiptarin, pr t kuptuar, se si aijeton, cils familje shpirtrore i prket.

estetike www.facebook.com/thealbanian.co.uk faqe 20


20/24

BAR PER SHITJE NE DURRESLokali ndodhet ne qender te qytetit te Durresit ne Bulevardin Kryesor te ketij

qyteti (Bulevardi Epidamn), eshte nje godine 3-kateshe, ne katin e 3-te tegodines ndodhet lokali prej 170 m, ka dhe nje terrace gjithashtu 170 m qe

funksionon lokal si pjesa e poshtme. Lokali eshte aktualisht ne pune dhe goxhai suksesshem

the albanian in london 25th of october 2013

Documents