สถานภาพการใชประโยชนไมของประเทศไทย*

สมชย เบญจชย**

1. บทนำาปจจบนทวโลกมความตนตวเรองสงแวดลอมมาก โดยเฉพาะ

ผลกระทบจากการทำาลายทรพยากรปาไม ซงปาไมนนนอกจากจะเปนแหลงทองเทยวและนนทนาการ แหลงพนธกรรมของทรพยากรชวภาพขนาดใหญ และแหลงรองรบนำาแลว ยงใหประโยชนโดยตรงคอแหลงของเนอไมและของปา ซงแตเดมมนษยใชทรพยากรปาไมอยางฟมเฟอยและขาดการระวงเรองผลกระทบตอสงแวดลอม อยางไรกตามความตองการใชไมของโลกมแนวโนมสงขนในศตวรรษน ประกอบกบความเขาใจดานสงแวดลอมเกยวกบทรพยากรปาไมมมากขน โดยเฉพาะคณสมบตของไมซงมลกษณะเดนหลายประการ เชน สามารถงอกเงยได (renewable) สามารถนำากลบมาใชใหมได (reuseable) สามารถนำามาแปรรปใชใหมได (recyclable) ยอยสลายไดเอง (decomposable) ใชพลงงานในกระบวนการผลตนอย (less energy consumption) และเปนแหลงเกบกกคารบอน (carbon sink) เปนตน

จาก Agenda 21 ในการประชมสหประชาชาต เมอป 2535 หรอ UN Earth Summit ทเมอง Rio de Janeiro ประเทศบราซล ซงประเทศตาง ๆ ตองชวยกนรกษาปาธรรมชาตทเหลอไวพรอมกบเพมพนทปาเศรษฐกจ โดยเฉพาะประเทศในแถบรอน ซงเปนปาไมเขตรอน (tropical forest) มสวนสำาคญอยางยงในการชวยจบกาซคารบอนไดออกไซดจากบรรยากาศ (carbon sequenstering) ชวยลดภาวะโลกรอน

ประเทศไทยเปนประเทศหนงในแถบรอน ตงอยในเขตมรสมเอเซยตะวนออกเฉยงใต ซง ปาไมมความหลากหลายทางธรรมชาต กลาวคอมปาดงดบเขา ปาสน ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ ภาคกลางสวนใหญเปนปาเบญจพรรณ ทตดชายทะเลสวนใหญเปนปาชายเลน และภาคใตมปาดงดบชน ปาชายเลนและปาพร (ภาพท 1, ตารางท 1)

1

* ขอมลเสนอในการประชมเชงปฏบตการเรอง “Further Processing of Tropical Timber in the Asia-Pacific Region” จดโดยองคกรไมเขตรอนระหวางประเทศ (International Tropical Timber Organization, ITTO) ณ กรงโซล ประเทศสาธารณรฐเกาหล วนท 27 สงหาคม – 2 กนยายน 2544** นกวชาการปาไม 7 ว สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม สำานกวชาการปาไม กรมปาไม 61 ถนนพหลโยธน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพ ฯ 10900, e-mail : benjachaya@hotmail.com

ภาพท 1 แผนทชนดปาของประเทศไทยทมา : www.fao.org

2

ตารางท 1 เนอทปาไมจำาแนกตามชนดของปาและภมภาค ป 2541ชนดปา\ภมภาค เหนอ ตะวนออก

เฉยงเหนอตะวนออก กลาง ใต ทงหมด

1. ปาดงดบ 21,161.00

7,107.46 6,428.15

7,435.45

10,066.12

52,198.18

2. ปาเบญจพรรณ

32,325.61

6,285.99 771.94 4,673.41

0 44,056.95

3. ปาเตงรง 17,913.79

7,400.67 175.93 1,314.88

0 26,805.27

4. ปาสน 1,620.36

19.75 0 0 0 1,640.11

5. ปาละเมาะ 2.36 0 0 0 0 2.366. ปาชายเลน 0 0 126.58 54.26 1,494.7

51,675.5

97. ปาพร 0 170.05 0 0 564.25 734.308. ปาไผ 34.20 0 4.82 2,570.5

00 2,609.5

2รวม (1-8) 73,057.

3220,983.9

27,507.4

216,048.

5012,125.

12129,722

.289. เนอทสวนยางพารา

0 454.20 2,385.36

40.08 16,681.63

19,561.27

รวมทงหมด (1-9)

73,057.32

21,438.12

9,892.78

16,088.58

28,806.75

149,283.55

หมายเหต : หนวย : ตร.กม.ทมา : สวนศนยขอมลกลาง , 2542

ในชวงศตวรรษทผานมาประเทศไทยมพนทปาไมมากกวาครงหนงของพนทประเทศ และประเทศไทยเปนประเทศทสงออกไมทสำาคญประเทศหนงของโลก ชนดไมทรจกกนดคอไมสกสยาม (Siam teak) หรอสกทอง (Golden teak) ในปจจบน ตอมาเมอพนทปาไมลดนอยลงจนกระทบตอสงแวดลอมรฐบาลไดออกพระราชกำาหนดปดปาสมปทาน (ปาบก) ทวประเทศเมอป 2532 ประเทศไทยจงตองนำาเขาไมและผลตภณฑไมในปรมาณทสงมากมาตลอด สำาหรบป 2542 ประเทศไทยไดนำาเขาไมและผลตภณฑไมรวม 36,900 ลานบาท ซงมแนวโนมลดลงหลงจากยกเลกสมปทานใหม ๆ ทเคยสงถงกวา 60,000 ลานบาท โดยไดสงออกผลตภณฑในกลมน 58,658 ลานบาท ซงเพมมากขนกวาสองเทาจากป 2538 (ตารางท 23, )(สวนศนยขอมลกลาง 2542, )

3

ตารางท 2 การนำาเขาไมและผลตภณฑไม ป 2538-2542ผลตภณฑ 2538 2539 2540 2541 2542

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ไมซง/ไมแปรรป

3.5 27,018

3.2 23,519

2.4 18,634

1.2 8,920

1.7 11,283

ผลตภณฑไม

- 2,275

- 2,242

- 2,091

- 1,404

- 1,302

เยอกระดาษ 416,897

9,123

415,810

6,836

414,151

6,595

327,760

7,031

438,525

7,987

กระดาษ 520,185

19,407

468,567

17,348

404,004

17,521

232,750

15,376

365,208

16,328

รวม 57,823

49,945

44,841

32,731

36,900

หมายเหต ปรมาณไมซง/ไมแปรรป หนวยเปน หมน ลบ.ม. ปรมาณกระดาษและเยอกระดาษ หนวยเปน ตน มลคา หนวยเปน ลานบาททมา : สวนศนยขอมลกลาง , 2542

ตารางท 3 การสงออกไมและผลตภณฑไม ป 2538-2542ผลตภณฑ 2538 2539 2540 2541 2542

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ

มลคา

ปรมาณ มลคา

ไมซง/ไมแปรรป

0.81 2,216

0.45 1,946

0.79 2,230

1.08 2,577

2.89 4,108

ผลตภณฑไม

- 14,763

- 15,176

- 18,511

- 25,540

- 29,390

เยอกระดาษ 99,383

1,910

131,509

1,332

102,719

1,375

217,079

3,060

229,682

4,143

กระดาษ 239,737

8,316

203,682

4,750

525,715

11,396

925,766

20,526

9,788,739

21,017

รวม 27,205

23,204

33,512

51,703

58,658

หมายเหต ปรมาณไมซง/ไมแปรรป หนวยเปน หมน ลบ.ม. ปรมาณกระดาษและเยอกระดาษ หนวยเปน ตน มลคา หนวยเปน ลานบาททมา : สวนศนยขอมลกลาง , 2542

รฐบาลไทยไดพยายามฟ นฟทรพยากรปาไมโดยนโยบายปาไมแหงชาตกำาหนดใหมพนทปาไม 40 % ของพนทประเทศทงหมด 321 ลานไร แตขณะนประเทศไทยมพนทปาเหลออยเพยง 25.28

4

% จงจำาเปนตองปลกเพมอก 14.72 % หรอประมาณ 12 ลานไร (ตารางท 4)

ตารางท 4 เนอทปาตามภมภาค ป -25282541

ป\ภมภาค เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ

ตะวนออก

กลาง ใต รวม %

2528* 84,126

25,580 7,990 17,685

15,485

150,866

29.40

2531 80,402

23,693 7,834 17,244

14,630

143,803

28.03

2532 80,222

23,586 7,786 17,223

14,600

143,147

27.95

2534 77,143

21,799 7,691 16,616

13,449

136,698

26.64

2536 75,231

21,473 7,634 16,408

12,808

133,554

26.03

2538 73,886

21,265 7,591 16,288

12,455

131,485

25.62

2541 73,057

20,984 7,507 16,049

12,125

129,722

25.28

หมายเหต : หนวย : ตร.กม.ทมา : สวนศนยขอมลกลาง , 2542 * สวนศนยขอมลกลาง , 2539

ชวงรอยตอของแหลงไมจากปาธรรมชาตทถกยกเลกสมปทานกบการรอไมจากสวนปาซงเรมสงเสรมอยางจรงจงเมอ 10 ปทผานมาน ไดมไมยางพาราเขามาทดแทนจนเปนวตถดบทสำาคญในการสงออก ซงไมยางพาราจากสวนยางพาราเรมแรกมวตถประสงคเพอตองการนำายางไม และตองถกตดโคนเมอใหนำายางนอยลง ซงมจำานวนมากในแตละป แตเนอไมยางพาราถกเชอราและแมลงทำาลายไดงาย นกวจยอตสาหกรรมไมไดคดคนปองกนรกษาเนอไมไดสำาเรจ จงนำามาใชใน อตสาหกรรมไมโดยเฉพาะการผลตเครองเรอน เนองจากไมยางพารามเนอไมสขาวและมาจากประเทศไทยตอเนองจากไมสก ในตลาดโลกจงเรยกไมชนดนวาสกขาว (White teak)

ในประเทศไทยยงมไมอกชนดหนงทมความโดดเดนคอไมยคาลปตซงนำามาจากประเทศออสเตรเลย ไมยคาลปตไดถกนำามาใชอยางกวางขวางในอตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษ เนองจากเปนไมทขนไดงายในทกสภาพดนและภมอากาศของประเทศไทย และเปนไมโตเรวอายเพยง 3 ปสามารถใหเยอไมสำาหรบทำากระดาษไดแลว

5

นอกจากนยงมไมชนดอน ๆ จากสวนปาเขาสอตสาหกรรมไมของประเทศมากขน ๆ โดยเฉพาะไมสกจากสวนปาจะกลบมาเปนวตถดบทสำาคญอกครงในอตสาหกรรมไมของไทยในอนาคตอนใกลน

สำาหรบอตสาหกรรมไมของประเทศไทยนบวามความกาวหนาและเทาทนเทคโนโลยดานอตสาหกรรมไมของโลก กลาวคอประเทศไทยมอตสาหกรรมไมเกอบทกชนดทมในโลกน ซงเปนผลสบเนองมาจากความหลากหลายและปรมาณของวตถดบ ประกอบกบการสงเสรมการลงทนทผานมาสามารถผลตและสงจำาหนายผลตภณฑไมไปตางประเทศไดเปนอยางด

2. แหลงไมใชสอยแหลงไมทสำาคญของประเทศไทยอาจจำาแนกได 3 แหลง คอ 1. ไมจากปาธรรมชาต

แตเดมประเทศไทยสงออกไมซงซงไดมาจากปาธรรมชาต ตอมาสถานการณไมจากปาลดนอยลงเรอย ๆ เมอรฐบาลมความหวงใยในเรองสงแวดลอมเปนหลกจงใชมาตรการปดปา รวมทงมาตรการสงเสรมการนำาเขาไมและมาตรการทางภาษสำาหรบชะลอการสงออกไมเปน ครงคราวอยางตอเนองมาตงแตป 2520 จนกระทงเกดกรณฝนตกหนกในภาคใตแลวดนถลมจาก ภเขาพดพาไมซงทถกลกลอบตดลงมาทบถมหมบานแหงหนง (อำาเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช) เมอปลายป 2531 จงเปนเหตใหรฐบาลประกาศยกเลกสมปทานปาบก ทวประเทศในตนป 2532 (ยกเวนสมปทานปาชายเลนซงเปนไมโกงกางทใชในการเผาถานเทานน) เปนเหตใหแหลงไมเกอบทงหมดในประเทศ ไมสามารถนำามาใชในประเทศหรอสงออกได ซงผรบสมปทานปาไมตางฟองรองคาเสยหายจากรฐบาล สวนผประกอบการอตสาหกรรมไมตองหนไป นำาเขาไมจากตางประเทศ โดยเรมจากประเทศรอบขางทงพมา ลาว เขมร มาเลเซย อนโดนเชย และไกลไปถงอาฟรกาและอเมรกาใตอกดวย

2. ไมจากสวนยางพาราประเทศไทยมพนทปลกไมยางพารามากเปนอนดบสองของ

โลกรองจากอนโดนเซย (อนโดนเซยประมาณ 15 ลานไร ไทยประมาณ 12 ลานไร มาเลเซยประมาณ 10 ลานไร) ไมยางพาราแตเดมนนปลกไวเพอตองการนำายาง (ประเทศไทยสงออกยางธรรมชาตปละประมาณ 2 ลานตนเปนอนดบหนงของโลก) โดยปลกทภาคใตมากทสดคดเปน 85 % และชายฝงทะเลภาคตะวนออก

6

ของประเทศคดเปน 13 % ทเหลอปลกในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปจจบนรฐบาลได สงเสรมใหปลกไมยางพาราในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากขน

ไมยางพาราจะใหปรมาณนำายางทไดคณภาพมาตรฐานเพยง 25 ป ตองตดโคนเพอปลกตนใหม ซงรฐบาลไดสนบสนนโดยตงกองทนสงเคราะหสวนยาง ปจจบนให 6,800 บาท/ไร ในการตดโคน ในแตละปมเปาหมายตดโคนจำานวน 2.3 แสนไร โดยใหเนอไมไรละประมาณ 22 ลบ.ม. คดเปนเนอไมทงหมดประมาณ 5 ลาน ลบ.ม.ตอป แตสามารถนำาไมยางพาราออกมาใชไดประมาณ 70 % และไมยางพาราทเหมาะสมนำาไปแปรรปเพอผลตเครองเรอนไดเพยง 335 % ใชทำาไมเสาเขมประมาณ 12 % และเศษไมและไมฟนประมาณ 53 % (สำานกวชาการปาไม 2541, )

อตสาหกรรมทนำาไมยางพาราไปใชคอการผลตเครองเรอน ของเลน แผนชนไมอด แผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง พนไมปารเก กรอบรป เครองใชในครวเรอน นอกจากน ยงนำาไปทำาไมเสาเขม ลอไมสำาหรบมวนสายไฟฟาขนาดใหญ ลงใสปลา และไมเชอเพลงทงฟนและถาน ซงอตสาหกรรมเครองเรอนใชไมยางพาราเปนวตถดบถง 65 % โรงงานแผนชนไมอดใช ไมยางพาราเปนวตถดบจำานวน 16 โรง จากทงหมด 19 โรง และแผนใยไมอดความหนาแนน ปานกลางใชไมยางพาราเปนวตถดบจำานวน 4 โรง จากทงหมด 6 โรง (ตารางท 5 6, ) (วรธรรม 2541 25, ,38)

ตารางท 5 โรงงานผลตแผนชนไมอด ป 2541บรษท กำาลงการผลต

(x1,000 ลบ.ม./ป)

วตถดบไม ทตงโรงงาน

1. บรษทดโรสปาน จำากด 45 ยางพารา ฉะเชงเทรา2. บรษทปารตเกลแพลนเนอร จำากด 123 ยางพารา ชลบร3. บรษทไทยปารตเกลโปรดกส จำากด 93 ยางพารา สงขลา4. บรษทเอมพปารตเกลบอรด จำากด 70 ชานออย ชยภม5. บรษทจซบซ จำากด 60 ชานออย ลพบร

7

6. บรษทไดอชพารตเคล จำากด 60 ยางพารา สงขลา7. บรษทวพวดโปรดกส จำากด 54 ยางพารา ฉะเชงเทรา8. บรษทสหะชยพาตเคลบอรด จำากด 45 ยางพารา ปทมธาน9. บรษทซนพาราเทค จำากด 45 ยางพารา สราษฎรธาน10. บรษทไทยนำาแสงอตสาหกรรมไม จำากด

15 ยางพารา นนทบร

11. บรษทเอสเอสเฟอรนเทค จำากด 9 ยางพารา นนทบร12. บรษทไทยชปบอรด จำากด 6.9 ไมเบญจพรรณ สมทรปราการ13. บรษทโมลารวด จำากด 75 ยางพารา สมทรสาคร14. บรษทเอสทเอปารตเกลโปรดกส จำากด

195 ยางพารา สงขลา

15. บรษทระยองปารตเกลบอรด จำากด 54 ยางพารา ระยอง16. บรษทพงงาปารตเกลบอรด จำากด 60 ยางพารา พงงา17. บรษท ส.กจชย จำากด 30 ยางพารา ระยอง18. บรษทวนชยพาแนลอนดสทรส จำากด

300 ยางพารา สราษฎรธาน

19. บรษทสยามรโสวดโปรดกส จำากด 84 ยางพารา สราษฎรธานรวม 1,423.9

หมายเหต : ปจจบนสวนใหญใชไมยคาลปตเปนวตถดบเปลยนสลบกบไมยางพาราในบางโอกาสทมา : วรธรรม, 2541

ตารางท 6 โรงงานผลตแผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง (MDF) ป 2538

บรษท กำาลงการผลต(ลบ.ม./ป)

วตถดบไม ทตงโรงงาน

1. บรษทขอนแกน เอมดเอฟ จำากด 72,500 ชานออย ขอนแกน2. บรษทวนชยกรป จำากด (มหาชน) 210,000 ยางพารา ชลบร3. บรษทเมโทรเอมดเอฟ จำากด 94,000 ยางพารา กาญจนบร4. บรษทเอสทเอกรป (1993) จำากด (มหาชน)

120,000 ยางพารา สงขลา

5. บรษทอะโกรแมทส จำากด 100,000 ยางพารา และ ยคาลปต

ปราจนบร

6. บรษทไมอดไทย จำากด 90,000 ยคาลปต และ เศษไมจากโรงงานแม

สระบร

รวม 686,500ทมา : วรธรรม, 2538

8

3. ไมจากสวนปา ทสำาคญไดแก3.1 ไมยคาลปต

3.1.1 ไมยคาลปตจากโครงการของรฐบาลรฐบาลได ด ำา เน นการปล กสร างสวนป า เพ อ

อตสาหกรรมไมอยางจรงจง คอ หลงจากประกาศใชพระราชบญญตสวนปา ป พ.ศ .2 5 3 5 ซงการปลกไมยคาลปตเรมใน โครงการปรบโครงสรางการผลตของเกษตรกร (ปลกไมโตเรว ) เพอใหเกษตรกรปลกไมโตเรว เชน ยคาลปต กระถนเทพา เปนตน ทดแทนพชเศรษฐกจ 4 ชนด คอ ขาว มนสำาปะหลง กาแฟ และพรกไทย (ซงมกจะมปญหาทางดานราคาและการผลต เชน ภยแลง น ำาทวม โรคแมลง เปนตน ) โดยรฐใหสงจงใจเปนกลาไมและปยเคม 2

0 กก./ไร โดยไดเปาหมายครบจำานวน 680000, ไร ในชวง ป - 25372539 แตมปญหาการตอตานไมยคาลปตวาทำาลายระบบนเวศน จงไมไดดำาเนนการแตตอมาไมยคาลปตไดรบการสงเสรมใหปลกเสรมไมเกนครงหนงในพนทโครงการสงเสรมปลกไมเศรษฐกจ ซงจะไดกลาวตอไป

3.1.2 ไมยคาลปตจากผประกอบการอตสาหกรรมไมภาคเอกชนผประกอบการอตสาหกรรมไมโดยเฉพาะการผลต

เยอกระดาษและกระดาษ ไดตระหนกถงวตถดบไมทควบคมไดโดยการสงเสรมของผประกอบการเอง ซงประเทศไทยม 2 รายใหญ ๆ คอ กลมเกษตรรงเรองพชผล ผประกอบธรกจการคาผลตผลทางการเกษตร (ขาว มนสำาประหลง ขาวโพด ฯลฯ) ไดจดตงบรษทลก 2 บรษท คอ บรษทอะโกรไลน จำากด ปลกสรางสวนปายคาลปตของตนเองประมาณ 200,000 ไร และสงเสรมจำาหนายกลาไมพนธดใหเกษตรกรประมาณ 300,000 ไร พรอมแนะนำาการปลกดแลรกษาแลวรบซอไมยคาลปตคน เพอนำาไปผลตเยอกระดาษและกระดาษปละ 3 ลานตน โดยบรษทแอดวานสอะโกร จำากด (มหาชน)

ผประกอบการรายทสองคอ กลมปนซเมนตไทย โดยบรษทสยาม- ฟอเรสทร จำากด มเกษตรกรเปนสมาชกประมาณ 160,000 ไร และไมเปนสมาชกประมาณ 700,000 ไร โดยรอบบรษทในรศม 150 กม. ซงผเปนสมาชกจะไดรบกลาไมจากการเพาะเลยงเนอเยอ (tissue culture) และการเสยบยอด (grafting) โดยประกนรบซอไมคน ไมทซอเสนผา- ศนยกลาง

9

2-4 นว ราคา 750 บาท/ตน หากเสนผาศนยกลางมากกวา 4 นว ราคา 850 บาท/ตน และเสนผาศนยกลางนอยกวา 2 นว ราคา 550 บาท/ตน ปจจบนนำาไมไปผลตเยอกระดาษและกระดาษ โดยบรษทสยามคราฟท จำากด

3.2 ไมสกดงกลาวแลววารฐบาลไดดำาเนนการปลกสรางสวนปาเพอ

อตสาหกรรมไม อยางจรงจง คอ หลงจากประกาศใชพระราชบญญตสวนปา ป พ.ศ.2535 ซงกรมปาไมไดจดทำาโครงการอกโครงการหนง คอโครงการสงเสรมเกษตรกรปลกสรางสวนปาในชวง 5 ป (2537-2541) และชวงตอมาเปลยนเปนชอโครงการสงเสรมการปลกสวนปาไมเศรษฐกจ (2542-2548) รวมระยะเวลา 12 ป โดยมเปาหมายสงเสรมปลกใหได 8 ลานไร แตเทาทดำาเนนมาจนถงขณะน (2543) ปลกไดเพยง 2.3 ลานไรเทานน พนธไมทนยมปลกมากคอ สก มพนทปลกในป 2537-2539 รวมประมาณ 550,000 ไร

โครงการนรฐใหเงนอดหนน 3,000 บาท/ไร โดยแบงจาย 5 ป คอ 800 700 600 500 และ 400 บาท ตามลำาดบ ซงโครงการนเนนปลกพนธไมปาเศรษฐกจมคาพนเมองของไทย ในชวงแรกไมมไมยคาลปต เนองจากการตอตานไมยคาลปตวาทำาลายระบบนเวศน แตตอมา ในชวงทสองไดสงเสรมใหปลกไมยคาลปตผสมไดครงหนง

โดยสรปแหลงไมแตเดมคอปาธรรมชาต ซงปจจบนไมมแลวโดยปาเกอบทงหมด ในประเทศไทยทเหลอถกสำารองไวเพอการรกษาสงแวดลอม ดงนนแหลงไมทใชในปจจบนนอกจากไมนำาเขาแลวคอไมยางพาราและไมจากสวนปา ซงไมจากสวนปาในปจจบนเปนไมตดสางขยายระยะอาย 5-7 ป ไมมขนาดเลก (เสนผาศนยกลางประมาณ 3-6 นว) มสวนกระพอยมากมแกนเพยงเลกนอย และความแขงของเนอไมตำา ทำาใหนำาไปใชประโยชนไดจำากด โรคแมลงและเชอราเขาทำาลายไดงาย ไมแปรรปทเลอยไดมกบดงอ เนอไมยบตวและแตกปลาย แนวทางแกไขปญหานโดยธรรมชาตคอตองรอจนกวาไมจะโตอกประมาณ 10 ปจากนไป ยกเวนไมยคาลปตทใชใน อตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษ ซงสามารถใชไมอายเพยง 3 ปไดแลว แตถาหากตองใชในอตสาหกรรมไมเครองเรอนยงมปญหาอยเชนกน

10

3. การแปรรปไมและการใชประโยชนไมเทคโนโลยในการแปรรปไมและการใชประโยชนไมในประเทศไทย

จ ำา แ น ก ไ ด 2 ร ะ ด บ ค อ1. กระบวนการใชประโยชนไมเบองตน (primary

processing) ไดแก การเลอยไม การปองกนรกษาเนอไม และการผง/อบไม ดงตอไปน

1.1การเลอยไม การเลอยไมสำาหรบชาวบานทวไปใชแรงคนเลอยดวยเลอย

ชก โดยมทงการเลอยไมในแนวดงหรอในแนวราบ ซงมมาแตโบราณจนถงปจจบนคงมการเลอยแบบนในชนบท ตอมาใช เลอยโซเพอเปดปกไมหรอเลอยทงหมดไดเปนแผนไมแปรรป (ปจจบนนยมในการเลอย ตนมะพราว) แตสวนใหญหลงจากเลอยเปดปกแลวจะนำามาเลอยซอยดวยเลอยวงเดอนซงจดทำาขนเอง บางแหงใชรถไถนาเปนมอเตอรหมนใบเลอย (การเลอยไมดวยแรงคนของชาวบานน สวนใหญไมไดขออนญาตจากราชการ)

สวนการเลอยไมดวยโรงเลอยทงขนาดเลกและใหญนน (ทไดรบอนญาตจาก ราชการ) สวนใหญหยดกจการเนองจากรฐบาลยกเลกการทำาไมจากปา แตตามสถตปาไมยงคงมโรงเลอยไมดวยเครองจกรจำานวน 514 โรง และเลอยไมดวยแรงคนจำานวน 45 โรง (ตารางท 7) (สวนศนยขอมลกลาง 2542, )

ตารางท 7 โรงงานแปรรปไมและโรงงานผลตผลตภณฑทไดจากไม ป 2542

รายการ จำานวนโรงงานทงหมด

จำานวนโรงงานแยกตามภมภาคกรงเทพ ฯ กลาง เหนอ ตะวนออก

เฉยงเหนอใต

- โรงงงานแปรรปไมโดยใชเครองจกร

514 53 171 51 56 183

11

- โรงงานแปรรปไมโดยใชแรงคน

45 0 14 16 1 14

- โรงงงานแปรรปไมโดยใชเครองจกร เพอประดษฐกรรม

5,745 2,580 1,916 347 448 454

- โรงงงานแปรรปไมโดยใชแรงคน เพอประดษฐกรรม

607 4 177 139 217 70

- โรงงานแผนไมอด* 21 6 11 0 0 4- โรงงานผลตไมบาง* 14 2 10 0 0 2- โรงงานผลตแผนใยไมอดแขง**

10 1 7 0 1 1

- โรงงานผลตแผนชนไมอด** 19 - 11 - 1 7- โรงงานผลตเยอกระดาษ 52 9 40 1 2 0- โรงคาไมแปรรป 3,862 1,071 1,285 479 729 298- รานคาสงประดษฐ 4,932 1,930 1,370 778 707 147

ทมา : สวนศนยขอมลกลาง, 2542 * สวนศนยขอมลกลาง, 2539 **วรธรรม, 2538 และ 2541

เทคโนโลยการเลอยไมแตเดมใชเลอยวงเดอนขนาดใหญสญเสยเนอไมเปนขเลอยมาก จงไดไมแปรรปประมาณ 40-50 % ตอมาไดใชเลอยสายพานแทนเลอยวงเดอนมากขน ปจจบนการเลอยไมขนาดใหญเปนไมนำาเขาเทานน โดยไมขนาดเลกภายในประเทศเขามาม บทบาทมากขนในการเลอยไมคอไมยางพารา และไมจากสวนปาทรฐบาลสงเสรม ซงมลกษณะและคณสมบตแตกตางจากไมขนาดใหญจากปาธรรมชาต เชน ความเคนจากการเตบโต (growth stress) ไมแปรรปทไดมกจะบดงอและแตก ดงนนการเทคโนโลยการเลอยไมจงตองปรบปรงพฒนาเพอเลอยไมใหไดทงปรมาณและคณภาพ

ไมขนาดเลกในประเทศไทยกำาหนดทเสนผาศนยกลาง 4-10 นว หรอ 10-25 ซม. (ตารางท 8) ในทนเปนไมขนาดเลกทมาจากสวนปา ขนาดไมทเหมาะสมควรมเสนผาศนยกลางไมตำากวา 8 นว และควรเลอยเปนขนาดสน ความยาวประมาณ 1.50-2.00 ม. (ไมทอนขนาดเลกขนาดเสนผาศนยกลาง 6-9 นว เลอยเปนไมแปรรปแลวไดผลผลต 25-35 % โดยรวมไมทโคงงอและแตกราวดวย เมอนำาไปใชงานคงเหลอประมาณ 20-25 %) ลกษณะการใชงานเหมาะสำาหรบผลตภณฑทใชไมชนเลก ซงหากตองการไมทมขนาดใหญและ

12

หนากวางขนใหตอความยาวหรออดประสานทางความหนาและความกวางเขาดวยกน อยางไรกตามการแปรรปไมขนาดเลกเสนผาศนยกลาง 5-7 นว นนสามารถทำาได แตผลผลตไมแปรรปจะนอย สญเสยไมในลกษณะปกไมและเศษไมมาก ไมแปรรทไดจะเปนมกระพ ตดไส และจำานวนตาไมมาก

ตารางท 8 ขนาดเสนผาศนยกลางของไมขนาดเลกในทองถนตาง ๆทองถน ขนาดเสนผาศนยกลาง

นว ซม.-แคนาดาตะวนออก สแกนดเนเวย และสหรฐภาคใต 4-10 10-25-แคนาคาตะวนตก ฝงแปซฟคตะวนออก สหรฐอเมรกา (ตอนกลาง) นวซแลนด ออสเตรเลย (ไมสนปาปลก)

4-20 10-50

-แคลฟอเนยรตอนเหนอ ปายคาลปตของออสเตรเลย และปาเขตรอนชน

12-24 30-60

-Williston (1981) 4-20 10-50-ประเทศไทย 4-10 10-25

ทมา : วรท, 2542

การลดตำาหนในไมขนาดเลก เนองจากความเคนจากการเตบโต คอการแตก การบดงอ โดยมการทดลองกานไมขณะยนตน (การถากเนอไมสวนกระพออกใหลกเขาไปถง สวนแกนรอบ ๆ ลำาตน) การใชสารเคมพนใบไมทำาใหยนตนตาย แนวคดคอทำาใหตนไมแหง มความชนลดลง ชวยใหความเคนในไมลดลงไปสวนหนง หรอลดการแตกราวหลงการโคน โดยใชเหลกรดหวไม หรอทาหวไมดวยสหรอสารเหนยว การแชไมในนำา การใชเหลกรปตว S หรอตว C ตยดตดกบหนาตดไมทอน การเจาะไมสวนใจไม (pith) ออกบางสวน การเลอยเซาะถงใจไมเปนรองตามยาวลำาตน ซงบางวธใชไดผลกบไมชนดหนงแตอกชนดหนงไมไดผล ผลการทดลอง การกานไมปรากฏวาชวยลดการบดงอลงได 10 % และลดการแตกปลายได 19 %

สวนเทคนคการเลอยไมขนาดเลกอาจใชการเลอยแบบสมดล (balance cutting) เปนการเลอยไมทงดานซายและดานขวาพรอม ๆ กนดวยใบเลอยคใหอยหางใจไมเทา ๆ กน (ทำาใหเนอไมปลดปลอยความเคนแตละขางพรอมกน) ชวยใหไมแปรรปตรงไมบด

13

งอ เครองเลอยคอ เลอยสายพานค (balance saw) เลอยตบ (gang saw) หรอเลอยซม (sash gang saw) (สธ ,

2542)นอกจากนการกองเกบไมทเลอยแลวมสวนสำาคญทำาใหม

คณภาพทดไดโดยไม บดงอ โกง หรอแตกปลาย คอการเลอยไมสดปลายทอนคงเหลอไวประมาณ 1 นว แลวมดปลายอกขางดวยลวดหรอตอกตะปยดไมเมอจะใชงานจงฉกแยกออกมาใช หรอนำาไมแปรรปทเลอยไดลงแชนำาทนท 1-2 วนแลวจงนำามาผงกระแสอากาศชวยใหไดไมแปรรปทตรงไมคดงอและไมแตกปลาย หรอการเลอยเปนไมแปรรปขนาดใหญแลวกองเกบไวเมอจะใชงานจงนำามาเลอยใหไดขนาดทตองการอกครง รวมถงการกองผงแหงไมใหใชนำาหนกบงคบ หรอการกองไมแปรรปบนคานหวทายใหสวนโคงงออยดานบนแลวปลอยใหแรงโนมถวงของโลกชวยดงกลบใหตรง เปนตน

1.2การปองกนรกษาเนอไมสำาหรบไมโตเรวหรอไมขนาดเลกมกจะถกเชอรา แมลง และ

เพรยง เขาทำาลายเนอไม ทำาใหมอายการใชงานสนเพยง 1-2 ปเทานน การอาบนำายาปองกนรกษาเนอไมชวยยดอาย ความทนทานของไมออกไปไดอก 3-5 เทาจากปกต เทคโนโลยการปองกนรกษาเนอไมในประเทศไทยอาจจำาแนกได 2 รปแบบ คอ

1.2.1 การไมใชสารเคม โดยใชการแชนำา การลนไฟ หรอการปลกสรางอาคารทโปรงโลงมการระบายอากาศทด หรอการเทคอนกรตรองพนสำาหรบการปกเสาไม นอกจากนยงมการศกษาทดลองปพนดวยหนกรวดขนาดตาง ๆ ทกนหลมกอนปกเสาไม ซงมแนวโนมในการปองกนปลวกได

1.2.2 การใชสารเคม มกรรมวธ 2 รปแบบ คอ 1.2.2.1 การไมใชแรงอด (non-pressure

treatment) ไดแก การทาหรอพน การจม และการแชสารเคม คอ1) การทาหรอพน (brush or spray

treatment) ใชกบไมทผาน การผงหรออบแหงแลว ถาเปนไมเสารวหรอเสาบานใหลอกเปลอกออกกอน การทาหรอการพนอาจทำาตลอดทงทอนหรอเฉพาะสวนทอยคอดน (ลกลงไปในดน 30-40 ซม. และอยเหนอพนดน 60-70 ซม.) โดยทาหรอพนควรมากกวา 1 ครง นำายาทใชควรเปนพวกนำามนหรอสารเคมละลายในนำามน เชน นำามนดน โซลกนม หรอ นำามนทาไมตาง ๆ ซงจะตดทนในไมไดด

14

2) การจมในนำายา (dipping) ใชกบไมแหงจะดกวาไมสด โดยนำามาจมนำายาเพยง 2-3 นาท เหมาะกบไมทใชงานชวคราวหรอใชในรมและทาสหรอนำามนชกเงาทบอกครงหนง

3) การแชไมในนำายา ใชกบไมสดหรอไมแหง แตไมแหงจะไดผลดกวา วธการนใชไดกบทงไมทอนกลมและไมแปรรป ถาเปนไมทอนกลมตองลอกเปลอกออกกอน การแชตองใหไมจมอยใตนำายาตลอดเวลา ระยะเวลาการแช ½ - 3 วน แลวแตชนดไม เมอแช เสรจแลวตองกองผงไมใหแหงไมนอยกวา 7 วน ตวยาทใชเปนพวกสารเคมละลายในนำา สำาหรบภาชนะทใชแชอาจใชถง 200 ลตร ผาครงแลวตอเชอมเขาดวยกน หรอขดดนเปนบอตามขนาด ทตองการแลวปลาดพนดวยผาพลาสตกกนนำายารวซม

1.2.2.2 การใชแรงอด (vacuum and pressure treatment) กรรมวธนตองใชเครองทำาสญญากาศและอดนำายาเขาเนอไม โดยทวไปใชกบไมสดเรมจากการทำาสญญากาศทระดบ 500 มม.ปรอท นาน 15 นาทแลวจงเพมความดนพรอมกบปลอยสารเคมเพออดนำายาเขาเนอไมทระดบ 150-170 ปอนด/ตารางนว เปนเวลานาน 45-55 นาท (สำาหรบไมยางพาราหนา 1.5 นว กรณอดเตมเซล) ตวยาทใชนยมพวกสารละลายนำาเนองจากมราคาถก คอ CCA สำาหรบไมใชกลางแจง แกนกลางมวนสายไฟฟาหรอสายโทรศพท และ Boron สำาหรบไมเพอผลตเครองเรอน

1.3การผง/อบไม การผงและอบไม (drying lumber) ทนยมใชม 2 วธ คอ

1.3.1 การผงดวยกระแสอากาศ (Air drying or Seasoning)

การผงดวยกระแสอากาศ ปรมาณความชนในไมทไดไมแนนอน การทำาใหความชนในไมตำากวา 25 % จำาเปนตองใชเวลาคอนขางนาน สำาหรบไมแปรรปหรอไมทอนขนาดเลกทใชในงานกอสราง เชน เสา หรอไมคำายน หรอกองไมไวเพอรอนำาไปทำาชนไมสบ

ไมโตเรวเสนผาศนยกลางไมเกน 6 นว กองผงในกระแสอากาศชวงฤดแลงตองใชเวลา 4-6 เดอน เพอทำาใหความชนในไมลดลงเหลอ 25-30 % สวนขนาดใหญเสนผาศนย-กลางใหญ 30 ซม. ขนไป ไมควรกองผงไวนานเกนไป ควรแปรรปไมโดยเรวแลวจงนำามากองผงไวอกครง ขนาดของกองไมไมควรใหกวางกวา 2 ม. เพราะไมทกองอยบรเวณกงกลางจะแหงชา ทำาใหเกดเชอรา

15

หรอแมลงเขาทำาลาย สวนความสงของกองไมไมมขอจำากด ขนอยกบความสะดวกและความมนคงของกองไม ระยะหางของกองไมไมนอยกวา 30 ซม. เพอใหกระแสอากาศไหลผานไดด และสะดวกตอการขนยายหรอรวมกอง

กองไมควรสงจากพนดนไมนอยกวา 30 ซม. สำาหรบไมคน (stick) ทใชกบ ไมแปรรปมอย 2 ขนาด คอ 1x1 นว และ 1x½ นว ไมทแหงงายและเกดตำาหนนอย เชน สก สะเดาเทยม ใหใชไมคนหนา 1½x1½ นว โดยแนวของไมคนอยในแนวดงตรงกน ในฤดฝนควร กองไมใตโรงเรอนหรอมหลงคาคลม เพอปองกนเชอราบนเนอไม โดยเฉพาะไมยางพารา และไมสน เปนตน

1.3.2 การอบแหงดวยเตาอบ (kiln drying) การทำาใหไมแหงดวยเตาอบ สามารถควบคมอณหภม

และความชนสมพทธไดตามตองการ ซงจะเรวกวาการผงแหงโดยกระแสอากาศ 10-30 เทา

การทำาใหไมแหงควรใชทงสองวธ โดยผงในกระแสอากาศใหความชนในไมตำากวา 30 % ซงกองอยในโรงเรอนทมฝา 3 ดาน ฝาดานหนงตดพดลมใหอากาศหมนเวยนรอบกองไมไดดและเรวขน การทำาการผงไมกอนอบ (predrying) นใชเวลาประมาณหนงเดอน แลวจงใชความรอนอบไมอกประมาณหนงเดอนเชนกน

การทำาใหไมแหงตองควบคมไมใหผวหนาไมแหงเรวเกนไป โดยมโรงเรอนหรอวสดคลมกองไม สำาหรบการผงดวยกระแสอากาศ สวนการอบไมดวยเตาอบตองควบคมอณหภมและความชนสมพทธใหเหมาะสม ถาความชนของเนอไมดานนอกแตกตางกบความชนในไมเกน 5 % จะเกดแรงเคนในเนอไมเปนสาเหตของการเกดตำาหนตาง ๆ ได เชน โคง อาการแขงนอก (case hardening) แตกแบบรงผง (honeycombing) ในเนอไมได ทงนตำาหนตาง ๆ อาจเกดจาก คณสมบตเฉพาะตามธรรมชาตของเนอไม เชน ลกษณะเสยนไม อายของไมทนำามาใชงานพบวา ไมโตเรว เชน ยคาลปต สะเดาเทยม การเจรญเตบโตทรวดเรวของไม ทำาใหเกดแรงเคนขนในเนอไม โดยไมทมอายนอยแรงเคนจากการเจรญเตบโตคอนขางรนแรง ทำาใหเกดอาการแตกทปลายไมไดงาย ดงนนการอบแหงตองทาสทหวทายของไม เพอลดการคายความชนในไมเรวเกนไป

16

การกองไมทปลายไมทงสองดานตองใชไมคนวางใหพอดกบหวและปลายไม และบนสดของกองไมควรวางนำาหนกกดทบกองไมดวย เนองจากไมโตเรวเมอสญเสยความชนในไม แรงเคนจากการเจรญเตบโตจะถกปลอยออก ทำาใหไมโกงหรอโคง

2. กระบวนการใชประโยชนไมขนฑตยภม (secondary processing) ไดแก การผลตเครองเรอน การผลตแผนไมอดไมประกอบ การผลตเยอกระดาษและกระดาษ และการผลตถาน ดงตอไปน

2.1 การผลตเครองเรอนโรงงานผลตเครองเรอนไมในประเทศไทยม 6352,

โรง สวนใหญเปนเครองเรอนประเภทชดรบแขก ชดรบประทานอาหาร ชดนงเลน และชนวางของ เปนตน โดยมทงสธรรมชาตและยอมส ซงเครองเรอนนม 2 ลกษณะ คอ

1) เครองเรอนชนดทถอดไมได (s table f urniture or f urnished f urniture) เปนเครองเรอนสำาเรจรป สวนใหญ

ผลตใชภายในประเทศ2) เครองเรอนชนดทถอดได (k nock d own

f urniture) สวนใหญผลตเพอสงออก การผลตเครองเรอนสวนใหญใชฝมอมากกวาแรงงาน

แมวาโรงงานขนาดใหญทผลตเพอสงออกจะใชเครองจกร (เครองมอเครองจกรสวนใหญสงมาจากตางประเทศ ) แตการใชแรงงานฝมอยงมความสำาคญอยมาก ดงนนการผลตเครองเรอนอาจจำาแนกการผลตออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

1) การผลตทตองใชฝมอมากกวาแรงงาน โดยกรรมวธการผลตตองใชฝมอเปนสวนใหญ ไดแก การผลตเครองเรอนแตละชดทไมซำาแบบกน หรอเครองเรอนทมลกษณะเดยวกน เชน ชดลายไทย ชดหลยส แตการออกแบบ การแกะสลกลวดลาย การเขาไม การเลอกลายไม ฯลฯ มความแตกตางกน ดงนนกรรมวธการผลตดงกลาวนจงขนอยกบความสามารถของแตละ โรงงาน สงทเหมอนกนคอคณภาพของไมซงจะตองผานการอบใหไดความชนทเหมาะสมเพอใหคงรปรางเดมไดตลอดไป

2) การผลตโดยใชเครองจกร เพอใหไดผลผลตจำานวนมากและไดมาตรฐานเปนการผลตเครองเรอนไมแบบเดยวกนเพอสงออกเปนจำานวนมาก

17

3) การผลตทใชเครองจกรมากกวาฝมอแรงงาน คอการใชเครองจกรทงหมดในการผลต ไมมการตกแตงเพมเตมโดยฝมอแรงงานเลย นอกจากการขดผวหรอทาแชลแลค เปน การผลตตามแบบทโรงงานกำาหนดไมรบผลตตามใบสง และการผลตครงหนง ๆ จะผลตเปนจำานวนมาก

2.1 การผลตแผนไมอดไมประกอบ2.1.1 การผลตแผนไมบางไมอด

การผลตแผนไมอดเรมเมอป 2500 (บรษทไมอดไทย จำากด จดตงโดย องคการอตสาหกรรมปาไม) สวนการผลตไมบางเพอสงออกเรมเมอป 2514 (บรษทไทยชปบอรด จำากด) ปจจบนมโรงงานไมบาง 14 โรง และโรงงานผลตแผนไมอด 21 โรง ซงสวนใหญโรงงานผลตแผนไมอดจะทำาการผลตแผนไมบางเองดวย เทคโนโลยในการผลตทงแผนไมบางและไมอดในประเทศไทยเปนเทคโนโลยโดยทวไปของเครองจกรทสงมาจากตางประเทศ ปจจบนขาดแคลนไมขนาดใหญจงมบางโรงงานปรบเปลยนจากเครองปอกขนาดกวาง 8 ฟต เปนเครองปอกไมขนาดเลกกวาง 4 ฟต และเครองฝานไมบางเพอใหไดไมบางทสดคอ 0.1 มม.

การผลตแผนไมบางไมอดในประเทศไทยประสบปญหาการขาดแคลน วตถดบไม ทำาใหตนทนสงขนสงผลใหการผลตลดนอยลง การทำาไมบางเปนการนำาเขาไมแลวนำา ไมบางสงกลบออกตางประเทศ (re-export) หรอนำาไปปดผวผลตภณฑไม

อยางไรกตามการผลตไมอดในประเทศไทยมชนคณภาพแตกตางกน คอ ไมอดคณภาพสงเพอใชภายนอก ไมอดมาตรฐานเพอใชงานภายใน และไมอดคณภาพตำาเพอ ใชงานชวคราวสำาหรบปายโฆษณาตาง ๆ ปจจบนมเพยงบรษทเดยว (บรษทไมอดไทย จำากด) ทขอมาตรฐานแผนไมอดจากสำานกงานมาตรฐานอตสาหกรรมของไทย

2.1.2 การผลตแผนไมประกอบแผนไมประกอบในประเทศไทยปจจบนใชไมนำาเขาและ

ไมจากสวนปา รวมทงเศษไมปลายไมทเหลอจากการทำาไมหรอเศษเหลอจากโรงเลอย ซงสามารถผลตไดโดยใชเทคโนโลยงาย ๆ ทำาเปนแผนไมพนปารเกและไมประสานตาง ๆ

ปจจบนมการผลตแผนไมพนปารเกโดยตอปลายแบบนวประสาน (finger joint) วตถดบไมทสำาคญ คอ ยางพารา และไมสวนปา โดยมขนาดเสนผาศนยกลาง 6 นวขนไป ไมสวนปาท

18

นาสนใจ คอ สก และยคาลปต ซงในการผลตมสวนทตองทงไป 20-25 % และ 50-60 % ตามลำาดบ และตองยอมสเนองจากไมเหลานยงมสวนกระพอยมาก ซงมสขาวนวล ตางจากสเขมของสวนแกนไม

2.1.3 การผลตแผนใยไมอดการผลตแผนใยไมอดในประเทศไทยม 2 ชนด คอ

แผนใยไมอดแขง (Hardboard) ทงหมดผลตโดยกรรมวธเปยก (wet process) วตถดบไมทใช คอ ยคาลปต ไม สวนปาอน ๆ เชน กระถนเทพา นอกจากนยงมชานออยดวย

แผนใยไมอดอกชนดหนงคอแผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง (Medium Density Fiberboard, MDF) วตถดบไมทใช คอ ยางพารา ยคาลปต กระถนเทพา และชานออย (โรงงานแรกของโลกทใชชานออยเปนวตถดบ) (ตารางท 9)

ตารางท 9 โรงงานผลตแผนใยไมอดแขง ป 2538บรษท กำาลงการผลต

(ตน/ป)วตถดบไม ทตงโรงงาน

1. บรษทไมอดไทย จำากด 60,000 ยคาลปต กรงเทพ ฯ2. บรษทไทยเคนบอรด จำากด 24,000 ยคาลปต และ

ชานออยกาญจนบร

3. บรษทเมโทรไฟเบอร จำากด 27,000 ยคาลปต กาญจนบร4. บรษทอะโกรไลน จำากด 48,000 ยคาลปต ฉะเชงเทรารวม 159,000

หมายเหต : กำาลงผลต 1 ตน คดเปนแผนใยไมอดแขง (ขนาด 3 มม.) โดยประมาณได 100 แผนทมา : วรธรรม , 2538

2.1.4 การผลตแผนชนไมอดแผนชนไมอดในประเทศไทยเรมผลตเมอป 2501

แตสนคาเรมเปนทนยมเมอมผผลตรายใหญเพมขนอกราย (2529) แผนชนไมอดใชเปนวสดในการกอสรางและผลต เครองเรอน เนองจากไมจรง (solid wood) และเมอรฐบาลสงยกเลกสมปทานปาไมในป 2532 เปนตนมา ทำาใหมการนำาแผนชนไมอดมาใชงานตาง ๆ เพมมากขน

ปจจบนมโรงงานผลตแผนชนไมอด 19 ราย กำาลงผลตรวม 1,423,900 ลบ.ม./ป กรรมวธใชแบบอดกระทง (extruded-pressed) มเพยงโรงงานเดยว (บรษทไทยชปบอรด

19

จำากด) นอกนนกรรมวธแบบอดแนวราบ (platen-pressed) วตถดบไมทใช คอ ยางพารา ยคาลปต และชานออย ลกษณะแผนทผลตแบบ 3 ชน ความหนาทนยมผลตคอ 12 และ 16 มม. (ตารางท

5) (วรธรรม 2541, )2.1.5 การผลตแผนไมอดซเมนต

การผลตแผนใยไมอดซเมนตในประเทศไทย เรมตนเมอป 2499 โดยผลต แผนฝอยไมอดซเมนต วตถดบทใช คอ ไมสมพง ปจจบนตองนำาเขาจากประเทศพมา มกำาลงผลตเพยง 1,000 ตน/ป ตอมาป 2529 มการผลตแผนชนไมอดซเมนต วตถดบทใช คอ ยคาลปต และเมอป 2543 ไดมการผลตแผนใยไมอดซเมนตขนแตเปนลกษณะแผนฝาบานโดยใชเยอกระดาษประมาณ 10 % กบปนซเมนต 90 % และผสมเสนใยหน (asbastos) ดวยเลกนอย

2.3 การผลตเยอกระดาษและกระดาษการผลตเยอกระดาษ (pulp) ในประเทศไทยผลตจากพชท

ไมใชไม (non wood) คอ หญาขจรจบ ฟางขาว ไมไผ ปอ และชานออย สำาหรบไม (wood) ไดแก ไมใบกวาง ( Hardwood) คอ ยคาลปต ซ งมเสนใยสน ดงนนประเทศไทยจงตองนำาเขาเยอใยยาว นอกจากน นยงน ำา เข ากระดาษเพ อท ำา เย อกระดาษมาใช ใหม (recovered paper)

เทคโนโลยในการผลตเยอกระดาษและกระดาษเปนไปตามเคร องจกรทน ำาเขา แตมการปรบปรงใชวตถด บชนดตาง ๆ ในประเทศไทย โดยเฉพาะวตถดบทไมใชไม สำาหรบไมนนใช ยคาลปตเพยงชนดเดยว โดยใชกรรมวธเคม (chemical process) แตมโรงงานหนงใชกรรมวธ กงเคม (semichemical process) (บรษทสยามเซลลโลส จำากด ) ซงไดผลผลตประมาณ 45%

เมอป 2539 มโรงงานผลตเยอกระดาษ 6 โรง ม ก ำาล งผลตเย อใยส นรวม 626,000 ตนตอป และโรงงานผลตกระดาษ 46 โรง มกำาลงผลตกระดาษรวม 2,842,000 ตน ซ งเปนกระดาษคราฟท 50 % นอกจากเปนกระดาษพมพเขยน กระดาษแขง กระดาษหนงสอพมพ กระดาษช ำาระและกระดาษอนามย และกระดาษอน ๆ

2.4 การผลตถานการผลตถานในประเทศไทยในระดบชาวบานเพอใชในครว

เรอนทวไป โดยใชดนหรอแกลบกลบ และเตาดนเหนยว สวนเตาอฐกอจะเผาถานเพอการคา ซงปจจบนเศษไมปลายไมยคาลปตจากสวน

20

ปาถกนำามาเผาอยางกวางขวาง มการทำาเชอเพลงอดแทงจำาหนายเพอ การสงออก ตลอดจนนำาไปทำาเปนถานกมมน (activated carbon) เพอใชในระบบอตสาหกรรม

ในแตละปประเทศไทยใชถานถง 3 ลานกโลกรม นอกจากนถานไมตางประเทศยงมความตองการอกมากเชนกน ผลผลตถานได 3 -035 % ของนำาหนกไมแหง ไมยคาลปตกอง 1 ลบ.ม. ผลตถานได 120 กก. ถานไมยคาลปตนใหคาความรอนสง 7.35 กโลแคลอร/กรม (ถานไมโกงกางมคาความรอนสงสด 7.50 กโลแคลอร/กรม)

4. การตลาดและสงคมเศรษฐกจการตลาดและสงคมเศรษฐกจของอตสาหกรรมไมใน

ประเทศไทย มขอมลทสำาคญดงน- ปจจบนประเทศไทยมความตองการใชไม ประมาณ 3-4 ลาน

ลบ.ม.ตอป แตป 2542 ปรมาณไมทผลตไดภายในประเทศ 50,200 ลบ.ม. ซงไมพอเพยงตอความตองการใช จงม การนำาเขาจากตางประเทศ ดงน

1. ไมซงและไมแปรรป คอ ไมซง 0.47 ลาน ลบ.ม. มลคา 3,638 ลานบาท และไมแปรรป 1.25 ลาน ลบ.ม. มลคา 7,645 ลานบาท รวม 1.72 ลาน ลบ.ม. มลคา 11,283 ลานบาท

2. ผลตภณฑไม ไดแก ไมอด ไมบาง แผนชนไมอด แผนใยไมอด ปารเก ฟน ถาน เครองเรอน ประต หนาตาง และอน ๆ รวมมลคา 1,302 ลานบาท

3. เยอกระดาษ 438,525 ตน มลคา 7,987 ลานบาท 4. กระดาษ 365,208 ตน มลคา 16,328 ลานบาท- ประชากรของประเทศเพมขนโดยเฉลย 1.2 % ตอป จากป

2528 ประเทศไทยมประชากร 53 ลานคน เพมขนในป 2542 เปน 61 ลานคน ดงนนความตองการใชไมและผลตภณฑไมเพมขนทกป ความสามารถในการผลตหรอปลกสรางสวนปาในประเทศ จงยงไมพอกบความตองการ ทำาใหราคาไมและผลตภณฑไมสงขนตามไปดวย

- การกระจายของทตงโรงงานและแรงงาน จากจำานวนโรงงานทใชไมเปนวตถดบทำา ผลตภณฑตาง ๆ นนมโรงเลอยและทำาประดษฐกรรมจากไมรวม 6,911 โรง คอ โรงงานผลต เครองเรอน 6,342 โรง ซงอยในกรงเทพฯ 38 % ภาคกลาง 33 % ภาคเหนอ

21

8 % ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 10 % และภาคใต 10 % โรงงานเหลาน 89 % เปนโรงงานขนาดเลก 10 % เปนโรงงานขนาดกลาง สำาหรบโรงงานขนาดใหญมเพยง 1 % เทานน เงนลงทนในอตสาหกรรมนมประมาณ 48,826 ลานบาท กอใหเกดการจางแรงงานประมาณ 176,000 คน โดยมโรงงานทผลตเครองเรอน จำานวน 2,692 ราย เปนโรงงานผลตเครองเรอนจากไมยางพาราจำานวน 262 ราย ใชแรงงานทงสน 68,992 คน (สำานกบรการสงออก 2543, )

- สดสวนตนทนการผลตในอตสาหกรรมเครองเรอนและผลตภณฑไมเปนคาวตถดบไมประมาณ 45 % คาแรงงาน 30 % คาวตถดบอน ๆ 15 % และคาใชจายอน ๆ 10 %

- การตลาดไมยคาลปต จากงานวจยพบวายคาลปตอาย 5 ป ใหผลผลต 16.65 ตน/ไร โดยมตนทนตอไร คอ คากลาไม คาบำารงรกษา คาปย คาตดโคน และคารถบรรทก รวม 8,140 บาท ราคาทขายไดตนละ 850 บาท จงมรายได 14,152 บาท ดงนนกำาไรสทธ 6,012 บาท เฉลย ปละ 1,200 บาท (ตารางท 10)

ตารางท 10 คาใชจายในการปลกไมยคาลปตอาย 5 ป/ไร คาใชจาย จำานวนเงน

- คากลาไม 270 ตน 270- คาบำารงรกษา 5 ป 2,500- คาปย 375- คาตดโคน (16.65 ตน x 75 บาท) 1,249- คารถบรรทก (16.65 ตน x 225 บาท) 3,746รวม 8,140

หมายเหต : ไมยคาลปตอาย 5 ปใหผลผลต 16.65 ตน/ไร ราคาทขายไดตนละ 850 บาท จงมรายได 14,152 บาท ดงนนกำาไรสทธ 6,012 บาท เฉลยกำาไรปละ 1,200 บาท

22

ทมา : สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม, 2542

- เศษไมปลายไมจากสวนปายคาลปต นำามาเผาถานได โดยมตนทนคาเกบเศษไม คาจางเผาถาน และคาดำาเนนการตาง ๆรวม 150 บาท/ลบ.ม. ไมฟน 1 ลบ.ม. เผาไดถานประมาณ 3 กระสอบ จำาหนายราคาขายสงกระสอบละ 100 บาท และเศษไมทไมสามารถเผาถานได สามารถตดทอนใหยาว 50 ซม. จำาหนายเปนไมฟนมดละ 10-20 ทอน ราคามดละ 5 บาท (ตารางท 11)

ตารางท 11 คาใชจายในการเผาถานเศษไมยคาลปตคาใชจาย จำานวนเงน

- คาเกบรวบรวมเศษไม 60- คาจางเผาถาน 75- คาดำาเนนการตาง ๆ 15รวม 150

หมายเหต : ไมฟน 1 ลบ.ม. เผาไดถานประมาณ 3 กระสอบ ราคาขายสงกระสอบละ 100 บาททมา : สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม, 2542

- ราคารบซอไมยคาลปต ในอตสาหกรรมไมเสาเขม/คำายน แผนใยไมอด เยอกระดาษ และชนไมสบ ขนาดเสนผาศนยกลาง -24 นวขนไป ราคา - 5501000, บาท/ตน สวนขนาดเสนผา- ศนยกลาง - 69 นว ราคา - 10001400, , บาท/ตน (ตารางท 12)ตารางท 12 ราคารบซอไมยคาลปต

อตสาหกรรม ขนาดไม ราคา (บาท/ตน)ไมเสาเขม/คำายน ø 2 ขนไป 700แผนใยไมอด ø 2 ขนไป ยาว 1.0-2.0 ม.

ø 4 ขนไป ยาว 1.0-2.0 ม.850

1,000เยอกระดาษ ø 1 ขนไป

ø 2 ขนไป 350550750

23

ø 2.5 ขนไป ø 4 ขนไป

800

ชนไมสบ (สงออก) ø 1.5 ขนไป ยาว 2.0-2.5 ม.ø 2 ขนไป ยาว 2.0-2.5 ม.ø 4 ขนไป ยาว 2.0-2.5 ม.ø 6 ขนไป ยาว 1.0-2.0 ม. ø 6 ขนไป ยาว 2.5 ม. ø 9 ขนไป ยาว 2.5 ม.

500800850

1,0001,2001,400

ทมา : สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม, 2542

- ราคาไมเสาเขม (ยคาลปต และ สนประดพทธ) ขนาดเสนผาศนยกลางและยาวเทากบ 3x 3 ม., 4x4 ม., 5x5 ม., 6x6 ม. ราคาทอนละ 15, 40, 80, 150 บาทตามลำาดบ

- ราคาไมสกตดสางขยายระยะขององคการอตสาหกรรมปาไม ตามขนาดความโตตงแต - 30140 ซม . และความยาว

- 26 ม . มราคาตงแต 2100, ถง 18400,บาท/ลบ.ม . (ตารางท 13)

24

ตารางท 13 ราคาไมสกตดสางขยายระยะจากสวนปาขององคการอ ต ส า ห ก ร ร ม ป า ไ ม ป 2544

กลม ความโต (ซม.)

ความยาว (ม.)< 2.00 2.00-3.99 4.00-5.99 > 6.00

1 30-40 1,900 2,100 2,350 2,60035-39 2,100 2,350 2,600 2,90040-44 2,350 2,600 2,900 3,20045-49 2,600 2,900 3,200 3,65050-54 3,250 3,650 4,050 4,45055-59 3,600 4,050 4,450 5,000

2 60-64 4,450 4,950 5,500 6,10065-69 4,950 5,500 6,050 6,70070-74 6,300 6,350 6,650 7,30075-79 6,950 7,000 7,300 8,00080-84 7,300 7,300 7,800 8,60085-89 7,800 8,000 8,800 9,75090-94 10,000 10,000 10,550 11,70095-99 10,550 10,550 11,700 12,850

3 100-109 11,400 11,700 12,850 13,700110-119 12,500 12,850 13,900 14,800120-129 14,000 14,400 15,000 16,000130-139 14,600 15,000 16,200 17,200> 140 15,700 16,200 17,400 18,400

หมายเหต : หนวย บาท/ลบ.ม.ทมา : องคการอตสาหกรรมปาไม, 2544

สวนการนำาเขาและสงออกสนคาในอตสาหกรรมไมของประเทศไทยจำาแนกตามชนด ผลตภณฑไมทนำาเขาและสงออกไดดงน

1. อตสาหกรรมไมแปรรปตงแตรฐบาลสงปดปาเมอป 2532 ทำาใหโรงงานแปรรปไม

จำานวน 682 โรงทวประเทศตองนำาเขาไมซง โดยเฉพาะไมสกจากประเทศเพอนบาน เชน ลาว กมพชา พมา ในป 2541 นำาเขา 51.11 ลานเหรยญสหรฐฯ สวนไมแปรรปมการนำาเขามากกวาไมซง ไดแก ยาง ประด สน จากประเทศมาเลเซย โอค เชอร สนจากประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน ไมนำาเขาเหลานบางสวนนำามาแปรรปเพอใชในง า น ผ ล ต เ ค ร อ ง เ ร อ น แ ล ะ ง า น ก อ ส ร า ง

ในป 2541 นำาเขา 162.42 ลานเหรยญสหรฐฯ ซงมแนวโนมลดลงเนองจากแหลง นำาเขาสำาคญ เชน พมา มนโยบายปดปาเชนกน และไมแปรรปจากมาเลเซยนำาไปผลตเคร องเรอนเองจงไมเพยงพอทจะสงออกมาไทย นอกจากนยงมการนำาเขาไมกอก ไมฟน

25

ถาน แตมมลคา นอยมาก แหลงนำาเขาไมทสำาคญตามลำาดบ คอ อาเซยน (80 %) สหรฐอเมรกา (12 %) สหภาพ ยโรป (2 %) แ ล ะ ต ล า ด อ น ๆ (6 %)

สวนการสงออกไมแปรรปและผลตภณฑไมแผนมแนวโนมการขยายตวมากขน ในป 2540 มการสงออก 103.23 ลานเหรยญสหรฐฯ โดยสงออกทสำาคญตามลำาดบ คอ ญปน (22 %) อาเซยน (15 %) ส ห ภ า พ ย โ ร ป (11 %) แ ล ะ ส ห ร ฐ อ เ ม ร ก า (4 %)

ผลตภณฑไมแปรรปทสงออกสวนใหญเปนไมบางจากไมยางพารา แผนชนไมอด และแผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง (MDF) (ไมสกแปรรปทเปนแผนหนารฐบาลไมอนญาตให สงออก) และชนสวนเครองเรอนทงสำาเรจรปและกงสำาเรจรป เชน ขาโตะ ขาเกาอ ทำาจากไมยางพารา นอกจากนยงมไมคว ไมบว ทำาดวยไมสก ไมป ร ะ ด เ ป น ต น

2. อตสาหกรรมเครองเรอนไมการผลตเครองเรอนของไทยไดเรมตนจากอตสาหกรรมใน

ครวเรอน โดยใชไมสกและไมเนอแขงอน ๆ เมอรฐบาลยกเลกสมปทานปาไมเมอป 2532 ผผลตบางสวนปรบมาใช ไมยางพาราซงเปนไมเนอออน และปรบเปลยนการผลตเครองเรอนสำาเรจรปเปนเครองเรอนชนดถอดประกอบได ปจจบนมผผลต 1,720 ราย มการผลตเครองเรอนจากไมเนอแขงสดสวน 15 % สวนใหญผลตจำาหนายในประเทศมทงประกอบตดผนงอาคาร (built-in furniture) และทวไปชนดลอยตวเคลอนยายได (free standing) สวนเครองเรอนไมยางพารามสดสวน 65 % (อก 15 % เปนเครองเรอนจากไมอด ไผ หวาย และอน ๆ) ซงเครองเรอนไมยางพารา มการพฒนารปแบบและใชเทคโนโลยททนสมยในการผลต นอกจากนยงมราคาถก และมสขาวนวล จงเรยกกนวาเปนสกขาว

ในป 2541 การสงออกเครองเรอนมมลคา 434.92 ลานเหรยญสหรฐฯ โดยมสดสวนการสงออกเครองเรอนไมยางพารา 60 % เครองเรอนแผนชนไมอดและ MDF 30 % และ เครองเรอนไมเนอแขง 10 % ประเทศทสงออกตามลำาดบคอ ญปน (43 %) สหรฐอเมรกา (36 %) สหภาพยโรป (11 %) อาเซยน (2 %) และตลาดอน ๆ (8 %)

3. อตสาหกรรมผลตภณฑไมทใชในครวเรอนผลตภณฑทใชในครวเรอนสวนใหญเปนสนคาหตถกรรม

เชน ถวยชามทท ำาดวยไม โดยเฉพาะไมยางพารา เคร องประดบ

26

ตกแตง เชน กรอบรป ไมแกะสลก ซ งสวนใหญท ำาดวย ไมม ะ ม ว ง ไ ม ส ก ร ว ม ท ง ไ ม พ น ป า ร เ ก แ ล ะ บ า น ป ร ะ ต

ในสวนนผลตเพอสงออกถง 80 % ใชในประเทศเพยง 20 % อตสาหกรรมนประสบภาวะขาดแคลนวตถดบไมและแนวโนมการสงออกลดลง ซงผผลตไดพฒนารปแบบและคณภาพสนคา โดยเฉพาะเครองใชบนโตะอาหารทมหลายรปแบบ และการผสมผสานของวตถดบโดยนำาโลหะ เรซน พลาสตก มาประกอบทำาใหสวยงามขน ประเทศคแขงทสำาคญคอจนและมาเลเซย แตยงไมไดพฒนารปแบบจงทำาใหประเทศไทยไดเปรยบในสนคานอยในปจจบน

การสงออกผลตภณฑไมทใชในครวเรอนป 2541 มมลคา 293.21 ลานเหรยญสหรฐฯ ตลาดสงออกทสำาคญตามลำาดบคอ สหรฐอเมรกา (44 %) สหภาพยโรป (30 %) ญปน (14 %) อาเซยน (1 %) และตลาดอน ๆ (11 %)

สวนการนำาเขาเมอป 2541 มมลคา 34.88 ลานเหรยญสหรฐฯ โดยนำาเขาไมอด ไมบาง และผลตภณฑอน ๆ ประเทศทนำาเขาคออาเซยน (52 %) โดยเฉพาะมาเลเซย อนโดนเซย ลาว และพมา สหภาพยโรป (16 %) สหรฐอเมรกา (6 %) ญปน (2 %) และอน ๆ (23 %)

4. อตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษประเทศไทยมผผลตเยอกระดาษ 6 ราย มกำาลงการผลต

รวม 626 000 ตน/ป โดยใชวตถดบในประเทศ ไดแก ฟางขาว ชานออย ปอแกว ไผ และยคาลปต ซงไมเพยงพอในการผลต เนองจากปญหาขาดพนทการเพาะปลกโดยเฉพาะยคาลปตและปอแกว สวนกระดาษทผลตไดในปจจบนเปนกระดาษคราฟท กระดาษพมพเขยน กระดาษแขง และกระดาษหนงสอพมพ โดยตองนำาเขาเยอใยยาวและกระดาษใชแลวมาผสมกบเยอกระดาษทผลตได

ปจจบนมกำาลงการผลตสวนเกนในปรมาณทสง เนองจากภาวะเศรษฐกจทหดตว ทำาใหความตองการกระดาษและเยอกระดาษของภาคอตสาหกรรมลดลง นอกจากนความสามารถในการแขงขนยงลดลงตำาเนองจากการลดภาษนำาเขากระดาษ ในขณะทภาษนำาเขาวตถดบหลกสำาคญในการผลตกระดาษ เชน เยอกระดาษ สารเคม อะไหลเครองจกร ยงอยในอตราเดม จง ทำาใหการผลตของผประกอบการไทยมตนทนสง

อยางไรกตามแนวโนมการสงออกเรมดขนหลงจากป 2539 ซงการสงออกของไทยลดอยางมาก เนองจากภาวะตลาดโลกไดชะลอ

27

ตวลง ในป 2541 ไทยสงออกเยอกระดาษ กระดาษและผลตภณฑกระดาษ สวนใหญเปนกระดาษชำาระ กระดาษเชดหนา และกระดาษอนามย ม มลคา 463.58 ลานเหรยญสหรฐฯ โดยมตลาดทสำาคญคออาเซยน (27 %) สหภาพยโรป (18 %) สหรฐอเมรกา (3 %) ญปน (1 %)

สวนการนำาเขาเยอกระดาษซงผลตไมเพยงพอในประเทศโดยเฉพาะเยอใยยาว แหลงนำาเขาทสำาคญ คอ สหรฐอเมรกา แคนาดา และแอฟรกาใต ในป 2541 มมลคา 168.95 ลานเหรยญสหรฐฯ นอกจากนยงนำาเขากระดาษ กระดาษแขงและกลอง กระดาษคราฟท กระดาษพมพเขยน กระดาษหนงสอพมพ กระดาษอนามย และอน ๆ ในป 2541 มมลคา 35.92 ลานเหรยญสหรฐฯ ...........ตารางท 14 การสงออกอตสาหกรรมทใชไมเปนวตถดบ ป 2539-2541

รายการ 2539 2540 25411. เครองเรอนไม 485.90 469.15 434.922. ผลตภณฑไม 308.18 292.81 293.21 2.1 เครองใชทำาดวยไม 102.99 95.19 90.88 2.2 กรอบรปไม 91.66 92.39 100.54 2.3 รปแกะสลก และเครองประดบทำาดวยไม

23.99 19.97 19.11

2.4 อปกรณกอสรางทำาดวยไม 89.55 85.26 82.683. ไมและผลตภณฑไมแผน 86.50 103.23 109.68 3.1 แผนชนไมอด และแผนใยไมอดความ

หนาแนนปานกลาง(MDF) (ความหนา > 6 มม.)

11.66 14.78 11.57

3.2 แผนไมบาง 8.93 11.72 11.19

28

3.3 ไมและผลตภณฑแผนไมอน ๆ 65.91 76.72 86.92รวม (1-3) 880.58 865.19 837.814. เยอกระดาษ กระดาษ และผลตภณฑกระดาษ

177.64 352.60 463.58

รวมทงหมด (1-4) 1,058.22 1,217.79 1,301.39หมายเหต : มลคา ลานเหรยญสหรฐ ฯทมา : สำานกบรการสงออก , 2543

ตารางท 15 การนำาเขาอตสาหกรรมทใชไมเปนวตถดบ ป 2539-2541รายการ 2539 2540 2541

1. ผลตภณฑไม 87.09 67.13 34.88 1.1 แผนไมอด 40.65 24.28 10.30 1.2 แผนไมบาง 16.31 15.60 9.81 1.3 ผลตภณฑแผนไมอน ๆ 30.12 27.25 14.782. ไมซง ไมแปรรป และไมอน ๆ 922.58 650.08 214.25 2.1 ไมซง 248.76 194.17 51.11 2.2 ไมแปรรป 662.75 449.64 162.42 2.3 ไมอน ๆ 11.07 6.27 0.723. เยอกระดาษ 269.57 220.64 168.95รวม 1,279.24 937.85 418.08

หมายเหต : มลคา ลานเหรยญสหรฐ ฯทมา : สำานกบรการสงออก , 2543

ตารางท 16 เปรยบเทยบการสงออกและนำาเขาอตสาหกรรมทใชไมเ ป น ว ต ถ ด บ ป 2539-2541

รายการ 2539 2540 25411. การนำาเขา 1,058.22 1,217.79 1,301.392. การสงออก 1,279.24 937.85 418.08สวนตาง (1-2) -221.02 279.94 883.31

หมายเหต : มลคา ลานเหรยญสหรฐ ฯทมา : สำานกบรการสงออก , 2543

5. นโยบายและกฎหมายปาไมนโยบายและกฎหมายตาง ๆ ทเกยวของกบการใชประโยชนไม

ท ส ำา ค ญ ม ด ง น 1. กฎหมายปาไม

เมอกลาวถงกฎหมายปาไมทมผลกระทบตออตสาหกรรมไมในประเทศไทย ตองพจารณาสถานการณในอดตควบคดวย คอ เร ม

29

จากการทำาไมซ งรฐบาลตองออกระเบยบกฎหมายเปนการควบคมปองกนการทำาไมในระบบเลอกตด (selection cutting) การลกลอบตดไมและเลอยแปรรปไมทผดกฎหมาย ทำาใหกฎระเบยบดานปาไมไมเอออำานวยตอการสงเสรมและพฒนา อตสาหกรรมไมในปจจบน เชน การตงโรงงานแปรรปไมซบซอนลาชาตองใชเวลา 6 เดอนถง 1 ป การเสยคาธรรมเนยมซำาซอนสองหนวยงาน (กรมปาไมและกรมโรงงาน) การเลอยแปรรปไมไดเฉพาะชวงเวลากลางวนและตองเปดประตร วขณะทำางาน การกำาหนดอายใบเบกทางเคลอนยายหรอใบกำากบสงประดษฐเพยง 48 ชวโมง ซ งไมท นพธการศลกากรสงออก นอกจากนยงมปญหาการจดทำาบญชไมทกวนซงมค ว า ม ล ะ เ อ ย ด ม า ก

พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 ยงมการออกกฎระเบยบเพมเตมตลอดระยะเวลาทผานมาทำาใหยงยากในทางปฏบตของอตสาหกรรมไมอยางไมรสนสด ซงระเบยบปฏบตดงกลาวจนปจจบนย ง ไ ม ไ ด ร บ ก า ร แ ก ไ ข ต ง แ ต ม ก ฎ ห ม า ย ม า ก ว า 60 ป แ ล ว

เมอการแกไขกฎหมายมกระบวนทยงยากดเหมอนวาวธการแกไขทดกวาคอการออกกฎหมายเฉพาะขน ซงมพระราชบญญตสวนปา พ.ศ.2535 ทมเจตนารมณเอออำานวยตอ การสงเสรมการปลกปาและคมครองสทธของผปลกปา แตยงมหลายสวนรดรอนสทธและสรางปญหาความยงยากซบซอนใหกบเกษตรกร เชน ไมสงเสรมปลกชนดไมโตเรวจากตางประเทศ การทำาไมตองมการตตราทะเบยนทไมท อนแสดงความเปนเจาของ การขอจดตงโรงงานแปรรปไม การนำาไมเคลอนทตองปฏบตตามกฎหมายเดมซงมความซบซอนยงยาก เปนตน รวมถงการไมอนญาตใหใชเลอยโซเพอต ด ท อ น ไ ม เ น อ ง จ า ก ย ง ไ ม ม ก ฎ ห ม า ย ใ ห อ น ญ า ต ใ ช

2. นโยบายปาไมแหงชาตนโยบายปาไมแหงชาต จดทำาเมอป 2528 เพอใหการจดการ

พฒนาทรพยากรปาไมสามารถกระทำาโดยตอเนองในระยะยาว เพอใหสวนราชการและภาคเอกชนทเกยวของถอเปนแนวปฏบตรวมกน สวนทเกยวของกบอตสาหกรรมไมโดยตรงคอ กำาหนดใหมการพฒนาดานปาไม โดยสงเสรมการปลกปาภาคเอกชนและภาครฐบาลใหมไมใชภายในประเทศ เพอประโยชนใน การอตสาหกรรมไมและสนบสนนใหมการสงออกผลตภณฑไมไปจำาหนายตางประเทศ สงเสรมการปลกปาชมชน สงเสรมการปลกปาในทดนของรฐ และการปลกปาตามหวไรปลายนา หรอปลกปารายยอยเพอประโยชนใชสอย

30

ในครวเรอน โดยดำาเนนการสนบสนนใหมโรงงานอตสาหกรรมแบบตอเนองและโรงงานเยอกระดาษเพอนำาทกสวนของไมมาใชประโยชน และสงเสรมใหมการใชวสดอนทดแทนไม

3. แผนแมบทเพอพฒนาการปาไมแผนแมบทเพอพฒนาการปาไม จดทำาขนชวงป 2533-

2536 ตามขอกำาหนดของนโยบายปาไมแหงชาต ดวยความชวยเหลอทางวชาการจากรฐบาลฟนแลนด ไดกำาหนดแนวทาง สนบสนนอตสาหกรรมในชนบทและอตสาหกรรมทใชของปา และมงสรางแหลงผลตไมใหเพยงพอในป 2553 โดยมกลยทธสงเสรมอตสาหกรรมทใชไม ใหแกไขปญหาขาดแคลนไมและการนำาเขาไมจากตางประเทศ พรอมสรางความมนใจเกยวกบวตถดบโดยจดการปาปลก ปาชมชน ป า เ อ ก ช น เ ป น ต น

4. เงนทนสนบสนนนโยบายเงนทนสนบสนนเปนเงนทนกยมจากธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณ (ธกส.) ซงมระเบยบเงอนไขตาง ๆ มากมายจนยากตอการกยมเงนมาลงทนปลกสรางสวนปา รวมทงเงนกองทนความรวมมอทางเศรษฐกจโพนทะเลประเทศญปน (OECF) โดยสรปเงนทนทผานมามเพยงเงนสนบสนนการปลกสรางสวนปา 3,000 บาท/ไร จากโครงการสงเสรมเกษตรกรปลกสรางสวนปาเทานน

สวนการปลกสรางสวนยางพารา มคณะกรรมการนโยบายยางธรรมชาตดแล โดยสนบสนนอตสาหกรรมไมยางพารา และเพมศกยภาพการใชผลตภณฑไมยางพาราทงในประเทศและการสงออก ซงตองแกไขกฎหมายและระเบยบทเปนอปสรรค และใหมบรการแบบครบวงจร (one stop service) สำาหรบการขออนญาตตงโรงงานและการสงออกไมยางพารา พรอมทงวาง เปาหมายปรบปรงพนธใหผลตปรมาณไมไดไมน อยกวา 55 ลบ.ม./ไร (ปจจบนประมาณ 22 ลบ.ม./ไร) สำาหรบเงนทนอดหนนโดยกองทนสงเคราะหสวนยางพารา ใหการสนบสนนเพอเปลยนพนธยางพาราใหมไรละ 6,800 บ า ท

5. การรวมกลมสหกรณรฐบาลใหการสนบสนนเกษตรกรผปลกสรางสวนปารวมตว

เปนสหกรณแตละจงหวด ปจจบนม 30 สหกรณ (ประเทศไทยม 76 จงหวด) ซงมเปาหมายเพอการคาขายไมและการทำา อตสาหกรรมไมในรปแบบตาง ๆ เพอเพมมลคาไมเปนสนคาใชในประเทศและสงออกตางประเทศดวย ขณะนมสหกรณ 7 แหงแลวทตงโรงเลอย

31

แปรรปไมและเรมทำาประดษฐกรรมจากไมเพอจำาหนาย ซงในอนาคตอนใกลผลตภณฑไมจากกลมสหกรณจะมบทบาททส ำาคญในประเทศแ ล ะ ต า ง ป ร ะ เ ท ศ ม า ก ข น

นอกจากนยงมการรวมกลมผประกอบการอตสาหกรรมไมเปนสมาคมไทยพฒนา การปลกปาเศรษฐกจและอตสาหกรรมปาไม (สปศอ.) ประกอบดวยสหกรณสวนปาภาคเอกชน สมาคมพอคาไม สมาคมโรงเลอย สมาคมเคร องเรอนไทย สมาคมศษยเก าวนศาสตร รฐวสาหกจ (องคการอตสาหกรรมปาไม และบรษทไมอดไทย จำากด) และบรษทเอกชนตาง ๆ โดยมเปาหมายหนงคอผลกดนแกไขปญหาและอปสรรคขอขดของตาง ๆ เกยวกบธรกจปาไม

6. แผนปรบโครงสรางอตสาหกรรมสำาหรบผประกอบการรายใหญ ๆ นอกจากจะพบปญหาดาน

กฎหมายปาไมดงกลาว ขางตนแลว ยงมปญหาการแขงขนทางการค า ก า ร ส ง อ อ ก ซ ง ม ก า ร ป ร ะ ช ม เ พ อ ป ร บ โ ค ร ง ก า ร ส ร า ง อตสาหกรรม โดยกระทรวงอตสาหกรรมเมอป 2541 มประเดนทนาส น ใ จ ด ง น

ปญหาของอตสาหกรรมผลตภณฑไมและเครองเรอน1. กฎระเบยบและการปฏบตของหนวยราชเกยวกบไมปา

ธรรมชาต ไมปาปลก และไมนำาเขา ยงขาดกฎระเบยบเฉพาะทเหมาะสม ยงเนนหนกในเรองการควบคม ยงไมไดรบ การปรบปรงให ท นสมย และย ง ไม เป นแนวทางท ส ง เสร มอ ตสา หกรรม

2. การพฒนาชองทางการตลาด และการตดตอประสานงานก บ ผ ซ อ ใ น ต า ง ป ร ะ เ ท ศ ย ง ไ ม เ ข ม แ ข ง

3. ผลตภาพในการผลตยงอยในระดบตำา มความสญเสยและการสนเปลองสง ทำาใหมตนทนตอหนวยสงกวาคแขง และขาดค ว า ม ไ ด เ ป ร ย บ ใ น ก า ร แ ข ง ข น

4. ขาดเทคนคการผลตสมยใหม ขาดวธการจดการและความสามารถในการใชและบ ำารงรกษาเคร องจกรใหม ๆ ใหเกดป ร ะ โ ย ช น ค ม ค า

5. ขาดการพฒนารปแบบผลตภณฑใหม ๆ ทเปนทยอมรบใ น ต ล า ด โ ล ก

6. แรงงานฝมอและบคลากรเฉพาะดานทมคณภาพมไมพอเพยง โดยเฉพาะนกออกแบบผลตภณฑส ำาหรบตลาดตางประเทศระดบสง ทมรปแบบ การใชวสด และกระบวนการผลตทเหมาะสม

32

7. ขาดอตสาหกรรมสนบสนนและการรบชวงการผลต เชน การผลตสวนประกอบและวสดสำาหรบเครองเรอน (fittings) บรรจภณฑทแขงแรงและสวนงาม เปนตน ทำาใหผผลตตองขยายการผลตใหครบวงจร ซงเปนภาระในการลงทนและทำาใหขาดประสทธภาพ เชน ใ น ก ร ณ ท ม ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ร ป แ บ บ

8. ไมเนอแขงเพอทำาเครองเรอนและงานกอสราง สวนใหญตองพงพาการนำาเขาจากตางประเทศ เปนการเพมตนทนและลดขดความสามารถในการแขงขน (ไมยางพาราไมขาดแคลน และไมเพออตสาหกรรมอน เชน แผนชนไมอด มแหลงในประเทศทเพยงพอ)

ซงการระดมสมองคร งนนยงไดพจารณาจดแขงและจดออนของประเทศไทยดาน อตสาหกรรมไมน พรอมทงสรางยทธศาสตรและกลยทธไปสวสยทศนทตองการ ซงวสยทศนมดงน

1. ไทยเปนผผลตและสงออกเครองเรอนไมและผลตภณฑไมทสำาคญรายหนงของโลก โดยมมลคาการสงออกเพมขนเปนอยางน อ ย 3 เ ท า ข อ ง ม ล ค า ส ง อ อ ก ป 2540 ณ ร า ค า ค ง ท

2. อตสาหกรรมเครองเรอนไมและผลตภณฑไมของไทย มระบบคณภาพทเปนท ยอมรบในระดบสากล (อยางนอยรอยละ 50 ของโรงงานในประเทศไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO 9000)

3. สนคาทใชเครองหมายการคา (brand name) ของไทย เ ป น ท ย อ ม ร บ อ ย า ง แ พ ร ห ล า ย ใ น ต ล า ด โ ล ก

4. มอ ตสาหกรรมสน บสน นและร บช ว งการผล ต ในอตสาหกรรมเคร องเรอนทเขมแขง และมความชำานาญเฉพาะดาน (เ ช น ช น ส ว น เ ค ร อ ง เ ร อ น )

5. อตสาหกรรมเครองเรอนไมและผลตภณฑไมของไทย มภาพลกษณท เด นชดในด านการอนรกษป าไมและส งแวดลอม (Green Industry) เชน มการใชระบบมาตรฐาน ISO 14000

6. มการปลกปาเพอผลตวตถดบ และมระบบการจดการปาไมเพอทดแทนการนำาเขาไมทใชในอตสาหกรรมกอสรางไดมากขน (อาท การใชไมยคาลปต) ตลอดจนมระบบจดการ การนำาเขาไมทสามารถสนองความตองการวตถดบของอตสาหกรรมแปรรปไมไดอ ย า ง เ พ ย ง พ อ ใ น อ น า ค ต

7. ไทยเปนศนยกลางการออกแบบผลตภณฑไมและเครองเ ร อ น ข อ ง เ อ เ ช ย

4. ม า ต ร ก า ร ท า ง ภ า ษ

33

มาตรการทางภาษไดกำาหนดการสงออกไมและไมแปรรปสงถง 40 % สวนชนดไมทไมเหมาะสมทจะนำาไมแปรรปเปนอยางอนเสยภาษ 10 % นอกจากน 20 % สำาหรบการนำาเขาไมและไมแปรรปไดรบการยกเวนภาษ แตถาเปนผลตภณฑไมทผลตในประเทศไดตองเสยภาษนำาเขา 20 % สวนผลตภณฑทผลตในประเทศไมไดเสยภ า ษ เ พ ย ง 10 %

6. ศกยภาพการวจยและพฒนางานวจยอตสาหกรรมไมหรอองคความรทางดานปาไมไทย เรม

จากกรมปาไมเมอตง กองคนควาของปา (สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไมในปจจบน) เมอป 2478 พรอม ๆ กบตง โรงเรยนปาไม (จงหวดแพร) ในระดบมธยมศกษาตอนปลายเมอป 2479 (ปจจบนยบเลกแลว) ตอมาเมอจดตงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร (กรงเทพมหานคร) ไดรวมโรงเรยนการปาไมเขามาดวยโดยขยายการศกษาเปนระดบมหาวทยาลยในป 2486 (ตอมาโรงเรยนปาไมจดตงอกครง) การศกษาวจยอตสาหกรรมไมจงมการศกษาและวจยของคณาจารยเพมขนอกแหงหนงทภาควชาวนผลตภณฑ คณะวนศาสตร ตอมาในป 2539 มหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดกอตงหนวยปฏบตการวจยเยอ/กระดาษและผลตภณฑแผนไมประกอบ เพอศกษาวจยดานอตสาหกรรมไมเฉพาะดานขน

สำาหรบหนวยงานในระดบนโยบายเกยวกบการศกษาวจยดานอตสาหกรรมไม ไดแก

1. สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ไดกำาหนดทศทางและแผนวจยของสวนราชการไว 4 ทศทาง ดงน

1) ทศทางการวจยทนำาประเทศไปสการพงตนเอง2) ทศทางวจยทนำาไปสการเพมผลผลต และการสรางมลคา

เพม3) ทศทางการวจยทนำาไปสความเปนอยทดพอ สงคมเขม

แขง สงแวดลอมด4) ทศทางวจยเพอใหไดขอมลเกยวกบศกยภาพของ

ประเทศไทยแตละทศทางประกอบดวยหวขอแผนงานและหวขอชด

โครงการ เพอเปนแนวทางในการจดทำาโครงการซงในทนนำามาปรบเขากบการวจยอตสาหกรรมไมของประเทศไทยจะได วตถประสงคดงน

34

1) เพอใหมการใชประโยชนไมอยางตอเนอง (integrated utilization of wood)

2) เพอใหมธรกจอตสาหกรรมไมทเหมาะสมกบนสยใจคอและความเปนอยอยางไทย

3) เพอใหมการผลตอตสาหกรรมไมรปแบบใหมใหสงคมไทยจากผบรโภคเปนผผลต

4) เพอประยกตเทคโนโลยจากตางประเทศใหเขากบปญหาของประเทศ และ/หรอภมปญญาทองถน

5) เพอพฒนาเทคโนโลยเครองจกรอตสาหกรรมไม6) เพอพฒนาเทคโนโลยการวศวกรรมและอตสาหกรรมไม 7) เพอเพมผลผลตและสรางมลคาเพมแกผลตภณฑ

อตสาหกรรมไมเพอการสงออก8) เพอเพมประสทธภาพวธการผลตและการลดการสญเสย

ในอตสาหกรรมไม9) เพอใหไดแบบผลตภณฑ/บรรจภณฑจากไมทเปนสากล10) เพอพฒนาการใชประโยชนไมพนเมอง11) เพอใหไดขอมลตนทนของทรพยากรทใชในการ

สนบสนนการผลตอตสาหกรรมจากไม12) เพอใหการใชทรพยากรไมทมอยอยางจำากดใหได

ประโยชนสงสด13) เพอใหประดษฐกรรมจากไมเชงอตสาหกรรมพน

บาน14) เพอใหทราบวธการและระบบทเหมาะสมในการ

ควบคมของเสยวตถอนตรายและสารพษจากผลตภรฑไมและ/หรออตสาหกรรมไม

15) เพอใหทราบผลกระทบจากการใชเทคโนโลยทางไม และการใชผลตภณฑเทคโนโลยทางไมตอสขภาพ การดำาเนนชวต และสงแวดลอม

16) เพอพฒนาศกยภาพการผลตทางอตสาหกรรมไมทสอดคลองกบความตองการของตลาดในและนอกประเทศ

17) เพอพฒนาอตสาหกรรมไม ซงทำาใหเกดคณคาเสรม

18) เพอใหมฐานขอมลทางดานวทยาศาสตร และเทคโนโลยทางไมในประเทศ เปรยบเทยบกบสากล

35

19) เพอพฒนาศกยภาพในการบรหารจดการการใชประโยชนไมโดยเทคโนโลย ทองถน

20) เพอพฒนาศกยภาพในการถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศ และการพฒนาเทคโนโลยอตสาหกรรมไมทนำาเขาจากตางประเทศ

2. สำานกวชาการปาไม ไดกำาหนดนโยบายไว 3 ขอเปนแผนงาน คอ แผนงานศกษาวจยและพฒนาการอนรกษและปองกนทรพยากรปาไม แผนงานวจยและพฒนาการผลตและการใชประโยชนทรพยากรปาไม และแผนงานวจยและพฒนาการจดการปาไมอยางยงยน

สำาหรบชดโครงการ (program) มการวจยดานการใชประโยชนเนอไม วตถประสงคเพอพฒนาเทคโนโลยใหม ๆ ซงมประสทธภาพในการใชประโยชนเนอไมอยางมศกยภาพ สามารถนำาไมซงมอยเองในประเทศมาใชประโยชนไดมากชนดขน ทำาใหการใชไมของประเทศเปนไป โดยประหยดโดยไมตองนำาเขาไมจากตางประเทศ

สวนระดบปฏบตงานวจยอตสาหกรรมไม ไดแก1. สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม ซงมหนาทโดยตรงในการ

วจยอตสาหกรรมไม ศกษาคนควาวจยและพฒนาคณสมบตไม ผลตภณฑไม อตสาหกรรมไมและของปา การใชประโยชนไมและของปา ตลอดจนวสดทดแทนไม รวมทงพลงงานจากไมและวสดเหลอใช มอตรากำาลงนกวจยปรญญาตร 38 คน ปรญญาโท 22 คน และปรญญาเอก 3 คน รวม 63 คน และลกจางชวคราว 140 คน รวมทงหมด 203 คน

ทศทางงานวจยในปจจบนเปนการวจยและพฒนาพรอมสงเสรมการใชประโยชนไมขนาดเลกจากสวนปา รวมทงการวจยเศษเหลอทางการเกษตรเพอเสรมวตถดบใหกบอตสาหกรรมไม แตการวจยรวมมอกบอตสาหกรรมไมภาคเอกชนในดานอน ๆ ยงคงดำาเนนการอยอยางตอเนองเชนกน

2. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหนวยงานททำาการศกษาวจย 2 หนวย ไดแก

2.1 ภาควชาวนผลตภณฑ คณะวนศาสตร ซงหนาทหลกคอการผลตบคลากรเพอ อตสาหกรรมไม ซงมคณาจารยจำานวน 12 คน ระดบปรญญาตร 3 คน ปรญญาโท 7 คน และปรญญาเอก 2 คน ซงหนาทหลกคอการผลตบคลากรใหกบงานอตสาหกรรมไมทงภาคราชการและภาคเอกชน โดยเนนภาคเอกชนมากขน ทงนมนสตท

36

จบการศกษาประมาณปละ 25 คน ในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางไม (wood science and technology) และมงานวจย การออกแบบและการทดสอบคณสมบตชนงานสำาเรจรปในอตสาหกรรมเครองเรอน นอกจากน ยงมงานวจยแผนไมจากไมไผ และการแยกเยอดวย steam explosion เกยวกบแผนใยไมอด เปนตน

นอกจากนในป 2544 ภาควชาวนผลตภณฑไดเรมจดตงสาขาเทคโนโลย เยอกระดาษและกระดาษ (pulp and paper technology) ซงมนสตเพมขนอก 25 คนในแตละป สวนงานวจยมการศกษาเกยวกบคณสมบตวตถดบไมและกระบวนการผลตในอตสาหกรรม เยอกระดาษและกระดาษ เปนตน

2.2 หนวยปฏบตการวจยเยอ/กระดาษและผลตภณฑแผนไมประกอบ ภายใตศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต สถาบนคนควาและพฒนาผลตผลทางการเกษตรและอตสาห-กรรมเกษตร ซงจดตงขนเมอป 2539 โดยความชวยเหลอจาก JICA เปนหนวยงานศกษาการใชประโยชนไมและเศษเหลอทางพชเกษตร พรอมทงพฒนาเทคโนโลยใหม ๆ เกยวกบการผลต เยอกระดาษและแผนไมประกอบ โดยมแนวทางปฏบตงานรวมกบคณาจารย นสตนกศกษา นกวจยทงหนวยราชการและบรษทเอกชน ซงมทศทางสนบสนนอตสาหกรรมขนาดเลกและ อตสาหกรรมในทองถน

3. บรษทอตสาหกรรมไมตาง ๆ มหนวยงานวจยและพฒนาในระดบโรงงานขนาดใหญ ๆ เทานน โดยมวตถประสงคหลก ๆ คอ วจยใหผลตภณฑเขาสคณภาพมาตรฐาน และวจยเพอลด ตนทนการผลต ซงบางสวนไดวจยศกษารวมกบกรมปาไมและมหาวทยาลยเกษตรศาสตรดวย

7. บทสรปประเทศไทยมพนท 321 ลานไร ปจจบนมประชากร 61.7 ลาน

คน มพนทปาไมประมาณ 81 ลานไร หรอ 25.28 % ของพนทประเทศ ซงพนทปาไมทเหลอทงหมดถกกนไวเพอรกษาสงแวดลอม อยางไรกตามในขอเทจจรงพนทปาไมบางสวนยงคงถกบกรกทำาลาย ซงนโยบายมความพยายามฟ นฟสภาพปาไม โดยโครงการปลกตนไมเสรมในปาทเสอมโทรม ไดแก โครงการปลกปาถาวรเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวโรกาสทรงครองราชยปท 50 โครงการพฒนาปาชมชน (โดยมอบพนทปาไมใหชมชนดแลและใช

37

ประโยชนได) และการปลกตนไมในพนทปาตามโอกาสตาง ๆ จำานวนพนทปาทตองการคอ 40 % ของพนทประเทศเพอรกษาความสมดลของระบบนเวศน

ในขณะเดยวกนความจำาเปนทตองใชเนอไมในประเทศไทยมอตรา 0.2 ลบ.ม./ป/คน หรอประมาณ 12.34 ลาน ลบ.ม./ป แตเมอรฐบาลปดปาสมปทานเมอป 2532 แหลงไมใชสอยคอไมและผลตภณฑไมรวมทงเยอกระดาษและกระดาษทนำาเขาจากตางประเทศเมอป 2542 รวมเปนเงนกวา 36,000 ลานบาท

สำาหรบแหลงไมในประเทศทสำาคญคอไมยางพารา ซงมการตดโคนใหเนอไมประมาณ 5 ลาน ลบ.ม./ป โดยใชในอตสาหกรรมเครองเรอนและอตสาหกรรมแผนไมอดไมประกอบ นอกจากนยงมไมยคาลปต ซงมพนทปลกประมาณ 3 ลานไร โดยใชในอตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษ และไมสกจากสวนปาทไดรบการสงเสรมเมอประมาณ 10 ปทผานมา ปจจบนมพนทปลกประมาณ 6 แสนไร ซงจะเปนแหลงไมทสำาคญในอนาคตอนใกล โดยใชในอตสาหกรรมเครองเรอนและแผนไมพนเปนหลก

แตไมทสำาคญสามชนดนยงไมเพยงพอทจะใชในประเทศ ซงปจจบนมความพยายามพฒนาสายพนธไมยางพาราเพอใหเนอไมโดยเฉพาะ สวนไมยคาลปตไดมความพยายามพฒนาสายพนธเชนกนเพอใหไดผลผลตเยอไมสงสด รวมทงการเพมมลคาไมในการใชประโยชนดานอน ๆ สอตสาหกรรมเครองเรอน แผนไมพน เปนตน สวนไมสกปจจบนยงมขนาดเลกโดยนำาออกมาใชถจากการตดสางขยายระยะ ซงมสวนสญเสยในกระบวนการผลตเนองจากการบดงอและแตกปลายโดยธรรมชาตของไมขนาดเลกและตำาหนอน ๆ

โดยหลกการอตสาหกรรมไมแลว ผประกอบการควรมแหลงวตถดบไมหรอสวนปาเปนของตนเอง ซงมเอกชนรายใหญอยสองแหงดำาเนนการปลกสรางสวนปาเอง พรอมทงการจดหาเกษตรกรเปนสมาชกโดยสนบสนนกลาไมพนธดและรบซอไมเมอไมโตไดขนาดแลว ซงเปนไม ยคาลปตเพอใชในอตสาหกรรมเยอกระดาษ จากแนวคดดงกลาวรฐบาลไดสนบสนนใหเกษตรกร ผปลกสรางสวนปารวมกลมเปนสหกรณในระดบจงหวด โดยมเปาหมายใหดำาเนนการอตสาหกรรมไมของตนเอง เพอมลคาเพมในการใชประโยชนไมแทนการจำาหนายไมเพยงอยางเดยว ซงเรมดำาเนนการแลว 7 แหง และกำาลงทยอยดำาเนนการอยางตอเนองทง 30 สหกรณทวประเทศ

38

สำาหรบการปลกสรางสวนปาจดทตงทางภมศาสตรของประเทศไทยเปนขอไดเปรยบในการปลกตนไม คอไมโตเรวจะใชเวลาเพยง 4-6 ป สวนไมโตชาใชเวลาเพยง 30-40 ป (ประเทศในเขตอบอนและเขตหนาวใชเวลา 25-35 ป สำาหรบไมโตเรว และ 80-120 ปสำาหรบไมโตชา) ซง นบเปนขอไดเปรยบอยางยงยนของประเทศไทย

สวนการใชประโยชนไมอยางคมคาแลวควรพจารณาจากไมทงตนตงแตตอราก ลำาตน จนถงกงกาน พรอมพจารณากระบวนการผลตและผลผลตหรอผลตภณฑทได โดยเรมจากโรงเลอย เพอแปรรปไมใชในการกอสราง ผลตเครองเรอน เครองมอเครองใชหรอผลตภณฑไมอน ๆ ซง อาจจะผานการอบไมและการอาบหรออดนำายารกษาเนอไมในโรงงานอบไมและโรงงานอาบ/ อดนำายาไมตามลำาดบ นอกจากนอาจนำาไมทอนกลมขนาดเลกไปอาบนำายาไมเพอความคงทนถาวรยงขนในการใชงาน

สำาหรบปกและเศษไม นำาไปผลตเครองมอเครองใชหรอผลตภณฑไมอน ๆ ทำาไมพน ไมปารเก ตลอดจนเปนไมฟนเชอเพลงและเผาเปนถาน หรอนำาไปทำาเปนชนไมสบ

สำาหรบกงกานตอราก นำาไปใชเปนไมเชอเพลงหรอชนไมสบโดยจดตงโรงงานสบชนไม ซงชนไมสบนำาไปใชในกลมโรงงานอตสากรรมไมขนาดใหญ คอ ผลตภณฑเคมจากไม เยอกระดาษและกระดาษ แผนใยไมอด ซงตองผานกระบวนการยอยชนไมใหเปนเยอไม สำาหรบชนไมสบทยอยใหเลกลงไมตองผานโรงผลตเยอนำาไปผสมกาวเปนแผนชนไมอด หรอผสมปนซเมนตเปนแผนชนไมอดซเมนต

สำาหรบมลคาสงสดของไมทอน คอ ฝานหรอปอกเปนไมบาง หรอแผนไมอด สำาหรบเศษทเหลอคอใสไมทอนทปอกหรอเศษไมบางทเหลอนำาไปทำาเปนชนไมสบ นอกจากนทอนไมขนาดเลกนำาไปเปนไมเสาเขมหรอไมคำายนไดโดยตรง

สำาหรบกงกานตอรากของตนไม รวมทงไสไมทอนทเหลอจากการปอกไมบางหรอเศษ ไมบางทเหลอดงกลาวแลว รวมทงเศษไมทเหลอจากการผลตตาง ๆ นำาไปทำาเปนชนไมสบ หรอ บางสวนนำาไปทำาไมแกะสลกชวยเพมมลคาแกเศษไมไดเปนอยางด

ดงกลาวแลวทงหมดนนบวาเปนการใชประโยชนไมอยางคมคาและชาญฉลาดไดประโยชนสงสด โดยมโรงงานอตสาหกรรมไมตาง ๆ ทเกยวเนองหรอตอเนองรบชวงวตถดบไมในการผลตอยางเปนขนตอน มไดทงเนอไมโดยสญเปลาไปในขนตอนหนงขนตอนใด ซงรวม

39

เรยกวา อตสาหกรรมไมตอเนอง (Integrated Wood Industries)

ใน งานวจยและ

40ไมทอน

ตอ/ราก

กง/กาน

โรงเลอย

โรงสบ

โรง

โรงอบ

โรงอาบ/อด

ปกไม /เศษ

ไม เครองเรอน

ไมกอสราง

เครองมอ(ผลตภณฑไม

ไ ม พ น /ปา ร

ไ ม เ ช อ

ชนไมสบ

ไมเสาเขม /คำา

ไมแกะสลกไ ส /เ ศ ษ ไ ม

ผลตภณฑเคมจาก

โรง

เ ย อ ก ร ะ ด า ษ แ ล ะ

แผนใยไมอด

แผนชนไมอด

แ ผ น ช น ไ ม อ ด

ไมบาง

แ ผ น ฝ อ ย ไ ม อ ด

แผนไมอด

ภาพท 2 รปแบบการใชประโยชนไม

พฒนาการใชประโยชนไมรฐบาลโดยกรมปาไม มงเนนการนำาไมจาก สวนปามาใชอยางคมคา ซงในขณะนไมเปนไมขนาดเลก ทงไมยคาลปตและไมสก โดยพฒนา การเลอยแปรรปไมเพอแกไขปญหาการบดงอและแตกปลายหรอตำาหนตาง ๆ ของไมแปรรป เชน การเลอยไมดวยเลอยสายพานค หรอการปรบปรงไมหลงการเลอยใหแชนำาทนท 1-2 วนกอนนำามาพงแหงในกระแสอากาศ หรอการมดรวมหวทายไมแปรรปไวกอนนำาไปใช เปนตน การสงเสรมใหมการปองกนรกษาเนอไมอยางงาย ๆ ดวยการแชนำายาสารเคม การพฒนาวธการอบไมโดยใช ทอกลมซเมนตหรอหองอบขนาดเลกดวยอฐกอซงพฒนาจากโรงอบใบยาสบในทองถน รวมทง การผลตเครองเรอนและเครองใชในครวเรอนโดยใชเครองจกรทผลตเองภายในประเทศ เปนตน

สวนการศกษาวจยในระดบอตสาหกรรมขนาดใหญยงคงดำาเนนการควบคไปดวย ทงในสวนราชการกรมปาไมและมหาวทยาลยเกษตรศาสตร หรอโดยบรษทเอกชนเอง เพอแกไขปญหาตาง ๆ คอ เพมผลผลตและลดความสญเสย การบำารงรกษาเคร องจกร การพฒนารปแบบ ผลตภณฑทตองการของตลาดและมคณภาพทงตวสนคาและการรกษาสงแวดลอมเปนทยอมรบในระดบสากล การใชว ส ด แ ล ะ ก ร ะ บ ว น ก า ร ผ ล ต ท เ ห ม า ะ ส ม

ในดานเศรษฐกจและสงคม อตสาหกรรมไมของประเทศไทยในชวง 5 ปทผานมแนวโนมการนำาเขาไมและผลตภณฑไมลดลง ซงเปนผลมาจากภาวะตกตำาทางเศรษฐกจของไทยเมอป 2540 (ประเทศไทยประสบภาวะวกฤตเศรษฐกจเมอป 2540 ทำาใหคาเงนบาทของไทยขาด เสถยรภาพอตราแลกเปลยนเพมขนจาก 25 บาท/ดอลลาร สหรฐ เปน 45 บาท/ดอลลารสหรฐ วกฤตเศรษฐกจของประเทศไทยดงกลาวถกเรยกวา โรคตมยำากง “ ” เพราะวกฤตคาเงนไดลกลามไปประเทศพนบานรอบขางโดยเฉพาะอนโดนเชยและฟลปปนส และกระจายตอไปจนกระทบตอ ประเทศญปนและสหรฐอเมรกาแลวในขณะน) แตการสงออกไมและผลตภณฑไมมแนวโนมสงขน ซงนาจะเปนผลมาจากการแผนปรบโครงสรางอตสาหกรรมทางเศรษฐกจดงก ล า ว แ ล ว

โดยรปแบบอตสาหกรรมไมเปนอตสาหกรรมไมตอเนองทงกอนและหลงกระบวนการผลตเกยวกบอตสาหกรรม ดงนนจำานวนคนทเกยวของจงมมหาศาลตงแตคนงานเพาะชำากลาไม ปลกสรางสวนปา การทำาไม กจกรรมอน ๆ ทไดจากเศษไมปลายไม กระบวนการ

41

ผลตผลตภณฑจากไมในอตสาหกรรมตาง ๆ และตอเนองในถงกจกรรมอน ๆ ทใชผลตภณฑจากไมทสำาคญ ไดแก อตสาหกรรมการก อ ส ร า ง แ ล ะ อ ต ส า ห ก ร ร ม ส ง พ ม พ

ดานนโยบายสงเสรมอตสาหกรรมไมในประเทศไทย มการกำาหนดเปาหมายและกลยทธ แตยงขาดองคกรทดำาเนนการโดยเฉพาะทเรยกวา คณะกรรมการอตสาหกรรมไมแหงชาต เพอกำาหนดนโยบายสงเสรมอตสาหกรรมไม 4 ระดบ คอ

1. อตสาหกรรมไมระดบครวเรอน2. อตสาหกรรมไมระดบทองถนหรอชมชน3. อตสาหกรรมไมธรกจเอกชน4. อตสาหกรรมไมรฐวสาหกจ ไดแก องคการอตสาหกรรมปา

ไม และบรษทไมอดไทยจำากดนโยบายเชงวชาการทนาสนใจคอระบบการใชประโยชนไมอยาง

คมคา (Value Adding Utilization System, VAUS) ของประเทศออสเตรเลย ซงเปนการจดลำาดบความสำาคญการใชประโยชนไมโดยคดแยกไมททำาออกจากปาหรอสวนปาเปน 4 กลม เพอสงขายใหแกอตสาหกรรมไมตาง ๆ ดงน

1. ไมบางหรอไมอด เปนไมทอนใหญทมคณภาพดทสดเพอใหไดมลคาสงทสด

2. ไมเครองเรอน เปนไมทมคณภาพดสวยงาม อาจเปนไมขนาดเลกและสนได

3. ไมกอสราง เปนไมทไมตองมความสวยงามมากนกอาจมตำาหนไดบางแตตองไมเสยความแขงแรงในโครงสรางไม

4. ไมสำาหรบทำาฟน ถาน ชนไมสบ และไมอดไมประกอบชนดตาง ๆ เปนเศษไมขนาดเลกหรอเศษไมทเหลอ ซงไมจำาเปนตองใชไมทอนใหญคณภาพด

สวนนโยบายเชงเศรษฐกจสงคมปจจบนประเทศไทยมแนวความคด เศรษฐกจพอ“ เพยง ซงอยบนพนฐานความคด” ความอยรอดกอนแลวจงอยไดกนไดและอยดกนดในทสด หรอใหพนความยากจนแรนแคนไปสพอกนพอมแลวจงมกนมใช จากนนจงคอยเสรมความเจรญและฐานะทางเศรษฐกจตอไป หรอใหมใชไมแรนแคนทเหลอจงขาย หรอใหมผลตภณฑใชสอยไมตองซอ ทเหลอจงขาย สำาหรบการสงเสรมมแนวความคดใหยนอยไดดวยตนเอง ซงกลาววา ใหร ท ำา ทำาได และขายเปน แนวคดการแกไขปญหาในชนบทของประเทศไทยมการกลาววาใหสรางเสรมผลผลตใหสงขนและมคณภาพ

42

มากขน ใหแกไขความยากจนได และใชแรงงานและทดนในทองถนทมอยมาก ทงนเพอแกไขปญหาผลผลตทตำา รายไดทไมเพยงพอ และก า ร ใ ช แ ร ง ง า น แ ล ะ ท ด น ท ม อ ย ม า ก อ ย า ง ไ ม ค ม ป ร ะ โ ย ช น

นโยบายดานสงแวดลอมและความยงยน โดยกำาหนดอตสาหกรรมไมอยางยงยน (Sustainable Wood Industries) ซงขณะนในวงการปาไมระดบภมภาคและระดบโลกตนตวดานสงแวดลอมและความยงยน ตามขอเสนอจากการประชมคณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทยงยน (Commission on Sustainable Development, CSD) สมยท 5 ณ สำานกงานใหญองคการ สหประชาต นครนวยอรค ประเทศสหรฐอเมรกา เมอเดอนเมษายน 2540 ในสวนทเกยวกบปาไมไดเหนชอบใหดำาเนนการตามขอเสนอของคณะทำางานเฉพาะกจรฐบาลนานาชาตดานปาไม (Open-ended ad hoc Intergovermental Panel on Forests, IPF) ซงประชม ณ นครนวยอรค เมอวนท 11-21 กมภาพนธ 2540 เรองการจดการปาไมทยงยน (Sustainable Forest Management, SFM) โดยเสนอใหแตละประเทศ ดำาเนนการทเกยวของกบอตสาหกรรมไมวาดวยการคาและสงแวดลอมทเกยวกบผลผลตและบรการจากปา

ในสวนนกรมปาไมไดพจารณาวสยทศนดานผลตภณฑไมและบรการจากปาวา ผลตภณฑไมและบรการจากปาควรเปน”ไปเพอชมชนทองถน สงคมเมองและประชาคมโลก ดวยความเหมาะสมและชาญฉลาดในการเพมมลคาและความยงยน” ซงในนโยบายปาไมแหงชาต พ.ศ. 2528 กลาวถงปาเศรษฐกจ ใหเปนแหลงไมใชสอยของคนทวไปและเพอคาขาย ดานวชาการปาไมกลาวถงการใชไมในอตสาหกรรมตองประหยด ถกตองและมประสทธภาพใหไดรบคา ตอบแทนสงสด ตองใหไมผานระบบอตสาหกรรม มการใชประโยชนไมสงสด (100 %) และใชไดอยางยงยนไมทำาลายสงแวดลอม.

8. เอกสารอางองกองวเคราะหโครงการและประเมนผล. 2543. ทศทางและแผนวจย

เพอใชในการวเคราะห ตรวจสอบแผนงานวจย. สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. 25 น.

กองวจยผลตผลปาไม 2531. . การใชประโยชนไมยคาลปตส คามาลดเลนซส . กรมปาไม ,กรงเทพ ฯ 14 น.

43

คณะกรรมการสงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมการเกษตร. 2542. แผนแมบทเพอการพฒนา อตสาหกรรมการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ. 96 น.

ประพฒน ปญญาชาตรกษ. 2544. นโยบายของรฐดานการปาไมและการสงเสรมการปลกปาภาคเอกชน. เอกสารการบรรยายของรฐมนตรชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ. 10 น.

ยกต สารกะภต. 2544. การสงเสรมปลกไมเศรษฐกจของภาคเอกชน. 10 น.

วรธรรม อนจตตชย 2538. . สถานการณอตสาหกรรมแผนใยไมอดและแผนชนไมอด . กรมปาไม,กรงเทพ ฯ 6 6 น.

. 2541. อตสาหกรรมการผลตแผนปารตเกล (แผนชนไมอด) และกรรมวธผลต. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 202 น.

วรท พรหมโชตกล 2542. . อตสาหกรรมไมในประเทศไทย .กรมปาไม , กรงเทพ ฯ 10 น.

สมชย เบญจชย. 2522. อตสาหกรรมไมอดไมประกอบในอนาคต. อนสารไมอดบางนา 18(6) : 20-30.

2536. . สกทองวนนกคอสกสยามในอดต .วารสารเสนทางเกษตร 1 1( ) : 8-13.

. 2541. งานวจยแผนไมอดซเมนต. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 25 น.

สมชย เบญจชย , ธวช จรายส , พรพมล อมรโชต , ลกษม สทธวไลรตน , จรส ชวยนะ ,บญสง สมเพาะ และ วชต สนธวณช 2543. . การประเมนศกยภาพการใชประโยชนไมเสมด , น - 3341. .ใน การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 38. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร , กรงเทพ ฯ.

สวนวจยและพฒนาผลตผลปาไม. 2542. การใชประโยชนไมขนพนฐาน. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 168 น.

สวนศนยขอมลกลาง. 2539. สถตการปาไมของประเทศไทย 2539. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 149 น.

. 2542. สถตการปาไมของประเทศไทย 2542. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 153 น.

44

สธ วสทธเทพกล. 2542. การแปรรปไม. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 47 น.

สำานกงานปาไมจงหวดเชยงใหม. 2540. สำานกงานปาไมจงหวดเชยงใหม เมอ 100 ปกรมปาไม. สำานกงานปาไมจงหวดเชยงใหม, เชยงใหม. 128 น.

สำานกบรการสงออก. 2543. สถานการณการสงออกสนคาในอตสาหกรรมทใชไมเปนวตถดบ. เอกสารประกอบการสมมนาไมสวนปาเพอการสงออก, 4 กมภาพนธ 2543, มหาวทยาลย-เกษตรศาสตร. 23 น.

สำานกวชาการปาไม. 2541. สภาพพนทปลกยาง กจกรรมกระวบการผลตผลตภณฑไมยางพาราทองทจงหวดระยอง จงหวดสงขลา ภาคเหนอ และการตลาดไมยางพาราของประเทศไทย. กรมปาไม, กรงเทพ ฯ. 105 น.

องคการอตสาหกรรมปาไม 2544. . บญชราคาจำาหนายไมสกทอน . องคการอตสาหกรรมปาไม .

1 น . (เอกสารโรเนยว)อำานวย คอวนช. 2523. อตสาหกรรมไมขนพนฐาน. โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำากด . 309 น.Food and Agriculture Organization (FAO). 2001.

Forest map. http://www.fao.org/forestry/fo/country/index.jsp?geo_id=41&lang_id=1, September 1, 2001.

45