Tryby pracy systemu Linux – start,

inicjowanie, zamykanie

Systemy operacyjne, klasa IV, lekcja 4-6

Tryby pracy systemu Linux

W systemie Linux wyróżnia się siedem trybów pracy: 0 – system jest wyłączony, 1 – dozwolony jest tylko jeden użytkownik, 2 – dozwolonych jest wielu użytkowników, bez sieciowego

systemu plików, 3 – dozwolonych jest wielu użytkowników, włączony sieciowy

system plików, 4 – zależnie od implementacji, 5 – środowisko X, 6 – zamknięcie i restart systemu.

Tryb 0 i 1 Tryb 0

System jest w stanie zamknięcia i wymaga ręcznego uruchomienia.

Przejście w ten tryb oznacza, że kopie plików znajdujące się w pamięci operacyjnej muszą zostać zapisane na dysk.

Następnie system wchodzi w stan umożliwiający bezpieczne wyłączenie zasilania.

Tryb 1 Tryb 1 jest trybem administracyjnym. Tylko jeden użytkownik (najczęściej root) może korzystać z

systemu. Logowanie jest ograniczone do terminalu (komputera)

zdefiniowanego jako konsola. Tryb wykorzystywany najczęściej przy rekompilacji jądra

systemu.

Tryb 2 i 3

Tryb 2 Tryb dla wielu użytkowników – jednocześnie może zalogować się

więcej niż jeden użytkownik. W trybie tym startują procesy drugoplanowe (demony, procesy

pracujące w tle). Montowane są dodatkowe systemy plików (np. NTFS, FAT32). Nie działa sieciowy system plików (NFS).

Tryb 3 Tryb sieciowy – włączony jest sieciowy system plików. Poza włączeniem NFS, tryb 3 jest tożsamy z trybem 2.

Tryb 4 i 5

Tryb 4 Tryb pozostający do dyspozycji programistów i producentów

dystrybucji systemu. Tryb ten może zostać dowolnie zdefiniowany i oprogramowany.

Tryb 5 Tryb nazywany „stanem sprzętowym”. Dostępny jest wiersz poleceń (powłoka tekstowa). Użytkownicy mogą się logować i wylogowywać ze srodowiska X-

window.

Tryb 6 i podsumowanie

Tryb 6 Tryb odpowiadający zamknięciu systemu i jego automatycznemu

restartowi. Jest tożsamy z przełączeniem systemu w tryb 0 a następnie jego

ponowne uruchomienie (ale w tym wypadku zasilanie nie jest odłączane od sprzętu).

Podsumowanie Tryby 2, 3, 5 to stany operacyjne komputera – system działa, a

użytkownicy mogą wykonywać swoje zadania. Tryby 0, 1, 6 to stany służące do operacji konserwacyjnych

systemu komputerowego bądź jego odłączenia. Tryb 4 może działać na różne sposoby w różnych dystrybucjach

systemu Linux.

Tryby pracy systemu – narzędzia i polecenia

$ runlevel, $ init, $ telinit, $ shutdown, $ halt, $ poweroff, $ reboot

runlevel

$ runlevel – wyświetlenie poprzedniego i bieżącego trybu pracy systemu.

Komenda wykorzystuje plik /var/run/utmp, który rejestruje zmiany trybów pracy.

Przykład użycia:$ runlevel

4 5 #(lub) N 5 #(lub) unknown

Przykładowy wynik działania komendy oznacza, że system obecnie działa w trybie 5 a poprzednio działał w trybie 4 (1 przypadek), lub działa w trybie 5 a poprzedniego trybu nie było (2 przypadek), lub nie można określić trybu pracy systemu – najprawdopodobniej uszkodzony plik utmp (3 przypadek).

init, telinit

$ init – zmiana bieżącego trybu pracy systemu. Program znajduje się w katalogu /sbin. Polecenie telinit jest tożsame z wywołaniem programu

init. Przykład użycia:

$ init 2 Przełączenie systemu w drugi tryb działania.

$ init S Przełączenie systemu w tryb dla jednego użytkownika (tryb 1),

dopuszczalny jest tylko użytkownik root.

$ init s Przełączenie systemu w tryb dla jednego użytkownika (tryb 1),

dopuszczalny jest dowolny użytkownik.

shutdown $ shutdown – zamknięcie lub restart systemu. Opcje:

-F – wymusza uruchomienie programu fsck po restarcie, -f – zapobiega uruchomieniu programu fsck po restarcie, -h – zatrzymanie po zamknięciu systemu (tryb 0), -k – wysłanie ostrzeżenia o planowanym zamknięciu systemu do

wszystkich użytkowników - bez zmiany stanu systemu, -r – restart po zamknięciu systemu (tryb 6), -t – liczba sekund po którym nastąpi zmiana trybu pracy

systemu.

Przykład użycia:$ shutdown –h –t 3 uwaga Zamknięcie systemu (-h) po upływie trzech sekund (-t 3). Do

zalogowanych użytkowników zostanie wysłane ostrzeżenie „uwaga”.

Shutdown, halt, poweroff, reboot Domyślnie tylko root może uruchomić program

shutdown. W katalogu /etc znajduje się plik shutdown.allow

zawierający nazwy użytkowników, którym wolno uruchamiać program shutdown.

$ halt – odpowiednik polecenia shutdown –h (zatrzymanie po zamknięciu systemu - tryb 0).

$ poweroff – tak jak halt. $reboot – odpowiednik polecenia shutdown –r (restart po

zamknięciu systemu - tryb 6)

Plik inittab

Plik znajduje się w katalogu /etc. Pozwala on ustalić i modyfikować zdarzenia w

poszczególnych trybach pracy. Plik tekstowy, w którym separatorami są dwukropki a

wpisy dzielą się na cztery pola: 1 pole – identyfikator, 2 pole – tryb pracy w którym zajdzie określona akcja - puste pole

oznacza wszystkie tryby, 3 pole – akcja, która ma się wydarzyć, 4 pole – polecenie do wykonania.

Zmiany wprowadzone do pliku inittab są aktywne po restarcie systemu lub wykonaniu polecenia: init q

Plik inittab - składowe

id:5:initdefault: - domyślny tryb pracy systemu, l0:0:wait:/etc/init.d/rc 0 – uruchomienie skryptu rc dla

trybu 0 (/etc/rc.d/rc0.d). W podkatalogu tym znajdują się skrypty o nazwach zaczynających się na „S” (procesy które należy włączyć uruchamiając ten tryb pracy) i „K” (procesy które należy wyłączyć uruchamiając ten tryb pracy).

ca:ctrlaltdel:/sbin/shutdown –r –t 4 now – określenie polecenia, które ma być wykonane dla akcji wciśnięcia kombinacji klawiszy alt+ctrl+del.

Plik inittab – składowe (akcje) bootwait – polecenie ma być uruchamiane ze startem

systemu, inne procesy zostają wstrzymane do zakończenia bierzącego procesu (polecenia),

boot - polecenie ma być uruchamiane ze startem systemu – bez wstrzymania innych procesów,

kbrequest – polecenie, które ma zostać wykonane dla specjalnej akcji klawiatury (Alt+UpArrow),

powerfail – polecenie uruchamiane w przypadku wystąpienia sygnału powerfailure,

wait – pozwól na ukończenie polecenia przed kontynuowaniem uruchamiania systemu,

sysinit – wykonaj zanim użytkownicy będą mogli się zalogować,

respawn – ponowne uruchomienie terminala.

GRUB

Program rozruchowy - ładuje system operacyjny. Pozwala działać na jednym komputerze wielu systemom.

Domyślnie jest instalowany w katalogu /boot/grub. Informacje startowe zawarte są w pliku menu.lst. Opcje:

default – domyślnie uruchamiany system operacyjny, timeout – czas na wybór innego niż domyślny systemu op., title - nazwa opcji menu wyboru systemu operacyjnego,

Odwołania do urządzeń przez składnię „(hd0,1)”: 1 pole – typ napędu (h-ATA, s-SCSI), 2 pole – typ urządzenia (d-dysk), 3 pole – numer dysku, 4 pole – numer partycji.

Start systemu

Niezależnie od systemu operacyjnego wykonanie testu POST (sprawdzenie działania sprzętu).

Uruchomienie programu ładującego (np. GRUB lub LILO).

Ładowanie zdekompresowanego jądra systemu operacyjnego do pamięci operacyjnej (skompresowane jądro w /boot).

Uruchomienie jądra systemu (komunikaty zapisane w /var/log/messages).

Ładowanie modułów systemowych (z /etc/modules.conf lub /etc/conf.modules).

Start systemu

Demon init przejmuje sterowanie od jądra. Init przetwarza plik inittab.

Sprawdzanie systemu plików (program fsck) i montowanie lokalnego systemu plików.

System przechodzi w tryb pracy określony parametrem initdefault w pliku inittab. Wykonywane są skrypty z katalogu /etc/rc.d dla wybranego trybu pracy.

Inicjacja procesu getty - system jest gotowy na zalogowanie użytkowników.

Logowanie

Proces getty odpowiada za wyświetlenie znaku gotowości do zalogowania.

Po wpisaniu nazwy użytkownika, getty uruchamia program /bin/login pobierający hasło.

Program login pobiera hasło wpisane przez użytkownika, szyfruje je i porównuje z zaszyfrowanym hasłem w pliku /etc/passwd.

Dziękuję za uwagę