พระบรมสารรกธาต ในศรลงกา

...โดย... ดร. พม.ถนด อตถจาร

วดไทยกรงวอชงตน, ด.ซ

ถปารามเจดย สรางสมยพระมหนทรเถระ

สถปยคแรกของลงกาบรรจพระบรมสารรกธาต(พระรากขวญ)

พระบรมสารรกธาต ณ วดกลยาณ นครโคลมโบ

พระสถปสวรรณมาลกะ เมองอนราธประ

พระสถปบรรจพระบรมสารรกธาตยคแรก

สวรรณมาลกะเจดย องคใหญและเกาแกทสดในเมองอนราธประ

ฐานพระสวรรณมาลกะเจดย

สรางเปนรปชางลอม ๓๖๒ เชอก

มรเวรกะเจดย เมองอนราธประ

สรางในสมยพระเจาทฎฐคามนอภย

อมพลตถเจดย ยอดเขามหนตเล

สรางในสมยพระเจาเทวานมปยะตสสะ

ฐานสถปเกาทมหนตเล อนราธประ

สรางในสมยพระเจาเทวานมปยะตสสะ

มเหยสยเจดย บนยอดเขามหนตเล บรรจพระบรมสารรกธาตยคแรกของอนราธประ

วดพระศรมหาโพธมหาวหาร เมองอนรราธประ

ตนพระศรมหาโพธ วดมหาโพธวหาร เมองอนราธประ

ตนพระศรมหาโพธ เปนตนไมศกดสทธทพระพทธเจาทรงตรสรอนตรสมมาโพธญาณทพทธคยา เมอ 528 ป กอน ค.ศ. ตนพระศรมหาโพธทอนราธประนไดตดตอนกงมาจากตนพระศรมหาโพธทพระพทธเจาทรงตรสร ซงถอวาเปนตนไมประวตศาสตรทเกาแกทสดในโลก บรเวณทปลกตนพระศรมหาโพธนนไดกลายเปนสถานทส าคญทศกดสทธทสดในศรลงกา ไดนกจารกแสวงบญจ านวนมากเดนทางมาสกการะเปนประจ า ตนพระศรมหาโพธน พระมหนทไดขอใหพระขนษฐาของพระองค คอ พระนางสงฆมตตาน ากงของตนพระศรมหาโพธจากพทธคยามาปลกทศรลงกา และไมอนญาตใหมการตดหรอท าลายในสวนใดกตาม กลาวกนวา กงกานของตนพระศรมหาโพธนจะแผขยายตวออก และหยงรากลกลงไปในกระถางทองค า ในทบรรจดนอนอดมสมบรณ อยางนาอศจรรย พระนางสงฆมตตาพรอมดวยภกษณ 11องค ผซงไดอปสมบทในพระพทธศาสนาไดน ามาปลกทศรลงกาพรอมผคอยตดตามหลายคนซงแตงตงโดยพระเจาตสสะ ใหคอยดแลและรดน าทกวนดวยถาดเงนถาดทอง พระเจาตสสะทรงด าเนนลงสทะเลเพอทรงรบเอาตนพระศรมหาโพธนนดวยพระองคเอง เสดจน าขนมาปลกไวในพระราชอทยานชอวามหาเมฆวน จนตราบเทาทกวนน

ตนพระศรมหาโพธตนนมอายยนยาวกวา 2,300 ป ถามองดรอบๆ จะเหนวาสงกอสรางบรเวณรอบๆ ตนพระศรมหาโพธยงคงเหลอแตซากปรกหกพงเปนเวลานบพนป แตเปนทนาอศจรรยวา ตนพระศรมหาโพธนนยงเจรญเตบโตอยางสวยงาม ซงเปนจรงตามค าท านายเมอตอนเรมปลกตนโพธ โดยไดท านายวา มนจะเปนตนไมทเจรญเตบโตและเขยวขจอยตลอดกาลไมมวนตาย Ficus Religiose ซงเขาเปนทรจกวาเปนนกพฤษศาสตรมชวตอยอยางยาวนาน และทนทานอยางยอดเยยม ตนพระศรมหาโพธไดรบการดแลเอาใจใสเปนอยางดตลอดระยะเวลาอนยาวนาน นายอทยานบาลไดรบการแตงตงจากพระเจาตสสะเพอดแลรกษาตนพระศรมหาโพธจากตระกลสตระกลจนถงทกวนน

ตนพระศรมหาโพธอาย ๒,๓๖๐ ป ปลกโดยสงฆมตตาภกขณ

นมสการตนพระศรมหาโพธ อาย ๒,๓๖๐ ป อนราธประ

พระสถปเกาแกเมองโปโลนนารวะ

บรรจพระบรมสารรกธาต

เจดยเจดชน เมองโปโลนนารวะ

พระพทธรปหนสลกทกลวหาร เมองโปโลนนารวะ

ปลงอายสงขาร และปางปรนพพาน

พระพทธรปหนสลกทกลปวหาร เมองโปโลนนารวะ ค าวา กลปวหาร ซงแปลวา วหารหน หรอวดศลาขนธ กสดแตผแตกฉานทางภาษาจะพาไป เรามาทราบเฉพาะวากลปวหาร เปนชอเรยกสถาน

แหงน ครงเมอพระเจาปรมกรมพาหมหาราช โปรดเกลาใหเปนมหาวหาร ชอวา “อตตราราม” เปนพระอารามฝายเหนอของพระนครโปโลนนารวะ วดนอยบรเวณเตยๆ เคยเปนวดใหญทสดในศรลงกา เปนทอยของพระ ๕,๐๐๐ รป มพนทประมาณ ๕๐๐ เอเคอร สถาปนกและนกศลปกรรมของลงกายคนน ไดใชเนนเขาลกนแกะสลกเปนพระพทธปฏมาขนาดใหญถง ๔ องค ในอรยาบถทตางๆกน ศาลาหน ซงเจาะเขาเปนถ า จ าหลกลวดลายเปนศาลา พรอมดวยพระประธารทงามยง และมพระพทธรป ประทบแกะตดภเขาอยหนาผา ๒ องค นบจากองคแรก ปางสมาธสงบนง สลกตดกบภเขา

องคกลางประทบยน และถดไปกเปนพระพทธรปปางไสยาสน ทอดองคยาวขนาดภเขา อายอยในปลายพทธศตวรรษท ๑๗ ทงหมดแกะสลกจากแนวหนแกรนต เดยวกน พทธศลปทกลปวหาร แสดงใหเหนยคทองของพระพทธศาสนาสมย พระเจาปรกกรมพาหททรงเปนมหาราชสมบรณแบบ คอ มการพฒนาทงวตถและจตใจ พฒนาทงอาณาจกรและศาสนาจกรควบคกนไป พจารณาจากการแกะสลกพระพทธรปหน ประกอบดวยศลปะชนสง ขนาดใหญ จดอยในอนดบในความงามแหงศลปะ ภาพพระพทธรป ทวหารหนแหงนจงถกถายภาพเผยแพรไปทวโลก

เมอเพงพศไปทองคพระพทธปฏมาประทบยนอยตรงกลางหนาผา ยงมองยงท าใหเหนความงดงาม พลว ไสว จากศลปะสลบลายหนธรรมชาต รวจวรทเฉลยงพระองสา เหมอนหนงวา เคลอนไหวตามแรงโชยของลมยามค า

พระพทธรปทาร าพง ปรทบยนกอดพระหตถวจตร งดงาม ภมฐาน สะโอดสะอง สง ๒๓ ฟต เพอการเจรญพระปญญาบารม

เคยมนกจารกแสวงบญตงเปนปรศนาถามวา ...พระทยนอยนน เปนรปใครกนแน พระพทธเจา หรอ พระอานนท

หลายทานใหความเหนวา พระอานนทพทธอนชาก าลงโศกาดร ดวยพระพทธโคดมปรนพพาน ดกเขากบเหตการณไดด เพราะเบองซายถดไปนนเปนพระพทธรปปางไสยาสนเมอพจารณาแยกแยะกนดวยโยนโสมนสการแลว จงสรปไดวา พระพทธรปนน หาใชพระอานนทไม

คณะเราไปนมสการพระพทธรปปางตรสร เปนทนาอศจรรยในความงดงาม และความเพยรพยายามของศลปน ชางประดษฐใหพระพกตรอมพระโอษฐแยม พระเนตรทอดลงต าจนเกอบจะปด ในลกษณะแหงความส ารวม แผนหนดานหลงพทธปฏมานนเปนแสงรงของฉพพรรณรงส ลวดลาย งดงาม เจาะลกลงในเนอหน และนนต าท าใหผกราบไหว อมบญ อมกศลโดยทว เหมอนทกขโศกโรคภยสนไปดวยพทธานภาพ

พระพทธรปหนสลกทกลวหาร

พระพทธศลาปางสมาธ ณ กลวหาร เมองโปนโลนารวะ

คณะจารกแสวงบญ รวมกนท าวตรสวดมนต ณ กลวหาร

พระพทธอาวกะนะสง ๒๓ เมตร

พระพทธอวกะนะ(Aukana) พระพทธรปยนศลาแทงทบ

จดมงหมายตามรายการทองแดนพระพทธศาสนาในศรลงกาวนนกคอ ไปนมสการพระพทธรปหนทแกะสลกอยบนหนาผาทมชอเรยกขานกนวา “พระพทธอวกะนะ” (Aukana) เมอเปดหนงสอการทองเทยวของศรลงกาจะพบเหนพระพทธรปองคน หรอแมกระทงในหองรบแขกของโรงแรมทมชอเสยงกจะมภาพพระพทธรปองคนประดบไวใหเหนเสมอ แสดงใหเหนถงความส าคญทเปนวตถโบราณชนเอกของศรลงกาเลยทเดยว

พระพทธอวกะนะองคนเปนพระพทธรปส าคญองคหนงในประวตศาสตรของศรลงกา เปนประตมากรรมทสรางขนในพทธศตวรรษท ๑๑ ประทบยนทหนาผานมอาย ๑,๐๐๐ กวาปมาแลว

ผสรางคอพระเจาธาตเสนะ พระราชาผทรงเปยมลนดวยศรทธาในบวรพระพทธศาสนา แหงมหานครอนราธประ แตสดทายพระองคกไดถกพระราชโอรสคอพระเจากสยปะ (องคทสรางพระราชวงบนยอดเขาสกรยา) ยดอ านาจครองราชบลลงกแทน แลวจบพระองคขงไวในถ าทสรครยาจนสนพระะชนมเหมอนพระเจาพมพสาร ทถกพระเจาอชาตศตรท าปตฆาตในสมยพทธกาล

ค าวา อวกะนะ นน ผรใหความหมายวา “การกนดวงพระอาทตย” คงเปนพระพทธรปองคน ตงอยในฮวงซยทดทสด คอ เหนดวงอาทตยชนสวยทสด พทธลกษณะสงางาม ครองจวรหมเฉยง พระหตถขวาแสดงประทานอภย โดยหนพระหตถออกมาขางนอก พระหตถซายยกขนระดบพระองสา เพอทรงยดชายจวร จวรเปนรวทงหมดทงองค แตเปนรวอยในระยะกลางของววฒนาการของศลปะลงกา

พระพทธรปองคนแกะสลกจากกอนหนกอนเดยวบนหนาผา ประทบยนองคใหญมความสงถง ๑๓ เมตร ดวยชางฝมอโบราณมพทธลกษณะทงดงามสมสดสวน มลกษณะเหมอนพระพทธรปปางประทานพร ประทบยนสงางามอยบนดอกบว พระหตถขวายกขนเสมอพระอระในทาตะแคงฝาพระหตถเหมอนก าลงทรงแสดงธรรม (ชแจงธรรมะททรงประกาศ) พระหตถซายจบจวรเปนรวรอยหนพระหตถเขาหาพระองศา(ถงไหล) รวชายจวรจบเลอนลงมาเปนแนวเกอบถงขอพระบาท พระพกตรพรมอม สวยตามพระพทธลกษณะแหงความเมตตา และมความสงบเยนเมอพจารณาพระพกตร และพระเนตรททอดต าลงมายงผทเขาไปเคารพสกการะกราบไหว

เจดยบรรจพระบรมสารรกธาต วดโพธลงกา อาวกานา

Golden Temple Dam bulla

วหารราชคร แหงภเขาดมบลลา (Dambulla or Golden Temple)

วดดมบลลา เปนชอของวดถ าพระ หรอ โกลเดน เทมเปล (Dambulla or Golden Temple) เปนชอทรจกกนในหมนกทองเทยวทวไป ซงเปนจดส าคญส าหรบนกจารกแสวงบญเมอมาถงศรลงกา เหมอนกบการเดนทางไปอนเดย ถาไปไมถงถ าอชนตา เอลโลรา กเรยกวาเทยวยงไมครบสถานทส าคญทางพระพทธศาสนา

ความมหศจรรยทสรรสรางดวยน ามอของมนษย และความศรทธาเปยมลนในพระพทธศาสนา ถ าดมบลลา ไดเตอนความทรงจ าในอดตนบเปนเวลาเนนนานหลายศตวรรษ พนทสเขยวดวยปาไมเมองรอนทอดมสมบรณมากกวา ๕๐ เอเคอรรอบ ๆ ภเขาถ าพระน เคยเปนสถานทจ าพรรษา และศกษาพระธรรมวนยของพระภกษสงฆ และภกษณสงฆ ซงมการตดตอกบโลกภายนอกนอยมาก เพราะทานเหลานนมงปฏบตจตภานาเปนหลก

ตามหลกฐานทางโบราณคดไดยนยนวาถ าดมบลลา เปนสถานททเคารพศรทธาของมหาชนมาาหลายยค หลายสมย และมชอเสยงทางดานประดษฐานพระพทธรปสดคณนา ตงแตสมยทเมองอนราธประ เปนเมองหลวงแหงแรกของศรลงกา ตามหลกฐานทางประวตศาสตร ถ าพระพทธรปเหลาน พระราชา มหากษตรย และเหลาเสนาอ ามาตย รวมถงพระสงฆไดสรางอทศถวายไวในพระพทธศาสนา

ถ าพระพทธรปแหงดมบลลาน มชอเรยกเปนทางการวา “ราชครวหาร” หรอ วดถ าเขาหลวง เพราะความยงใหญแหงถ าพระน และเปนทจารกทางประวตศาสตรอนยาวนานตงแตพทธศตวรรษท ๑๒ มบนทกเปนหลกฐานปรากฎพระนาม พระเจานสสงคะ มลละแหงนครโปโลนนารวะ ททรงบญชาใหสรางพระพทธรปภายในถ า และพระองคไดเสดจมาประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนาเปนประจ า ตอมาไดมกษตรยอกหลายพระองคไดใหการอปถมภ จนถงพทธศตวรรษท ๑๘ ปจจบนทเหนระเบยงมขหนาถ านนสรางขนในป ค.ศ. ๑๙๓๘ สวนภาพจตรกรรมฝาผนง และเพดานถ านนเปนฝมอของศลปนหลายรอยคน ตางยค ตางสมยกน ไดถายทอดงานศลปะลงบนผนงถ าเลาเรองราวในอดตทงภาพพทธประวต และเหตการณส าคญ ๆ ทางพระพทธศาสนาในศรลงกา

ขณะทเดนขนไปมเดกนกเรยนชาวสงหล กลมใหญเดนทางมาทศนศกษาเชนกน ทกคนทงผหญงผชายเดนถอดรองเทาเขาวด ทง ๆ ทพนหนและพนซเมนตบางแหงรอนมากจนเทาแทบพอง แตเดก ๆ กเดนหวรองเทาดวยความเคารพประเพณของศรลงกา พวกเราเหนแลวกอดชนชมไมไดในประเพณทเครงครด

คณะจารกแสวงบญหนาวหารถ าราชคร (ดมบลลา)

พระเจดยภายในถ าดมบลลา

พระเจดยภายในถ าดมบลลา

พระพทธรปปางสมาธในวหารถ า ดมบลลา

พระพทธรปยนแสดงธรรม ในวหารถ าดมบลลา

วดราชคร วหารถ าดมบลลา

คณะจารกแสวงบญรวมกนสวดนมสการในวหารถ า

พระพทธไสยาสน สลกจากหนในถ าดมบลลา

Golden Buddha Temple

สถปวดกลยาณ

บรรจพระราชอาสนของพระพทธเจา

ถายภาพหมหนาองคเจดยวดกลยาณ

ตนพระศรมหาโพธวดกลยาณ โคลมโบ

วดพระธาตเขยวแกว (ตาลฎามาลกาวา) เมองแคนด

ศรตาลดา มาลกาวา หรอ วดพระธาตเขยวแกว

ศรตาลดา มาลกาวา หรอ วดพระธาตเขยวแกว เปนวดทอยในเมองแคนด ประเทศศรลงกา ซงอยในพระราชวงหลวง วดนมพระธาตเขยวแกวจ านวน ๑ ใน ๒ องค ทยงเหลออยในโลกมนษย ซงชาวพทธใหความเคารพนบถอมาก ในสมยโบราณพระธาตเขยวแกวมความส าคญเกยวกบการปกครอง ประเทศของเจาเมอง หรอ กษตรยผเปนพระราชาทครอบครองจงจะเปนพระกษตรยทสมบรณได พระธาตเกยวจงไดรบการเกบรกษาไวอยางสดชวต และเปนทหมายปองของเจาเมองอน ๆ ทตองการมไวครอบครองเพอแสดงพระราชอ านาจ วาสนา บารมอยางสงสดทเดยว

เมองแคนดเคยเปนเมองหลวงของกษตรยสงหลจาก พ.ศ.๒๐๓๕ ถง ๒๓๕๘ รวมเปนเวลา ๓๒๓ ป มเทอกเขาอยลอมรอบ ทปกปองเมองเปนเหมอนปราการธรรมชาตท าใหศตรเขาท าลายไดยาก เมองนไดรบประกาศเปนมรดกโลก โดยองคการยเนสโก เพราะมความเกาแกของวดพระธาตเขยวแกวนเปนสวนหนงทท าใหไดรบการประกาศ

พระสงฆทงสองนกาย คอ มลลวตตะ และ อสสกรยา ท าหนาทสวดมนตทกวน ถวายเครองสกการะบชาในหอพระธาตเขยวแกว แตเปลยกนท าหนาทปละนกาย พระสงฆสวดมนตวนละ ๓ ครง เชนในตอนเชามด ตอนกลางวน และตอนเยน

พธสรงน าพระธาตเขยวแกวมทกวนพธ ดวยน าอบน าหอม ซงเรยกวา “น ามนต” น ามนตนมความเชอวาสามารถรกษาโรคภยไขเจบ ไดและปะพรมใหแกประชาชนทอยรวมพธ

พระสงฆราชอสสกรยา ผดแลพระธาตเขยวแกว

เขาเฝาพระสงฆราชอสสกรยา ทวดตาละดามาลกาวา

วดพระธาตเขยวแกว เมองแคนด

พระเจาทนตกมารกบพระนางเหมมาลา อญเชญพระธาตเขยวแกวสลงกา

พระธาตเขยวแกวเสดจถงเกาะลงกา

ประเทศเพอนบานทมชายแดนตดกบแควนกาลงคะพยายามท าสงครามเพอแยงชงพระธาตเขยวแกวท าใหถกอญเชญไปจากประเทศอนเดย ในชวงเวลานพระพทธศาสนาไดหยงรากลกลงในดนแดนศรลงกาแลว และผปกครองประเทศศรลงกาไดมความใกลชดกบกษตรยอนเดยทนบพทธศาสนา ดวยเหตนในขณะทกษตรยกาลงคะเกอบจะแพสงคราม พระองคไดสงพระธาตเขยวแกวไปถวายแกกษตรยศรลงกาซงเปนสหาย

พระเจาทนตกมาร และพระนางเหมมาลา ไดแปลงตวเปนชาวบานผเดนทางไกลแลวน าพระธาตเขยวแกวซอนไวในมวยผม น าออกจากอนเดยไปสศรลงกา พระธาตเขยวแกวอยทอนเดยประมาณ ๘๐๐ ป พระเจาทนตกมาร เปนพระราชบตรเขย และพระนางเหมมาลา เปนพระราชธดาของพระเจาคหสวะ มคมภรทาฎวงศ คมภรดาลดาสรตา และ คมภรมหาวงศ กลาววา “ การผจญภยของทงสองพระองคในเวลาเดนทางไปสศรลงกา เพอปกปองพระธาตเขยวแกว” ตามต านานกลาว ทงสองพระองคไดแปลงพระองคเปนฤาษแลวซอนพระธาตเขยวแกวไวในมวยผมเพอไมใหคนทเดนผานไปสงเกตเหน

มภาพจตรกรรมฝาผนงทวดกลยาณ ไมไกลจากกรงโคลมโบ ไดเลาเรองราวการอญเชญพระธาตเขยวแกวนอยางละเอยด ซงภาพเขยนนในพทธศตวรรตท ๒๕ โดยศลปนพนบานชอ Solius Mendis

เจาชายทนตกมาร และเจาหญงเหมมาลา ไดเดนทางโดยเรอจากทาเรอโบราณชอ ตมระลปต ทาเรอในสมยนน มคนพลกพลานมาก ทาเรอตงอยทปากน าแมน าคงคา เจาชายทนตกมารและเจาหญงเหมมาลา ไดไปถงทาเรอชอลงกาปตนะ ของแควนตรนโคมมะล ของเมองลงกา

อนสาวรยพระเจาทนตกมารและพระนางเหมมาลา วดพระธาตเขยวแกว เมองแคนด

อนสาวรยพระคณานนทะ พระธรรมทตใจสงห วดพระเขยวแกว

อโมงคทางเขาหอพระธาตเขยวแกว

คณะจารกแสวงบญรอเขากราบพระธาตเขยวแกว

ประตเงนชนท ๑ ของหอพระธาตเขยวแกว

หอพระธาตเขยวแกว(วฏฏาตเก)

ประตเงนชนนอกหอพระธาตเขยวแกว

ประตทองชนท ๒ หอพระธาตเขยวแกว

หองงาชางประตชนทสอง

ผอบทองค าประดบดวยรตนชาต และอญมณบรรจพระธาตเขยวแกว

ผอบทองค าประดบดวยรตนชาต และอญมณบรรจพระธาตเขยวแกว

หองพระประธานในอโบสถวดพระธาตเขยวแกว

คณะพระธรรมทตสายอเมรกาเตรยมเขานมสการพระธาตเขยวแกว

หองโถงใตอาคารพพธภณฑศรตาลฎามาลกาวา

ดร.พระมหาถนด อตถจาร เลขาธการสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา นอมนมสการพระธาตเขยวแกว

วดพระธาตเขยวแกวในยามราตร

พระสารรกธาตของพระมหาโมคคลลานะ

พระบรมสารรกธาตทคนพบใหมนอกเมองโคลมโบ

สถปเกาแกทคนพบพระบรมสารรกธาต

บรเวณสถปบรรจพระบรมสารรกธาต

วตถโบราณทคนพบในสถป

พระบรมสารรกธาตทคนพบ

ชนสวนผอบชนนอกเปนหนเกา

ผอบทองค าและผอบแกวผลก

ผอบทองค าชนนอกทรงสถปสาญจ สรางสมยพระเจาอโศกมหาราช

ผอบทองค ารปทรงสาญจ

ผอบหนชนนอกสดพบในสถปเกาแก

แผนหนรององคสถปทขดพบ

ผอบทองส ารด ผอบแกวผลก ผอบทองค า

ผอบหนขนาดตางๆ

ซอนกนเปนชนๆ

ผอบหนขนาดตางๆ

ผอบหนทรงสาญจชนนอก

คณะสงฆผดแลพระบรมสารรกธาต

ผอบแกวผลก

หองพระบรมสารรกธาตทคนพบใหม

วตถโบราณทคนพบในสถปพระบรมสารรกธาต

ผอบทองค าบรรจพระบรมสารรกธาต

ขบวนแหเฮราเปราของศรลงกา

ขบวนตอนรบพระเถระจากอเมรกา และคณะจารกแสวงบญ

ประธานสมชชาสงฆไทยฯ พระเทพกตตโสภณ

คณะนกเรยนตงแถวตอนรบ

เสยงขบรองประโคมดนตรแบบพนเมอง

คณะญาตโยมตอนรบ

เดนไปทางไหนไดยนแตเสยงแซซองสาธการ สาธ สาธ

ขบวนแหตอนรบยาวเหยยด

ชาวบานมาตอนรบคณะจากอเมรกา

คณะสงฆศรลงกาตอนรบคณะทเดนทางมาถงวด

พระเทพกตตโสภณรบพระสารรกธาต

คณะสงฆในพธรบพระสารรกธาต

พธบรรพชาสามเณรโดยพระสงฆราชฝายรามญนกาย และพระเทพกตตโสภณ ประธานสมชชาสงฆไทยฯ

พธถวายผาปาสามคค โดย ดร.พระมหาถนด อตถจาร

พธรบพระสารรกธาตจากทานเจาอาวาส

ถายรปหมเปนทระลกกบชาวบานทมาตอนรบกอนอ าลา

ขบวนอญเชญจากวดมาขนรถเดนทางกลบโคลมโบ

น าตกใสไหลสงผานหบเขา ท NUWARA ELIYA

ชม ภเขาสง น าตกใส ไรชาสวย ดอกไมงาม น าใจด วนน ในโปรแกรมระบวาจะไปชม ภเขาสง น าตกใส ไรชาสวย ดอกไมงาม น าใจด(ผคนทน) นเปนเหมอนสโลวแกนของการทองเทยว

ศรลงกาเลยนะ แตจรง ๆ แลวไมใชหรอก ผเขยนคดขนมาเอง เพราะมนเขากบบรรยากาศของภมประเทศทน และนดจะไปรบประทานอาหารกลางวนชมบรรยากาศน าตกใส ไรชาสวยทนนดวย

สถานททพวกเราจะไปแวะชมนนคอ นวาระ เอลยา (Nuwara Eliya) เปนสถานทปลกชาทมชอเสยงกองโลกของศรลงกา ถาทานเปนนกดมชา หรอ นกเดนทางไปในทตาง ๆ ทเขานยมดมชากนกจะเหนชาดยหอ ชาซลอน (Ceylon tea) มขายอยตามหางสรรพสนคาชนน าของโลก ไมวาจะในยโรป หรอ อเมรกา ซงผเขยนไดไปสมผสมาแลวดวยความภาคภมใจทมผลตภณฑจากประเทศในเอเชยเราไปตตลาดโลกได

วนนเดนทางมาเยยมเมองภเขาชอ นวาระ เอลยา แตไปไกลถงภเขาหมาลย เมองดารจลง –สกขม เลยทเดยว สาเหตเปนเพราะวามวฒนธรรมเหมอนกน ประเทศศรลงกาเคยตกเปนเมองขนขององกฤษ ในชวงฤดรอนประมาณเดอนมนาคม เมษายน และพฤษภาคม อากาศจะรอนชนมาก คนองกฤษทเคยอยเมองหนาวมาเจออากาศแบบนกอยไมไดนาน ตองหาสถานทหลบรอน พอดมาเจอสถานททเหมาะสมกบอากาศแบบเมองหนาวคอทยอดเขา Pidurutalagala ซงมความสงจากระดบน าทะเลถง ๖,๑๘๒ ฟต เปนระดบความสงทเหมาะสมในการปลกชา และสรางเมองเปนสถานทพกรอนของผปกครองในสมยนน

คณะของพวกเราไดเดนทางมาถงเมองนวะรา เอลยา ไดเวลาฉนเพลพอด ทานธมมานนทะไดจองรานอาหารทตดกบน าตกสวยงามมาก มองออกไปจะเหนภเขาเปนฉากหลงสเขยวดวยตนไม และไรชา มสายน าตกสขาวทงตวลงสเหวลกเบองลาง ความสงไมต ากวารอยเมตรขนไป เปนบรรยากาศธรรมชตทสดชนสวยงามจรง ๆ จนหลายทานตองรบควากลองถายรปออกมากดชตเตอรแบบไมเสยดายฟลม บางครงกจะมกลมเมฆลอยตวลงต าปกคลมยอดเขาทพวกเราผานไป เหมอนกบเราเหยยบกอนเมฆไดเลย อยางนคงจะเรยกไดวา “มาเหนอเมฆ” เพราะความสงและอณหภมก าลงเหมาะท าใหตนไมมสเขยวตลอดป และไรชาทปลกตามไลเขา ตลอดถงยอดเขามองดเหมอนปพรมธรรมชาตสเขยวคลมเอาไวมองดอยางสบายตา และประทบใจยง

เดนทางผานภเขาสง น าตกใส ไรชาสวย NUWARA ELIYA

บรษทผลตชาศรลงกาทมชอเสยงท NUWARA ELIYA

ภเขาสง ไรชาสวย NUWARA ELIYA

หมบานในไรใบชา ท NUWARA ELIYA

ยมแยมแจมใสบนภเขาสง ไรชาสวย NUWARA ELIYA

อ าลา ภเขาสง น าตกใส ไรชาสวย ณ NUWARA ELIYA

อ าลาพระธรรมทตตนแบบ พระอบาลมหาเถระแหงกรงศรอยธยา

1

ความรเรอง พระบรมสารรกธาต*

*****

เมอวนท ๒๑-๒๘ กมภาพนธ ๒๕๕๐ คณะจารกบญแสวงธรรม

จากสหรฐอเมรกา โดยพระเทพกตตโสภณ ประธานสมชชาสงฆไทย ใน

สหรฐอเมรกา และนาญาตโยมจากมหานครนวยอรค เดลแวร นวเจอรซ

และแมรแลนด พรอมทงญาตโยมจากประเทศไทยรวมทงพระสงฆ และ

ฆราวาส ๓๕ ชวต โดยม ดร.พระมหาถนด อตถจาร พระธรรมทตวดไทย

กรงวอชงตน,ด.ซ. เปนผประสานงานจดรายการนานมสการพทธศาสน

สถานทสาคญในประเทศศรลงกา สถานทสาคญทสดในเกาะลงกา คอวด

พระทนตธาต หรอ พระธาตเขยวแกว ทศกดสทธ เปนสมบตอนลาคา

ของชาวพทธศรลงกา และชาวพทธทวโลก และตนพระศรมหาโพธ ซง

นากงจากตนพระศรมหาโพธทพระพทธองคประทบตรสรทพทธคยา ซง

มอายยนทสดในโลกปลกโดยพระภกษณสงฆมตตา พระธดาของพระเจา

อโศกมหาราช อาย ๒,๓๐๐ กวาปมาแลว ยอนรอยอดตกบนครหลวงแหง

แรกของเกาะสงหล อนราธประ ไดนมสการพระสถปเจดยเกาแก เชน

สวรรณมกเจดย ทใหญและเกาแกทสด สรางโดยพระเจาทฎฐคามนอภย

และชมวดมหนตเล ซงเปนสถานทจาพรรษาของพระมหนทรเถระผนา

พระพทธศาสนามาเผยแผ ณ เกาะลงกา เมอพทธศตวรรตท ๓ ชม

โบราณสถานในเมอง โปโลนนารวะ เมองหลวงแหงท ๒ ของศรลงกา

ชมวดกลวหาร ทมพระพทธรปสลกจากหนผานาอศจรรย และพระไตรปฎก

ฉบบหนผา และพระราชวงพระเจาปรกมพาหมหาราช ผอปถมภการทา

สงคายนา และไดชมพระราชวงลอยฟา สกรยา เมองปราการบนยอดเขา

ของพระเจากสยปะ ทพยายามชลอสรรคลงมาสพนพภพ หรอพระราชวง

ลอยฟานาอศจรรย มภาพเขยนสปนเปยกนางอปสรบนหนาผาสงชน อาย

พนกวาป สยงสดใสงดงามราวกบจาลองนางสวรรคลงมาไวบนพนพภพ

ชมเมองหลวงแหงท ๓ คอ สงหวฒนานคร หรอ ทรจกกนใน

ปจจบน คอ เมอง แคนด ชมทวทศนบนยอดเขามองลงมาเหนทะเลสาบท

ทอดยาวกวางใหญ ขดโดยนามอของมนษย วดพระธาตเขยวแกว นมสการ

พระทนตธาตทศกดสทธ (ฟนของพระพทธเจา) วดอสครยา ทพระอบาล

จากกรงศรอยธยา เคยเปนพระอปชฌายบวชพระภกษชาวสงหล จนเกด

นกายสยามวงศมาจนทกวนน

และ โคลมโบ เมองหลวงปจจบน-วดคงคาราม ชมวหารกลางนา

วดกลยาณวหาร นมสการพระบรมสารรกธาต และพระสถปเจดยใหญท

สรางขนเปนอนสรณสถานทพระพทธองคเคยเสดจมาประทบ

สดทายไดรวมงานถวายพระพทธรปทหมบาน Velisavala ซง

เปนบานเกดของทาน ธมมานนทะ พระภกษชาวสงหล ทไปศกษาตอใน

มหาจฬาฯ มหาวทยาลยสงฆแหงคณะสงฆไทย และไดพานกอยทวดอมพ

วน เปนผนาคณะมาถวายพระพทธรป และรปปนพระมหนทรเถระ องค

อรหนตทนาพระพทธศาสนามาประดษฐานทเกาะลงกาเปนครงแรก

1

2

ในโอกาสนเพอเปนการสมนาคณแกคณะพระธรรมทตจากสหรฐอเมรกา

นาโดยพระเดชพระคณพระเทพกตตโสภณ ประธานสมชชาสงฆไทยใน

สหรฐอเมรกา ทไดนาพระพทธรปมาถวายเพอเปนการเชอมสมพนธไมตร

ระหวางคณะสงฆทง ๒ ประเทศ ทางคณะกรรมการวดจงไดมอบถวายพระ

สารรกธาต ๑ องค เพอใหมาประดษฐานไวทวดไทยกรงวอชงตน ด.ซ.

เมองหลวงของสหรฐอเมรกา เพอใหพทธศาสนกชนไดกราบไหว

สกการบชา เพอเพมพนบญกศล เปนมงคลแกชวตสบไป.

ความรเรอง “พระบรมสารรกธาต”

คาวา พระบรมสารรกธาต หมายถงกระดกของพระพทธเจา คาวา

“พระธาต” หมายถง กระดก หรอ สวนตาง ๆ ของรางกายผทบรรลธรรม

มจตใจทบรสทธ หมดกเลส เปนพระอรหนต ซงเหลอจากการถกเผา บาง

ทเรยกวา อรหนตธาต มทงพระสาวก และสาวกาของพระพทธเจา รวมถง

พระปจเจกพทธเจา และอบาสก อบาสกาผบรรลพระอรหนตดวย

พระบรมสารรกธาต และพระธาต ตรงกบคาภาษาองกฤษวา Relic

ซงตรงกบภาษาลาตวา “Reliquiae” แปลวาสวนทเหลออย (Remains) ชน

เผาทงหลายในอดตนยมเกบกระดกคนไว และถอเปนสงศกดสทธ ประเพณ

นยมในทางพระพทธศาสนา ไมวาจะในยคของพระพทธเจาพระองคไหน

นบตงแตพระพทธเจานามวาทปงกร จนถงพระพทธเจาพระนามวาโคดม

การเกบอฐ หรอ พระบรมสารรกธาต พระสารรกธาต หรอแมแตพระธาต

ไวสกการบชากมปรากฎใหเหนโดยทวไป

ในคมภรทางพระพทธศาสนากลาวถงสงศกดสทธ ทเปนเครอง

ระลกถงพระพทธเจาทปรนพพานไปแลว ม ๔ ประเภทดวยกนคอ

๑. ธาตเจดย คอ พระบรมสารรกธาต

๒. บรโภคเจดย คอ สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล

๓. ธรรมเจดย คอ จารกขอพระธรรม

๔. อเทสกเจดย คอ สญลกษณแทนพระพทธเจาเชน ตราธรรมจกร

พระพทธรป รอยพระบาท พระแทนวชรอาสน เปนตน

พระบรมสารรกธาต ม ๒ ประเภท

๑. พระบรมสารรกธาตทไมแตกกระจาย ม ๗ สวน คอ พระเขยวแกว

๔ องค พระรากขวญ ๒ องค พระอณหส หรอสวนพระนลาฎ ๑

องค คาวา “ ไมแตกกระจาย” หมายถงยงความเปนรปราง เปนแทง

หรอ เปนกลมกอนสมบรณ ไมมสวนไหนหกบนไป คอ ธาตไฟ

ไมสามารถไหมใหเปลยนแปรไปไดขณะรางกายถกเผา

๒. พระบรมสารรกธาตทแตกกระจาย คอสวนอน ๆ นอกเหนอจาก ๗

สวนทกลาวแลวนน จะมรปพรรณสณฐานทแตกตางกนออกไป

2

3

พระบรมสารรกธาต มสณฐานดงเมลดถวแตกอยางหนง ขาวสารหก

อยางหนง เมลดพนธผกกาดอยางหนง มพรรณดงสทองอไร สแกวผลก

หรอแกวมกดา สชมพ สแดง สทบทมอยางหนง สดอกพกลอยางทองอไร

นน บางทมรทะลตลอด เสนผมลอดได ณ วนเพญ วสาขมาศ กลางเดอน ๖

กอนพทธศก ๔๕ ป พระสทธตถะกมาร ทรงบาเพญเพยรทางใจตดกเลส

จากใจไดสน บรรลพระสมมาสมโพธญาณ ภายใตตนพระศรมหาโพธ อก

๓๕ ป ตอมา กถงเวลาแหงการดบขนธปรนพพานของพระพทธองค แต

พระบรมสารรกธาตยงอย ไมสญสนไปจากโลก หากแตแพรกระจายไปทว

ทศานทศ เพอขจรขจายพระบารมธรรมของพระองค ดงปรากฏในตานาน

พระบรมธาตมากมายวา หลงจากพระพทธเจาเสดจปรนพพานได ๒๑๘ ป

พระยาศรธรรมกาโศกราช เสวยราชสมบตอย ณ ชมพทวป ไดทรงโปรด

ใหทาวพระยาทงหลายสรางพระมหาเจดย ๘๔,๐๐๐ องค และโปรดให

ชมนมพระอรหนตทงหลาย ใหชางทาโกฏทอง โกฏเงน โกฏแกว ราพระ

บรมธาตบรรจไวในโกฏทง ๓ แลวทาการฉลองบชาสกการะเปนการใหญ

ครบ ๗ วน แลวพรอมกนอธษฐานวา “เมอพระพทธองคมพระชนมอย ไดเสดจไปสทใด กขออาราธนาให พระบรมธาตไปสทนนเถด” หลงจากนน

พระบรมธาตของพระพทธเจากเสดจลอยไปทางอากาศ ไปสทตางๆ ตามท

พระพทธองคไดตงอธษฐาน และทานายไว

สถปบรรจพระธาต บารงพระสถปอย ๕ ดวยผลกรรมนน จง

ไดรบสมบต ไดบรรลอรหตตผลแลว”

พระบรมสารรกธาตและพระอรหนตธาตตางๆ

ตามตานานพระพทธสรระธาตองคใหญทง ๗ ซงพระเตโชธาตมได

สงหารใหทาลาย คงเหลออยดงน ๑. พระอณหศ (กระดกหนาผาก) ประดษฐานอย ณ เมองอนราชสงหฬ

๒. พระรากขวญเบองขวา (กระดกไหปลาราขวา) ประดษฐานอย ณ

เมองอนราชสงหฬ ๓. พระรากขวญเบองซาย (กระดกไหปลาราซาย) ประดษฐานอย ณ

พรหมโลก ๔. พระทาฒธาตขวาเบองบน (พระเขยวแกวขวาบน) ประดษฐาน

อย ณ ดาวดงษเทวโลก ๕. พระทาฒธาตซายเบองบน (พระเขยวแกวซายบน) ประดษฐาน

อย ณ คนธารรฐ ๖. พระทาฒธาตขวาเบองลาง (พระเขยวแกวขวาลาง) ประดษฐาน

อย ณ ลงกาสงหฬ

3

4

๗. พระทาฒธาตซายเบองลาง (พระเขยวแกวซายลาง) ประดษฐาน

อย ณ นาคพภพ

ศพถกเผา หรอ ไดถวายพระเพลงแลว ยงคงเหลอสภาพทจะตองเกบไว

สกการบชา

ในคมภรทางพระพทธศาสนาไดกลาวถงการแบงพระบรมสารรกธาต

ของพระสมณโคดม สมมาสมพทธเจาองคปจจบน โดยมการแบงไป

ประดษฐานในนานาประเทศ ไดมการสรางพระสถปบรรจไว รวมทงสน ๘

แหง คอ

๑. พวกเจาลจฉว ทรงสรางสถปบรรจทกรงเวสาล

๒. พวกเจาศากยะ ทรงสรางสถปบรรจทกรงกบลพสด

๓. พวกเจาถล ทรงสรางสถปบรรจทเมองอลลกปปะ

๔. พวกเจาโกลยะ ทรงสรางสถปบรรจทเมองรามคาม

๕. พวกเจามลละแหงเมองปาวา ทรงสรางสถปบรรจทเมองปาวา

๖. พวกเจามลละแหงเมองกสนารา ทรงสรางสถปบรรจทกรงกสนารา

๗. พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ทรงสรางสถปบรรจทกรงราชคฤห

๘. มหาพราหมณ สรางสถปบรรจไวทเมองเวฎฐทกะ

สวนพวกเจาโมรยะ ไดทราบขาวปรนพพานภายหลงไดสงทตมาขอ

สวนแบง แตไดแคพระองคาร(เถาถาน) นาไปสรางสถปบรรจพระองคาร

สถป ทเมองปปผลลน สวนโทณพราหมณผใชทะนานตวงพระบรม

สารรกธาตแบงแกกษตรยทงหลาย ไดสรางสถปบรรจทะนานไวทเมองก

สนารา เรยกวา “ตมพสถป” ยงคงมหลกฐานปรากฎเทาทกวนน

พระบรมสารรกธาตกระจายไปสประเทศตาง ๆ ไดอยางไร

ลถงสมยพระเจาอโศกมหาราชขนครองราชยในป พ.ศ. ๒๑๘

ทรงเลอมใสในทางพระพทธศาสนาโดยไดฟงธรรมจากนโครธสามเณร

และตอมาไดอปถมภการทาสงคายนาครงท ๓ โดยมพระโมคคลลบตร

ตสสะเถระ เปนประธาน และไดนาพระองคเสดจธรรมยาตราจารกกราบ

ไหวพทธสถานทสาคญ ไดพบพระสถปทบรรจพระบรมสารรกธาตในท

ตาง ๆ ทเสดจไปถง หลงจากนนพระองคไดสรางอาราม (วด) จานวนถง

๘๔,๐๐๐ แหงเพอถวายเปนพทธบชาและเผยแผพระพทธศาสนาใหมนคง

ทรงรบสงใหสรางพระสถป ๘๔,๐๐๐ องค บรรจพระบรมสารรกธาต

ประดษฐานไวในทตาง ๆ ทงในและนอกราชอาณาจกรของพระองค

สนนษฐานวา แมในคราวสงสมณทต ๙ สาย ออกไปประกาศ

พระพทธศาสนายงทตาง ๆ ไดใหอญเชญพระบรมสารรกธาตไปดวยทก

สาย ทาใหพระบรมสารรกธาตกระจายไปสนานาประเทศตงแตบดนน

เปนตนมา รวมทงประเทศไทยซงเปนดนแดนสวรรณภม ทพระธรรมทต

สายท ๘ คอ พระโสณะ พระอตตระ เดนทางมาถง ไดประดษฐาน

พระพทธศาสนาลงในดนแดนสวนน โดยมพระมหาธาตเจดยท

4

5

*บนทกขอมล และถายภาพ โดย ดร.พระมหาถนด อตถจาร

บรพกรรม จงไปเกดในสวรรคชนไตรทพย คณวเศษเหลานคอ

ปฏสมภทา ๔ วโมกข ๘ และอภญญา ๖ ขาพเจาไดทาใหแจงแลว คาสง

สอนของพระพทธเจา ขาพเจากไดทาสาเรจแลว” พระธาตปชกะบชาสกการะพระบรมสารรกธาต ของพระพทธเจา

พระนามวา “สทธตถะ” พระธาตปชกะบชา กลาวถงผลกรรมใน

อดตชาตของตน ดงปรากฏในคมภรพระไตรปฎก ขททกนกาย อปทาน

ตอนหนงสรปความไดวา “ขาพเจาไดเกบพระธาตของพระพทธเจา (พระสทธตถะ) ไวบชาตลอด ๕ ป เหมอนบารงพระองค ผทรงพระชนมอย

ขาพเจาไดบชา พระธาตไว จงไมรจกทคตเลย นเปนผลแหงการบารงพระ

ธาต คณวเศษเหลาน คอ ปฏสมภทา ๔ วโมกข ๘ และอภญญา ๖ ขาพเจา

ไดทาใหแจงแลว คาสงสอนของพระพทธเจา ขาพเจาไดทาเสรจแลว” พระปจจปฏฐานสญญกะบชาสกการะพระบรมสารรกธาต ของ

พระพทธเจา พระนามวา อตถทสส พระปจจปฏฐานสญญกะกลาวถงผลกรรมในอดตชาตของตน ดง

ปรากฏ ในคมภรพระไตรปฎก ขททกนกาย อปทาน ตอนหนงสรป

ความไดวา “ขาพเจา เกดในกาเนดยกษ ไดรบความแนะนาใหบชา

พระธาตของพระพทธเจา (พระอตถะทสส) เมอไดฟงดงนน จงได

สรางพระ

ตงแตนไป ขาพเจาขอถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพงจน

ตลอดชวต พระบรมสารรกธาตขนาดใหญมลกษณะคลายเมลดทวหก

ขนาดกลางมลกษณะคลายขาวสารหก ขนาดเลกมลกษณะคลายเมลด

ผกกาด พระบรมสารรกธาตดงกลาวมาน มประดษฐานอยในททกแหง

ขออญเชญเสดจมาประดษฐาน ณ ศรษะของขาพเจา หรอจะบรกรรมยอๆ วา

อตปโส วเสเสอ อเสเส พทธะนาเมอ อเมนา พทธะตงโสห อโสตง พทธะปตอ.

ขอสาคญอยางยงคอ ผอญเชญจะตองรกษาศลปฏบตอยางตอเนอง

สารวม กาย วาจา ใจ มเมตตาธรรมตอสตวโลก โอบออมอาร ไมคด

อาฆาตพยาบาทใคร อานสงสการบชาสกการะพระธาต/พระบรมสารรกธาต

พระมหากสสปะบชาสกการะพระบรมสารรกธาต ของพระพทธเจา

พระนามวา “ปทมตตระ” พระมหากสสปะกลาวถงผลกรรมใน

อดตชาตของตน ดงปรากฏในคมภรพระไตรปฎก ขททกนกาย อป

ทาน ตอนหนงวา “ขาพเจาครนสรางอคฆยเจดยงดงาม สง ๑๐๐ ศอก

กวาง ๑๕๐ ศอก ดงวมานเสยดฟา สงสมบญไวแลว ทาจตใหเลอมใส

5

6

ความเปนมาของพระธาต/ พระบรมสารรกธาตในประเทศไทย

พระธาตและพระบรมสารรกธาตไดรบอญเชญมาประเทศไทย

ตงแตสมย พระโสณะและพระอตตระเปนตนมา (อนมานหรอคาดการณ

ตามหลกฐานในคมภร) หรอถาวาตามตานาน อรงคธาต พระมหากสสปะ

และคณะไดอญเชญพระบรมสารรกธาตสวนหนาอก (อรงคธาต) มา

บรรจในเจดยพระธาตพนม ตงแตประมาณ พ.ศ. ๕ กอนพระโสณะและ

พระอตตระดวยซาไป แมแตความเชอเรองบงไฟพญานาค ชาวไทยและชาวลาวบรเวณ

ลมแมนาโขงเชอวา เมอกอนมเจดยบนเกาะกลางนา เปนทประดษฐานพระ

บรมสารรกธาต ตอมากระแสนาเซาะเกาะกลางนาพงทลาย พนดนทรดลง

นาทวมองคเจดย แตสภาพของเจดยยงดอย มาจนถงปจจบนพญานาคทา

หนาทคมครององคเจดยและพระบรมสารรกธาต พอถงวนออกพรรษาทกป

พญานาคกจะพนไฟเพอเปนการบชาพระบรมสารรกธาต นคอตานาน พทธศาสนกชนบรเวณลมแมนาโขงตงแตทางเหนอถงทางใต ม

ศรทธาในเรองพระบรมสารรกธาต จะเหนวา ทางภาคเหนอกมพระธาต

ดอยสเทพ พระธาตศรจอมทอง จงหวดเชยงใหม พระธาตหรภญชย

จงหวดลาพน พระธาตชอแฮ จงหวดแพร พระธาตแชแหง จงหวดนาน

พระธาตหลวงลาปาง จงหวดลาปาง พระธาตดอยกองม จงหวด แมฮองสอน เปนตน ทงหมดเปนทประดษฐานพระบรมสารรกธาตทงสน

และมตานานเกยวกบความเปนมา ของพระบรมสารรกธาต แตละแหงทม

เอกสารหลกฐานและเลาสบตอกนมา เปนเรองทนาเลอมใสยง เชน พระ

ธาตดอยสเทพ มตานานวา สมยหนง พระพทธเจาเสดจมาฉนภตตาหาร ท

ดอยอจฉปพพตะ (ภเขาออย) ยาและแมลก ไดตกบาตร (ใสบาตร) ถวาย

ภตตาหารแดพระพทธเจาและพระสาวก พระพทธองค จงทรงมอบพระ

เกศาธาตให และไดประดษฐาน (บรรจ) ไวทพระธาตดอยสเทพ ทางภาคอสานกมพระธาตพนม พระธาตเชงชม พระธาตเรณนคร

พระธาตศรคณ พระธาตมหาชย พระธาตประสทธ พระธาตทาอเทน เปนตน พระธาตเกาแกและสาคญในภาคใตของประเทศไทย เชน พระ

บรมธาตนครศรธรรมราช ซงมตานานวา เจาชายทนตกมารและพระนาง

เหมมาลา อญเชญพระบรมสารรกธาตมาขนทหาดทรายแกว สรางเจดย

เลกๆ เปนทประดษฐานไวเมอประมาณ พ.ศ. ๘๕๔ ตอมาประมาณ พ.ศ.

๑๐๙๓ พระเจาศรธรรมาโศกราช ทรงสรางเมองนครศรธรรมราช และ

ทรงสรางพระบรมธาตเจดยองคเปนทประดษฐานแทน พระบรมธาตไชยา

จงหวดสราษฎรธาน สรางขนประมาณระหวาง พ.ศ. ๑๓๐๐-๑๔๐๐ ใน

ภาคกลางของประเทศไทย พระปฐมเจดย ซงเชอวามการสรางขนตงแต

สมยทพระโสณะ และพระอตตระ มาเผยแผพระพทธศาสนาทสวรรณภม

6

7

อชชะตคเค ปาณเปตง พทธง ธมมง สงฆง สะระณง คะโตสม มะ

หนตา ภนนะมคคา มชฌมา ภนนะตณฑลา ขททะกา สาสะปะมตตา

เอวง ธาตโย สพพฏฐาเน อาคจฉนต สเสเม ปะตนต. พ.ศ. ๒๔๕๒ พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

ขณะทรงพระยศเปนมกฎราชกมาร เสดจประทบทพระราชวงสนามจนทร

ไดทอดพระเนตรเหนปาฏหารยทองคพระปฐมเจดย ดงบนทกตอนหนงวา

“... ไดเหนองคพระปฐมเจดยรศมสวางพราวออกทงองค ดประหนงวา

องคพระปฐมเจดยดานตะวนตก คอดานทเลงตรงกบสนามจนทรนนทา

ดวยฟอสฟอรส พราวเรองๆ ...” ครนเสดจขนครองราชยแลว กได

ทอดพระเนตรเหนปาฏหารยทองคพระปฐมเจดยอกใน พ.ศ. ๒๔๕๗

๒. ปาฏหารยเกยวกบพระธาต/พระบรมสารรกธาต เหตการณทนาอศจรรยใจและเปนทเกดศรทธาประการทสองคอ

“ปาฏหารย” ของพระธาต/พระบรมสารรกธาตในประวตศาสตรไทย ใน

ตานาน เรองพระธาตหรภญชย จงหวดลาพน บอกวา “ประมาณ พ.ศ.

๑๕๙๐ พระเจาอาทตย ทรงเหนปาฏหารยพระธาตเปลงรศม ๖ ส

(ฉพพณณรงส) จงทรงใหสรางเจดยบรรจพระธาต บคคลทวไปในปจจบนจานวนมาก ทศรทธาเลอมใส รกษาศล ปฏบต

ธรรม อยางสมาเสมอ ไดเหนปาฏหารยแหงพระธาต/พระบรมสารรกธาต

บางคนมหองสาหรบสวดมนตไหวพระประจาบาน มแทนเตรยมไว

เฉพาะสาหรบพระธาต/พระบรมสารรกธาตเสดจ

จารกวดชางลอม จงหวดสโขทย (ประมาณ พ.ศ. ๑๙๒๗) บอกวา

“สมเดจพระมหาธรรมราชา เมอทรงสรางพระพทธรปศลา กได

ทอดพระเนตรเหนพระศรรตนธาตกระทาปาฏหารย สวางดงลวดเงน

เหนเปนขนาดใหญเทาเสอสาด” การอญเชญพระธาต/พระบรมสารรกธาต ในสมยกรงศรอยธยา มบนทกในพงศาวดารวา กษตรยหลายพระองคทรง

เหนปาฏหารยของพระธาต/พระบรมสารรกธาต เชน พระบรมราชาธราช

ท ๑ ทอดพระเนตรเหนปาฏหารย ของพระบรมสารรกธาต จงโปรดเกลา

ฯ ใหทหารปกหลกไวตรงทพระบรมสารรกธาตปรากฏ แลวทรงสถาปนา

วดมหาธาตขนใน พ.ศ. ๑๙๑๗ และสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทรงเหน

ปาฏหารยถง ๔ ครง ดงบนทกเหตการณเมอ พ.ศ. ๒๑๓๗ ทเมองปาโมก

บคคลผศรทธา ประสงคจะใหพระธาต/พระบรมสารรกธาตเสดจ ให

เตรยมขนเงนตงไว ณ ทบชาพระ ปผาขาวเหมอนเปนอาสนะรองนง เมอ

จะอญเชญสารวมจต รกษาศลแผเมตตา นงลงตรงหนาทบชาบรกรรม

(กลาวในใจ) คาถาน

7

8

ในสมยสโขทย มขอความในศลาจารกหลกท ๑ (ประมาณ พ.ศ.

๑๘๓๕) บอกวา “พอขนรามคาแหง ทรงชางเผอกชอรจาศรไปนมสการ

พระศรรตนธาต พระองคทรงอญเชญพระธาต ประดษฐานไวกลางเมอง

ใหคนบชา ๖ วน กอนทจะประดษฐานไวกลางเมองศรสชชนาลย แลว

ทรงสรางเจดยครอบไว” ในรชสมยพระยาลอไท ทรงอญเชญพระบรม

สารรกธาตมาจากลงกา ประดษฐานไวในเมองนครชม เปนตน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท ๒

(พ.ศ. ๒๓๕๓-๒๓๖๐) พระสงฆราชลงกาใหพระสงฆลงกาอญเชญพระ

บรมสารรกธาต และตนพระศรมหาโพธ จากลงกามาถวาย ตอมาใน พ.ศ.

๒๔๔๑ รชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕

(พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๕๓) อปราชองกฤษทครองอนเดยไดมอบพระบรม

สารรกธาตใหแกประเทศไทย พระปยมหาราชไดรบสงใหพระยาสขมนย

วนต ไปอญเชญมาจากอนเดยมากรงเทพฯ แลวนามาบรรจไวทเจดยภเขา

ทอง วดสระเกศราชวรมหาวหาร ยงในปจจบนมการอญเชญพระธาต/

พระบรมสารรกธาตจากศรลงกาบาง อนเดยบาง จนบาง หรอจากประเทศ

อนๆ ทวโลกมาประดษฐานในประเทศไทยเปนการชวคราวบาง เปนการ

ถาวรบางอยางตอเนอง ทกครงทมการอญเชญมา พทธศาสนกชนจากทก

ทศกหลงไหลมากราบไหวบชา นอกจากนในเจดยสาคญของวดตางๆ กมการบรรจพระบรม

สารรกธาตและพระธาต (พระอรหนตธาต) ไวเชนกน คนไทยโบราณ นยมตงชอวาวดขนตน หรอลงทายดวยคาวา “ธาต” เชน วดมหาธาต

ยวราชรงสฤษฎ (กรงเทพ) วดมหาธาต (วดมหาธาตสโขทย, ชยนาท,

อยธยา, เพชรบรณ, นครพนม, เพชรบร เปนตน) วดพระธาตพนม

(นครพนม) วดพระธาตศรจอมทอง, วดพระธาตดอยสเทพ (เชยงใหม) วด

พระศรรตนมหาธาต (พษณโลก) วดพระบรมธาตไชยา (สราษฎรธาน) วด

พระศรมหาธาต (กรงเทพ) เหตผลในการตงวดขนหรอลงทายดวยคาวา

“ธาต” กเพราะมความเกยวเนองกบพระธาต/พระบรมสารรกธาตนนเอง ตานานเกยวกบพระธาต/พระบรมสารรกธาตน เปนเรองเลาสบ

ตอมากนยาวนาน จากคนรนแลวรนเลา จนกลายเปนเรองทฝงลกอยใน

ความเชอของคนประจาถนนนๆ และความเชอนกปรากฏออกมาใน

ประเพณ/พธกรรมของคนในถนนนๆ มความศกดสทธเปนทยดเหนยว

ทางใจ เมอใดทประสงคบญประสงคความสาเรจกจะไปกราบไหวบชาขอ

ศลขอพร วถชวตอยางนมมาอยางตอเนองจากยคสยค

8

9

ความเชอเกยวกบพระธาต/พระบรมสารรกธาตในสงคมไทย พระธาต/พระบรมสารรกธาตทผศรทธาอญเชญไปประดษฐานใน

เจดยตางๆ น มผนามาถวายแดสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรนายก พระองคประทานตอใหผมจตศรทธาอญเชญไป

ประดษฐานในทตางๆ เพอเปนทบชาสกการะของพทธศาสนกชน และ

ของศาสนกชนอนผศรทธา เชน อนเดย ศรลงกา มาประดษฐานใน

ประเทศไทย

๑. การบรรจพระธาต/พระบรมสารรกธาตในเจดย การบรรจพระธาต (พระอรหนตธาต)/พระบรมสารรกธาตในประเทศ

ไทย เหนเหตการณทนาอศจรรย ทาใหเกดศรทธาอยางตอเนอง

พทธศาสนกชนไทยนยมบรรจพระธาต/พระบรมสารรกธาตตงแตอดต

จนถงปจจบน ในอดตนน นยมสรางสถปเจดยเพอบรรจพระธาต/พระ บรมสารรกธาตมาก เหนไดจากมเจดยเกาแกมากในบรเวณเมองเกา

สโขทย ศรสชนาลย ลพบร อยธยา เปนตน ในปจจบน มการอญเชญพระ

ธาต/พระบรมสารรกธาตไปบรรจในสถป (หรอสถปเจดย) ซงถอวาเปน

สถปทสรางขนในยคใหมภายในประเทศ ๑๓๖ แหง ทสาคญ เชน เจดย

พระบรมธาต วดบวรนเวศวหาร กรงเทพฯ พระมหาธาตเจดยนภเมทนดล

และพระมหาธาตเจดยนภพลภมสร ดอยอนทนนท เชยงใหม พระเจดย

มหาจกรพพฒน วดญาณสงวราราม ชลบร พระมหาเจดยมหารชมงคลา

จารย พทธมณฑล นครปฐม พระมหาธาตเจดยมงมงคล วดวงยาว

ประจวบครขนธ เปนตน

ขอความทปรากฎในพระไตรปฎก เกยวกบพระบรมสารรกธาต ขอความเหลานไดคดมาเฉพาะทเหนวามความสาคญทมจารกไวใน

พระไตรปฎกทเหลาพทธบรษทควรจะไดศกษาหาความรและนาไป

ประพฤต ปฏบต ตอไป

“ขาพเจาครนสรางอคฆยเจดยงดงาม สง ๑๐๐ ศอก กวาง ๑๕๐ ศอก

ดงวมานเสยดฟา สงสมบญไวแลว ทาจตใหเลอมใสในหองบรรจพระ

บรมสารรกธาต (ของพระปทมตตระพทธเจา) นน สรางกศลเปนอนมาก

ระลกถงบรพกรรม จงไปเกดในสวรรคชนไตรทพย คณวเศษเหลานคอ

ปฏสมภทา ๔ วโมกข ๘ และอภญญา ๖ ขาพเจาไดทาใหแจงแลว คาสง

สอนของพระพทธเจา ขาพเจากไดทาสาเรจแลว”

นอกจากน ยงมการอญเชญพระธาต/พระบรมสารรกธาตไปบรรจ ณ

เจดยในตางประเทศอก ๓๐ แหง เชน พระเจดยสมาคมประชาสงคม

สงเคราะห ญปน พระเจดยวปสสนาเคหะ เมองบนดง อนโดนเซย

9

10

10

“ขาพเจาไดเกบพระธาตของพระพทธเจา (พระสทธตถะ) ไวบชา

ตลอด ๕ ป เหมอนบารงพระองค ผทรงพระชนมอย ขาพเจาไดบชา พระ

ธาตไว จงไมรจกทคตเลย นเปนผลแหงการบารงพระธาต คณวเศษ

เหลาน คอ ปฏสมภทา ๔ วโมกข ๘ และอภญญา ๖ ขาพเจาไดทาใหแจง

แลว คาสงสอนของพระพทธเจา ขาพเจาไดทาเสรจแลว” คาวนทา

อกาสะ วนทาม ภนเต เจตยง สพพง สพพฏฐะฐาเน สปะ

ตฏฐตง สารรกะธาตมะหาโพธง พทธะรปง สะกะลง สะทา กายะ

สา วะจะสา มะนะสา เจวะ วนทาเมเต ตะถาคะเต สะยะเน อา

สะเน ฐาเน คะมะเน จาป สพพะทาฯ

วนทาม ภนเต สพพง อะปะราธง ขะมะถะเม ภนเต มะยา

กะตง ปญญง สามนา อะนโมทตพพง สามนา กะตงปญญง

มยหง ทาตพพง สาธ สาธ อะนโมทามฯ

รวบรวม และเรยบเรยง โดย ดร.พระมหาถนด อตถจาร*

เลขาธการสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา

ประธานกรรมการอานวยการวดไทยกรงวอชงตน,ด.ซ.

www.t-dhamma.org, www.thaitemple.org, www.watthaidc.org

¿Ÿ¡‘À≈—ß°”‡π‘¥„πµ√–°Ÿ≈™“«π“ ≥ ∫â“π‡≈¢∑’Ë ÙÛÙ ∫â“πæ—ߢ«â“ß„µâ µ.æ—ߢ«â“ß Õ.‡¡◊Õß ®. °≈π§√∫√√晓 ‡¡◊ËÕÕ“¬ÿ ÒÙ ªï «—π∑’Ë ÒÒ ¡°√“§¡ æ.».ÚıÚ ≥ æ—∑∏ ’¡“ «—¥»√’ ÿ¡—ߧ≈å

Õ.‡¡◊Õß ®. °≈π§√ ‚¥¬¡’ æ√– √≠“≥¡ÿπ’ Õ¥’µ√Õ߇®â“§≥–®—ßÀ«—¥ ‡ªìπæ√–Õÿªí™¨“¬åÕÿª ¡∫∑ ‡¡◊ËÕÕ“¬ÿ Ú ªï «—π∑’Ë Ò˜ °√°Æ“§¡ æ.». ÚıÚˆ ≥ æ—∑∏ ’¡“ «—¥°“√‡«°

∫â“π√—ß°“„À≠à µ.√—ß°“ Õ.æ‘¡“¬ ®.π§√√“™ ’¡“ ‚¥¬¡’ æ√–§√Ÿ«‘ ÿ∑∏æ√µ∏”√ß(æ√–‚æ∏‘«√≠“≥)‡®â“§≥–Õ”‡¿Õæ‘¡“¬ ‡ªìπæ√–Õÿªí™¨“¬å

‡°’ˬ«°—∫ºŸâ‡¢’¬π

æ√–¡À“∂π—¥ (Õ‘π∏‘· π) Õµ⁄∂®“√’, Ph.D.«ÿ≤‘°“√»÷°…“ π.∏.‡Õ°, ª.∏.ı, æ.¡., æ∏.∫.,M.A. (AI&AS), Ph.D.(Buddhist Studies)

ª√– ∫°“√≥åÕÕ°‡º¬·ºà¥Ÿß“πæ√–»“ π“∑’ˬÿ‚√ª (Õ—ß°ƒ…, Ω√—Ë߇» , ‡¬Õ√¡—π, «‘ ‡´Õ√å·≈π¥å, ‡ªπ,

‚ª√µÿ‡° ) À√—∞Õ‡¡√‘°“, ·§π“¥“, √— ‡´’¬, Õ—ø√‘°“„µâ, Õ‘π‡¥’¬, ‡πª“≈, »√’≈—ß°“, ¡“‡≈‡´’¬, ‘ߧ‚ª√å,„µâÀ«—π, ‡«’¬µπ“¡, ≈“«, ‡¢¡√ ·≈–æ¡à“

√à«¡ª√–™ÿ¡ ¿“»“ π“‚≈° (Parliament of the Worldûs Religions 1999) ∑’ˇ¡◊Õ߇§ª∑“«πåª√–‡∑»·Õø√‘°“„µâ (Cape Town, South Africa)

√à«¡ª√–™ÿ¡ ¿“»“ π“‚≈° (Parliament of the Worldûs Religions 2004) ∑’ˇ¡◊Õß∫“√凴‚≈πà“,ª√–‡∑» ‡ªπ

µ”·Àπàß/Àπâ“∑’Ë/°“√ß“πæ√–∏√√¡∑Ÿµ “¬µà“ߪ√–‡∑» ª√–®”«—¥‰∑¬°√ÿß«Õ™‘ßµ—π ¥’.´’.(æ.».ÚıÛı-ªí®®ÿ∫—π)»“ π‘° —¡æ—π∏å ¡—™™“ ߶å‰∑¬„π À√—∞Õ‡¡√‘°“(°√√¡°“√∫√‘À“√ªï ÚıÙ˜-ÚıÙ˘)À—«Àπâ“»Ÿπ¬å‡∑§‚π‚≈¬’ “√ π‡∑»(Internet) ‡æ◊ËÕ°“√‡º¬·ºàæ√–æÿ∑∏»“ π“«—¥‰∑¬

°√ÿß«Õ™‘ßµ—π ¥’.´’., ‡®â“¢Õß√“¬°“√ ç∏√√¡∏“√“é ¿“§Õ‘π‡µÕ√å‡πÁµºŸâ®—¥√“¬°“√ ç‡ ’¬ß∏√√¡®“°æ√–∏√√¡∑Ÿµ‰∑¬„πµà“ß·¥πé ∑“ß ∂“π’«‘∑¬ÿ ”π—°ß“π

æ√–æÿ∑∏»“ π“·Ààß™“µ‘∑ÿ°«—πÕ“∑‘µ¬å°√√¡°“√ Õ∫§—¥‡≈◊Õ°/æ√–«‘∑¬“°√∫√√¬“¬æ‘‡»… ‚§√ß°“√Õ∫√¡æ√–∏√√¡∑Ÿµ “¬

µà“ߪ√–‡∑» ¡À“«‘∑¬“≈—¬¡À“®ÿÓ≈ß°√≥√“™«‘∑¬“≈—¬æ√–«‘ªí π“®“√¬å Õπ‚¬§–- ¡“∏‘ (Mental Detoxification & Relaxation) ≥ «—¥°√ÿß«Õ™‘ßµ—π,

¥’.´’. , «—¥ªÉ“ —πµ‘∏√√¡ √—∞‡«Õ√å®’‡π’¬, Buddhist Meditation Center of Philadelphia., ·≈– Vipassanameditation group of Pittsburg, Pennsylvania.

ª√–∏“π°√√¡°“√°Õß∑ÿπ∏√√¡√—µπå ( √â“ß»“ π∑“¬“∑ ◊∫Õ“¬ÿæ√–æÿ∑∏»“ π“) ‚√߇√’¬πæ√–ª√‘¬—µ‘∏√√¡·ºπ° “¡—≠ «—¥‚ ¡¡π— —𵬓√“¡ Õ.‡¡◊Õß ®.Õÿ¥√∏“π’

ª√–∏“π°Õß∑ÿπ à߇ √‘¡æ√–«‘ªí π“®“√¬å ç§ÿ≥·¡à ¡®‘µµå « ÿ√—µπåé

√à«¡∑”«‘®—¬æÿ∑∏»“ π“ΩÉ“¬¡À“¬“ππ‘°“¬ ÿ¢«¥’ (Pure Land) ∂“∫—π«‘®—¬æÿ∑∏»“ µ√å«‘∑¬“≈—¬À¬«π°«ß ‡¡◊Õß®ß≈’Ë ‰∑‡ª ª√–‡∑»‰µâÀ«—π (Buddhist Research Institute, Yuan KuangBuddhist College, Taiwan)

√à«¡®—¥ª√–™ÿ¡ —¡¡π“∑“ßæ√–æÿ∑∏»“ π“ ∑—Èß„πª√–‡∑»‰∑¬ Õ‘π‡¥’¬ ·≈– À√—∞Õ‡¡√‘°“‡ªìπ∫√√≥“∏‘°“√ ·≈–ºŸâ®—¥∑”Àπ—ß ◊Õµà“ßÊ ¢Õß«—¥‰∑¬°√ÿß«Õ™‘ßµ—π ¥’.´’. ·≈– ¡—™™“

߶å‰∑¬„π À√—∞Õ‡¡√‘°“ À≈“¬‡≈à¡∑—Èß¿“…“‰∑¬ ·≈–¿“…“Õ—ß°ƒ…

º≈ß“π¥â“π°“√‡¢’¬π/√«∫√«¡¡’∑—ÈßÀπ—ß ◊Õ«‘™“°“√, “√§¥’, √“¬ß“π°“√ª√–™ÿ¡, ∫∑§«“¡µà“ß Ê

æ.». ÚıÙÚ √“¬ß“π ç°“√ª√–™ÿ¡ ¿“»“ π“‚≈° ‡§ª∑“«πå Ò˘˘˘éæ.». ÚıÙÛ Àπ—ß ◊Õ çæ√–∏√√¡∑Ÿµ„πµà“ߪ√–‡∑»éæ.». ÚıÙÙ Àπ—ß ◊Õ ç∑àÕß·¥πæÿ∑∏¿Ÿ¡‘éæ.». ÚıÙı Àπ—ß ◊Õ ç ‘°¢‘¡ ·¥π¡À—»®√√¬å - ¥“√å®’≈‘Ëß ·¥πª√–∑—∫„®éæ.». ÚıÙˆ Àπ—ß ◊Õ ç∑àÕ߇撬«·≈π¥å·¥πæÿ∑∏¡À“¬“πéæ.». ÚıÙˆ Àπ—ß ◊Õ çBuddhist Handbook (Chanting Guide)éæ.». ÚıÙ˜ Àπ—ß ◊Õ ç‡ªî¥ª√–µŸ Ÿà¬ÿ‚√ª - ®“√‘°∏√√¡√à«¡ª√–™ÿ¡ ¿“»“ π“‚≈°éæ.».ÚıÙ˘ Àπ—ß ◊Õ ç∑àÕß»‘≈“π§√ ·¥πª√“ “∑¢Õ¡ π§√«—¥ - π§√∏¡éæ.».Úıı Àπ—ß ◊Õ ç®“√‘°∫ÿ≠· «ß∏√√¡ Ÿà·¥πæÿ∑∏¿Ÿ¡‘éæ.». Úıı Àπ—ß ◊Õ çWalking on the Path of the Buddhaéæ.». Úıı Àπ—ß ◊Õ çBuddhist Tradition & Thai Cultureéæ.». Úıı Àπ—ß ◊Õ ç»√’≈—ß°“ ·¥πæÿ∑∏»“ π“ ÚÛ ªïé∫∑§«“¡µà“ßÊ çæ√–∏√√¡∑Ÿµ„πµà“ß·¥πé 𑵬 “√æÿ∑∏®—°√ (¡®√.), ç‰ªÕ‘π‡¥’¬∑”‰¡

∑”‰¡µâÕ߉ªÕ‘π‡¥’¬é Àπ—ß ◊Õæ‘¡æå‰∑¬·Õ≈.‡Õ, ç ‘°¢‘¡-¥“√å®’≈‘Ëß ·¥πª√–∑—∫„®é «“√ “√ · ß∏√√¡‡ªìπµâπ

∑’ËÕ¬Ÿà/∑’Ë∑”ß“πªí®®ÿ∫—π«—¥‰∑¬°√ÿß«Õ™‘ßµ—π ¥’.´’. À√—∞Õ‡¡√‘°“

Wat Thai Washington, D.C.13440 Lay hill Road, Silver Spring, MD 20906 USA.Tel. (301) 871-8660, (301) 871-8661, Fax.(301) 871-5007www.watthaidc.org, www.thanat.iirt.net, www.handymeditation.blogspot.comE-mail: t_inthisan@hotmail.com, t_inthisan@rediffmail.com

—ß°—¥„πª√–‡∑»‰∑¬«—¥Õ—¡æ«—π √“™«—µ√ ∂.π§√‰™¬»√’ ·¢«ß∂πππ§√‰™¬»√’ ‡¢µ¥ÿ ‘µ °√ÿ߇∑æœ ÒÛ‚∑√. (Ú) ÚÙÛ-Ò˘Ú