ОБЛЫСТЫҚ ҚОғАМДЫҚ­САяСИ гАЗЕТ

www.zHAIkPREss.kz

Бейсенбі,20 ақпан 2014 жыл№21 (19940)

­ 1 0С

­ 4 0С

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған oral_oniri@inbox.ru

Орал өңірі

3

қазақстандық үлес АРТА БеРуі ТИіс

ЖАңҒЫРЫҚ

МӘСЕЛЕ

"Қазақтың ақбас тұқымыамерикалық герефордтан еш кем емес!"

"Ауғанстаннан кейін Ангола жұмақтай көрінді"

10

8-9

Суретті түсірген Рафхат ХАЛЕЛОВ

"қоныс құтты болсын!"Кеше Зашаған кентінде жаңадан салынған бес қабатты

75 пәтерлік үш үй пайдалануға берілді. Салтанатты рәсімге облыс әкімінің бірінші орынбасары Серік Шәпкенов, Орал қаласының әкімі Алтай Көлгінов қатысып, қуаныш иелерін құттықтады.

- «Қолжетімді баспана - 2020» бағдарламасы бойынша биыл 8 көп- пәтерлі тұрғын үйдің құрылысын аяқтадық. Биыл осындай 14 үйді салып, пайдалануға береміз, - де-ген Серік Шәпкенов баспаналы болғандарға қоныс құтты бол-сын деген тілегін жеткізді. Оның қолынан жаңа пәтердің кілтін бірінші болып Ұлы Отан соғысы-ның ардагері Иван Власов алды.

Қалалық тұрғын үй-коммунал-дық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі Ар-ман Бисембалиевтің айтуынша, баспаналы болғандардың ішінде Ұлы Отан соғысының 5 ардагері, ба-лалар үйінде тәрбиеленген 40 жас және өзге санаттағы азаматтар бар. Бұл – жалға берілетін үй, сон- дықтан коммуналдық төлемдердің

сыртында 1 бөлмелі пәтердің ай- лық төлемі 7 мың теңгедей, 2 бөл- мелінікі 9-10 мың теңге, 3 бөлме-лінікі 12 мың теңге көлемінде бол-мақ.

Жаңа үйлерді «Болашақ-Т» ЖШС, «Домостроитель» ӨК, «Отделстрой» ЖШС компаниялары салды.

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

Суре

тті т

үсір

ген

Алек

санд

р КУ

ПРИ

ЕНКО

АҚПАРАТБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

2oral_oniri@inbox.ru

PАқжайық ауданының ірі елді мекені – Тайпақтағы «Жа­

йықтехсервис» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорнының филиалы жергілікті бюджет қаржысына «МТЗ­82» тракто­рын иеленді. Филиалда қазір бір «Кировец», бес су таси­тын машина, екі «МТЗ» тракторы бар.

Теректі ауданында бағаның негізсіз өсуіне жол бермеу мақсатында жұмыс тобы құрылып, күн сайын екі рет сауда орындарындағы бағаларға мониторинг жүргізілуде. Жұмыс тобына аудан әкімі Жеңіс Серікқалиев жетекшілік етеді. Аудан басшысы сауда нүктелерінде болып, ондағы бағаға көз жеткізді. Мониторингке сәйкес соңғы күндері нан, ұн, макарон өнімдері, қант, өсімдік майы, тұз, дәрі­дәрмек жә­ не басқа халық күнделікті тұтынатын тауарлар бағасы тұрақты болып отыр. Бағаға бақылау орнату үшін жедел желі де тәулік бойы жұмыс жасайды.

P

Теңгенің жаңа бағамына байланысты азық-түлік, мұнай өнімдері бағаларының негізсіз

көтерілу фактілеріне куә болсаңыз және валюта айырбас- тау кезінде белгіленген межеден көтеріп сату оқиғасын бай-қасаңыз, мына телефонға хабарласыңыз: 50-42-04. Сондай-ақ банктер мен ақша айырбастау пункттерінде алыпсатар- лық жағдай орын алса, 50-93-28 телефонына дереу хабарла- сыңыз.

Дереу хабарласыңыз!

Арнайы бөлме бөлінбек Елбасы биылғы Жолдауында: «Мүмкіндігі шектеу­

лі азаматтарға көбірек көңіл бөлу керек. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуы тиіс. Бұл – қоғам алдындағы біздің парызымыз. Мүмкіндігі шектеулі адам­дар тұрмыстық қызмет көрсету, тағам өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында жұмыс істей алады. Мен барлық кәсіпкерлерге оларды жұмысқа орналастыруға көмектесіңіздер деп тағы да айтқым келеді» – деген еді.

Алқа мәжілісінде «2011-2015 жылдарға ар-налған «Саламатты Қа-

зақстан» мемлекеттік бағдарла-масының бірінші кезеңін орын-дау аясында Батыс Қазақстан облысы денсаулық сақтау бас-қармасының 2013 жылдағы жұ- мыс қорытындылары және 2014 жылға арналған міндеттері ту-ралы» облыстық денсаулық сақ- тау басқармасының басшысы Қамидолла Ирменов, «Медици-на ұйымдарын кадрлық ресурс-тармен қамтамасыз етудің жағ- дайы және кадр әлеуетін дамы-ту жолдары туралы» басқарма бастығының орынбасары Мән-шүк Аймырзиева баяндама жа-сады.

– «Саламатты Қазақстан» мем-лекеттік бағдарламасы елімізде денсаулық сақтау саласын не-ғұрлым тиімді етуге және меди-цинаны әлемдік стандарттарға сәйкес сапалы жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік берді, – деп бастады өз баяндамасын басқар- ма басшысы Қамидолла Мүтиғол-лаұлы. Баяндамашы бұдан соң бағдарлама аясында атқарылған жұмыстарды саралады. 2011-2013 жылдары бұл бағдарлама-ны жүзеге асыруға 6 млрд, тең- геден астам қаржы бөлінді. Осы жылдар ішінде облыста 17 ден- саулық сақтау нысаны салынып, осыншама денсаулық мекемеле- рінің ғимараттары күрделі жөн- деуден өткізілді. Нәтижесінде облыста негізгі медициналық- демографиялық көрсеткіштер жақсара түсті. Оған профилак-тикалық іс-шаралар, скринингтік зерттеулер, негізгі әлеуметтік маңызды ауруларды диагности-калау, емдеу және оңалту шара-ларын күшейту ықпал етті. Бала туу көрсеткіштерінің артуы жә- не өлім-жітімнің тұрақтануы нә-тижесінде облыста халықтың та-биғи өсімі ұлғайды.

Жедел медициналық көмек көрсетуді жетілдіру өзекті болып отыр. Қызметті жүйелі жаңарту шеңберінде республикалық бюд-жет қаражаты есебінен 289 же- дел жәрдем көлігі сатып алынды. Бұл жұмыс биыл да жалғасын та-бады.

Бағдарлама аясында облыс-та кардиология және кардио-

«Науқасты қарап,дәРі жАзыП БеРумен шекТелмейік»

Кеше облыстық денсаулық сақтау басқармасында кеңейтілген алқа отырысы болып өтті. Оның жұ­мысына облыс әкімінің орынбаса­ры Бақтияр Мәкен қатысып, сөз сөйледі.

Еламан ӘЙПІШЕВ,«Орал өңірі»

хирургиялық қызмет жақсара түсті. Осы бағытта кешенді жұ-мыс жүргізудің нәтижесінде жү-рек-қан тамыры ауруларымен сырқаттану тұрақтала бастады. Өткен жылы ауылдық жерден 277 науқас жіті коронарлық син- дром диагнозымен облыс ор-талығына жеткізілді. «Облыстық клинкалық аурухана» МК невро-логия бөлімінің негізінде ин-сульттік орталық ашылды. Онда қазірдің өзінде 180-нен астам науқас ем алды.

Онкологиялық көмекті дамы-ту бағдарламасы шеңберінде облыста 2013 жылы скрининг-тік тексерулер кезең-кезеңмен жүргізілді. Нәтижесінде өткен жылы 1287 адамда онкология-лық ауру анықталды. Бастапқы медициналық көмек көрсетуді жақсартудың арқасында ауру-ды ерте анықтау 54,4 пайызға жетті, асқынушылық төмендеп, сырқаттанушылар 7 пайызға азайды.

Алқа отырысында денсаулық сақтау саласында қол жеткізген жетістіктермен қатар жұмыстың кемшін тұстары да айтылды. Са- ла басшысы қалалық емханалар мен облыстық, аудандық ауру- ханалар басшыларынан «Сала- матты Қазақстан» бағдарлама-сының орындалуы қатаң талап етілетінін ескертті.

Денсаулық сақтау жүйесін да- мыту және жетілдіруде кадр әле- уетін нығайту ерекше орын ала-ды. Облыстық денсаулық сақ- тау басқармасы басшысы орын-басарының баяндамасында мә- лім болғандай, облыста меди-цина кадрларының тапшылығы таяу жылдары шешімін табады деу қиын. Мәселен, 2012 жылы облыс бойынша 1839 дәрігер, 6192 орта медициналық қыз-меткерлер болса, олардың саны 2013 жылы тиісінше 1925 және 6213-ке жеткен. Өсім 4 пайыз ғана. Жоғары білімді кадрлар-дың жетіспеушілігі, әсіресе, Бөр- лі, Жаңақала, Жәнібек және Зе-ленов аудандарында айқын се- зіліп отыр. Орал қаласында да жағдай мәз емес. Қала тұрғын-дарының өсуіне байланысты об- лыстық және қалалық денсау-лық сақтау мекемелерінің штат-тық кестесін өзгертуге тура ке- леді. Дегенмен соңғы жылда- ры жоғары оқу орындарын бітір-

ген мамандар облысқа келе бас-тады. Облысқа тек соңғы үш жыл- да 249 жоғары білімді жас ма- мандар келді, олардың 110-ы ауылдарға жіберілді. Сонымен қатар дәрігерлердің кәсіби ше-берліктерін арттыру қолға алына бастады. Өткен жылы 856 дә- рігер, 2634 орта медициналық кадлар қайта даярлау курстарын-да білімдерін жетілдірді. 22 ма-ман шетелде білім алды, олардың 16-сы «Болашақ» бағдарламасы- мен Оңтүстік Корея және Из-раильда оқыды.

Алқа жиналысында сөз алған облыс әкімінің орынбасары Бақ- тияр Мәкен Елбасының денсау-лық сақтау саласын дамытуға ерекше көңіл бөліп отырғанына соңғы жылдары осы салада жү-зеге асырылып жатқан рефор- малар дәлел екеніне тоқтала ке- ліп, облыста атқарылған жұмыс-тарға көңілі толатынын білдірді.

– Алайда қол жеткен жетіс-тігімізді одан әрі жетілдіріп, кемшін тұстарымызды түзеуге тиіспіз. Қазіргі таңда алда тұрған басты мақсат – адамдарға меди-циналық қызмет көрсету сапа-сын арттыру. Емханаға немесе ауруханаға келген әрбір адамға 100 пайыз қызмет көрсетілуі тиіс. Сонда ғана ол өзін жайлы сезінеді, сырқатынан тез сауыға- ды. Жасыратыны жоқ, жергілікті жерлердегі қазіргі заман тала- бына сай салынған, жаңа ме-дициналық жабдықтармен қам-тылған аурухана дәрігерлері жұ-мыстарын тек науқасты қарап, дәрі жазып берумен шектейді. Жаңа технологияларды өмірге енгізу, интернет арқылы білім-дерін жетілдіру, әр түрлі емдеу шараларын пайдаланумен айна-лыспайды. Тұрғындар арасында ақпараттық-түсінік жұмыстары жүргізілмейді. Сондықтан бас дәрігерлерден ай сайын мони-торинг жүргізіп, қызмет көрсету сапасын қатаң бақылауға алула-рын сұраймын, – деді Бақтияр Мәкенұлы.

Басқарма басшысы Қамидолла Ирменов бұл айтылған ұсыныс-ты алқа отырысының екінші бө- лігінде талқылап, тиісті шара ала-мыз деп сендірді. Түстен кейін облыстың барлық аудандарынан келген денсаулық сақтау ме- кемелері басшыларымен алқа отырысы одан әрі жалғасты.

Суретті түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

Осыған орай «Нұр Отан» пар-тиясы төрағасының бірінші орын-басары Б.Байбектің тапсырмасы- на сәйкес, барлық жерде жергі-лікті атқарушы орган, әлеуметтік сала және қоғамдық бірлестік- тер мен бизнеске жетекшілік ету- ші органдардың қатысуымен қо-ғамдық қабылдаулар өткізілуде. Әсіресе, жүріп-тұрулары шектеулі азаматтардың тұрмыс-тіршілікте-рін жақсарту үшін оларға арнап қабылдаулар да өткізілуде. Оған мысал, жақында аудандық мүге-дектер қоғамының төрағасы Т.Ке-реев «Нұр Отан» партиясы фи-

лиалында қоғамдық қабылдауда болды.

Қабылдауға өтінішпен келген Т.Кереев мүгедектер қоғамы жұ- мысының жандануы және мүге- дектермен әңгімелесуге жағдай жасау мақсатында арнайы орын беруін сұрады.

Филиал төрағасының бірінші орынбасары Т.Қалиев мүгедектер үнемі назарда болатынын айтып, оларға арнайы бөлме беруге уә- де етті.

А.МҰСА,Шыңғырлау ауданы

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл3

oral_oniri@inbox.ru

ҚОғАм

Бұдан әрі министрдің сапары Бөрлі ауданы аумағында орналасқан

Қарашығанақ мұнайгазконден-саты кенішінде жалғасты. Кеніш-ті игеруші оператор – «ҚПО б.в.» компаниясының кеңсесінде өт-кен келелі кеңесте қос тараптың арасындағы тиімді байланысты одан әрі жақсарту, қазақстан- дық мазмұнды ұлғайту, жас ма-мандарға әлеуметтік жағдай ту-ғызу, баспанамен қамтамасыз ету және т.б. мәселелер талқыланды. Алдымен сөз алған «ҚПО б.в.»- ның өндіріс жөніндегі директо-ры Лука Виньяти 2013 жылғы қол жеткен жетістіктер, биыл- ғы белгіленген жоспарлар тура- лы әңгімелеп берді. Оның ай-туынша, мұнай мен газ конден-сатын өндіру көлемі жыл сайын артуда. Соған сай кенішті одан әрі дамыту мен жайландырудың ке-шенді жоспары жасалған.

Жалпы, «ҚПО б.в.» іс-әреке-тіндегі қазақстандық үлеске тоқ-талар болсақ, өткен жылы ком-пания бұл бағыттағы 55 пайыз көрсеткішке қол жеткізсе, биыл ол 50 пайызға дейін төменде- ген. Мұның бір себебі – компа-ния Қазақстанда шығарылмай- тын жабдық түрлері мен тауар-ларды шеттен көбірек сатып алыпты. Ал қазақстандық үлесте-гі Батыс Қазақстан облысының бүгінгі сыбағасы 54 пайызға жуық. Яғни жергілікті кәсіпорындар- ға тапсырысты орындағаны үшін 580 млн. АҚШ доллары төленген.

– Қарашығанақты игеруші альянс пен облысымыздың қарым-қа-тынасы қалыпты деңгейде. Со- ған қарамастан әлі де көңіл бө-летін тұстар өте көп. Соның бі- рі – қазақстандық, соның ішін- де жергілікті кәсіпорын-мекеме- лерге «ҚПО. б.в.» тарапынан жұ-мыс беру мәселесі. Өкінішке қа-рай, қазақстандық үлесті ұлғайту жөніндегі біраз сұрақтар жыл- дан-жылға айтылып, шешімін тап-пай келе жатыр. Бізді сендіреді,

қазақстандық үлесКеше Батыс Қазақстан облысына ҚР Мұнай және газ министрі Ұзақбай Қа­рабалин екі күндік жұмыс сапарымен келді. Үкімет мүшесін Орал әуежайынан өңір басшысы Нұрлан Ноғаев күтіп алды.

тоқтар кЕНЖЕҒАЛиЕВ,«Орал өңірі»

Таяуда БҚО бойынша эко-номикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қар-сы күрес департаменті мен облыстық кәсіпкерлер пала-тасы кәсіпкерлердің құқығын қорғау бойынша өзара мемо-рандум жасасты.

Бұл құжатқа сәйкес іс-ша-

ралар өткізу, орын алған мә-селелерді бірлесіп шешу жә- не кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін заңсыз тексеруін бол-дырмау, бизнестің дамуына тосқауыл қоюдың алдын алу ша-ралары жүзеге асырылмақшы.

Жиын барысында сөз алған аталмыш департамент басшы- сы Айдар Балтағұлов Елба-сымыздың Жолдауы негізін-де қолға алынып жатқан бұл шара мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлер арасындағы сыбайластықты азайтуға негіз болатынына сенім білдірді. Ал кәсіпкерлер палатасының ди-ректоры Кеңес Абсатиров ме-морандум бизнес өкілдерінің құқығын қорғаудың тиімділігін арттыратын және қаржы по-лициясы адал кәсіпкерлердің құқығын қорғауда сенімді се-ріктес болуына мүмкіндік ту-ғызатынын айтты.

кәсіпкерлерді қорғамақ

Жақында Шыңғырлау ауда-ны әкімдігінде аудан өнерпаз- дарының еңбегі бағаланды.

Аудан әкімі Алдияр Хале- лов Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің бұй- рығымен жоғары орындау шеберлігі және көркемөнер- паздар шығармашылығының дамуына үлес қосқаны үшін Шыңғырлау аудандық мәдени-демалыс орталығы жанындағы хор ұжымын (жетекшісі Сәуле Бисенғалиева), «Шаңырақ» ба-лалар театрын (режиссеры Асылай Көпжанова), және «То-ратбас» фольклорлық ансам-блін (жетекшісі Б.Темірғалиев) «Халықтық» атағын алуымен құттықтап, арнайы куәлік пен гүл шоқтарын тарту етті.

Өнер иелерімарапатталды

Ақпанның 18-інде Ақжа- йық аудандық ауруханасы- ның «Жедел жәрдем» бөлім-шесінен төтенше жағдайлар бөліміне Чапаев ауылының тұрғындары – кәмелетке тол-маған (2008 жылы туған) И. мен Ж.-ның (1962 жылы туған) «Жеңіл дәрежелі газға улану» деген хабар келіп түсті.

Олар тұратын үйді қараған кезде анықталғаны: 2 қабатты ғимараттың кіреберісінде ор-

натылған газ ошағынан газ бөлмеге тараған. Ж. таңертең ұйқыдан тұрған кезде басы ауырғанына байланысты «Же-дел жәрдем» шақыртып, бала-ны тұрғызған. Сірә, қатты жел ыстың сыртқа толық шығуын болдырмаған. Оқиға орнында газ шаруашылығының, ішкі іс- тер бөлімінің және төтенше жағдайлар бөлімінің қызмет- керлері болып, тиісті тексеру-лер жүргізді.

Аталған екі тұрғынның жағ-дайы қазір бірқалыпты.

құдай сақтады...

бірақ іс жүзінде олай емес. Жер-гілікті зауыттардың мүмкіндігін қараймыз деп бітпейтін комис-сиялар келеді, тексереді, нәти- жесі өте мардымсыз. ҚПО-ның тендерлеріндегі қисынсыз, кей-де орындалмайтын талаптардың кесірінен біздің мекемелер одан тиісті үлестерін ала алмай жүр. Бұл, әрине, наразылық туғызады. Келешекте кенішті кеңейту ба-рысында біздің ұсыныс-тілегіміз ескерілсе деген өтінішіміз бар, – деді облыс әкімі Нұрлан Ноғаев.

– Қарашығанақ – Қазақстан үшін аса маңызды жобалардың бірі. Сондықтан осында аяқтай келіп, іс барысымен танысуды ұй- ғардым. Рас, көптеген шаруа жа-салып жатыр, келешекте атқа- рылатындары да бар. Соны-мен қатар кейбір күрмеулі мәсе-лелерге де назарларыңызды ау- дарғым келеді. Мәселен, жоға-рыда айтылғандай, қазақстандық мазмұн 2013 жылғы 55 пайыз-дан биыл 50 пайызға дейін тө- мендеген. Мұнайгаз саласын иге- руге қатысты көптеген заманауи технологиялық желілер мен жаб- дықтардың Қазақстанда өндіріл- мейтінін білемін. Дегенмен алыс- тан арбалағанша ҚПО басшылы-

ғына осы жұмысты өздері қолға алуына кім кедергі? Бұл – ниет болса жүзеге асатын іс. Тек же-ріміздің байлығын игеріп, пай-да табуды ғана ойламау керек. Елімізде келешегі зор әлі де талай кен орындары бар. Күні ертең соларда жұмыс болады. Сонда жұмыс істейтін жоғары бі- лікті мамандардың әлеуметтік жағдайларын жасауларыңыз ке- рек. Қазір Қашаған мен Теңіз-дегі шетелдік компаниялар мұ- ны жақсы түсінді. Мысалы, олар өздерінде жұмыс істейтін маман-дарға кепіл болу арқылы банктен ипотекаға үй сатып алып беру мәселесін ұтымды шешкен. Сіз-дер де осындай бастамаларға оң қабақ танытсаңыздар, бұдан барлығымыз ұтатын боламыз. Сонау шетелде оқыған, ондағы озық өмірді көрген жастар өз елінде тап сондай жағдай бол-са ғана бар күш-қуатын беріп, маңдай терін төгіп еңбек етеді. Тағы бір жәйт, жаңа облыс әкімі атап өткендей, жергілікті меке-ме-кәсіпорындарға орындалмай- тын талап қоюға болмайды. Бұл жерде қос тарап өзара тү- сінісіп, екі жаққа да тиімді бо-латын мәмілеге келулері қажет.

Сонда ғана о баста көздеген мақ-сат-мұратымыз орындалады, – деді Ұзақбай Қарабалин.

Кеніштегі кеңестен кейін ми-нистр Ақсай қаласындағы индус-триалды парктің жұмысымен та-нысып, осы жерде БАҚ өкілдеріне қысқаша сұхбат берді.

– Батыс Қазақстан облысына келген мақсатым, біріншіден, Қа-рашығанақ – елдегі мұнай мен газ өндіретін ірі жобалардың бірі. Жаңа жылдағы жұмыс қарқыны қандай, нендей мәселелер бар деген сұрақтарды осы жерде тал-қылау қажет болды. Кеніште жұ- мыс жоспарға сай жүргізілуде екен. Елбасының тапсырмасына сәйкес, осындай үлкен кен орын-дарының айналасында сервис- тік қызмет көрсететін, жаңа жаб-дық өндіретін кластер қалыпта-суы тиіс. Осыған орай Ақсайда индустриялды парк жасақтал- ған. Бастама жақсы. Дегенмен жұмысы әлі одағыдай жүріп кете қоймады. Арнайы келгеннен ке- йін бұл жерге соғып, себебін сұ-растырдық, шешу жолдарын анықтадық. Жайық өңіріндегі жақсы бастамаларды өзге өңір-лерге де үлгі ететін боламыз, – деді Ұ.Қарабалин.

АРТА БеРуі ТИіс

Суретті түсірген Рафхат хАЛЕЛОВ

Нұрсұлтан Әбішұлы жасампаз идеялар айтып, инновациялық даму, индустрияландыру, элек-трондық жүйеге көшу туралы нақты тапсырмалар берді. Ел-басы Қазақстанның байлығын тиімді пайдалану, экономиканы, ғылымды, аграрлық секторды т.б.

жолдауды қолдаймыз қамқорлық, әсіресе, мүмкіндігі шектеулі жандарға оң көзқарас айқын көрініп тұр. Бұл – әлеу-меттік қолдау аясын кеңейту, зей- нетақыны өсіру, жаңа жұмыс орындарын ашу. Мүгедектерді қоғамға тарту, оларға жұмыс бе-ру жайы да айтылды. Қазақстан көпұлтты мемлекет. Біз, сан түр-лі ұлт өкілдері, бір үйдің бала-сындай, ортақ мақсат жолында тату-тәтті өмір сүрудеміз. Елба-

сы біз үшін ең қымбат осы дос- тықты сақтауға шақырды. Біз, «Диабет» қоғамдық ұйымы, яғни «БҚО Азаматтық альянс» мүше- лері Президентті қолдаймыз. Бү- гінгі таңда мемлекеттік емес ұйым-дарға үлкен көмек жасалып, зор міндеттер жүктеліп отыр. Сон- дықтан біздің міндетіміз – Елба- сының бізге көрсеткен сенімі үде-сінен шығу.

«Қазақстан жолы – 2050: Бір мақ­ сат, бір мүдде, бір болашақ» атты жа­ ңа Жолдау нақты тапсырмалар мен биік мақсаттарға құрылған.

тамара иСтОМиНА,«Диабет» БҚО қоғамдық ұйымының төрайымы

салаларды дамытуды да атап айтты. Менің ойымша, Жолдауда көрсетілген білім мен медицина-ны дамыту, салауатты өмір сал-тын қалыптастыру, қарттар мен балаларға қамқор болу – бүгінгі қоғамға ең керегі. Н.Назарбаев-тың әр сөзінен еліміздің жар-қын болашағына деген сенім, барша қазақстандықтарға деген

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл4

oral_oniri@inbox.ru

ЭкОнОмИкА

Мал шаруашылығын дамытпаған әкімдер

ҚызмеТТен БОсАТылАдыСейсенбі күні ҚР Премьер­министрі Серік Ахметовтың төраға­

лығымен «2011­2015 жылдарға арналған ірі қара малы етінің экспорттық әлеуетін дамыту» кешенді жоспарының іске асырылуы жөнінде үкімет отырысы өтті. Селекторлық жүйеде өткен жиынға облыс әкімі Нұрлан Ноғаев қатысты.

Жиында баяндама жасаған ҚР Ауыл шаруашылығы ми- нистрі Асылжан Мамыт-

беков асыл тұқымды мал басын арт-тыру жобасын іске асыру басталғалы бері елімізге 40,4 мың бастан астам ірі қара импортталғанын айтты. Был-тыр етті бағыттағы асыл тұқымды ірі қараның өсімі 55,3 мың басты немесе 2012 жылғы көрсеткішке қарағанда 25 пайызды құрады. Бұл ретте өткен жылы негізгі өсім асыл малды импорт-тау есебінен емес, ішкі малдың көбеюі арқылы орын алды. «Сыбаға» бағдар- ламасы шеңберінде аналық табынды сатып алу бойынша 2011-2013 жылдар- ға арналған жоспар 124 мың бас бола-тын. Ал іс жүзінде ол 166 мың бас зеңгі баба түлігін құрады. Тек былтырдың өзінде фермерлер 50,7 мың бас ірі қара малын алған. Биылға арналған жоспар 50,0 мың басты құрайды. Ағым- дағы жылы инвестициялық салымдар- ды және ет жобасының басқа да ба- ғыттарын ынталандыру көзделуде.

– Кешенді жоспардың орындалуына байланысты министрлік еліміздің бар-лық ауданы бойынша рейтинг жүргізу-де. Соның нәтижесінде сол өңірдегі шаруашылықтардың аналық мал басын тұқымдық түрлендірумен қамту көр-сеткіші бойынша 10 үздік және 10 кен-же қалған аудандар анықталып отыр. Үздіктерде тұқымдық түрлендіруге 21-ден 34 пайызға дейін, көрсеткіші төмен аудандарда 2 пайызға дейін мал тартылған, – деді министр.

Соған орай Үкімет басшысы көрсет-кіштері төмен 10 аудан басшысын жұ-мысынан босату туралы мәселені облыс әкімдерінің алдына төтесінен қойды. «Біз өткен жылы министрліктің алқа мәжілісіне мал шаруашылығымен ай-налысатын барлық аудан әкімін шақыр-ған едік. Олардың алдына экспорттық әлеуетті арттыру мәселесі қойылған болатын. Екі жылда мал шаруашылы- ғын дамыту үшін нақты міндеттер жүк- телді. Көрсеткіші нашар он ауданда не- ге тиісті жұмыстар атқарылмаған, - деді Серік Ахметов. - Сіз министр ретінде осы мәселені көтеріп, облыс басшыла- рының алдына неге қоймадыңыз? Бү- гінгі таңдағы негізгі мәселенің бірі - аналық мал басының сапалы құрамын жақсарту. Егер министрлік бұл бағыт- та тиісті талап қойып, істі бақыламаса, мақсатымыз орындалмайтыны анық. Енді облыс әкімдерінен сұрағым ке- леді, мал шаруашылығын дамытумен айналыспаған, яғни Елбасының тап- сырмасын орындамаған ауыл, аудан әкімдері неге жұмыстан босатыл-маған?»

Өз кезегінде сөз алған «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ-ның басшысы Дулат Айтжанов етті қара мал шаруашылығын дамыту мен ет өнімін алыс-жақын шетелдерге экспорттау мәселелеріне тоқталды. Ақ- бас тұқымды ірі қара малы республи-калық палатасының директоры Қабыл Исабекұлы жергілікті асыл тұқымның ерекшеліктері мен артықшылықтары туралы әңгімеледі.

Облыс әкімдерінің ішінен баянда ма жасаған өңіріміздің басшысы Нұрлан Ноғаев облысымызда 2014 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 415 мың бас ірі қара, соның 187 басы аналық малы барын айтты. «Қазір 9,6 мың бас-қа арналған барлық инфрақұрылы-мы дамыған мал бордақылау кешен-дері жұмыс жасауда. Ағымдағы жылы 1500 басқа арналған мал бордақылау алаңдарын іске қосу жоспарлануда, – деді Нұрлан Асқарұлы. – Осы кә-сіпорындармен Ресейге былтыр 300 тонна ет экспортталды. Оның көлемі- нің аз болуы 2007 жылы өңірімізде шыққан аусыл ауруына байланысты қойылған шектеудің 2013 жылдың қа- зан айына дейін алынбауымен байла-нысты. Қазір бұл мәселе толығымен шешілді. Үстіміздегі жылдың 1 қаңта- рындағы жағдайға сәйкес, «Кроун Ба-тыс» ЖШС кешенінде 3226 бас мал бордақылауда тұр және оның «Қаз-АгроӨнім» АҚ алдындағы берешегі-нің мерзімін ұзарту, қажетті айналым қаражатын бөлу мәселесін Ауыл шар-уашылығы министрлігімен бірлесе ше- ше отырып, ет экспортын биыл 3 мың тоннаға дейін жеткізуді жоспарлау-дамыз. Бұл ретте экспортқа бағыттал- ған бордақылау алаңына өткізетін бір бас бұқашыққа 15 мың теңге субсидия төлеу шаруашылықтар үшін айтарлық-тай ынталандыру екенін де атап айт-қым келеді. 2011-2013 жылдары облыс шаруашылықтарымен алыс-жақын ше-телдерден 713 асыл тұқымды ірі қара малы сатып алынды. Мал азықтық егіс көлемін ынталандыру үшін 1 гектар- ға 9 мың теңге көлемінде субсидия тө- леу жоспарлануда және қажетті қара-жат бюджетте қарастырылған. «Сыба-ға» бағдарламасы бойынша 2,8 млрд. теңгеге 13970 бас аналық мал және 586 бас бұқа сатып алынды. Бұл белгі-ленген жоспардан 65 пайызға артық. Аталған бағдарламаны іске асыру үшін ағымдағы жылға 4,2 мың бас жос-парланса, «ҚазАгро» АҚ облысымыз- ға 500 бас сатып алу үшін 111 млн. тең-ге қаражат бөлді. Бұл қаржы берілген тапсырманы орындауға жеткіліксіз. Осы бағытта тиісті қолдау көрсетілсе дейміз».

Бұған облыстағы кә-сіпорын басшыла-ры мен кәсіпкерлік

саласының мамандары және қаладағы жоғары оқу орын- дарының оқытушы-ғалымда-ры қатысты. Кеңес отырысы алдында аталмыш оқу ор- нында инновациялық жоба- лар көрмесі ұйымдастыры-лып, жоба авторлары олар- дың тиімділігі жөнінде әңгі-меледі. Бұдан соң кеңес оты-рысы басталып, мұны облыс әкімінің орынбасары Марат Кәрімов жүргізді.

Ең алдымен кеңестің күн тәртібімен таныстырған ол кеңес қатысушыларына осы жиынды өзі өткізуді жоспар-лаған облыс әкімі Нұрлан Ноғаевтың Үкіметтің маңыз- ды тапсырмасына орай ісса-парға кеткенін айтып, оның баяндамасына шолу жасады.

Облыс әкімінің баяндама-сында ҚР 2010-2014 жылдар-ға арналған үдемелі индус-триалды-инновациялық да- му мемлекеттік бағдарлама-сы аясында елімізде ауқым- ды шаруалар атқарылғанын айтып, осы бағытта облыс көлемінде жасалған жұмыс- тар айтылған. Осы уақыт ішінде индустрияландыру картасы шеңберінде облыс- та барлығы 286,7 млрд. тең-геге 36 инвестициялық жо-ба жүзеге асырылып, 1700 жұмыс орны ашылған. Оның ішінде 31 жоба іске қосы-лып, бұған 251,8 млрд. теңге жұмсалған. Осы жобалар бо- йынша 1300 жұмыс орны құрылған. Бүгінгі таңда елі-мізде инновациялық даму- дың 2020 жылға дейінгі тұжы-рымдамасы қабылданып, ол оңтайлы жүзеге асырылуда. Бұл бағытта өңірімізде де ауқымды жұмыстар атқары-луда. Біздің облысымыз елі-міз бойынша инновация-

Өткен жылдың аяғында облыс әкімдігі жанынан инновациялық даму жөніндегі облыстық ғылыми­техникалық кеңес құрылған болатын. Сейсенбіде Жәңгір хан атындағы БҚАТУ­дың мәжіліс залында аталмыш кеңестің алғашқы отырысы өтті.

«Өңіріміздің инновациялық әлеуеті мықты»Айша ӨтЕБӘЛІ,«Орал өңірі»

Сәкен ӘБІЛхАЛыҚОВ,«Орал өңірі»

лық белсенділігі жөнінен биыл да алдыңғы қатарда. 2012 жылы республикалық орта-ша көрсеткіш бойынша кә- сіпорындардың инновация-лық белсенділігі 5,7 пайыз болса, біздің өңірімізде бұл көрсеткіш 9,6 пайызды құра-ды. Бұл ретте инновациялық белсенді кәсіпорындардың саны 26-дан 57-ге дейін өсті. Бұл көрсеткіште өңіріміздегі өнеркәсіп орындарымен бір-ге жоғары оқу орындарының да үлесі бар.

Бұдан соң Марат Кәрімов өңіріміздің инновациялық жү- йесі жөнінде әңгімеледі.

– Біздің облыстың иннова-циялық әлеуеті мықты. Өңірі-міздегі заманауи құрал-жаб-дықтармен жабдықталған кәсіпорындардың әлемдегі ең озық технология әдісімен жұмыстануға мүмкіндіктері бар, – деді ол жиын бары-сында. – Мысалы, 2013 жы-лы «Батыс Қазақстан маши- на жасау компаниясы» АҚ-да инновациялық мұнай қыз-дыру пеші өндіріске енгізіл-ді. Бұл технологияны атал-мыш кәсіпорын мамандары құрастырған. Қазақстандық үлес 97 пайызды құрайды. Құрылғының тек уақ-түйек құрал-жабдықтары ғана Ре- сейден алынды. Зауытта әс- кери және азаматтық ба-ғыттағы авиациялық қоз-ғалтқыштар жасалады жә- не жөнделеді. Ол – еліміз бойынша теңдесі жоқ инно-вациялық жұмыс. Сондай-ақ Жәңгір хан атындағы БҚАТУ- да бағалы бекіре тұқымдас- тарды өсіру бағытында жа-ңа жоба қолға алынды. 2012 жылдың қорытындысы бо-йынша облыста өндірістік ин-новациялық өнімдер көлемі 4,4 млрд. теңгені құрады жә-не инновациялық бағытта 1,3 млрд. теңгенің қызметі

көрсетілді. Өңіріміздегі биз-нес пен ғылымның өзара бай-ланысы нашар. Инновация-ны дамыту үшін ғылым мен бизнес және мемлекет ты- ғыз байланыста жұмыстануы тиіс. Осы бағыттағы жұмыс-ты жандандыру «Технопарк Алгоритм» ЖШС-ға жүктелді. Инновациялық жобаларды қаржыландыру үшін облыста технопарктің қамқоршылар кеңесі құрылды. Инновация- лық қор құру да жоспар-да бар. Оның сөзінше, ин- новациялық жобаларды об-лыстық ғылыми-техникалық кеңес іріктейді. Және бұл жо- баларға технопарктің қам-қоршылар кеңесі мен же- ке инвесторлар және тағы басқа да ерікті жарналар қар-жылай қолдау көрсетпек.

Бұдан кейін «Технопарк Алгоритм» ЖШС директоры Арман Есекенов сөйлеп, атал-мыш мекеменің жыл бойы атқарған қызметі жөнінде баяндады.

Арман Есекеновтің сөзін- ше, өткен жылы технопарк жанынан өңірлік технология-ларды коммерциялау орта-лығы және арнайы топ құ- рылған. Топ құрамында жер- гілікті ЖОО-ның өкілдері бар. Бүгінде аталмыш орта-лық өңіріміздегі ғылыми-техникалық қызмет пен же-ке кәсіпкерлік нысандары арасындағы байланысты ны- ғайту бағытында жұмыста- нуда. Қазіргі таңда орталық-тың базасында жергілікті жо- ғары оқу орындары мен же-ке тұлғалардан түскен 150-ден астам жоба тіркелген. Алдағы уақытта Ақтөбе және Маңғыстау облыстарын да тарту жоспарлануда.

Кеңесте жергілікті ғалым- дардың әрқайсысы өз ұжы- мының жаңа жобаларын көп- шілік назарына ұсынып, олар-дың тиімділігін дәлелдеді. Олар сондай-ақ өңіріміздің инновациясын дамыту үшін ЖОО-дағы ғылыми ұжымның әлеуетін тиімді пайдалану ке- ректігін айтып, ғылыми бі- лім беру консорциумын құ- ру жөнінде ұсыныс жасады.

Суретті түсірген Александр КУПРИЕНКО

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл5

oral_oniri@inbox.ru

ҚАРжы-ҚАРАжАТ

Мысалға, РФ Прези-денті жанындағы Экономикалық ке-

ңестің мүшесі Александр Ау- зан деген білгір экономист- ғалым бағамды түзету анағұр-лым ауыр кеселден, табыстың және жұмыс орындарының бір бөлігінен айырылып қалу-дан құтылу, қашан да отандық өндірісті дамыту және ел бюд-жетін толықтыру мүмкіндігі, жұ-мыс орындарын көбейту, орта мерзімді перспективада ин- фляцияны азайту мүмкіндігі екенін алға тартады. Өткен жы- лы Аргентина, Түркия, Брази-лия, Чили, Ресей, Индия, Ин-донезия, Оңтүстік Африка Рес- публикасы мемлекеттерінің ұлттық валютасына қатысты АҚШ долларын нығайту үрдіс- тері өткен. Соған орай 2014 жылдың басында доллар да- мушы елдерден ағылған ка-питалдың есебінен нығая түс- кен. Бағам айырбасының өз-геруіне байланысты отандық тауарлар мен экспортқа, им-порталмасу саласында жұмыс істейтін кәсіпкерлерге бәсе-келестік жағдайдың жақсара- тынын мамандар жоққа шы- ғармайды. Соңғы жылдары нарықта импорттың өсуі бай- қалды. Сауда нүктелерін сықа толтырған шетелдік өнімдер-мен отандық өнімдер «иық ті- ресе» алмай, өтпей жатыр дес-тік. Енді, міне, мамандардың айтуынша, теңге бағамының өзгерісі сырттан келетін им- порттық тауарларға сұраныс-ты төмендетіп, отандық өнім-дерге сұранысты күшейтуі тиіс. Импорттық тауардың қымбат- тауына байланысты оны ішкі нарықта отандық өніммен ал-мастыру мүмкіндігі туып отыр. Оралдық кәсіпорындар бұл мүмкіндікті қолдан жіберіп ал-маулары керек.

– Облысымызда күнделікті тұтыну тауарларының бағасы бақылауға алынған. Бірақ сырт- тан доллармен, рубльмен са- тып әкелінетін кейбір тауар-лардың бағасында аз-мұз өз-геріс болуы ықтимал. Кейбір кәсіпкерлер оңтайлы сәтті пай-даланып, дайын тауарларға 5 емес, бірден 10 теңге қосып үстемелеп, мол табыс табуға тырысады. Әлеуметтік жауап-кершілік деген түсінік болуы керек қой. Өйткені мемлекет кәсіпкерлерге барынша қол-

Экспортерлардың айы оңынан туды,

ҚР Ұлттық банктің теңге девальвациясына қатысты қадамын ше­телдік сарапшылар да оң бағалауда.

өңдеушілеРге АздАП ҚИындАу...

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

дау көрсетуде. Құрылыс ма- териалдарының басым көп- шілігі өзімізде шығарылады. Алайда Ресейден келетін сан-техника, қаптама материалда- рының бағасы өскені бай-қалуда. Мысалға, «Фасад-Оп-тима» ЖШС компаниясы сата- тын қаптама кірпіштің баға- сын 20 пайызға өсіріп қойған. Тамақ өнеркәсібі саласында-ғы кәсіпорындардың өнімде- рінің бағасында тұрақтылық

бар. Ал қара базарлардағы көкөністің, қара құмықтың (гречка) бағасы 5-7 пайызға қымбаттаған, - деді облыстық кәсіпкерлік және индустриал-ды-инновациялық даму бас-қармасы басшысының орын-басары Миржан Сатқанов.

Аталмыш басқарма маман- дарының айтуынша, облысы- мызда 50-дің үстіндегі кәсіп-орын өз өнімдерін экспорт- тайды. Олар «Орал механи-

калық зауыты», «Стекло-сер-вис», «Батыс Кроун», «Орал сауда-өнеркәсіп компания- сы» және өзгелері болып жал- ғаса береді. Рас, девальвация үдерісі шикізатты шетелдер-ден алатын өндіріс орын- дарын, яғни өңдеу саласында-ғы кәсіпорындарға қиындау тиіп отыр. Бірақ өз өнімде- рін сыртқа шығаратындар- дың бұл жағдайда айы оңы- нан туып отыр.

Валерий КРЫЛОВ, «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы» ЖШС-ның директоры:

– Өнімдерімізді Ресейдің Екатеринбург өңіріне, Башқұртстанға экспортқа шығарудамыз. Іргелес Орынбор, Самара облыстарымен келіссөздер жүргізілуде. Қазіргі теңге бағамының долларға шақ- қандағы бағамының өзгеруінен біздің компания ұтылып жатқан жоқ. Экспортқа бағытталған өнімдеріміз 15 пайызға қымбаттады. Мысалға, бұрын өнімді рубльге шаққандағы 4,5 теңге бағамымен өткізетін болсақ, енді 5,5 теңге бағамымен ұсынудамыз. Әріптестерімізге өнімдердің бағасын бұрынғы қалпында ұстап отыратынымызды ескерттік. Алдағы уақытта өнім шығару көлемін ұлғайтқымыз келеді. Үкімет барлық мәселені нақты қарап, халыққа пайдалы шешімдер қабылдауда деп есептеймін.

Талғат БЕРЕКЕШОВ, «Кублей» ЖШС-ның директоры:– Шикізатты жергілікті және халықаралық нарықтардан са-

тып алатындықтан, валюта бағамының әсері сезіледі. Түсетін табыс көлемі азаяды. Өз өнімдерімізді шығару үшін шамамен 100 шақты тауарды, қаңылтыр қалбырдан бастап желім, жап-сырма қағазға дейін сатып аламыз. Олардың көпшілігі еліміз-

де өндірілмейтіндіктен, сырттан тасымалдауға мәжбүрміз. Кедендік одақ құрылуымен бірге кәсіпорын Ресейдің, Бе-ларусьтың өндіріс орындарымен теңсіз бәсекелестікке тап болды. Өйткені Қазақстанның жағырапиялық ерекшелігіне байланысты халықаралық порттарға ашық жол жоқ. Оған

қоса отандық балық өңдеушілер Ресейдегі әріптестеріміз сықылды қосымша құн салы- ғын төлеуден босатылмаған. «Кублейдің» жұмысы Кедендік одақтың ветқызметінің шешімдері- не тәуелді. Қазір КО-ның ветқызметі Норвегиядан, Эстониядан шабақ тасымалдауға тыйым салды. Ресейдің мұндай өндірісі бар, ал бізде мұндай балық түрі өспейді де. Осындай жағдай- да кәсіпорын өндірісті қысқартуға немесе Ресейден оны қымбатқа алуға мәжбүр. Нәтиже- сінде өнім бағасы қымбаттап, отандық өндірісші нарықтағы позициясын әлсіретуі мүмкін.

Алексей ПОПКОВ, «Батыс продукт» ЖШС-ның директоры:– Тәулігіне 3 тонна тоқаш, вафли шығарып, оның 50 пайызын Ресей-

ге экспорттаймыз. Бұрын өнімнің келісін 120 рубльден шығарсақ, енді баға өзгерісіне орай оны 150 рубльмен өткізіп, 20 пайыздай пайда табудамыз. Алайда өнім өндіруге жұмсалатын құмшекер, сары май, маргарин Ресейден тасымалданады. Әзірге бәрі жақсы, қинала қой- ған жоқпыз.

«Альянс банкте» АҚШ долларын сатып алу бағамы 184,2 теңге, сату 185,5 теңге. Еске сала кетсек, аталмыш банк 11 ақпан күні валюта бағамын 1 доллар үшін 210 теңгеге дейін ша-рықтатып еді. Мұнда кеше 1 Ресей рублін са- тып алу құны 5,00 теңге, сату 5,40 теңгені көрсетті. «Казкомда» АҚШ долларын сатып алу бағасы 183,70 теңге, сату 185,50, Ресей рублін сатып алу 4,62, сату 5,32; «Халық банкте» АҚШ долларын сатып алу 184,05 теңге, сату 185,25, Ресей рублін сатып алу 5,1, сату 5,3; «БТА банк-те» АҚШ долларын сатып алу 183,50 теңге, сату 185,30, Ресей рублін сатып алу – 4,80, сату – 5,80 теңге; «Темірбанкте» АҚШ долларын сатып алу құны 183,80 теңге, сату 185,80, Ресей рублін сатып алу 4,85, сату 5,85 теңге; «Банк- центркредитте» АҚШ долларын сатып алу құны 183,50 теңге, сату 185,50, Ресей рублін са-тып алу 5,16, сату – 5,32 теңге. Өздеріңіз көріп отырғандай, айырма 2 теңгеден аспайды.

Ұлттық банк доллардың теңгеге шаққандағы жаңа бағамын 185 теңге деп бекітті. Еліміздің бас банкирі Қайрат Келімбетов елдегі барлық айырбастау пункттеріндегі шетел ақшасын сатып алу және сату айырмашылығы қатаң бақыланатынын ескертіп, ереже бұзғандарға тиісті шаралар қолданатынын айтқан болатын.

Реттелген коммуналдық қызмет­ терге баға өспейді. Бұл жөнінде ҚР Табиғи монополияларды реттеу жө­ніндегі агенттігінің төрағасы Мұрат Оспанов хабарлады.

– Теңгенің долларға шаққандағы бағамының өзгеруіне байланысты, реттелген коммунал-дық қызмет түрлерінің бүгінгі бағасы өспейді. Соның ішінде осы жылдың 1 мамырына дейін реттелген қызметтердің барлық түріне баға өзгермейді, - деп сендірді Мұрат Оспанов. Оның айтуынша, келешекте де ұлттық валюта бағамының өзгеруінің күшті әсерінің болуы- на алғышарттар жоқ, өйткені ол жергілікті өндіріс тауарларының болуына байланысты.

– Электр-жылу-су-газбен қамту қызметте-ріне бағаны мемлекет реттейтіндігін және тұ-рақты бақылауға алынғандығын атап өткен жөн, - деді М.Оспанов. Сонымен оның пайым-дауынша, барлық реттелетін коммуналдық қызметтерге енгізілетін өзгерістер үкімет ұсы-натын құнсызданудың жоспарлы есебіне сай жүргізіледі.

Өз тілшіміз

коммуналдық қызметтердің құны өспейді

бекітілген бағамның шамасында

Нұрлыбек РАхМАНОВ,«Орал өңірі»

Сейсенбі күні облыс орталығын­дағы валюта айырбас­ тау орында­рын ара­лап, ақша бағамын сарап­тадық.

6oral_oniri@inbox.ru

ОҚыРмАнБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

Алдын ала келіскеніміздей, балалар облыстық экология-лық-биологиялық орталықтағы хайуанаттар бағын тегін тама-шалады. Мұнда олар түрлі аң-құстарға тамақ беріп, суретке түсіп, ерекше әсерге бөленді.

Бақтан шығып қамкөңіл бал- ғындарды сергітіп, демалысын одан әрі жалғастыру мақсатын-да облыстық психологиялық д ә р і ге р л і к - п е д а г о г и к а л ы қ кеңес беру орталығына арнайы келдік. Бұл жер-

де мекеме меңгерушісі-нен бастап әдіскерлер мен тәрбиешілер бізді жылы жүзбен қарсы алды. Сергіту жаттығула-рына қатысып, әдемі ертегі тың- даған балалар және бір сер-піліп қалды. Он бір баланы дәм- ді тағамдарымен тегін ауқаттан-дырған «СМАК» кафесінің бас-шылығына дән ризамыз.

«Көп түкірсе, көл» дегендей, балаларымызды қуантқан жеке-леген ауыл тұрғындары мен мейірімін аямаған жандардың

бәріне айтар алғысымыз шек- сіз. Ауыл адамдары - бірі жанар-майын, бірі жеке көлігін, бірі қаржылай көмек беріп, ізгілікті іс жасады. Ауыл тұрғындары- ның ұйымшылдықпен қолдауы-ның арқасында мүмкіндігі шек-теулі балғындар қала аралап, ауылымызға шат-шадыман кө- ңіл күймен оралды.

Райса БиСЕМБАЕВА,

Сайқұдық ауылы, Ақжайық ауданы

біздің ауыл тұрғындарыОсыдан екі­үш апта бұрын ауыл

тұрғындарының демеушілік жасауымен мүмкіндігі шектеулі балаларды Орал қаласына бір күндік саяхатқа алып келдік.

ОсындАй!

Сайысқа 7 «а», 7 «б», 8 «а» мен 8 «б», 9 «а», 9 «б», 10 «а» сы-нып оқушыларының әкелері қа-тысты. Бәсеке қорытындысында 9 «а» командасы бірінші орынды, 8 «а» және 8 «б» құрамасы екінші, 7 «а» командасы үшінші орынға ие болды. Лицей директоры А.Мұ- канов жүлдегерлерге арнайы сый- лықтарды табыс етті. Марат Кә- рімов үздік шабуылшы, Ғалымжан Айтбаев үздік қорғаушы, Арнат

М.Өтемісов атындағы БҚМУ­дың спорт кешенінде Орал қазақ­түрік лицейінде оқитын шәкірттердің әкелері арасында шағын футболдан жарыс өтті.

Сағынов үздік қақпашы, Нұрлыға-ли Дүйсеков үздік ойыншы, Мақ- сот Сейітқалиев үздік ұйымдасты-рушы аталымдары бойынша ма-рапатталды. Мұндай дәстүрлі жа-рыстар лицейде ұдайы өткізіліп тұрады. Мәселен, өткен жылдың соңында Атырау, Ақтау, Ақтөбе, Орал қазақ-түрік лицейі арасын-да ата-аналардың қатысуымен волейбол мен теннис және шах-маттан жарыс өткен болатын.

Осындай жарыстарды дәстүрлі ұйымдастыру ата-аналармен ты-ғыз қарым-қатынас орнатуға зор мүмкіндік беруде. Ата-аналардың жарыстарға атсалысуы мектеп өміріне бейжай қарамайтынын көрсетеді. Мұндай жарыстардың оқушыларға берер тәрбиелік мә- ні де зор.

Шынболат ДАУМОВ,дарынды балаларға

арналған Орал қазақ-түрік лицейінің дене

шынықтыру пәнінің мұғалімі

Өзін қоршаған шәкірттері мен өзіне сынай қараған әріптесте-рі, ата-аналары арасында тура жол тауып, жас ұрпақтың бүгінгі тәрбиесінің осал тұсын тап ба- сып, дәлелдеумен келеді. Бүгін-гінің баласы «отыр» дегенге отырып, «тұр» дегенге тұратын бұрынғының баласы емес. Екін-шіден, ата-ана да баласының «қы-лығын» жасырып, мұғалімнен «мін» табуға әзір тұрады. Мек- теп өмірінде орын алған келең- сіз көріністерге байыппен қа- рап, байсалды шешім қабыл-дайтын мектеп психологі. Мек- тептегі оқушылар мен мұғалім-дердің мінез-құлқын, әр алуан өмір сүру қалпын зерделеп алу – психологтың негізгі жұмыстары-ның бірі. Адам психологиясы - күрделі түйін. Оны тарқатып, әр жанның сырына үңілу бірер күн-нің жұмысы емес. Мектеп пен жанұядағы тәрбиенің бір-бірі- мен қабыспауынан қаншама ол- қылықтар орын алып жүр. Наз- гүлдің мектептегі «қиын» оқушы-лармен жүргізген жүмыстары, жазған күнделік беттері, ата-анамен араласу дәптерінен-ақ керегіңді табасың. Ол көбіне оқушыларды сырттай бақылай-ды. Оқушының сабақ үлгерімі- нің өзі психологқа көп жайдан хабар береді.

Назгүл Мұрзайқызы оқушы мен мұғалімнің арасында болған түсініспеушілікті тарқатуда да

біраз тер төгіп жүр. Сонымен бір-ге оқушының отбасында болған қиын жағдайларды шешу де оңай емес. Мәселен, 9-сыныптағы Ж. деген оқушы қыз оқу жылының басында жанұясындағы жайлар- ға қатты алаңдап жүрді. Осы жай-ды Назгүл сезіп, онымен оңаша әңгімелесті. Үйіне барды. Кейін бәрі де ойдағыдай шешілді.

Мен Назгүлден біраз жас үл-кенмін. Соған қарамастан одан үйренерім көп. Бір-бірімізден сы-рымызды жасырмай, мектептегі жағдайларды бірлесіп, оңаша талқыдан өткіземіз. Ол ортада өз ойын ашық айтады және оны қорғай біледі.

Әріптесімнің еңбегі әр кез бағаланып келеді. Оған өткен жылы Астана қаласындағы От-басылық тәрбиелеу институты-нан «Отбасылық тәрбие бойын- ша кеңесші-психолог» біліктілі- гі берілді. I санатты ұстаз атанған Назгүл «Жанұя тәрбиесі мектебі» кабинетін ашты. 2013 жылдың қараша айында облыстық пси- хологтардың білгірлігі байқа-уында «Жылдың үздік психоло-гі» аталымын жеңіп алды. Сон-дай-ақ «Сен жалғыз емессің» атты авторлық жобасы Астана қаласында өткен байқауда жүл-делі орынға ие болды.

Лиза ЖАЗыҚБАЕВА, Достық орта мектебі,

Зеленов ауданы

кіші болса да, үйренерім көп

Достық орта мектебінің педагог­психологі Назгүл Қуанышалиева – өз жұмысына адал жандардың бірі. Ол үнемі ізденіс үстінде жүреді. Тынымсыз еңбегінің арқасында бұл күндері біраз жетістіктерге қол жеткізді.

Шара барысында 5-10 сынып оқушылары «Өлең деген – құді-рет қой, шынында...» атты мә-нерлеп оқу байқауында ақын- ның өлеңдерін нақышына кел-тіріп оқудан сынға түстік. Бұл байқауда мен ІІІ орынға ие бол-дым. Мектепішілік «Жастар жа- лыны» газетінде ақынға арнайы бет арналды. Апталық «Жайық- тың ақ шағаласы» атты әдеби

кешімен қорытындыланды. Бұл кеште біз ақын жайлы бейне-фильм қарап, әуезді әндерін тың-дадық. Өлең мен өнерді сүйетін біздің сынып «Ең белсенді сы-нып» аталымына ие болды.

Жанна ЖҰБАНыШӘЛиЕВА, «Сәулет» мектеп-

лицейінің оқушысы,тасқала ауданы

Ақынға арналған апталық

Таяуда мектеп­лицейімізде

халықаралық «Алаш»

сыйлығының және

“Құрмет” орденінің иегері, ақын

Ақұштап Бақтыгерееваға

арналған апталық өтті.

Айталық, Темірәлі Сабырғали-ев, Асыл Аяпқалиева, Ғалымжан, Ғибрат ақсақалдар – өз отбасында ғана емес, ауылға қадірлі жандар. Олардың салиқалы әңгімелері мен өнегесі жастарға үлкен тәрбие берері сөзсіз.

Зашаған кенті барынша көрке- йіп келеді. Елбасының қамқорлы-ғының арқасында қаланың ішкі инфрақұрылымдары біраз жаңар-ды. Осыдан бес жыл бұрынғы жағ- даймен салыстырғанда кентіміз едәуір жетістіктерге қол жеткіз-

зашағандағы игі істерОрал қаласына қарасты Зашаған кентінде 36­37 мың

халық тұрады. Соның 40 пайызын соғыс және еңбек, тыл ардагерлері мен зейнеткерлер құрайды. Олардың алды 90­92 жасты алқымдағандар. Бұл кенттің зейнеткерлері қоғамдық өмірге белсене араласатындардың қатарынан.

ді. Жолы жоқ, күз бен көктемде су шәйіп, батпаққа айналатын жерлерге бүгінде жол салынып, асфальт төселді. Ел-жұрттың амандығы үшін жарық шамдар қондырылды. Осыған дейін екі ав- тобуспен қала ішіндегі аурухана-ға баруға мәжбүр болатын едік, енді жаңа жыл қарсаңында За-шағанның іргесінен 2 қабатты, 250 орындық емхана пайдалану-ға берілді. Сондай-ақ жас отба-сыларға арналған бірнеше тұрғын үй бой көтеріп, жастарға қуаныш

сыйлауда. Болашақта спорт ке-шендері мен саябақтар салу жос-парлануда. Жеке кәсіпкерлер ау-мақтан дүкендер ашып, халықтың мұқтаждарын дер кезінде қана-ғаттандыруда. Осындай игі істер- ге халықтың ризашылығы шексіз.

Қорыта айтқанда, Зашаған кен- тінің ардагерлері атынан тұрғын-дарға барынша жағдай жасап отырған әкімдік пен түрлі құры-лыс компанияларына, жеке кә-сіпкерлермен түрлі басқарма өкілдеріне «Орал өңірі» газеті ар-қылы алғысымызды айтамыз.

Ардагер-зейнеткерлерБисекен БЕктІЛЕУОВ,Аманжол ЕСҚАЛиЕВ,

темірғали ЖАНҒАЗиЕВ,Социал ПҰСыРМАН

Әкелер шықты алаңға

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл7сұхБАТ

oral_oniri@inbox.ru

«Халықтың тұрмысы төмендейді деуге еш негіз жОҚ»

- Рашит Сайранұлы, сіз бас-шылық жасайтын қаржы және бюджет комитетінің жұмысы, еліміздің бюджеттік саясаты қандай бағдар ұстанатыны жа-йында айтып берсеңіз?

- Сенаттың қаржы және бюд-жет комитетінің негізгі жұмысы қаржылық заңдылықтарды қабыл-дау бюджеттік, салық, кедендік, сақтандыру және банк заңдылық-тарын қабылдауға жұмылдырыл-ған. Осындай заңдылықтармен жұмыстану барысында олардың түрлі экономикалық құрылым-дарда өзара үйлесімді әрі тиімді жұмысын және экономиканың жоғары өсімін қамтамасыз етуі-не жете мән береміз. Бұл жағдай-да экономиканың нақты секто-рындағы, Оралдағы зауыттардағы іс-тәжірибеміз заңдылықтардың өмірден алшақ кетпеуіне көмек-теседі. Жалпы өңірлерге жасаған іссапарларымыздың да жұмысы-мызға септігі көп. Өйткені түрлі ұжымдармен кездесіп, Үкіметте қабылданған шешімдерге, заң жо-баларына қатысты ел-жұрттың ой-пікірлерін естиміз. Мұның өзі заң жобасына қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді. Тек комитеттен өтетін профильді заң-дарға ғана байланысты айтып отырғаным жоқ, іс жүзінде коми-тет арқылы барлық заң сүзгіден өтіп, өзге комитеттерге олар жөнінде өз шешімдерімізді біл-діреміз. Қаржы және бюджет ко-митетінен еліміздің барлық тыныс-тірлігінен маңызды орын алатын ең үлкен республикалық бюджет туралы заң өтеді. Сенатқа БҚО-дан сайланғаннан кейін біз өзімізге жақсы таныс облыс бойынша түйткілді мәселелерді шешуге ба-рымызша сергек қараймыз.

Бүгінде 2014-2016 жылдарға арналған үш жылдық бюджетте

Рашит АХМЕТОВ, ҚР Парламенті Сенатының депутаты, қаржы және бюджет комитетінің төрағасы:

өңірдің экономикалық, әлеуметтік бақуаттылығын арттыруға қатысты біраз мәселелер шешімін тап-ты. Бюджеттің негізгі құрамдас бөлігіне жалпы сипаттағы транс-ферттер туралы заң кіретін. Ол өңірлерге үш жылға бөлінетін республикалық трансферттер-ді анықтайтын және 3 жыл бойы өзгертілмейтін. Сондықтан үш жыл бұрынғы бюджетте жергілік-ті бюджеттің жетіспеушілігі ес-керілмейтін. Соған байланысты облыстық бюджетте қаржы тапшы болатын. Қазіргі қабылданған үш жылдық бюджет туралы заңда бұл мәселелер өз шешімін тауып, одан басқа мақсатты трансферттер ағымдағы республикалық бюд-жеттен көрініс табады. Жаңа бюд-жеттік саясат бюджеттік шығыстар-ды басқарудан оның нәтижесін басқаруға өтуге көмектеседі. Мұ-ның өзі мемлекеттік бюджетте қомақты қаржы қарастырылған, шешімін табуы тиіс мәселелерді жүйелі қарауға септігін тигізеді. Сондықтан облыстағы әлеумет-тік, инфрақұрылымдық сипаттағы көптеген мәселелер өз шешімін табады деген сенімдеміз. Жаңа бюджеттік саясаттың арқасында 2014-2016 жылдардың бюджеті нақты, жан-жақты ойластырылған сипатқа ие.

- Елбасы Жолдауы өңірлерді, түрлі саланы, өңірді дамытуға қаншалықты әсер етеді? Ұлттық валютаның айырбас бағамының өзгеруіне қатысты не айтасыз?

- Жолдауда айтылған міндеттер әр саланы дамытуға негіз болады. Қазіргі уақытта елімізде жүк, жолау-шылар тасымалдайтын вагондар шығарыла бастады. Бұрындары оларды сырттан қажетті шамада ала алмаушы едік. Батыс Қазақстан

облысы жағырапиялық жағынан қолайлы орналасқан. Өңірдің тұрғындары белсенді, ширақ, экономикалық әлеуеті жоғары, мал және өсімдік шаруашылығы да дамыған. Соған орай тамақ өнеркәсібі де жаман емес, көкөніс өсіру жағы да қарқынды даму үстінде. Мұның бәрі облыстың қай-қай жағынан да өзін-өзі қам-титынын көрсетеді. Мұнай, газ, жер асты қазынасын айтпағанда, өңірдің өнеркәсіптік қуаты күшті. Ірі кен орнынан басқа жаңа шағын кен орындары ашылып, игерілу-де. Осының барлығы облыстың экономикалық күш-қуатының ке-лешектегі өсіміне негіз барын көр-сетеді. Бір мысал ретінде айтсам, Үкімет қазақстандық ірі агломе-рацияларды қалыптастыруға кіріс-ті. Болашақ алып шаһарлардың

тізімін өз Жолдауында Елбасы бекітті. Оның қатарына Аста-на, Алматы, Шымкент, Ақтөбе және Ақтау кірді. Батыс өңірдегі Ақтөбе индустриялдық тұрғыдан жоғары қарқынмен дамуда. Сон-дықтан біздің облысқа өсімдік ша-руашылығымен айналысу тиімді болса, онда іргелес облысты өз өнімдерімен сенімді қамтушы неге болмасқа? Өйткені өңірде су, жер ресурстары жеткілікті. БҚО-ның индустриялдық мүмкіндіктерін ауызға алып отырғаным жоқ. Бәл-кім, зауыттарымызды дамыту ке-рек шығар. Қажет болса, жаңа за-уыт құрған жөн болар. «Жұмыспен қамту - 2020», «Бизнестің жол кар-тасы - 2020», «Сыбаға» және өзге де мемлекеттік бағдарламалар-дың мүмкіндіктерін барынша пайдалану керек. Бұл бағдарлама-лар Жолдаудағы тапсырмалар-ды орындауға базис болып та-былады. Елбасы да кәсіпкерлікті дамытуға мән беріп, оны дамыту қажеттігін үнемі айтып келеді. Жақында Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысын-да бұл мәселені сын тезіне алып, қатты айтты. Кәсіпкерлікпен ай-налысамын дейтіндерге тосқауыл болмай, қолдау көрсеткеніміз орынды. Жұрттың бәрі кәсіпкер болып туған жоқ, бәлкім, сүрінер, ондай жағдайда қолтығынан де-меген жөн. Кәсіпкер ретінде бюд-жет, қоғамға келтіретін пайдасын айтпағанда өз басын, отбасын асы-райтын болады.

Отандық экономиканы өркен-детуде түрлі қиындықтар туындап жататыны рас. Өйткені өзге ел-дермен сауда-экономикалық, дип-ломатиялық, іскерлік байланыс жасаймыз, өнімдеріміз экспорт-талады. Өзге дамыған елдердің экономикалық қадамын, әлемдік нарықтағы баға айырмашылы-

ғын сараптап отыру – өмір тала-бы. Соған орай теңгенің айырбас бағамын жасанды түрде ұстап тұру мүмкін емес. Мұндай өзгеріс мұнай және мұнай өнімдерін, өзге де қазақстандық тауарлар-ды сыртқы рынокқа экспортқа шығаратындар үшін тиімді бол-мақ. Еліміздің экспортталатын тауарларынан ел бюджетіне тү-сетін қаржы көлемі молаяды, ол отандық экономиканың өсіміне жол ашады. Ал ішкі нарықтағы бағалар Үкімет тапсырмасы бо-йынша жергілікті атқарушы орган-дардың бақылауына алынған. Ай-та кетерлігі, мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Үкіметтің кеңейтілген отырысында теңге-нің айырбас бағамының өзгеруі-не байланысты зейнетақы мен әлеуметтік төлемдерді тағы да

өсіруге Үкіметке тапсырма бер-ді. Мемлекетіміз әлемдік қаржы дағдарысы кезінде де тұрмысы төмен отбасылар мен зейнеткер-лерге әлеуметтік қолдау көрсетуді ұмытқан емес. Сондықтан халық-тың тұрмысы төмендейді деу-ге еш негіз жоқ. Халық та баға өзгерісіне қатысты елімізде тиісті шешімдердің қабылданып жатқа-нын қолдайды.

- Рашит Сайранұлы, Елбасы-ның Жолдауын ел-жұртқа на-сихаттау барысында қандай мә-селелерге ерекше мән бересіз?

- Елбасының биылғы Жолда-уы «Қазақстан – 2050» страте-гиясын орындауға бағыт бере-тін еліміздің бас жол картасы деуге болады. Өйткені маңызды құжатта қай бағытта жүретініміз, экономикалық, қаржылық және адами ресурстарға сүйене оты-рып алға жылжитынымыз, қан-дай жолдармен қалай жүретіні-міз, қай бағытта не істейтініміз айқындалған. Міне, осының бар-лығын білу, мақсат-міндеттердің айқындығы сеніммен алға ба-суға серпін береді. Өңірге ісса-пар барысындағы кездесулерде еліміздің әрбір азаматының, әр ұжымның мүшесінің, түрлі са- ланың Президентпен алға қойыл-ған мақсат-міндеттерді орындауға біркісідей жұмылуы қажеттігіне екпін түсірудеміз. Бұл міндеттер әр бес жыл сайын нақтыланып, қосымша айқындала түседі. Сон-дықтан әрқайсысымызға өз әлеуе-тімізді көтеріп, жетістіктерімізге сүйене отырып, жеке басымызды дамытуға тура келеді. Жолдаудың әр бөлімі, әр бағыты жөнінде ұзақ әңгімелеуге болады. Жаңа технологиялар, жаңа инновация-лар, жаңа көзқарастар базасы

тұрғысынан ресурстарды, қар-жыны үнемді пайдаланып, барды үнемдеу маңызды. Жоғарыдан нұсқау күтпей, әркім өз бетінше ізденгені жөн. Стратегия бағыты мен осындай ізденімпаздық жағ-дай біздің өмір сүру ғадетімізге айналуы керек деп түсінемін. Алға қойылған міндеттерді орындау жолында оның ұтымды жолда-рын іздестіріп, дамыған алдыңғы қатарлы 30 елдің қатарына ену үшін тынбай еңбектенуіміз қажет. Бұл - үлкен міндет, ол бізге лайық-ты тапсырма және оған жететіні-мізге сенім нық. Ал оған жеткен кезде бізде қоғаммен бірге өсіп, жаңарып, өзіміз де сапа жағынан, интеллектуалдық жағынан өзге-ше боламыз, еліміздің қаржылық, экономикалық жағдайы жоғары деңгейде болады.

Халқымыз әл-ауқатты, бірі өте бай, енді бірі тақыр кедей деген-дей аралары жер мен көктей тым алшақтамай, орта тап өкілдері басым болатын болса, қоғамда тыныштық, тұрақтылық салта-нат құрады. Өйткені әл-ауқаты бақуатты, базисі бар адамдардан құралған қоғамның маңызы зор. Ондай мемлекеттің келешегі ай-қын әрі жарқын болады. Жолдауда айтылған Мәңгілік ел идеясы осы-ны көздейді. Жолдаудың өзі түрлі бағыттар бойынша қатып қалған жолды емес, өмірмен бірге алға жылжи отырып, соған орай оңтай- лы жолдарды іздестіреді. Маңызды құжат «тірі» жұмыс жоспары іс-петтес. Бүгінде Қазақстан әлемге танылды, оның экономикалық, қаржылық әлеуеті, Ұлттық қоры бар. Осының барлығына арқа сүйей отырып, еліміздің асықпай, алға даму үшін қажетті прагмати-калық шешім қабылдауға мүм-кіндігі зор. Бізде жаңа техноло-гиялар, инновациялар қат, бірақ бар нәрсені ойлап табудың қажеті жоқ, сондықтан шетелден инвес-тиция тарту бағытында тер төккен ләзім. Елбасының Жолдауы маған ұнады, ерекше күш-жігер берді. Оны оқыған әр адамның осындай көңіл күйге бөленері хақ. Жол-дауды тұрғындарға түсіндіретін ақпараттық-насихаттық топтың мүшелері ғана емес, барлығымыз ел болып жүрген жерлеріміз- де, қонақтықтарда, көршілермен, әріптестермен кездескенде кеңі-нен түсіндіріп жүрсек, артық бол-майды. Сонда талай белестерді бағындырып, алға қойған мақсат-тарға жетеміз.

Сұхбаттасқан Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,

«Орал өңірі»

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл8

oral_oniri@inbox.ru

жАңғыРыҚ

- 1965 жылы қазіргі Ақжайық ауданына қарасты Первомай мек- тебін күміс медальмен бітіріп, сол жылы Ақтөбедегі медициналық институтқа оқуға түстім. 1971 жы- лы осы жоғары оқу орнын емдеу факультеті бойынша тәмамдап, лейтенант шенімен әскери боры- шымды өтеуге аттандым. Айтпақ-шы, осы сапардың алдында өзім- нің туған ауылым Алғабастың қы- зы, менен бір класс төмен оқыған Нәсіп екеуміз шаңырақ көтеріп, отау құрдық. Қалыңдығым ол кез-де Орал педагогика институты- ның физика-математика факуль-тетін тәмамдаған жас мұғалім бо-латын. Әскери міндетімді Ресей- дің Псков облысындағы дербес әскери бөлімдердің бірінде өте-дім. Мерзімді уақыт біте келе қа- сымдағы жора-жолдастарым әс-керде енді өз еркіммен қалып, әскери медицинаға біржола ден қоюға үгіттей бастады. Бұл идея-ға менің тарапымнан ешқандай қарсылық болған жоқ. Сөйтіп көп ұзамай әскери қызметімді Сара- тов облысына қарасты Энгельс қаласының маңындағы авиация-лық дивизияда жалғастырдым. Әскери өмір осылайша бірсыдыр-ғы өтіп жатты. Сөйтіп жүргенде ме- ні 1982 жылдың сәуір айында Ау-ғанстанға жолдады. Содан 1983 жылғы мамыр айының соңына дейін Ауғанстандағы Шыңданд гар- низонында негізінен МИ-8 тікұша-ғынан құралған тікұшақ (вертолет) эскадрильясы, сондай-ақ МИГ-21 жоюшы-бомбалаушы және СУ-24 шабуылдаушы ұшақтары эскад-рильяларына арналған авиация-лық техникалық қамту жөніндегі дербес батальонның медицина-лық қызметінің бастығы ретінде әскери қызметімді жалғастырдым. Үш бірдей эскадрильяға арналған емдеу-сауықтыру нысаны бол- ғандықтан, сол кездері біздің құ-зырымыздағы госпитальда ауру- сырқауға шалдыққандар мен жа-ралыларға арнап 1000 кереуеттік ем-дом нысаны жасақталды. Әдет- те минаға түскендердің жағдайы қиын болатын. Нағыз ауыр жара- лылар алғашқы жәрдем көрсетіл-геннен кейін мүмкіндігінше дереу

«Ауғанстаннан кейін Ангола Әскери медицина қызметінің доғарыстағы майоры Төлеубай ЖҮНІСОВ:

Кеңес одағы мемлекет ретінде жойылып, идеологиялық темір пер­де біржола түріліп, ең бастысы, ұлы мәртебелі Тәуелсіздіктің таңы атқалы бері алысты­жақынды шетелге барып келу таңсық болмай қалды. Дегенмен, Африканың оңтүстік­батысындағы Анголада болып қайтқан қазақ баласы әлі де ілуде біреу ғана. Бізді КСРО әскери меди­цина қызметінің доғарыстағы майоры Жүнісов Төлеубай Жүнісұлымен әңгімелесуге жетелеген осы факті еді. Оның үстіне Кеңес әскерінің шектеулі контингентінің Ауғанстаннан шығарылғандығына биыл – 25 жыл. Ширек ғасырға жуық КСРО Қарулы күштерінің қатарында абыройлы қызмет етіп, Ауғанстан мен Анголадағы соғыстардың от­жалынынан аман шыққан Төлеубай ағаның өңірінде бүгіндері «Мінсіз қызметі үшін», «Ауған халқынан алғыс», «Жауынгерлік еңбегі үшін» секілді 11 медаль жарқырайды.

елдегі іргелі госпитальдарға жө- нелтілуші еді. Кеңестік дәрігер-лердің қолынан ем-дом алып, Ау- ғанстанның жараланған біраз әс- керилері де қатарға қосылған жағдайлар баршылық. Алайда біздің батальонның медқызмет-керлері негізінен пұштындардан құралған жергілікті жұртпен ара-лас-құралас бола қойған жоқ. Өйткені олар кім ақша төлесе, соның жағында соғысуға пейілді болды. Оның үстіне жергілікті елді мекендердегі үйлердің айналасы тас дуалмен қоршалғандықтан, қабырғаның арғы жағында кімнің немен шұғылданып жатқандығы бір құдайға ғана мәлім-ді. Сапалы ауыз су өте қат болды. Сол себеп-ті де жұқпалы дерттерге шалдығу, әсіресе, сүзек пен сары ауру (гепатитке) жұқтыру жиі орын ал-ды. Оның үстіне сәуір-шілде айла-рында батыстан шығысқа қарай, Иран жақтан Ауғани деген жел, дәлірек айтқанда, құмды дауыл жиі соғатын. Онсыз да құлазып тұрған айналаны әлгі аңызақ жел онан сайын құлазытып, біржола айтақырға айналдырып тынатын. Жалпы, жылдар бойы тау жағда-йында майдан салып, ұрыс жүргі-зуге әбден машықтанған жергілік- ті жұртпен соғысу кеңес әскеріне өте ауыр тиді. Жаңа ғана көз ал-дыңда жүрген адам көзді ашып-жұмғанша шейіт болып немесе ауыр жараланып жаны бебеу қа-ғатын. Солардың басым көпшілігі өрімдей жап-жас жігіттер еді...

Шамасы, Кеңес одағының бас-шылығы Ауғанстандағы адам төз-гісіз ауыр жағдайларды ескерсе керек, кеңестік әскерилердің ол елдегі бір айы үш айға, ал бір жы-лы үш жылға есептелді.

- Айдаладағы Анголаға қа- лай тап болдыңыз?

- Біз әскери ант қабылдаған, оқалы киім киген, иығында пого- ны бар адамдармыз ғой. Ауған-станнан оралғаннан кейін 1991 жылдың наурызына дейін Орын-бордағы әскери ұшқыштар даяр- лайтын жоғары училищеде дәрі-герлік сараптама қызметіне бас-

шылық жасадым. Тікелей мінде- тіміз курсант-ұшқыштарды денсау- лығын тексеру арқылы оқу бағдар-ламасына сәйкес жоспарлы ұшуға дайындау болды. Сөйтіп жүргенде жоғары жақтың бұйрығымен 1991 жылдың наурыз айынан сол жыл-дың соңына дейін бір топ совет- тік мамандар Анголаға аттандық.

Ангола Республикасы – Африка құрлығының оңтүстік батысында-ғы мемлекет. Халқы негізінен хрис- тиан дініне мойынсұнған зәңгі- лер (қара нәсілділер). Дегенмен біз жергілікті жұрттың арасында бірен-саран ислам дінін ұстана-тындар да бар екендігін байқадық. Сонымен қатар ата-бабасының байырғы діни наным-сеніміне құл-шылық ететіндер де баршылық. Біз болған кезде үшбу елдің хал-

қы 11 миллионға жуық еді. Ангола ғасырлар бойы Порту-

галияның отары болғандықтан, мемлекеттік тілі – португал тілі. Диогу Кан бастаған португалдық экспедицияның кемелері Ангола жеріне 1482 жылы алғаш рет тұмсық тіреген екен. Осы сапар барысында-ақ ақ нәсілділердің аталмыш елге көз алартуы баста-лып, содан аборигендердің (жер- гілікті халықтың) мойны бодан-дықтың қамытынан ХХ ғасырдың төртінші ширегіне дейін босаған жоқ. Жылдар бойғы қажырлы ұлт-азаттық күрестің нәтижесін- де 1975 жылғы 11 қарашада Ан- гола өз тәуелсіздігін жариялап, КСРО-ға арқа сүйеген Анголаны азат ету жолындағы бүкілхалық-тық қозғалыстың (МПЛА) серкесі

Агостиньо Нето аталмыш елдің тұңғыш президенті ретінде та-нылды. Бірақ азаттық алысы-мен Анголада бірден қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған мамы-ражай заман орнай қойған жоқ. Тәуелсіздіктің таңы атысымен Ке- ңес одағына иек артқан МПЛА мен АҚШ дем берген Анголаны толық азат ету ұлттық ұйымының (УНИТА) арасында азамат соғысы басталды. Америка құрама штат-тары қолтығына су бүріккен оп-позицияның сойылын соққан На- мибия мен ОАР-дың (Оңтүстік Аф-рика республикасының) әскерін Куба әскері Анголадан түріп ай-дап шыққан-ды. Мен барғанда ку- балықтар қару-жарағын, басқа да құрал-жабдығын тиеп, елдеріне аттанып жатты. Кубалықтардың соғыс кезіндегі жанқиярлық ерлігі

мен майдан даласындағы ерен іс-әрекетін талайды көрген совет офицерлерінің өздері сүйсіне әң-гімелейтін.

Елдің ресми билігі КСРО қол- дайтын МПЛА-ның уысында бол-ғандықтан, біз барғанда 18 про-винциядан тұратын Анголаның ірі елді мекендері, үлкен қалалары осы ұйымның саясатын жақтай-тын. Ал шағын елді мекендер оп-позицияның ырқында болды. Рес-ми билік жағындағы анголалық әскери ұшқыштардың күнделікті ұшуға қатысты денсаулығын тек-серу менің тікелей міндетім бол-ды. Олардың арасында да уытты ішімдік ішіп қойып немесе уақты- лы демалмағандықтан, ұшуға жа-рамай қалатындары ұшырасатын. Жергілікті әскери ұшқыштар орыс тілін жақсы білетін және олардың дені біздің Жамбыл облысына қа-расты Луговой стансасының ма- ңындағы ұшу полигонында даяр-лықтан өткен екен.

Мен құрамына енген кеңестік әскери мамандар Лубанго про-винциясының орталығы Лубанго қаласындағы немістер салған 9 қа- батты орталық қонақүй «Гранд- отельде» қоныстандық. Әрқайсы-

ХІХ ғасырдың ортасына дейін португалдықтардың Анголадағы негізгі кәсібі құл сату болған. Кейбір дереккөздеріне қарағанда, 400 жылда отарлаушылар 5 миллионға жуық анголалықты зар илетіп, кір жуып, кіндік кескен жерінен айырып құл ретінде сатқан. Отарлаушылар құлдарды негізінен Америка құрлығы мен Еуропа елдеріне жөнелтіп отырған көрінеді.

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл9

oral_oniri@inbox.ru

ел-жұРТ

жұмақтай көрінді»

Төлеубай ағайдың зайыбы Нәсіп жеңгей: - Қай заманда да, қандай қоғамдық формацияда да офицер болу оңай емес.

Әскери адам жылдың кез келген мезгілінде, тәуліктің кез келген уақытында командирдің бұйрығы бойынша сапқа тұруға, атқа қонуға әр кез дайын болуы шарт. Сол себепті офицердің жұбайы ер-азаматының нағыз арқасүйер сенімді серігі болуы тиіс.

Біздің отағасының шинелін біржола шегеге ілгенше бала-шағаға қарауға мұр- шасы болған жоқ. Өзім өмірі үкіметтің жұмысынан қалған кісі емеспін. Сөйтіп жүріп

тамақ пісіру, үй жинау, кір жуу сықылды әйел адамның өзінің тікелей міндетіне қоса, ұл-қызымызды балабақша мен кішірек кездерінде мектепке апарып-алып келу, ата-аналар жиналысына қатысу, ағайын-туысқа амандық-саулығымызды білдіріп хат жазып, хабарласу, әскерилер қызмет орнын жиі ауыстыратындық- тан, көшіп-қонуға буынып-түйініп дайындалу, несін айтасыз, әйтеуір үйдің өмірі бітпейтін ішкі-түзгі шаруасы түгел менің мойнымда болды. Өз басым оған ешқашан мойып, налыған емеспін. Мен үшін ең үлкен бақыт перзенттерімнің амандығы мен ер-азаматымның Отан алдында ант берген әскери боры- шын абыроймен өтеуі болды.

Қазақстан Қарулы күштерінің сардарларына жар болып жүрген сіңлі-келіндеріме, қыздарыма айтарым, «Азаматымның еңсесі биік болсын» десеңдер, уақ болмаңдар, не болса соған есептеспеңдер. Қазір ел аузын-да, халық арасында «ақ келін» атанып кеткен тұрмыстық техниканың неше түрі бар. Ғылым мен техниканың қарыштап дамуының арқасында сендердің қолдарың көп ұзарды. Мәселен, керек-жарағын салып, уақытын белгілесең тамақты өзі пісіретін мультиварканың ертегідегі сиқырлы қазаннан несі кем?! Біздің жастау кезімізде мұндай тұрмыстық техника атымен болған жоқ.

Ең бастысы, елдің амандығы, жұрттың тыныштығы, туған жердің тұтастығы үшін күндіз күлкіні, түнде ұйқыны ұмытқан азаматың үйге келгенде жанға жәйлі жағдайдың бәрін жасай біліңдер, айналайындар!

мызға жатын бөлмесіне қоса, асүйі, ваннасы, тағы да анау-мынаусы бар бір-бір нөмірден тиді. Қонақүй- лік нөмірімізде қажет жиһаздың бәрі болды. Ауғанстанда қара су- дың өзіне жарымай, ет қалбы-рынан әбден ығыр болсақ, Анго- лада тоңазытқышымызда жоғары сапалы дәм-тағам сықап тұрды. Оның үстіне әрбіріміздің дербес қызмет көлігіміз болды. Қонақүй-дің алдында қажет жағдайда аяқ артатын бір БТР (брондалған әс-кери транспортёр) үнемі тұрды. Қияметтің қыл көпірінен өткен- дей болып Ауғанстандағы тозақ отынан аман шыққан маған Анго- ладағы жағдай жұмақтай көрінді. Бізге Анголаның қалалық аймақ-тарын аралауға шектеу қойылған жоқ. Сол себепті ара-тұра теңіз деңгейінен 1800 метр биіктікте-

гі қонақүйден ирелеңдеген тау жолымен төмен түсіп, мұхитқа шомылып, жағажайда күнге қыз-дырынып қайтатынбыз. Бірақ ел-дің ішіндегі жағдай өте қиын-ды. Азамат соғысы жайлаған елдің хал-қы ашаршылық пен кедейліктің, нақақ қантөгіс пен жұқпалы дерт атаулының азабын аяусыз тартуда еді. Халықаралық жаңалықтарға құлақ тігіп, ғаламторға зер салып отырамын, ол жақтағы жағдай әлі де біз болған кездегіден көп іл-герілей қойған жоқ. Ал жалпы ба-тыс жағалауын Атлант мұхитының толқыны шаятын Ангола – тал-те-регі, әсіресе, қымбат жиһаз жасай-тын қызыл ағашы мол және алтын, алмас, кварц, мәрмәр, мұнай, мыс, темір сықылды қазба байлыққа бай ел. Әттең, маңдайының соры бес елі жергілікті жұрт ішкі ала-уыздық пен сыртқы арандатудың салдарынан әлгіндей байлықтың игілігін әлі күнге дейін жарытып сезіне алмай отыр. Ретті жерінде мына жайтты да айта кетейін, жан- ға сая болар жасыл желекке жо-март және климаты да жанға жәй- лі қоңыр салқын болғандықтан, екінші дүниежүзілік соғыс кезін-де фашистік Германияның әскери ұшқыштары майданнан Анголаға келіп, біраз күн тынығып, қайта-

дан соғысқа аттанатын болған...

- Анголадан оралғаннан ке- йін КСРО Қорғаныс министрлі-гінің орталық аппаратындағы әскери шенеуніктер сізге екі жылдай мерзімге Ливияға ба-руды ұсынған екен?

- Иә, ондай ұсыныс болғаны рас, бірақ өзім бас тарттым.

- Неге?

- Ол кезде менің жасым 45-ке таяп қалған еді. Әрине, Муамар Кадафи тізгінін ұстаған Ливия хал-қының ол кезеңдегі жағдайы кісі қызығарлықтай болатын. Бертін келе өздерін елдегі ресми билікке оппозиция санайтын ливиялық-тар шетелдік арандатушылардың

айтағына еріп, тек өздеріне өздері ғана қас қылмай, туған елін тұтас сорлатты.

Енді сіздің жаңағы сұрағыңыз-дың төте жауабына көшейін. КСРО-ның Қарулы күштеріне арнаған өмірімнің 22 жылында мен отба-сылы, балалы-шағалы бола тұра, гарнизоннан гарнизонға көшіп, бір елден екінші елге қоныс ауда-рып, 7 жыл бойы салт басты, са- бау қамшылы жүрдім. Өз отбасым, ошақ қасымды аңсадым, ұл-қы-зымды сағындым. Міне, осы фак-тор мені әскери қызметімді бір-жола «туаруға» жетеледі. Сөйтіп, 1992 жылы әскери қызметтен ма-йор шенінде доғарысқа шығып, туған өлкеме көшіп келіп, бүгінде Орал қаласында тұрып жатқан жайым бар.

- Перзенттеріңіздің арасын-да жолыңызды қуып, әскери соқпақты таңдағаны бар ма?

- Жоқ, ұлым Талғаттың маман-дығы – зооинженер, қызым Эль- нара – халықаралық қарым-қаты-настар бойынша экономист.

- Маған мәлім болған мәлі- метке қарағанда, сіз Совет ода-ғы коммунистік партиясының

мүшесі болмасаңыз да, алысты- жақынды шетелдерде ұзақ мер- зімді іссапарларда болыпсыз. Мұның қалай орайы келіп, сәті түсті? Ол кездері коммунист емес адамның аса жауапты, со-ның ішінде әскери тапсырма-мен шетелге іссапарға баруы мүмкін емес еді ғой?

- Шынымды айтсам, осыған әлі күнге дейін өзім де таңмын. Сіз қойған жаңағы сұрақты Анголада жүргенде генерал Бочурин де қойған болатын. Шамасы, шетел-дерге ұзақ мерзімді іссапарға ат-тануыма жастау кезімізде Кеңес одағының аумағында әскери қыз-метімізді бірге бастап, кейін КСРО Қорғаныс министрлігінің Бас шта-бына қызметке ауысқан бір-екі жолдас-жораның ықпалы болды-

ау деп жорамалдаймын.

- Ұзақ жыл жат ел, жат жер- де һәм жат жұрттың арасын-да жүрген азамат ретінде адам баласының қандай қадір-қасие-тін ерекше бағалайсыз?

- Меніңше, ер-азамат үшін адал дос, айнымас жолдас та – жеті қа-зынаның бірі. Жауапкершілігі зор, қауіп-қатері мол әскери қызметте ұзақ жыл болу оңай шаруа емес. Қиын сәт, сын сағатта сыр бер- меген жүрегінің түгі бар, табаны- ның бүрі мықты Петр Устинов, Владимир Любимов сынды қанды-көйлек достармен байланысым әлі күнге үзілген жоқ. Хабарласып, амандық-саулықтарын біліп тұрамын.

Әскери өмір бізді талай жерге апарып, көп жұрттың дәм-тұзын татқызды. Ылғи жат жерде жүріп менің көзім жеткен бір анық, кең дүниенің қай қиырын кезсең де, туған жерге жетер ештеңе жоқ. Сондықтан тәуелсіз Қазакстанның барша сардар-сарбазын Отанның мүддесі үшін қалтқысыз қызмет етуге шақырамын.

Сұхбаттасқан Бауыржан ФАЙЗОЛЛАҰЛы,

«Орал өңірі»

Жиынды аталмыш жұмыс то-бының басшысы, аудан әкімі Асхат Шахаров жүргізді.

Отырыстың күн тәртібіне сай бұл топтың жұмысшы органы болып аудандық кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы және вете-ринария бөлімі белгіленді.

Күн сайынғы баға өзгерісі туралы мәлімет беріп отыру

аталмыш органға жүктелді. Бұл ретте ауылдық округ әкімдері алынған мәліметтерді тәу- лігіне екі рет белгіленген уа-қытта аудандық кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы және вете-ринария бөліміне беріп отыруы тиіс.

Ерболат РАЙСОВ,Қаратөбе ауданы

Олар аудан орталығы – Ча-паевтағы бес дүкенді аралады. Мониторинг қарақұмыққа, сә-бізге, кейбір жеміс түрлеріне бағаның орташа алғанда 6 па-йыз өскенін көрсетті. Сатушы- лар бұл тауарларды жеткізу-

шілер осындай пайызбен әке-летінін, ал өздері 10 пайыз қо- сатынын айтты. Басқа азық-тү-лікке баға бұрынғы деңгейде.

Бекем БЕкҰЛы,Ақжайық ауданы

«Нұр Отан» партиясы Ақжайық аудандық филиалы­ның партиялық бақылау тобы бірінші кезекте қажетті азық­түлікке бағаның «бұғалықсыз» кетуіне жол бер­меу мақсатында сауда орындарына рейд жасауда.

баға бетімен кетпесін!

Жақында аудан әкімдігінде тауарлар бағасының негізсіз өсуіне жол бермеу және оны тұрақтандыру жөніндегі жұмыс тобының отырысы өтті.

* * *

Шара барысында кітапхана-шы Г.Бегилова ауған соғысына қатысқан жерлестеріміздің ер-ліктері туралы баяндады. Ал Михаил Крутущенко оқушылар-дың сауалдарына орай майдан даласындағы оқиғалар, жауын-гер жолдастарының ерліктері туралы әңгімелеп берді. Мектеп оқушылары ардагер ағаға арнап «Достық туралы әнді» хормен

тамылжыта орындап, Қазақ- стан, Отан туралы тақпақтарды жатқа айтты.

Жиналғандар кеш соңына қарай «Жаралы жылдар жаңғы-рығы» атты көрмемен танысты.

Жаздагүл АЙтҚАЛиЕВА,Ақсоғым ауылдық

клубының саз жетекшісі,теректі ауданы

Ақсоғым ауылдық кітапханасында Кеңес әскерінің Ауғанстаннан шығарылғанына 25 жыл толуына орай «Алыс та жақын Ауғанстан» атты кездесу өтті. Кездесуге ауған соғысының ардагері Михаил Крутущенко мен Восход орта мектебінің оқушылары қатысты.

«Алыс та жақын Ауғанстан»

10oral_oniri@inbox.ru

мәселеБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

- Қазақта «Болмасын деген оңбасын» дейтін қат-

қылдау айтылса да, дәл айтылған сөз бар. Сол айтқандай, мал со-ңында жүрген малшылармен бірге осы төңіректі қаузайтын маман-дар да «текті түлікті қайтіп сақтап қаламыз, қалай асылдандырамыз, әрі қарай қалай көбейтеміз» деген ой күндіз өңінен, түнде түсінен кет-пейді десем, еш артық айтпағаным. Қаражат мәселесіне келетін бол-сақ, оны жоқ немесе жетпейді деп ауызды құр шөппен сүртуге болмайды. Үкімет соңғы жылдары бұл салаға қаржы құюға сараңдық танытып жатқан жоқ. Миллиард-тап бөлініп жатыр, оған тіпті реніш айтуға болмайды. Енді осы төңіректен келгенде, бірінші ай-татынымыз, селекцияда сұрыптау қысымы (давление отбора) деген құбылыс бар. Бұл не деген сөз? Ол - табынды үнемі, тұрақты сұ-рыптап, жақсысын таңдап бөлек-теп, оқшаулап отыру деген сөз. Қарапайым түсінікке салғанда, өне бойы тек жақсыларын ғана алып, өнімділігі, салмағы төмендерін бөлектеп, бөлек табында бағу керек дегенге келіңкірейді. Бұл тұрақты атқарылуы қажет. Он-сыз асылдандыру ешкімге жалы-нан сипатпайды. Міне, бізде осы

бағдарламасымен сатып алынып жатқан тауарлы малдан сапасы анағұрлым артық. Мұның класы төмен, бірақ асыл тұқымды малға жатады. Бұл жерде айтайын деп отырғаным, текті мал шығарумен айналысатын малшы өзіне қажет емес қашарларды сататын болса, онда оның табынында тек текті, жақсы мал қалады ғой. Ал ол мал бұрынғыша табында жүре беретін болса, селекциямыздың қазақша айтқанда, сұрыптауымыздың нә-тижесі болмайды. Бұл мәселе біз-де ақсап жатыр. Енді осы жерде «шаруалар, шаруа қожалықтары сол асыл малды неге сатып алмай-ды» - деген сұрақтың төбесі қы-лаң береді. Біріншіден, шаруаның тікелей сатып алатын қалтасында ақшасы жоқ. Сондықтан «Сыбаға-ның» қазіргі тауарлы мал сатып алуға беріп жатқан қаржысынан гөрі нағыз текті мал сатып ала-тындай жеткілікті қаражат беру жағын қарастыру қажет. Тауар-лы мал емес, асыл тұқымды мал өсірумен тікелей айналысатын шаруашылықтардан ата-тегінен бермен қарай текті болып келген түлік сатып алатын жағдай туғы-зу керек. Тауарлы малды сатып алған малшы оны қашан жақсар-тып болады? Оған қанша шығын

болды делік. Сұрыптау, табынды жақсарту үздіксіз, тұрақты жүр-гендіктен, енді оның келесі ұрпа-ғының төлдері 10-15 килограмнан салмақ қосып, жақсара береді.

Үшіншіден, бұрынғыдай асыл тұқымды шаруашылық, за-

уыт деп дәрежелеу бүгінде жоқ, оның орнына асыл тұқымды мал деп аталады. Осының да кейбір жерлерде кесірі тиіп жүр. Себебі қазір біреудің асыл тұқымды он шақты сиыры болса, одан алынған төлді сатады. Әрине, олардың тегі кезінде сұрыпталған асыл тұқымды мал болғаны рас. Мен мұны неге айтып отырмын? Республикалық палата деген шықты. Оған асыл тұқымды мал өсірушілер де кіріп жатыр, мүше болып. Он сиырым бар немесе 20, 50 сиырым бар деп кіреді. Айталық, 50 сиырдан 25 еркек бұзау туды делік. Осыдан сатып алушы таңдап, бес бұқашық алады. Шындығына келгенде, оның бесеуі бірдей керім болмай-ды, тек бір-екеуі ғана тұқымды жақсарта алуы мүмкін. Бір кезде-гі Чапаев, Аңқаты мал зауыттары-ның ізіндегі шаруашылықтардан 100 бастың ішінен бес бұқашықты таңдап алсаң, қателеспеуің ықти-мал. Өйткені таңдау бар. Нақтырақ айтқанда, он сиырдан туған екі-үш бұқашық табынды жақсарта алмайды. Сосын мына жағдайды

көршімізден 100 бас ірі қара сатып алып, оған 3 млн. теңге қосымша құн салығын төледі. Сонда үкімет оған бір қолымен 11,8 млн. теңге демеуқаржы береді де, екінші қолымен ҚҚС ретінде 3 млн. теңгесін қайтарып алады. Менің айтайын дегенім, сол салықты салмайтын қылса қайтеді... Шаруаға көмек бо-лар еді ғой. Бесінші, біздің қазақ- тың ақбас тұқымды малы Амери-кадан келіп жатқан герефорд тұ-қымынан салыстырмалы түрде алғанда еш кем емес. Бірінші- ден, америкалық малдың ақша-сы қымбат, (қашарлары 4,0 мың, бұқашықтары 7,5 мың доллар) екіншіден, ол біздің ортаға, ауа райына, жемшөп, су, жайылыс т.б. бейімделуі оңайға түспейді, қосымша шығын мен еңбекті қа-жет етеді. Өзіміздің ақбасымыз болса, ол өзінің Отанына әбден көнбіс келетін түлік қой. Үшінші-ден, қарапайым мысалға жүгін-сек, ақбас тұқымдының тәулігіне алатын 1000 грамм қосымша сал-мағы герефордтың тәуліктік ала-тын 1200-1300 грамм қосымша салмағына тең болады. Ал бізге келетін герефорд дегеніңіз, қазақ-тың қарапайым тілімен айтқанда, байдың баласындай «ішкені ар-тында, ішпегені алдында» болсын деп азыққа бөктіріп ұстайтын тү-лік. Анау айтқан қосымша салмақ-

газеті, 7.02.2014 жыл) де далаға тастауға болмайтын сияқты.

Тағы бір айтайын дегенім – аналық малдың санын көбейтіп алуымыз керек. Ол үшін текті түлік өсіріп отырған шаруалар шамамен үш жылдай малын сатпай, өсірсе... Бірақ ол шаруалар үшін өте қиын мәселе. Мал сатпай тұра алмай-ды, өйткені қаражат керек. Бұдан шығудың жолы, мал сатуға мора-торий жариялап, осы мерзімде үкімет шаруаны қажет қаржымен демеп отырса, жағдай оңалар еді. Жоғарыда айтқан шетелден мал сатып алу жәйіне қайтадан айна-лып соқсақ. Ол малдан племрепро-дуктор жасақтаймыз деп қарай-ған шығынға батқанша, өзімізде асыл тұқымды мал өсіріп жатқан («Айсұлу» ШҚ (бұрынғы «Аңқаты»), «Чапаев» ЖШС, («Шағатай»), «Сәбит», «Шонайбеков» ШҚ-лары сияқты), былайша айтқанда, әзір тұрған шаруашылықтар бар ғой, қаржыны (кредитті) соларға құю керек. Осы-лайша тағы да 4-5 шаруашылық жасақтап алсақ, олар әрі қарай асыл малдың сапасын жақсартып, санын көбейтуге үлкен әсерін ти-гізер еді деген ой мені күндіз-түні мазалайды.

Маманның пікірінеқұлақ түрген

Есенжол ҚыСтАУБАЕВ

«қазақтың ақбас тұқымыАмеРИкАлыҚ геРефОРдТАн еш кем емес!»

Мақсот БАЛҚЫБАЕВ:

«давление отбора» шарасы ақсап жатыр, тұрақты жүргізілмейді, өне бойы атқарылмайды. Се-бебі шаруашылықтарда малды айтайық, қашарларды тұқымдық малдан бөлектеп шығару (вы-браковка, выранжировка), яғни сұрыптау жасалмайды. Ол жа-салған жағдайда одан өткен мал бір жаққа кетуі керек, басқа жаққа сатыла ма, жаңадан та-бын жасақтала ма, әйтеуір асыл тұқымды табында қалмағаны дұрыс. Мысалы, асыл тұқымды табыннан сұрыпталған нашар деген малдың өзі қазір «Сыбаға»

жұмсалады? Қай-қай жағынан да, пайда келтіретін тұқым алғанша қанша жыл керек? Одан да әзір тұрған текті малды сатып алып, әрмен қарай көбейткен жақсы ғой, тиімді ғой... Бұл жерде біз бір оқпен екі қоянды атып аламыз. Біріншіден, асыл мал өсіріп жатқан шаруашылықты басы артық мал-дан тазартамыз. Екіншіден, класы төмен болса да тегі бар, өнімділігі, сапасы бар түлікке ие боламыз. Бұл мал сатып жатқан шаруаға да пайдалы. Мысалы, өткен жылы деп айталық, сатқан қашарлары орташа салмағы 200 килограмм

да ұмытпайық, асыл тұқымды мал өсіретін шаруашылықтағы сиыр малы 200-300 бастан кем бол- мауы тиіс. Солардан туған бұқа-шықты таңдап тұрып алған малшы ғана асыл мал өсіруге бір табан жақындайды.

Тағы бір күйіп тұрған мәсе-ле қосымша құн салығына

(ҚҚС) қатысты. Мұны төртінші мысал деңіз. Мысалы, көршіміз Ресейден мал сатып алып жатқан шаруашылықтар бар. Соларға қо-сымша құн салығы салынады. Мы-салы, біздің бір шаруа қожалығы

ты алу үшін күн сайын жем, түрлі құнарлы витаминдер беру ке-рек. Жемнің бағасы удай, оны былай қойғанда ол бидай, астық, стратегиялық байлығымыз. Сон-да бізге қайсысы тиімді? Әрине, ақбасымыз тиімді экономикалық жағынан. Осы арада бұрын Ауыл шаруашылығы министрі болған, бүгінде С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық универси-тетінің ректоры Ақылбек Күріш-баевтың «Малды асылдандыру үшін шеттен тасымалданған мал уақыт өте келе өзінің тектілігін жоғалтады» - деген пікірін («ЕҚ»

Мақсот Балқыбаев десе, мал соңында жүрген ағайынның елең етпейтіні жоқ шығар. Өйткені жетпіске қарай желе жортып бара жатқан ағамыз бүкіл саналы ғұмырын сол мал шаруашылығына арнап келеді. Оқу бітіргеннен кейін жұмыс бабымен ол бармаған ауылды айтасыз, аяғы тимеген малшы қыстағы, жайлауы жоқ шы-ғар. Жас маман кезінен облысқа, республика мен одаққа белгілі селекционер-ғалымдарға еріп, олардан көп нәрсе түйіп өскен. Атақты Черекаевтың қасында жүріп, қазақтың ақбас тұқымды сиы-рының қалыптасу кезеңдеріне өзіндік үлесін қосқанын өзі айтпаса да, былайғы жұрт жақсы білетін шығар. Қазақтың ақбас тұқымы-ның атақты «Ветеран» - 7880, «Вьюн» - 712, «Каппертон» - 150к өн-діруші бұқаларының зауыттық аталық іздерін, ақбас сиырдың «Батыс Қазақстан аймақтық сүлесі», «Шағатай тоқал сиыр» түр-лерін шығаруға мамандармен бірге тікелей қатысып, авторлық куәліктерге ие болды. Содан да болар, бүгінде Мәкең - сонау 70-жылдардан бермен қарай біздің ортамызда жүрген санаулы ғана жоғары білікті мал мамандарының бірі. Олардың да қатары бүгінде сиреп қалды. Ал Мәкең болса, сол баяғы кәсібінен қол үзген жоқ. Иншалла, қажыр-қайратының барында қырда жатқан малшы ауыл-ға қарай «мүйізінің» сырқырауы басылмайтын шығар. Қалай басы-лады, қырық жылдан астам осы салада келе жатса...

Біз бүгін Мәкеңмен арнайы кездесіп, асылдандырудың қазіргі жай-күйі және болашақта оны қалай дамыта береміз, ол үшін об-лыста не істелуі керек, не істеліп жатыр деген және басқа да сауал-дарымызбен әңгімеге тарттық.

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл11көкейкесТі

oral_oniri@inbox.ru

«Тәртіп болмаса, әскерден келетін табыт тоқтамайды» дейді ұлынан айырылған ата-ана

тоқтар ҒАБДІРЕШҰЛы,«Орал өңірі»toqtar_kenzhe@mail.ru

«Өз-өзіне қол салды». Бұл – Отан алдындағы азаматтық міндетін

өтеп жүріп, белгісіз жағдайда қайтыс болған сарбаздардың өлі-міне қатысты айтылатын жауап-ты мекемелердің жаттанды жа-уабы. Өз-өзіне қол салды деген сарбаздардың ата-аналары, туған-туыстары «сүйегі сынып, үсті-басы көк ала қойдай болып кеткен» деп шырылдап жатса да, болған жағдайдың ақиқаты анықталмаған күйі боздақтар жер қойнауына беріледі. Сонда да әскери құрам басшылары «әскерде әлімжеттік жоқ» дегеннен танар емес.

Әрине, сарбаздар арасында әлімжеттіктің болмағанын, Отан алдындағы борышын өтеуге бар-ған әрбір азаматтың әскери тәр-тіпке бейімделіп, аман-есен ата-анасымен қауышқанын әркімнің де тілері анық. Алайда, өкінішке қарай, бейбіт заманда Отан ал-дындағы азаматтық борышын атқарып жүріп жарық дүниемен қош айтысып кетіп жатқан сар-баздар жайлы мәлімет бұқаралық ақпарат құралдарында кем деген-де айына бір рет бой көрсетіп жа-тыр. Бұл – журналистер қауымына нақты белгілі болғандары. Өт-кен жылы қанша сарбаз қайтыс болғаны жайлы ресми мәлімет алу қиынның қиыны. Өйткені жа-уапты орган мамандары түрлі сыл-тау айтып, тура қойылған сауал-ға бұлталақсыз жауап беруден қашқақтайды. Сол себепті тек 2013 жылы баспасөз беттерінде жария болған жағдайларды мысалға кел-тіргенді жөн көріп отырмыз.

12 айда 10 сарбаз қаза болған

24 қаңтар күні Жамбыл облы-сында мерзімдік әскери қызметін атқарып жүрген сарбаз жаза-тайым көз жұмған. 4 сәуір күні Астанадағы әскери бөлімшеде қатардағы сарбаз асылып қалған. 5 сәуір күні Қарағандыда сарбаз автоматты қарудан өзін-өзі атқан. 15 сәуірде 32 жастағы сержант табельдік пистолеттен атылып өлген. 7 маусым күні Өскемендегі

әскери бөлімнің сарбазы тамырын кесіп, жарық дүниені тәрк етпек болды. 16 шілдеде Жамбыл облы-сында шекара қызметіндегі кіші сержант автоматтан ажал құшты. 31 шілдеде Маңғыстау облысында шекара бекетінде қызмет атқарып жүрген жауынгер асылып қайтыс болған. 8 тамызда Қостанайдағы 6697-әскери бөлімінің сарбазы, батысқазақстандық Мейірбек Бә-кіровтың өліміне қаруласы аты-раулық Мұханбетов деген жауын-гер себепші болған. Бейресми деректер бойынша Мұханбетов 7 жылға сотталғанымен, Бәкіровтың ата-анасы бұған сенбейді. Олар бұл қылмысқа шені жоғары коман-дирлердің тікелей қатысы бар де-ген ойда.

Қыркүйектің алғашқы күні Шы- ғыс Қазақстан облысындағы Зай-сан шекара отрядында Отан ал-дындағы әскери борышын өтеп жүрген 18 жасар сарбаз көз жұмған. Тергеу барысында анық-талғаны, сарбаз шекара заставасы басшысының орынбасарына тие-сілі қарудан атылған оқтан опат болған. Шекара басшылығының жауабы бәз баяғы – өз-өзіне қол жұмсады.

Тағы бір түсініксіз өлім Қараған-дыдағы 6505-әскери бөлімінде орын алды. Осы жерде әскери қызметін өтеп жүрген қатардағы жауынгер, Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауылының тұрғыны Бек-жан Бауыржанов үйіне қайтуына екі күн қалғанда желтоқсанның 4-і күні жарық дүниемен қош-тасқан. Осы оқиғаға байланысты сарбаздың ата-анасын сөйлетсек.

нің қатысы болуы мүмкіндігін де олар жоққа шығармайды.

Қаза тапқан жауынгердің әкесі Бауыржан Қазмағамбетов сотқа берген шағымында былай дейді: «Ұлым 4 желтоқсан күні таңертеңгі

қараша күні анамнан үйге қайтуы үшін 10 мың теңге ақша салуды өтінген. Содан анам жергілікті «Халық банкі» АҚ-ның филиалына барып, №6762003504815290 шоты-на 10 мың теңге салған. Ұлым бұдан кейін 1, 2, 3 желтоқсан күндері ақ-шаны әлі алмағанын айтып хабар-ласқан. Анам банктен барып біл-се, ақша 30 қараша күні шоттан алынған, бірақ ұлымның қолына 4 желтоқсанға дейін тимеген. Бұл есепшот Арғынбек деген адамға тиесілі екен. Ол Айдос Ермекбай есімді әскерде келісімшартпен жұмыс істейтін қызметкердің інісі дейді. Ұлымның нағашы ағасы Ти-мур Меңдіғалиев те 9 қараша күні осы шотқа 30 мың теңге жіберген. Ол ақшаны ұлым алыпты. Менің ойымша, жоғарыдағы есепшот иелері ақшаның қызығына түсіп, соңғы жіберген 10 мың теңге үшін ұлымды ажалға қиюы мүмкін ғой» дейді Б.Қазмағамбетов.

- Әскери бөлімнен келген қа-ғазда өзі асылып өлген деп жазып-ты. Олай болуға тиіс емес, өтірік. Асылып өлген адамның бет-жүзі қарайып кетпей ме? Мойнында із қалмай ма? Жауырындарын-да, қолдарында дақ бар. Балам 5-сыныптан бастап күреспен ай-налысты. Талай жарысқа барып, жүлде алып қайтты. Бір-екі жігіт-ке ол әл бермейді. Әскерге де өзі сұранып, бір жыл жүріп кетіп еді...желтоқсанның 6-сы күні үйге ке-лемін дегенде сол күні үйге өзі емес, сүйегі келгені жүрегімді қарс айырады, - дейді қайғыдан қан жұтқан Бекжанның әжесі Бақытжамал апай (суретте).

«Бір ротада болған Жаңақазан- ның жігіті бар. Не болғанын біл-гім келіп, таныстарды салып сұ- растырып көріп едім, анасы ма-ңайына да жақындатпады. Сол бала негізі не болғанын біледі. Қорқып айтпай отыр. Менің ес-туімше, рота командирі Бекжан-ды кеңсеге кіргізіп алып, 45 ми-нут бойы қинап, сабаған... Бізге айтқаны ауруханаға апарғанша бала тірі болған. Сонда асылған

«Өз-өзіне қол салуы мүмкін емес!»

Әскерде қаза болған сарбаз Бекжан Бауыржановтың Жаңақала ауылында тұратын ата-анасы ұл-дарының өзін-өзі өлімге қиғанына мүлде сенбейді. Себебі ол ауылға қайтатын билетіне дейін сатып алып қойған екен. Бұл қылмысқа ақшаға қызыққан командирлері-

сағат 10.47-де ұялы телефон ар-қылы әжесімен хабарласып: «Ма-ма, мұнда «хай-вай» болып жа-тыр, сіз кеше телефон арқылы сөйлескен адамдардан кешірім сұраңызшы» деген. Ұлымның да-уысы аянышты халде естілген және екі-үш рет «Мама, мама...» деп барып байланыс үзілген. Анам кімнен, не үшін кешірім сұрарын білмей қалған. Ұлым Бекжан 29

адам қалай тірі болады? Әскерден кетуіне екі күн қалған, қайтуға билеті қалтасында жатқан адам не үшін асылады? Әскери-тергеу сараптамасының қорытындысын 45 күннен кейін беріп тұр. Асылып қалса, 45 күн бойы нені зерттеп, нені анықтап жатыр? Ол жағы да түсініксіз» дейді жауынгердің әкесі Бауыржан Қазмағамбетов.

Қазір Б.Қазмағамбетов бұл мә-

селенің ақ-қарасын айыру үшін сотқа шағым түсірген. Әзірге оның қаралатын мерзімі белгісіз көрінеді.

Қатаң жазаға тарту қажет

Аталмыш жағдайлардың ба-сым бөлігінде әскери прокура-тура мамандары «өз-өзіне қол жұмсауға жеткізген» деген күдік-пен қайтыс болған сарбаздың қызметтестерінің үстінен қылмыс-тық іс қозғап жатса да, әскери бөлім басшылары «қызмет бары-сында абайсызда өз-өзін атып алды, өзін-өзі белдігіне асып қойды, әскери бөлімде әлімжеттік жоқ» дегеннен танған емес. Бірақ әскердегі әлімжеттіктің бар еке-нін жасырып жаба алмаймыз. «Дедтердің» жас сарбаздарды әскери жарғыдан тыс жазылма-ған ережемен тәртіпке шақырып, бағынбағандарын күштеп, ұрып-соғып бағындыру үрдісі – тәуелсіз Қазақстанның қарулы күштеріне кеңестік армиядан қалған мұра. Кеңес әскеріне бұл жазылмаған ережелер түрме жүйесінен енген екен. Түрмеден келген мұраны түбегейлі жоймайынша, жаста-рымыздың бірін табытқа, бірін түрмеге жатқызу тоқтамайды. Оны жоюдың бірден-бір жолы – сардарлардың (офицерлердің) жауапкершілігін арттыру. Яғни әскери бөлімде сарбаздарға қа-тысты қайғылы жағдай орын алса, «өз-өзіне қол жұмсады» деп «қазанның қақпағын» жаба сал-май, тікелей командирлерді қатаң жазаға тарту қажет.

Өткен ғасырдың жетпісінші жылдары іргетасы қаланған аудандық аурухана ұжымы «Дипломмен ауылға» бағдарламасымен келіп жатқан жас мамандармен толығып, кәсіби тұрғыдан шыңдала түсуде. Жас та болса, осы ұжымның тізгінін ұстап отырған бас дәрігер Қылыш Жолдыбайұлы Жазықбаевты әңгімеге тартып, аудандық денсаулық саласындағы бүгіндері атқарылып жатқан жұмыстарды баяндауын сұрадық.

денсАулыҚБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл12 oral_oniri@inbox.ru

басты байлығымыздың БАғАсын Білейік

-Шыңғырлау аудандық орталық ауруха-насының ұжымы

2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекет-тік бағдарламасы алға қойған мақсаттарды және «Бірыңғай ұлт-тық денсаулық сақтау жүйесінде-гі» белгіленген міндеттерді жүзе-ге асыру жолында жұмыстануда аудандық орталық ауруханасына қарасты 21 емдеу мекемесі бар, оның құрамында 1 аудандық ор- талық аурухана емханасы, 1 ауыл- дық дәрігерлік амбулатория, 5 фельдшерлік акушерлік пункт, 14 медициналық пункт халыққа қызмет көрсетеді. Жоғарыда атал-ған мемлекеттік бағдарламалар-дың басты бағыты алғашқы ме-дициналық-санитарлық көмекті дамыту, жетілдіру және сапалы-лық пен қолжетімділікті, үзіліссіз және қауіпсіз дәлелді медицина негізінде емделуші талаптары-на жауап беруді қамтамасыз ету болып табылатындықтан, біз осы бағытта жұмыстарымызды жаңаша жолға қойып келеміз. Бүгінгі таңда қызметіміздегі қол жеткізіп келе жатқан артықшылығымыз - аурулардың алдын алу, сала-уатты өмір салтын қалыптастыру және насихаттау, халықтың өз денсаулығына саналылықпен қа- рауына ықпалымызды тигізу деп білеміз. Осыған байланыс-ты біздің емханада отбасы, ден-саулық, профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету орталықтары, консуль-тациялық-диагностика және амбу-латориялық хирургия бөлімдері құрылып, жұмыс жасауда.

Бұған қоса барлық дәрігерлік амбулатория мен аудандық ем-ханада күндізгі стационарлар ем-делушілерге қызмет көрсетеді. Соның ішінде аудандық емхана-да 35 төсек орны, Лубен амбула-ториялық ауруханасында 10 тө- сек орны бар. Күндізгі стационарда өткен жылы 1637 адам емделсе, соның 90-ы – балалар. Сонымен қатар өткен жылдың 12 айында 162 науқас үйінен ем алса, соның ішінде дәрігерлік көмекке жүгінгендердің 115-і - балалар. Аудандық ауруха-

на жанында селолық округтердегі тұрғындарға медициналық көмек-ті жақындату, алдын ала тексеру жұмыстарын жүргізу мақсатында жылжымалы дәрігерлік амбула-тория қызмет көрсетеді. Жылжы-малы амбулатория 2013 жылы 24 рет дәрігерлік көмек көрсетуге шығып, 5374 ауыл тұрғынын тексе-ріп, 579 науқасты тіркеп, диспан-серлік есепке 27 адамды алды.

Өткен жылғы басты жаңалығы-мыздың бірі – аудандық емханаға күрделі жұмыстардың жүргізілуі. Емханаға, жұқпалы аурулар бө-ліміне, шаруашылық блок пен жылыту қазанына, мүрдеханаға, кәріз жүйелерін жаңғыртуға 149 676000 теңге бөлініп, бұл қаржы толығымен игерілді.

- Өзіңіз білесіз, Елбасымыз жыл сайынғы халыққа арнаған Жолдауында ана мен бала ден-саулығын қорғауға үнемі назар аударып отырады. Еліміздің болашағы – дені сау ұрпақ өсіру бағытындағы жасалып жатқан шаралар қандай?

- Аудан бойынша балаларға медициналық көмек көрсету ха-лықаралық стандартқа сай бала жасындағы ауруларды интегра-циялап жүргізу бойынша жүргізі-ліп келеді. Ана мен балаға сапа-лы, жоғары деңгейде дәрігерлік көмек көрсету мақсатында аку-шер-гинеколог, педиатор, онко-лог, неонатолог дәрігерлер және орта буынды медбикелер (нә- рестелердің интенсивтік тера-пия палатасының медбикесі, ба-лалар медбикесі) кәсіптік білім-дерін жоғарылату мақсатында облыстық және Ақтөбе, Алматы медицина академияларында бі-лімдерін жетілдіріп қайтты. Со-нымен қатар нәрестелерді күту және емдеу бойынша, серіктес босануда жаңа технологиялық әдістемелер енгізілді. Бұл жолда аудандық перзентхана бөлімінің тиісінше құрал-жабдықтармен то- лық қамтамасыз етілгенін айта кеткен ләзім. Салмағы аз, күтімді қажет ететін нәрестелер үшін «Кювез» аппараты жұмыс істейді.

Жыл басында осы перзентханада егіздердің дүние есігін ашқаны, оны өзіміздің мамандарымыздың аман-сау жеңілдетіп алғаны да біз үшін сүйінішті жағдай. Жалпы сәби күтіп жүрген аналарды уақы-тымен тексеруден өткізу, жанама сырқаттары болса, ем белгілеу дәрігерлердің басты міндеті ретін-де үздіксіз жүзеге асырылуда.

- «Ауырып ем іздегенше, ауыр- маудың жолын ізде» деген. Ау-рудың алдын алуда скринингтік тексерулер қандай нәтиже бе-руде?

- Иә, ауруды дер кезінде анық-тау, оның алдын алу мақсатында скринингтік тексерулер аса ма-ңызды. Жалпы бұл бағыттағы жұ-мыстардың оң жолға қойылып отырғаны шындық. Өткен жыл-дың 12 айында 0-17 жасқа дейін-гі балалар мен жасөспірімдерді мақсатты қарау үшін жоспарлан- ған 3500 жасөспірімдердің 3507-сі (100%) қаралып, 675 (19%) науқас тіркеліп, сауықтырылды. Ересек-тер арасынан қан айналу ауруын анықтауға жоспарланған 1268 адамның бәрі (100%) тексеріс-тен өтіп, 160-ы (12%) сырқат деп танылды. Ал әйелдер арасында жатыр мойнының қатерлі ісік ау-руына қаралу жас кезеңдеріне байланысты жүргізіліп, жоспар-дағы 362 адамның бәрі де ма-мандарға келді, оның 15-і (4%) нау-қас деп танылса, сүт безі қатерлі ісік ауруларын анықтау кезінде де жоспардағы 471 адамның 345-і дәрігердің алдынан өтті. Сол сияқты қант сусамырының алдын алу үшін жоспардағы 1268 адам тексеріліп, 8-і ауру деп танылып,

арнайы есепке алынды. Глаукома-ға мақсатты қаралуға жоспардағы 1424 адам түгелімен тексеруден өтіп, 5-еуіне ем белгіленді. Тік ішек қатерлі ісік ауруына мақсат-ты алдын алуға жоспарланған 883 тұрғынның 2-еуінен ауру белгісі анықталса, асқазан-өңеш қатерлі ісігі ауруын мақсатты алдын алуға жоспардағы 350 адам тексерістен өтіп, 14-і тиісті орындарға емде-луге жолдама алды. Үстіміздегі жылы да осы скрининг жұмыстары жалғасын табуда.

Әрине, аурудың алдын алу әр адамның өзіне тікелей бай-ланысты ғой. Осы орайда аудан тұрғындарының арасында скри-нингтік тексерілуден өтуге деген ынта жоғары. Жас кезеңдеріне орай арнайы мамандарға өз ерікте-рімен келушілердің саны жылдан-жылға артып отырғаны қуантады. Мемлекет басшысы Н.Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаң-ғыртылуы: Жалпыға ортақ еңбек қоғамына қарай 20 қадам» атты бағдарламалық мақаласында «Өзі-нің жеке басының денсаулығын алдымен әр адам өзі ойлауы ке-рек. Егер денсаулықты ойлау әр отбасының шаруасы болса, онда мемлекет жүзеге асырып жатқан қадамдар әлдеқайда тиімді шығар еді» деген сөзін әр аудан тұрғыны жадына түйеді деп сенеміз.

- Жас мамандарды ауылға тартуда «Дипломмен ауылға» жобасы үлкен септігін тигізіп келеді. Сіздің ұжымыңызда жұмысқа алынған жастардың әлеуметтік жағдайлары қалай шешілуде?

- Осынау мемлекеттік бағдар-

ламаның денсаулық сақтау меке-месінің қай-қайсысына да үлкен көмегін тигізіп жатқанына шүбәм жоқ. Облыстық денсаулық сақтау басқармасының қолдауымен 2012 жылы ауданымызға 2 жас ма-ман келсе, 2013 жылы 8 жас дәрігер тұрақты жұмысқа алын-ды. Олардың арасында жалпы тәжірибе дәрігерлері, терапевт, хирург, эпидемиолог, медстатист, салауатты өмір салты дәрігерлері бар. Барлығы да көтерме жәрде-мақы алып, ауданымызда тұрғы-зылған жаңа пәтерлерде қоныс-тойын тойлады. Ауылға жұмысқа жолданған 2 дәрігер де тиісінше көмектерді алды. Осы орайда аудан басшылығының жас ма-мандарды бірінші кезекте тұрғын үймен қамтамасыз ету жолындағы игі көмектерін де айта кеткен жөн деп ойлаймын. Аудан бойынша жалпы дәрігерлер саны 29 болса, орта буынды медбикелер саны – 120. Барлық мамандар тиісінше білімдерін жетілдіру курстары-на баруда. Сонымен қатар өткен жылдан бері бізде жақсы бір үрдіс қалыптаса бастады. Алдын алуға болатын аналар және нәрестелер-дің ауруларын анықтау, өлім-жітім-нің болмауы, онкология және ту-беркулез ауруларын ерте кезеңде анықтау, сондай-ақ науқастардан арыз-шағым алмаған маманда-рымыз өткен жылы тоқсан сайын жалақысына қосымша ақы алды. Үкіметтің өзі осы мақсатқа арнайы қомақты қаржы бөліп отыр. Осы игі дәстүрді үстіміздегі жылы да жалғастыру ойымызда.

"Өткенсіз бүгін жоқ" дейді, ауда-нымызға белгілі білімді де білікті дәрігер болған, 1971 жылы Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесіне депутат болып сайланған, денсаулық са-ласындағы республикалық, облыс- тық сиездеріне депутат ретін-де қатысқан Сәния Медхатқызы Дәулетжанова халықтың амана-тын депутат ретінде орындарға жеткізіп, 1970 жылдары осы ауру-хананың бой көтеруіне өлшеусіз үлес қосқан екен. Сол кездердегі аты халыққа мәлім дәрігерлер С.Үмбетова, Ө. Қырымбаев, бертін келе қызмет атқарған Т.Қалмен, Ө.Баймағамбетов, Ж.Жанғалиева, Э.Ткатов, Д.Жунусова сынды әріп-тестерінің ізін бүгінде М.Хамзиев, Ә.Мұхамбедьяров, Н.Байғалиева, А.Бекжанова, Ж.Хайруллина, А.Неп-люева тағы да басқа жас дәрігер-лер лайықты жалғастырып келеді. Халыққа сапалы дәрігерлік қызмет көрсету жолында Гиппократ ан-тын өмірлерінде бір-ақ рет айта-тын ақ желеңді жандарымыздың өз мамандықтарына адалдықпен қарайтындықтарына сенімім мол. Тек әрбір жан басты байлығымыз - денсаулықтың қадірін білсе екен.

Сұхбатты жүргізгенГүлшат БОТАНОВА,Шыңғырлау ауданы

ж

Шыңғырлау аудандық орталық ауруханасының бас дәрігері Қылыш Жолдыбайұлы Жазықбаев

АйнАлАйынБейсенбі, 20 ақпан 2014 жылoral_oniri@inbox.ru 13

АққалаҚыс мезгілі маған ұнайды. Қыс айларында

жапалақтап қар жауып, алай-дүлей боран

соғады. Суық күндері терезені аяз өрнектейді.

Енді, міне, бүгін күн жылынып, біресе қар жауып,

біресе жаңбыр жауып, қарды ерітіп жатыр. Сулы

қар жабысқақ келеді. Киініп шығып, Жансая

екеуміз аққала соғып, қар адам жасауға кірістік.

Көмірден көзін, сәбізден мұрнын жасап, қолына

таяқ ұстатып, басына шелек кигіздік. Аққаламыз

өте әдемі болды. Көрші Ақботаны әжесі шелек

алып келуге жұмсапты. Ақбота ойланбастан

аққаланың басындағы шелекті көріп, шананың

үстіне шығып шелекті алмақшы болады. Шанасы

сырғып кетіп, Ақбота шалқасынан құлады. Оны-

мен бірге аққаланың басы жерге домалап түседі.

Жансая Ақботаны орнынан тұрғызып алады. Еке-

уі аққаланың басын көтере алмай тұр екен. Олар

менің қарындастарым ғой. Маған аққаланың ба-

сын қайтадан жасауға тура келді.

Райымбек КЛИМОВ,

3-сынып оқушысы,

Белогор орта мектебі,

Шыңғырлау ауданы

Шынықсаң шымыр боласың!

Сау болып денем,Өссінші десең,Ерте тұр.Отыр, тұр.Отыр, тұр.Денеңді шынықтыр.

Сау болып денем,Өссінші десең,Таза ауаменТыныста.Жаяу жүр ылғиЖалқаулыққа жұғыспа!

Перизат РАМАЗАН,Пригород жалпы білім беретін

бастауыш мектебінің2-сынып оқушысы,

Зеленов ауданы

ЖұлдыздарЖарқыраған жұлдыздар,Түн ішінде жылтылдап.Аспанға сән береді,Жымыңдайды қол бұлғап.

Мейрамгүл ХАБИБУЛЛИЕВА,6-сынып оқушысы,Аманкелді ауылы,

Шыңғырлау ауданы

Мына суреттерге қарап, үш қыздың есімін шығар.

Ребус

Ақерке ЖАҚИЕВА,

2-сынып оқушысы,

Шубин атындағы мектеп,

Сырым ауданы

гүлдәуРенБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

14oral_oniri@inbox.ru

Облысымыздағы мемлекеттік жастар саясатының жүзеге асырылу ба­рысы жайлы облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының бас­шысы Серік Молдағалиев әңгімелейді.

«жастар жұмыстан ТАРТынБАу кеРек»

- Серік Берікұлы, соңғы бір жылда облыста жастар саясаты қалай жүзеге асты? Атқарылған қандай ауқымды істер бар?

- Жалпы, облыс көлемінде 2013 жылы жастардың түрлі бағыттағы мәселелерін шешуге бағытталған 51 әлеуметтік маңызы бар жоба іске асты, оның 23-і БҚО жастар саясаты мәселелері басқармасы-мен жүзеге асырылуда.

Мемлекеттік жастар саясатын жүргізу барысында әлеуметтік ма-ңызды жобаларды жүзеге асыру үшін 2013 жылы облыс бойынша 76,5 млн.теңге бөлінді (2012 жылы – 76,2 млн. теңге), соның ішінде 39,8 млн. теңге облыстық бюджет-тен, 36,7 млн. теңге аудандық және Орал қаласының бюджеттерінен. Жалпы алғанда, былтыр жыл басы-нан бастап облыста 45 мың жасты қамтыған 1100-ден астам іс-шара өтті.

- Бүгіндері аты бар да заты жоқ қоғамдық ұйымдар да аз емес. Жастардың қанша қоғам-дық ұйымы бар? Олардың қан-шасы нақты жұмыс жасауда?

- Қазіргі таңда облыста жастар мәселелері бойынша заңды түрде тіркелген ұйымдардың саны – 86, оның ішінде 61-і Орал қаласында, 25-і аудандарда қызмет атқарады. Облыстағы жастар саны 167 490 адамды құрап отыр, бұл облыстағы жалпы халық санының 27,5 пайы-зы, соның ішінде ауылдық жер-де тұратын жастар саны – 85 703 (51,2%), қалада тұратын – 81 787 адам (48,8%). 2012 жылмен са-лыстырғанда жалпы жастар саны-

ның 1,8 %-ға кемігені байқалады. Батысқазақстандық 23,8 мың жас жоғары оқу орындарында, 24,6 мың жас арнаулы техникалық жә-не кәсіптік білім беру ұйымдарын-да, 14 пен 18 жас аралығындағы 22,0 мың жасөспірім мектептерде білім алуда.

- Жастар арасындағы жұмыс-

сыздықты жою мақсатында мем-лекеттік бағдарламалардың іс-ке асуын қалай бағалайсыз?

- Бұл – жастар саясатын жүзеге асырудағы маңызды бағыттардың бірі. Осы бағытта «Жастар тәжі-рибесі», «Дипломмен ауылға» жо-баларын, «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасын әрі қарай жүзеге асыру жалғасуда. Былтыр бұл бағытта студент және жұмыссыз жастардың қомақты көлемі қыз-метпен қамтылды: құрамында 486 адам бар 26 «Жасыл ел» және 476 адамды қамтитын 30 студент-тік құрылыс еңбек жасақтары жұмыс жасады. «Жасыл ел» жастар еңбек жасақтары мүшелерінің орташа жалақысы шілде айында 29 мың теңге, студенттік құрылыс және жастар еңбек жасақтарын- да орташа жалақы 41 500 теңгені құрады. «Жасыл ел» жастар еңбек жасақтары мүшелерінің еңбек-ақысын қамтамасыз ету үшін 2013 жылға жергілікті бюджеттен 10,4 млн. теңге қарастырылса, жас- тар еңбек, құрылыс және педа-гогикалық жа-сақтарының жұмы-сын ұйымдастыруға 4,8 млн. теңге бөлінді.

Жастарды жұмыспен қамту мә- селесін шешу үшін 2013 жылы

облыс орталығында және аудан- дарда 25 жұмыс жәрмеңкесі ұйым-дастырылып, оған жоғары және орта арнаулы оқу орындарының бітірушілері, жұмыссыз жүрген жастар қатысты. Былтыр барлығы 2916 жас жұмысқа орналасты-рылды. Жылдың басында жастар тәжірибесі жобасы бойынша 1505 түлекті жіберу жоспарланса, жыл қорытындысы бойынша 2358 тү-лек жастар тәжірибесіне жолдан-ды. «Дипломмен ауылға» жобасы бойынша 561 жас маманды жіберу жоспарланған болса, 528 маман қазіргі уақытта ауылдарда жұмыс атқарып жатыр.

баспанамен қамтамасыз ету мақ-сатында өңірімізде «Тұрғын үй - жастарға» атты жас отбасылар-ды қолдау жобасы - жастар сая-саты саласындағы жеткен же-тістіктердің бірі. Қазіргі кезде жобаны жүзеге асыру шеңберінде көп пәтерлі екі үй пайдалануға беріліп, қазіргі уақытта Орал қа- ласының Жаңа орда шағынау-данында 108 пәтерлі үшінші тұр-ғын үйтапсырылды. Сонымен қа-тар «Қол жетімді баспана - 2020» бағдарламасының «Жас отбасы» бағыты аясында Орал қаласында 180 пәтер берілді.

- Серік Берікұлы, жаңадан

ашылған ресурстық орталық жастар саясаты мәселелері басқармасына қарай ма, әлде бөлек мекеме ме?

- Қазіргі уақытта «Қазақстан 2020: болашаққа жол» мемле-кеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес республика аймақтарында жастар бастамала-рын қолдау және дамыту жөнінде ресурстық орталықтары құрылу-да. Осындай ресурстық орталық коммуналдық мемлекеттік меке-ме нысанында біздің басқарма жанынан да құрылды. Қазіргі уақытта орталықтың негізгі жұмыс бағыттары айқындалып, облыс жастарының өзекті мәселелерін шешу және олардың әлеуетін арт-тыру бойынша мақсатты шаралар жүзеге асыру қарастырылуда.

2014 жылы ресурстық орталық-тың жұмысын қамтамасыз ету мақ-

Мәдени өмірді мәнді етудеЖалпақтал ауылындағы халық жиналатын орындардың бірі – мәдениет үйі. Айту­

лы мерекелер мен атаулы күндерді, ауыл тұрғындарына арнап мәдени шараларды жиі ұйымдастыратын тәжірибелі қызметкерлері бар мәдениет үйі биыл күрделі жөндеуден өткен болатын.

- «Жұмыспен қамтудың жол кар- тасы - 2020» бағдарламасы бойын- ша 79 млн. теңге қаржы бөлініп, ғимараттың төбесі, есік-терезелері ауыстырылды. Сонымен қатар жа-ңа орындықтар әкелінді, - дейді мәдениет үйінің директоры Жанат Мұқамбетов.

Мәдениет үйінің балалармен жұмыс жөніндегі нұсқаушысы Гүл-хан Елемесова концертті жүргізу, ұйымдастыру, ән салу секілді жұ- мыстарды атқарады екен. Көктерек ауылында орта білім алған Гүлхан БҚМУ-ды «Педагог, мәдени демалыс ұйымдастырушы, халық аспаптар

оркестрінің жетекшісі» мамандығы бойынша тәмамдап, «Дипломмен ауылға» бағдарламасы бойынша ауылға келген. Гүлхан Елемесова көптеген спектакльде, «Тамаша» ойын-сауық отауында, интерме-дияларда өзіне бекітілген рөл-дерді сомдап, халық көңілінен шығып жүр.

Аталмыш бағдарлама бойын-ша келген Азамат Дүйсеков пен Аманғазы Ғабдолов сықылды жас мамандар да өз істерін жауап-кершілікпен атқаруда. Азамат Құр- манғазы атындағы Орал саз кол-леджін мәдени демалыс ұйымдас-

тыру және халықтық ұлт-аспаптар оркестрінің жетекшісі мамандығы бойынша тәмамдап, қазір Жал-пақтал мәдениет үйінде мәдени шара ұйымдастырушы болып қыз-мет жасауда. Сонымен қатар ол БҚМУ-да одан әрі білімін жетілдіру-де. М.Өтемісов атындағы БҚМУ-ды 2012 жылы бітірген Аманғазы да мәдени шара ұйымдастырушысы қызметін атқарып келеді.

- Біз аталмыш бағдарлама бо-йынша еңбек жолымызды ауыл-дан бастағанды жөн көрдік. Бұл бағдарламаның жастарға берері көп. Көтерме жәрдемақымызды да,

кейін тұрғын үйді де алып, қазіргі таңда мәдениет үйінде қызмет ету-деміз, - дейді бізбен әңгімелескен жас мамандар.

Осылайша бағдарламаның жү-зеге асуына өзіндік үлес қосып жатқан Жалпақтал мәдениет үйі жастарының алдағы күндерге қой-ған мақсаттары көп. «Дипломмен ауылға» бағдарламасы - ең бірін-шіден, ауылды көркейтуді көздесе, екіншіден, екі қолға бір жұмыс таба

алмай жүрген жастарға жасалы-нып жатқан мүмкіндіктердің бірі деуге болады. Қалада бостан-босқа «арман» қуып, жұмыссыз атанып жүрген жас мамандарға көрсетіліп жатқан қолдаудың арқасында жас-тарымыз ауыл-аймақтың мәдени өмірін жаңдандыруда деп айтуға толық негіз бар.

тұрарбек АҚМУРЗиН,Қазталов ауданы

сатында облыстық бюджеттен 36 млн. 827 мың теңге бөлінді. Бүгінде орталықта 19 қызметкер жұмыс жасайды. Болашақта Жастар са-райы салынса, орталық сонда ор-наласады деген жоспар бар.

- Ресурстық орталық қай ба-ғытта жұмыс жасамақ?

- Орталық әр жаспен нақты жұмыс жүргізбек. Жастардың көбі жұмысты өз мекенжайына жақын, үйінің қасынан тапқы сы келеді. Басқа жаққа барғысы кел-мейді. Біз өзге облыстардағы әріптестерімізбен бірлесіп, ортақ мәлімет базасын құру үшін жұ-мыстанудамыз. Еліміз кең байтақ, бос жұмыс орындарын өзіміздің шалғай аудандардан ғана емес, өзге облыстардан да қарастыруға болады. Елбасымыз мұнай өңдеу зауытын, атом электр стансасын, темір жолдар салу сияқты үлкен жобаларды айтқан болатын. Ол нысандардың құрылысына тек жергілікті жастар емес, еліміздің барлық жастары да атсалысуы керек. Ниет танытқандарды ол жақтарға да жіберуге болады.

Облысымыздағы әр ауданның ерекшелігіне, шаруашылығына қа- рай бос орындар да әр түрлі. Қыз-мет көрсету саласында мықты шеберлер әлі жетпейді. Ауылдар-да сапалы қызмет көрсету жағы ақсап тұр. Ата-анасына масыл бо- лудан арылмаған жастар да бар-шылық. Қай жерде жұмыс болса да, жастар тартынбау керек.

- Алда қандай жоспарлар бар?- Әр аудан, әр ауылда, ауылдық,

кенттік округтерде өз өкіліміз болады. Жастарды толықтай қам-тымақ ойдамыз. Жұмыссыз жас-тарға тек жұмыс тауып бермей, кәсіпке оқытпақ та ниеттеміз. Еш-кімді міндеттемейміз, тек қолұшын созамыз, барынша қолдаймыз. Жастар арасында жұмыссыздықты жою бағытында жұмыспен қамту орталығы ірі мекемелермен ме-морандумға қол қояды деп жос-парлануда.

СұхбаттасқанНұрлыбек РАхМАНОВ,

"Орал өңірі"

28 ақпан күні сағат 9-00-де Орал

қаласының мұз айдыны спорт

сарайында «Бос орындар

жәрмеңкесі» өтеді.

- Кәсіпкер жастар көбейді ме? - «Жұмыспен қамту - 2020» бағ-

дарламасының «Ауылда кәсіпкер-лікті дамыту арқылы жұмыс орын-дарын құру және тірек ауылдарды дамыту» 2-ші бағыты бойынша өз ісін ашу үшін, жеке ісін дамыту мақсатында ауылдық жерде тұ-ратын 92 жас жеңілдетілген шағын несие алды.

- Жастардың баспана мәсе-лесі қалай шешілуде?

- Жас отбасыларды қолжетімді

әлеумеТoral_oniri@inbox.ru Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

15

Иә, қоғамның құрамдас бөлігі - мүмкіндігі шектеулі жандар қашан да қамқорлыққа ділгер. Биылғы Жолдауда оларға қатысты нақты қадам жасалған. Аталмыш санаттағы адамдар, әсіресе, кә-сіпкерлік ісінде қолдауға мұқтаж. Кәсіпкерлік кез келген он екі мүшесі сау адам үшін де оңай емес. Әркімнен тастай тәуекел мен төзімділікті, қайсарлықты та-лап етеді.

Мүгедектердің облыстық ерік-ті қоғамының төрағасы Жұма-жан Қожжановтың берген де-регі бойынша, өңірімізде соңғы үш жылда 42 мүмкіндігі шектеу-лі жанға шағын несие беріл-

келешектен үміт күтудеЕлбасымыз Н.Назарбаевтың биылғы Қазақстан халқына Жолдауында былай делінген: «... Мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керек. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес ондай адамдарға қамқорлық көрсетілуі тиіс, бұл – өзіміздің және қоғам алдындағы біздің парызымыз. Бүкіл әлем осымен айналысады. Мүмкіндігі шектеулі адам­дар тұрмыстық қызмет көрсету, тағам өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында жұмыс істей алады. Мен барлық кәсіпкерлерге оларды жұмысқа орналастыруға көмектесіңіздер деп тағы да айтқым келеді. Сондай­ақ 5­10 адамға арналған арнайы квотаны енгізу мүмкіндігін қарастыруға болады. Біз оларды белсенді өмірге тарта­мыз, олар тек жәрдемақы алып қана қоймайды, сонымен бірге өздерін қоғамның мүшесі, пайдалы еңбеккер ретін­де сезінетін болады». Әрі қарай Елбасымыз осы ізгілікті іске «Нұр Отан» партиясының, барлық ҮЕҰ мен шетелдік компаниялардың да қатысқанын қалайтынын мәлімдеді.

ген. Соның жартысына жуығы өткен жылдың үлесінде. Мұның өзі жыл өткен сайын қоғамның осы санаттағы азаматтарға оң бетбұрысының қалыптасып келе жатқанын көрсетеді. Мәселен, өткен жылы шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамытуға немесе тың ісін ашуға Сырым ауданынан бір адам (жалпы кәсіпкерлікпен шұғылданушының қатарында 8 мүмкіндігі шектеулі жан бар), Қа-ратөбеден 2 адам (бұл ауданда аталмыш санаттағы 7 кәсіпкер бар) несие алған. Ал Ақжайық, Тасқала, Теректі, Зеленов аудандарыны-ның әрқайсысынан екі адамнан несиеге ие болыпты. Ал Қазталов ауданының үш тұрғынына несие берілген. Негізінен несие алушы-лар алған қаржысын өз аумағында

мал шаруашылығын дамытуға жұмсап отыр. Олардан басқа шаштараз, етікші, наубайхана және көкөніс өсіру сияқты іспен айналысып, ешкімге де алақан жаймай, нәпақасын тауып отыр-ғандар жеткілікті. Айтарлығы сол, олар тек өздері ғана еңбек етіп қоймай, өзгелерге жұмыс беріп отыр. Мұның өзі жұмыссыздық сынды күрделі мәселенің белгілі бір дәрежеде шешілуіне септігін тигізетіні анық.

- Алайда арамызда қолынан іс келетін, еңбек етуге құштар мүмкіндігі шектеулі жан аз емес. Көбінің артық ақшасының болма-уы, қала берді, іс-тәжірибе неме-се оқып-үйренуден қалыс қалуы - аталмыш жандардың аяғына тұсау.

Жеке ісін ашу үшін мүгедек-терге шағын несие беруді ұйым-дастыру, соған орай нақты ұсы-ныстар белгіленген бағдарламаны жүзеге асыру қажет. Осы мақсат жолында мүмкіндігі шектеулі жан-дар үшін кәсіпкерлікке бағыт бе-ретін семинар-кеңестер өткізу, сол арқылы түсінік пен анықтама алу, жеке істерін сауатты жүргізуге аудан, ауылдарда қолдау көрсету керек. Әрине, бұл орайда мем-лекет пен жергілікті атқарушы билік мүмкіндігі шектеулі жандар-дың қиындықтарына сергектікпен қарайды. Тек кейбір жекелеген аудан және ауыл әкімдерінің қол-

дауы мен көмегі жетпей жатады. Жалпы, біздің қоғамда халықтың осы әлеуметтік санатына оң көз-қарас қалыптастырылуы қажет. Яғни мүмкіндігі шектеулі жан-дардың қолы-аяғы бүтін азамат-тардан жұмысты кем істемейтін-дігін, кей жағдайда кәсіпкерлікке олардан гөрі жауапкершілікпен қарайтынын баса көрсету қажет. Олай болса, қашанда мемлекет-тік органдар, халық қалаулылары, бизнес өкілдері және жұмыс бе-рушілерден көмек пен қолдау, түсіністік пен ізгілік күтеміз. Әрі олармен қоян-қолтық жұмыс жасағанда қомақты нәтижелерге қол жеткізетінімізге сенімдіміз, -дейді Жұмажан Қожжанов.

Айтса айтқандай, соңғы жыл-дары ірі және орта кәсіпкерлер тарапынан мүмкіндігі шектеулі жандарға қолдау көрсету және көмек беру жағдаяттары жиілей бастады. Сондай-ақ Елбасымыз Н.Назарбаевтың таяудағы Жол-дауынан туындайтын міндеттер-ге сай «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы да мүмкіндігі шектеулі жандарға көмек пен қолдау көрсету шараларын жүзеге асыра бастады.

Енді жекелеген аудандар бо-йынша атқарылған және жүзеге асырылып жатқан іс-әрекетке нақ-ты тоқталсақ. Облыстың жер кө-лемі жағынан үлкен ауданы сана-латын Ақжайық аумағында өткен

жылы Қурайлысай ауылдық округі бойынша бір адам қайта оқыту-дан өтіп, қазір шаштараз болып еңбек етуде. Төрт мүмкіндігі шек-теулі жан квота бойынша жұмыс-қа тартылса, әлеуметтік қызметке екі, ақылы қоғамдық қызметке 14 адам орналастырылған. Уақытша жұмыста бесеуі жүр. 2012 жылы 4 мүгедек кәсіпкерлігін ашуға тиесілі орындарға өтініш жа- зып, ол оң шешімін тапты. Атап айтсақ, Е.Ақжігітов, Ғ.Есенғариев, Ж.Ерментаевалар мал шаруашы-лығын қолға алса, Л.Мырзағалиева наубайхана ашты. Тап сол жылы Сырым ауданында несие алған жеті адам бүгінде мыңғыртып мал өсіруде. Қаратөбеде 560 мүм-кіндігі шектеулі жан есепте тұр. Солардың ішінен кәсіпкерлікпен айналысушының саны жеті адам-нан аспайды. Өткен жылы осы ауданның тұрғындары - Айтуар Өмірзақ (үшінші топ мүгедегі, Аққозы ауылы), Тимур Көбешев несие алған. Бұлардан басқа өт-кен жылы Жаңақала ауданының тұрғыны, екінші топтағы мүге-дек Ұзақбай Өтешқалиев «Даму» қоры арқылы аяқ киім жөндеу құрылғысын алып, бір жәрдем-ақыға телмірмей, өзін-өзі асырауға кірісті. Сөз жоқ, мұның бәрі – құп- тарлық жағдаяттар. Әрине, кәсіп- керлікпен айналысқысы келетін-дердің бұдан да көп екені сөзсіз. Енді олар келешектен үміт күтеді.

Серік ихСАНҒАЛи,«Орал өңірі»

Әжесі төсек тартып жа­тып қалғалы Еркебұланнан маза кетті. Үнемі күбірлеп, сөйлеп жататын әжесі тып­тыныш болып қалса, қасына барып жүрек тұсын тыңдап, әбден уайымдай­тын болды.

Күнде кешкілік әжесі жатар алдында: «Е, Жасаған ием! Ойда-ғы-қырдағы балаларымды пәле- жаладан, ауру-сырқаудан, тіл-көз-ден, өсек-өтіріктен, уайым-қай-ғыдан, барлық жамандық атаулы-дан сақтай гөр! О, Тәңірім, енді жұмақтың бауырсағынан дәм та-тар күнге аман-есен жеткізгейсің» деп күбірлеп, бетін сипайды. Кішкентай бала да әжесінен көр-генін жасайды. Бірақ жұмақтың бауырсағын қайдан алуға бола-тынын түсінбейді. «Ол қандай бо- лады? Кәдімгі бауырсақтан қан-дай айырмашылығы бар?» деген сұрақтарды анасына да қойып көрді. Бірақ анасы: «Балам, ол бауырсақ еш жерде жоқ, ертең тәтай апаң бөпе сатып әкелген күні әжең ол бауырсақтың дәмін тататын болады» дегеннен басқа түк айтпады. Қызық. Тәтай апаның ішінде өсіп жатқан бөпені олар неге сатып алады? Түсініксіз.

Бұрын күн ұзағына тыным тап-пай жыбырлап жүретін әжесінің төсекке таңылғанына үйдегілердің еті әбден үйреніп кетті. Тек

Еркебұлан ғана әжесін жалғыз қалдырмауға тырысып, оның көңілін көтереді. Биыл бірінші сыныпқа барған ол мектептен үйге жеткенше асығатын болды. Өзі жоқта әжесі жалғызсырап, мұңайып қалатындай. Музыка қосып, екеуі ән тыңдайды, теледи-дар қарайды. Ертегі кітабын ашып, ертегі оқып береді. Әжесі күннен-күнге бала секілді боп барады. «Қасқыр әлгі қойды жеп қойды ма? Обал болды-ау» деп кәдімгідей күрсініп, қамығып қалады.

Бір күні тәтай апасы ауырып, «Жедел жәрдем» машинасымен

ауруханаға алып кетті. Ертеңіне Еркебұланның әкесі: «Шөбере-лі болдыңыз» деп әжесінен сүйінші сұрады. Көптен тө-сектен тұрмаған әжесі басын көтеріп, сол күні асүйде оты-

рып, қатармен шай ішті. Сосын сарайда шаң басып қалған бесікті үйге алдырып, жуып-сүртіп, алас-тап, шөбересіне дайындап қойды. Тәтай апасы бөпені үйге алып келген күні әжесі қатты қуанды. «Иттің күшігі, бар бол, бар бол» деп түкіріп, шарананы қолына алды. Сол сәтте Еркебұлан әже-сін бауырынан аздап қызғанып қалды. Бірақ ақылды бала әжесі-нің төсектен тұрғанына, көңілі көтерілгеніне қуанды. Ертеңіне үйдегілер көптен күткен бесік

жұмақтың бауырсағытойға дайындала бастады. Апасы мен тәтай апасы қазанға май құ-йып, бауырсақ пісіруге қамданды. Кіп-кішкентай шар секілді қып-қызыл болып піскен тыштырма бауырсақтарды апасы тегешке салып жатыр. Еркебұланға қарап: «Міне, жұмақтың бауырсағы» деп жымың-жымың етеді.

Көптен күткен бесік той да басталды. Әжесінен біраз жас үлкендігі бар көрші әже бөпені бесікке салды. Ойнап жүрген ба-лаларды шақырып, бесіктен алып, бәріне тыштырма бауырсақ пен тәттілер үлестірді. Әжесі ерек-ше көңілді. Айналасындағыларға қарап: «Осы күнге жеттім, шөбере сүйдім, жұмақтың бауырсағынан дәм таттым, енді арманым жоқ» деді. Бағанадан бері әжесін мұ-қият бақылап жүрген Еркебұлан әжесінің төсектен тұруының сы-ры жұмақтың бауырсағында деп түсінді. Ерекше жылдамдықпен асүйге барып, бір уыс бауырсақты өзі ұйықтайтын бөлмедегі шкаф-тың суырмасына салып қойды. «Алда-жалда әжесі ауырып қалса, таптырмайтын «дәріні» сақтап қойған дұрыс» деп ойлады ол.

Әжесі жазылып, кішкен-тай бөпеге қарап, үй тірлігіне араласқалы Еркебұланның да көңілі көтерілді. Бұрынғыдай мектептен үйге асықпайтын бол-ды. Сабаққа да құлшына кірісіп,

күнде «бес» алуда. Математи-ка сабағында апайы: «Балалар, мен бүгін анамның сырқаттанып қалуына байланысты сұранып барамын. Бүгінше менің орныма Айнұр апаларың сабақ береді» деп үйіне кетіп қалды.

Өзі кішкентай болса да, сезім- тал Еркебұланның есіне әжесі ауырған кез түсті. Апайының да дәл өзіндей қиналғанын сезіп, аяп кетті. Үйге келген соң Ерке-бұлан суырманы ашты. Әжесі тағы ауырып қалса, беремін деп сақ- тап қойған алты түйір бауырсақ-тың үшеуін орап, сөмкесіне салып қойды. Ертеңіне балалардың кө-зінше бауырсақты беруге ұялды. Сабақ біткен соң, аялдамада тұр-ған апайының қасына жақындады.

- Апай, мен сізге бірдеңе бе-рейін деп едім.

- Иә, Еркебұлан, не берейін деп едің?

- Менің әжем де өткенде қат-ты ауырды. Бірақ жұмақтың ба-уырсағын жеген соң сауығып кетті. Сіздің мамаңыз да осы ба-уырсақты жесе, жазылып кетеді, - деді сенімді түрде.

Шәкіртінің періште тілегіне риза болған ұстазы мейірлене кіш-кентай ораманы ашты. Ораманың ішінде әбден тоңазып, қатып қалған үш түйір кәдімгі тыштыр-ма бауырсақ бар екен. Жұмақтың бауырсағы...

Гүлжамал ЖОЛДыҒАЛи,«Орал өңірі»

ТАғзымБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

16oral_oniri@inbox.ru

АғАрТуШы мАлАБАев

Тарихқа көз жүгіртсек, ХХ ғасырдың 20­30 жылдарында Сәкен, Бейімбет, Ильяс, тағы басқа көрнекті әдебиет қайраткерлеріне ілесе, қазақ даласында жаңа, өкінішке орай, қоғам орнатуға атсалысқан, әсіресе, ағартушылық бағытында зор қызмет атқарған білімді тұлғалар еліміздің түкпір­түкпірлерінде болған. Солардың көпшілігі ұмытылған немесе ұмытылу қарсаңында. Сондай арыстардың бірі – Батыс Қазақстанның түлегі Рахметжан Малабаев.

Рахметжан Сәрсенбайұлы 1884 жылы 5 ақпанда Қа-ратөбе ауданының қазіргі

Саралжын округінде дүниеге кел-ген. 7 жасында шешесінен, 10 жа-сында әкесінен айырылған. Жас-тайынан зерек, оқуға құмар болған. Орынбордағы мұғалімдер даяр-лайтын мектепке түсіп, оны 1910 жылы бітірген. Одан кейінгі жыл-дары Ақтөбе мен Батыс Қазақстан өңірінің ауылдарындағы, Орал қа-ласындағы мектептерде мұғалім, облыстық оқу бөлімінде инспек-тор, облыстық «Қызыл ту» газетін-де әдеби қызметкер болып еңбек еткен. 1924-25 жылдары Қызылор-да облыстық білім басқармасында нұсқаушы, Қызылордадағы пар-тия-кеңес басшы кадрларын даяр-лайтын мектепте оқытушы, 1932-46 жылдары Ақтөбе, Қызылорда, Орал мұғалімдер білімін жетіл-діру институттарында ұстаздық етсе, 1946-47 жылдарда Қазақ КСР Ғылым академиясында ғылыми қызметкер болып жасаған. 1962 жылы қайтыс болды.

Рахметжан Малабаевтың еліне сіңірген еңбегі жайлы энциклопе-диялардан, белгілі ақын-жазушы-лардың еңбектерінен көптеп кез-дестіруге болады.

КазААП-тың белсенді мүшеле-рі деген фотосуретте С.Мұқанов, Б.Майлин, С.Сейфуллин, А.Тоқма-ғамбетовпен бірге түскен оның фотосуреті де қазақ қоғамындағы атқарған істерінің бір парасын айшықтап тұрғандай.

Рахметжан Малабаев – мұғалім-дік жұмыста жүргенде пьеса, өлең, әңгіме, очерктер жаза отырып, рухани тұрғыдан өз қоғамына зор еңбек сіңіргендердің бірі. Оның өлеңдері мен публицис-тикалық мақалалары Қазан ре-волюциясына дейін де «Қазақ» газеті мен «Айқап» журналында басылып тұрған. Р.Малабаевтың әр түрлі баспалардан шыққан еңбектері «Ғұрып күңі» 1927 ж, «Үй тұтқындары деген пьесалары 1927 ж. Қызылордада, «Надандық құрбаны» пьесасы 1926 ж. «Әйел теңдігі» журналының №4 санын-

да, «Қуларды кеңседен қу» деген шығармасы Ғабит Мүсіреповтің жәрдемімен 1928 ж. «Жаңа әде-биет» журналының №10 санында, «Ашаршылық құрбандары» пове-сі 1929 ж. «Жаңа әдебиет» журна-лының №2,3,4 сандарында, «Ата-мандар жорығында» деген кітабы 1934 ж. Ташкентте, «Жұмбақ айты-сы» 1966 ж. көп томдық «Айтыс» де-ген кітаптың 3-томында және «Ай-тыстар» деген кітапта басылған. Ол кісінің баспадан шыққан бұлардан басқа да еңбектері болуы мүмкін, бірақ алды 100 соңы 90 жыл болған кітаптардың қолға түсуі өте қиын.

Рахметжанның жарқын мінезі, адамгершілігі, кішіпейілділігі ең- бекқорлығы жөнінде кезінде оқу-шысы болған, кейіннен Қазақстан-ның белгілі ғалымы, академик Қа-жым Жұмалиев «Жайсаң жандар» (1969 ж.) деген естелік кітабында: «Ол өзі оқытқан шәкірттерінің Мәскеу, Ленинград, Саратов, тағы басқа қалалардағы жоғары оқу орындарында оқып, үлкен білімді адамдар болғаны, кейбіреулерінің партия, кеңес орындарында жау-апты қызметтерде екендігін сон-шама бір жылылықпен, әрі қуаныш әрі мақтан ете сөйлеуі маған ере-кше әсер етті. Толып жатқан ой-қиялдардың арасында алыстағы таң белгісі, нәзік сәуле тәрізді оқытушылық - өмірдегі ең бір жақсы мамандық болып елестеді, не дана, не ғұламаларды алсақ та, Рахметжан сыңайлы мұғалімдер алдын көрді ғой» деп жазған. Бұл – Рахметжанның ағартушылық қыры. Сондай-ақ осы естелікте оның өмірдегі зор адамгершілік бет-бейнесі жан-жақты әрі әсерлі жазылған.

Рахметжанның ұл баласы бол-ған жоқ. Қызылордада тұрғанда мені елден алып кетіп, «1 Май» мектебіне оқуға берді және фами-лиямды Малабаев деп жаздырды. Мен оның ағасы Мұханбетжанның баласымын. Осыдан кейін мен Рахаңның баласы болып бірнеше жыл бірге тұрдым және «папа» деп атап кеттім. Осы кездің өзінде оның адамгершілік қасиеттерін,

еңбекқорлығын, қолынан келген-ше адамдарға жақсылық жасауға тырысатынын көрдім.

Соғыс жылдарында шығарма-шылығын дамытуға мүмкіндігі болмай қалды. Жұбайы қайтыс болды. Ең алдымен, денсаулығы, әсіресе, көру қабілеті нашар-лап кетті. Екіншіден, Кеңестік дәуірде, Рахметжан сияқты са-уатты, ертеректе жазушылықпен айналысқан адамдарға күдікпен қарады, шығармаларын жаңартып бастыруға кедергі көп болды. Осы себептермен байланысты Батыс Қазақстан облысының шет аудандарының бірі Қаратөбе ау-данында тұратын бізге келді. Біз оны шын ниетімізбен құшақ жая қарсы алдық.

Мен әдеби кітаптарды, тарихи деректерді, газет-журналдарды көп оқитын едім. Сол оқығанда-рымнан Рахметжан жөнінде жазыл-ған пікірлерді жиі кездестірдім. Бұл менің ол кісіге деген бала-лық парызымды оятты. Сөйтіп, ол кісі жөнінде мәліметтерді ерінбей іздеу-ге кірістім. Қолыма түскен дерек-терге сүйеніп, ол кісі жөнінде облыс-тық, аудандық газеттерге ондаған мақала жаздым. Ол мақалаларды оқығандардан Рахметжанды білу-ге ынталылар көбейе бастады. Кейбіреулері ол кісінің еңбегіне қызығушылық білдірді. 2008 жылы 21 қарашадағы «Қаратөбе өңірі» га-зетінде «Рахметжан Малабаевтың даңқы» деген мақалаға кез болдым. Мұны жазған Қаратөбе мектеп-интернатының 9-сынып оқушысы Арайлым Мұратқызы екен. Ол «Рахметжан Сәрсенбайұлы Ма-лабаевты өлкеміздің әр адамы білуге тиіс» - деп жазған. Мен аға буын айналыспаған Рахметжан-ның еңбегіне шөбересімен шама-лас Арайлымның жазған пікіріне қуанып қалдым. Облыстық «Орал өңірінің» 2003 жылы 27 мамырда-ғы №60 санында Қаратөбе аудан-дық мұрағатының директоры Ә.Мұханбетрахимованың «Тарихи мұралар рухани байлығымыз» деген мақаласында «Бірде Ал-матыға барғанымда, М.Әуезов

атындағы әдебиет және өнер ин-ститутында болып, ондағы Рах-метжан Малабаевтың қорындағы қолжазбалардың тізімін алдық. Р.Малабаевтың еңбекқорлығына таңғалдық» - деп жазған.

Рахаң, шындығында да, Қазақ эн-циклопедиясында берілген бағаға лайық әдебиеттің барлық саласы-мен айналысқан адам болған.

Ол – ең алдымен драматург. Рахметжан ауылдың сахналары-на арналған пьесаларды 1920 жылдары жазған. Ол пьесаларын-да қазақ даласында байлардың, жалаң атқамінерлердің халыққа, әсіресе, кедейлерге көрсеткен озбырлығын, әйелдердің көрген қорлықтарын әшкерелеген. Жаз-ған пьесаларының сол кездің өзінде шағын сахналарда жиі қо-йылғаны жөнінде көптеген ақын, жазушылардың еңбектерінде жа-зылғаны кездеседі.

Қазақтың белгілі ақыны Са-ғынғали Сейітов «Қырық жылда» деген әдеби очеркінде «Ертерек жазылған пьесалардың ішінде Рахметжан Малабаевтың «Қатесіз қарғыс» комедиясын атап өткен жөн. «Қатесіз қарғыс» қазақ дра-матургиясы тарихындағы алғаш-қы тәжірибелердің бірі ретінде қаралуы тиіс, оның мәні де осын-да» – деп жазған.

Рахаңның осы кезде көптеген пьеса жазғаны жөнінде Сәбит Мұқановтың «Есею жылдары» деген кітабында да айтылады. Н.Львовтың «М.Әуезов атындағы қазақ мемлекеттік академиялық драма театрына 40 жыл» деген кітабында Р.Малабаевтың пье-салары Қазақтың мемлекеттік акдемиялық драма театрының алғашқы репертуарларына енгені жазылған. Бұл жазылған деректер оның қазақ драматургиясындағы алғашқы қарлығаштардың бірі болғанын дәлелдей түседі. Рахаң-ның алғашқы пьесалары негізінен ауылдық жерлердегі ықшам сах-наларда қоюға арналып, сөзі өт-кір, халыққа түсінікті үгіт-насихат стилінде жазылған. Қызылордада тұрғанымызда, бала болсам да, ол кісінің асқан еңбекқорлығы жөнінде көп нәрсе есімде қалды. Ол күндіз негізгі жұмысында бо-лады, ал түнге қарай үйдегі жұмыс үстелінде отырып, қағаз жаза-тын еді. Бұл оның пьеса жазуға құлшына кіріскен кезі екен. Сон-дай-ақ жазған пьесаларын қоюға лайықты орындарды, рольдерді ойнайтын адамдарды өзі іздеп жүретін. Кейде кешкісін үйге бір топ жігіттерді ертіп келіп, олар-мен жазған пьесасын талқыға салатын. Соңынан әрқайсысына роль беріп, сөздерін жаттатып, түннің бір уақытына дейін пьеса-ны ойнататын. Рольдерді ойнай-тын адамдарды табу қандай қиын болса, оларға әрбір рольді қалай ойнау керектігін жеке-жеке үйрету одан да қиын болатын. Әсіресе, қойылымда ойнайтын қыз-келін-шектер табылмай, көбіне әйел ролін ер адамдарға ойнататын. Бірнеше күнге созылған репети-циялары аяқталғаннан кейін қала ішіндегі оқу орындары мен ме-кемелерге мүмкіндігінше жақын жердегі ауылдарға спектакльдерін қойып жүрді.

Рахметжан «Атамандар жоры-ғында» деген 1934 жылы Таш-кентте басылып шыққан кітабын «Қызыл әскердің 16 жылдық мере-

кесіне тартуым» - деген. Бұл кіта-бында негізінен Батыс Қазақстанда болған азамат соғысының шай- қасын, қызыл әскерлердің ерлі- гін, ірі байлардың Кеңес үкіметіне риза болмай істеген арандату әрекеттерін, кедейлердің қы-зыләскерге қолдау көрсеткенін жазған. Ал «Ашаршылық құрбан-дары» деген повесінде ХХ ғасыр-дың отызыншы жылдарындағы ашаршылықтың қазақ халқына келтірген алапат зияны, аштан өлгендердің көптігі, оны сол кез-дегі басқарушылардың қолдан жасағандары, асыра сілтеудің кең өріс алғаны жәйлі баяндайды.

Рахметжан Малабаев – ақын. Қазақ Совет энциклопедиясының 1974 жылы шыққан 4-томындағы «Жұмбақ айтыс» деген тақырыпта «Жұмбақ арқылы айтысу ақындар айтысында кемелденіп, өзінің шырқау шыңына жеткен, Рах-метжан мен Ыбыраштың айты-сы ғылым, білім, өнер пайдасын паш еткен» деген баға беріліп жазылған. Бұл 1923 жылы Рахмет-жан Малабайұлының өзі сияқты мұғалім Ыбыраш Мырзалыұлымен хат арқылы өлең жазып айтысқаны. Ол «Айтыс» кітабының 3-томын-да басылған. Рахаңның ақындығы жөнінде «Орал өңірі» газетінің 1967 жылғы 2 сәуірдегі санын-да Чапаев қаласының тұрғыны Жәлел Аймурзин былай деп жазған: Әлі есімде 1925 жылдың май айының қарсаңыда облыстық «Қызыл ту» газетінің жанынан «Қыр сәулесі» атты жинақ жарық көрді. Оны ұйымдастырған газет қызметкері, әдебиетші Р.Малабаев еді. Жинақтағы «Р.М» деп шыққан өлеңдері де соныкі. Сондай-ақ А.Байтұрсыновтың 1926 жылы шыққан «Сауат ашу» деген кіта-бында да оның «Қыз әкесіне» де-ген өлеңі бар.

Рахметжанның өте еңбекқорлы-ғын фольклор жинауынан да бай-қауға болады. Ол Батыс аймақта-ғы халық мұрасын көп жинаған адамдардың бірі болған. Қазақ Республикасы Ғылым академия-сы кітапханасының сирек қорына өзі тапсырған 4 папкадағы 77 материалдардың 38-і ел аралап жүріп тікелей жазып алғанда-ры екен. Олардың ішінде халық жақсы бағалаған сөзі өткір және тәрбиелік маңызы бар туындылар да бар.

Тарихи деректер мен әдебиет-шілердің жазғандары бойынша ХХ ғасырдың 50 жылдарына де-йін түрлі кедергіге қарамастан, бар күш-жігерімен игілікті қоғам орнатуға атсалысқан дарындылар қазақ даласында мол болған. Бірақ қазір олардың көпшілігі ұмытылып қалу қаупінде. Сондықтан «Мәде-ни мұра» бағдарламасы бойынша осы адамдарды еске алып, еңбек-терін шығару арқылы халыққа та-ныстыру шараларын қолға алған жөн сияқты. Солардың бірі биыл Рахметжан Малабаевтың туғанына 130 жыл толуына байланысты ең болмағанда туған өлкесінде игі-лікті шаралар өткізілсе, еңбектері іріктеліп болса да баспадан шы-ғарылса, аруағы риза болып, кейінгі ұрпақ үшін тәлімі мол, өнегелі іс болар еді.

Серік МАЛАБАЕВ,жазушының баласы,

Қаратөбе ауданыныңқұрметті азаматы

ИмАнБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

17oral_oniri@inbox.ru

Осыдан біразырақ бұрын Сайқұдық ауылындағы Ж.Молдағалиев атындағы орта мектепте жоғары сынып оқушылары үшін «Секта. Оны қалай, қайдан білуге болады?» атты психологиялық тренинг өтті. «Өрмек торы» жаттығуынан басталған тренингте мектеп психологы Айнагүл Жанеділқызы оқушыларға сектаға кірген адамдар, секта ережелері, сектаның нашақорлықтан айырмасы жөнінде түсіндірді.

Ар-ұят, ИБА – ИмАннАн

Ислам үшін мән­маңызы зор Мәуліт айы да аяқталды. Бұл айда Аллаһтың дінін тәмамдап, әлемге Ислам игілігін тарту еткен пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.ғ.с.) мұсылмандар қауымы сансыз салауат айтты.

Қасиетті Құран-Кәрімде Аллаһ Тағала (Ағзаб сү-ресі, 40-аят): «Біз сені

Аллаһтың барша әлемге түскен рахымы есебінде жібердік», – де- се, Қалам сүресінің 4-аятында: «Расында, сен ұлы мінезге иесің», – деп зор баға береді. Әлбетте, адамзат баласы Мұхаммед пай-ғамбардың көркем ахлағынан, тұлғалық болмысынан көптеген үлгі-өнеге табары ақиқат. Ол иман тазалығы, ар-намыс, ұят турасындағы ғибратты өсиеттер қалдырды әрі соған лайықты түрде өмір бойы өнеге көрсете білді.

Екі дүниенің сәруары, Аллаһ-тың елшісінің: «Иба–иман-нан», «Ибада игіліктен өзге еш нәрсе жоқ», «Ұят – иманның бір бұтағы. Ұяты жоқ адамда иман болмайды», – деп айтқаны

«Секта. Оны қалай айыруға болады?»

Ел ішіне іріткі салатын секта ұйымдарының жеке тұлғаны қысу,

психологиялық қыспа жолы-мен адамды өз ыңғайларына бағындырып алатыны жөнінде кеңінен мәліметтер берілді. Дінтану пәні мұғалімі Нафиса Баянғалиқызы «Қазақстан Рес-публикасы аумағындағы тыйым салынған діни ағымдар мен бірлестіктер туралы» слайдтар-ға шолу жасады. Оқушылар өздерін қызықтырған біраз сұ-раққа жауап алды. Психолог оқушыларға «Жоқ деп айтуға үйрен» атты тест өткізді. Теріс

діни ағымнан зардап шеккендер туралы бейнефильм көрсетіліп, қатысушыларға «Деструктивті діни ағымның алдауына қалай түспеуге болады?» атты жады-нама таратылды. Тренинг «Біз біргеміз» атты психологиялық жаттығу жасаумен аяқталды.

табиғат СЕРІкҚыЗы, Ж.Молдағалиев

атындағы орта мектеп директорының тәрбие ісі

жөніндегі орынбасары, Сайқұдық ауылы,

Ақжайық ауданы

Тағы да демография жөнінде2012 жылы Мекке мен Мәдина

қалаларына барғандардың қажылық сапарын дұрыс атқарып келуіне көмектесу және оларға теріс ағымдағы бүлдіргілер уағыз­насихат айтпауын қадағалау мақсатында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының жолдамасымен қажылыққа барған едім.

Сол сапарымыз Юнус де- ген дүнген жігіттің Са-набль туристік фирма-

сы арқылы өтті. Негізінен бұл фирмамен барған қажылардың дені – Жамбыл облысы Қордай ауданына қарасты Шортөбе мен Масаншы ауылдарының және Алматы қаласының дүнгендері болды. Масаншы ауылында 2005 жылы болғанмын. Бір ауылда 15 мешіт бар, медресе жұмыс істейді, дүкендерінде арақ, темекі сатыл-майды екен. Шопырымыз темекі таба алмай, үш күн қиналғаны есі-ме түсті. Жап-жас балаларының көбі Құранды түгел жаттағанын, мешіттегі имамдықты қой кезе-гі сияқты кез келген дүнген ке-зекпен атқаратынын көргендегі таңданғаным, бәрі есімде еді.

Дүнгендер күзгі өнімін жинап алған соң ырыздығын берген Алла тағалаға шүкіршілік білдіру үшін

қажылыққа жиі-жиі барып тұрады екен. Арабияда бір айдың үстінде сол дүнгендердің арасында болып, салт-дәстүрімен әбден таныстым.

1982 жылы дүниеге келген Сан-хор деген шортөбелік жігітпен Мекке қаласында сөйлесіп оты-рып, әңгіме арасында «Неше балаң бар?» деп едім, «Әзірге бірінші әйелімнен сегіз» деп жауап берді. «Оны қалай асырайсың?» десем, «Қазақстанның жері неше балаң болса да асырайды ғой» - деді. «Мына жерде он екі, он бес бала-сы бар жас жігіт көп. Шалдар біз-ді 14-15 жасымызда үйлендіреді. Соңынан 18 жасқа толғанда заң-ды некеге отырылады ғой, өз әйелің қайда кетеді. Оған дейін ақ некеге діни жолмен отырамыз. Шалдар немере-шөберелерін өз айналасына жинап, бәрін солар басқарады.

– Ал енді бес-алты баламен

ештеңе істей алмайсың. Кім егінді қарайды, кім базарға тасиды, кім сатады?! Мейрамхана, иә асханаң болмаса, тағамдарың қымбатқа өтпейді» - деді Санхор. Біз сияқты баланы жоғары білімді жасай-мын деп азаптанбайды да. Мек-тептен басқа ештеңе оқымаған балалары жыл сайын қажылыққа барып келетіндей бақуат. Түсік тастату жалпы Ислам діні бойын-ша ауыр күнә саналып, ересек адамнан гөрі сәбиді өлтіргеннің күнәсі үлкен екенін санасына жете

тоқығаны бұл халықтың көбеюіне әсер етсе, «он үште отау иесі» де-ген мұсылманшылығымызды біз тастап, бұлар әлі ұстап отырғаны түсінікті болды. Мұны ойлағанда, тұлабойымды қызғаныш билеп, «Бабалардан қалған ең үлкен жер қазақтікі еді, сырғып тоғызыншы орынға келдік. Ертең-ақ ұлан-ғайыр жеріміз осылардың қолына өте ме?!» - деген қорқынышты әсерде болдым.

Көп әйел алуды сынап, қажыға екі рет барған адамды күндеп,

алты балаға алқа берген қазақ, ойланайық. «Қолда барды қанағат тұтып, одан жақсыға ұмтыл» деген.

Алты баласы бардың арманы бар ма?

Бес баласы бардың теңдік ал-май қалғаны бар ма?

Төрт баласы бардың сөзінің жалғаны бар ма?

Үш баласы бардың алдым-бер-дім әлі бар .

Кеудесінде өкпе-бауыр, жалы бар.

Екі баласы бардың шақ қана хәлі бар.

Бір баласы бардың шықпаған жаны бар.

Баласы жоқтың қандай сәні бар? - деген бабалардың сөзін бү-гінгі қазақ ұмытып қалды ма?

Төрт баласы бардың сөзінің жалғаны болмаса, менің де төрт ұлым бар. Бірақ өзіміз имам боп, күндіз-түні жұмыста жүріп, шам жарығы түбіне түспесе, одан не пайда?! Негізгі шаруашылық егін мен мал шаруашылығының да-муы да – осы көп баланың арқасы. Шошқаның майы қосылған мар-гарин мен мысықтың гені қосыл-ған астық жеп отырған қазіргі ұр-пақ қияметте бабаларымыздың бетіне қалай қарар екен?! «Үй-леніңдер, көбейіңдер. Қиямет күні мен үмметімнің көптігімен мақтанамын», - деген Пайғамбары-мыз саллаллаһу алейһи уассал-ламның сөзін үнемі жадымызда ұстайық, ағайын!

Мұратбек қажы хАСБиОЛЛАҰЛы,

Жаңақала ауданының бас имамы

Cуретте: Санхор – сол жақта бірінші, төрде – автор. Мекке қаласы

сенімді жолмен жеткен хадис-терде көптеп келтіріледі. Ра-сымен де, Мұхаммед өзінің жұмсақ, қарапайым болмысынан ешқашан айныған емес. Үмбетін ізгі іске үгіттеп өтті. Аманатқа адал болды. Тура сөйледі. Таза-лықты қош көрді. Баршасына мейірімді болуға, жоқ-жітікке қарайласуға, әлсізге жәрдем бе-руге бұйырды. Даурығып, дауыс көтеруді, дөрекілікті, балағат сөзді әсте ұнатпайтын. Тек, рен-жіген сәтінде «Маңдайыңды шаң басқыр!» дейтін көрінеді. Ал оның астарлы мағынасы «шынайы ғи-бадат қыл, маңдайың сәждеден арылмасынға» саяды екен.

Иба сақтау – адамгершілік қа-сиеттердің игі нышаны. Қазақ хал-қы ұрпақ тәрбиесінде бұған жете көңіл бөлген. «Әдепті бала–арлы бала» деп даналықпен түйіп отыр-

ған. Арлы азамат ғұмырында елге сыйлы, абыройлы боп өтері анық. Ұлттық тәрбиедегі ұлы ұстаным-ды біз де дінге діңгек қып аламыз. Әрбір мүміннің Аллаһ алдында шынайы амал етуі осыдан бас-талады. Көрнекті сахаба Абу Сағид Әл-Худри пайғамбарымыздың өте ұялшақ болғанын, тіпті пер-де артында отырған қыздан бері қысылатынын айтып жеткізген. Сондай-ақ Расулдың өзі ұялшақ- тығы үшін туысын сөгіп жатқан адамды тоқтатып, оған бұл қа-сиеттің иманнан екенін айтып, бос сөзде тіліне ие болуын ескерт-кен. Бір мәжілісте иба турасында сөз болады. Сонда болғандар: «Иә, Аллаһтың елшісі, ұят дінге кіре ме, жоқ па?» – деп сұрайды. Сонда пайғамбарымыз: «Дін де-генің – ұяттың өзі», – деп жауап қатқан көрінеді.

Ендеше, ағайын, ар-намысы-мызды, адалдықты ту қылайық. Жаман қылықтан, жат істен аулақ болайық. Жастарға тура жол сіл-тейік. Ардақты Мұхаммед ұят пен иманның бір-бірінен ажы-рағысыз екенін айтып өтті. Ақи-қатында, ибалылық – көркем қа- сиет. Соны санамызға, болмы-сымызға сіңіре білейік.

Есенболат қажы АБДУҒАЛиЕВ,

Жәнібек аудандық мұсылмандар мешітінің

бас имамы

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл18

oral_oniri@inbox.ru

БұҚАРА

Мемлекеттік тілдің тек бір ғана тіл – қазақ тілі болуын бекіткен «Тіл тура­лы» заң сонау 1997 жылы қабылданғанымен, ана тіліміздің мәртебесін көтеру мәселесі әлі күнге дейін күн тәртібінен түспей тұр.

Облыстық тілдерді дамыту басқармасы қызметкерлерінің мәлімдеуінше, өңіріміздегі мемле-кеттік мекемелердің құжат ай-налымындағы мемлекеттік тіл-дің үлесі 95,6 пайызды құрайды. Осы мәліметке қарап, облыстағы мемлекеттік тіл мәселесі толық шешілген бе деп қаласыз. Бірақ іс жүзінде мүлдем олай емес екенін біз күнделікті өмірде кө-ріп жүрміз. Бұған редакцияға орыс тілінде келіп түсіп жатқан баспасөз мәлімдемелері мен түрлі мекемелердің қызметтік жазбалары дәлел. Кейбір меке-ме, кәсіпорындарды мемлекеттік тілді білмейтін немесе ана тілін-дегі әңгімесі амандасудан әрі аса алмайтын азаматтар басқарып отыр. Бұлай дейтін себебіміз, кей-де жұмыс барысында қазақ тілінде сұрақ қойсақ, қандасымыз бола тұра, олардың кейбіреуі мемле-кеттік тілді түсінбейтінін ашықтан-ашық айтып, бізден осы сұрақты орыс тілінде жолдауымызды талап етіп жатады. Сондайда «Мемлекет-тік тілді түсінбейтін адамдар қалай мемлекеттік қызметте жүр?» де- ген сауал тіліміздің ұшына еріксіз оралады. Естуімізше, мемлекеттік тілді білмейтін басшылар өздері- нің осы олқылығының орнын толтыру үшін қос тілді қатар мең-герген іс жүргізушіні жұмысқа алады да, одан мекемедегі бар-ша кіріс-шығыс қағаздарының екі тілде жүргізуін қатаң талап етеді. Сөйтіп, әлгі қазақ тілді маманның еңбекққорлығы мен сауаттылығының арқасында мұн-дай мекемелердің құжаттары екі тілде – қазақ және орыс тілінде жүргізіледі. Осыдан келіп, жоға-рыдағыдай статистикалық дерек-тер пайда болады.

Қызмет бабымен газет қыз-меткерлері облыс көлеміндегі жиналыстарға жиі барады. Об-лыс басшылығы қатысқан жиын-дар негізінен мемлекеттік тіл-де өтеді. Себебі басшылықтағы қызметкерлердің барлығы да қос тілді қатар меңгерген азамат-тар. Ал олар қатыспаған жиын- дар, шынын айту керек, көбінесе орыс тілінде өтеді. Мысалы, кей-бір ірі кәсіпорындар мен жауап-кершілігі шектелген серіктестік-тердегі кездесулер мен мерекелік шаралар, ҮЕҰ-дағы жиналыстар көбінесе орыс тілінде оздырыла-ды. Өйткені олардың басшылы-ғында өзге ұлттың өкілдері неме-се орыс тілді өз қандастарымыз отыр. Кейде жиналыстар бірың-ғай орыс тілінде өтеді. Мұндайда

басшыларына әдейі барып, өкпе-назымызды жеткізсек, «Жиынға қатысып отырған өзге ұлт өкілдері түсінбейді» деген сылтау айтады. Қарасаңыз, сол жиынға қатысып отырған өзге ұлт өкілдерінің саны тек бір-екеу ғана. Соған бола, қалған қазақ тілдерін бұрап, өзге тілде сөйлеуге мәжбүр. Ұят-ақ! Бұған іштей намыстансақ та, әңгімені көбейтпеу үшін көбіміз үндемейміз. Ал бұл жағдай мем-лекеттік тілге деген сұранысты азайтып, қазақ тілінің қажеттілігін жоғалтпай ма?

Өткен ғасырдың бас жағында алаш арыстарының бірі Ахмет Байтұрсынов «Тілін жоғалтқан халықтың өзі де жоғалады» де-ген болатын. Ал біз содан бері арада бір ғасырға жуық уақыт өтсе де, Ахмет атамыз айтқан қорқыныштан әлі күнге дейін арыла алмай жүрміз... Еліміздің тәуелсіздік алғанына 23 жыл, ал «Тіл туралы» заңының қолда- нысқа енгізілгеніне 17 жылдың жүзі болды. Бірақ өз жерінде қа-зақтың тілі әлі 100 пайыз сұра- нысқа ие болған жоқ. Неге?

Осы сұрақты арқалап, біз жа-қында бірнеше мекеменің табал-дырығынан аттадық.

қатысты заң күшіне енісімен, ке-лешек ұрпақ үшін құжат жұмысын бір ғана тілде, мемлекеттік тілде жүргізуге шешім қабылдадық. Бұйырса, жұмысымызды алдағы уақытта да осы бағытта жалғас-тыратын боламыз. Басшы ретінде құжатта не жазылғанын білмей тұрып, менің ешқандай қағазға қол қоюға құқығым жоқ. Сол үшін мен қызмет барысында анықтама және аударма сөздіктерді көп пайдаланамын. Мүмкін болғанша жұмыстағы қазақ тілді мамандар-дан көмек сұрамауға тырысамын, себебі оларға арқа сүйеп кете-мін деп қорқамын. Соншама көп уақытым кетсе де, мемлекеттік тілде жазылған құжаттарды ешкім-нің көмегінсіз өзім оқып шыға-мын. Бастапқыда қиналғаныммен, қазір бұған үйрендім. Қазақша сөйлемегеніммен, көп нәрсені еркін түсінетін болдым. Меніңше, ынта танытса, қай тілді де үйренуге болады.

«Аудармашы ұстайтындар әлі де бар...»

Айша ӨтЕБӘЛІ,«Орал өңірі»

21 ақпан – Бүкіләлемдік Ана тілі күні

Вячеслав ИНОЧКИН,облыстық мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы басшысының орынбасары: - Қазақ тілінің мемлекеттік тіл

екендігі Ата Заңда анық жазылған. Олай болса, құжаттар тек мем-лекет тілінде толтырылуы тиіс. Мен 40 жылға жуық уақыт облыс-тық мұрағаттар және құжаттама басқармасында жұмыс істедім, осы бағыттағы жұмысымды әлі де жалғастырудамын. Архив құ-жаттары білген кісіге халықтың тарихы. Осы құжаттар арқылы кейінгі ұрпақ халқының өткеніне үңіледі. Осыны ескеріп, біз тілге

Виктор ФОМИН,облыстық балалар-жасөспірімдер туризмі және экология орталығыныңдиректоры: - Мен басшылық жасайтын

мекемеде құжаттар мемлекеттік тілде және орыс тілінде жүргізі- леді. Себебі мұндағы қызметкер-лер мен үйірме мүшелерінің кө- бісі – өзге ұлт өкілдері немесе орыс тілділер. Жеке өз басым көпшілік алдына шығып, мемле-кеттік тілде сөйлемегеніммен, от-басында, ұжым арасында кейде қазақшалап қоятыным бар. Меке-ме құжаттары мен қазақша газет-журналдарды ешкімнің көмегін- сіз-ақ, өзім оқи беремін. Ықылас қойса, адамның үйренбейтін нәр-сесі жоқ. Қазақша үйрену қиын дегенге өз басым сенбеймін. Қазақ тілін үйрену ағылшын тілін меңгеруден қиын емес қой. Ай-наламызды қоршаған ылғи қазақ, мемлекеттік тілде сөйлеп үйре- нуге осыдан артық не керек? Ме-нің жақын-жуық, дос-жаранда- рымның көбісі жергілікті ұлт өкілдері, сондықтан мемлекет-тік тілдің маған еш бөтендігі жоқ. Қазақ тілін жақсы түсініп қана қоймай, сол тілде тым тәуір сөйлеуге талпыныс жасап жүр- мін. Қазақ жерінде тұрып, қазақ тілін білмеу ұят емес пе?

«қадыр оқулары» мәРесіне жеТТі

Жуырда Сырым ауданының орталығында ІІ облыстық «Қадыр оқулары» өтті.

Облыстық білім басқарма-сының қолдауымен ұйымдас-тырылған додаға бұған дейін іріктелген 42 үміткер қатысты. Қатысушылар «Сөздің бәрі құ-діретті», «Кейбір жырым дән ұшырып қырманда, кейбір жы-рым бақташы боп жүр маңда...», «Қуып шығар қызыл сөзді ой кейін» аталымдары бойынша сынға түсті.

Байқау қорытындысында ақын өлеңдерін мәнерлеп оқудан бас жүлде Сырым ауданы, Жамбыл орта мектебінің 6-сынып оқу-шысы Меңсұлу Сәрсенге бұйыр-са, ақынның сөзіне жазылған әндерді орындаудағы жоғары шеберлігі үшін ақжайықтық 7-сынып оқушысы Мәдина Нұр-сейілова үздік деп танылды, ал ақынға жүрекжарды жырын арнаған жаңақалалық Мәрлен Ғилымханов қатарластарының алды болды.

Ақмоншақ МАҚСОтҚыЗы

Жуырда Қаратөбе ауданының орталығында Кеңес әскерінің Ауған елінен шығарылға­нына 25 жыл толуына арналған сал­танатты жиын болды.

Интернационалист жауынгерлерге құрмет

Жиынға аудан әкімі Асхат Ша-харов, аудандық қорғаныс істері жөніндегі бөлім бастығы Ғаб-дыжәлел Ниязалиев, аудандық мәслихат депутаты Мағзом Есендосов қатысып, сөз сөйледі. Аудан әкімі ардагер жауынгер-лер Аманжол Сарсенғожин, Ерболат Иманғалиев, Батыр-бек Жұмағалиев, Нұрбек Құлым-баевтарды алғысхат және сый-лықпен марапаттап, мерекелік медальді табыс етті.

Елімізде ауған соғысына 22 мың жауынгер қатысқан. Соның ішінде Қаратөбе ауданы бойын- ша 20 жауынгер барып, елге аман-есен оралған.

Салтанатты жиын барысын-да ауған соғысының ардагері, аудандық салық басқармасы бас-шысының орынбасары Ерболат

Иманғалиев интернационалист жауынгерлерге көрсетілген құр-метке орай аудан әкімдігі, аудан-дық қорғаныс істері жөніндегі бөліміне, аудандық ішкі саясат бөліміне ризашылығын білдіріп: «Қазір арамызда жоқ қарулас жолдастарымыз Асанғали Та-былдиев, Болат Жаншин, Төле-ген Аймурзиевтердің жарқын бейнесі, ерлік істері ешқашан ұмытылмайды, олардың жан-ұясына қай кезде болмасын өз тарапымыздан көмек көрсетіп отырамыз» деді.

Ауданның көркемөнерпазда-ры дайындаған концерт те ар-дагер жауынгерлер көңілін бір көтеріп тастады.

Ерболат РАЙСОВ, Қаратөбе ауданы

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл19

oral_oniri@inbox.ru

мәселе

Жоғары оқу орнын­да алған білімім мен мамандығым жолаушы және жүк тасымалын ұйымдастыру ісіне қатысты болғандықтан, оның үстіне бүгінде колледжде «Жолаушы тасымалдау технологиясы және оны ұйымдастыру» пәнінен дәріс оқып жүргендіктен, өзіміз тұратын қаладағы бұл мәселенің жай­күйі менің ұдайы назарымда десем, артық болмас.

Оқушы жастарға теориялық білімдерді нақты практикалық мы-салдармен өрнектеп түсіндірсең, неғұрлым тез және терең ұғады. Ол үшін, әрине, жағдайды өзім жақсы білуім керек қой. Сол се-бептен де Оралдағы жолаушы та-сымалдаудың жетістіктеріне де, кемшіліктеріне де біршама қанық-пын.

Жолаушылар тасымалы кеңес-тік дәуірмен салыстырғанда об-лыс орталығында қазір көш ілгері. Бұрын бұл міндет бір ғана автобус паркінің мойнына жүктелген бол-са, енді қалада жолаушы тасыма-лын бірнеше автокөлік кәсіпорны, атап айтқанда, «ОралТехСервис» ЖШС, «Батыс Қазақстан автобус паркі» ЖШС, «Оралавтотранс» ЖШС, «№1 Жолаушы автокөлік кәсіпорны» ЖШС, «Пассажир-Авто» ЖШС, «Батыс Дилижанс» ЖШС, «Ақ жол» ЖШС және т.б. жүзеге асырады. Яғни олар өзара бәсекелес деген сөз. Жолаушы-ларды неғұрлым өздеріне көбірек тарту үшін әрқайсысы көліктері-нің техникалық жағдайы мен қыз-мет сапасын үнемі жетілдіруге ұмтылатыны сөзсіз. Әйтпесе жо-лаушы тасымалы қызметінің талап-тарын орындай алмай, жылма-жыл өткізілетін тендерлерде жеңіліске ұшырайды.

Бүгінде аялдамаларда көлік күтумен жүйкесі жұқарып тұр-ғандарды немесе автобусқа кіру үшін есік көзінде таласып-тарма-сып, жұлқыласып жатқан ешкімді көрмейсің. Аялдамаға бірнеше

маршруттың автокөлігі бір мез-гілде қатар келе қалады да, жұрт емін-еркін аттанып кете барады. Жиырма жыл бұрынғы уақытпен салыстырғанда жанға жайлы тама-ша жағдай. Алайда заманауи даму деңгейінен алғанда жолаушы та-сымалдау қызметі бізде көп артта қалған. Автокөлік аялдамаларында жағымсыз газ иісі мүңкіп тұратыны көпшілікке кеңінен мәлім. Әсіресе, бірнеше маршруттың автобуста-ры қатар келіп аттанғанда газдан тұншығып өліп кете жаздайсың. Аялдамада, автобуста жүрек тал-масы ұстағандарға талай куә болғанымыз бар.

Бұл – жолаушы тасымалдай-тын автокөліктердің адамдардың өмірі мен денсаулығына зиянды газдарды көп мөлшерде шығарып, ауаны шамадан тыс ластанды-рып жүргендігінің салдары. Біздің қаладағы №5, 35, 13 маршруттар бойынша жүретін ең тәуір деген автобустардың дені – Еуропа ел-дерінде жолаушы тасымалдауға жарамдылығы төмен деңгейде деп танылып, қолданыстан шыққан көліктер. Қазақстанда автокөлік құралдарының атмосфераға шы-ғаратын зиянды қалдықтары жы-лына 1 миллион тоннадан асады. Ірі қалалардың көпшілігінде авто-көліктердің ауаны ластау деңгейі жалпы қалдықтардың 60%-дан астамын құраса, ал Алматыда ол 90%-ға тең.

Автомобиль көліктерінің қор-шаған ортаға тигізетін залалды әсерін барынша шектеп, азайту мақсатында «Еуро» халықаралық техникалық және экологиялық стандарттары белгіленіп қабыл-данды. Келісіліп бекітілген халық-аралық норма болғандықтан, бұл стандарттарды көлік қызметіне енгізу біздің ел үшін де бұлжымас міндет. Сондықтан оны сатылап жүзеге асыру жоспарланып отыр. Осы мәселеге байланысты Үкімет арнайы қаулы қабылдаған. Оған сәйкес елімізде «Еуро-2» стан-дарты 2009 жылғы 15 шілдеден, «Еуро-3» 2011 жылғы 1 қаңтардан бастап енгізілуде. Ал «Еуро-4» стандартын енгізу 2014 жылғы 1 қаңтардан басталады. Сатылап ен-гізу деген, міне, осы. Эксперттердің есебі бойынша қазір республи-

када «Еуро-2» талаптарына бар-лық автокөліктің 63%-ы сай. Ха-лықаралық стандарттарды енгізу елге сырттан бұл талаптарға сай келмейтін автокөліктерді әкелуге және өзімізде өндіруге тыйым салады. Бірақ қолданыстағы көлік-тер толығымен істен шыққанға де-йін ТР нормаларын пайдалануға рұқсат етіледі.

Әр елдің даму рейтингісі жо-лаушы тасымалдау қызметінің жай-күйіне тікелей байланысты. Біздің қалада кездесіп қалатын-дай орындықтары лас, автокөлік-тің ішіндегі ауа айналымы жүйесі дұрыс жұмыс істемесе, есік-те-резелері дұрыс ашылып-жабыл-маса, бұл – қызмет сапасының нашар екендігінің белгісі. Мұның өзі, сайып келгенде, жолаушылар тасымалдаушы шаруашылық ны-сандарының, жол пайдалану кә-сіпорындарының, жолаушылар кө- лігі мен автомобиль жолдары де-партаментінің өздеріне жүктелген міндеттерді тиісінше атқармай отырғандығын көрсетеді.

Шындығына келсек, қаламыз-дағы жолаушылар тасымалын осы заманға сай ұйымдастырудың та-лаптары сан алуан. Маршруттар- ды тиімді ұйымдастыру, автомо-биль көліктерінің техникалық жайкүйі турасында жоғарыда жұ-қаналап айтып өттік.

Талаптардың тағы бір парасы аялдама пункттеріне байланыс-ты. Өз қызметтеріне қарай олар бастапқы, соңғы және аралық болып бөлінеді. Бастапқы және соңғы аялдамалар жолаушылар-ды түсіру-мінгізу қызметінен өзге, автобустардың бұрылуы үшін, ауы-сымішілік дамылдауы, демалыста тұруы үшін және басқалай маневр-лар жасау үшін де пайдаланыла-ды. Аралық аялдамалар қаланың халық көп жиналатын тұстарында, әкімшілік және өндірістік ғима-раттарға, мәдениет және сауда орталықтарына, оқу орындары-на т.б. жерлерге жақын орнала-суы шарт. Олар жолаушылардың автокөлікке мініп-түсуіне қауіпсіз, ыңғайлы, сондай-ақ маршруттағы автобустарды күткенде де жайлы болу керек. Халықтың аялдамаға келуге кеткен уақыты 10-15 минут-тан артық уақыт алмауы тиіс.

Қаладағы жолаушылар қозға-лысының қауіпсіздігін және жаяу жүргіншілердің жолдан өту қа-уіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, жолдар қиылысының өткізу қа-білетіне қарай және автобустар-дың қозғалыс жылдамдығының сақталуы үшін аялдама пункттерін жол қиылысынан ең кемі 20-25 метр қашықтыққа орналасты-ру талап етіледі. Ал тар, жіңішке көшелердегі қарама-қарсы ба-ғыттар аялдамаларының ара-қа-шықтығы 25-30 метрден кем бол-мағаны жөн.

Біздің қаладағы жолаушылар та-сымалы маршруттары бойындағы бірсыпыра аялдама пункттерінің орналасуы бұл талаптарға сай емес. Мысалы, «Ахмедияр батыр», «4 емхана», «БҚМУ», «К.Циолковский» т.б. аялдамаларының екі бағыт-тағы пункттері тура бір-бірінің қарсылығына тақау орналасқан. Көптеген аялдамалар жолдар қиылысына жақын болғандықтан, бірнеше автобус қатар келіп тоқтағанда, жаяу жүргіншілерге бағдаршамның көрсеткішіне қа-рай жолдан өту мүмкін болмай қалады. Әбілқайыр хан даңғылы бойындағы (6-ықшамауданға қа-рай бағыттағы) «Талап» аялда-масында дәл осындай жағдай. Мұнда №1, 5, 13, 20, 22, 35, 39 авто-бустары тоқтайды. Және олар- дың бірқатары – сыйымдылығы үл-кен, ұзын өлшемді автобустар.

Автобустардың аялдамаларда тоқтап тұруының белгілі бір уақыт нормалары бар. Өкініштісі сол,

жолаушылар тасымалыешБіР мінсіз БОлғАй-ды...

бұл нормалар кейде сақталмай-ды. «М.Мәметова алаңы» аялда-масында №5, 35 автобустар ке-мінде 3-5 минуттай тоқтап жүретін болса, ал «Сороковая», «Азер-байджанская» және т.б. аялда-маларда жолаушылар тұрмаса, тоқтамай өте шығады. Сонымен бірге №5 автобуста аялдамалар дұрыс хабарланбайды. Мемлекет-тік тіл жөніндегі талаптың орын-далуы мүлдем қанағаттанғысыз. Сол себептен осы автобуста жо-лаушылардың түсетін аялдамадан асып кетіп, «Неге айтпайсыз, неге ескертпейсіз» деген айқай-шумен орта жолда түсіп қалып жатқанын көзіміз көрді.

Әрине, қала ішінде жолаушы-лар тасымалдаудағы кемшіліктер-ді түгел тізіп айтуды мақсат етіп отырғанымыз жоқ. Көңіл толмай-тын жағдайлар жетерлік. Бір ғана мысал, аялдамаларда күзгі жа-уын-шашын мен желден, жаздың ыстық аптабынан, қыста ызғырық бораннан қорғайтын қарапайым ықтасынның жоқтығы жанға ба-тады. Ондай аялдамалар қаланың орталық көшелерінде де кездеседі. Мұндай әттеген-айларды келесі әңгіменің үлесіне қалдырайық.

Гүлмира РАхМАтУЛЛиНА,Батыс Қазақстан

инженерлік-технологиялық колледжінің

оқытушысы, көлік саласында қызмет көрсету

магистрі

Күні бұрын бекітілген кесте бойынша оны ау- дан орталығы – Жаңа-

қала ауылы бастап, тілек кіта-бын Жаңақазан ауылына, жаңа- қазандықтар жаңажолдықтарға, жаңажолдықтар мәстексайлық- тарға табыстап, әрі қарай жал- ғаса бермек.

жаңақаладағы жаңа жобаЕлбасының «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» мегажобасының желісімен ау­

данда «Бірлік пен достық» жобасы жасалды. Жоба аясында ауылдық округтер бір­біріне кезек тәртібімен мәдени, қоғамдық жұмыс, білім мен тәрбие тұрғысында сапар жасайды.

Таяуда аталмыш жобаның тұ- сауы кесілді. Жаңақаладан аттан-ған керуен Жаңақазанға жетті. М.Жүнісов атындағы орта мек-теп оқушыларына №3 қазақ ор- та мектебінің мұғалімі Лариса Қожахметова құқық тақырыбын- да сабақ ұйымдастырып, әріп-тестеріне тәжірибесін ұсынды.

Ауылдық мәдениет үйінің әсем фойесіне жаңақалалық шебер- лердің қолынан шыққан өнер туындыларының көрмесі қо- йылды. Ал кітапханашылар екі тарапқа бөлініп, бірі Елбасыға, оның қызметіне арналған көр- ме, отыз жасқа дейінгі оқу- ға тиіс отыз кітаптың тізімін,

жергілікті қаламгерлердің туын-дыларын ұсынып, «Достық» оқыр-мандар клубының нышанын та- быстады. Екінші топ бүлдіршін-дерге сөйлейтін кітаптарды таныс-тырып, қуыршақ театрын тамаша-латты. Жұмбақ жасырып, ойындар ойнатты.

Керуеннің жаңақазандықтар- ға арнаған басты тартуы – жуыр-да құрылған «Заман» театры- ның «Бір түп алма ағашы» қо-йылымы көрермендер тарапы-нан жылы қабылданды. Қойы- лым алдында аудан әкімі Лавр Хайретдинов көпшілік алдына

шығып, жобаның мән-мағына- сын түсіндіріп берсе, екі ауыл-дық округтің әкімдері Дархан Зәкарин мен Сәдуақас Ғұбашев ауыларалық ұйғарымға қол қой-ды. Пьеса барысында көрер- мен бірде күлсе, бірде көзіне жас үйірді. Кеш соңында сахна-ға Жаңақала ауылдық округінің әкімі Д.Зәкарин қайта көтеріліп, Жаңақазан ауылдық округ әкіміне тілек кітабын табыстады.

Қаһарман ЗиНУЛЛиН,Жаңақала ауданы

Орал қалалық әкімдігінің назарына!

ТележОсыҚ20oral_oniri@inbox.ruБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

ДҮйСеНбІ, 24 АқпАНҚАЗАҚСТАН6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.35 ЖАҢАЛЫҚТАР8.40 «Апта. Kz»9.45 «Айтуға оңай...» 10.30 «Арнайы репортаж»10.50 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм11.25 «Сочи-2014». Күнделік11.45 «Қазақтың қолөнері» 11.55 «Дауа» 12.30 «Ақсауыт». 13.05 «Еңбек түбі - береке» 13.10 «Зигби». 13.30 «Зерде». 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН». 16.00 «Менің Қазақстаным» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Білгірлер отауы». 18.00 «ЗАҢ ЖӘНЕ БІЗ». Тікелей эфир 18.30 «Олимп шыңы». 20.05 «АЙТУҒА ОҢАЙ...» 20.50 «СЫРҒАЛЫМ». 21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев»23.15 «SPORT.KZ» 23.40 «Көкпар» Ұлттық ойын0.20 «Келін». 1.05 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 2.05 «Дауа»

ОРАЛ16.50 «Апта» 17.30 “Сыр толғау”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ06.55 Аңдатпа 07.00 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.25 «Телемаркет», жарнама07.30 “Шырқайды Жайық”08.00 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.08.30 “Болашақ”. Телехикая.09.15 «Свое дело»09.35 “Сыр толғау”10.00 “Темірқазық”10.20 “Балапаннан” базарлық11.20 “БАЛА КҮТУШІ”.11.50 Деректі фильм12.45 “Десантура. Никто, кроме нас”. Теле-хикая. 13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.15 «Телемаркет», жарнама18.20 Деректі фильм19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.15 «Телемаркет», жарнама19.20 “ЗАҢҒА СҮЙЕН”20.00 “ЖАЙЫҚ ЖАУҺАРЛАРЫ”

20.30 “ТОПЖАРҒАН”20.50 «Телемаркет», жарнама21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.00 “Болашақ”. Телехикая. 22.45 “Против течения”.Телехикая. 23.35 Деректі фильм00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ЕЛ АРНА07.30 “Ән арна”. 08.20 Ауа райы08.25 “Агент Z”.09.25 “Ең қауіпті алпыс жыртқыш”.10.00 “Қатпарлы құпия”.11.15 Мультфильм.11.40 “Сынақ” 12.30 “Жар@йсың”. 13.00 “Одноклассники”.14.10 “Ерлердің ісі бітер ме?” 14.50 “Шыңғысхан”.16.00 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.17.00 “Ән арна”. 18.00 “Жар@йсың”. 18.40 “Туған өлке” 19.10 “Абайдың қара сөздері”19.20 “Әйелдер әлемі”. 20.00 “Подарок судьбы”.21.00 “Сынақ” 21.40 Прогноз погоды.21.45 “После апокалипсиса”.

23.15 “Жар@йсың”. 23.55 Ауа райы

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. Сараптау бағдарламасы. 9.00 Информационный канал - аналитичес-кая программа Жетi күн 10.00 Бармысың, бауырым? 10.40 «Біз» 11.20 «Орталық Азия аймақтық және ұлттық қауіпсіздік».Д/ф.11.45 Сочи-2014. Қысқы олимпиада ойындарының күнделігі12.00, 16.00, 19.00, 23.15, 00.30 Жаңалықтар12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма. 13.15 «Айтұмар». 14.00, 17.00, 20.00, 23.45 Новости.14.10 Сочи-2014. Дневник зимних олимпий-ских игр.4.20 «Свиридовы».15.00 «Семейные мелодрамы». Документаль-ная драма.15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Морган Фриманмен бірге: кеңістік пен уақыт тылсымына бойлау». Д/с.17.15 «Оралу». Телехикая. 18.10 «Біз». Ток-шоу.19.30 «Бюро расследований». 20.30 «Сулейман Великолепный». 4 сезон.21.15 «След».22.00 Көзқарас.

22.30 Журнал22.45 Тотальный футбол 00.15 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕУРАЗИЯ5.00 «ДӘРІГЕР АХМЕТОВА» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 10.00 Новости 10.05 Х/ф «ВСЕГДА ГОВОРИ «ВСЕГДА» - 8 11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)11.20 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 13.00 «АЙНАЛАЙЫН» 13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 18.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.40 «ПЯТНИЦКИЙ. Глава вторая» 22.40 Х/ф «КАТЕРИНА. ДРУГАЯ ЖИЗНЬ» 0.30 «НОВОСТИ» 0.55 «МАРУСЯ. ИСПЫТАНИЕ» (каз.) 1.40 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 2.35 «КОНТРОЛЬНАЯЗАКУПКА» (каз.)

ҚАЗАҚСТАН6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.35 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Сырғалым». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25 «Данышпан қарға».10.35 «Өнер шежіресі»10.55 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм11.45 «Sport.kz» 12.10 «Алаң» ток-шоуы 13.00 «Еңбек түбі - береке» 13.05 «Зигби». 13.30 «Білгіштер бекеті». Ғылыми- 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тіке-лей эфир 15.10 «КЕЛІН». 16.00 «Ұлттық өнім»16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «Еңселі Елорда» 17.05 «Ас мәзірі»17.35 «Сыр-сұхбат» 18.10 «EXPO ЖОЛЫ» 18.30 «Олимп шыңы». 21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.15 «Еңселі Елорда» 23.25 «EXPO жолы» 23.50 «Ұлттық өнім»0.20 «Келін». 1.05 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 “Темірқазық”17.35 «Бәрекелді»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Болашақ”. Телехикая.09.45 “Заңға сүйен”10.20 “Бәрекелді”10.40 «Арнайы репортаж»11.05 “Замансөз”11.35 “Молодежный проспект”12.00 “БАЛА КҮТУШІ”. 12.30 Мультфильм12.45 “Против течения”. Телехикая.13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары . Тікелей эфир18.15 «Телемаркет», жарнама18.20 Деректі фильм

19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» . Тікелей эфир19.20 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир19.50 «Телемаркет», жарнама20.00 Деректі фильм20.20 “АТАМЕКЕН”20.40 “БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ”21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.25 «Телемаркет», жарнама21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.00 “Болашақ”. Телехикая.22.45 “Против течения”. Телехикая. 23.35 Деректі фильм00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ЕЛ АРНА07.30 “Ән арна”. 08.20 Ауа райы08.25 “Суперпапа”. 09.25 “Ең қауіпті алпыс жыртқыш”.10.00 “Қатпарлы құпия”.11.10 Мультфильм. 11.40 “Сынақ” 12.30 “Жар@йсың”. 13.10 “Культурное наследие”.14.10 “Әйелдер әлемі”. 14.50 “Ана махаббаты”.17.20 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.17.50 “Абайдың қара сөздері”18.00 “Жар@йсың”. 18.40 “Шіркін-Life” 19.20 “Әйелдер әлемі”.

20.00 “Подарок судьбы”.21.00 “Сынақ” 21.50 Прогноз погоды.21.55 “Препод”.23.20 “Жар@йсың”. 00.00 Ауа райы

ХАБАР06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.10, 01.00 Жаңалықтар 08.10 «Бюро расследований»08.40 «Моя планета». Д/сериал 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.20 «След».10.50, 20.30 «Сулейман Великолеп-ный». 4 сезон.11.30 «Табиғаттың тартуы». Д/с. 12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма. 13.15 «Айтұмар». 14.10 «Свиридовы».15.00 «Семейные мелодрамы». Доку-ментальная драма.15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Морган Фриманмен бірге:кеңістік пен уақыт тылсымына бойлау». Д/с.17.15 «Оралу». Телехикая.19.30 Арнайы хабар 22.00 Көзқарас.22.30 «Жансарай». Әшірбек Сығай.

00.10 ЖурналыБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕУРАЗИЯ5.00 «ДӘРІГЕР АХМЕТОВА» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро» 10.00 Новости 10.05 Х/ф «ВСЕГДА ГОВОРИ «ВСЕГДА» - 8 11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)11.20 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.)13.00 «АЙНАЛАЙЫН» 13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 18.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.40 «ПЯТНИЦКИЙ. Глава вторая». Заключительная серия 22.40 Х/ф «КАТЕРИНА. ДРУГАЯ ЖИЗНЬ» 0.30 «НОВОСТИ» 0.55 «МАРУСЯ. ИСПЫТАНИЕ» (каз.) 1.40 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 2.35 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

СӘрСеНбІ, 26 АқпАН

СейСеНбІ, 25 АқпАН

ҚАЗАҚСТАН6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.35 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Сырғалым». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25 «Данышпан қарға».10.35 «Өнер шежіресі»10.55 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм11.45 «Ұлттық өнім» 12.05 «EXPO жолы» 12.25 «Заң және біз» 13.00 «Еңбек түбі - береке» 13.05 «Зигби». 13.30 «Білгіштер бекеті». 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тіке-лей эфир 15.10 «КЕЛІН». 16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «Еңбек түбі -береке» 17.15 «Толағай». Отбасылар сайысы18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА»18.30 «Олимп шыңы». 21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.15 «Өзекжарды»23.30 «Сыр-сұхбат» 0.00 «Ұлттық өнім» 0.20 «Келін». 1.05 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 2.10 «Мың түрлі мамандық»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 “Арнайы репортаж”17.35 «Жандауа»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Болашақ”. Телехикая.09.50 “Ел алдында”10.25 “Жайық жауһарлары”10.55 «Топжарған»11.15 “Женские секреты”11.35 Мультсериал12.15 “БАЛА КҮТУШІ”.12.45 “Против течения”.Телехикая. 13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.15 «Телемаркет», жарнама18.30 Деректі фильм19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир

19.15 «Телемаркет», жарнама19.20 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир19.50 Деректі фильм20.40 “СТРАТЕГИЯ СОЗИДАНИЯ 2050”21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.25 «Телемаркет», жарнама21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.00 “Болашақ”. Телехикая.22.45 “Против течения”.Телехикая. 23.35 Деректі фильм00.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары00.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»01.00 Аңдатпа

ЕЛ АРНА07.30 “Ән арна”. 08.20 Ауа райы08.25 “Суперпапа”. 09.25 “Ең қауіпті алпыс жыртқыш”.10.00 “Қатпарлы құпия”.11.15 Мультфильм.11.40 “Сынақ” 12.30 “Жар@йсың”. 13.10 “Ер төстік және айдаһар”.14.30 “Әйелдер әлемі”. 15.10 “Рам мен Лакхам”.17.40 “Әсем әуен “Ел арнада”18.00 “Жар@йсың”. 18.40 Абайдың қара сөздері18.50 “Что наша жизнь...”. 19.20 “Ерлердің ісі бітер ме?” 20.00 “Подарок судьбы”.

21.00 “Сынақ” 21.50 Прогноз погоды.21.55 “Қазақфильм” 23.20 “Жар@йсың”. 00.00 Ауа райы

ХАБАР06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.00, 00.30 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар08.35 «Энергия будущего». 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.30 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «Сулейман Великолеп-ный». 4 сезон.11.30 «Табиғаттың тартуы». Д/с. 12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма. 13.15 «Айтұмар». 14.10 «Свиридовы».15.00 «Семейные мелодрамы». Доку-ментальная драма.15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Морган Фриманмен бірге:кеңістік пен уақыт тылсымына бойлау». Д/с.17.15 «Оралу». Телехикая.19.30 Жаңа қоғам22.00 Көзқарас

22.30 Көзкөрген .00.00 ЖурналБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕУРАЗИЯ5.00 «ДӘРІГЕР АХМЕТОВА» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро» 10.00 Новости 10.05 Х/ф «ВСЕГДА ГОВОРИ «ВСЕГДА» - 9 11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)11.20 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 13.00 «АЙНАЛАЙЫН» 13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 18.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.40 Х/ф «ЛЕГАВЫЙ» 22.40 Х/ф «КАТЕРИНА. ДРУГАЯ ЖИЗНЬ» 0.30 «НОВОСТИ» 0.55 «МАРУСЯ. ИСПЫТАНИЕ» (каз.) 1.40 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 2.35 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

Бейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл21

oral_oniri@inbox.ru

бейСеНбІ, 27 АқпАНҚАЗАҚСТАН6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.40 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Сырғалым». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25 «Данышпан қарға».10.35 «Өнер шежіресі»10.55 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм11.45 «Агробизнес»12.10 «Ұлттық өнім» 12.30 «Ұлт мақтанышы». Деректі фильм. 13.00 «Еңбек түбі - береке» 13.05 «Зигби». 13.30 «Жүзден жүйрік»14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН». 16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Қылмыс пен жаза»17.10 «EXPO жолы» 17.35 «Ұлт мақтанышы». Деректі фильм. 18.00 «ШЕТЕЛДЕГІ ҚАЗАҚ БАЛАЛАРЫ» 18.30 «Олимп шыңы». 21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев»

23.15 «Ұлттық өнім» 23.35 «Қылмыс пен жаза»0.00 «EXPO жолы» 0.20 «Келін». 1.05 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 “Топжарған”17.35 «Жайық жауһарлары»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Болашақ”. Телехикая.09.45 «Время вашего вопроса»10.15 «Атамекен»10.35 “Будьте здоровы”10.55 Мультфильм11.40 Деректі фильм12.15 “БАЛА КҮТУШІ”.12.45 “Против течения”. Телехикая.13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары

13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ»14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.15 «Телемаркет», жарнама18.20 Деректі фильм19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.15 «Телемаркет», жарнама19.20 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир20.00 Деректі фильм20.20 “ЖЕРГІЛІКТІ УАҚЫТ”20.40 “АЛТЫН БЕСІК”21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.25 «Телемаркет», жарнама21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.00 “Болашақ”. Телехикая.22.45 “Против течения”. Телехикая.23.35 Деректі фильм00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ЕЛ АРНА07.30 “Ән арна”. 08.20 Ауа райы08.25 “Суперпапа”. 09.25 “Ең қауіпті алпыс жыртқыш”.

10.00 “Қатпарлы құпия”.11.10 Мультфильм.11.40 “Сынақ” 12.30 “Жар@йсың”. 13.10 “Ақ шанқан таулар”.14.10 “Побочный эффект”. 14.30 “Ерлердің ісі бітер ме?” 15.10 “Отбасы”.17.35 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.18.00 “Жар@йсың”. 18.40 Абайдың қара сөздері18.50 “Әзіл Tube” 19.20 “Ерлердің ісі бітер ме?” 20.00 “Подарок судьбы”.21.00 “Сынақ” 21.50 Прогноз погоды.21.55 “Подарок Сталину”.23.30 “Жар@йсың”. 00.10 Ауа райы

ХАБАР06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.30, 01.30 Жаңалықтар 08.10 Жаңа қоғам08.20 «Моя планета». Д/сериал9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 00.30 Новости

9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.20 «След».10.50, 20.30 «Сулейман Великолепный». 4 сезон.11.30 «Туған өлке».12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма. 13.15 «Айтұмар». 14.10 Премьера на телеканале «Хабар» Владимир Епифанцев в детективе «Схватка». 15.00 «Семейные мелодрамы». Документальная драма.15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Морган Фриманмен бірге:кеңістік пен уақыт тылсымына бойлау». Д/с.17.15 «Оралу». Телехикая.19.30 Арнайы хабар 22.00 Көзқарас23.00 Журналдар01.00 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕУРАЗИЯ5.00 «ДӘРІГЕР АХМЕТОВА» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро»

10.00 Новости 10.05 Х/ф «ВСЕГДА ГОВОРИ «ВСЕГДА» - 9 11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)11.20 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 13.00 «АЙНАЛАЙЫН» 13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТОРЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 18.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.40 Х/ф «ЛЕГАВЫЙ» 22.40 Х/ф «КАТЕРИНА. ДРУГАЯ ЖИЗНЬ» 0.30 «НОВОСТИ» 0.55 «МАРУСЯ. ИСПЫТАНИЕ» (каз.) 1.40 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 2.35 «КОНТРОЛЬНАЯЗАКУПКА» (каз.)

жұМА, 28 АқпАНҚАЗАҚСТАН6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 23.35, 1.55 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45 «Сырғалым». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25 «Данышпан қарға».10.35 «Өнер шежіресі»10.55 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм11.45 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ» 12.20 «Жарқын бейне» 12.45 «Ұлттық өнім»13.05 «Зигби». 13.30 «Жүзден жүйрік»14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ».Ток-шоу.Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН». 16.00 «Жан жылуы» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «ҚАЗАҚСТАН - 2050. МӘҢГІЛІК ЕЛ» 17.40 «ПАРЛАМЕНТ» 18.05 «ИМАН АЙНАСЫ» 18.30 «Олимп шыңы». 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 21.55 «Жайдарман».Үздік әзілдер22.20 «Адамға ілтифат»

0.05 «Өзекжарды»0.20 «Келін». 1.05 «Парламент» 1.30 «Иман айнасы»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 «Атамекен»17.35 “Алтын бесік”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Болашақ”. Телехикая.09.45 «Ел алдында»10.20 “Стратегия созидания 2050”10.40 Мультсериал11.20 “БАЛА КҮТУШІ”.11.50 Деректі фильм 12.45 “Против течения”. Телехикая.13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ»

13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.15 «Телемаркет», жарнама18.20 Деректі сериал19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.20 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир19.50 «Телемаркет», жарнама20.00 “МӘҢГІЛІК ЕЛ”20.30 «ЖАНДАУА»21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.25 «Телемаркет», жарнама21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.00 “Болашақ”. Телехикая.22.45 “Против течения”. Телехикая.23.35 Деректі фильм00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ЕЛ АРНА07.30 “Ән арна”. 08.20 Ауа райы

08.25 “Суперпапа”. 09.25 “Ең қауіпті алпыс жыртқыш”.10.00 “Қатпарлы құпия”.11.10 Мультфильм.11.40 “Сынақ” 12.30 “Жар@йсың”. 13.10 “Эй вы, ковбои!”.14.10 “Ерлердің ісі бітер ме?” 14.50 “День семьи, любви и верности”. 16.05 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.17.00 “Ән арна”. 18.00 “Жар@йсың”. 18.40 “Жақсы адам”. 19.00 “Әсем әуен “Ел арнада”19.20 “Ерлердің ісі бітер ме?” 20.00 “Подарок судьбы”.21.00 “Жігіттерге 10 жыл”.21.50 Прогноз погоды.22.55 “Жар@йсың”. 23.40 Ауа райы

ХАБАР06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.00, 00.15 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар

08.35 «G-Global үлгісіндегі әлем». Д/ф. 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.30 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.45 «След».10.50, 20.30 «Сулейман Великолепный».11.30 «Туған өлке».12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма. 13.15 «Айтұмар». 14.10 Детектив «Схватка». 15.00 «Семейные мелодрамы». Документальная драма.15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Морган Фриманмен бірге:кеңістік пен уақыт тылсымына бойлау». Д/с.17.15 «Оралу». Телехикая.19.30 Вектор развития20.30 «Сол бір кеш...»22.30 Көзқарас00.00 Журналдар

ЕУРАЗИЯ5.00 «ДӘРІГЕР АХМЕТОВА» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР

6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро» 10.00 Новости 10.05 Х/ф «ВСЕГДА ГОВОРИ «ВСЕГДА» - 9 11.00 «ЖҰМА УАҒЫЗЫ» 11.20 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.) 13.00 «АЙНАЛАЙЫН» 13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 Премьера. «ОЛЕГ ЯНКОВСКИЙ. «Я, НА СВОЮ БЕДУ, БЕССМЕРТЕН» 15.50 «ЖДИ МЕНЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 18.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПОЛЕ ЧУДЕС» 21.40 Х/ф «ЛЕГАВЫЙ» 22.40 Ксения Громова в детективе «ДВОЕ В ЧУЖОМ ДОМЕ» 0.35 ЧЕЛОВЕК И ЗАКОН1.40 Мелодрама «БУДЬ ЧТО БУДЕТ» (каз.) 3.10 «МАРУСЯ. ИСПЫТАНИЕ»

СеНбІ, 1 НАурызҚАЗАҚСТАН6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт7.30 «СЕНБІЛІК ТАҢ». 8.35 «АГРОБИЗНЕС» 9.00 «ДАУА»9.35 «Аc мәзірі»10.10 «Әзіл әлемі»11.50 «ТЕЛҚОҢЫР» 12.35 «Мың түрлі мамандық» 13.05 «Біз қазақша сөйлейміз». Реалити шоу13.45 «Өнер шежіресі» 14.00 «Болашақ» 15.35 «КЕЛБЕТ» 16.05 «ҚАЗАҚСТАН - 2050. МӘҢГІЛІК ЕЛ» 16.30, 19.30, 23.50, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР16.50 «Еңселі Елорда» 17.05 «EXPO жолы» 17.25 «Адамға ілтифат»

18.40 «ЖАН ЖЫЛУЫ» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.05 «ЖІГІТТЕР» квартетінің 10 жылдығына арналған концерті21.45 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?» 22.15 «Сәттілік» комедиясы 0.25 «Арнайы репортаж»0.50 «Ғасырлар үні». Этно-музыкалық фильм 1.35 «Келбет»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ08.55 Аңдатпа 09.00 «Ақжайық» жаңалықтары09.30 «Алтын бесік»09.50 «Телемаркет», жарнама10.00 Новости «Ақжайық»10.30 “Время вашего вопроса”11.05 “Жергілікті уақыт”11. 25 Мультфильм11.40 «Балапаннан» базарлық12.40 Көркем фильм13.50 “Телемаркет”, аңдатпа

14.00 16.55 Үзіліс16.55 Аңдатпа, «Телемаркет», жарнама17.00 «Балапаннан» базарлық18.00 “Бірінші Халықаралық классикалық музыканың фестивалі және жас пианистер байқауы”. Үлкендер тобы. 3 айналым19.00 «АПТА» 19.40 “ТЕМІРҚАЗЫҚ”20.00 «ПАНОРАМА НЕДЕЛИ»20.40 «СВОЕ ДЕЛО» 21.00 «СЫР ТОЛҒАУ»21.20 «Телемаркет», жарнама21.30 Көркем фильм 23.30 Көркем фильм 01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Махаббат мерейі». 07.35 Мультфильм08.00 «Табиғаттың тартуы». Д/с.

08.20 Ұлт саулығы. 08.55 Подари детям жизнь.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 00.15 Новости9.10 Балалар уақыты. «Фархат». Мультсериал10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.45 Жаңалықтар 10.10 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой»10.30 ПРОД.ВОПРОС11.00 Юмористическое кукольное шоу “Сноски”.11.30 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.12.10 «Жансарай». Әшірбек Сығай.12.50 «Армысың, көктем!». Концерт.14.10 Любимое кино. Сандра Баллок в драме «Предчувствие».16.15 Бармысың, бауырым?

17.15 Журнал17.40 Кино. Гүлнар Сілбаева «Сүт, қаймақ, ірімшік» комедиясында.19.30 «Энергия будущего». 20.30 «Аймақтар аламаны-2» республикалық телебайқауы21.30 Мегахит по выходным. «Ешь, молись, люби» 00.45 Қазақтың мемлекеттік М.Әуезов атындағы академиялық драма театры.К.Гоцци. «Турандот ханшайым» думанды қойылым.

ЕУРАЗИЯ5.00 Мелодрама «БУДЬ ЧТО БУДЕТ» (каз.) 6.45 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.) 7.30 «ТАҢҒЫ ПОШТА» 8.00 Новости 8.10 «СМАК»

8.45 «У БОГА СВОИ ПЛАНЫ» 10.35 «ФАБРИКА ГРЕЗ» 11.05 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.) 12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». Многосерийный фильм (каз.) 12.50 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.) 13.10 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 14.00 «Угадай мелодию» 14.40 Х/ф «ИДЕАЛЬНЫЙ БРАК» 19.00 «ЛУЧШИЙ ГОРОД.KZ» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 20.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.45 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 21.15 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 21.35 Х/ф «ЭЛВИН И БУРУНДУКИ» (каз.) 23.10 Кино. «ОПАСНЫЙ ЧЕЛОВЕК» 1.20 Кино. «РОК-Н-РОЛЬЩИК» (каз.) 3.20 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.) 3.35 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

жекСеНбІ, 2 НАурызҚАЗАҚСТАН6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт7.05 «Мәлім де беймәлім Қазақстан»7.35 «Умизуми командасы». 8.30 V маусым. «Айгөлек». Балалар байқауы10.05 «СЫР-СҰХБАТ» 10.35 «АҚСАУЫТ» 11.10 «Сіз не дейсіз?» 11.40 «Ұлттық шоу» 12.45 «Шетелдегі қазақ балалары»13.15 «ТОЛАҒАЙ». 14.05 «Сұңқар». 15.45 «Әли мен Айя».16.05 «Қазақ даласының құпиялары». Деректі фильм. 16.30 «Арнайы репортаж»16.55 «ЕҢСЕЛІ ЕЛОРДА»

17.05 «Әзіл әлемі»18.40 «Ғасырлар үні». 19.30 «АПТА. КZ» 20.35 «ЖАЙДАРМАН». «Маусымашар - 2014»22.10 «АЛАҢ» ток-шоуы 23.00 «КӨКПАР». Ұлттық ойын23.40 «Сабалақ иттің оқиғасы» комедия 1.10 «Телқоңыр» 1.50 «АПТА. КZ»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ08.55 Аңдатпа09.00 «Апта»09.40 «Жандауа»10.00 «Панорама недели»10.30 «Телемаркет», жарнама10.40 “Мәңгілік ел” 11.00 «Балапаннан» базарлық12.00 Мультфильм

13.00 Деректі фильм13.50 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00 16.55 Үзіліс 16.55 Аңдатпа, «Телемаркет», жарнама 17.00 «Балапаннан» базарлық18.00 “Шалқар шабыт”19.30 Деректі фильм20.00 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.20 «БӘРЕКЕЛДІ»20.40 “ДРУГОЙ “ 21.00 “ЗАМАНСӨЗ”21.30 «Телемаркет», жарнама21.40 Көркем фильм 23.45 Көркем фильм 01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Махаббат мерейі». 07.30 Айбын. 08.10 Балалар уақыты. «Фархат»

9.00 Куб удачи. Лотерея.9.10 Х/ф «Джули и Джулия: Готовим счастье по рецепту».11.20 «Робинзон Крузо: Предводитель пиратов». М/ф.13.00 АС АРҚАУ13.30 «Аймақтараламаны-2» республикалық телебайқауы.14.30 ТВ Бинго. 15.30 «Жүрегім» Нағима Есқалиева. 17.00 Көзкөрген.17.45 «Сол бір кеш...» 19.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. 20.00 Информационный канал - аналитическая программа Жетi күн21.00 «Посмотрим, обсудим» с Олегом Борецким. Кино.

«Тайная жизнь слов». 23.40 Леонардо ди Каприо «Авиатор» драмасында.

ЕУРАЗИЯ5.00 «ЭЛВИН И БУРУНДУКИ» (каз.) 6.25 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.) 6.50 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.05 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 7.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.45 «ВОСКРЕСНЫЕ БЕСЕДЫ» 8.00 Новости 8.10 «ЗДОРОВЬЕ»9.10 «КАЗЛОТО». Прямой эфир (каз/рус)9.55 Шоу «ЛУЧШИЙ ГОРОД.KZ»

11.05 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.) 12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». (каз.) 12.55 «ВРЕДНЫЕ ПРИВЫЧКИ» (каз.) 13.55 «КТО ХОЧЕТ СТАТЬ МИЛЛИОНЕРОМ?» 14.50 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 15.55 Х/ф «А СНЕГ КРУЖИТ…» 20.00 «АНАЛИТИКА» 21.00 «П@УТINA+»22.00 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 23.00 «КЛУБ ВЕСЕЛЫХ И НАХОДЧИВЫХ». ВЫСШАЯ ЛИГА 1.25 Х/ф «ПРОПАВШИЕ РЕБЯТА. ПЛЕМЯ» 2.55 «В НАШЕВРЕМЯ» (каз.)

ТележОсыҚ

хАБАР-ОшАРБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

22oral_oniri@inbox.ru

«Медициналық орталық» ЖШС-да келесі бөлімдер бойынша ақылы түрде ем-шаралар жүргізіледі:

Қосымша ақпаратты мына телефон арқылы алуға болады: 53-72-59

• хирургиялық• гинекологиялық• көз аурулары

• құлақ, мұрын және тамақ аурулары• ішкі аурулар• жүйке аурулары

Орал қаласының тұрғыны болған аяулы анамыз Збира Қапаева егер де ортамызда болса, 21 ақпанда 100 жасқа толар еді. Сұм ажалға не шара?! Бүгінде өмірден озғанына 9 жыл болды.

Шүкіршілік қып, жақсылықты тіледің,Мейірімнен жаралған-ды жүрегің.Ұмытылмас үлгі-өнеге, ақылың,Қабыл болсын өзің айтқан тілегің.Жатқан жері жарық, топырағы торқа

болсын!

Сағына еске алушылар: бала-келіндері, қыз-күйеу балалары, немере-жиендері, шөберелері

Орал қаласының тұрғыны болған асыл жар, аяулы әке, қадірлі қайын аға Ізбасар Қапаев егер де ортамызда болса, 16 ақ-панда 75 жасқа толар еді.

Желеп-жебеп жата бер ұрпағыңды,Есіркеп қолдай берсін жан аруағың.Жоқтаушы ұл, немере, бауырларыңАрдақтап өтер әр кез тұлғаңызды.

Сағына еске алушылар: зайыбы Баян, бала-келіні Қуат-Айсұлу, немерелері Дәрмен, Салтанат, іні-келіндері, қарындас-күйеу балалары

Қазталов ауданы Қазталов ауылының тұрғыны болған бірімізге адал жар, сүйікті әке Боранғали Жұмабайұлы Қабдолов 24 ақпан күні 63 жасқа толар еді.

Аласұрды шыбын жан, аласұрдыБұл өмірде сен жоғын сезінгенде.Көргенде зар жылаған анашымды,Не істеймін жанға сыймас сағынышты.

Еске алушылар: зайыбы Нұрзифа, бала-келіндері Дамир-Динара, Данияр-Амина,

қыз-күйеу баласы Гүлмира-Ғабит

Орал қаласының тұрғыны болған ар-дақты ұл, аяулы әке, адал жар Қалиолла Қабденұлы Малтабаров арамызда болса, 60 жасқа толар еді. Не шара, нұр бейнесін сағына еске аламыз...

Жан әке, шаңыраққа болдың пана,Жамандық қылмаушы едің ешбір жанға.Амал не, жоқсыз бүгін ортамызда,Сағынды ата-анаң, немерелер, баршамыз да.

Әкежан, ұл-қызыңның тірегі едің,Тірі болсаң, 60 жасқа толар едің.Сағынышпен жанұяң еске алады,Нұр бейнеңіз жадымызда сақталады.

Сағына еске алушылар: ата-анасы, жары, ұл-қыздары, немере-жиендері

Қаратөбе ауданы Сәуле ауылының тұрғыны болған біріміздің баламыз, бауы-рымыз, адал жар, сүйікті әке бола білген Нұртас Мақсотұлының бақилық болға-нына 3 жыл болуына орай сағынышпен еске аламыз.

Өмір неткен алдамшы еді, өтпелі,3 жыл өтіпті-ау сен өмірден өткелі.Әр кез сені сағынышпен еске алып,Көзден жас, көңілден мұң кетпеді.

Еске алушылар: әкесі Мақсот, анасы Сәнді, жары Алина, баласы Нұрәли, бауырлары

Жоғары қабілетті және сәулелік жүктемесі ай- тарлықтай төмен соңғы үлгідегі аппаратта компью-терлік томография (қабатталған рентгенология) өт-кізіледі. Бағасы төмендетілді.

Мекенжайымыз: Орал қаласы, Есенжанов көше-сі, 19-үй (“Омега” зауыты ауданы) “Медициналық орталық” ЖШС.

Анықтама алу үшін телефон: 53-72-59, 53-67-78

«Жалгер» ШҚ, БҚО, Тасқала ауданы, Чижа-2 ауылы, СТН 271220019687, БСН 360723300837, конкурстық басқарушысы БҚО, Тасқала ауданы, Чижа-2 ауылы ме-кенжайы бойынша тұрған борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жа-риялайды.

Борышкердің мүлкі құрамына 2 жеке үй, ауыл шаруашылығы техникалары, ауыл шаруашылығы құралдары, автокөліктер кіреді.

Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде Орал қ., Фрунзе көш., 47/1, 9-бөлме, тел.: 8 (7112) 51-08-51, 8-701-849-21-39 мекенжайы бойынша сағат 9.00-ден бастап сағат 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.00-ден бастап сағат 15.00-ге дейін.

Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар БҚО бойынша СД, Орал қ., Некрасов көш., 30/1, 206-бөлме мекенжайы бойынша сағат 9.00-ден бастап сағат 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.30-дан бастап сағат 14.00-ге дейін, тел.: 8 (7112) 51-25-45, электрондық пошта: taxwest@mgd.kz

«Жәнібек аудандық орталық ауруханасы» ШЖҚ МКК тегін медициналық көмектің кепілдік беріл-

ген көлемі шеңберінде келесі медициналық қызметтердің түрлерін көрсетеді:

Бастапқы медициналық-санитарлық, диагностика-лық-консультативтік, жедел жәрдем, стационарлық, стационарды алмастыратын (күндізгі стационар).

Медициналық қызметтің түрлері: дәрігерге де- йін қаралу, маманданған, мамандандырылған.

Мекемеде 18 дәрігер, соның ішінде біліктілік жо-ғары санат – 4, бірінші санат – 3, сонымен қатар орта буынды медициналық қызметкерлер – 121, соның ішінде біліктілік жоғары санат – 36, бірінші санат – 21, екінші санат – 9.

Барлық маманның сертификаттары, медициналық қызмет көрсету лицензиялары бар.

Қазіргі заманға сай стандарттық медициналық жабдықтар бар.

Әкімшілік

ҚР Үкіметінің «ҚР Үкіметінің 19 қараша 2009 жыл-ғы №1888 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» 14.12.2010 жылғы №1357 қаулысын орындау бары-сында БҚО әкімдігі денсаулық сақтау басқармасы- ның «№4 қалалық емханасы» ШЖҚ МКК-мен 2013 жы- лы тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі азаматтарға амбулаторлық-емханалық кө-мек нысанында медициналық-санитарлық алғашқы (МСАК) көмек және диагностикалық көмек (КДК) түрінде ұсынылады және мыналарды қамтиды:

1. Мамандардың тексеріп қарауы, кеңестері;2. Ересек тұрғындарға консультациялық-диагнос-

тикалық медициналық көмек мынадай мамандық-тар бойынша: хирургиялық, акушерлік және гинеко-логиялық, гематология, тері-жыныстық, жұқпалы ау-рулар, ісік аурулары, жалпы терапия, кардиология, кәсіптік патология, жарақаттанушылық және орто-педия, зәр шығару мен еркектердің жыныстық жүйе- сі аурулары, зертханалық және аспаптық зерттеулер;

3. Балаларға консультациялық-диагностикалық ме-дициналық көмек мынадай мамандықтар бойынша: аллергология, педиатрия, ревматология, гинеколо-гия;

4. Қалпына келтіру және медициналық оңалту: уқалау, физиотерапия;

5. Салауатты өмір салтын қалыптастыру жөніндегі іс-шаралар: салауатты өмір салтын насихаттау және тамақтану; тұрғындарды гигиеналық оқыту, отбасын, ана болуды, әке болуды және балалықты қорғау; халыққа қауіпсіз сумен жабдықтау және ұтымды тамақтану жөнінде түсіндіру жұмыстары;

6. Стационарды алмастыратын көмек – бір күннің ішінде ұзақтығы төрт сағаттан сегіз сағатқа дейін болатын медициналық бақылауы бар дәрігерге де- йінгі, білікті, мамандандырылған және жоғары ма-мандандырылған медициналық көмек ұсыну нысаны;

Медициналық көмектің барлық түрі кадрлар әлеу- етінде инновациялық технологияның қолданылуы-мен мамандық сертификаттары бар 56 жоғары білімді, соның ішінде мына санаттағы дәрігерлер- мен көрсетіледі: жоғары біліктілік санаты – 8; бірін- ші біліктілік санаты – 11; екінші біліктілік санаты – 6.

«№4 қалалық емханасы» ШЖҚ МКК «Халық ден-саулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚР кодексінің, сыртқы кешенді бағалау нәтижелері жә- не 2010 жылғы 8 қарашадағы №2 аккредиттеу ко-миссиясының шешімі негізінде төрт жылғы аккре- диттелген (куәліктің берілген уақыты: 08.11.2010 жыл, тіркеу №Z-000453).

Емхананың мекенжайы: Орал қаласы, Қапан Мусин көшесі, 62-үй, телефон: 8 (7112) 21-14-27.

Сауда-саттықОрал қаласы 6-шағынауданынан

5 бөлмелі пәтер сатылады. 8 (9)-қа- бат, лифт жұмыс жасайды. Жақсы жөндеу жасалған, пластикалық те- резелер, 3-балконы бар. Қасында мектеп, балабақша, «Жеңіс» базары бар. Сондай-ақ 3 бөлмелі пәтерге үстемақымен айырбастау нұсқала-рын қарастырамыз. Құны – 78 000 $

Тел.: 8-705-156-25-10, 8-702-790-59-12, 26-41-56,

assa.30@mail.ru

Электриктер бригадасы үйлер мен кеңселердің электрлік монтаждау жұмыстарының барлық түрін жасай-ды.

Тел.: 8-771-595-17-50, 8-775-409-79-49,

8-701-635-44-36, 8-777-075-75-25

Ағаш ұста шеберлігі, есік қонды- ру, балкон рамасын жасау.

Тел.: 8-701-180-44-20,8-777-390-97-16

Жаңақала ауылына фармацевт немесе правизор қажет. Тұрмысқа

жайлы тұрғын үймен қамтамасыз етеміз. Жалақысы – 60 000 теңге.

Тел.: 8-705-389-87-68, 8-701-675-24-88

2 бөлмелі пәтер сатылады. «Гор- молзавод» аялдамасы ауданы, кірпіш үй, 2-қабат (2). Су өлшегіштері бар, пластикалық терезе, кабельді ТВ, тел., жөндеу жүргізілген, жағдайы жақсы, бал кон. Шұғыл! Саудаласуға бола-ды. Несиеге рәсімдеу мүмкіндігі де қарастырылған.

Тел.: 8-705-328-43-38, 8-775-896-39-34, 52-52-36

Орталықтан салық инспекциясы ауданынан 12 сотық жер телімі саты-лады. Барлық коммуникация бар, үй құрылысын жүргізуге ыңғайлы.

Тел.: 8-777-184-10-22, 8-702-547-16-02, 26-60-13

(18.00-ден кейін хабарласу)

«Ескі», «темір», «кеңестік» үтіктер- ді (механикалық зауыт өнімдері) жөн-деймін.

Тел.: 8-747-436-18-74

Үлкен Шаған ауылынан, тасжол- дың қасы, газ, су, электр жарығы жүріп жатқан жерден мал жайылы-мы ыңғайлы жер телімін сатамын (10 сотық).

Тел.: 22-03-21, 8-701-161-92-14

Үй салуға жер телімі сатылады. 12 сотық. Жаңақала ауылы, барлық құжаттары бар. 340 000 теңге.

Тел.: 8-701-420-57-30, 8-777-734-51-37, 8-7172-37-00-37

Қызмет көрсету

Құрылыс жұмыстары: сантехни- ка, су құбыры, кәріз жүйесі, электр- лік, ағаш ұстасының жұмыстары, кафельдік және ішкі жұмыстарды орындаймын. ГВЛ, ГКЛ орнату, ірге- тасын қалаудан төбесін жабуға де-йінгі жұмыстарды жасаймын, “кілтін тапсыру”. Тас қалау. Дәнекерлеу жұ-мыстары. Сапалы! Қымбат емес!

Тел.: 8-705-328-60-54, 8-701-849-07-78

хАТ-хАБАРБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл

23oral_oniri@inbox.ru

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru

Газет облыстық «Орал өңірі» газетi редакциясының компью­терлiк орталығында терiлiп, беттелдi."Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылдыИндексі: 65428 Таралымы: 16607, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады.Корректорлар: Н.СҰЛТАНОВА, Д.ШАНКИШеВА, Ж.ЖАйЛАуОВАКезекшi редакторлар: С.ӘБІЛхАЛыҚОВ, Ұ.САРиЕВА

Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС

Бас директорЖантас Набиоллаұлы САФУЛЛиН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛиН Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілгенБас редактор 51-25-80,

Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08,

МЕНШІктІ тІЛШІЛЕР: тілес ЖАЗыҚБАЙ (Ақжайық ауданы) 8-711-42-21-720,Нұрымбек ЖАПАҚОВ (Жәнібек ауданы) 8-711-35-21-770, Өмірзақ АҚБАСОВ (Жаңақала ауданы) 8-711-41-21-755, Серік ЖҰМАҒАЛиЕВ (Қазталов ауданы) 8-711-44-31-468, Мүсірбек АЙтАШЕВ (Сырым ауданы) 8-711-34-31-126

Редакция алқасы: Есенжол ҚыСтАУБАЕВ,Сырымбек тҰяҚОВ (бас редактордың орынбасарлары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы),тоқтар кЕНЖЕҒАЛиЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші),Сәкен ӘБІЛхАЛыҚОВ (экономика бөлімі),Нұрлыбек РАхМАНОВ (гуманитарлық бөлім).

Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пайдаланылмаған хат авторларына жауап қайтарылмайды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауапты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Редакция тапсырысымен жазылмаған материалдар үшін қаламақы төленбейді. «Орал өңірінде» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба-суға болмайды. Мақалалар электрондық нұсқада қабылдана-ды.

белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Ж

Жауапты хатшы 50-83-99.Жарнама қабылдау

тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

е-mail: zhaikpress@inbox.ru

телефондар:

Бөрлі аудандық мәслихатының аппараты: 090300, Ақсай қаласы, Совет көшесі, 99-үй, 2-қабат, 28-бөлме, анықтама үшін телефон: 8-(71133) 20-1-36, электрондық мекенжайы: maslihat-2007@mail.ru,

бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды.Бөрлі аудандық мәслихат аппаратының

ұйымдастыру және құқықтық жұмысы бө-лімінің басшысы (Е-3 санаты, 1 бірлік).

«Е-3» санаты үшін лауазымдық жалақысы қызмет өткерген жылдарына байланысты 78797 теңгеден 106344 теңгеге дейін.

Функционалдық міндеттері:Ұйымдастыру және құқықтық жұмысы бөлі-

мінің қызметін ұйымдастырады және басшылық жасайды. Орындаушылық тәртіптің сақталуын бақылау.

Мәслихат сессиясының өткізілуін іске асы-ру және ұйымдастыру. Бұқаралық ақпарат өкіл-дерімен тығыз қатынаста жұмыс жасау. Әділет органдарымен және аудандық прокуратурамен тиісті құжаттарды рәсімдеу жұмыстарын жүргізу.

Сайлау комиссиялары бойынша құжаттарды рәсімдеу және қадағалау. Мәслихаттың тұрақты комиссияларын, аппараттың, бөлімнің жұмыс жоспарын жасайды. Жұмыс жоспарындағы ша-ралардың жүзеге асырылуын ұйымдастыру. Ше-шімдер, өкімдер мен құқықтық сипаттағы басқа да құжаттар жобаларының заң талаптарына сәй-

кестігін бақылайды.Конкурсқа қатысушыларға қойылатын

талаптар:Білім, гуманитарлық ғылымдар, құқық (заң-

гер), әлеуметтік ғылымдар және бизнес маман-дықтары бойынша.

Жоғары білім, мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес облыстарда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар:- өкілетті орган белгілеген нысандағы өтініш;- 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті орган белгі-

леген нысандағы толтырылған сауалнама;- білімі туралы құжаттардың нотариалдық

куәландырылған көшірмелері немесе өзге де заңдарда белгіленген тәртіппен куәландырыл- ған көшірмелері (мемлекеттік қызметшілер тап-сыратын құжаттарды олар жұмыс істейтін мем-лекеттік органдардың кадр қызметі куәландыра алады);

- еңбек қызметін растайтын құжаттың нота-

риалдық куәландырылған көшірмесі немесе өзге де заңдарда белгіленген тәртіппен куәлан-дырылған көшірмелері (мемлекеттік қызметші- лер тапсыратын құжаттарды олар жұмыс іс-тейтін мемлекеттік органдардың кадр қызметі куәландыра алады).

- Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министірлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Респуб-ликасының Нормативтік-құқықтық актілерінің тізілімінде 2010 жылғы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы тура- лы анықтама;

- Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігінің көшірмесі;

- құжаттарды тапсыру сәтінде уәкілетті орган- мен белгіленген шекті мәннен төмен емес нә-тижемен тестілеуден өткені туралы қолданыс- тағы сертификат қабылдау мерзімі конкурс өт- кізу туралы хабарландыру соңғы жарияланған күнінен бастап 10 жұмыс күнінің ішінде, көрсе- тілген мекенжай бойынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсырылуы тиіс. Конкурстық комис-

сияның қарауына құжаттарды қабылдау мерзі- мінде азаматтардың өздері әкеліп берген, пош- тамен немесе электрондық мекенжайға жіберіл- ген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсе-тілген құжат тігілетін папкада орналастырылған) құжаттары қабылданады.

Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну кон-курстық комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пош-та арқылы берген азаматтар құжаттардың түп-нұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұ- мыс күн бұрын кешіктірмей береді. Осы құжат-тардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға әңгімелесуден өтуге жіберілмейді.

Әңгімелесуге жіберілген үміткерлер оларды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күні-нен бастап бес күн ішінде әңгімелесуді конкурс жариялаған аудандық мәслихат аппаратында өтеді.

Аталмыш лауазымға орналасқан үміткер үшін көтермеақы шығындары, тұрғын үй және жеңіл-діктер берілмейді.

Жоғары оқу орнының про-фессор-оқытушылар құрамы мен магистранттары шаңғымен жа-рысып, олимпиадашыларға қол-дау көрсетті. Алты командаға бө- лініп, бес факультеттің және жо- ғары оқу орнынан кейінгі білім беру бөлімінің намысын қорғаған- дардың жарысы тартысты өтті. Олар нағыз олимпиадашыларша шаңғы жолында жан алысып, жан беріскендей әсер қалдырды. Жарыс қорытындысы бойынша

Олимпиадашыларға қолдау

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық­техникалық университетінің «Нива» спорттық­сауықтыру кешенінде Сочи олим­пиадасында ел намы­сын қорғап жүрген спортшыларымызды қолдау мақсатында шара ұйымдастырылды.

политехникалық факультет ко- мандасы жеңімпаз атанып, ауыс- палы кубокты иемденді. Жүл-дегерлерге бағалы сыйлықтар та-

быс етілді.

Динара ЖҰМАБЕкҚыЗы,Орал қаласы

Басқарманың аға инспекторы Нұртай Лезовтың хабарлағанын-дай, еріктілер қаланы ластамау бағытында көрнекі үгіт парақша-ларын таратты.

Жолға қоқыс қалдықтарын тастағаны үшін ҚР Әкімшілік құ-қықбұзушылық кодексі 476-ба-бына сәйкес 926 теңге көлемін- де айыппұл қарастырылған. 2013

жылы БҚО-да қоқыс тастағаны және өз автоарғымағын лас күйінде ұстағаны үшін 16 мың- дай әкімшілік хаттама толты-рылған болатын.

Облыста жол ережесін сақтау, апатты оқиғалардың алдын алу бағытында басқа да шаралар ұйымдастырылуда.

Арман БОЛАтҰЛы

Кеше БҚО ІІД әкімшілік полиция басқармасы қызметкерлері 20 ерікті – ЖОО студенттерімен қала көшелерінде «Экосақшы» шарасын өткізді.

Экосақшылар көшеде жүр

1997-2000 жылдары туылған жасөспірімдер мен қыздар ара- сындағы жарыс тартысты өтті. «Намыс» спорт клубы ұйымдас-тырған бұл додаға жалпы саны 80

Шаңғымен сайысқа түстіҚаламыздағы мәдениет және демалыс

саябағында мектеп оқушылары мен аула клуб­

тары тәрбиеленушілерінің қатысуымен шаңғы

жарысы өтті.

шаңғышы қатысты. Нәтижесін- де 1 шақырым қашықтыққа шаң- ғымен сырғанаудан 1997-1998 жыл-дары туылғандар арасынан облыс чемпионы С.Грецкеевич (№6 ор- та мектеп) мәре сызығын бәрінен бұрын қиды. 1999-2000 жылғылар ішінен Н.Ошкинмен және А.Мас-

тиковамен (екеуі де №6 мектеп оқушысы) ешкім теңесе алған жоқ. Ал 800 метрлік жарыста 1999- 2000 жылдары дүниеге келген-дерден Ж.Ерсайынова (№14 орта мектеп) үздік болды.

Өз тілшіміз

Біздің газетіміздегі жарнамаңыз – сіздің табысыңыз.

тел: 51-51-09

кеРуен сАРАйБейсенбі, 20 ақпан 2014 жыл24 oral_oniri@inbox.ru

Өткен жылы Атырау қаласында APEC PETROTECHNIC колледжі ашылған болатын. Ол мұнай­газ саласына мамандар даярлайды. Бүгінде колледж оқытушылары облыстарды аралап, өздеріне болашақ шәкірттерді таңдауға кірісіп кеткен. Талапкерлер іріктеу турынан өткізіледі. Осыған байланысты колледж өкілдері облысымыздың мектептерінде болып, оқушылармен ақпараттық кездесулер, түсіндіру жұмыстарын өткізіп жүр. Сондай кездесулердің бірі сейсенбі күні қаламыздағы №25 орта мектепте биыл мектеп бітіретіндермен өтті.

Құттықтаймыз!

Халықаралық деңгейдегі маман даярламақ

Облыстық қазақ драма театрының ақпан айындағы репертуары

23 ақпан Е.Аманшаев“Қасірет драмасы”(психологиялық драма) Басталу уақыты: 17.00

26 ақпан Ш.Башбеков“Шойын қатын”

(комедия)Басталу уақыты: 18.00

23 ақпан Ә.Файзуллин

“Үй таңдаған лақ”

(ертегі)

Басталу уақыты: 12.00

21 ақпан С.Балғабаев“Қыз 20-ға толғанда”(драма)Басталу уақыты: 18.00

28 ақпан Б.Мұқай“Сергелдең болған серілер”

(комедия)Басталу уақыты: 18.00

Орал қаласының тұрғыны, әкеміз, атамыз Сұлтан ИДОЯТОВТЫ 85 жасқа толуымен шын жүректен құттықтаймыз!

Әкежан, құтты болсын 85 жасың,Біз үшін қадірлі ғой алтын басың,Бүгінде ұрпағыңның қасындасың.Біздерге өмір сыйлап, тәрбиеледің,Аялап алақанда әлдиледің,Жақсыға үйреттің тек жанымызды.Елеулі еңбек еттің елімізге,Қалдырдың мақтаулы ат жерімізге.

игі тілекпен: балаларыңыз Берік, Серік, Қайыржан, келіндеріңіз, қыз-күйеу балаларыңыз,

немере-шөберелеріңіз

Орда ауданы Орда ауылының тұр-ғыны, ардақты, аяулы анамыз Әзипа Әшекенқызы ИБРАШЕВАНЫ 75 жас туған күнімен құттықтаймыз!

Мереке күн нұрға толсын жүзіңіз,Қуаныңыз, шаттаныңыз, күліңіз.Бала-шаға қызығына кенеліп,Ортамызда аман-есен жүріңіз.

тілек білдірушілер: жұбайыңыз таңатар, қыз-күйеу балаларыңыз, келін-

балаларыңыз, немере-жиендеріңіз

Жәнібек ауданы Ақоба ауылының тұрғыны, сүйікті анамыз Зару Өтебаш-қызы ЖАЙҒАЛИЕВАНЫ мерейлі 55 жасымен шын жүректен құттықтаймыз!

Құтты болсын туған күн, мерекеңіз,Ұзақ жасап, молайсын берекеңіз.Балаларыңыздың қызығына кенеліп,Әлі талай асулардан асыңыз.

Құттықтаушылар: жұбайыңыз Бақтияр, құдағайыңыз Роза, келін-балаларыңыз Мадияр-

Марина, Данияр-Нұргүл, қыз-күйеу балаңыз Гүлназ-Аслан, немерелеріңіз Әлихан, Наргиз, Альбина,

Дильназ, Назар, қызыңыз Гүлсім

www.zhaikpress.kzОблыстағы №1 медиахолдинг

Ғасырға жуық тарихы бар облыстық «Орал өңірі» мен «Приуралье» газеттерінің, сондай-ақ аудандық газеттердің электрондық нұсқасын оқи аласыздар. Сонымен қатар күн сайынғы жаңалықтармен танысуға да мүмкіндік бар.

Құрметті оқырман!

Ақпараттық түсіндіру жұмыс-тарынан басқа болашақ мектеп бітірушілер мен жетім балалар үйінде тәрбиеленушілер матема-тика және ағылшын пәндерінен тест тапсырып, бірінші іріктеу ту-рынан өту мүмкіндігіне ие бола-ды.

«Кәсіпқор» холдингі» АҚ-ға қа-расты колледж «Мұнай-газ өндіру технологиясы», «Бақылау-өлшеу құралдары және автоматтанды-ру технологиясы», «Кен орында-рын пайдалану» мамандықтары бойынша білім береді. Колледж оқушыларды канадалық SAIT Polytechnic – Оңтүстік Альберта институтымен стратегиялық әріп-тестік негізінде оқытпақ, яғни

оқуды Канададан арнайы келген оқытушылар ағылшын тілінде жүргізеді.

Әзірге Атырау қаласында ғана ашылған бұл колледжде 300-ге тарта жас білім алуда. Колледж-ге түсу үшін ағылшын және ма- тематика, химия, физика пәнде-рінен тестік тапсырмалар арқы- лы емтихан ұйымдастырылады. Мемлекеттен арнайы грант бөлі-нетін колледжде оқушылар үшін 480 орындық жатақхана, зама- науи құрал-жабдықтары бар оқу кабинеттері бар. Ұйымдастыру- шылардың айтуынша, бүгінгі таңда еліміздегі мұнай-газ ком-панияларында көбінде шетел-діктер жұмыс жасайды, осы ол-

қылықтың орнын толтырудың бірден-бір жолы – халықаралық үлгідегі колледждер құрып, ма-мандар даярлау.

Сонымен қатар холдингтің студенттермен жұмыс жөніндегі департамент директоры Тоғжан Жұмағұлованың сөзіне сенсек, биылдан бастап колледжге түсе алмаған оқушылар үшін дайын- дық курсы жұмысын бастайды. Оған 160 орын бөлініп отыр жә- не мұны холдингтің әлеуметтік серіктестері қаржыландырады. Бұл да колледжге түсуші талап-керлерге жасалып отырған жағ-дай. Колледжде құны жылына 720 мың теңге тұратын ақылы оқыту бөлімі де бар,

Ақпараттық, түсіндіру кезде-сулері Орал қаласынан басқа Ақсайда және Тасқала, Ақжайық аудандарының кейбір мектеп-терінде өтеді деп жоспарланған.

«Колледжді таңдаған жастар-ға қосымша ақпараттарды мына ұялы телефондардан (8-775-913-3332, 8-701-576-3326) және www.kasipkor.kz сайты арқылы алуға болады», - дейді оқу орнының оқытушылары.

Ақмоншақ МАҚСОтҚыЗы

Таяуда біз ауылдағы «Назерке» балабақшасының тәрбиеленуші-леріне түрлі ойыншықтар сыйға тарттық. Балабақшада әдемі ойын- шықтар көп болса да, тосыннан тартылған сый олар үшін үлкен мерекедей болды. Сөйтіп, шәкірт- терімізге қайырымдылық пен мейі-

рімділік үлгісін көрсетіп, бүлдір-шіндерді қуанышқа бөледік. Бұл игілікті шара алдағы уақытта да жалғаспақ.

М.ЕРЗАҚОВА,Долин ауылы,

теректі ауданы

Ауыл мектебінде «Мейірімді жүрек» шарасын өткізу игі дәстүрге айналды. Шара шеңберінде біз балалар­ды көмекке зәру жандарға қолұшын беріп, кішілерге қамқор болуға, кәрілерді сыйлауға үйретеміз.

«Мейірімді жүрек»

Жаңа кітаптың тұсаукесер рә-сіміне аяғы ауыр қыз-келіншек- тер мен денсаулық сақтау сала- сының өкілдері қатысты. Кездесу барысында автор жаңа кітаптың ерекшелігімен таныстырып, бола-шақ аналарға тегін фотосессия

Жақында Астана қаласында жүктілік пен босануға арналған ең алғашқы қазақ тілінде журналист, егіз қыздың анасы Жанар Көбекбайдың «Ана бақыты немесе жүкті әйелдерге арналған күнделік» атты кітабының тұсаукесер рәсімі өтті.

жүкті әйелдерге арналған күнделік

ұйымдастырды. Бұл кітапта жүкті әйел білуі

тиіс ана мен шарананың дамуы, қазақ танымындағы ана мен ба- лаға қатысты тыйымдар, егіздер тәрбиесі туралы жазылған. Кітап- тың жарыққа шығуына негіз бол- ған автордың бойына нәресте біткен сәттен жүргізген күнделігі түрткі болған. Жанар Көбекбай өз кезегінде жүктілік пен босану

Гүлжамал ЖОЛДыҒАЛи,«Орал өңірі»

туралы қазақ тіліндегі толыққан- ды ақпараттарды таба алмаған-дықтан, осы олқылықтың орнын толтыруға асыққанын айтады.