Газет 1988 жылдыѓ1 шiлдесiнен бастап шыѕады

№131 (5324),5 ћараша, сенбi, 2016 жыл.

almaty-akshamу.kz E-mail: almaty-aksham@mail.ru

Мыѓ жасаѕан шањардыѓ шамшыраѕы

ШАЊАР ШАРУАШЫЛЫЅЫ

5

ЖЕЛТОЋСАН – 30

3

БАСПАС!З – 2017

Бiр жылѕатолыћ

жазыл-саѓыз,бiр реттегiн

ћџттыћтаубере

аласыз.

Т�РТ ШИПАЖАЙЅА ТОЅЫЗ ЖОЛДАМА БАРЏТСАЃЫЗ ДА,ЏТПАСАЃЫЗ ДАЏТЫЛМАЙСЫЗ

8

!З С!ЗIМ – !ЗIМДIКI

9

ЖАЋСЫДАН С!З ЋАЛСЫН

15

Тамыры тереѓге кетiп, жайћалып �скен биiк бќйтерекке айналып отырѕан ќкемiзбен шешемiздiѓ бас ћосып, отау ћџрѕандарына 60 жыл толып отыр. Оларды гауњартойларымен ћџттыћтауѕа жер-жерден аѕайын-туѕандарымыз бен �зiнен �нiп-�скенџрпаћтары келiп отыр. Мџндайда ќркiм �зiнше сый-сияпат жасауѕа ниеттенетiнiбелгiлi. Бiз к�п ойланѕан жоћпыз, ќрi ерекше, ќрi пайдалы сый жасауды ж�н к�рдiк.

Аћылдаса келе, �здерi сљйiп оћитын «Алматы аћшамы» газетiне бiр жылѕа жазып,басћа сый-сияпаттарымызбен бiрге газет тљбiртегiн сыйлап отырмыз. Басћа сыйдыѓж�нi б�лек, ал газеттен ћол љзiп к�рмеген љлкен кiсiлерiмiз љшiн мџныѓ орныќлдећайда ерекше болатынын бiлемiз. Сонымен бiрге, барша оћырман жџрттыѓалдында мќртебесiн �сiрiп, арнайы ћџттыћтауѕа да мљмкiндiк алдыћ.

Бљгiнгi гауњар тойдыѓ иелерi, отбасын ћџрып, бiрге тџрып жатћандарына 60 жылболѕан ќке-шешемiз – Нџрќдiл Ћалимолдаев пен Бисара Тџрѕынбекћызын елеулi деерекше мерейтойларымен шын жљректен ћџттыћтаймыз!

Ѕасыр ћалсын кейiнге жыраћтала,Бiрге жљре берiѓдер сыр аћтара.Ш�бере мен ш�пшегi шљпiрлесiн,Жљзге жетiп ћариялар «шљкiр» десiн!

Ћалимолдаевтар ќулетiнiѓ балалары мен ћыздары, кљйеу балалары мен келiндерi,немерелерi мен ш�берелерi.

«ЌКЕ-ШЕШЕМIЗГЕ «АЛМАТЫ АЋШАМЫН» СЫЙЛАДЫЋ»

ЋАЛАМГЕР, САЅАНАЙТАМЫН, ЉКIМЕТ,

СЕН ТЫЃДА!

ХАЛЫЋТЫ СЫРЅАНАЋТЕБУГЕ ШАЋЫРАДЫ

ALMATYARENA

ЖЕЛТОЋСАНШЫЛАРЅАЖЕЃIЛДIКТЕР БЕРУ

МЌСЕЛЕСIЋАРАЛДЫ

СПОРТКЕШЕНДЕРI

БИЗНЕС К!ЗIНЕАЙНАЛЫП КЕТКЕН

ЖОЋ ПА?

АСПАННАНЋЏДАЛАРЖАУДЫ...

13

БIР ТЉРЛI БЕТ

ЋАРТАЙМАЙТЫНЋАЗАЋ

АЛМАТЫ ТАРИХЫ ТУРАЛЫЖАЃА МЏРАЖАЙ АШЫЛАДЫ

Кеше Орталыћ коммуникациялар ћызметiнде«Ћуатты Kѓiр – ћуатты Ћазаћстан» акциясы аясын-да Алматыныѓ Астанадаѕы кљндерiне арналѕанбаспасKз мќслихаты Kттi. Онда «!зiнiѓ ѕылым,бiлiм жќне мќдени ќлеуетiн саћтай отырып,Алматы ћаласы елiмiздiѓ ћаржы жќне туристiкорталыѕына айналды. Ћазаћстан экономикасыныѓ16 есе Kскенiн ескерсек, осынау жылдар iшiндеАлматыныѓ да ерекше ћарћынмен дамыѕанынкKремiз. Алматы Kзiнiѓ даму барысында орасанзор табыстарѕа жеттi. Егер елiмiз Тќуелсiздiгiнжаѓа алѕан 90-жылдардыѓ басында Алматыреспублика IЖ!-нiѓ тек он бKлiгiн ѕана ћамтама-сыз етсе, бљгiнгi таѓда мегаполис ќлеуетi елэкономикасыныѓ бестен бiр бKлiгiн ћџрайды», –деп атап Kттi, Алматы ћаласы ќкiмiнiѓ орынбасарыАрман Ћырыћбаев.

Жалѕасы 2-бетте.

Редакциямызѕа ћуана кiрген жiгiт аѕасы аѕынан жарылды

АЋЖОЛТАЙ АЋПАРАТ

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

2

www.almaty-akshamy.kzАЋЖОЛТАЙ АЋПАРАТ

КЌСIБИ МЕРЕКЕСIНАТАП �ТТI

2011 жылы 20 ћазанда Елбасы Нџрсџлтан Назарбаев-тыѓ Жарлыѕымен ћазан айыныѓ соѓѕы жексенбiсi«Ќлеуметтiк ћорѕау жљйесi ћызметкерлерiнiѓ кќсiбимерекесi» болып бекiтiлген. Осы атаулы кљнге орай,Алатау ауданы ќкiмi аппаратында салтанатты шара %тiп,бiрћатар сала ћызметкерлерi марапаттарѕа ие болды.Онда ќлеуметтiк сала ћызметкерлерiн т%л мерекесiменћџттыћтаѕан аудан ќкiмiнiѓ орынбасары БалбаеваМаржан Ертайћызы ћоѕамныѓ ќлсiз %кiлдерiне ћолданкелгенше к%мектерiн, жљрек жылуын џсынып отырѕанжандарѕа шынайы алѕысын жеткiзiп, аудан ќкiмiнiѓалѕыс хаттарымен марапаттады.

Бџл кќсiби мереке осы жылдар iшiнде тек ресми шараѕана емес, мейiрiм мен шапаѕат мейрамына, игi дќстљргеайналды. Бљгiнгi таѓда Ћазаћстанда халыћты ќлеуметтiкћорѕау жљйесi жетiлдiрiлiп келедi. Оныѓ iшiнде, Алатауауданында халыћћа ћызмет к%рсететiн аудандыћ жџмыс-пен ћамту жќне ќлеуметтiк баѕдарламалар б%лiмiнде 13мемлекеттiк ћызметкер жќне 80 мљгедек балаѕа к%мекк%рсететiн 18 ќлеуметтiк ћызметкер жџмыс iстейдi. Соны-мен ћатар, ауданда тџратын 132 ардагерге к%мек к%рсете-тiн аудан ќкiмi жанындаѕы жалѕызiлiктi ћарттар менмљгедектерге љйде ќлеуметтiк ћызмет к%рсету б%лiмше-сiнде 21 ќлеуметтiк ћызметкер, психологиялыћ ауытћу-лары бар мљгедек балаларѕа арналѕан кљндiз болу орталы-ѕында 60 балаѕа 81 ћызметкер жќне жџмыспен ћамтуорталыѕында 8 ћызметкер жџмыс атћарады.

Ќлеуметтiк ћызметкер, бџл — тек кќсiп иесi ѕана емес,%згенiѓ мџѓ-мџћтажына бейжай ћарай алмайтынмейiрбан жан. Халыћты ќлеуметтiк тџрѕыдан жан-жаћтыћорѕау Елбасы мен Љкiметiмiз жљргiзiп отырѕансындарлы саясаттыѓ басым баѕыттарыныѓ бiрi болыптабылады. Iс-шараныѓ соѓы концерттiк баѕдарламаменаяћталды.

«АЋШАМ-АЋПАРАТ».

Ахметжан Есiмов к%рменiѓ «Болашаћ энергиясы»таћырыбыныѓ ЮНЕП айналысатын мќселелермен љндестiгiнатап %ттi. Ол – ћоршаѕан ортаны ћорѕау, климаттыѓ%згеруiмен кљрес, атмосфераѕа шыѕарылатын зиянды заттарк%лемiн ћысћарту жќне экология мќселелерiн шешу болыптабылады. «К%рмеге халыћаралыћ ћоѕамдастыћ тарапынанћызыѕушылыћ жоѕары. ЭКСПО к%рмесiне 17 халыћаралыћџйым ћатысады жќне олардыѓ арасындаѕы жетеуi БЏЏ-ныѓџйымдары, олар – ЮНИДО, ЮНЕСКО, МАГАТЭ, ПРООН,ЭСКАТО, ЮНИСЕФ, Баршаѕа арналѕан тџраћты энергетикаџйымы жќне т.б. Олардыѓ барлыѕы халыћаралыћ џйымдарплазасында орналастырылатын болады. Егер Сiздерћаласаѓыздар, осы павильоннан орын џсынуѕа ќзiрмiз», – дедiАхметжан Есiмов.

БЏЏ б%лiмшесi Н.Назарбаевтыѓ Астана ЭКСПОк%рмесiнiѓ базасында жасыл технологияларды iлгерiлетубойынша халыћаралыћ хаб ћџру ж%нiндегi идеясын ћолдайды.ЮНЕП-тiѓ Еуропа бойынша %ѓiрлiк бюросыныѓ директорыЯн Дусиктiѓ айтуынша, ЭКСПО-2017 к%рмесiне «Болашаћэнергиясы» таћырыбын таѓдап алу %те дџрыс шешiм.Џйымныѓ осы таћырыпты Миландаѕы ЭКСПО-2015к%рмесiнде iлгерiлету тќжiрибесi бар. Онда ЮНЕП ћоршаѕанортаны ћорѕаудыѓ жањандыћ кљнiн %ткiзуге бастамашылыћеттi, сонымен ћатар еѓ тџраћты жќне жасыл павильонбайћауын %ткiздi. Осындай iс-шаралар Астана ћаласындаѕыЭКСПО-2017 к%рмесiнде де орын ала алады. «Сонымен бiргебiз Халыћаралыћ жасыл технологиялар жќне инвестициялыћжобалар орталыѕы базасында џзаћмерзiмдiк ынтымаћтастыћмљмкiндiктерiн ћарастырудамыз, бџл идеяны ЋазаћстанРеспубликасыныѓ Президентi Н.Ќ.Назарбаев БЏЏ Басассамблеясында к%терген болатын. Сондай-аћ, бiз к%рмеаяћталѕаннан кейiн де бiрлескен жџмысты жалѕастырамыз депсенемiз», – деп ћорытындылады с%зiн Ян Дусик.

БЏЏ Б�ЛIМШЕСIЕЛБАСЫНЫЃИДЕЯСЫНЋОЛДАЙДЫ

Серiк ЖЏМАБАЕВ

Кеше «Астана ЭКСПО-2017» ЏК» АЋ басћармасыныѓт�раѕасы Ахметжан Есiмов БЏЏ Ћоршаѕан орта ж�нiндегiбаѕдарламасыныѓ (ЮНЕП) ЮНЕП-тiѓ Еуропа бойынша�ѓiрлiк бюросыныѓ директоры Ян Дусик жќне ОрталыћАзияѕа арналѕан суб�ѓiрлiк кеѓсенiѓ директоры НаталияАлексеевамен кездестi.

МОАНА МУЛЬТФИЛЬМIНIЃ ЋАЗАЋШАТРЕЙЛЕРI ЖАРЫЋ К�РДI!

Серiк ЖЏМАБАЕВ

Дисней студиясыныѓ толыћ-метражды «Моана» мультфильмiнiѓћазаћ тiлiнде трейлерi жарыћ к%рдi.Мультфильмнiѓ тџсаукесерi 2016жылдыѓ 1 желтоћсан кљнiне жоспар-ланѕан. Мультфильмнiѓ басты кейiп-керлерiне %з дауыстарын Лидия Кќден,Назерке Серiкболова, Маћпал Исабе-кова, Бљркiт, Жќнiбек Мџсаев жќнеСырым Ћашћабаев сынды Ћазаћстанќншiлерi мен актерлерi сыйлады.

Еске сала кетейiк, «Моана» – 2016жылдыѓ «Болашаћ» Корпоративтiкћорымен ћазаћ тiлiне дубляждалѕанДисней студиясыныѓ 3-кинотуын-дысы, ал 2011 жылдан берi дубляж-далѕан 16-фильм. Моана – Диснейдiѓжаѓа ханшайымы, Туи к%семiнiѓћызы, 14 жасар арманшыл ћыз. Олдосы – жартылай ћџдай Мауименбiрге шексiз мџхитћа сапарѕа атта-нады. Оћиѕа желiсi 2000 жыл бџрынТыныћ мџхиты аралдарында %рбидi.

Ћазаћ тiлiндегi дубляж режиссерiРита Ќбiшева, жобаныѓ музыкалыћ же-текшiсi – Кљнiмгљл Борамбаева. «Моа-на» 1 желтоћсаннан бастап елiмiздiѓбарлыћ кинотеатрларында к%рсетiледi!

Жоба џйымдастырушылары:«Marwin» компаниясыныѓ ћолдауы-мен «Болашаћ» Корпоративтiк ћоры.Жоба демеушiсi: «АCD Group» ЖШС.

«АЋШАМНЫЃ» АНЫЋТАМАСЫ:

Аѕылшын тiлiндегi нџсћасын дайындаѕан ќртiстердiѓ iшiнде – жас�спiрiмактриса Аулии Кравалхо бас кейiпкер Моананы дыбыстайды, ал Дуэйн Джонсонжартылай ћџдай, жартылай адам – џлы Мауиге �з даусын сыйлайды. Соныменћатар, мультфильмнiѓ аѕылшын тiлiндегi нџсћасында Джемейн Клемент (тќкаппар15 метрлiк шаян Таматоаныѓ даусы), Рэйчел Хаус (теѓдессiз Тала ќжейдiѓ даусы),Темуэр Моррисон (мќртебелi к�сем Туидiѓ даусы), Николь Шерзингер(Моананыѓ анасы Синаныѓ даусы) сынды керемет актерлердiѓ дауыстарынестуге болады.

АЛМАТЫ ТАРИХЫ ТУРАЛЫЖАЃА МЏРАЖАЙ АШЫЛАДЫ

Соѓы. Басы 1-бетте.

Сондай-аћ, ќкiм орынбасары оданќрi %з с%зiнде сол 90-жылдардыѓ орта-сында Алматыда 1415 кооперативболса, ћазiргi кезде мегаполисте 180мыѓнан астам кiшi жќне орта бизнессубъектiлерiнiѓ жџмыс iстейтiндiгiн,с%йтiп, кќсiпкерлiктiѓ 130 есеге %ске-нiн айтты. Осыѕан орай, Бљкiлќлемдiк«Doing Business» банкiнiѓ таяудажариялаѕан, негiзiнен, Алматыныѓк%рсеткiшi бойынша есептелетiнрейтингiнде Ћазаћстан 16 позицияѕажоѕары к%терiлiп, 35-орынды иеленгенiерекше ескерiлдi.

Баспас%з мќслихаты барысындаА.Ћырыћбаев шањар экономикасы-ныѓ ћарћынды дамуы арћасындаАлматы бюджетiнiѓ теѓ жартысыжџмсалатын ќлеуметтiк салада пќр-мендi ќрi жљйелi шаралардыѓ жљзегеасћанын айтты. Атап айтћанда, жылбасынан берi Алматы ћаласында 15мыѓнан астам жаѓа жџмыс орныћџрылѕан. Бџл ретте, тек ћана мљге-дектерге ќлеуметтiк ћолдау к%рсетуљшiн 1,8 млрд. теѓге жџмсалды. Ал бџл%ткен жылмен салыстырѕанда 40пайызѕа к%п деген с%з.

Ћала ќкiмiнiѓ орынбасары %зiнiѓс%зiнде, басты тџжырымы ћаланыодан ќрi дамыту, ћалалыћтардыѓ %мiрсљру деѓгейiн жаћсарту, ќр адамѕаћамћорлыћ к%рсету болып табылатын«Алматыныѓ 2020 жылѕа дейiнгi Дамубаѕдарламасында мџныѓ барлыѕынаћтылы к%рiнiс тапћанын айтты.Сондыћтан, бџл баѕдарлама бесинституционалды реформалардыѓ,«100 наћты ћадам» Џлт жоспарыныѓќлеуеттерiн айћындай тљседi. Осыретте «Нџрлы жол» баѕдарламасыаясында мегаполисте соѓѕы 9 айдыѓiшiнде 4500 орынды ћамтитын 5 мем-лекеттiк жќне 119 жеке балабаћшаныѓашылѕанын, 1800 оћушыѕа арналѕанжалпы бiлiм беретiн нысандардыѓ iскећосылѕандыѕын, мектептер мен 2400орынѕа арналѕан ћосалћы нысандарћџрылыстарыныѓ жљрiп жатћанынатап %ттi.

Алматы ћалалыћ Кќсiпкерлiкжќне индустриалды-инновациялыћдаму басћармасыныѓ басшысы АлмасМќдиев љстiмiздегi жылдыѓ 10 айында«Бизнестiѓ Жол картасы-2020» баѕ-дарламасы бойынша оѓтљстiк аста-

нада 239 жобаныѓ ћолдау тапћанын,бџл %ткен жылдыѓ осы кезеѓiменсалыстырѕанда 2,5 к%п екенiн айтты.

Бџдан кейiн ОКЋ-де %ткенбрифинг барысында Алматы ћаласыДаму орталыѕыныѓ басшысы ЖаннаТ%легенова концепциясы ћала тџр-ѕындарыныѓ ћалауына негiзделген«Smart City» жобасын енгiзудегi алма-тылыћ билiктiѓ жоспары туралыайтты. Бљгiнгi кљнi КБТУ мен IDCCentral Europe сынды серiктестерменбiрге Smart Almaty жобасыныѓ кон-цепциясы мен шеберлiк- жоспарыныѓжасалып жатћанынан хабардар еттi.

Алматы ћаласы ќкiмiнiѓ орын-басары Арман Ћырыћбаев баспас%змќслихатын ћорытындылай келiп,

ћала билiгiнiѓ Алматыны тек жоѕарытехнологиялы мегаполис ћана емес,дќстљрi мен тарихы берiк саћталѕанќрi %зiндiк ерекшелiгi бар шањарѕаайналдыруды жоспарлап отырѕанынайтты. Бљгiнгi заманаѕа сай ќлемдетарихи-мќдени мџра креативтiлiк пенинновацияныѓ, жаѓарѕан ћаланыѓкиелi к%зiне айналѕан. Осыѕан орай,биыл Алматыда елiмiздегi алѕашћы«Алатау» дќстљрлi %нер театры,дќстљрлi музыканыѓ мультимедиялыћорталыѕы ашылды. Бџдан басћа, жылаяѕына дейiн Алматы ћаласыныѓтарихы туралы жаѓа мџражай есiгiнайћара ашатын болады.

«АЋШАМ-АЋПАРАТ».

КЕРЕК ДЕРЕК

Естерiѓiзге сала кетейiк, Астанадаѕы Алматы кљндерi аясында 5-6 ћарашада бiрћа-тар мќдени-бџћаралыћ шаралар �тедi. Мысалы, 5 ћараша кљнi саѕат 11.00-де Ћазаћ-стан Республикасыныѓ Џлттыћ мџражайында «Алматы – Тќуелсiздiктiѓ алтын бесiгi»атты мультимедиялыћ к�рме, Алматы туралы фоток�рме ашылады, саѕат 15.00-деЋР Џлттыћ кiтапханасында жастар белгiлi аћындармен кездеседi, ал саѕат 18.00-деАлматыныѓ эстрада-симфониялыћ оркестрi жќне ћазаћстандыћ эстрада жџлдыз-дарыныѓ ћатысуымен ЋР Тќуелсiздiгiнiѓ 25 жылдыѕына арналѕан «Алматы – Тќуел-сiздiктiѓ алтын бесiгi» атты гала-концерт �тедi.

6 ћараша кљнi саѕат 15.00-де Бейбiтшiлiк пен келiсiм сарайында «Сазген сазы»фольклорлыћ-этнографиялыћ оркестрi мен танымал дќстљрлi ќншiлердiѓ ћатысуымен«Мќѓгiлiк мџрат» атты дќстљрлi музыкалыћ концерт �тедi.

Бџлардан �зге, 5, 6 ћараша кљндерi Алматы ћаласы Мќдениет жќне архивтербасћармасына ћарасты Мемлекеттiк ћуыршаћ театры Астана ћаласыныѓ Ћ.Ћуа-нышбаев атындаѕы мемлекеттiк академиялыћ ћазаћ музыкалыћ драма театрыныѓсахнасында «Алтын Адам» эпикалыћ спектаклiнiѓ ћойылымын, сондай-аћ, балаларљшiн «Куклы шоу» мерекелiк спектаклiн џйымдастырады. Аталѕан мќдени шаралардыѓбарлыѕына кiру тегiн.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

www.almaty-akshamy.kz

3

ЋАЛА-ЋАРБАЛАС

ЖЕЛТОЋСАН ТАРИХЫОТАНШЫЛДЫЋ ТЌРБИЕБЏЛАЅЫНА АЙНАЛСЫН

Бейбiт ЋОЙШЫБАЕВ,жазушы, тарих ѕылымдарыныѓ кандидаты

1986 жылѕы 16 желтоћсанда кеѓестiк билiктiѓойына кiрiп-шыћпаѕан жаѓа тарих бастау алды.Бџл кљнi Ћазаћстан Коммунистiк партиясыОрталыћ Комитетiнiѓ Пленумы ДiнмџхамедАхметџлы Ћонаевты бiрiншi хатшы лауазымынанбосатып, орнына Ресей Федерациясындаѕы Улья-новск облыстыћ партия комiитетiнiѓ бiрiншiхатшысы Геннадий Васильевич Колбиндi сайлады.Осы жќйт ћазаћ халћыныѓ аћырѕы да аса маѓыздыџлт-азаттыћ к3терiлiсiнiѓ тџтануына себеп болды.Орталыћтыѓ басћа республикада облыстыћдеѓгейдегi басшы болып жљрген орыс ћайраткерiнЋазаћ Республикасын басћаруѕа жiберуiнебайланысты, жастар астананыѓ басты алаѓынашыћты. Бiраћ, басшылыћтыѓ ауыстырылуы –3кiмет к3зiне оѕаш к3рiнген демонстрацияѕашыѕудыѓ сылтауы ѕана, iс жљзiнде, лыћ толыптџрѕан шараны кемерiнен асырѕан тамшы болѕанедi. К3терiлiстiѓ басты себебi «тќуелсiз респуб-ликалар одаѕы» деп аталып, «потемкиндiк деревня»iспеттi жасанды тќж киген «бiртџтас жќнеб3лiнбейтiн» советтiк мемлекеттiѓ отаршылдыћжќне орыстандыру саясатында болатын.

Ал оныѓ тамыры ќрiге кетедi. Ћазаћ мемлекетiXV ѕасырдыѓ ортасынан 3те 3з этносы атыментарих сахнасына шыћћан. Белгiлi бiр дќуiрде басћамемлекеттер санасып тџрѕан, аумаѕы џлѕайып,беделi кљшейген ел болѕан-тын. Бiраћ, жер-суынажан-жаѕынан к3з алартћан дџшпан к3бейгендiктенжќне iшкi алауыздыћтар салдарынан ќлеуетi ќлсi-реп бара жатћан. Сол шаћта кљш-ћуаты артатљскен орыс империясы ћазаћ мемлекетiн ќуелiXVIII ѕасырда протекторат мќртебесiнде ћамћор-лыѕына алѕан. Содан соѓ ћилы жымысћы ќрекет-терiмен ХIХ ѕасырда ћазаћтыѓ мемлекеттiлiгiнжойѕан да, жџртын жер-суымен патшалыћтыѓћџрылымына бiржолата бiрiктiрген. Одан, жаѓаотарын 3зге империялар секiлдi сауда айналымынаенгiзуiмен шектелмей, отарлаудыѓ еѓ зџлымдыћтќсiлдерiн жљзеге асырѕан. Тќуелсiздiктiѓ џлыкљрескерi Мџстафа Шоћай кезiнде дќл атап айт-ћандай, патша љкiметi баѕындырѕан жерлерiнемылтыћ кезенген солдатыныѓ соѓынан мiндеттiтљрде соћа сљйреткен мџжыѕын жiберiп, алѕан3ѓiрiнiѓ бќрiн орыс жерiне айналдырып жiберудiћош к3рген. Сосын одан да зорѕа к3шкен. Шџрай-лы жер-суын иемдене отырып, ћџнарсыз далаѕаыѕыстырылѕан ћазаћты шоћындыруѕа тырысћан.Ондай ќрекетi кљткендегiдей нќтиже бермеген-дiктен, тiптi, дiнi б3лек кљйi ћалса да, дiлiн, 3мiрсљру салтын 3згерту арћылы кќдiмгi мџжыћћаайналдыруды к3ксеген болатын. Мџндай жоспа-рын отаршыл љкiмет империяныѓ барлыћ аймаѕын-да iске асырып жатћан. Сол себептi барша боданел-жџрттыѓ тљрлi ћарсылыѕына душар болѕан да,нќтижесiнде, алып империяда азаттыћ аѓсаѕантљрлi џлттыћ ћозѕалыстар бой к3рсеткен. 1905жылѕы бiрiншi орыс революциясыныѓ дљмпуiменимпериядаѕы мџсылман халыћтарыныѓ, соныѓiшiнде ћазаћ халћыныѓ да џлттыћ ћозѕалыстары3мiрге келдi. II Николайдыѓ бiрiншi дљниежљзiлiксоѕыс майдандарыныѓ ћара жџмысына 3згетектiлердi шаћыру жайында шыѕарѕан 1916 жыл-дыѓ 25 маусымындаѕы пќрменi џлттыћ езгiденћалжыраѕан халыћтардыѓ ашу-ызасын тудырды.Патшаныѓ осы жарлыѕы тџтатћан ћазаћ халћыныѓџлт-азаттыћ к3терiлiсi империя таѕын шайћалтуѕаелеулi љлес ћосты. 1917 жылѕы Аћпан революциясымонархияны ћџлатћаннан кейiнгi саяси мљмкiн-дiктер аућымында жљргiзiлген iзденiстер нќтиже-сiнде ќуелi џлттыћ Алаш автономиясы ћџрылды.Сосын, бџрынѕы империядаѕы мемлекеттiк билiктiбасып алып, барша џлттыћ ћџрылымдарды ћџлатћанбольшевиктердiѓ џйѕарымымен, таптыћ негiздегiЋазаћ кеѓестiк автономиясы 3мiрге келдi.

Сонда ћазаћ халћы елдiгiмiз жаѓѕыртылды депћуанѕан. Бiраћ, бџл iс жљзiнде ћанды 3згерiстерменастасћан алдамшы жаѓѕыру болып шыћты. Кеѓес3кiметi тџсында ћазаћ љш мќрте алапат ашаршы-лыћћа џшырап, љлкен џлттыћ апатты бастан кештi.Билiктiѓ солаћай реформалары салдарынан халыћретiнде мљлдем жойыла жаздады. Џжымдастыру,тќркiлеу шараларына ћарсы шыћћан к3терiлiстерќскери кљшпен басып-жаншылып, жџрт жаппайћуѕын-сљргiнге тљсiрiлдi. Сосын елдiѓ тоз-тозыншыѕарѕан билiкк3зiнiѓ мемлекеттiк ћылмысынбљркемелейтiн ќдiс ретiнде мќдени революцияжасады. Ћазаћты љлкен жетiстiктерге жеткiзген«социализмнiѓ артыћшылыћтары» дабырайтылды.С3йтiп, халћы ћырылып, дќстљрлi экономикасытџралап, ќбден титыћтаѕан, бiраћ, мќдениетiк3терiлген елдi – Ресей Федерациясы ћџрамындаѕыЋазаћ автономиясын 1936 жылѕы сталиндiк Кон-ституция бойынша одаћтас республика мќртебесiнек3тердi. Бiраћ, коммунистiк режим, басћа одаћтасреспубликалар секiлдi, оны да бiртџтас алыпмемлекеттiѓ ешћандай дербестiгi жоћ ћџрамдасб3лiгiне айналдырды. Жалпаћ елдi бекем шырмаѕантоталитарлыћ жљйе бiр кездерi аћгвардияшылараѓсаѕан «бiртџтас жќне б3лiнбейтiн Ресейдi» жаѓатљр мен мазмџнда жасап шыћты.

Басы. Жалѕасы 6-7-беттерде.

ЗИЯЛЫНЫЃ С�ЗIКЕРЕК ДЕРЕК

Бекболат ТIЛЕУХАН,Парламент Мќжiлiсiнiѓ депутаты:

Оћулыћтыѓ аты даџнамайды

– Министрлiктiѓ жаѓа заман талаптарына сайќзiрлендi деп отырѕан «Сауат ашу» оћулыѕыныѓ

орнына бiрiншi сыныптарда ћайтадан «ѕасырдан астам уаћыт ћазаћћа азыћболѕан» «Ќлiппенi» енгiзу керек. Оћулыћтыѓ аты да џнамайды. «Сауат ашу»оћулыѕыныѓ атауы, орысша айтћанда, «Ликвидация безграмотности». Яѕни, жас3ркен сќбиге емес, буыны ћатћан сауатсыз адамѕа арналѕан реѓктегi џѕымѕасаяды. Љштiлдiлiктi жаћтаймын, бiраћ, оны 1-сыныптан бастап енгiзуге мамандарѕана емес, ата-аналар да ћарсы.

(Мќжiлiстiѓ жалпы отырыстаѕы с�зiнiѓ мазмџнынан).

Бiр нќрсе тљсiнiксiз. Ќлде тљсiнiктiме, кiм бiлсiн?! Мќселен, «Аћт+бе»футбол клубыныѓ футболшылары айсайын миллиондап жалаћы алады.Мысал љшiн айтсаћ, Алексей Шеткин«Аћт+беде» ойнаѕанда ай сайын 9миллион теѓге жалаћы алѕан. Бџданбасћалары 2,5-3 млн. болып кете бередi.Бџл не деген батпанћџйрыћ?..

Мќдениет жќне спорт министрлiгiнiѓжауапты +кiлi ендiгќрi (бџдан былайдегенi ѕой) спортшылар допинг дертiнешалынса, оныѓ бапкерi жауапкершiлiккетартылады дедi. Ал, сонда ћазiргi жаѕ-дайдан ол неге тыс ћалуы керек. Ауыратлеттердiѓ ќр жеѓiсi сайын ыршыпсекiретiн Виктор Ни неге жауапкер-шiлiкке тартылмайды? Осыны жџртћатќптiштеп тљсiндiру керек ћой.

Ћырѕызстанда 24 жыл бойы шыѕыпкелген «Заман-Ћырѕызстан» халыћ-аралыћ газетi жабылып ћалды.

Х.Клинтон +зiнiѓ бќсекелесi Д.Трам-птi «Кремльмен байланысы бар» деудентанбай отыр.

Жџмыс iстемейтiндер аз жасайдыекен.

Путин Ресей џлты туралы заѓћабылдауѕа ћарсы емес.

«Тќуелсiз Ћазаћстан» пойызы жолѕашыћты.

Дубосековадаѕы «28-дiѓ ерлiгi» аттымемориалдыѓ ћайта ж+нделуiне 208миллион рубль жџмсалѕан. Ендiгi жердеРесейде панфиловшылар саны 28 емес,

жол к+лiк апаты болып, 1700 адам к+зжџмѕан. Бџл былтырѕыѕа ћараѕанда 5пайыз кем.

Ћаладаѕы 70 билборд талапћа сайкелмегендiктен, тиiстi орындардыѓшешiмiмен алынып тасталды.

Ћала к+шелерiнде 1500-ден астамавтобус ћызмет етедi.

Алматыда +тетiн инвестициялыћфорумѕа 600 отандыћ жќне шетелдiкћонаћтар ћатысады.

Ћазпошта «ЭКСПО-2017» к+рмебилеттерiн сатады.

Љкiмет жанындаѕы ономастикалыћкомиссияныѓ отырысында елiмiздегi 90стансасыныѓ атауын +згертуге џсынысжасалды.

Бљгiнде елiмiзде 11423 кiтапхана бар.Елiмiздiѓ мџѕалiмдерiне аѕылшын

тiлiн љйрену љшiн 10 миллион теѓге б+лiн-бек к+рiнедi.

Аћт+беде жетiм балаларѕа арналѕанќлеуметтiк љй салынып жатыр.

МЌСЛИХАТЋА ЖАЃА АППАРАТЖЕТЕКШIСI КЕЛДI

Маћсат Мырзаханџлы Рахметов Алматы ћаласы мќслихатыныѓ аппаратжетекшiсi болып жџмысћа кiрiстi.

Маћсат Рахметов 1963 жылы 4ћазанда Ћызылорда ћаласында туѕан.1986 жылы Алматы мал-дќрiгерлiкинститутын зооинженер, 2006 жылы

ЖЕЛТОЋСАНШЫЛАРЅА ЖЕЃIЛДIКТЕР БЕРУМЌСЕЛЕСI ЋАРАЛДЫ

Ћџттыбек АЙМАХАН

Естерiѓiзде болса, 3ткен ћазан айы-ныѓ 20-сы кљнi Алматы ћаласы ќкiм-дiгiнде ћалалыћ мќслихат депутаттарышањарда тiркелген Желтоћсан џйым-дары басшыларымен кездескен едi. Онда1986 жылѕы Желтоћсан к3терiлiсiнећатысушылардыѓ саяси-ћџћыћтыћмќртебесiн айћындап жќне олардыќлеуметтiк ћолдау бойынша депутатКенжехан Матыжановтыѓ жетек-шiлiгiмен ћџрамына жетi депутат енгенжџмыс тобы ћџрылѕан болатын. Бџлтуралы газетiмiзге жазылѕаны белгiлi.

Кеше сол Желтоћсан к3терiлiсiнећатысты ћџрылѕан жџмыс тобыныѓалѕашћы отырысы 3ттi. Оны ћалалыћмќслихаттыѓ хатшысы ЋалдыбайЋазанбаев жљргiзiп отырды. Хатшы 3зс3зiнде: «Qткен жолы желтоћсаншы-лармен кездесуде берген уќдемiздетџрып, жџмыс тобыныѓ алѕашћыотырысына жиналып отырмыз. Ендi солжолы айтылѕан мќселелелердiѓ ћалайорындалып жатћанын бiр пысыћтап3телiк», – дей келiп, бастапћы с3здiжџмыс тобыныѓ жетекшiсiне бердi.

биылѕы 30 жылдыѕына орай желтоћ-саншыларѕа бiр реттiк к3мек беру мќсе-лесiн џсынды. Ол жиналѕандар арасын-да бiрауыздан ћолдау тауып, оныѓћандай болатынын алдаѕы уаћытта таѕыбiр жиналѕанда наћты белгiлеуге келiстi.Сондай-аћ, отырыс барысында биылѕыЖелтоћсан к3терiлiсiнiѓ 30 жылдыѕынаорай «Алматы аћшамы» газетi 30 жел-тоћсаншыны газетке тегiн жаздыру тура-лы 3з бастамалары барын айтып ћалды.

Жалпы, Ћазаћ КСР Жоѕарѕы Кеѓесiт3ралћасыныѓ Алматыда орын алѕан1986 жылѕы 17-18 желтоћсандаѕыоћиѕаларѕа баѕа беру туралы комиссия-сыныѓ мќлiметi бойынша, сол кездеЖелтоћсан к3терiлiсiне ћатысћан 8500адам џсталып-жазаланѕан, 1720 адамжараћат алѕан, iшкi iстер органдарынан1200 адам шыѕарылып, 12 ЖООректоры ћызметiнен алынѕан жќне 246студент оћудан шыѕарылып, 99 адамсотталѕан. Осыѕан байланысты атап3тетiнi, бљгiнгi таѓда Желтоћсан к3терi-лiсiне ћатысты жазаланѕандардыѓ iшiн-де 179 адам прокуратура органдарынанаћтау туралы ћаѕазды ћолдарына алыпљлгерген екен.

Соѕан орай депутат КенжеханМатыжанов 1986 жылѕы 17-18 жел-тоћсандаѕы шеруге ћатысћандарѕажеѓiлдiктер беру мќселесi бойынша ЋРПарламентi Мќжiлiсiне хат дайындалыпжатћанын тiлге тиек ете келе, к3терi-лiске ћатысушыларѕа арнайы жеѓiлдiк-тер беру жаѕын таѕы бiр пысыћтаудыалѕа тартты. Qз кезегiнде отырысћаћатысушылар Желтоћсан к3терiлiсiнiѓ

Жетiсу МУ-iн заѓгер мамандыћтарыбойынша бiтiрген. Еѓбек жолынАлматы облысы Ћаскелеѓдегi Абай ћџс3сiру бас кќсiпорнында бригадир болыпбастап, 1995-1998 жылдары Алматыхалыћаралыћ агро3ндiрiстiк биржасысараптау-талдау ћызметiнде сарапшы,талдаушы болып жџмыс iстедi.

Ал мемлекеттiк ћызметке 1998 жылыкелiп, алдымен Алматы облысы ќкiмiаппаратында ауыл шаруашылыѕы жќнеэкология б3лiмiнiѓ жетекшi маманы,1999 жылы Алматы облысы ќкiмiбiрiншi орынбасарыныѓ кеѓесшiсi, 2006жылы Алматы ћаласы ќкiмi аппаратыауылшаруашылыћ б3лiмiнiѓ басшысы,2008 жылы Алматы ћаласы Ауыл-

шаруашылыћ басћармасыныѓ басшы-сы, 2009 жылы Алматы ћаласы Кќсiп-керлiк жќне индустриалдыћ-инно-вациялыћ басћармасыныѓ басшысыболды. 2015 жылдан Алматы ћаласыАуылшаруашылыћ жќне мал дќрiгерлiгiбасћармасы жетекшiсiнiѓ орынбасарыретiнде ћызмет атћарѕан М. РахметовАлматы ћаласы мќслихаты аппара-тыныѓ жетекшiсi болып таѕайындалды.

Маћсат Рахметов елiмiздiѓ бiрнешемерекелiк медальдарымен, «Ауылшаруашылыѕы саласыныѓ љздiгi» бел-гiсiмен, ЋР ауыл шаруашылыѕы ми-нистрiнiѓ ћџрмет грамотасымен мара-патталѕан.

«АЋШАМ-АЋПАРАТ».

ЖЏМЫСIСТЕМЕЙТIНДЕРАЗ ЖАСАЙДЫЕКЕН

мыѓдап саналады деген пiкiр айтылыпћалып жљр.

Iшкi iстер министрлiгiнiѓ мќлiметiбойынша, елiмiзде соѓѕы 9 айда 10 мыѓ

Iшкi iстер министрлiгiнiѓмќлiметi бойынша, елiмiздесоѓѕы 9 айда 10 мыѓ жолк:лiк апаты болып, 1700адам к:з жџмѕан. Бџлбылтырѕыѕа ћараѕанда

5 пайыз кем.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

4

БЏЛ ЖЏМЫСТА ЉЛКЕНШЫДАМДЫЛЫЋ, БIЛIМ, ТЌЖIРИБЕМЕН ЕРЕКШЕ ДАЅДЫ ЋАЖЕТ

Елбасымыз НџрсџлтанНазарбаевтыѓ жыл сайынѕыЋазаћстан халћына Жолдау-

ларында халыћтыѓ ќлеуметтiкжаѕдайын жаћсартуѕа

баѕытталѕан шараларыныѓорындалуы кезек кљттiрмейтiн

негiзгi мќселе болыптабылады. Осыѕан орай,

Алматы ћаласы аумаѕыныѓкеѓеюiне байланысты жаѓаданћџрылѕан Наурызбай аудандыћ

жџмыспен ћамту жќнеќлеуметтiк баѕдарламалар

б'лiмiнiѓ басшысы Дљйсен-ћожа Тџрысбековты ќѓгiмеге

тартћан едiк.

– Дљйсенћожа Елшiбекџлы, Наурызбайауданыныѓ ћџрылѕанына екi жылдан асауаћыт болды. Осы ретте аудан тџрѕын-дарын ќлеуметтiк ћорѕау жќне кедейшiлiктiжою маћсатында ћандай жџмыстаратћарылып жатыр?

– Елiмiз болашаѕыныѓ дамуына баѕыт-талѕан жќне елдiѓ кемел келешегiн к�здеген«100 наћты ћадам» Џлт жоспарын жљзегеасыру баѕытында халыћћа ќлеуметтiк к�мекк�рсетудiѓ бiрћатар басымдыћтары атап�тiлген. Атап айтћанда, ќлеуметтiк к�мек– оѕан шынымен зќру азаматтарѕа ѕанаберiлетiндiгi, ал, отбасы кiрiсi т�мен еѓбеккећабiлеттi азаматтарѕа мемлекеттiк атаулыќлеуметтiк к�мек – оларды еѓбекке ыћпалету жќне ќлеуметтiк бейiмдеу баѕдарла-маларына белсендi ћатыстыру жаѕдайындаѕана берiлетiндiгi к�рсетiлген.

Бљгiнгi таѓда халыћ игiлiгi љшiн ћабыл-данѕан елiмiздiѓ ќлеуметтiк саясаты баѕы-тында атћарылып жатћан шаралар жеткi-лiктi. Мысалы, ћазiргi кезде к�пбалалы,табысы кедейлiк шегiнен т�мен отбасы-ларѕа жќне мљгедек адамдарѕа мемлекеттарапынан ќлеуметтiк к�мектер менжќрдемаћылар берiлуде. Сонымен ћатар,«&рлеу» ћанат ћаћты жобасы шеѓберiнде дек�мекке мџћтаж адамдарѕа ћолдау к�рсетушаралары жљргiзiлуде.

Осыѕан орай, Наурызбай аудандыћжџмыспен ћамту жќне ќлеуметтiк баѕдар-ламалар б�лiмiнде де елiмiздiѓ ќлеуметтiксаясатын басшылыћћа ала отырып, ауданк�лемiндегi ќлеуметтiк к�мекке мџћтажотбасыларѕа, мљмкiндiгi шектеулi азамат-тарѕа ќлеуметтiк к�мектер мен жќрдем-аћылар т�ленiп, басћа да ќлеуметтiк iс-шаралар жљзеге асырылуда.

Осы тџрѕыда аудан к�лемiнде аѕымдаѕыжылы мемлекеттiк атаулы ќлеуметтiк к�-мектер барлыѕы 15 адамѕа таѕайындалды.

Сондай-аћ, «&рлеу» ћанат ћаћты жоба-сы шеѓберiнде де к�мекке мџћтаж адам-дарѕа ћолдау к�рсету маћсатында аудантџрѕындары арасында тљсiндiру жџмыстарыжљргiзiлiп, нќтижесiнде, екi отбасы мљшесiжџмысћа орналасып, осы жоба шеѓберiндешартты аћшалай к�мек алып отыр.

Бџдан б�лек, 2016 жылдыѓ басынан берiбалалы отбасыларѕа берiлетiн мемлекеттiкжќрдемаћы – 72 балаѕа, ал тџрѕын љйк�мегi – табысы аз ћамтылѕан 45 адамѕатаѕайындалды.

Мљмкiндiгi шектеулi балаларын љйдеоћытатын отбасыларына тоћсан сайынт�ленетiн жќрдемаћылар 2016 жылдыѓ 3тоћсанында 20 жанџядаѕы 20 балаѕаберiлдi. Осы ретте облыстан Наурызбайауданы аумаѕына кiрген елдi-мекен тџр-ѕындары мекен-жай ћџжаттарын рќсiмдеп,ћала аумаѕына тiркелгендiктен, жоѕарыдааталѕан жќрдемаћы таѕайындалѕанадамдардыѓ саны �ткен жылѕа ћараѕандабiршама �скендiгiн айта кеткiм келедi.

Сонымен ћатар, Џлы Отан соѕысын-даѕы Жеѓiстiѓ 71 жылдыѕына орай аудан-даѕы 12 – соѕыс мљгедегi мен ардагерiне,Џлы Отан соѕысына ћатысћандарѕа теѓес-тiрiлген 68 азаматћа, Џлы Отан соѕысымљгедектерiне теѓестiрiлген 43 азаматћааћшалай к�мектер к�рсетiлдi.

Сондай-аћ, Алматы ћаласы мќслиха-тыныѓ шешiмiмен бекiтiлген Алматы ћала-сындаѕы ќлеуметтiк мџћтаж адамдарѕатаѕайындалатын ќлеуметтiк к�мектербиылѕы жылы 236 адамѕа т�лендi.

– Ал осы Алматы ћаласындаѕы ќлеу-меттiк мџћтаж адамдарѕа таѕайындалып,т"ленетiн ќлеуметтiк к"мектерге ћандайадамдардыѓ жекелеген санаттары ћ"бiрек"тiнiш бiлдiргенiн ћысћаша атап "тсеѓiз?

– Бџл ќлеуметтiк к�мек мџћтаж адам-дардыѓ жекелеген санаттарына таѕайында-лып, т�ленедi. Атап айтћанда, ол – ЏлыОтан соѕысыныѓ мљгедектерi мен ћатысу-шыларына, арнайы мемлекеттiк жќрдем-аћы алмайтын зейнеткерлiк жасћа жеткензейнеткерлерге, отбасыныѓ орташа табысыкљнк�рiс деѓгейiнiѓ 3 еселенген м�лшерi-нен аспайтын зейнеткерлерге, созылмалыбљйрек жеткiлiксiздiгi ауруы бар бiрiншiтоптаѕы мљгедектерге, Џлы Отан соѕысыжылдары кем дегенде алты ай еѓбек еткенжќне ћажырлы еѓбегi мен мiнсiз жауынгер-лiк ћызметi љшiн Кеѓес Љкiметi кезiндеордендер мен медальдармен марапатталып,арнайы мемлекеттiк жќрдемаћы алатынтџлѕаларѕа, отбасыныѓ орташа табысы кљн-к�рiс деѓгейiнiѓ 2 еселенген м�лшерiненаспайтын амбулаториялыћ емдеу кезеѓiндетџрѕан IV санаттаѕы туберкулезбен ауыра-тын азаматтарѕа, сонымен ћатар, �рттен

немесе табиѕи зiлзала салдарынан тџрѕынљйге залал келуiне байланысты, т.б. шешiм-де к�рсетiлген санаттарѕа. Мысалы, былтыраудандаѕы су тасћыны салдарынан тџрѕынљйiне залал келуiнен 195 азамат �тiнiшбiлдiрiп, соныѓ iшiнде, 192 азаматћаќлеуметтiк к�мек т�лендi.

– Аудан тџрѕындары арасындаѕымљгедек жандарѕа ќлеуметтiк к"мек пенќлеуметтiк ћызметтер к"рсету жаѕдайыћалай?

– Елiмiз Тќуелсiздiгiн алѕанѕа дейiнмљгедек жандар жќрдемаћыларын айсайын ѕана алумен шектелген болса, алТќуелсiздiктен кейiн мљмкiндiгi шектеулiжандарѕа к�рсетiлетiн к�мектер менжќрдемаћылардыѓ аућымы тљбегейлi�згердi деп айтуѕа болады.

Елiмiзде мљмкiндiгi шектеулi жандардыќлеуметтiк ћорѕау наћты жолѕа ћойылып,оларды ћажеттi ћџрал-жабдыћтарменћамтамасыз ету мљмкiндiгi пайда болды.Мљгедектердiѓ мљгедектiк топтарына, бел-гiлi наућасына ћарай жеке оѓалту баѕдар-ламаларында ћажеттi ћџрал-жабдыћтармен басћа да ћызметтер бекiтiледi. Атапайтћанда, тазалыћ жќне ћозѕалыс ћџрал-дары, сурдотехникалыћ, тифлотехникалыћжќне протездi-ортопедиялыћ ћџралдаршипажайларда емделуге, бiрiншi топтаѕымљгедектерге жеке к�мекшiлiкке, есту ћабi-летi нашар мљгедектерге ыммен тљсiндiретiнмаманныѓ ћызметi, т.б. аћысыз пайдаланумљмкiндiктерiне ие болѕан.

Аѕымдаѕы жылда аудан бойыншатазалыћ ћџралдарын – 94 адам, ћозѕалысћџралдарын – 22 адам, сурдотехникалыћћџралдарды – 19 адам, тифло техникалыћћџралдарды – 7 адам, бiрiншi топтаѕымљгедектерге жеке к�мекшiлiкке – 66 адам,протездi-ортопедиялыћ ћџралдарѕа – 56адам жолдама алды жќне шипажайлардаемделуге 163 адамѕа жолдама берiлдi. Љйдеќлеуметтiк ћызмет к�рсетуге жалѕыз жќнежалѕыз тџратын ересек адамдар мен 18жастан асћан мљгедек 4 адамныѓ ћџжатыћабылданып, 21 мљмкiндiгi шектеулi балакљндiзгi ќлеуметтiк ћызмет к�рсетугеарналѕан медициналыћ ќлеуметтiкмекемелерге жiберiлдi.

Атап �тетiнi, 2017 жылдыѓ 1 ћаѓтары-нан бастап к�ру жќне есту мљшелерiбџзылѕан мљгедектерге ескiрген сурдо, тиф-лотехникалыћ ћџралдар орнына к�пфун-кциялы ноутбуктер, џялы телефондар саты-лып алынып, тiрек-ћимыл аппараты менсыртћа шыѕару функциялары бџзылѕанмљгедектерге арналѕан мiндеттi гигиеналыћћџралдар тiзбесiне �згерiстер енгiзiледi.

Сонымен ћатар, аудандыћ жџмыспенћамту жќне ќлеуметтiк баѕдарламаларб�лiмiнiѓ мљмкiндiгi шектеулi балаларѕаљйде ќлеуметтiк ћызметтер к�рсететiнб�лiмшесi 37 мљмкiндiгi шектеулi балаѕаљйде ќлеуметтiк ћызмет к�рсетедi. Б�лiм-шенiѓ негiзгi маћсаты – ауданымыздатџратын ќлеуметтiк к�мекке мџћтаж мљм-кiндiгi шектеулi баласы бар отбасылардыаныћтау жќне тџрѕылыћты жерi бойыншаесепке алу, даѕдыланѕан ќлеуметтiк ортадаћолайлы моральдыћ-психологиялыћ жаѕ-дай жасауѕа жќрдемдесу жќне ќлеуметтiк-оѓалту, сауыћтыру iс-шараларын �ткiзугебаѕытталѕан ћажеттi арнаулы ќлеуметтiкћызметтер кешенiн џсыну арћылы жан-жаћты к�мек к�рсету болып табылады.

Љйде ќлеуметтiк ћызмет к�рсетуменћатар, ќлеуметтiк-мќдени ћызметтер

џйымдастырылады. Аудан ќкiмi аппараты-ныѓ џйымдастыруымен арнайы жеткiзi-летiн к�лiктермен мерекелiк iс-шараларѕаћатыстыру, балаларѕа арнайы сыйлыћтартапсыру жџмыстары жљзеге асырылды.С�йтiп, балалар «Ћуыршаћ театрына»,«Алатау» шипажайында �ткiзiлгенконцертке, Халыћаралыћ балаларды ћорѕаукљнiне арналѕан iс-шараларѕа ћатысты.

Семей ядролыћ сынаћ полигонындаядролыћ сынаћтардыѓ салдарынан зардапшеккен азаматтарды тiркеу, бiржолѕымемлекеттiк �темаћы т�леу жќне куќлiкберуге 107 адамныѓ ћџжаты ћабылданып,тиiстi орынѕа тапсырылды. Жаппай саясићуѕын-сљргiн ћџрбандарын аћтау туралызаѓына сќйкес куќлiк алуѕа 13 адамныѓћџжаты рќсiмделдi. Оныѓ iшiнде 11 адам1986 жылѕы Желтоћсан к�терiлiсiне жќне3 адам соѕыс жылдары ћуѕын-сљргiнгеџшыраѕандар.

Бџл атћарылѕан жџмыстар елiмiздеќлеуметтiк сала жљйесiнде атћарылатынжџмыстарѕа ћатысты ћабылданѕан заѓды-лыћтар мен ћџћыћтыћ актiлердiѓ орында-луына ћарай бекiтiлген халыћћа мемлекет-тiк ћызмет к�рсету ж�нiндегi стандарттармен регламенттер шеѓберiнде жљзегеасырылады.

Бџлардан басћа к�пбалалы аналарды«Алтын алћа», «Кљмiс алћа» медалiменмарапаттауѕа аудан тџрѕындарынан 20ананыѓ ћџжаттары ћабылданды.

– Аудан тџрѕындарына, оныѓ iшiндеоблыс аумаѕынан ауысћан тџрѕындарѕаќлеуметтiк к"мектер, жќрдемаћылар менћызметтердi к"рсету туралы тљсiндiрмежџмыстары ћалай жљруде?

– Бџл тџрѕыда айтар болсаћ, аудандаѕыыћшамаудан тџрѕындарымен кездесулер�ткiзiп, аудан ќкiмi аппараты џйымдас-тырѕан кездесулер мен жиналыстарда даќлеуметтiк сала бойынша тљсiнiктемелерберiлiп тџрады. Аудандаѕы Ардагерлерџйымында ќр ыћшамауданныѓ �кiлдерi менаудан тџрѕындары ћатысћан кездесулер жиiболып тџрады. Бџл кездесулерде де ќлеу-меттiк жќрдемаћылар мен к�мектер туралысџраћтар мiндеттi тљрде туындайды.Сондыћтан, ћойылѕан сџраћтар мен мќсе-лелерге тљсiнiктемелер берiлiп, нќтижесiндетиiстi ќлеуметтiк к�мектерге ћџжаттаррќсiмделiнiп жатады. Сондай-аћ, аудандаѕыбiлiм беру орындарындаѕы кездесулердiѓ денќтижесi айтарлыћтай. Аудан ћџрылѕалыберi «Алматы аћшамы», «Вечерний Алматы»газеттерiне љнемi ќлеуметтiк жќрдемаћы менк�мектер туралы маћалалар жарияланып,басћа да жџмыстар жљргiзiлуде.

– Ћазан айында ќлеуметтiк ћорѕаужљйесi ћызметкерлерiнiѓ кќсiби мерекесiкљнi аталып "тiлдi. Сонда белгiлi болѕандай,бџл жџмыста љлкен шыдамдылыћ, бiлiм,тќжiрибе мен ерекше даѕды ћажет екен.Ендi осы саладаѕы еѓбегiѓiз ж"нiндећысћаша айтып "тсеѓiз?

– Дџрыс айтасыз, бџл саладаѕыћызметкерлерден аса љлкен шыдамдылыћталап етiледi. Мен 1981 жылдан комсомол,кќсiподаћ џйымдарында ћызмет атћарып,1988 жылдан бастап осы – халыћтыќлеуметтiк ћорѕау саласында ћызметжасап келемiн. Ќрiптестерiмдi кќсiби мере-келерiмен ћџттыћтай отырып, жџмыста-рына табыс, дендерiне саулыћ тiлеймiн.

– Ќѓгiмеѓiзге рахмет!

Сџхбаттасћан – Ћџттыбек АЙМАХАН.

ЋАМЋОРЖАНДАР К9ПБОЛСЫН!

Рая ЕСКЕНДIР

Елiмiзде 2011 жылдан берi «Ћамћор-шылар кљнiн» атап "ту дќстљрге айналѕан.Осыѕан байланысты, Алатау ауданындаѕы«Аћкент» ыћшамауданына орналасћан№181 жалпы бiлiм беретiн мектептеАлатау аудандыћ бiлiм б"лiмiнiѓ џйымдас-тыруымен «Мейiрiмi мол жандар» депаталатын мерекелiк шара "ттi.

Алѕашћы с�з кезегiн алѕан Алатауаудандыћ бiлiм беру б�лiмiнiѓ маманыБалжан Љмбетова �ткiзiлiп отырѕаншараныѓ маѓыздылыѕына тоћталып,осынау шара барысында балалардыѓбойында бiр-бiрiне деген мейiрiмдiлiк,ћайырымдылыћ сияћты iзгi ћасиеттердiѓћалыптасатындыѕын баса айтты.

Кешке арнайы барѕан «Балаћай»театрыныѓ директоры Мџхамеджан Мыр-закеев ћолдан келсе к�мекке зќру жан-дарѕа ћарасып, сауапты iс жасау керек-тiгiн, «&мiрде бiреуге к�мек к�рсетсеѓ,жаћсылыћ алдыѓнан шыѕады. Ћолданкелсе, ћайырымдылыћ жаса, кiсiге к�мекбер, — деп оћушыларѕа баѕыт-баѕдар бердi.Мектептiѓ �нерпаз ћыздарынан ћџралѕан«Айша бибi» би тобыныѓ орындауындаѕыбилер де кештiѓ к�ркiн кiргiздi.

Жазушы Дулат Исабековтiѓ «Ќпке»спектаклiн к�рген жанныѓ к�ѓiлi бџзы-лып, �мiрде кездесiп жататын жќйттерменбетпе-бет кездескендей кљй кешетiнi бар.Мектеп оћушыларыныѓ театр ќртiстерiсомдаѕан кейiпкерлердiѓ ойыны дак�рермен к�ѓiлiнен шыћты. Жас ќншiлерГљлайым Шербекова орындаѕан «Асылана», Айћын Ергелдi орындаѕан «Жанымћазаћ» ќнiне к�рермендер зор ћџрметк�рсетумен болды.

«АЛТЫНДОМБЫРА»АЙТЫСЫ

Жаћында Алатау ауданындаѕы №169мектеп-лицейiнде Ћазаћстан Республика-сыныѓ тiл мерекесiне орай алѕаш ретоћушылар арасында айтыс болып "ттi.Директордыѓ ѕылыми-оћу iсi ж"нiндегiорынбасары Динара Ысћаћованыѓ басшы-лыѕымен жас аћындар айтысын џйымдас-тырып, "ткiзген география пќнiнiѓ мџѕалiмiМќншљк Ћаржауова болатын. Айтысћаћазаћ тiлi пќнiнiѓ мџѕалiмдерi Алмаш Кеу-лiмћошова, Майра Саѕындыћова, ТазагљлЋџлаева ћазылыћ етiп, 6 «а» сыныбыныѓата-аналары, љлгiлi отбасы Милихинќулетi демеушiлiк жасады.

Атап �тетiнi, Маржан Милихиннiѓата-анасы бљгiнгi кљнi мектебiмiздiѓ«Жылдыѓ еѓ љздiк жанџясы» атанып,�здерiнiѓ жасаѕан игi iстерiмен жас тџлѕатќрбиесiне мол љлес ћосып отыр.

«Алтын домбыра» атты жоба айдарын-да �ткен жас аћындар айтысы «Тiлгећџрмет – елге ћџрмет» таћырыбында бiразмќселелердi ћозѕап, ћазаћ тiлiнiѓ мерейiнљстем етiп, жас џландардыѓ �з елiне,жерiне деген сљйiспеншiлiк сезiмдерiн,џлттыћ рухтарын биiкке к�терiптастаѕандай болды. Айтысћа тљскен 10-сынып оћушылары Арайлым Байћадам,Береке Баймџхамбет, 9 «ќ» сынып оћушы-сы Ќмина Ћапарова, 8-сынып оћушы-лары Нџрќлi Ћџсайынов, Бекзат Ћали-лаев, Бексџлтан Т�ребеков, Рауан Ќкiм-бек, Ќсемай Ќлиева, 6 «а» сынып оћушы-лары Елнџр Дќулетхан мен Жант�реЖолшиев мектеп оћушылары арасынансуырылып шыћћан аћындыћ ћабiлеттерiерекше дарынды балалар болатын.

Сондыћтан, Бекзат Ћалилаев пенНџрќлi Ћџсайыновтыѓ, БексџлтанТ�ребеков пен Ќмина Ћапарованыѓайтыстары к�рермен к�ѓiлiнен шыѕа бiлдi.С�йтiп, бџл айтыс – жас аћындардыѓшыѕармашылыћ ћабiлеттерiн шыѓдайтљстi. Алдаѕы уаћытта, «Алтын домбыра»жобасы барысында мектебiмiзде дарындыбалалардыѓ саны артады деген сенiмдемiз.

Лќйлiм БАЙЅАЗИЕВА,ћазаћ тiлi мен ќдебиетiнiѓ мџѕалiмi.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

www.almaty-akshamy.kzЋАРТТАР — ЋАЛА ЋАЗЫНАСЫ

5

Ћазiргi таѓда Ћазаћстанныѓ еѓ iрi екi ћаласында, облыс орталыћтарында, тiптi, аудандарда дак�птеген спорт нысандары бой к�терген. Ол аз десеѓiз, Iшкi iстер министрлiгiнiѓ, Т�теншежаѕдайлар комитетiнiѓ, Кеден комитетiнiѓ, «ЋазМџнайГаз» бен «Ћазаћстан темiр жолыныѓ» бас-басына спорт кешендерi бар. Бџлардыѓ барлыѕы мемлекет ћаражаты есебiнен, яѕни, бюджеттiѓћыруар ћаржысына салынды. Бiраћ, солай бола тџра, бџл спорт кешендерi ћарапайым халыћ љшiнжабыћ, жастар мџндай нысандарѕа келiп жаттыѕу �ткiзе алмайды. Бiр с�збен айтћанда, ведом-стволыћ спорт кешендерi министрлiктердiѓ, комитеттердiѓ жекеменшiгiне айналып кеткендей.Олар �згелердi есiгiнен аттап бастырмайды. Бљгiнгi таћырыпта бiз «Спорт кешендерi бизнес к�зiнеайналып кеткен жоћ па?» деген мќселенi ортаѕа салѕанды ж�н санадыћ.

Серiк ЖЏМАБАЕВ

Мемлекет басшысы Нџрсџлтан Назарбаев бюджеттiѓћыруар ћаржысына салынѕан спорт кешендерiнећарапайым азаматтардыѓ кiре алмайтынына ћынжылысбiлдiргенi оћырмандарымыздыѓ есiнде болар. Шынындада, халыћ љшiн салынѕан нысандар неге пайдаланылмайотыр? Елбасы ћарапайым халыћтыѓ к#кейiнде жљрген бџл#зектi мќселенi #те орынды к#тердi. %йткенi, бiз ћаншаспортты к#теремiз дегенiмiзбен, спорт кешендерi жеткiлiктiдќрежеде болмай, ќрi ол ќрбiр адамѕа ћолжетiмдi болмай,мџны ретке келтiре алмаймыз. %кiнiштiсi сол, ауылдыћжердi тiптен айтпай-аћ ћояйыћ, ћалалыћ жердегi жастар-дыѓ дене шыныћтыратын орындарыныѓ барлыѕы сатылыпкеткен. Бџрын к#п ћабатты љйлердiѓ жерт#лелерiнде,аулаларында неше тљрлi спорттыћ љйiрмелер болушы едi.Ћазiр ол џмыт ћалды. Оныѓ љстiне, мекемелерге ћарастыспорт кешендерi де ћарапайым халыћтыѓ ћалтасына сайћызмет к#рсетпей отыр. Олар #здерiнiѓ ћарамаѕындаѕыспорт кешендерiн бизнеске айналдырып жiберген. Ћаржы-сын т#лемесеѓiз iшке кiре алмайсыз. Ал баѕасы аспандаптџр. Бiз бџлай жљрiп, бџћаралыћ спортты ћалай дамытпаћ-пыз? Мќселен, Алматы мен Астанада жљрген жастардыѓбасым к#пшiлiгi ауылдан келген. Олар ќлгi мекемелердiѓспорт кешендерiне барып жаттыѕа алмайды. Оѕан кiруге,тiптi орта табысты азаматтардыѓ #зiнiѓ шамасы келмейдi.

Олар тек ћалталылардыѓ ѕана мљмкiндiгiне арналѕан спорткешендерi секiлдi. Олай болмайды ѕой. Кез-келген спорткешенi ћарапайым халыћтыѓ дене шыныћтыруына

ћолжетiмдi болуы тиiс емес пе? Сондыћтан Елбасы мџныдер кезiнде к#тердi деп есептеймiз. Ендi осыдан тиiстi орын-дар нќтиже шыѕарса ћџба-ћџп. Бџћаралыћ спортымыздамыса, елдiѓ де денсаулыѕы жаћсарып, #мiр сљрудеѓгейiмiз артар едi.

Негiзi, ћай кќсiпорынныѓ ћарамаѕындаѕы спорт кешенiболмасын, олардыѓ барлыѕы жастардыѓ спортпен шџѕыл-дануына ћолжетiмдi болуы ћажет. Алайда, мекеме басшы-лары нарыћтыћ заманда #мiр сљрiп отырѕанымызды алѕатартып, мемлекет есебiнен салынѕан спорт нысандарынћымбат баѕаѕа жалѕа берiп отыр. Олардыѓ айтатыны:«Мќселен, бiр спорт кешенiнде тренажер залы, бассейн,киiнетiн-жуынатын б#лме, шаѕын футбол, т.б. тљрлiжабдыћтар болады. Онымен ћоса, оныѓ ыстыћ жќне суыћсуы бар, жарыѕы бар, коммуналдыћ т#лемдерiн ћосаалсаѓыз, оныѓ барлыѕына ќжептеуiр шыѕын кетедi. Спорткешенiн салуѕа ћыруар ћаражат жџмсап ќрi оныѓ комму-налдыћ т#лемiне ай сайын бќленбай аћша шыѕындапотырып, жџртшылыћћа тегiн ћызмет к#рсете аламыз ба?Егер жастардыѓ бќрiнен аћы алмай, тегiн кiргiзiп ћойсаћ,ертеѓгi кљнi спорттыћ жабдыћтардыѓ барлыѕы ескiрiп, тоз-тозы шыѕып кетсе, оны ћалпына келтiруге ћаражаттыћайдан табамыз? Сондыћтан спорт кешендерi бизнеск#зiне айналѕан жоћ, ћайта оны џстап тџру љшiн амалсыз-дан осындай ќркеттерге баруѕа мќжбљр болып отырмыз»,– дейдi. Ендi мџны ћалай ретке келтiруiмiз керек? Мќселенiшешу љшiн нендей ќрекеттер жасаѕан ж#н? Мљмкiнмемлекет, жергiлiктi ќкiмдiктер спорт кешендерi бар мекемебасшыларымен келiсiм-шартћа отыруы керек шыѕар.Осылайша олар белгiлi бiр кљндерi жастарѕа тегiн ћызметк#рсетiп, ал оныѓ шыѕынын мемлекет, ќкiмдiктер т#лесећалай болмаћ? %йткенi, шынында да, спорт жабдыћта-рыныѓ барлыѕы мќѓгiлiк емес, оны кљтiп, ж#ндеп џстамаса,ол да кљндердiѓ кљнiнде тозады. Сондыћтан бџѕанбайыппен ћарап, жан-жаћты ойластырып барып, шешiмћабылдауымыз керек-аћ.

Негiзi, Љкiмет тиiстi тапсырмалар берiп, оны жiтiћадаѕалап отыратын болса, шешiлмейтiн мќселе жоћсекiлдi. %йткенi, мекемелердiѓ сол спорт кешенiнен тљсетiнтабысћа кљндерi ћарап ћалды деп айта алмаймыз. Олардыѓонсыз да басћа табыстары жеткiлiктi. Бџл жерде тек ынтамен ыћылас ћана керек. Ендi Елбасы бџл мќселенi к#тердi,оны тиiмдi шешу керектiгiн тиiстi орындарѕа тапсырды, арыћарай iстiѓ нќтижелi шешiлуi министрлiк пен жергiлiктiќкiмдiктiѓ бiлiктiлiгiне байланысты. Оныѓ ћалайболатынын алдаѕы уаћытта к#ре жатармыз...

Ерекше айта кетер таѕы бiр жќйт, бiзде тек iрi кќсiп-орындардыѓ спорт кешендерi ѕана емес, ћарапайым мектепспорт залдарыныѓ #зi к#п жаѕдайда бос тџрады. Оћушылароны тек оћу кезiнде ѕана ара-тџра пайдаланады. Егер кешкi7-де сабаћ бiтсе, сол мектептiѓ маѓайында тџратын бiрћызметкерге жауапкершiлiк артып, 8-ден 11-ге дейiн спортзалдарын ашып ћойсаћ, осыныѓ #зi жастарѕа љлкен к#мекболар едi. Сонымен ћатар, бџћаралыћ спортты дамыту љшiн«100 мектеп, 100 аурухана» секiлдi «100 спорт кешенiнсалу» баѕдарламасы да ћолѕа алынса, #те тамаша болмайма? Егер осындай баѕдарламаны ћабылдап, жљйелi тљрдежџмыстар атћарсаћ, бџћаралыћ спортты дамытуѕа љлкенмљмкiндiк туар едi. Ћарап тџрсаѓыз, миллиардтаѕанћаржыѕа шет елден неше тљрлi дќрi-дќрмектер сатып алыпжатырмыз. Бiраћ, халыћтыѓ денсаулыѕы жаћсарып кеттiме? Жоћ. Елдiѓ денсаулыѕын арттыру љшiн спорт кешен-дерiн к#птеп салуымыз керек. Осыны созбалаѓѕа салмай,ертерек ћолѕа алсаћ, жаћсы-аћ болар едi.

ШЉЙIРКЕЛЕСКЕНГЕ ШЉКIРШIЛIК ЕТЕДIЋџттыбек АЙМАХАН

К#рiп-бiлiп жљрсiздер, #ткен ћазан айыАлматы ћаласында «Ћарттар айлыѕы»џранымен #ткенi белгiлi. Ќрине, жасыкелген ата-ќжелерге жыл бойы ћџрметк#рсетiлiп отырылса да артыћтыћ етпейдi.Дегенмен, елiмiздiѓ тљкпiр-тљкпiрiнен арушањарѕа #мiр бойѕы бейнетiнiѓ зейнетiнк#ру љшiн келетiн ћариялардыѓ аяѕы бiрбасылѕан емес. Осы ретте биылѕы ћазанайында ћала ќкiмдiгi мегаполисте тџратын200 мыѓнан астам ћарт адамдарѕа ћџттыћ-таулар жiберiп, ћарттар айлыѕы аясындатљрлi шаралар џйымдастырып, к#л-к#сiрдастархан жайды.

Ќрине, тџрѕындарыныѓ 10 пайызданастамы ћариялар болып келетiн Алматыћаласында жасы келген азаматтарѕа дегеныћылас-пейiл #те жоѕары екендiгi бџрын-нан мќлiм. Сондыћтан да жер-жерденћарттыћ #мiрiн барлыћ жаѕдайы жасалѕаносы Алматы ћаласында #ткiзудi маћсатеткен олар зейнетке шыѕысымен-аћ бала-ларын саѕалап, алып шањарѕа аѕылып келiпжататыны ћазiр ћалыпты жаѕдайѕа айнал-ѕан. Сол себептен де бiздiѓ ћалада ћария-ларѕа деген к#ѓiл баяѕыдан-аћ тасыѕантелегей теѓiздей.

Жалпы, Алматы ћаласы ќкiмдiгi мега-полистегi кез-келген шараны к#пшiлiкк#ѓiлiнен шыѕатындай етiп #ткiзугебџрыннан даѕдыланѕан. Мiне, осы орайда,биылѕы «Ћарттар айлыѕын» #ткiзуге шања-

рымыз ерте бастан тас-тљйiн дайындалдыдеуге болады. Соныѓ белгiсi, #ткен айдаћаламыздыѓ жасы келген тџрѕындарыныѓк#ѓiл-кљйлерiн к#теру љшiн мерекелiк кез-десулер, тљрлi акциялар мен концерттiкбаѕдарламалар, есте ћаларлыћтай саяхаттарџйымдастырылып, оларѕа к#л-к#сiр дастар-

соныѓ iшiнде ћаламыздаѕы Бостандыћауданында да бџл мереке жылдаѕыдайџйымшылдыћпен #ткiзiлiп, ћарттарѕа к#пкедейiн естен кетпейтiн баћыт сыйлаѕанынатап айтћанымыз ж#н. Бџл ретте ћазiрБостандыћ ауданында барлыѕы 39 336зейнеткер тџрып жатыр. Олардыѓ арасында120 ћария Џлы Отан соѕысына ћатысћанардагер болса, таѕы 4104 адам – тылеѓбеккерлерi санатында. Сондай-аћ,ауданда концлагерьлердiѓ бџрынѕы жастџтћындары, Ленинград ћџрсауын бастанкешкендер де тџрады. Бџлардыѓ барлыѕыда ћарттар айлыѕында аудан кќсiпкер-лерiнiѓ сый-сияпатына б#ленумен болды.

Ќрине, ћариялардыѓ #з мерекелерiндетаудай к#ѓiл-кљймен жаћсы демалуынааудан ќкiмдiгi бар кљш-жiгерiн жџмсаѕанык#зге бiрден байћалды. Мысалы, мерекеайлыѕы аудандаѕы еѓ iрi саналатын«Атакент» Ћазаћстан iскерлiк ћатынастарорталыѕындаѕы «Рубин» мейрамханасындасќн-салтанатпен басталуыныѓ #зi бекеремес. Осылай ќдемi жалѕасын тапћанмерекелiк шаралар бљкiл ауданды бiр айбойы шат-шадыман кљйге б#ледi. Еѓбастысы – оларда к#птен к#рiспегенћариялар бiр-бiрiмен бiр дастархан басындабас ћосып, #ткен кљндерiн еске тљсiрiсiпмќре-сќре болды. Мына #мiрде жасыкелген адамѕа бџдан артыћ не керек?..

Бџдан басћа ауданда ћарт тџрѕындарљшiн денсаулыћ саћтау мекемелерiнде«Ашыћ есiк» кљндерi, оћу орындарындаоћушылар мен студенттермен тќрбиесабаћтары #ткiзiлiп, бiр жасатып тастады.Сондыћтан да бљгiнгi бiздер ћарияларѕаћуанышты #мiр мен баћытты кљндердiк#бiрек сезiндiруге тырысћанымыз ж#н...

хандар жайылды. Атап айтћанда, «Ћарттарайлыѕын» ћаламыздаѕы барлыћ сегiз ауданќкiмдiктерi #з шама-шарыћтарына ћарайкеѓ аућымда #ткiзгенi жасырын емес.Олардыѓ бќрi ћалай #ткенiн к#зiћараћтыоћырман #здерiнiѓ «Алматы аћшамы»газеттерi арћылы естiп-бiлiп жљрдi. Ќсiресе,

СПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕАЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?

СПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕСПОРТ КЕШЕНДЕРI БИЗНЕС К�ЗIНЕАЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?АЙНАЛЫП КЕТКЕН ЖОЋ ПА?

Суреттi тљсiрген — Самат

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

6

ЖЕЛТОЋСАН ТАРИХЫОТАНШЫЛДЫЋ ТЌРБИЕ БЏЛАЅЫНА АЙНАЛСЫН

Алаѓды кљѓiренткен бџл џрандарды мен ерекше толћыныспен,айтып жеткiзгiсiз сезiмге б�лене тыѓдадым. Жастар аузынанжалын ата шыћћан осы ћарапайым ћос тiркесте ћазаћ халћыныѓѕасырлар бойѕы арман-мљддесi жатћан болатын. Бiрiншiден, ћазаћелiн басћаруѕа жiберiлген орталыћтыѓ эмиссары бiздiѓхалћымыздыѓ џлттылыћ тџрѕыдан �ркендеуiне шек ћойып кележатћан отаршыл билiктiѓ тап �зiндей к�рiнген. Сондыћтан да жасџрпаћ оны ћабылдаѕысы келмеген. Оныѓ «к�зiн жоѕалтуын» талапету арћылы максималист ћыз-жiгiттер республикамыздыћуыршаћ еткен отарлыћ ћамытты ћаусататын уаћыттыѓ жеткенiнжастыћ тљйсiгiмен сезiнiп, ћысћа џранмен мќлiмдеген едi.Екiншiден, республиканыѓ атын алып жљрген, бiраћ, ћџћтары тымшектелген халћымыздыѓ мќртебесiн «Жасасын ћазаћ!» деп ашыћк�терудiѓ астарында шынайы теѓдiкке жету, азаттыћ алу арманы,тќуелсiздiкке ћол жеткiзу идеялары жатћан. Жастыћ шаћћа тќншалћыма к�ѓiлден шыћћан асћаћ џран-с�здердiѓ мќн-маѕынасысоѕан саятын. Ќрине, саяси тќжiрибесi жоћ жас азаматтар мџндаймаѕынадаѕы тџжырымѕа тап сол кезде саналы тљрде келген депайта алмаймыз. Олардыѓ с�з iшiне тереѓ ой бљккен бџл џран-дары ауыздарына �з-�зiнен сџранып, кљн тќртiбiне мљлдем табиѕитљрде шыѕарыл-ѕан-ды. 7йткенi �скелеѓ џрпаћтыѓ осынау ереуiлiхалћымыздыѓ �ткен ѕасырлардан берi ќлсiн-ќлсiн отарлыћ езгiмен озбырлыћћа, ќдiлетсiздiкке ћарсы тџрып, бџрћ-бџрћк�терiлулерiнiѓ заѓды жалѕасы болатын.

Соѓы. Басы 3-бетте.

Бейбiт ЋОЙШЫБАЕВ,жазушы, тарих ѕылымдарыныѓ кандидаты

Идеология арћылы тџтастандырылѕанжаѓа империяны бастапћы кезеѓдеуаѕыздалѕан кеѓес �кiметi емес, ћатаѓ бiрорталыћтандырылѕан коммунистiк партиябиледi. Џлттыћ мљдде шегiндi, бармќселенiѓ тек таптыћ мљдде тџрѕысынанбаѕаланатыны, сондай-аћ, орыс халћыныѓ«аѕа» ретiндегi мќртебесi мойындалды. 1954– 1960 жылдары Ћазаћ Республикасыныѓжерi тыѓ к�теру желеуiмен жаѓашаотарланды. Ћазаћ халћы �з елiнде барлыћтџрѕындардыѓ љштен бiрiне де жетпейтiн(29%) деѓгейге тљсiрiлдi. К�птеген ћазаћмектептерi жабылды, «коммунизмге орыстiлiмен барамыз!», «орыс тiлi – екiншi анатiлiмiз!» џрандарымен орыстандыру сая-саты жан-жаћты жљргiзiлдi. СоветОдаѕыныѓ сол кездегi басшысы НикитаХрущевтiѓ «патшалыћтыѓ жљздеген жылбойы жасай алмаѕанын аз ѕана жылдажљзеге асырдыћ» деп маћтанѕаны жќне«коммунизмге бiр ѕана орыс тiлiменбарамыз» деп џрандатћаны мќлiм. Орысшаоћу салтћа, маћтанышћа айналдырылды.Орыс тiлiн бiлмей ћалада �мiр сљру, жџмысiстеу мљмкiн болмай ћалды.

Жалпаћ елде «жаѓа адам ћалыптас-тыру» саясаты жљргiзiлдi. Аралас некелербарынша маћџлданды. Орыстанѕан адам-дар «интернационалист» ретiнде мадаћ-талып, басћа к�тере дќрiптелдi. Ћазаћтарѕа�з елiнiѓ астанасы Алматыѕа келiп, ћалатџрѕыны ретiнде тiркелуi де мџѓ болды.Мџндай келеѓсiздiктер мен жалѕандыћтар«џлт мќселесi шешiлген» деп дќрiптелетiнкезеѓнiѓ �зiнде орын алѕандыћтан, олардыѓендi, республиканы басћаруѕа орталыћжiберген орыс ћайраткерi келгенде, тiптi детљзелмейтiнi аныћ едi. Сондыћтан, жаѓабасшы «таћћа отырѕан» кљннiѓ ертеѓiне,Ћазаћ Республикасыныѓ астанасы Алматыћаласыныѓ к�шелерiмен ћыздар мен жiгiт-тер лек-легiмен толассыз аѕылып, Брежневатындаѕы Орталыћ алаѓѕа жиналды. Соданеш баламасы жоћ, саяси к�терiлiскеџласћан теѓдессiз оћиѕа басталды. Сонаућањарлы кљндер, арада отыз жылдай уаћыт�ткенмен, џмытылмаћ емес. Ћайта, уаћыт�ткен сайын маѓызы артып келедi.

17 желтоћсанныѓ кешiнде Алматыдаѕыорталыћ алаѓда �зiм куќ болѕан оѕаш татосын к�рiнiс менiѓ де ќлi к�з алдымда.Мен т�менгi к�шемен алаѓ етегiне к�терiлебергенiмде, бiрден �ртке к�зiм тљстi де, шетжаћта лапылдаѕан жалыны к�кке сiѓiпжанып жатћан к�лiктiѓ жанына келдiм.Отћа оранѕан – «жылжымалы милициябекетi» аталатын бiр жаѕына ћџлатылѕанмашина екен (Бџл – шоћпарды оѓды-солды сiлтеген жазалаушылар демон-странттарды бiр жайпап �тiп, жетпiс-сексен ћыз-жiгiттi «жеѓiл жќрдем» ќкет-кеннен кейiнгi к�рiнiс едi). Тап сондай �рттљн ћараѓѕылыѕы ћымтаѕан алаѓныѓ т�ртшетiнде де лаулап жатты. Алаѓ ортасындад�ѓгелене шоѕырланып, џрандатып тџрѕанжастар тобы к�рiнедi. Мiнбер маѓындажќне Орталыћ Комитет љйiне апарар бас-палдаћ алдында ћџрсанѕан ћалћандарытџтаса, џзыннан-џзаћ тiзiлген ќскерижасаћ ћарауытады. Мен �ртке ћараптџрѕан ћыз бен жiгiтке таћалып, мќн-жайдысџрастырдым. Сол шаћта жасаћ жаћтанпапахалы, ќскери шендi адам берменшыѕып, џрандатып тџрѕан топћа беттедi.Жастар арасына барды, бiрдеѓенi тљсiн-дiрмек, ќлде келiсс�з яки љгiт жљргiзбек бол-ѕан сыѓайлы. Шамасы, нќтижесiз барысболса керек, жастармен тiл табыса алмай,тез керi оралды. Ол кетiсiмен, д�ѓгеленiптџрѕан ћыз-жiгiттер ћосылып ШќмшiЋалдаяћовтыѓ «Менiѓ Ћазаћстаным» аттыќйгiлi патриоттыћ ќнiн шырћады (к�терiлiскљндерi жауынгерлiк шыѓдалудан �ткеносынау атаћты ќннiѓ кейiн тќуелсiзмемлекетiмiздiѓ Ќнџранына айналѕанымќлiм). Ќн шырћаудыѓ ара-арасында бќрiбiрауыздан, бџрынѕысынша хормен, жiгерлiайћайѕа басып ћояды. Жастардыѓ сондаѕыбуын-буынѕа б�лiп, екпiндете айтћан

џрандары: «До-лой, Кол-бин!», «Жа-са, ћа-заћ!» деген с�здерден тџратын-ды.

Алаѓды кљѓiренткен бџл џрандарды менерекше толћыныспен, айтып жеткiзгiсiзсезiмге б�лене тыѓдадым. Жастар аузынанжалын ата шыћћан осы ћарапайым ћостiркесте ћазаћ халћыныѓ ѕасырлар бойѕыарман-мљддесi жатћан болатын. Бiрiншi-ден, ћазаћ елiн басћаруѕа жiберiлген орта-лыћтыѓ эмиссары бiздiѓ халћымыздыѓџлттылыћ тџрѕыдан �ркендеуiне шек ћойыпкеле жатћан отаршыл билiктiѓ тап �зiндейк�рiнген. Сондыћтан да жас џрпаћ оныћабылдаѕысы келмеген. Оныѓ «к�зiнжоѕалтуын» талап ету арћылы максималистћыз-жiгiттер республикамызды ћуыршаћеткен отарлыћ ћамытты ћаусататын уаћыт-тыѓ жеткенiн жастыћ тљйсiгiмен сезiнiп,ћысћа џранмен мќлiмдеген едi. Екiншiден,республиканыѓ атын алып жљрген, бiраћ,ћџћтары тым шектелген халћымыздыѓмќртебесiн «Жасасын ћазаћ!» деп ашыћк�терудiѓ астарында шынайы теѓдiккежету, азаттыћ алу арманы, тќуелсiздiккећол жеткiзу идеялары жатћан. Жастыћшаћћа тќн шалћыма к�ѓiлден шыћћанасћаћ џран-с�здердiѓ мќн-маѕынасы соѕансаятын. Ќрине, саяси тќжiрибесi жоћ жасазаматтар мџндай маѕынадаѕы тџжырымѕа

тап сол кезде саналы тљрде келген деп айтаалмаймыз. Олардыѓ с�з iшiне тереѓ ойбљккен бџл џрандары ауыздарына �з-�зiненсџранып, кљн тќртiбiне мљлдем табиѕитљрде шыѕарыл-ѕан-ды. Hйткенi, �скелеѓџрпаћтыѓ осынау ереуiлi халћымыздыѓ�ткен ѕасырлардан берi ќлсiн-ќлсiн отарлыћезгi мен озбырлыћћа, ќдiлетсiздiкке ћарсытџрып, бџрћ-бџрћ к�терiлулерiнiѓ заѓдыжалѕасы болатын.

Михаил Горбачев бастаѕан Саяси Бюро1985 жылдыѓ к�ктемiнен жеделдету,жариялылыћ, ћайта ћџру сынды џрандартастаѕан. Сол џрандарымен жалпаћ елдедемократиялыћ �згерiстерге жол ашатынжаѓа саясат жљргiзе бастаѕан. С�йте тџра,бiздiѓ халћымыздыѓ еркiмен санаспай,1986 жылѕы желтоћсан айында џлтымызѕажайсыз кадрлыћ шешiм жасады. Соѕаннаразы ћазаћ жастары бейбiт шеругешыћћанда, �кiмет оларды �здерiмен теѓс�йлесуге кем санаѕан. Жалпы, тотали-тарлыћ мемлекеттiк билiк љшiн бiрiншiкезекте мемлекет мќртебесi тџратын да,адам таѕдырымен, ќсiресе, «џлтшылдыћпен»санасу есепке алына бермейтiн. Сол себептiбейбiт бас к�теруге �кiмет кљш ћолдануы-мен жауап бердi, сондыћтан да тынышдемонстрацияныѓ аћыры к�терiлiске

џласты. Яѕни, партия саясаты, совет билiгiк�рсеткен екiжљздiлiк «џлт мќселесi шешiл-ген» деген жалѕан желеумен ћасаѓ стан-дартты тыныс-тiршiлiк ћалыбын орнатћанкезеѓде, кеѓес �кiметiнiѓ џлт мљддесiнћорѕайтындыѕына зор кљмќн келтiрушiлiк-тiѓ тууына себеп болды. Ћазаћ КСР-нiѓКонституциясы бойынша Ћазаћстан – �заумаѕында �з бетiнше дербес мемлекеттiкбилiк жљргiзетiн егемендi кеѓестiк социа-листiк мемлекет (68-бап) едi («Статья 68.Казахская Советская СоциалистическаяРеспублика – суверенное советское социа-листическое государство. ...Казахская ССРсамостоятельно осуществляет государст-венную власть на своей территории»).Алайда, Ћазаћстан Кеѓестер одаѕынћџрысћан, одаћтан еркiн шыѕып кету ћџћысаћталѕан тќуелсiз мемлекеттердiѓ бiрiретiнде КСРО Конституциясыныѓ 70 жќне72-баптарында мойындалѕан болса да,Ћазаћ Республикасыныѓ егемендiгi де,�зiн-�зi билейтiндiгi де, џлттылыѕы да мќс-кеулiк билiк тарапынан аяћћа тапталды.Сол себептi Ћазаћ КСР-i «...еѓбекшiлердiѓерiк-жiгерi мен мљддесiн ћорѕайтынсоциалистiк жалпыхалыћтыћ мемлекет»деген КСРО Негiзгi Заѓныѓ 1-бабыныѓк�залдаушылыћ, жќй ѕана формальдiлiкекенiн ќйгiлеген бџл жќйт ћаѕаз жљзiндегiтеѓдiк пен еркiндiктiѓ жасандылыћсипатын дќлелдей тљсiп, ћазаћ халћыныѓшыдамын кемерiнен асырѕан соѓѕы тамшыiспеттi эффект берген. Ал Совет Одаѕы депаталатын алып мемлекеттiѓ iс жљзiнде«бiртџтас жќне б�лiнбейтiн» патшалыћРоссияныѓ жалѕасы болып шыћћанынуаћыт ап-айћын к�рсеттi. КСРО жќнеЋКСР Конституцияларыныѓ 6-баптарынасќйкес Совет Одаѕыныѓ Коммунистiкпартиясы «ћоѕамныѓ жетекшi жќне баѕыт-таушы кљшi» болып табылатын. Сол«жетекшi жќне баѕыттаушы кљштiѓ» ћатаѓидеологиялыћтары мен одаћтас респуб-ликалар да, олардаѕы халыћ депутаттары-ныѓ кеѓестерi де бекем шырмалѕандыћтан,Кеѓестер одаѕы iс жљзiнде унитарлыћмемлекетке айналѕан. Яѕни, КСРО iсжљзiнде, �мiр к�рсеткендей, басындамонарх тџрѕан Ресей империясыныѓ аты�згертiлген, т�бесiнде Саяси Бюро тџрѕанжаѓа тљрiне айналдырылды.

Мiне, осы кеѓестiк неоимпериядаќдiлетсiздiк жќне к�пе-к�рiнеу жалѕанс�йлеу ќдеттегi ћџбылысћа айналѕаныаныћ. КСРО-ны 1983 жылы АЋШ прези-дентi сыртћы ћатынастарѕа байланысты

ЖЕЛТОЋСАН — 30

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

www.almaty-akshamy.kz

7

Мiне, осы кеѓестiк неоимперияда ќдiлетсiздiк жќне к�пе-к�рiнеу жалѕан с�йлеу ќдеттегi ћџбылысћа айналѕаны аныћ.КСРО-ны 1983 жылы АЋШ президентi сыртћы ћатынастарѕа бай-ланысты «зџлымдыћ империясы» деп атаѕан едi, шындап келгенде,бџл аныћтаманыѓ туралыѕы iшкi жаѕдайда да к�рiндi. Кеѓес �кi-метi ћайта ћџру саясаты жария еткен демократиялыћ жаѓѕыруѕасенген жастарѕа 1986 жылдыѓ желтоћсанында «наркомандар,маскљнемдер» деген жалѕан айып таѕып, оларды тоталитарлыћшоћпардыѓ астына алды. Жџмысшы жќне студент ћыз-жiгiттердiѓдемократиялыћ ћозѕалысын ќскери кљшпен басу љшiн ћџпия тљрдеарнайы операция жоспарын жасап, жљзеге асырды. Мџндай ќрекетжастарды ашындыра тљстi, соныѓ салдарынан бейбiт шеру озбыротаршылдыћћа, неосталинизмге ћарсы к�терiлiске џласты.

«зџлымдыћ империясы» деп атаѕан едi,шындап келгенде, бџл аныћтаманыѓтуралыѕы iшкi жаѕдайда да к�рiндi. Кеѓес�кiметi ћайта ћџру саясаты жария еткендемократиялыћ жаѓѕыруѕа сенген жастарѕа1986 жылдыѓ желтоћсанында «наркоман-дар, маскљнемдер» деген жалѕан айыптаѕып, оларды тоталитарлыћ шоћпардыѓастына алды. Жџмысшы жќне студент ћыз-жiгiттердiѓ демократиялыћ ћозѕалысынќскери кљшпен басу љшiн ћџпия тљрдеарнайы операция жоспарын жасап, жљзегеасырды. Мџндай ќрекет жастарды ашын-дыра тљстi, соныѓ салдарынан бейбiт шеруозбыр отаршылдыћћа, неосталинизмгећарсы к�терiлiске џласты. Бџѕан бљгiндеешкiм шќк келтiрмейдi. Кеѓес одаѕыныѓГимнi «азат республикалардыѓ бџзылмасодаѕын Џлы Русь мќѓгiлiкке бiрiктiргенiн»мќлiмдеген мынадай с�здермен басталатын:«Союз нерушимый республик свободныхСплотила навеки Великая Русь». Одан ќрiбџл тџжырымдама халыћтардыѓ ерiк-жiгерiжасаѕан бiртџтас, ћуатты Совет Одаѕыжасасын деген мына џранѕа џласатын: «Даздравствует созданный волей народов,Единый, могучий Советский Союз!».Алѕашћы екi жолдаѕы «бџзылмас одаћты»орыс мемлекетiнiѓ бiрiктiргенi туралыаћпараттыѓ кейiнгi екi жолдаѕы «бiртџтас,ћуатты Совет Одаѕын» «халыћтардыѓ ерiк-жiгерi жасаѕаны» жайындаѕы мќлiметпенљйлесiѓкiремей тџрѕанын ћазiргi таѓда оѓайаѓѕаруѕа болады, бiраћ, тоталитарлыћкезеѓде оѕан ешкiм шќк келтiрген жоћ.Соѕыс жылдары �мiрге енiп, тќуелсiздiккежеткенге дейiн шырћалѕан Ћазаћ СоветтiкСоциалистiк Республикасыныѓ Гимнi: «Бiзћазаћ ежелден еркiндiк аѓсаѕан, Бостан-дыћ �мiр мен ар љшiн ћиѕан жан», – деген,шынайы ћазаћы болмысты бейнелейтiнжолдармен басталатын. Ќнџран мќтiнiнiѓбџлардан кейiнгi мљлдем саясиландырыл-ѕан с�здерiн есепке алмаѕанда, ћазаћтыѓазаттыћ пен ар-намыс жолына басынтiгуден ћашанда тартынбаѕаны рас-тын.Осы жанћиярлыћ дќстљрге адалдыѕынжастар 1986 жылѕы желтоћсан айындак�рсеттi. Республика астанасында оларалаѓѕа бiр жаѕынан, сол кезгi жариялы-лыћты, ћайта ћџруды, демократиялыћжаѓаруды к�здеген билеушi партияныѓсаясатына малданып шыћты. Екiншiжаѕынан, к�кейге тљйген кљдiктi бейбiтжолмен шешуге љмiттенiп, идеялыћ жалѕыз-дара к�семiмiздiѓ портретi мен оныѓ жќне

ол ћџрѕан большевиктiк партияныѓ џлтмљддесiн к�здейтiн тџжырымды с�здерiжазылѕан транспаранттарды бастарынак�терiп шыћты. Орталыћ алаѓѕа келiп,басшылардыѓ мќселенi тљсiндiруiн кљттi.Бiраћ, олардыѓ алдына шыћћан �кiмет�кiлдерi тек «тќртiп бџзбай, жатаћханала-рына тарћауларын» талап еттi. >здерiнiѓмџндай талап-тiлектерiне билiктiѓ ћџлаћаспай, немкеттi ћарауы демонстранттарды,ќрине, ћанаѕаттандырмады, олар алаѓнанкеткен жоћ. Сонда �кiмет тарапынанорталыћ алаѓѕа жиналѕан студенттер менжџмысшы жастардыѓ бейбiт демонстрация-

«бесiншi колонна» ретiнде пайдалануѕаџмтылды. Белгiлi дќрежеде бiраз уаћытсолай ете алды да. КСРО басшылыѕыАлматыѕа жiберген �кiлдер КСРО Консти-туциясыныѓ «одаћтас республикалардыѓегемендiк ћџћтарын КСР Одаѕы саћтайды»(Статья 81. Суверенные права союзныхреспублик охраняются Союзом ССР) деген81-бабына ћасаћана, ћалаѕа �зге респуб-ликалардан арнайы маћсатпен ќрекет ететiнжасаћтарды тасымалдап, метрополияныѓотардаѕы «ћџлдарын» тџћырту, «тќртiпкесалу» жџмыстарын жљргiздi. Бiраћ, џлттыћсезiм мен намыс басты тљрткi болѕан џлт-азаттыћ к�терiлiс оты тез арада республи-каныѓ шартарабына тарап љлгердi. Мџндайћарсылыћ туатынын кљтпеген орталыћк�терiлiс жайында дџрыс аћпарат тара-мауына, оны бџзаћылардыѓ тќртiпсiздiктерiетiп тљсiндiруге кљллi идеологиялыћ ћаруынжџмылдырды. Одаћтас республикаларiштен тынѕанмен, алыс шет елдер љнсiзћалѕан жоћ. Еуропа елдерiнiѓ белгiлi аза-маттары атуѕа бџйырылѕан к�терiлiсшiЋайрат Рысћџлбековтыѓ таѕдырына арашатљсiп, КСРО басшылыѕына хат жолдапжатты.

Желтоћсан к�терiлiсiнде орын алѕанауыр ахуалдыѓ бiр џшы менiѓ жеке басымада тиген едi. 1986 жылѕы 25 желтоћсанда�ткен Ћазаћ КСР Жоѕарѕы КеѓесiТ�ралћасы аппаратыныѓ партия жиналы-сында 17-18 Желтоћсан к�терiлiсiнебайланысты мќселе ћаралды. «Тќртiпсiздiк-тердiѓ» мќн-жайы баяндамада, жарысс�з-дерде алаѓѕа шыћћан жастарды айыптаутџрѕысынан ћозѕалып жатты. Сонда менћџћыћ ћорѕаушы орган кљштерi бейбiтжастарѕа шоћпар, сапер кљректерi менќскери iзшiл иттердi жџмсаѕанын, с�йтiпозбыр жазалаушы деѓгейiне дейiн ћџлды-раѕанын ашыћ айттым, жџмысшы џжымда-рына барѕан жекелеген партия ћызметкер-лерiнiѓ Орталыћ Комитет Пленумыныѓкадр ж�нiндегi шешiмiн: «Сендерге басшы-ныѓ ћазаћ болѕаны маѓызды ма, ќлде,дљкендерде нан болѕаны маѓызды ма?» дептљсiндiрмек болѕан ћарадљрсiн, залалдыс�здерiн сынадым. Мќселенi байыппен,тереѓнен џѕуѕа шаћырдым. Демонстрант-тардыѓ Лениннiѓ суреттерi мен џлт мќселесiж�нiндегi с�здерiн к�терiп шыћћанына ойжљгiртейiк, интернационализм, шовинизм,патриотизм, џлтшылыћ пен џлттылыћџѕымдарын ажырата бiлейiк дедiм. Ћазаћтiлiнiѓ мљшкiл халiн, бiлiм беру орган-дарыныѓ кемшiлiктерiн тiлге тиек етiп,наћты мысалдар келтiрдiм. Менiѓ с�зiмбелсендi коммунистердiѓ ашу-ызасынтуѕызып, маѕан «џлтшыл» деген айыптаѕылды. С�зiмнiѓ мќтiнiн бiрнеше данаетiп к�бейтiп, тиiстi органдарѕа табыстады.Оны белгiлi партия басшыларыныѓ бiрi«революциялыћ с�зге» балап, коммунистiѓмџндай антипартиялыћ ћылыѕын аяћсыз

ћалдыруѕа болмайтынын айтты. Мќселенiћайта ћарау љшiн 1987 жылѕы 5 ћаѓтардатаѕы жиналыс �ттi, мен алѕашћы сынис�зiм партиялыћ ћџжаттарда тџжырым-далѕан теориялыћ ћисындардан туындаѕа-нын шегелеп айта келе, тќртiп саћшылары-ныѓ бейбiт демонстранттарды џрып-соћ-ћанын шынымен де «�з к�зiммен к�рме-генiмдi» мойындадым. Жалпы, мен �зiмнiѓћалыптасћан пiкiрлерден �згеше ойымдык�шеде емес, партия жиналысында, «�ткiрбџрыштарды» айналып �тпеуге љйрететiнпартия ережесiне сай, коммунистер орта-сында айтћан едiм. Алайда, аппарат ком-мунистерiн мџндай ћисын ойландырѕанжоћ. Ерекше к�зге тљсуге тырысћан бел-сендiнiѓ жетекшiлiгiмен арнайы комиссияћџрылды. Комиссия мљшелерi с�зiмнiѓмќтiнiн �здерiнше бџрмалап, айѕа жуыћтексерген болды, таћћан жасанды айыпта-рын тiзген ћорытынды жасады. Сосынменiѓ мќселем партбюрода, одан таѕы дажалпы жиналыста талћыланды. Жиналысшешiмiн аудандыћ партия комитетi �зiнiѓпарткомиссиясында, бюросында ћарады.

Нќтижесiнде мен партиялыћ жќне ќкiм-шiлiк ћатаѓ жаза алып тындым. Аћты-ѕыѓды дќлелдей алмайтын жаѕдай осылайменiѓ �з басымнан да �ткендiктен, солкљндерi республикада «кiшi 37-жыл»ахуалы орнаѕанын сенiммен айта аламын.

К�терiлiске тiкелей сан-мыѓ ћыз-жiгiт-тiѓ ћатысћаны мќлiм. К�шелер мен орталыћалаѓда олар ондап, жљздеп соћћыѕажыѕылды. Жазалаушылар оларды жљкмашиналарына тиеп, ћоћыс т�ккендей, ћаласыртына апарып тастады. Џсталып, тљрмеге,тергеуге тљскенi, жџмыстан, оћудан, тџрѕанжатаћханаларынан шыѕарылѕаны, ћаладанћуылѕаны ћаншама. Жљзден астам ћыз-жiгiттљрлi мерзiмге сотталды, екеуi �лiмжазасына кесiлдi. Халыћ депутаты, аћынМџхтар Шаханов басћарѕан парламенттiккомиссияныѓ деректерiне ћараѕанда, «37-жыл» рухында жљргiзiлген репрессиялартљрлi ќкiмшiлiк шараларымен ћатар пар-тиялыћ жќне комсомолдыћ тџрѕыда жаза-лаумен астасћан. Осы оћиѕаѕа бiлдiргенк�зћарастары љшiн 52 адам партияданшыѕарылѕан, 67-сiне партиялыћ жазаберiлген. Жџмысшы жќне студент-жас-тардыѓ 406-сы комсомолдан шыѕарылып,404-iне комсомолдыћ жаза ћолданылѕан.

Ћасаѓ тоталитарлыћ жљйеге кљллiКСРО бойынша бiрiншi болып ћарсышыѕып, жанкештiлiкпен азаттыћ љнiн к�-терген ћазаћ жастарыныѓ к�терiлiсi басћа-ларды да оятты. Мќскеу озбырлыѕына ћар-сылыћтар Кавказдаѕы, Балтыћ жаѕалауын-даѕы одаћтас республикаларда орын алды.Џзамай, коммунистiк режим тџтастырѕантоталитарлыћ алып мемлекетте тегеурiндiдемократиялыћ �згерiстер жасалды.Кеѓестiк бiр елге бiрiккен одаћтас респуб-ликалар КСРО Конституциясыныѓ 72-бабында к�зделген одаћ ћџрамынан еркiншыѕып кете алатын (Статья 72. За каждойсоюзной республикой сохраняется правосвободного выхода из СССР) ћџћтарынпайдаланып, 1991 жылы �здерiнiѓ мемле-кеттiк тќуелсiздiктерiн жариялады.

Ћазаћ к�терiлiсiнiѓ Венгриядаѕы (1956)жќне Чехословакиядаѕы (1968) к�терiлiс-тердiѓ жалѕасы жќне нќтижелiсi болѕанынатап айту керек. Олай дейтiнiмiз, 1986жылѕы ћазаћ џлт-азаттыћ к�терiлiсi серпiнберген ерен ћџбылыстыѓ нќтижесiнде ке-ѓестiк империяны џстап тџрѕан коммунис-тiк режим ћџлады. Тарихи оћиѕаныѓ дамуыбарысында КСРО-ныѓ �зi ыдырап ћанаћоймай, тиiсiнше, оныѓ ќлемдегi ыћпалышектелдi. КСРО-ныѓ жетекшiлiгiменЕуропа мемлекеттерiнiѓ бейбiтшiлiгi менћауiпсiздiгiн ћамтамасыз ету мќселелерiн1955 жылы Варшавада талћылаѕан мќжi-лiсте ћџрылѕан сегiз еуропалыћ социалистiкмемлекеттiѓ ќскери одаѕы – Варшавакелiсiмшарты 1991 жылы бiржола кљшiнжойып, 36 жыл бойы дљниедегi ќскерикљштердi екiге жарып келген џйымтарћады. Совет Одаѕыныѓ идеологиялыћћџрсауынан азат болѕан елдер �з мемле-кеттiк ћџрылымдарын ћайта ћарады (екiнемiс мемлекетi бiрiктi, Чехословакия,Югославия федерациялары жеке мемлекет-терге б�лiндi). Ћазаћстандаѕы 1986 жылѕыЖелтоћсан к�терiлiсi ерiк-жiгерi идеоло-гиямен ауыздыћталѕан ћасаѓ елде осылай-ша демократиялыћ жаѓаруѕа жол ашып,�зара дџшпан ќскери лагерьлерге б�лiнгенбиполярлы ќлемде жасанды ћарсы тџру-шылыћты жойѕан ћџбылыстардыѓ бас-тауына айналды.

Бљгiнгi џрпаћћа тоталитарлыћ дќуiрдегiћазаћ жастарыныѓ халыћаралыћ, дљние-жљзiлiк мќнi бар жасампаздыћћа жолсалып берген аћтыћ ћозѕалысын, соданбергi тарихи љдерiстi тереѓ тљсiну ж�н. Бџлорайда оѕан ћазiргi заман ќдебиетi жаћсыжќрдемшi болуѕа тиiс. Баршамызѕа белгiлi,ќдебиеттiѓ џлы мџраты – адам тќрбиесi,ендеше, Желтоћсан к�терiлiсiнiѓ тарихижќне саяси баѕасын ќдiл ћорытуѕа жќнебџћараѕа жеткiзуге, одан сабаћ алуѕа ќрiоны маћтан етуге с�з шеберлерiнiѓ атса-лысћаны абзал. Жаћында Астанада �ткен«Ћазаћстандаѕы Желтоћсан (1986) к�терi-лiсiнiѓ тарихи жќне халыћаралыћ маѓызы»атты халыћаралыћ ѕылыми-практикалыћконференцияда билiк алдына бiрћатармаѓызды џсыныстар ћою ж�нiнде шешiмћабылданды. Бџл iстен елiмiздiѓ шыѕар-машыл кљштерi де тыс ћалмауы лќзiм.Желтоћсан таћырыбын к�ркемдiк ћџрал-дар арћылы игеру жолымен тќуелсiздiккљрескерлерiнiѓ болашаћ буындары асамџћтаж тыѓ туындылар жасау ћажеттiгiнойдан шыѕармау лќзiм. Жас џрпаћтыѓотаншылдыћ, отансљйгiштiк сезiмiн џштау-ѕа ыћпал ететiн к�ркем�нерге зќрулiкелiмiздегi шыѕармашылыћ одаћтарды ћаттыойландыруѕа тиiс.

сын д�рекi кљш ћолдану жолымен басып-жаншу ќрекеттерi жасалды. Жуасыту жќнежазалау шаралары метрополия жоспарынасќйкес мџћият жљзеге асырылды. Отаршылбилiк Алматыдаѕы орыс жќне орыс тiлдiтџрѕындардыѓ ћолдарына темiр бiлiктен,кабельдерден ћиылѕан суыћ ћаруларљлестiрiп, алаѓдаѕы ћазаћ жастарын �лiмшiетiп џрып-соѕуѕа, тiптi, �лтiруге ашыћтанашыћ шыѕарды. Жџртты бiр-бiрiне жасан-ды тљрде џлттыћ тџрѕыда ћарама-ћарсытџруѕа мќжбљр еттi. Кеѓес �кiметi басшы-лыѕыныѓ рџћсатымен жасалѕан осынаумемлекеттiк ћылмыс: «Одаћтас, џрандаселдердiѓ ћамћоры, К�п алѕыс айтамыз џлыорыс халћына» деген гимн с�зiнiѓ астарынайћара ашып бердi. Жаѓа тџрпаттыотаршылдар мен олардыѓ жергiлiктiжандайшаптары астанада жџрттыѓ џлттыћбелгiлерi бойынша ћудалануына жол ашты,џлтаралыћ араздыћты ћолдан тџтатуѕаќрекеттендi. «Аѕа» мќртебесiмен дќрiптеле-тiн халыћ �кiлдерiн жќне орыстанѕан �згетектiлердi, сондай-аћ, барша лќббай-таћсыршылдарды империялыћ орталыћ

ЖЕЛТОЋСАН — 30

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

8

Ќсел ДАЅЖАН

Алматыда «Recommended byUniversiade – 2017» ќрiптестiк баѕ-дарламасыныѓ тџсаукесерi болды.

Бџл ќрiптестiк баѕдарлама ћаладаорналасћан ћонаћ љйлерге, хостелдерге,к�пшiлiк тамаћтанатын орындарѕа жќне�зге де ћызмет тљрiн к�рсететiн нысандарѕа«Recommended by Universiade – 2017»белгiсiн иелену мен оѕан ћатысу тќртiбiнк�рсетедi. Маћсаты – Алматыѕа келгентуристерге, оныѓ iшiнде Ћысћы Универ-сиаданыѓ ћатысушылары мен ћонаћтарынабарлыћ жайлы жаѕдай жасау.

– Универсиада – бџл Ћазаћстанныѓбљгiнгi кљнге дейiнгi тарихындаѕы еѓ iрiмультиспорттыћ жоба. Бiз 5000-дай спорт-шы, жаттыћтырушы, т�решiлер, арнайымамандар, ћџрметтi ћонаћтарды кљтемiз. 30мыѓдай туристiѓ келгенiн ћалаймыз осыУниверсиада кезiнде. Бiз љшiн Алматытуралы к�бiрек бiлгенi маѓызды. Бiз љшiнкелген ћонаћтар �здерiмен бiрге кереметќсер алып ћайтып, оны бљкiл ќлемгежайѕаны маѓызды. Туризм басћармасыменбiрлесе отырып, бiз «Recommended byUniversiade – 2017» баѕдарламасын iскеасыруѕа кiрiсiп кеттiк, – дедi «28-Дљние-жљзiлiк Ћысћы Универсиаданы џйымдас-тыру жќне �ткiзу дирекциясы» мемлекеттiкћорыныѓ директоры Н.Нуров.

Бџл баѕдарламаѕа ћонаћ љй, хостел,к�пшiлiк тамаћтанатын орындардыѓ бар-лыћ категориядаѕы нысандары жќне �згеде ћызмет тљрiн к�рсететiн ћаладаѕыбарлыћ нысандар ћатыса алады. Еѓ бастыталап – ћызмет к�рсету сапасы мен ћауiп-сiздiк. Сондыћтан џйымдастырушылардыѓескертуiнше, iрiктеу �те ћатаѓ ќрi ќдiлболмаћ. Iрiктеу комиссиясы �з кезегiндетiлшiлер ћауымына ќдiлдiк пен адалдыћћа,ашыћтыћћа кепiлдiк бердi. Баѕдарламаресми тљрде 7 ћарашада �з жџмысынбастайды. Оныѓ алѕашћы ћорытындыларыосы айдыѓ соѓына жоспарланѕан. Ал жел-

тоћсан айыныѓ ортасында баѕдарламаныѓбарлыћ ћатысушысыныѓ интерактивтiжќне ћаѕаз картасын дайындап шыѕармаћ-шы. Ал болашаћта Универсиададан кейiн«Almaty Quality» сапа белгiсiн жасаужоспарлануда.

– Ћаланыѓ физикалыћ инфраћџры-лымы адамдарды ћабылдауѕа дайын. Ћалабiрмезгiлде ћазiргi ќлеуетiмен 4 миллионадамды ћабылдауѕа ћаућарлы. Бљгiнгi кљнiтуристiк планда бiз ќлi жаћсы деѓгейдетанымал емеспiз, бiраћ, Универсиададанкейiн жаѕдай �згередi деп болжаймыз. Тал-даулар к�рсеткендей, бiз, тiптi, аймаћтаѕык�ршiлерден сервис сапасынан арттамыз.Бiздiѓ мiндетiмiз «Ќуежайдан бастап,ќуежайѕа дейiн» сапа жљйесiн ћџруымызкерек. Сол љшiн де бiз еѓ маѓызды екi сег-

мент, ћонаћ љй мен к�пшiлiк тамаћтанатынорындардаѕы сапалы ћызметтi ћалыптас-тыру кезеѓiн бастап кеттiк. Бџл ќлi ал-ѕашћы ћадамдар, ары ћарай бiз ќуежайда,сауда орталыћтарында ћызмет к�рсетукритерийлерiн ћалыптастырып, туркомпа-нияларѕа мониторинг жљргiземiз, – дедiћалалыћ Туризм жќне сыртћы байланыстарбасћармасыныѓ басшысы Т.Дљйсенѕалиев.

Бџдан �зге жиында ћалалыћ �мiрдежќне туристер љшiн маѓыздылыѕы жаѕы-нан алѕашћы орындардыѓ бiрiнде тџрѕанћоѕамдыћ дќретхана мќселесi де к�терiлдi.Басћарма басшысыныѓ айтуынша, алдаѕыжылы ћала бойынша 200 ћоѕамдыћ дќрет-хана салынбаћшы, дегенмен, бџл iстiѓаныћ-ћаныѕы алдаѕы уаћытта наћты белгiлiболмаћ.

КЕРЕК ДЕРЕК

2015 жылыАлматыдаѕы ћонаћљйлер Ћазаћстанѕакелген туристердiѓ 20пайызына ћызметк+рсеткен. Ел iшiндегiтуристердiѓ 15пайызы, ал шетелдiктуристердiѓ 43пайызы алматылыћћонаћ љйлердетљнеген. Санѕашаћсаћ, ресмидеректер бойынша,Алматы ћонаћљйлерiнiѓ орташаћонаћ ћабылдауы 26,6пайызды к+рсетедi.

8ткен жылы ћалаѕа301 мыѓ шетелдiктурист келсе, 420мыѓ турист елiмiздiѓ+зге +ѓiрлерiненкелген.

Универсиададан кейiн«Almaty Quality» сапа белгiсi жасалмаћшы

Серiк ЖЏМАБАЕВ

Алматы ћаласыныѓ Алатау ауданында осыаптада жаппай сырѕанау маусымы ашылады.Наћты айтсаћ, 6 ћарашада AlmatyArena жаппайсырѕанау маусымын ашады. К+ркi к+з тартарћазiргi заманѕы мџз сарайы Алматыныѓ жаѓадамып келе жатћан Алатау ауданында, Б.Момышџлы к+шесiнiѓ батысы мен Рысћџловдаѓѕылыныѓ солтљстiк тџсында орналасћан.Ћалалыћтар мен Алматы ћаласыныѓ тџрѕындарыендi жаѓа Мџз сарайында сырѕанаћ тебе алатынболады.

Айта кетейiк, AlmatyArena халыћаралыћ нормалар,оныѓ iшiнде, Халыћаралыћ шайбалы хоккей федерациясы(IIHF) мен Ћџрлыћтыћ хоккей лигасы (KHL) талаптарынасай салынѕан. Сарайды тџрѕызу кезiнде ћазiргi заманѕыћџрылыс материалдары мен технологиялары ћолданылѕан.Мџзды арена адам к�п жиналатын орын болатындыћтанћауiпсiздiк жљйесiне, оныѓ iшiнде сейсмологиялыћћауiпсiздiкке ерекше к�ѓiл б�лiнген.

– Сырттаѕы ауа райына байланысты бiз мџзайдыныныѓ температурасын павильондаѕы ћолайлы +18градусћа дейiн реттеп отыра аламыз, – деп атап �ттi

ХАЛЫЋТЫ СЫРЅАНАЋ ТЕБУГЕ ШАЋЫРАДЫУниверсиада 2017-ге ћарсы салынѕан Almaty Arena, HalykArena жќне Атлеттер ћалашыѕыныѓ басћарушы ком-паниясы Алматы ћаласыныѓ Спорт ћџрылыстарыдирекциясыныѓ директоры Сергей Апенко.

Естерiѓiзге сала кетейiк, жаппай сырѕанауAlmatyArena, HalykArena сахналары мен алаѓдарындаконцерттердi немесе спорттыѓ басћа тљрлерiнен жарыстар�ткiзiлуiне б�гет болмайды. Мџз кешендерiнiѓ ќрћайсысыекi айдыннан ћамтиды – негiзгi (тиiсiнше 12 000 жќне 3 000к�рермендiк спорттыћ-концерттiк iс-шаралар љшiн) жќнежалпы сырѕанау (спортшылардыѓ жаттыѕуы љшiн жќнежапай сырѕанау љшiн).

Алматы ћаласыныѓ Спорт ћџрылыстары дирекциясыхабарлаѕандай, Almaty Arena жалпы сырѕанау айдынынажалѕа алѕан хоккейлiк немесе мќнерлiк конькилердi ѕанаемес, �здерiѓiздiкiмен де келуге болады. Ќрбiр сеансаяћталѕаннан кейiн мџз тазаланып отырады. Екi саѕаттыћсырѕанаудыѓ ћџны балалар љшiн 300-ден 500 теѓгеге дейiнћџрайды, ересектерге – 500-ден 1 000 теѓгеге дейiн. Тегiнкiру 7 жасћа дейiнгi балаларѕа, I-II топ мљгедектерге, к�пбалалы отбасыларыныѓ балаларына жќне жетiмдер љйiнiѓтќрбиеленушiлерiне ћарастырылѕан. Оћушылар, студент-тер, зейнеткерлер жќне III топ мљгедектерi жеѓiлдiкпенсырѕанаћ тебе алады. Жаппай сырѕанау сенбi жќне жек-сенбi кљндерi саѕат 11.00-ден 23.00-ге дейiн ашыћ болады.

Естерiѓiзге сала кетейiк, Алматы ћаласында 28-Ћысћыстуденттiк ойындар Универсиада-2017 ћарсаѓында екiзаманауи к�пфункционалды Almaty Arena жќне HalykArena мџз айдындары салынып, пайдалануѕа берiлген. Еѓiрi спорттыћ ћџрылыс Almaty Arena, оныѓ сыйымдылыѕы– 12 000 к�рермен. Алматылыћтар мен ћала ћонаћтарынаAlmaty Arena мџз айдыны Алматы ћаласыныѓ мыѓжылдыѕына арналѕан ѕаламат шоу, MuzZone телеар-насыныѓ музыкалыћ сыйаћы концертiмен жќне таяудаѕана �ткен айтулы бокс жекпе-жегi – Ћанат Ислам менПатрик Аллопей арасындаѕы џрыс арћылы таныла бастады.

Халыћаралыћ жарыстардан кейiн AlmatyArena спортмектептерiнiѓ, кќсiби жќне ќуесћой командалардыѓжаттыѕатын орнына айналады. Сонымен ћатар, ол адамдарсырѕанаћ тебетiн айдын ретiнде де пайдаланылады.Dйткенi, кешен бастапћыда денешыныћтыруменайналысып, саламатты �мiр салтын џстанѕысы келетiнадамдар љшiн салынѕан.

ALMATYARENA

ТУРИСТЕР ЉШIН БЌРI ДАЙЫН

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

9

www.almaty-akshamy.kz�З С�ЗIМ – �ЗIМДIКI

ЋАЛАМГЕР, САЅАН АЙТАМЫН,ЉКIМЕТ, СЕН ТЫЃДА!

Жљлдеге жљгiрмеген кешегi арыстарымыздайжарыссыз-аћ ќдебиеттi жасауѕа болады, бiраћ,

оћырмансыз ќдебиеттi жасау, кешiрiѓiз, ћиялдыѓ iсi.

ЌЛЋИСА, БIР НЌРСЕНIЕСКЕРТIП АЛАЙЫН: МЕНЋАЛАМГЕР (ЖАЗУШЫ,АЋЫН, ДРАМАТУРГ, Т.Б.)ЕМЕСПIН, СОНДЫЋТАН ЌДЕ-БИЕТ ТУРАЛЫ ТЕК «ОЋЫР-МАН» СТАТУСЫМДЫ ПАЙ-ДАЛАНЫП ЋАНА С�З С�Й-ЛЕЙ АЛАМЫН.

«Бiзде неге Нобель жоћ?», «Ќлемнеге Толстой мен Айтматовты оћиды?»«Пќлен ел бiздi ћашан с�йлетедi?» депжылаймыз да жатамыз. �кпемiзбасылѕан соѓ, саналы тљрде бiр сџраћтуады: «Ќдебиетiмiздi ќлемге танытуљшiн не iстеу керек?» деген.

Олимпиада љшiн љкiмет ћалайжанталасады, сол жанкештiлiктiќдебиетке арнау керек, бiттi. Спорттаћалай џлардай шуласаћ, ќдебиетте десолай жанкљйер болсаћ ћой.Тiлегiмiздiѓ баѕы жанып кетiп, љкiметжанталасты, жанкљйер де жаныћтыдейiк. Дќл осы iстiѓ алдында бiздi бiрљлкен мiндет кљтедi. Ол – ќлемдеелдiѓ туын к�теретiн ћаламгердiалдымен �з iшiмiзде аныћтап алу.Оныѓ бќрiмiз к�рiп жљрген бiр ѕанажолы – байћау, иќ.

Осыѕан орай жазушы АягљлМантайдыѓ фэйсбуктаѕы постын жазакеткiм келiп отыр. «Осыдан бiразуаћыт бџрын бiр ќдеби байћауѕаћазылар алћасыныѓ мљшесi болуѕашаћырды. Ћаншама шыѕарманыоћисыѓ, ой ћорытасыѓ, еѓбек пе, иќ,еѓбек. «Жљз адамнан келiп тљскеншыѕармаларды оћуѕа ћаншамауаћытым, ћаншама энергиям кетедi»деп ћаламаћы туралы сџрадым.«Ћаламаћысы несi? Жџрттар ћазыларалћасыныѓ мљшесi болѕанѕа ћуанады.Сiзге жљз адамныѓ шыѕармасын оћу-дыѓ ћажетi жоћ. Жљлде алатын ћыз-жiгiттердiѓ ѕана шыѕармасын оћы-саѓыз жетедi. Сiз тек ћазылар алћа-сыныѓ мљшесi болуѕа келiсiп, ћол ћой-саѓыз болды», – дейдi еш саспастан.«Сiздер жљлдеге лайыћ деп таныѕанадамныѓ шыѕармашылыѕын менмљлдем мойындамасам ше...» десем,«ол жаѕын сосын келiсемiз ѕой, сiзбiрiншi келiсiмiѓiздi берiѓiзшi» дейдi.«Менiѓ принципiм мен сiздердiѓќдебиетке деген к�зћарастарыѓызмљлдем сќйкес келмейдi» деп бас тарт-тым. Кiм бiледi, ол да «жаудан ћџтыл-дыћ» деп жеѓiлдеп ћалѕан шыѕар. :)

...Кеше �зiм жеке басын ћаттыћадiрлейтiн бiр аѕам ќдеби байћаудыѓћазылар алћасыныѓ мљшесi болуѕаџсыныс жасады. Бас тарттым. Шы-нымен, ћазiр уаћытым жоћ. Ќйтпесе,ол кiсiнiѓ шынайылыѕына сенем.

...Кейде шын таланттардыѓ ћуа-ныштан к�зiне жас алуына себепкерболѕым келедi. Кейде таланттардысындырып жатћан кезде кљрессем дежеѓiлiп, олардыѓ к�з жасына ћаламба деп ћорћам. �зiмдi Мќскеуде �тееркiн сезiнем. Еркiн тыныс алам. Менбiздiѓ ќдеби ортадан ћатты ћорћам...».

Ал, ол ќлгiндей ќдiлетсiздiкпен�тсе, не �недi? Ћайтпек керек? Онсызћалай аныћтаймыз? Байћау болмасындемеймiн, болсын. Бiраћ, ЖАРЫСЖАЗЅЫШТАРДЫЃ ЕМЕС, ОЋЫР-МАНДАРДЫЃ АРАСЫНДА �ТУIКЕРЕК! Мiне, сонда ѕана жазѕыштартљптiѓ тљбiнде бiр параћ ћаѕазѕа емес,оћырманѕа таласуы керектiгiне басыжетедi. Ћаламгердiѓ ќр медалi – оныѓОЋЫРМАНЫ.

Ќлемдегi кез-келген елдiѓ ќдебиетiмыћты ћаламгерiнен бџрын (жазушы,аћын, драматург, т.б.) оћырмандары-ныѓ ћаншалыћты кiтап оћитынымен�лшенедi. Оныѓ себебiн: «Автор кiтапшыѕарса да, оѕан баѕа беретiн – к�п-шiлiк. Демек, автор кiтап жасаушы да,к�пшiлiк – оныѓ таѕдырын шешушi», –деп, В. Гюго баяѕыда-аћ айтыпћойыпты.

Осы тџста таѕы бiр проблема ћы-

лаѓ бередi. Мойындайыћшы, бiздећазiр жазармандардыѓ оћырманы –жазармандардыѓ �зi немесе соныѓайналасындаѕылар. Былайѕы оћыр-мандар жоћ демеймiн, бар, бiраћ, аз,тым аз. Сонау кiтап жетпейтiн кезеѓ-нiѓ �зiнде бiр-бiрiне жармасып, егiншiмен малшысы, жалшысына дейiн кiтапкемiрдi, ћазiр бќрi ћолжетiмдi. Интер-нетке кiтапты 4-5 мыѓдап, басылым-дардыѓ бќрiн енгiздi. Тљкiрiктеп тџрыпоћыѕым келедi десеѓiз, мен барѕанкiтапханалардыѓ ќрдайым орындыћ-тары бос тџрады. Жаѕдай жасалѕанделiк. Бiраћ, неге ќлi оћырманныѓћарћыны бџрынѕыдай емес? Мiне, бiзосыныѓ «диагнозын» табуѕа тиiспiз.

Фольклоры бар, Абайдан берiжалѕасћан жазба с�з �нерi бар –ћазаћ ешћашан ќдебиеттен ћолљзбеген ѕой. Неге? Себебi: ќдебиет ол– тарих; ол – саясат; ол – ћоѕам; ол– дiн; ол – дќстљр; ол – бiлiм; ол –ѕылым; ол – тереѓдiк; ол – тiл; ол –идеология. Сайып келгенде, ќдебиет –ќмбебап. Е-е, бабаларымыз «бiр оћпенсан ћоян атуды» бiлген екен ѕой.

...�ткен жылы бiр ќдеби жиында:– «Ќдебиет – ардыѓ iсi» деген

жаттанды с�здi неге ћайталай бередi?– дейдi бiреу. Сонда бiр џлттыѓтарихын, саясатын, ћоѕамын, дiнiн,дќстљрiн, тереѓ тiлiн, бiлiм-ѕылымын,ќрбiрден соѓ сол џлттыѓ идеоло-гиясын арћалап жљру, арћалап �туоѓай iс дей ме екен? Осы с�здiѓсалмаѕын сезiнбейтiндердiѓ деќдебиетте жљргенiн к�ру не деген�кiнiштi десеѓiзшi?...

Ќгќрќки, басћасын емес, тек оћыр-мандар арасындаѕы ашыћ пiкiрталас,ойталћыда дара шыћћан, «медальѕа»(оћырманы) еѓ бай ћаламгердiѓ (жазу-шы, аћын, драматург) абыройынасћаћтата берсек, жан дљниесiнежанкљйер болсаћ, љкiмет ћанатына субљркiсе, «Ќдебиет – ардыѓ iсi» дегенс�здiѓ салмаѕын сезiнбейтiндер�здiгiнен-аћ ыѕыса берер едi де, менсекiлдi оћырманныѓ к�ѓiлiне анадай�кiнiш орнамас едi.

С�з соѓыныѓ алдында бiр с�з:Жљлдеге жљгiрмеген кешегi арыс-тарымыздай жарыссыз-аћ ќдебиеттiжасауѕа болады, бiраћ, оћырмансызќдебиеттi жасау – кешiрiѓiз, ћиялдыѓiсi. Ћайталасам, айып етпеѓiз, џлты-мыздыѓ осы уаћытћа дейiнгi тарихын,саясатын, ћоѕамын, дiнiн, дќстљрiн,тереѓ тiлiн, бiлiм-ѕылымын, иќ,џлтымыздыѓ идеологиясын бiр �зiнiѓ�н бойына сыйѕызып, арћалап кеп,жеткiзгенi љшiн бiзге дейiнгi ќдебиеткеалѕысымызды айтуымыз керек. Ал,осы кљнiмiздi ертеѓге аманаттау љшiндќл ћазiрден бљгiнгi ќдебиетiмiзге,оныѓ «таѕдырын шешетiн» оћырманѕажанымыз ашу керек. Жай емес, шыр-ћырап тџрып с�з бен iс ћабысыпкеледi.

Егер анау хабарландыруда: «Оћыр-мандар арасында жарыс. �з ћалам-герiѓдi таѓда!» – деп тџрса, аттандапап жљгiрер едiм.

Сќлеммен, ќдебиетiн ќлемдек�ргiсi келетiн оћырман –Айдана ШОТБАЙЋЫЗЫ.

Байћау болмасын демеймiн,болсын. Бiраћ, ЖАРЫСЖАЗЅЫШТАРДЫЃ ЕМЕС,ОЋЫРМАНДАРДЫЃАРАСЫНДА "ТУI КЕРЕК!Мiне, сонда ѕана жазѕыштартљптiѓ тљбiнде бiр параћ ћаѕазѕаемес, оћырманѕа таласуыкеректiгiне басы жетедi.Ћаламгердiѓ ќр медалi –оныѓ ОЋЫРМАНЫ.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

10

ИНСУЛЬТ ЖАСАРЫПКЕЛЕДI

Денсаулыћ саћтау жќнеќлеуметтiк даму министрлiгiжанындаѕы Инсульт проб-лемалары ж�нiндегi Республи-калыћ љйлестiру орталыѕы мен«Неlp» инсультке шалдыћћаннаућастарды ћолдау ћоѕамдыћћорыныѓ џйымдастыруымен�ткен бџл басћосуѕа Ресейдiѓ,Татарстанныѓ, басћа да бiрћатаралыс-жаћын шет елдердiѓ жќнеелiмiз аймаћтарыныѓ невро-логтары мен инсультологтары,нейрохиругтерi, реабилитолог,нейрореабилитолог мамандары-ныѓ ћатысуымен �ткен басћо-суѕа Денсаулыћ саћтау жќнеќлеуметтiк даму министрлiгiнiѓмедициналыћ к�мектi џйымдас-тыру департаментiнiѓ директорыБауыржан Байсеркин, «Џлттыћнейрохиругия орталыѕы» АЋбасћарма т�раѕасы, елiмiзгетанымал нейрохирург, медицинаѕылымдарыныѓ докторы, про-фессор Серiк Аћшолаћов, Ћазанћаласындаѕы медицина орта-лыѕыныѓ нейрорентгенологияб�лiмiнiѓ меѓгерушiсi МихаилВолодюхин, Республикалыћкардиология жќне iшкi ауруларѕылыми зерттеу институтыныѓдиректоры Сќлiм Беркiнбаев,Инсультке ћарсы кљрес ж�нiн-дегi Ћазаћ џлттыћ ассоциация-сыныѓ т�райымы, С.Асфен-дияров атындаѕы Ћазаћ џлттыћмедицина университетiнiѓ невро-логия кафедрасыныѓ меѓгеру-шiсi Салтанат Кќменова,Инсульт проблемалары ж�нiндегiљйлестiру орталыѕыныѓ дирек-торы Ержан Ќдiлбеков, осыорталыћтыѓ бас маманы АйгљлЋџдайбергенова, №4 ћалалыћаурухананыѓ бас дќрiгерi МанатСейдуманов жќне басћа да осысаланыѓ жетекшi мамандарыћатысып, бљгiнде жасы алпыстыалћымдаѕандармен ћатар, жас-тарымызѕа да ауыз сала бастаѕанинсульт ауруыныѓ алдын алу,сауыћтыру, ћайта ћалпына кел-тiру мќселелерiн кеѓiнен талћы-лап, осы дерт бойынша ќлемнiѓозыћ тќжiрибелерi негiзiнде�зектi мќселелердi талћыѕа сал-ды. Адамныѓ жљйке жљйелерiн,бастыѓ ми ћызметiн заћымдай-тын бџл дертке жылына ќлемнiѓ

Нџржамал ТЕГIНБАЙЋЫЗЫ

Осы мќселеге алаѓдаѕан дќрiгерлерiмiз ћаламыздаѕы жетекшiклиникалардыѓ бiрi — №4 ћалалыћ ауруханада жыл сайын ћазанайыныѓ 29-ында ќлемнiѓ 40 мемлекетiнде аталып )тетiн Дљниежљзiлiкинсульт кљнiне орай, «Инсульттiѓ алдын алу жќне оны емдеудiѓ жаѓатќсiлдерi» атты таћырыпта халыћаралыћ конференция )ткiздi.

15 миллион халћы шалдыћса,оныѓ 5 миллионы осы дерттiѓсалдарынан ћайтыс болып,ћалѕаны мљгедектiкке џрынадыекен. Инсульт ауруы бiздiѓтџрѕындарды да айналып �тпейтџр. Жылына осы ауруѕа 38 мыѓадам шалдыћса, бљгiнде 200 мыѓадам осы аурудыѓ салдарынанмљгедек атанып, ќлеуметтiк ћол-дауѕа мџћтаж болып отыр. К�бi-нiѓ еѓбекке жарамсыз, бiреудiѓк�мегiнсiз жљрiп-тџра алмайтын-дыѕын ескерсек, бџл ауруды даќлеуметтiк ћолдауды ћажет ететiнаурулар тобына жататындыѕынескерсек, бџл дерттiѓ алдын алумаѓызды болып тџрѕаны белгiлi.Инсульттiѓ соѓѕы кезде к�беюi-мен ћатар, жасаруына темекiтарту, iшiмдiкке iшу, ћимыл-ћозѕалыстыѓ аздыѕы жќне дџрыстамаћтанбау, артыћ салмаћћабой алдыру жќне ќр адамныѓ �зденсаулыѕына жете к�ѓiл б�лмеуiсебеп болып отыр деген маман-дар тџрѕындарды денсаулыћћакерi ќсер ететiн жаман даѕды-лардан арылып, салауатты �мiрсалтын џстануѕа шаћырды. Еѓбастысы, жљрек-ћан тамырлары,ћан ћысымыныѓ жоѕарылауысынды сын ћатерлерi басым сыр-ћаттардыѓ алдын алу керектiгiнескерттi. Инсульттiѓ жљректiѓишемиялыћ ауруына шалдыћћаннаућастардыѓ арасында жиiреккездесетiндiгiн айтћан дќрiгер-лер, жыл сайын кардиолог дќрi-герлерге тексерiлiп тџру ж�нiндекеѓес бердi. Басћосуда дќрiгер-лер сондай-аћ, аурудыѓ алѕашћыбелгiлерi, наућасћа шалдыћћанжандарды ћайта бейiмдеу, оларѕаљйде кљтiм жасау тќсiлдерiнiѓќлемдiк тќжiрибелерiмен таны-сып, �зара тќжiрибе алмасты.Алматы ћаласы бойыншаинсульт ауруына шалдыћћан-дарѕа к�рсетiлетiн медициналыћжќне реабилитациялыћ к�мек-тердiѓ барысымен танысты.Конференция аясында арнайы«Ашыћ есiк» кљнi �ткiзiлiп, ћалатџрѕындары кардиолог, невролог,терепевт, нейрохирург, травма-толог дќрiгерлердiѓ тексеруiнен�тiп, ћан ћџрамындаѕы ћант пенхолестерин м�лшерiн тегiнаныћтау мљмкiндiгiне ие болды.

ТЌУЕЛСIЗДIГIМIЗДIЃМемлекет басшысы Нџрсџлтан Назарбаевтыѓ ћазiргi заманѕы

мемлекет ћџру љшiн џсынѕан «100 наћты ћадам» баѕдарламасы — ћоѕам)мiрiн )рге сљйрейтiн басты ћаѕида. Бiз бљгiнгi ћол жеткiзгентабыстарымызмен тоћтап ћалмауымыз керек. Бџл, бљгiнгi кљннiѓуаћыт талабы, екiншiден, ќлемде орын алып жатћан ќртљрлi ќлеуметтiк-экономикалыћ жаѕдайлармен жќне одан туындайтын сын-ћатерлерменкљресудiѓ алдын алады.

Ћазаћстанныѓ ћазiргi бейнесiмен беделiн одан ќрi толыћтыратљсу љшiн ендi не iстеу ћажет, ћайбаѕыттарда жџмыс жљргiзiп, ћан-дай салаларды ћалайша жетiл-дiрген ж�н? Мемлекет басшысыНџрсџлтан Назарбаев «100 наћтыћадам» баѕдарламасында осыбаѕыттарды ћолѕа џстатћандайсаралап бердi. Аућымды бесбаѕытћа баѕамдалѕан баѕдарлама-ныѓ еѓ соѓѕы тарауы –«Есепберетiн мемлекеттi ћалыптастыру»деп аталады. Бџл дегенiмiз–барлыћ деѓгейде, барлыћ саладаћџрылым басшыларыныѓ �зiнiѓбiтiрген жџмысы туралы есепберiп, ашыћтыћ пiшiмiн, ћолже-тiмдiлiк мљмкiндiгiн ћалыптас-тыруѕа жќне наћты нќтижелiлiктiк�рсетуге жол ашатын баѕытболмаћ.

Бес реформа – тќуелсiздiкжылдарындаѕы дамуда ћалыптас-ћан бiздiѓ ћоѕамныѓ ћџндылыћ-тарыныѓ негiзгi барометрi –Мќѓгiлiк ел жаѓа идеологиялыћконцепциясына негiзделген.Мќѓгiлiк елдiѓ негiзгi ћџндылыѕы– Тќуелсiздiктi ныѕайту. Бесреформа – ел дамуыныѓ жаѓабаѕдарламасы ѕана емес, бџл —жаѓа Ћазаћстанныѓ маћсаттарымен мiндеттерiнiѓ жљйесiн ћам-титын стратегиялыћ доктрина.Тџраћтылыћ тiрегi ретiндегi ортатап љлесiн џлѕайтудыѓ, бiртџтасрынокты жќне барлыћ �ѓiрлердiтепе-теѓ дамытудыѓ, жаѓа жџмысорындарын ћџрудыѓ, ел iшiндегiџлт бiрлiгiн ныѕайтудыѓ, сыбайлас

жемћорлыћпен кљрестiѓ маѓыздыбасымдыћћа ие екенi туралыћадап айтты. Бџл мемлекетбасшысыныѓ мемлекет пен ћоѕамћызметiнiѓ шешушi баѕыттарынжаѓѕырту ж�нiндегi алѕа ћойѕанстратегиялыћ баѕытты ћатаѓџстанатынын к�рсетедi.

Мемлекет – халыћтыѓ љйi. Солсебептен халыћ �з мемлекетiнiѓдаму тетiгiн, жетiстiгiн, дамуѕабаѕытталѕан жоспарын к�збенк�рiп, бiлуi тиiс.

Џлттыѓ iшкi тџтастыѕы ћа-заћтыѓ �ршiл, маћсатшыл болуынћамтамасыз етiп отыр. Елбасы-мыз �зiнiѓ соѓѕы сайлаудаѕыџлыћтау салтанатында с�йлегенс�зiнде аућымды бес iшкi мiн-деттердi белгiлеп бердi. Ћазiр олћоѕам �мiрiнiѓ барлыћ саласындабасымдыћћа ие.

Институционалдыћ реформа– бљкiлхалыћтыћ iс. Оны бастыжљзеге асырушы, тiрегi – халыћ-тыѓ саналы iс-ќрекетi. Ал, мем-лекеттiк басћаруды жаѓа сапалыћдеѓгейге к�теру жаѓа мемлекеттiкаппараттыѓ аса жауапты мис-сиясы. Сондыћтан да мемлекетбасшысы: «Мен реформаларжоспарын Џлт жоспары депатадым, �йткенi, реформаларЋазаћстанныѓ ќрбiр азаматыныѓтiкелей ћатысуын талап етедi.Реформалар –тек мемлекеттiкмашинаныѓ ѕана емес, халыћтыѓiсi», — деп атап к�рсеттi.

100 наћты ћадам Џлт жос-парыныѓ љлкен бiр б�лiгi мемле-кеттiк аппаратты жќне тиiсiнше

басћару сапасын арттыруѕа ба-ѕытталѕан. «Ашыћ љкiмет» ћџруѕа,яѕни, мемлекеттiк орган жџмыс-тарына ћоѕамдыћ баћылаудыкљшейту ќрi азаматтыћ ћоѕамныѓжауапкершiлiгiн арттыруѕаарналѕан.

Ћазаћстан Президентi Нџр-сџлтан Назарбаевтыѓ «Ћазаћстан-2050» Стратегиясы — ћалыптас-ћан мемлекеттiѓ жаѓа саясибаѕыты» атты Ћазаћстан халћынаЖолдауында: «Мен 2050 жылѕыЋазаћстан – Жалпыѕа ОртаћЕѓбек Ћоѕамы екенiне сенiмдi-мiн. Ол – барлыѕы да адам игiлiгiљшiн жасалатын, экономикасымыћты мемлекет. Бiлiм беру сала-сы да, денсаулыћ саћтау саласыда љздiк. Бейбiтшiлiк пен тыныш-тыћ салтанат ћџрѕан. Азаматтарыеркiн жќне теѓ ћџћыћты, ал билiгiќдiл. Онда заѓ љстемдiк етедi», —деп тџжырымдайды.

Стратегиялыћ жоспардыѓтљп ћазыѕы – Мќѓгiлiк Ел идеясыболып табылады. Осы џлттыћидеяныѓ шыраѕын жаћћан Елба-сымыз халћымыздыѓ ќлемде аларорнын айћындап, адаспас жол,айнымас баѕыт белгiлеп берiпотыр. Мќѓгiлiк Ел идеясы – теѓ-дессiз, патриоттыћћа толы идея.Ата-бабаларымыздыѓ арманы.Бљгiнгi бiздiѓ �мiрiмiз, болашаћ-тыѓ баћытты жолы. Сондыћтан дабаршамыз тiзе ћосып, бiрлiктiѓтуын берiк џстап, алауыздыћтанаулаћ болып, бiр маћсат љшiн, бiрмљдде, бiр болашаћ љшiн аянбайтер т�гiп, ћажымай ћайрат ћы-луымыз керек, ерiнбей еѓбек етугетиiспiз.

Елбасы бабалар айтћан: «Егермќѓгiлiктi ойласаѓдар, Адамдытќрбиелеѓдер» деген с�здергеерекше екпiн тљсiруiмiз ћажет.Бiзге бљгiнгi кљнi ел алдында тџр-ѕан асћаћ маћсатты бiр адамдай

АДАМ МЕН ЗАМАН ЖАЙЛЫ(ћысћа ћайырым ой-толѕамдар)

Мџћаѕали аћын бiр жолы )зiнiѓ ћаламдас дос аѕасы— Тоћаш Бердияровћа: «...Адам мен Заман жайлыойлаѕанда жаныѓа маза бермейтiн жќне ќлгi ойларды)леѓнен г)рi, ћарас)збен жазѕан ж)н болатын таћырыптарболады. Сондай толѕаныс сќттерiнде айтарыѓды тљйiндеп,ел џѕатындай, ћысћа- ћайырыммен жазуѕа тырысу керек»,— деп iшкi сырын ашып едi...

Аѕа аманатын орындауѕа џмтылып, ел кќдесiнежараса, ќсiресе, жастардыѓ жадында жљрсе деген љмiтпенАдам мен Заман жайлы к)ѓiлге тљйген ћысћа-ћайырымой-толѕамдарды назарларыѓызѕа џсынып отырмын,ћадiрмендi оћырман!

Fмiр – дќптер. Адам – ћалам. Ћызмет – к�рiнiс.Уаћыт – жойћын, бiрде алдап кетедi, бiрде жоћ етедi, —деген екен �з заманында Козьма Прутков деген ойшыл.Осы с�з рас-ау. Fкiнiштiсi, бiз соны тљсiну былайтџрсын, ойлап та ћоймаймыз. Бќрiн кеш џѕамыз, сосын�кiнген боламыз. Пендемiз ѕой...

***...Мына заман – елдiѓ байлыѕын ћара басыныѓ

ћамына ћалауынша пайдаланѕан кейбiр тойымсыздарѕамайдай жаѕып-аћ тџр?! Заманыѓ – мынау... Адамыѓ –анау... Ћайтпек керек?! Данышпан Абайды да кљѓiрентекљйзелткен осындай ит тiрлiктер ѕой! Fз заманында ќдiл-дiктiѓ туын к�терiп, шындыћты бетке айтћан Махамбеттiѓбасын алѕан, џлы Абайѕа у бермек болѕан ћараниетпенделердiѓ сарћыты ћазiр де жоћ деп айта аласыѓ ба?!.

*** Ћазiр елдi сорѕан обырдыѓ баласы – «Мерспен»

зулатып жљрсе, отты жылдарда ћан кешiп, елiн жауданћорѕаѕан, кiсi аћысын жемеген ардагер аѕалардыѓ

балалары – трамваймен итеѓдеп бара жатады... «Аћшаѓболса ћалтаѓда...», «Тiреуiѓ болса арћаѓда...» деген солендi?!.

***Fмiр дегенiмiз — адамдардыѓ �зiн ќлдебiр алданыш-

пен �ткiзетiн џзаћ ќрi ћысћа уаћыты ѕана секiлдi к�рiнедiмаѕан. Мќселен, бiреулерге ћорасындаѕы бес-он малы,келесi бiреуге ќупiрiмдеп ќреѓ жеткен ћызметi жќнебiреуге ќдемi жас тоћалы, таѕы бiреуге џрлап-б�рлеп жиѕандљниесi мен тыћћан арам аћшасы — алданыш!?.

Кейде �зiмнен-�зiм сџраймын: «...Мына �мiрде осыменiѓ алданышым не?» — деп...

Мљмкiн, бiрiне-бiрi жалѕасып, ешћашан таусыл-майтын ойлар ма екен?.. Ќлде ойым жеткенiмен, осыжасыма дейiн ћолым жетпей келе жатћан аћ ћанаттыармандар ма?..

***Таяу кљндердiѓ бiрiнде ћызметтегi билiгiн асыра

пайдаланып, к�п адамды жылатћан бiр кiсiнiѓ жаназасынаћатыстым. Оныѓ мќйiтiн ћабiрстанѕа ћарай алыпжљрерде жаназасын шыѕарѕан имам:

— Бџл кiсi ћандай адам едi? — деп љш рет дауыстапсџрады.

Ќлгi кiсiнi аћтыћ сапарѕа шыѕарып салуѕа жиналѕанбарша жџрт марћџм болѕан жанныѓ тiршiлiгiнде талай-ларды жылатћанын бiлiп тџрса да, амалсыздан:

— Жаћсы адам!.. Жаћсы адам!.. Жаћсы адам!.. — депљш мќрте дауыстап айтты...Шын к�ѓiл хошымен емес едiбџл...

Иќ, мына �мiрден шын жаћсы адам атанып, мансаппен байлыћтыѓ ћџлы болмай, �зiнiѓ ѕана емес, ћараормандай халћыныѓ, џлты мен џрпаѕыныѓ ћамы љшiн адалѕџмыр кешiп �ткенге не жетсiн, шiркiн?!.. Мџны да ойлапћойѕанымыз ж�н секiлдi...

***... Ќнебiр жылѕы асыѕыс жекешелендiру саясаты –

ћолында билiгi, сейфiнде м�рi барлардыѓ �здерiн де, бала-шаѕасын да аяћ астынан байытып, ќйдќ бiр ћарыћћылды... Ал, сол кезеѓде тиесiлi љлесiн де ќдiлдiкпен алаалмай, далада ћалѕандарды ойлаѕан адам болды ма !.. Ќлдiмен ќлсiздер арасындаѕы ќдiлетсiздiк ќлi де жалѕасыпкеледi. Шерхан аѕамызша айтсаћ, «бџл да бiр кемдљние»...

Айтаћын ЌБДIЋАЛ,Ћазаћстан Жазушылар одаѕыныѓ мљшесi, аћын,

Мџћаѕали Маћатаев атындаѕы сыйлыћтыѓ лауреаты.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

www.almaty-akshamy.kz

11

25 ЖЫЛЫ �ЗГЕШЕ СИПАТЋА ИЕ

тљсiну, џѕыну ћажет- аћ. Демек,бљгiнгi џрпаћ – ел мљддесiн толыћџѕынѕан, мемлекет алдында тџрѕанмаћсаттарды толыћ тљсiнiпћолдаѕан, к�зћарасы бџрынѕыѕаћараѕанда мљлдем �згеше болуытиiс.

Елбасы Нџрсџлтан Назарбаевџсынѕан реформалардыѓ еѓкљрделi, еѓ ћиын, еѓ џзаћ мерзiмдi,елдегi, ќсiресе, интеллектуалдыћкљштердIѓ бiрлескен ћажырлырухани-мќдени iзденiстерiнiѓ,шыѕармашылыѕыныѓ баѕыты –жалпыџлттыћ бiртектiлiк пен бiр-

болашаћта �зiнiѓ этностыћ сана-сезiмiн саћтай отырып, «Мен — ћа-заћпын!» деп айтуына ћол жеткiзуазаматтыћ, жалпыџлттыћ бiртектi-лiктiѓ сапалыћ к�рсеткiшi болмаћ.

Елдiк — џлы мџрат. Оныћарапайым с�збен жеткiзу ћиын,оны жан-тќнiѓмен сезiне бiлућажет. )йткенi, халћымыздыѓћаншама џл-ћыздары сол елi љшiнћан мен терiн т�ктi. Елбасы«Мќѓгiлiк Ел» деген љѕымды ха-лыћ жадына бекерден-бекерсалып отырѕан жоћ. Оныѓ маѓы-зы тереѓде. Елбасыныѓ осы идея-

сын мен сол «Мќѓгiлiк Елге» жетуљшiн тарихымызды тљгендеп,халћымыздыѓ болашаћта ћандайболуы керектiгiн ћадап айтћантапсырмасы деп џѕамын. АлдаЋазаћ хандыѕыныѓ 550 жылдыѕытойланайын деп жатыр. Ол –бiздiѓ џлы мемлекет екенiмiздiайћындайды.

Азаматтыћ бiрегейлiк пенпатриотизм мќселесi Ћазаћстандатќуелсiздiк алѕан уаћыттан бастаперекше мќнге ие бола бастады.Џлт к�шбасшысы НџрсџлтанНазарбаев �з с�зiнде айтћандай:«Патриотизмдi ћоѕам кљшiменжџмыла калыптастыру ћажет,ќсiресе, жастар мен балалары-мыздыѓ бойында. Ќрине, елiмiздiѓќрбiр азаматыныѓ жетiстiгi менхалыћаралыћ деѓгейде мойын-далуы – баѕа жетпес капитал,барлыћ ћазаћстандыћтардыѓигiлiгi мен маћтанышы. Осындайљлгiлер арћылы рухымыздыжоѕары к�теруiмiз ћажет! )зОтаныныѓ патриоты болу, бџл —Ћазаћстанды �з жљрегiнде џялату.Мен сiздердi осыѕан шаћыра-мын». Елбасыныѓ осы шаћыруыкез-келген џлт азаматыныѓ сана-сында берiк орын алуы тиiс.

«Мќѓгiлiк Ел» идеясы отан-шылдыћ, џлтжандылыћ жќнеэтносаралыћ ынтымаћ рухындатќрбиелеудiѓ еѓ негiзгi �зегi.К�пэтносты Ћазаћстан жаѕ-дайында �ркениетi барыншадамыѕан отыз елдiѓ ћџрамынакiру – ел мен жерге деген сљйiс-пеншiлiгi шексiз патриот азамат-тарсыз мљмкiн емес шаруа, босћџрѕаћ ћиял. Сондыћтан да, ќрбiрћазаћстандыћ, мейлi ол белорусь,немесе армян, ћазаћ, не ћырѕыз,татар, орыс болсын, сљйiктi Ота-нымыз – Ћазаћстанды жан-тќнi-мен сљйетiн патриот болуы тиiс.«Мќѓгiлiк Ел» џлттыћ идеясыныѓ

арћауы ретiнде отандастарымыздыпатриоттыћ, ћонаћжайлылыћжќне ћонаћжайлылыћ рухындатќрбиелеуде халћымыздыѓ теѓдесiжоћ салт-дќстљрлерi мен ќдет-ѕљрыптары таѓдалса, еѓ дџрысыосы болар едi.

Бљгiнгi таѓда жергiлiктi бас-ћару саласына зор мiндеттер жљк-телуде. Ќсiресе, жергiлiктi атћа-рушы �кiлеттi органдарѕа жџмысћарћынын алѕа сљйреуде жауап-кершiлiк мiндеттерi аућымды.Аудандыћ ќкiм аппаратыныѓћол жеткiзген басты жетiстiктер –халыћтыѓ негiзгi ћажеттiлiктерiнћанаѕаттандыруда сапалыћ деѓ-гейдiѓ бiршама артуы, бюджеттiкћаражаттардыѓ уаћытында иге-рiлуi, «Нџр Отан» партиясыныѓбаѕдарламалыћ мќлiмдемелерiнмљлтiксiз iске асыру. Ќсiресе, олдаѕдарысћа ћарсы баѕдарламаны,«100 мектеп, 100 аурухана» баѕ-дарламасын, халыћты ќлеуметтiкћорѕауды кљшейту, жџмыс орын-дарын ћысћартуѕа жол бермеуж�нiндегi шараларды iске асыру.

Тќуелсiздiгiмiздiѓ �ткенжиырма бес жылы– �згеше си-патћа ие болды. Ћазiргi ћолѕа алы-нып жатћан аућымды шараларбiздi осындай ойларѕа жетелейдi.

Ќлемдегi алдыѓѕы ћатардаѕы30 ел ћатарына ћосылуды, Мќѓ-гiлiк Ел болуды мџрат еткен Џлыдала елiнiѓ џрпаћтары –Ћазаћ елiљшiн, оныѓ жарћын болашаћтажарћын �мiр сљруi љшiн, Елба-сыныѓ «Баршаѕа арналѕан ћазiргiзаманѕы мемлекет – 100 наћтыћадам» мiндеттемесi џлтымыздыѓигiлiгi љшiн ћалтћысыз ћызметететiнiне сенiм мол.

Есен ЋАЙЫРЖАН,Халыћаралыћ аћпараттар

академиясыныѓ академигi.

лiк. Жалпыџлттыћ бiртектiлiк –аса кљрделi саяси, ќлеуметтiк-экономикалыћ, рухани- мќденипроблема. Оныѓ мазмџны, ћџры-лымы, ћџрамы, тiкелей ќкiмшiлiкбасћаруѕа, заѓдармен ћатаѓ рет-теуге к�нбейтiн, адамныѓ, этнос�кiлдерiнiѓ жан-дљниесiне, дљние-танымына, сана- сезiмiне байла-нысты рухани категориялар. Ћа-заћстанда �мiр сљретiн барлыћэтностыћ топтардыѓ азаматтыћбiртектiлiгiне, барлыћ этнос �кiл-дерiнiѓ таяу уаћытта «Мен – ћазаћ-стандыћпын!», ал к�з жетерлiк

К�НЕ АЛМАТЫНЫЃ ОРТАЛЫЅЫЖiбек жолы кшесi болѕанын мџраѕаттыћ дерек дќлелдейдi

П.М.Зенков жаѓадан ћџрылѕан Верныйћаласына отбасымен к�шiп келiп, ћаланыѓбас жоспарын жасау мен жљзеге асыруѕабелсене араласып, ћџрылыс жџмыстарынбаћылап, шебер сќулеткерлiк �нерiнк�рсете бiлдi. 1869 жылдан Љлкен Алматыстансасыныѓ оѓтљстiк-батысынан, ћазiргiМаћатаев пен Пушкин к�шелерiнiѓбойынан ћала ћџрылысы жљргiзiлдi. 1870жылдыѓ 1 ћаѓтарынан 177 ћала тџрѕынынажер учаскесi сатылып, олардыѓ к�пшiлiгiигерiле бастады. Алѕашћы ћала кварталыТашкент аллеясы (ћазiргi Райымбек даѓѕы-лы) бойында пайда болды. Ћаланыѓ бастыалаѓы (ћазiргi Ѕ.Мљсiрепов атындаѕы бала-лар мен жас�спiрiмдер театры алдында)Покровск соборыныѓ бой к�теруiменбелгiлендi.

Бiраћ, ћала ћџрылысындаѕы алѕашћыћадамдар сќтсiз болып, табиѕат сынаѕынат�теп бере алмады. 1887 жылѕы алапат жерсiлкiнiсi ћалаѕа љлкен залал ќкелiп,ћџрылыстар ћирады. Ћаладаѕы 1799ћџрылыс жайлары толыћ љйiндiге айналды.Ћала басшылыѕы зардап шеккен тџрѕын-дарѕа с�зiмен де, iсiмен де ћолдау к�рсеттi.Ћала аћсаћалы Сейiт-Ахмет Сейiтќлин(Сейдалинов) киiз љйлер тiгiп, ыстыћ тамаћдайындап бердi, к�ршi ауыл халћына даћолџшын созды. Сейiт-Ахмет Сейдалинов1872 жылдан ћаланыѓ сыйлы (ћџрметтi)азаматы, Верный ћаласын абаттандыруж�нiндегi комитет мљшесi, Верный ћаласыдумасыныѓ алѕашћы шаћырымындажергiлiктi љкiмет мљшесi болып сайланды.

Ћашћарлыћ Сейдалиновтар ќулетi ОртаАзияныѓ ѕылым ќлемiне белгiлi ќрi ћџрметтiСџлтан Тезек пен Мџхамет Сейiт-Ахметтiѓџрпаѕы болып келедi. Ћала аћсаћалыСейдалинов Кiшi Алматы �зенi бойындаѕыЋазына баѕынан ћџрылыс тџрѕызбаћшыболѕанда, б�лiнген жердiѓ даулы болуына

байланысты тоћтатып тастайды. Оданкейiн Кiшi Алматы �зенi бойынан жерб�лiнiп, љй ћџрылысын салѕаны туралыОрталыћ мемлекеттiк мџраѕатта деректерсаћталѕан.

1887 жылѕы жер сiлкiнiсiнен кейiнВерный ћаласы жаѓадан салына бастады.Алѕашћы ћџрылыстар аѕаштан тџрѕы-зылды. Осы кезден ћала ћџрылысына ерек-ше маѓыз берiлдi. Алѕашћы табиѕат апатыћала ћџрылысына ерекше саћтыћпенћарауды мќжбљр еттi. Ћала ћџрылысы бас-шылыѕындаѕы Э.Баум, П.Зенков, П.Гурде60 жылдары табиѕат жаѕдайына байла-нысты ћџрылыс жџмыстарындаѕы ерекше-

лiктерге ерекше мќн берген ѕалым И.В.Му-шкетовтiѓ кеѓесiне ден ћойды. Ћалада бойк�терген ћџрылыстар 1910 жылѕы 22 жел-тоћсанда болѕан 8-9 балдыћ жер сiлкiнiсiнешыдас бердi. Кафедралды собор, Губерна-торлыћ љй, к�пес Зубовтыѓ, Радченконыѓ,Пугасовтыѓ, Муровтыѓ, Ѕабдулвалиевтiѓљйi, генерал-губернатор Ћолпаковскийатындаѕы ћалалыћ училище ѕимараты, �згеде ћџрылыс жайлары уаћыттыѓ талайсынаѕынан �ткен сќулет �нерiнiѓ алѕашћытуындылары едi.

Осындай ћџрылыс ѕимаратыныѓ бiрiСауда жќне Казарма к�шелерiнiѓ ћиылы-сындаѕы (ћазiргi Панфилов пен Жiбек жолы

к�шелерi) ћаланыѓ мќдени-тарихи ескерт-кiштерiнiѓ ћатарына енген к�пес Сейдали-новтiѓ љйi. Бџл љй 1897 – 1900 жылдарыАманжол Аюкиннiѓ иелiгiнде болып, Сейiт-ќлин Сейiт-Шќрiпке �тедi. Сейiтќлин Сейiт-Шќрiп – Верный ћаласыныѓ аћсаћалыСейiт-Ахмет Сейдалиновтiѓ кiшi џлы. Сейiт-Шќрiп Сейдалин ћаладаѕы алѕашћыкќсiпкер ретiнде тоћыма �ндiрiсiменайналысћан бiлiмдi де iскер азамат болды.Ћазан т�ѓкерiсiне дейiн оныѓ љйiне алѕашћымџсылман училищесi орналасты. 1918 жылыаћпанда Жетiсу мџсылмандарыныѓ алѕашћыћџрылтайына �тедi. 1918 жылы РКП (б)облыстыћ џлттыћ комиссариатыныѓ шешi-мiмен ћазаћ тiлiндегi «Еѓбекшi халыћтыѓхабаршысы» газетiнiѓ (кейiннен «Џшћын»,«Жетiсу») редакциясына берiледi. Кеѓестiккезеѓде бџл љйде халыћ аспаптар мџражайы,Ленин аудандыћ прокуратурасы менМќдениет ћоры орналасты. 1980 жылысќулетшi Ж.Шќйкеновтiѓ жобасы бойыншаћайта жаѓѕыртылды. Iшкi ћџрылысынаiшнара �згертулер енгiзiлгенмен, бастапћыћџрылысы саћталды. Ћазаћ КСР Министрлеркеѓесiнiѓ ћаулысымен мемлекеттiк маѓызыбар тарихи жќне мќдени ескреткiштер тiзiмiнеалынды. Ал, 1993 жылы 23 желтоћсандаМемлекеттiк мљлiк ж�нiндегi Алматыћалалыћ аймаћтыћ комитетiнiѓ ћаулысыменД.Ћонаев атындаѕы халыћаралыћ ћордыѓћарауына �ттi.

Алматы ћаласында алѕашћы ћџрылыс-тар, халыћћа мќдени-ќлеуметтiк, тџрмыс-тыћ, сауда ћызметiн к�рсететiн орындарћазiргi Жiбек жолы к�шесiнде болѕанындќлелдейтiн мџраѕаттыћ деректер жетерлiк.Орталыћ К�к базар мен «Ќсем» тџрмыстыћћызмет к�рсету љйiнiѓ орны да бостан-босћа таѓдалып алынѕан жоћ. Ертеде ћалакќсiпкерлерi, сырттан келген саудагерлеросы жерде ќкелген тауарларын, зергерлiкбџйымдарын, т�рт тљлiк мал, жемiс-жидек,к�к�нiстерiн саудаѕа шыѕарѕан екен. Ат-к�лiк, арбаларын оћшау орынѕа ћалдырып,алып келген �нiмдерiн ћала тџрѕындарынаџсынѕанын к�нек�з ћарттар да ќѓгiме етедi.

�теш �ТЕУЛIЏЛЫ

1867 жылы 11 сќуiрде Верный бекiнiсiне Тљркiстан генерал-губернаторлыѕына ћарастыЖетiсу облысыныѓ орталыѕы ретiнде ћала деп тану туралы шешiм шыћты. Тљркiстан/лкесiнiѓ ћџрамында ћџрылымы бекiтiлiп, ќскери губернатордыѓ басшылыѕымен облыстыћбасћарма, ќскери басћарма, статистикалыћ комитет, /лкенiѓ дамуымен айналысатын /згеде мекемелер ћџрылды. 1877 жылы 13 ћарашада Мемлекеттiк думаѕа сайлау /тiп, Верныйћаласыныѓ алѕашћы мэрi болып Павел Матвеевич Зенков (1830 – 1915 жылдар) сайланды.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

12

ЖАРНАМА

№ Аудан немесе Мекен-жайы Жџмыс кестесiелдiмекен атауы

1 Алмалы аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,Б�генбай Батырк-сi, 221 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

2 Алматы ћ. Кљнделiктi,Абылай хан д-лы, 74А жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

3 Ќуезов аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,Жандосов к-сi, 51 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

4 Алматы ћ. Кљнделiктi,3-ш.а. 41 В -љй жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

5 Алатау аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,«Шаѓыраћ 2» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Жанћожа батырк-сi, 24 Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

6 Алматы ћ. Кљнделiктi,«Ќйгерiм» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Ленинк-сi, 89 Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

7 Бостандыћ аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,«Алмагљл» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Ћожанов к-сi, 9 А Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

8 Алматы ћ. Кљнделiктi,ул. Бабаевк-сi, 33 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

9 Жетiсу аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,«Ћџлагер» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.ул. Серiковк-сi, 6А Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

10 Алматы ћ. Кљнделiктi,«Ћџлагер» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.59-љй, 2-ћабат Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

11 Медеу аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,Марковк-сi, 44 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

12 Алматы ћ. Кљнделiктi,ЖибекЖолыд-лы, жексенбiден басћа кљндерi.54. 86-ѕимарат. Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

13 Тљрксiб аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,Рихард Зорге к-сi, 9 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

14 Алматы ћ. Кљнделiктi,Тынышбаевк-сi, 3 жексенбiден басћа кљндерi.

Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

15 Наурызбай аудандыћ б�лiмi Алматы ћ. Кљнделiктi,«Аћжар» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Егiнсук-сi, 33 Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

16 Алматы ћ. Кљнделiктi,«Таусамалы» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Рысћџловк-сi, 102Б Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

17 Мамандандырылѕан б�лiм Алатау ауданы Кљнделiктi,«Саялы» ш.а. жексенбiден басћа кљндерi.Аћћайнарк-сi, 1 Саѕат 09.00-ден 20.00-ге дейiн.

Ћала тџрѕындарыныѓ есiне!

«Азаматтарѕа арналѕан љкiмет» мемлекеттiк корпорациясы» коммер-циялыћ емес акционерлiк ћоѕамыныѓ Алматы ћаласы бойынша филиалы«Халыћћа ћызмет к�рсету орталыѕы» департаментiнiѓ басшылыѕы 2016 жылѕы28 ћазан, 18 ћараша, 23 желтоћсанкљндерi саѕат 15.00-ден 17.00-ге дейiн«Ашыћ есiк кљнiн» �ткiзетiнiн хабарлайды.

Басшылыћ ћабылдауына ниет бiлдiрушiлер 3036455 телефоны арћылыжазылуларына болады.

Мекен-жайы: Алматы ћаласы, Жандосов к�шесi, 51.Алматы ћаласыбойынша «Халыћћа ћызмет к�рсету орталыѕы» департаментi, 2-ћабат.

Ћала тџрѕындарыныѓ есiне!«Азаматтарѕа арналѕан љкiмет» мемлекеттiк корпорациясы» коммерциялыћемес акционерлiк ћоѕамыныѓ Алматы ћаласы бойынша филиалы фронт-

офистерiнiѓ мекен-жайлары мен жџмыс кестесi.

Мемлекеттiк корпорацияда ћазаћстандыћтардыѓ уаћытын љнемдейтiнкезектi пилоттыћ жоба iске ћосылды

Ендi жылжымайтын мљлiк объектiсiнiѓ жаѓа техникалыћ паспортын алу жќнесќйкестендiру сипаттамаларыныѓ �згерiстерiн тiркеу љшiн Халыћћа ћызмет к�рсетуорталыѕына бiр рет барсаѓыз жеткiлiктi. Бџрын ћызмет алушы бџл мемлекеттiк ћызметтi алуљшiн ХЋКО-ѕа кемiнде љш рет баруы ћажет болатын. Деректердiѓ �згерiстерiн тiркеуге 2 фактi – ћайта �лшеу кезiнде аныћталѕан алаѓныѓ�згерiсi жќне жылжымайтын мљлiк объектiсiн ћайта жоспарлаѕан жаѕдайдаѕы сќйкестендiрусипаттамаларыныѓ �згерiсi негiз болуы мљмкiн. Ж�ндеу жџмыстарыныѓ, балкон алаѓыныѓ ћосылуы жќне т.б. нќтижесiнде алаѓ к�лемi�згерген жаѕдайда, азамат сќйкестендiру деректерiнiѓ �згерiстерiмен тiркелген техникалыћпаспортты жќне ћџћыћ белгiлейтiн ћџжатты (жекешелендiру, сыйѕа беру, сату-сатып алушарты) алады. Жылжымайтын мљлiк ћайта жобаланѕан немесе ћайта жабдыћталѕан жаѕдайда, азаматжылжымайтын мљлiк объектiсiнiѓ сќйкестендiру сипаттамаларыныѓ �згерiстерiн тiркетуiћажет. Ол љшiн алдымен �згерiстердi заѓдастыру љшiн сќулет органдарына жљгiну ћажет,нќтижесiнде ол пайдалануѕа ћабылдау актiсiн алады. Бiраћ, ендi барлыћ ћџжаттар топтамасынмемлекеттiк корпорация ћызметкерi жинап бере алады. Ол сенiмхат негiзiнде �з бетiншебарлыћ ћџжаттар топтамасын жинаћтайды, оныѓ iшiнде пайдалануѕа арналѕан ћабылдауактiсiн де ресiмдейдi. Ал ћызмет алушы ХЋКО-дан дайын ћџжатты алады. Ћџжаттар топтамасын жинаћтау ћызметiн мемлекеттiк корпорация ћызметкерлерi аћылынегiзде жљзеге асыратынын атап �ткен ж�н. Бџл сервис мемлекеттiк корпорацияныѓ фронт-офистерiне келуге жќне ћџжаттаржинауѕа уаћыты жоћ азаматтарѕа ыѓѕайлы болуы љшiн џйымдастырылѕан, сондай-аћ, олбизнес жљргiзу жаѕдайларын жеѓiлдетуге арналѕан.

Алматы ћаласы бойынша ХЋКО мекен-жайлары:

Ќуезов аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Жандосов к�ш., 51

Алмалы аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Б�генбай батыр к�ш., 221.

Алатау аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, «Шаѓыраћ-2» ыћшамауданы, Жанћожа батыр к�ш., 2

Бостандыћ аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, «Алмагљл» ыћшамауданы, 9а

Медеу аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Марков к�ш., 44

Жетiсу аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Т�ле би к�ш., 155

Тљрксiб аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Рихард Зорге, 9

Наурызбай аудандыћ б�лiмiАлматы ћаласы, Аћжар ш.а.Егiнсу к-сi., 33

Мамандандырылѕан ХЋКО б�лiмi«Саялы» ы.а. Аћћайнар к�ш. 1.

Ћазаћстан Республикасы џлттыћ экономикаминистрiнiѓ 2015 жылѕы 2 аћпандаѕы «Мемлекеттiккќсiпорынныѓ басшысын таѕайындау жќнеаттестаттау, сондай-аћ, оныѓ кандидатурасынкелiсу ћаѕидаларын бекiту туралы»№70 бџйрыѕынасќйкес, Алматы ћаласыныѓ ќкiмдiгi, Табиѕиресурстар жќне табиѕатты пайдалануды реттеубасћармасы арћылы, кќсiпорын басшысыныѓлауазымына кандидатураларды iрiктеу бойыншаконкурс �тетiндiгiн хабарлайды.

1. Конкурстыѓ �ткiзiлетiн кљнi мен орны:Алматы ћаласы, Республика алаѓы-4, Алматы

ћаласы ќкiмдiгiнiѓ ѕимараты, 4-ћабат, 437-б�лме.2. Орналасћан орны, пошталыћ мекен-жайы,

телефоны, кќсiпорынныѓ атауы, оныѓ негiзгiћызметiнiѓ ћысћаша сипаттамасы:

Алматы ћаласы ќкiмдiгiнiѓ шаруашылыћжљргiзу ћџћыѕындаѕы «Алматы тазалыћ» ком-муналдыћ мемлекеттiк кќсiпорны, орналасћанмекен-жайы: 050015, Алматы ћаласы, «Дорожник»шаѕынауданы-26 љй «Е», заѓды мекен-жайы: 050038,Аймауытов к�шесi, 70-љй, тел.: 8 (727) 252 62 15.

Кќсiпорын ћызметiнiѓ мќнi – автомобиль жол-дарын кљтiп џстау саласында �ндiрiстiк-шаруа-шылыћ ћызметiн жљзеге асыру болып табылады,ћала к�шелерiн (жолдарын) к�ктемгi, жазѕы жќнекљзгi кезеѓде кљтiп џстау, ћала жолдарын жќнек�лiк айрыћтарын к�галдандыру, ћала аумаѕынсанитарлыћ тазалау, баѕдаршам объектiлерiн таза-лыћта жќне ретке келтiрiп џстау болып табылады.

3.Конкурсћа ћатысушыларѕа ћойылатынталаптар:

Кќсiпорын басшысыныѓ лауазымына канди-датуралар iрiктеу кезiнде ћойылатын негiзгiталаптар мыналар болып табылады:

1) ћажеттi бейiнi бойынша жоѕары бiлiмiнiѓжќне тиiстi саланыѓ уќкiлеттi органы (жергiлiктiатћарушы орган) бекiткен бiлiктiлiк талаптарынасќйкес келетiн кќсiби даярлыћ деѓгейiнiѓ болуы;

2) мамандыѕы бойынша экономика саласыкќсiпорныныѓ бейiнiне сќйкес басшы лауазым-дарда кемiнде 5 жыл жџмыс �тiлiнiѓ болуы.

Конкурсћа мынадай тџлѕалар ћабылданбайды:1) он сегiз жасћа толмаѕан;

2) бџрын сыбайлас жемћорлыћ ћџћыћ-бџзушылыћ жасаѕан;

3) Ћазаћстан Республикасыныѓ заѓнамасындабелгiленген тќртiппен �телмеген немесе алынбаѕансоттылыѕы бар;

4) Ћазаћстан Республикасыныѓ заѓнамасындак�зделген �зге де жаѕдайлар.

Конкурсћа ћатысуѕа љмiткер тџлѕа конкурс�ткiзу туралы хабарландыруда к�рсетiлгенмерзiмде мынадай ћџжаттарды џсынады:

1) конкурсћа ћатысу туралы �тiнiш;2) мемлекеттiк жќне орыс тiлдерiнде тљйiндеме;3) еркiн нысанда жазылѕан �мiрбаян;4) бiлiмi туралы ћџжаттардыѓ к�шiрмелерi;5) еѓбек кiтапшасыныѓ (ол болѕан кезде)

немесе еѓбек шартыныѓ к�шiрмесi не соѓѕыжџмыс орнынан жџмысћа ћабылданѕаны жќнееѓбек шартыныѓ тоћтатылѕаны туралыбџйрыћтардыѓ к�шiрмелерi;

6) «Денсаулыћ саћтау џйымдарыныѓ бастапћымедициналыћ ћџжаттама нысандарын бекiтутуралы» Ћазаћстан Республикасы денсаулыћсаћтау министрi мiндетiн атћарушысыныѓ 2010жылѕы 23 ћарашадаѕы №907 бџйрыѕымен (Нор-мативтiк ћџћыћтыћ актiлердi мемлекеттiк тiркеутiзiлiмiнде №6697 болып тiркелдi) бекiтiлген нысанбойынша денсаулыћ жаѕдайы туралы аныћтама.

Конкурсћа ћатысушы �зiнiѓ бiлiмiне, жџмыс�тiлiне, кќсiби даярлыћ деѓгейiне ћатыстыћосымша аћпаратты (бiлiктiлiгiн арттыру, ѕылымидќрежелер мен атаћтар беру, ѕылыми жарияла-нымдар туралы ћџжаттардыѓ к�шiрмелерi, сондай-аћ, бџрынѕы жџмыс орныныѓ басшылыѕынанџсынымдар жќне т.с.) бере алады.

4. Конкурсћа ћатысу туралы �тiнiштердi беружќне љмiткер тџлѕалардыѓ ћџжаттарын ћабылдаумерзiмi:

Бџћаралыћ аћпарат ћџралдарында конкурс�ткiзу туралы хабарландыру жарияланѕан кљнненбастап 15 (он бес) кљнтiзбелiк кљн �ткеннен кейiнаяћталады.

Конкурсты џйымдастырушыныѓ байланыстелефоны: 8 727 264-28-54.

Кќсiпорын басшысыныѓ лауазымына таѕайындау бойыншаконкурс �ткiзу туралы хабарландыру

Нџржамал ТЕГIНБАЙЋЫЗЫ

Зиянкес жќндiктерге ћарсы дќрiлеу жџмысыныѓекiншi кезеѓi басталды, –деп хабарлайды Алматыћаласы бойынша Залалсыздандыру орталыѕыб�лiмшесiнiѓ директоры Е.Бекбосынов. Осы орта-лыћтыѓ дезинфекторларыныѓ айтуынша, к�ктемгiдќрiлеу жџмысынан кейiн ћалада егеућџйрыћтардыѓсаны азайѕан к�рiнедi. Бiраћ, аћпарат к�здерiндежарияланѕан деректерге к�з жљгiртсек, биылдыѓ�зiнде 15 адамды егеућџйрыћ тiстеп, ћорадаѕы тауыћ-ћазды жеп, ћысћы азыћ-тљлiк саћтайтын ћойма-лардаѕы ћаптардыѓ тљбiн тесiп, кiтапћа дейiн кемiрiптастайтын егеућџйрыћты ауыздыћтау ќзiрге мљмкiнболмай тџрѕан тќрiздi.

Егеућџйрыћтыѓ тез к�бейетiндiгiн ескерсек,к�ктемдегi саны аныћталѕан 25 мыѓ егеућџйры-ѕыѓыздыѓ саны ћазiр елу мыѓѕа жеткен болар.Дегенмен, ћала бойынша дезинфекциялау орталы-ѕыныѓ мамандары егеућџйрыћтарѕа кљресжљргiзiлетiн кљзгi дќрiлеу жџмыстарын ћолѕа алды.17 ћазаннан басталѕан бџл наућан ћарашаныѓ 21-iне дейiн жалѕасады. Сол егеућџйрыћ деген пќле-

кетiѓiз залалсыздандыру орталыѕыныѓ егеућџй-рыћтарѕа ћарсы берiп жатћан дќрiсiне ќбден бойљйретiп алѕан ба дерсiѓ. У дќрiнiѓ сапасы дџрысболса, бљгiнгi кљнге дейiн Алматыныѓ егеућџй-рыћтан арылатын уаћыты болѕандай. Ал ендi бџлжолѕы дќрiнiѓ кљшiнiѓ ћанша мерзiмге жетерiн кiмбiлсiн, бiраћ, егеућџйрыћћа ћарсы жаппай кљресћолѕа алынѕаны аныћ. Дезинфекциялау ќр аудандаАлматы ћаласы бойынша залалсыздандыру орта-лыѕы бекiткен кесте бойынша жљзеге асырылатынболады. Дќрiлеу жџмыстарына Алматы ћаласыбойынша Дезинфекциялау орталыѕыныѓ ошаћтыдезинфекция б�лiмiнiѓ меѓгерушiсi Н.Райымћџловпен орталыћтыѓ дезинфектор-дќрiгерi СќлiмЖусанбай жауапты болып бекiтiлген.

– Дќрiлеу жџмысы кесте бойынша жљзегеасырылады. Тек, тџрѕындардан бiздiѓ дезинфектор-мамандардыѓ жџмысына кедергi келтiрмей, оларѕаћолайлы жаѕдай жасауын �тiнемiз. Бџл шаралардыѓбарлыѕы адамдардыѓ денсаулыѕы мен �мiрi љшiнжасалып отырѕанын ескерiп, тазалыћ пен саћтыћшараларын мџћият саћтаса деймiз, – деп мќлiмдедiошаћты дезинфекция б�лiмiнiѓ меѓгерушiсi НџрланРайымћџлов:

ЕГЕУЋЏЙРЫЋЋА ЋАРСЫ КЉЗГI КЉРЕС

№ Аудандар Жалпы �ѓделуi тиiстi Ашыћ Жабыћ жќне жартылайаумаѕы жалпы аумаћ биотоптар жабыћ биотоптар

аумаћ/жекеменшiк

1 Тљрксiб 7542,5 5957 3952 2005 246782 Алатау 10409,1 6206 3345 2861 348003 Жетiсу 3945,8 2789 1414 1375 187214 Медеу 25341 9784 7731 2053 208905 Алмалы 1838 1039 679 360 34956 Бостандыћ 9943 6455 5951 504 54407 Ќуезов 2364,4 1896 1216 6801 66898 Наурызбай 6967 4210 2650 1560 14980

I тур ћорытындысы 68350,8 38336 26938 11398 129693

II тур ћорытындысы 68350,8 38336 26938 11398 129693

Жалпы тур ћорытындысы 76672 53876 22796 259386

17.10.2016 ж. – 21.11.216 ж. аралыѕындаѕы жалпы (дератизация) залалсыздандырудыѓекiншi мерзiмде (II тур) Алматы ћаласында орналасћан аудандарда атћарылатын жџмыстарына жасалѕан

КЕСТЕ

Алматы ћаласы бойынша залалсыздандыру орталыѕы б�лiмшесiнiѓ директоры Е.Бекбосыновтыѓ тiкелейбасшылыѕымен келiсiлген кестеге сќйкес жџмыстар – екiншi кезеѓге жасалынѕан атћарылуѕа тиiстiзалалсыздандыру жџмыстары жљрiп жатћандыѕын хабарлаймыз. Осы атћарылып жатћан жџмыстардыѓбарлыѕы дерлiк адам �мiрiн ћорѕау маћсатында болѕандыћтан, Алматы ћаласы тџрѕындарына жќне алыс-жаћыннан келетiн ћонаћтарымызѕа барлыћ жаѕдайда саћтыћ жќне тазалыћ саћтауды �тiнiп ескертемiз.

Нџрлан РАЙЫМЋЏЛОВ,Алматы ћаласы бойынша Дезинфекциялау орталыѕыныѓ ошаћты дезинфекция б�лiмiнiѓ меѓгерушiсi.

Сќлiм ЖУСАНБАЙ,дќрiгер-дезинфектор.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

www.almaty-akshamy.kz

13

«ОБШЫМ” ЋЫЗЫЋ...

Ћазаћтыѓ сздерi «обшым»

ћызыћ! «Су iшкен ћџдыѕыѓа

тљкiрме!» дейдi. Мен никогда

колодецтен су iшiп крмеппiн. И

тљкiрмеймiн де. Заѓды сыйламай,

белiнен басып жљретiнiмдi бiлетiн

бiр шенеунiк досым: «Бiлiп тџрып,

суѕа нетесiѓ ќ?» дейдi. Ей богу, мен

ондай зараз емеспiн. Культурный

адаммын. Менi кшеде нете

салатын полицейлердiѓ бiрi дейдi

ме? Ћџдайѕа шљкiр, бiр мекеменiѓ

бастыѕымын! Кеше бiр танысым

кекетiп: «Байћаймын, мџртыѓ

майланып ћалыпты..» дейдi. Как это

так? Мен никогда мџртымды какой-

то мазьдармен майлаѕан емеспiн!

Ћџдай саћтасын! Осындай сздердi

«обшым» тљсiнбеймiн-ей!

Бiртљрлi АДАМОВ.

–Мына кезектiѓ «ћџйрыѕы» сiз бе?–деп сџраѕан ћарны ћабаћтай, екi бетi тесiктабаћтай, кздерi бiр сызыћ, ћысћасы, тљр-ќлпетi ћызыћ-ћызыћ жiгiт аѕасы сљттiѓкезегiнде тџрѕан ћызѕа ћызыѕа, жџтына,жалана, жан-жаѕына ћарана, кзiн сљзећарады.

–Аѕай, ћойдыѓ, немесе ћоянныѓћџйрыѕы дегендей, бiртљрлi сйлейдiекенсiз... Кезектiѓ соѓы мен...

–Ќзiлдеп жатћаным ѕой... Сiзбентаныссам, жаћсылап ћол алыссам, сосынтабыссам, жабыссам...

–Аћын емессiз бе?–Аћын болмасам да, аћындыћћа

жаћын адаммын... – деген сылћым кќсiп-кер ќудемжерде тџрѕан аппаћ «Джипiне»ћарап ћойды.

–Сiздей миллионер де сљттiѓ кезегiнетџрады екен-ау?

–Жо-жоћ, мен сiзбен танысу љшiнѕана...

Бойжеткен алара ћарады. Жiгiт аѕасы,тараѕын алып, трт-бес тал шашын тарады.

–Аулаћ жљрiѓiз!–Ћарындас, бiлесiз бе, менiѓ сiздi

аѓдыѕаныма алты кљн болды. Љнемi сљттiѓкезегiнде тџрасыз. Сљттiѓ кезегiненћџтылудыѓ оѓай жолын айтћалы келiптџрмын.

–Ия?–Егер маѕан тисеѓiз, махаббатыма

басыѓызды исеѓiз... Он жетiншi ќйелiм,ќрi сљйкiмдi тоћалым болар едiѓiз. Сондасљттiѓ кезегiнен ћџтыласыз, ал мџндаймiрден џтыласыз! Бiздiѓ љйге сљттi љйкљтушiлерi ќкелiп ћояды. Ћолыѓыздыберiѓiз, айтћаныма сенiѓiз...

Бойжеткен мес ћарын миллионердiѓбетiне џза-а-аћ ћарады. Анау жасандыжымиды. Сондаѕы бойжеткеннiѓ айтћаны:

–Керегi жоћ! Байымныѓ кезегiндетџрѕанша, сљттiѓ кезегiнде тџрѕаным мыѓесе артыћ!

Анаудыѓ аузы аѓћиып, жым болды,шыны керек, маздаѕан махаббаты «жљн»болды...

Есекбай ДЌМЕСIНЏЛЫ.

КЕРЕК ЕМЕСКЕЗЕК...

ЋЏДАШАНЫЃ ЋЫЛЫЅЫ

Аѕайыным ћџдалыћ шаћырып, ћџда кљтiпжатырмыз. Байћаймын, екi бетi ћызарѕан,саусаћтарына тырнаћ жалѕанып, ќжептеуiрџзарѕан, шашы бџйра, аузы ура-ура, кйле-гiнiѓ жеѓi бар, бетiнде рмелеп бара жатћанмини ћоѓыздай меѓi бар, ћара торы келгенћџдашаныѓ iшкiсi келiп-аћ тџр. Бљгiнде араћдесе ћарап тџрмайтын ћыз-келiншектеркафелерде шаш жџлысып, бет тырнасыпжатады, оны крiп жљрмiз, крген сайын, бiртiрiлiп, мыѓ лiп жљрмiз. Бiр кезде менћулыћћа кштiм. Ћџдашаныѓ ћасына келiп:

– Сiздi телефонѕа шаћырып жатыр, –дедiм.

– Ћандай телефон?– Бiздiѓ љйдiѓ линиямен келетiн кќдiмгi

кк телефоны...– Ћызыћ, менi мџнда кiм таниды? –деген

ол келесi блмеге шыѕып кеттi. Артынша зiмде iлесiп, жљз грамды ћолына џстата ћойдым.

– Ой, мџныѓыз ендi...– Бiлем, бiлем, ана жаћта аѕаларыѓыз бен

ќжеѓiз отыр. Солардыѓ кзiнше тќртiптi ћыздеген iше алмайды ѕой? Тартып жiберiѓiз!

Ол шынында тартып жiберiп, тљкболмаѕандай орнына келiп отырды. Осылайбес рет «телефонѕа барып» келдi. Бесiншiсiндетќлтiректеп, тќрелкесiн тљсiрiп алды. Есiккебасын соѕып, шекесiн де iсiрiп алды...

Алтыншы рет еѓкейiп:– Сiздi телефонѕа шаћырып жатыр, –

деген едiм, ћџдашамыз айћай салды:– Ќй сол телефонды осында ќкеле салшы!

Жљгiре-жљгiре жљз грамм жџтћандай болдымѕой тегi!

К�рген БIЛГЕНОВ.

Балабаћша меѓгерушiсiкомиссия жетекшiсiменжетiскеннен сйлесiп тџр-ѕан жоћ. Аузынан у, басы-нан бу шыћћандай...

– Балабаћша меѓгеру-шiсi сiз боласыз ба?–депсџрады тексерушi жiгiтаѕасы папкiсiн ашыпжатып.

– Ия.– Ћолыѓыз неге сия?– Кешiрiѓiз, осымен

оныншы рет комиссиякелiп... Ћайта-ћайта тљсiнiкжаза берген соѓ...

–Балалар арыћ, сiз негетолыћсыз?

–Ћџдайдыѓ бергенбаѕы...

– Сiздi балабаћшаѕаблiнген азыћ-тљлiктi љйiнетаси бередi, згелер жел-кесiн ћаси бередi депарызданаѕан тќрбиешiлербар.

– Ќшейiн айта салѕаншыѕар... Љйге тасымай,осында отырып жеймiн...Тексерушi тќрбиешiге бџ-рылды.

– Бас аспазшы кiм? –деп сџрады одан.

– Маша...– Бљлдiршiндер не жей-

дi?– Майсыз каша...– Май ћайда?– Майымыз ерiп кет-

кен.– Ћорыћпай айта берi-

ѓiз! 8тiрiк айтып тџрсыз!– Шынымды айтсам,

балалар «ћоѓыз терiп» кет-кен, мына меѓгерушi бiрћорап майды енесiне берiпкеткен...

– 8тiрiк! Сздерi кк-ала, мџнысы ендi ћып-

ћызыл жала! –деп ћалдымеѓгерушi.

– Ойбай, мынау не? –деп сџрады бiр кездетексерушы тљксиiп.

– Ћайсы?– «Капитализ–крге,

коммунизм–трге сљй-рейдi!» деп жазып ћойып-сыздар ѕой?

– Кешiрiѓiз, – депмiѓгiрледi меѓгерушi, – бџлџран баяѕыда, кеѓес љкiметiкезiнде жазылѕан џран.Ћанша ќктесек те ш-пейдi...

– Неткен жауапсыз-дыћ? Балалардыѓ џѕымынасай, бљгiнгi заман џрандарыћайда?

– Айћайлай бермеѓiз-шi, аѕай... Мына тџсы ш-пеген соѓ, келесi тџсынаћызыл боямен жазыпћойдыћ.

– Ћане? Е, оћиыншы.«Капитализм– ќй, ќй! Ком-мунизм– кќ-кќй!»

– Џятсыз сз ѕой мы-нау? Шеттерiѓнен џят-сыздар екенсiздер! Менсiздерге кќ-кќйдiѓ ккесiнкрсетемiн! Сiздерде бќрiкќ-кќй! –деген тексерушiжiгiт жџлћына сйлеп,клiгiне отырып жатты.

– Аѕай, аѕай деймiн,сiздерге арналып дастарханжайып ћойып едiк... –деген меѓгерушi артынанџмтылѕанымен, «Ертеѓ таѕыкелемiн! Мен сiздердi сотћаберемiн!» деген комиссиямљшелерi жоћ болды. Еѓ-сесi есекке мiнген меѓ-герушi кљрсiнiп салды:

– 8зi бiр «кќ-кќй»кмиссия екен!

Мен ЅОЙ.

АСПАННАН ЋЏДАЛАР ЖАУДЫ...

ЌЙ-ЌЙ МЕНКЌ-КЌЙ...

Ой жарыстырѕаннан грi, тойжарыстыратын ћазаћтыѓ бiрiмiн,кќсiбiм ккте, ћысћасы, iрiмiн! Iрiболѕан соѓ, екi мыѓ адам сыятынтойхананы жалдап, жалѕыз џлым-ныѓ тойын ткiзбекпiн. Ћџдам даЋџдайдыѓ ћолынан «кофе iшкен»алпауыттардыѓ бiрi. Мџнай саласы-ныѓ бастыѕы. Ћџдаларды тљстенберi кљтiп жљрмiз. Аспанѕа ћарап.8йткенi, бiзге жеткен соѓѕы мќлi-метке ћараѕанда, ћџдалар аспаннанжауады. Жаѓбыр жауады, ћаржауады, оны бiлесiз, ал, байлыћтыѓћџдыретiмен ћџдалар да жауадыекен... Олар жекеменшiк тiкџшаћ-пен Шымкентке џшып келiп, дќлтойхана тбесiнен парашютпентљседi. Ћџдам зiнiѓ кiм екенiнбайћатћысы, талайлардыѓ бастарыншайћатћысы келсе керек. Содан,тљстен берi аспанѕа ћарай-ћарай,мойнымыз талды. Ќне, тiкџшаћкрiндi! Тура тойхана љстiнде ћа-

лыћтап тџр! Бiр кезде ћарасам, ћџда-лар парашютпен секiрiп жатыр,секiрiп жатыр! Санасам, сексен адам!Ћџдаѕилар, ћџдашалар дегендей.Аспан асты парашютке толып кеттi.Ћџдам тура менiѓ алдыма дiк ете ћал-ды! Мџнай магнаты – менiѓ ћџдам,алтын ћџдам! Ћџшаћтасып жатырмыз.«Ћџдаѕи ћайда? Ћџдаѕи?» деп сџра-дым. Ол аспанѕа ћолын клегейлепћарады да: – «Ќне кетiп барады! Желайдап кеттi! Жел! Ћызыл юбкесiнентанып тџрмын!»–деп айћай салды.Жiгiттерiмдi жџмсадым. Жел айдаѕанћџдаѕи ќкiмшiлiктiѓ љстiне топ етећалыпты. «Шпионка» деп ойлаѕаноблыс ќкiмi КНБ-ѕа хабарлаѕан ѕой.Жалынып, жалпайып, «Шымкенткећџдаѕи» деген куќлiгiн крсетiп жљрiп,ќреѓ босатып алдыћ. Ќлi аспанѕаћарап жљрмiз. Бiр ћџдаша ћалыћтапбарып, пара алып тџрѕан МАИинспекторыныѓ дќл љстiнен тљскенѕой. Анау болса, табан астында талып

ћалѕан. Таѕы бiр ћџдаѕиымыз вело-сипед теуiп бара жатћан ћала ќкi-мiнiѓ дќл љстiне парашютiмен жауыпћалып, екеуi ћџшаћтаса жыѕылѕан.Ћџдамыздыѓ алпыстан асћан ќжесiжерге шалћасынан тљсiп, орнынантџрып жатып: «Ћџдай-ай, ћызылдамбалым крiнiп ћалып, ћџдаларданџят болды-ау!» деп кљѓкiлдеп жљр.Таѕы бiр ћџдашамыз аспанда па-рашютпен џшып келе жатып, билепћояды. 8зiнен бџрын туфлиi тљстiжерге. Оны бiр оѓбаѕан ќйел џрлап,смкесiне сала ћойып едi, ќреѓтартып алдыћ. Ћџдамыз ћџдалыћћакелгендердi «бiр, екi, љш...» деп санапшыћты. Бќрi тљгел екен! Бiр кiсiнiѓ:«Ќне, халыћтыѓ ћалтасын ћаћћанбайлар, не iстемейдi десеѓшi?» дегенсзiн де естiп ћалдым. Менiѓ ћуа-нышым з алдына, аспаннан ћџда-ларым жауды! Ћџдалыѕымыз ћџттыболсын!

Мџхтар ШЕРIМ.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

14

�МIР-�НЕГЕ

Кiтап – к�ѓiл кiлтi

леѓмен�рiлген

�мiрРая ЕСКЕНДIР

Ћара �леѓнiѓћасиетiн баѕалайбiлетiн оћырманѕатаѕы бiр тамашатуынды тарту етiлдi.Ел Тќуелсiздiгiнiѓ 25жылдыѕына орай«нер» баспасынанНџрлыбек Рќбiл-џлыныѓ «леѓмен�рiлген �мiр» деп аталатын кiтабы шыѕып,оћырман ћолына тидi.

«�зi серi, �зi сал демекшi», Нџрлыбек Рќбiлџлы –шыѕыс жекпе-жегiнiѓ шеберi, жасындай жарћ етiп �тешыћћан Мџстафа �зтљрiктiѓ мектебiнен �ткеншќкiрттерiнiѓ бiрi. Жiгiтке жетi �нер де аздыћ етсе,Нџрлыбек аћын ќрi сазгер. Бџѕан дейiн «Теѓiзге тамдымтамшы боп» атты тџѓѕыш кiтабы жарыћ к�рген едi.

Сезiмтал аћын жљрегiнен жыр болып т�гiлген асаусезiм, аћжарма тiлек, т�ѓiрегiндегi ќрбiр сќттi �леѓтiлiмен жеткiзе бiлетiн аћынжанды жiгiттiѓ бџл кiтабыда ќдемi �леѓдермен, iшкi-жан дљниесiн к�рсете бiлген.«Бџл кiтаптыѓ �мiрге келуi де ћызыћ болды. Ћаттынаућастанып жатћанымда тљсiме Димаш Ахметџлыатамыз кiрiп аян берген едi. Содан тќѓiрiм ћуат берiп,сауыѕып, бiрiнен соѓ бiрi т�гiлген �леѓдердiѓ басынћџрадым. Ол – сiздердiѓ ћолдарыѓыздаѕы осы кiтапедi, – дейдi аћын.

«�леѓмен �рiлген �мiр» кiтабыныѓ тџсаукесерiСпорт жќне туризм академиясыныѓ мќжiлiс залында�ттi. �леѓдi ћџрмет тџтатын ћалыѓ оћырман аћынныѓжаѓа �леѓдерiн тыѓдап, �здерiнiѓ аћ тiлектерiн бiлдiрдi.Отанѕа, тiл мен дiлге деген шынайы ћџрметпенжазылѕан кiтап барша к�зiћараћты, к�кiрегi ояужандарѕа арналѕан. Жаѓа жыр кiтабын оћыѓыздар!

Тќуелсiздiгiм –мерейiм!

Ел Тќуелсiздiгiнiѓ 25 жылдыѕы аясындаЌуезов ауданындаѕы №159 б�бекжай-балабаћшада «Тќуелсiздiгiм – мерейiм!» аттыџжым ћызметкерлерi арасында спорттыћсайыс �ткен едi.

Елбасымыз Н.Назарбаев Ћазаћстан халћынаарналѕан ќрбiр Жолдауында салауатты �мiр салтынџстану ћазiргi таѓдаѕы еѓ �зектi мќселе екендiгiн басаайтып, денi сау болып �су љшiн спортты серiк ету ћажетекендiгiн айтып, шыныѕып �суге шаћырады.

Мiне, Тќуелсiз елiмiздiѓ болашаћтарын тќрбиелеп,мемлекетiмiздiѓ �ркендеуiне љлес ћосып келе жатћанбалабаћша ћызметкерлерi де бiр сќт спортпеншџѕылданып, жан дљниелерiн сергiтiп алды.

Балабаћша ћызметкерлерi «Сџѓћар», «Бiрлiк» аттыекi команда болып б�лiнiп, «К�кпар», «Џшћыр доп»,«Спортшы ћџрбаћа», «Сымбатты жљрiс», «Ептiлiксайысы» сияћты ойын тљрлерiнен жарысћа тстi.

Сайысты денешыныћтыру пќнiнiѓ мџѕалiмiГ.Байжiгiтова �те ћызыћты етiп џйымдастырды. Ал,балабаћша меѓгерушiсi А.Бидайбекова бастаѕанБ.Кенжембетова, Џ.Айсаева сынды мектепке даярлыћтобыныѓ тќрбиешiлерi сайысћа ћазылыћ еттi.

Спорттыћ сайыста балабаћшаныѓ шаруашылыћмеѓгерушiсi А.Ќбдiѕазиев, кљзетшi Н.Ордабаев, кљтушiК.Досмамбетова, психолог Н.Жашыбаева, тќрбиешiГ.Љркiмбаева белсендiлiкпен к�зге тљсiп, жеѓiмпазатанды.

Сайыс соѓында «Бiрлiк» командасы љздiк �нерк�рсетiп, жеѓiмпаз деп танылды. Естелiк сыйлыћтармен маћтау ћаѕазына ие болѕан ћызметкерлердiѓспортты серiк ететiндерi аныћ.

ГАМИЛДЕЙЅАЛЫМ-ЏСТАЗЅАЖАЙЫБЫ

Гамил Ћожаџлы Хожин. Ѕажайып ѕалым,џлаѕатты џстаз, тартымды тќлiмгер, про-фессор, лектор. Осынау ѕажайып адамды менбала жастан, шќкiрт шаѕымнан бiлушi ем. Ол�ткен ѕасырдыѓ 70-жылдарыныѓ басындаЋазаћ политехникалыћ институтыныѓ энер-гетика факультетiнде кафедра меѓгерушiсi,декан болатын, бiз сол факультетте оћып едiк.Ол �зiнiѓ бiлiмдарлыѕымен, жљрiс-тџрысымен,мќдениетiмен, биязы мiнезiмен жастарѕа љлгi-тџѕын. Сол баяѕы жымиып тџратын келбетi,сол баяѕы кљлiмдеп тџратын к�зi, ќне десеѓ –дќл Хожиннiѓ �зi! Мiне, џлтымыздыѓэнергетика саласындаѕы џстаздарыныѓ бiрiќрi бiрегейi, профессор Гамекеѓ ендi сексеннiѓсеѓгiрiне келiп отыр. Келгенде кемелдене,жан жары Гуля жеѓгеймен бiрге шау тартаржасын жарћын да шат-шадыман кљйде ћарсыалып отыр.

Жастайынан Гамил еѓбеккеерте араласћан. Алдымен ол�збекстандаѕы Ферѕана техни-калыћ училищесiн электр меха-нигi мамандыѕы бойынша љздiкбiтiрдi. Ал, ћаршадайынан жџ-мысћа араласћанда ол еѓбегiнћарапайым жџмысшылыћ-элект-риктен бастаѕан. Содан бетерМќскеудегi Бљкiлодаћтыћ поли-техникалыћ институтыныѓ энер-гетика факультетiн тќмќмдап,Алматыдаѕы Ћазаћ политехни-калыћ институтында (сол кездегiТау-кен металлургия институты)4зiнiѓ электр монтерi ћызметiнжалѕастыра бередi. Ал, 1959жылдан бастап республикамыз-дыѓ жоѕары оћу жљйесiнде аттай57 жыл ћызмет iстеген.

1966 жылы ол аспиранту-раныѓ кљндiзгi б4лiмiне тљсiп,1970 жылы кандидаттыћ диссер-тация ћорѕаѕан, 1975 жылы оѕанЋазаћ политехникалыћ институ-тыныѓ энергетика факультетiненб4лiнiп шыѕып, жаѓадан ћџрыл-ѕан Алматы энергетика инсти-туыныѓ доцентi атаѕы берiледi, ал1994 жылы Гамил Ћожаџлы осыоћу орнындаѕы электр жабдыћ-тары мен электр станцияларыкафедрасыныѓ профессоры ата-нады. Жаѓадан ћџрылѕан инс-титут сол тџста Одаћтаѕы Мќскеумен Ивановодан кейiнгi љшiншiэнергетикалыћ оћу мекемесi-тџѕын. Ћазаћстанда осындай оћуорныныѓ жасаћталуы ол кездегi4лшеммен ћараѕанда љлкенжетiстiк едi. Тiптi, бџл туралыелiмiздiѓ сол кезеѓдегi к4семiДiнмџхамед Ахметџлы Ћонаев 4збаяндамасында атап 4ткенболатын. Себебi, ол дќуiрдебљкiлодаћтыћ екпiндi ћџрылыс –Екiбастџз энергетикалыћ кешенiсалынып жатыр едi. Оныѓ екiэлектр станциясыныѓ 4ндiретiнэлектр энергиясы Ћазаћстан менСiбiр 4лкесiн ћамтамасыз етеалатын. Мiне, сондыћтан даэнергетика мамандарын осынаукешен мен басћа да салаларѕадаярлау аса ћажет-тџѕын. Про-фессор, техника ѕылымдарыныѓдокторы Альберт ВасильевичБолотов басшы боп, Арыстанов,Жамбыл Ошаћбайџлы, Ермек-баев, �мiрияев, Тонконогий,Дќукеев, Оѓдасын Байкенџлы,Соколов, Маркус жќне бiздiѓГамекеѓдер ћосшы боп, осы инс-титуттыѓ iргетасын ћалауѕа,

шаѓыраѕын к4терiп, уыѕын шан-шуѕа атсалысты. Кейiн оћу орныАлматы энергетика жќне байла-ныс университетi болып атанды.

Содан берi осы кљнге дейiнГамил Хожин 5000-нан астаминженер-электрик мамандарындаярлауѕа тiкелей ћатынасћанекен. Ол ѕалым ретiнде т4менгiтемпературалы плазма гене-раторларын, плазмотрондардызерттеумен, электр аппарат-тарындаѕы электрлiк доѕаныѓфизикалыћ сипаттамаларынiзерлеумен, электр станция-ларыныѓ берiктiлiгi мен џтым-дылыѕын арттырумен шџѕыл-данды. Гамекеѓ тџтынушылардыэлектрмен ћамтамасыз етужљйелерiнiѓ сенiмдiлiгi менљнемдiлiгiн жаћсартумен деайналысуда. Бџлардыѓ iшiндет4менгi температуралы плазмаХХ ѕасырда жоѕары технология-ларѕа негiз болѕан едi. Заттыѓт4ртiншi кљйi ретiндегi плазмаменжџмыс iстейтiн генераторлар4ндiрiсте ћазiр де кеѓiненпайдаланылуда. Ал, Ћазаћстандаосынау жаѓа плазмалыћ техно-логияны зерттеумен жќнећолданумен шџѕылданѕандардыѓбасы-ћасында Гамил Ћожаџлы,жоѕарыда атап 4тiлген Болотов,Жамбыл, Оѓдасындар едi. Оларплазманы жан-жаћты зерттеп,Мќскеудегi, Новосибирскiдегi,Бiшкек пен Алматыдаѕы ѕылымиконференцияларда баяндамаларжасаѕан болатын. Ал, жалпыт4менгi температуралы плазма-ныѓ аталары ретiнде КСРО-дабљкiл дљние жљзiне танымалакадемиктер – Н.Рыкалин (Мќс-кеу), М.Жуков (Новосибирск)едi...

Профессор Хожин ѕылымдаѕыџстаз ретiнде барлыѕы 8 аспирантпен магистрант даярлаѕан. Олжетекшi болѕан магистранттареѓбектерiн жоѕары дќрежедећорѕай алды. Гамил Ћожаџлы 4авторлыћ куќлiктiѓ иегерi, 280-нен астам ѕылыми жќне ќдiсте-мелiк еѓбек жариялаѕан. Соны-мен бiрге 4 оћулыћ, 14 оћу ћџра-лын жазып шыѕарѕан.

Ѕылымѕа деген адалдыћ,бiлiмге деген ћџштарлыћ профес-сордыѓ ћанында ма дерсiѓ. Оныѓмыѓдаѕан шќкiрттерi республи-камыздыѓ тљкпiр-тљкпiрiнде еѓбекетiп, энергетика саласыныѓжемiстерi мен жеѓiстерiн еселей

тљсуде. Гамил аѕа 4зi туып-4скенБатыс Ћазаћстан облысы Жаѓа-ћала ауданыныѓ ћџрметтi аза-маты, Ћазаћстанныѓ еѓбексiѓiрген энергетигi. 1990 жылыКСРО Жоѕарѕы Кеѓесiнiѓ т4рал-ћасы Г.Хожиндi «Еѓбек ардагерi»медалiмен, ал ЋазКСР Жоѕарыжќне орта арнаулы оћу министр-лiгi Ћџрмет грамотасыменмарапаттады. Оћымысты ѕалымѕа1971 жќне 1972 жылдары плаз-мотрондарды даярлап, зерттегенiљшiн Халыћ шаруашылыѕы к4р-месiнiѓ кљмiс жќне ћола медаль-дары берiлген.

«Су тљбiнде асыл тас жел тол-ћытса шыѕады» демекшi, Гамекеѓ4зiнiѓ талантымен, ћажымасћайратымен, елiн, жерiн, бауыр-лары мен достарын сљюмендљйiм жџртћа љлгi болып келедi.Ќлi де џстаз дер шаѕында.Ћырандар биiкке ћалыћтапџшып, бар т4ѓiрегiн барлай,парлай џшып, тамашаны таѓдайалады. Сол ћырандардыѓ бiрi,сол сџѓћарлардыѓ бiрегейi ГамилЋожаџлы ќлi де тыѓ, ќлi десергек. Сексенге ендi секiрiпмiндi, тоћсанѕа тоћтамай, жљзгесљрiнбей жетiп, одан да озыпшаба берсiн, шапаѕат-нџрын жан-жаѕына жаѕалай шаша берсiндеймiз ардаћты џстазѕа!

Гамеке,Гамил аѕа - ѕажайып-ты,�зiѓдей дегдар жандар

азайыпты.Жаѓаћала маѓынан парлап

џштыѓ,Жаћсы iсiѓ мен с�зiѓдi

жазайыћшы.

Жасыѓнан ѕылым дедiѓ, iлiм дедiѓ,

Ћатарыѓнан озѕандай бiлiмдi едiѓ.

Адалдыћ пен шындыћты ту ѕып џстап,

Жаман iске кљйттай да iлiнбедiѓ.

Гамеке,Гамил аѕа, кќмiл дерсiѓ,Ѕалым ќрi педагог, тќлiмгерсiѓ.Сексеннiѓ сеѓгiрiне талмай

жеттiѓ,Аспаннан ќуелетiп ќнiѓ келсiн,�зiѓе патша-ћџдай бќрiн

берсiн!

Баћытжан ТОБАЯЋТЕГI, аћын, Ћазаћстан

Жазушылар одаѕыныѓ мљшесi.Астана.

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

ЖАЋСЫДАН СЗ ЋАЛСЫН www.almaty-akshamy.kz

15

Есмџћан ОБАЕВ,ЋазаћстанРеспубликасыныѓхалыћ ќртiсi

Метрода танысу

Мќскеу. Ћара суыћ кљз. Сiркiреп ћараралас жаѓбыр жауып тџр. Љстiмдегiжылуы жоћ жџћа куртка ћамсау боларемес. Дiрiлдеп тоѓып барам. Аяћтаѕы тоз-тозы шыћћан ескi бќтiѓкенiѓ џлтанынан#ткен су бырћ-бырћ етiп аузындаѕытесiгiнен шыѕып келедi.

Метроѕа тљсiп, жылынып алмаћ бол-дым. Жер асты ћџмырсћаныѓ илеуi сияћты.Аѕылып кiрiп, аѕылып шыѕып жатћанћалыѓ жџрттыѓ су сiѓген киiмдерiненшыћћан ћоѓырсыћ, дымћыл иiске мџрныѓбiр љйренiп алѕан соѓ, бџдан артыћ жџмаћжоћ сияћты к#рiнедi.

Ћабырѕаѕа сљйенiп, љстiмдi кептiрiптџрѕанымда ерсiлi-ћарсылы аѕылып жатћанпойыздардыѓ бiрiнен тљскен дљрмектiѓiшiнен бiр шашы жалбыраѕан сары жiгiтб#лiнiп шыћты да, менiѓ жаныма жљгiрiпкелiп, бетiме тесiле ћарап тџрып:

– Ћазаћсыѓ ба? – дедi жымиып.– Иќ. Ћазаћпын.– Ендеше, – ол ћолын џсынды, –

таныс болайыћ. Мен де ћазаћпын. АтымЕрсайын. Семей жаћтыѓ тумасымын.Осында ГИТИС-те оћимын. Ал сен ше?

– Режиссерлар курсында.– О-о, онда, тiптi, коллега болдыћ ћой!Мiне, бiз осылай таныстыћ. Сол кљннен

бастап ол менiѓ Мќскеудегi еѓ жаћындостарымныѓ бiрiне айналды. Кљн сайынболмаса да, кљн аралатып хабарласыптџрамыз. Мќскеудегi театрлардыѓ репети-циясына, спектаклiне бiрге барамыз. Ер-сайын сондай елгезек, аћ к#ѓiл, к#пшi-лiкпен тез тiл табыса кететiн ептi жiгiт бо-лып шыћты. Бiзге оныѓ осы бiр жайдары,кез-келген жерден жол тауып шыѕатынк#пшiл мiнезiнiѓ к#п пайдасы тидi. Бџрынк#зiмiзге суыћ болып к#рiнетiн биiкѕимараттардыѓ есiгi айћара ашылып,шiкiрейген шенеунiк аѕаларымыздыѓћабаѕы ашылып, жымиып ћарсы алатынболды.

«Мџзжарѕыш» жiгiт

Ћазаћтыѓ белгiлi режиссерi, ЋазаћстанРеспубликасы мемлекеттiк сыйлыѕыныѓиегерi, Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiргенћайраткерi Ерсайын Ћандержанџлы Тќпе-нов мырза ол кезде к#п балалы отбасынаншыћћан, тџрмыс-тiршiлiктiѓ ауыртпа-лыѕын жастайынан к#рiп, ерте есейгенжап-жас жiгiт едi.

Одаћтас республикалардан келiп,Мќскеуде оћып жатћан студент-жастарљшiн Љй басћармаларына барып, ауласыпырушы болып орналасудыѓ #зi љлкенбаћыт болатын. Себебi, берi тартсаѓ, ары,ары тартсаѓ, берi жетпейтiн азын-аулаћстипендияѕа ћоса ћосымша айлыћ аласыѓ.Тойып тамаћ iшесiѓ. Тќуiр киiнесiѓдегендей...

Бiраћ, оныѓ да жџмысы оѓай емес.Ћџлћын сќрiде тџрып, сыпырѕышыѓ мен

ћалаѕыѓды алып, к#ше тазалайсыѓ.Ћыстыгљнi ћар кљрейсiѓ, мџз оясыѓ.

Ерсайын мџнда да ептiлiк танытып,ќжептќуiр абырой-беделге ие болѕан. Анау-мынау тар к#ше, ыбырсыћ ауланыѓ«дворнигi» емес, Ћазаћстан Республика-сыныѓ Мќскеудегi елшiлiгiнiѓ аумаѕынтазалайтын бiлдей бiр жџмыскер. Тазажљредi, таза киiнедi. Елшiлiктiѓ асхана-сынан тойып тамаћ iшедi.

Оныѓ бiр лаћап аты – «Мџзжарѕыш»едi. Себебi, Мќскеуде ћар к#п жауады.Кљреп љлгере алмайсыѓ. К#ктайѕаћ боп,ћатып жатады. Мiне, осындай кездеЕрсайынныѓ ћолынан сљйменi тљспейдi. Аћтер, к#к тер боп, таѓ атпай елшiлiктiѓауласындаѕы мџзды ояды. Кей кљндерi бiздiк#мекке шаћыратын кезi де болады.Ондайда ћолындаѕы барын берiп, достарынриза етiп шыѕарып салуѕа тырысады.

Бiз Ерсайынныѓ арћасында Мќскеудiѓћай театрында ћандай жаѓа спектакльћойылайын деп жатћанын алдын-ала бiлiпжљремiз. Кейбiрiнiѓ репетициясына барып,бџрыш-бџрышта жасырынып отырып к#рiпћайтатын кезiмiз де болады.

Жаѓалыћћа жаны ћџмар досыѓныѓжаныѓда жљрген ћандай жаћсы. Мќскеутеатрлары – бљкiл ќлемдi таѓѕалдырѕан#нер мектептерi. Онда ќр тљрлi таланттырежиссерлар эксперимент жасап, жаѓаћойылымдар ћойып жатады. Классиканыѓ#зiн ћџбылтып, жаѓартып шыѕарады. Мќн-маѕынасына тереѓ љѓiлiп, бџрын ашыл-маѕан ћџпияларын ашады.

Мiне, осыныѓ бќрiн де кљнiбџрын естiп,бiлiп, небiр атаћты, даѓћты режиссер-лардыѓ репетициясына жол тауып кiрiп,бiздiѓ онсыз да жаѓалыћћа ћџштарк#ѓiлiмiздi, џшћыр ћиялымызды к#ккесамѕатћан Ерсайын досымыздыѓ бiлiмдi-

#нердi сљйдi. 8нерге адал болды. «8нерсiз#мiр – тџл» деген сенiммен #мiр сљрдi.

Бџл, ќрине, џлы сенiм, џлы сезiм екенiаныћ-ты.

8нер – адамгершiлiкке, ар-иманѕа,махаббат пен мейiрiмге негiзделгенде ѕана#нер.

Оѕан дау жоћ.

Ћытайдыѓ ћызыл бќтiѓкесi

Ќѓгiмемнiѓ басында «аяћтаѕы тоз-тозышыћћан ескi бќтiѓкенiѓ џлтанынан #ткенсу бырћ-бырћ етiп аузынан шыѕып келедi»деп мџѓымды шаѕып #ттiм емес пе.

Жалпы, мен осы, жас кезiмде к#ргенаяћ киiмнiѓ зары туралы к#п айтатынсекiлдiмiн. «Мына Есмџћан таѕы да сол ескiќуенiне к#шiптi ѕой» деп, кейбiр достарымкљлiп те жљруi мљмкiн. Бiраћ... Амал ћанша,ненiѓ зарын к#п тартсаѓ, соныѓ «ќнiн» к#пайтатыныѓ бесенеден белгiлi емес пе.

Бiр кљнi, ћџдайѕа шљкiр, Ерсайындосымныѓ арћасында жаѓа бќтiѓкеге дећолымыз жеттi-ау, аћыры. Мџны ендi,к#пше тљрде айтып отырѕанымныѓ да бiрмќнiсi бар. Себебi, сол кездегi ћолжетiмдiтауарлардыѓ бiрi болып саналатынћытайдыѓ ћызыл бќтiѓкесiне бiр ѕана менемес, Мќскеуде оћитын бiраз ћазаћбалалары ие болып, бас киiмдерiн аспанѕалаћтырып, т#белерi к#кке жеткендейћуанып ћалды.

Елшiлiктiѓ ауласындаѕы ћарды тазалап,мџзды оятын «Мџзжарѕыш» досымызмџнда да ћарап жљрмеген екен. Жалаѓаяћдостарыныѓ ћамын ойлап, шенеунiкаѕаларымызѕа #тiнiш айтып жљрген екен.

С#йтiп, кљндердiѓ бiр кљнiнде елшi-лiктегi кiсiлер тиiстi ћџжаттарды реттеп,белгiлi бiр м#лшерде ћаржы аударып,

Мќскеудегi студенттерге аяћ киiм алыпберудi ќкемтеатр директорыныѓ шаруашы-лыћ iстерi ж#нiндегi орынбасары болыпiстейтiн, аздап к#зi ћылилау Вайсманжолдасћа тапсырады.

Содан ћытайдыѓ ћызыл бќтiѓкесiнећолымыз жеткен кљнi бiз шексiз баћытћаб#ленгендей болдыћ. Бiр-бiрiмiзге к#рсетiп,ћџтты болсын айтып жаттыћ.

Сол жылдары Мќскеудiѓ суыѕынатоѓып, табанынан сыз #тiп жљрген жандарбiздiѓ бџл ћуанышымызды жаћсы тљсiнедiдеп бiлемiн (Шынымды айтсам, осы кљнi,жасым џлѕайѕан шаћта аяѕым сырћырапжиi ауыратын болып жљр. Сiрќ, сондаѕыжоћшылыћтыѓ зардабы болар депойлаймын...).

Ќрине, Вайсман секiлдi шаруашылыћiсiн басћаратын кiсiге бџл жџмыс оѓайболмаса керек. 8йткенi, к#мек сџрапкелетiн кiсiлер к#п ћой. Олардыѓ бќрiнебiрдей айтћанын тауып берiп, к#ѓiлiненшыѕу ќй, ћиын-ау, ћиын!.. Сондыћтан да,оѕан #кпелеп, ашуланып кететiндер жетiп-артылады. Кейде, тiптi, сыртынан с#гiп,сыћаћ #леѓ де шыѕарып жататын к#рiнедi.Мiне, сондай к#ѓiлi ћалѕан кiсiлердiѓ бiрi:

Бастыћ к#рсе майысћан,Екi к#зi «сайысћан».Жарытпай-аћ ћойдыѓ ѕой,Товарищ-жолдас Вайсман!– деп таћпаћтата ж#нелiптi деген ќѓгiме

алыста жљрсек те бiздiѓ ћџлаѕымызѕа жетiпжататын.

Ћартаймайтын маман

Семей театрында бас режиссер болыпћызмет iстеп жљрген кезiм. Бiр кљнiкабинетiмнiѓ есiгi сарт етiп ашылып, аржаћтан:

– Ассалаумаѕќлейкљ-љ-љм-м! – депсызылта созѕан таныс дауыс естiлдi.

Апыр-ау, #з к#зiме сенейiн бе, сенбейiнбе?! Табалдырыћтан берi аттап, екiћџшаѕын айћара ашып Ерсайын досымкiрiп келе жатыр.

– Оу, «Мџзжарѕыш», ћайдан жљрсiѓ? –деймiн аѓ-таѓ болып.

– Семей менiѓ туѕан жерiм емес пе, –деп ол кљледi. – «Ат айналып ћазыѕынтабар» деген атам ћазаћ. Мiне, мен деМќскеуден џшып келе жатырмын. Ћаласаѓ,осында ћалайын!

С#йтiп, бiр кездерi Мќскеудiѓ метро-сында танысћан екi ћазаћтыѓ баласы ендiСемей театрында бiрге жџмыс iстейтiнболдыћ.

Ол #те iзденiмпаз едi. Жаѓалыћћа жаныћџштар болатын. Театрѕа келген жаѓапьесаны бќрiмiзден бџрын оћып шыѕып,џнатып ћалса, алып-џшып жетiп келедi де:

– Ќй, Ескен, – дейдi ќй-шай жоћ. –Мынаны сен ћоймай-аћ ћойшы, менћояйыншы!

С#зi де ћызыћ #зiнiѓ. Мќскеудiѓ сулы-сатпаћ к#шелерiнде бiрге жљрген досымболмай, басћа бiреу болса, ренжiп те ћаларма едiм, кiм бiлсiн?

Бiраћ, бџл – ќманда жаѓалыћ ашћысыкелiп жљретiн Ерсайын ѕой! Сондыћтан,оѕан жол ашыћ.

Кейiн Арћалыћ ћаласында жаѓа театрашылѕанда да ол алып-џшып, сол жаћћабаруѕа асыћты. Жаѓа театрда бќрiн дежаѓаша жасаѕысы келдi.

Оныѓ орнында басћа бiреу болса,Семейден ћозѕалмас едi. Кетпес едi. Негекетедi? Ол мџнда зор шыѕармашылыћтабыстарѕа жеттi ѕой. Белгiлi жазушы,драматург Сќкен Жљнiсовтiѓ «8лiара»пьесасын #те сќттi сахналап, мемлекеттiксыйлыћћа ие болды. Бџл дегенiѓiз – љлкенмќртебе. Оныѓ љстiне љй-жайы, туѕан-туысћандары, бауырлары – бќрi осында.

Жоћ. Жаѓалыћћа ћџштар Тќпеновмырза тљк те ойланбастан Арћалыћћаћарай тартты да кеттi.

Одан соѓ Павлодарда ашылѕан жаѓатеатрѕа ауысты. Мџнда да к#п жаѓалыћашты. Театрдыѓ iшiнен театр ћџрып, ќртљрлi жанрда эксперименттiк ћойылымдарћойды.

С#йтiп, менiѓ iзденiмпаз, талантты,ћайраткер досым Ерсайын Тќпенов ћазаћ#нерiне љлкен љлес ћосты. Ћџдай оѕан ћуатберсiн. Ћазiр де кеудесi толы арман, аѓсар,ћиял екенiне кљмќнiм жоћ. Жалпы,режиссер дегенiѓiз – ћартаймайтын маманѕой!

Ќѓгiменi ќзiрлеген – Нџрѕали ОРАЗ.

Жалѕасы бар.

ЋАРТАЙМАЙТЫНЋАЗАЋ

лiгiне, елгезектiгiне, ептiлiгiне, #з басым,#мiр баћи ћарыздармын десем, артыћайтћандыѕым емес, керiсiнше, аѕымнанжарылып, аћ-адал к#ѓiлiмнiѓ к#мбесiнаћтарѕаным деп тљсiнiѓiздер, ћымбаттыоћырман.

Ол ауылдаѕы жалѕызiлiктi анасына,жасы кiшi бауырларына љнемi аћша салып,к#мектесiп жљретiн-дi. Аѕыл-тегiл адамаѕыстыѓ арнасы секiлдi алып ћала –Мќскеуде #з ћара басыныѓ ћамын кљйттейалмай, аш-жалаѓаш бџратылып жљретiнстуденттер ћауымыныѓ iшiнде, тапосындай, Ерсайын секiлдi ер жiгiттерболды.

Оларды #мiрдiѓ #зi тќрбиеледi. 8зiшыѓдады. Отћа салса жанбайтын, суѕасалса батпайтын етiп #сiрдi.

Олар мынау тџрмыс-тiршiлiктiѓкљнделiктi ћиындыѕымен айћаса жљрiп

16

Газет «Алматы аћшамыныѓ» компьютер орталыѕында терiлiп,беттелдi. Суреттердiѓ сапасына редакция жауапты.

Жарнама мќтiнiне жарнама берушi жауап бередi.

Автордыѓ маћалалары редакция к#зћарасын бiлдiрмейдi.

Газет Ћазаћстан Республикасыныѓ Мќдениет жќне аћпарат ми-нистрлiгiнде тiркелiп, тiркеу туралы №13246-Г куќлiгi 24.12.2012 жылыберiлген.

Газет «Дќуiр» ЖШС РПБК-де басылды. 050044, Алматы ћаласы,Ћалдаяћов к#шесi, 17. Тел:273-12-04, 273-12-54. Офсеттiк басылым,к#лемi 2 баспа табаћ.ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР

Ћали СЌРСЕНБАЙМекен-жайымыз: Индекс: 050022.

Шевченко к�шесi, 106 А.

Шыѕарушы – «Алматы аћшамы» газетi жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi

Бас редактордыѓ бiрiншi орынбасары – Ќнуарбек ЌУЕЛБЕКБас редактордыѓ орынбасары – Т�рехан ДАНИЯРБас редактордыѓ орынбасары-жауапты хатшы – Баћыт ОЙСА

Ћабылдау б�лмесi – 292-66-50.Факс – 292-66-48.E-mail: almaty-aksham@mail.ru

Газет сейсенбi, бейсенбi,сенбi кљндерi шыѕады.

Н$МIРДIЃ ТАРАЛЫМЫ – 11340

Кезекшi редактор –Айнабай МЌДИ

www.almaty-akshamy.kz

5 ћараша 2016 жыл.№131 (5324)

ЏТСАЃЫЗ ДА, ЏТПАСАЃЫЗ ДА ЏТЫЛМАЙСЫЗ

«Алматы аћшамына» жазылу басталды. «Алматы аћшамына» жазылѕан оћырмандарљшiн ћомаћты жљлделерiмiз бар екенiн де естерiѓiзге саламыз.

Т�рт шипажайѕатоѕыз жолдама бар

АЛДЫМЕН #зiѓiз тџрып жатћан жердегi пошта б#лiмшелерiне немесе Бас поштамптћа барып, «Алматыаћшамына» 2017 жылѕа толыћтай жазылыѓыз. «Эврика-пресс» жќне «Еуразия пресс» дљѓгiршектерi менћабылдау пункттерiнде де «Алматы аћшамына» жазылуѕа болады.

СОСЫН: осы жылдыѓ 24 желтоћсанына дейiн «Аћшамѕа» жазылѕандыѕыѓызды растайтын тљбiртекк#шiрмесiн редакцияѕа ќкелуiѓiз немесе хатпен салып жiберуiѓiз керек.

ТАЅАЙЫНДАЛЅАН ЖЉЛДЕЛЕР:

Алматы шањарыныѓ басбасылымы – «Алматыаћшамы» газетi«Аћћайыѓ», «Ћазаћстан»,«Ћарѕалы» жќнеЖаѓаћорѕандаѕы«Аћшуаћ» шипажайларынатоѕыз бiрдей жолдаманыџтысћа салып отыр.

Алматыдаѕыљлкен театрларѕамаусым аяћтал-ѕанша тегiн екi

билет (екi кiсiлiк);

Ћалта телефоны,интернетке желiсiзћосылатын флешкалар

Кќсiпорындар мен џйымдар арасында «Алматыаћшамына» еѓ к�п жазылѕан мекеменiѓ 1000 см2

жарнамасы тегiн берiледi.

Жљлделердi ойнату уаћыты ћосымшахабарланады. Жеѓiмпаздардыѓ есiмдерi

газетiмiздiѓ 2017 жылѕы алѕашћысандарыныѓ бiрiнде суреттерiмен

жарияланатын болады.

ЫНТАЛАНДЫРУСЫЙЛЫЋТАРЫ:

«Алматыаћшамыныѓ»естелiк сый-сияпаттары

Теледидар;

65503 жеке жазылушылар љшiн

15503 кќсiпорындар менџйымдар љшiн

95503 Џлы Отан соѕысыныѓ ардагерлерi, мљгедектер,зейнеткерлер мен бюджеттiк мекемелер љшiн

1.

2.

3.

6 айѕа 2 170,20 2 505,6012 айѕа 4 340,40 5 011, 20

6 айѕа 4 990,20 5 325,6012 айѕа 9 980,40 10 651,20

6 айѕа 2 098,20 2 433,6012 айѕа 4 196,40 4 867,20

6 айѕа 1374,0012 айѕа 2748,00

6 айѕа 4194,0012 айѕа 8388,00

6 айѕа 1302,0012 айѕа 2604,00

«Еуразия-Пресс»ЖШС

«Эврика-Пресс» ЖШС

1782,003564,00

4602,009204,00

1710,003420,00

№ Индекс Жазылу баѕасы

«Ћаз-Почта» АЋћала аудан/ауыл

М.Ќуезов атындаѕы Ћазаћмемлекеттiк

академиялыћ драма театры91-театр маусымы

5 ћараша«ТЕНДЕРГЕ ТЉСКЕН КЕЛIНШЕК»«ЛИР ПАТША»

6 ћараша«ТАЃСЏЛУ»

8 ћараша«ЋОЖАНАСЫР ТIРI ЕКЕН...»

9 ћараша«ЖЉРЕЙIК, ЖЉРЕК АУЫРТПАЙ»

10 ћараша«ЋЫЗ МЏЃЫ»

Ѕ.Мљсiрепов атындаѕы Ћазаћмемлекеттiк академиялыћбалалар мен жас(спiрiмдер

театры71-театр маусымы

5 ћараша«ЋЏСТАР ФЕСТИВАЛI»комедиялыћ фарс

6 ћараша«БIР СЕН ЉШIН ТУДЫМ...»«РОМЕО МЕН ДЖУЛЬЕТТА»трагедия9-10 ћарашаПРЕМЬЕРА«СУПЕР СЕРКЕШ»комедия

Жамбыл атындаѕы Ћазаћмемлекеттiк

филармониясыныѓконцерттiк репертуары

20 ћараша

ЋР Мемлекеттiк академиялыћ сим-фониялыћ оркестрiнiѓ «Союз двух муз»атты «Балаларѕа арналѕан жылдыћабонементi». Э.Григ, Г.Ибсен «Пер Гюнт».Дирижерi – Мљсiлiм Ќмзе. Концерттiѓжљргiзушiсi – ЋР еѓбек сiѓiрген ћайраткерiЮрий Аравин.

22 ћараша

Кљйсандыћ сазыныѓ кешi. Орын-даушылар – халыћаралыћ байћаулардыѓлауреаттары О.В.Маршев (Австрия) жќнеЖ.Байназарова.

23 ћараша

Нџрѕиса Тiлендиев атындаѕы академия-лыћ фольклорлы-этнографиялыћ «Отырарсазы» оркестрiнiѓ концертi. К#ркемдiкжетекшiсi жќне бас дирижерi – ЋР еѓбексiѓiрген ћайраткерi Д.Тiлендиева. Дири-жерлар – ЋР еѓбек сiѓiрген ќртiсiЖ.Бегендiков, М.Ќмзе.

25 ћарашаЋР Мемлекеттiк академиялыћ

симфониялыћ оркестрiнiѓ жылдыћабонементiнiѓ концертi. Дирижер –Дориан Уилсон (АЋШ). Жеке орындауда– халыћаралыћ байћаулардыѓ лауреатыЕрмек Ћџрманаев (виолончель).

«АЋШАМНЫЃ»АФИШАСЫ