รายงานการวจย

เรอง

การแยกเชอจลชพทกอโรคตดเชอในโรงพยาบาลจากผปวยโรคมะเรง The isolation of nosocomial pathogens from cancer patients

โดย

ดร. ยทธนา สดเจรญ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2554

บทคดยอ

ชอรายงานการวจย : การแยกเชอจลชพทกอโรคตดเชอในโรงพยาบาลจากผปวยโรคมะเรง ชอผท าวจย : ดร. ยทธนา สดเจรญ ปทท าการวจย : 2554

……………………………………………………………………… ผลการเพาะแยกเชอจลชพกอโรคตดเชอในโรงพยาบาล และการทดสอบความไวตอยา

ตานจลชพในผปวยมะเรงทเขามารบการรกษาใน สถาบนมะเรงแหงชาต ระหวางเดอนตลาคม ในป พ.ศ. 2553 พบเชอแบคทเรยทแยกไดจากสงสงตรวจทงสน 1,292 isolates ไดแก แบคทเรยแกรมลบกลม Enterbactericeae โดยสวนใหญทพบ คอ Escherichia coli และ Klebseilla pneumoniae คดเปนรอยละ 18.34 (n = 237) และ 8.44 (n = 109) ตามล าดบ แบคทเรยแกรมลบกลม Non-fermented bacteria (NFB) พบ Pseudomonas aeruginosa และ Acinetobacter baumannii คดเปนรอยละ 7.28 (n = 94) และ 5.11 (n = 66) ตามล าดบ แบคทเรยแกรมบวกพบ Staphylococcus aureus และ Enterococcus spp. รอยละ 16.10 (n = 208) และ 3.64 (n = 47) ตามล าดบ ส าหรบยสตแยกไดทงหมด 182 isolates ชนดทพบคอ Candida albicans, C. tropicalis, C. parakrusei และ C. krusei คดเปนรอยละ 43.96, 29.12, 16.48 และ 4.4 (n = 80, 53, 30 และ 8 ) ตามล าดบ ต าแหนงของการตดเชอระบบทางเดนหายใจพบมากทสด คดเปนรอยละ 50.71 (n = 107) โดยพบในผปวยมะเรงของแผนกหออภบาลผปวยใน (Non-ICU; IPD) คดเปนรอยละ 55.23 (n = 95) เชอแบคทเรยแกรมบวก S. aureus ทดอตอยา methicillin (Methicillin resistant S. aureus, MRSA) รอยละ 39.9 (n = 83) อตราการดอตอยาตานจลชพชนด Extended-Spectrum beta-lactamase (ESBLs) พบมากทสดใน Escherichia coli รอยละ 69.1 (n = 96) การดอตอยาตานจลชพหลายขนาน (Multi-drug resistance, MDR )พบสงสดใน A. baumannii รอยละ 48.86 (n = 43) ซงเชอกลม MRSA, ESBLs และ MDR พบวามจ านวนสงขนกวาปกอน แตอตราการดอตอยาตานจลชพของเชอทกกลมมแนวโนมลดลง (ยกเวน A. baumannii และ S. maltophila) จากการศกษาครงน พบวาการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยมะเรงมแนวโนมสงขน และมเชอทมคณสมบตการดอยาเพมขนดวย แตอตราการดอยากลบมแนวโนมลดลงเนองจากการเลอกใชยาตานจลชพทเหมาะสมของแพทยผใหการรกษา ค ำส ำคญ : โรคตดเชอในโรงพยาบาล, แนวโนมการดอตอยาตานจลชพ ,ผปวยมะเรง

www.ssru.ac.th

(ข)

Abstract Research Title : The isolation of nosocomial pathogens from

cancer patients Author : Dr. Yuttana Sudjaroen Year : 2011

……………………………………………………………………. Isolation, characterization and antimicrobial resistance of bacteria and yeasts,

were causative agents for hospital acquired infections in cancer patients. This investigation was conducted in specimens from cancer patients, who were admitted in National Cancer Institute, Thailand during 2010. The isolated bacteria were 1,292 isolates contained, gram-negative bacteria (Enterobacteriaceae) mainly Escherichia coli (18.34%, n = 237) and Klebsilla pneumoniae (8.44%, n = 109); non-fermented gram negative bacteria (NFB) mainly Pseudomonas aeruginosa (7.28%, n = 94) and Acinetobactor baumanii (5.11%, n = 66); gram positive bacteria mainly Staphylococcus aureus (16.1%, n = 208) and Enterococcus spp. (3.64%, n = 47). Most of 182 isolated yeasts were included Candida albicans (43.96%, n =80), C. tropicalis (29.12%, n =53), C. parakrusei (16.48%, n = 30) and C. krusei (4.4%, n = 8), respectively. The main sources of infection was Non-ICU (IPD) (55.23%, n = 95), and respiratory system was the main sites of infection (50.71%, n = 107). Methicillin resistance S. aureus (MRSA) was 39.9% (n = 83). E. coli was the most extend spectrum beta-lactamase (ESBLs) producing bacteria (69.1%, n = 96). Multi-drug resistance (MDR), were mainly Acinetobactor baumanii (48.86%, n = 43). The numbers of drug-resistance bacteria including, MRSA, ESBLs and MDR were increased when comparing previous study. Therefore, rate of drug resistance was decreased (excepted A. baumannii and S. maltophila). This finding showed the number of hospital acquired infections in cancer patients, which were trend to be higher than previous study with increment of drug resistance bacteria. In contrast, drug resistance rates were lower, because proper antimicrobial usage of medical doctor. Keyword: Nosocomial infection (NI), Hospital-acquired infection, Cancer patient, Drug Susceptibility, Drug resistance

www.ssru.ac.th

ค าน า

ปจจบนโรคตดเชอในโรงพยาบาลจดเปนปญหาทางดานสาธารณสขทส าคญ เนองจากม

แนวโนมสงขนทกๆป ซงมสาเหต มาจากวทยาการความกาวหนาทางการแพทย และสาธารณสข ท าใหมเครองมอเครองใชส าหรบผปวยเปนจ านวนมาก อนเปนการเพมความเสยงทผปวยมโอกาสไดรบเชอกอโรคทปนเปอนมาจากเครองมอ วสดอปกรณทางการแพทย นอกจากนอตราผปวยทมภมตานทานต าเพมมากขน ไดแก ผปวยเอดส ผปวยมะเรง ผไดรบยากดภมคมกน ผไดรบการปลกถายอวยวะ ผฯลฯ และการดอยาตานจลชพเพมมากขน เนองจากการใชยาตานจลชพเกนขนาด หรอใชอยางพร าเพรอ ซงทงสองปจจยดงกลาวขางตน เปนปจจยส าคญทท าใหอตราการตดเชอนนเพมสงขนอยางมาก การวจยนมวตถประสงค เพอทราบถงขอมลการระบาดของเชอกอโรคตดเชอในโรงพยาบาลในผปวยมะเรง อตราการดอยาของเชอทระบาด และปจจยตางๆทเกยวของ อนเปนแนวทางทน าไปสการเฝาระวงการตดเชอดงกลาว รวมถงการใหขอมลส ารบการใชยาตานจลชพทถกตองในผปวยมะเรง และสามารถศกษาในเชงลกดานการระบาดดงกลาวในเชงอณชววทยาตอไป

(ดร. ยทธนา สดเจรญ) 18 เม.ย. 2554

www.ssru.ac.th

(ค)

สารบญ

หนา บทคดยอ (ก) สารบญ (ค) สารบญตาราง ( ง) สารบญรปภาพ (จ) บทท 1 บทน า 1 วตถประสงคของงานวจย 1 ขอบเขตของงานวจย 1 ทฤษฎสมมตฐาน กรอบแนวความคด 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 สถานทท างานวจย 3 บทท 2 ผลงานวจยทเกยวของ 4 บทท 3 วธการวจย 25 การเกบและเตรยมสงสงตรวจ 25 การแยก และจ าแนกเชอจากสงสงตรวจ 25 การทดสอบความไวตอยาปฏชวนะ 26 บทท 4 ผลการทดลอง 32 บทท 5 วจารณผล 37 บรรณานกรม 39 ประวตนกวจย (Biography) 42

www.ssru.ac.th

(ง)

สารบญตาราง

หนา ตารางท 2.1 เชอแบคทเรยกอโรคทพบบอยวาเปนสาเหตของ 5

โรคตดเชอในโรงพยาบาลในประเทศไทย ตารางท 2.2 ต าแหนงของการตดเชอทพบบอยในโรคตดเชอในโรงพยาบาล 8 ตารางท 2.3 อบตเหตทเกดขนในหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตร 13 ซงจะน าไปสการตดเชอในโรงพยาบาล ตารางท 3 การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน 27 ตารางท 4.1 อตราการตดเชอทสมพนธกบแผนกทมการรกษาผปวยใน 32 หออภบาลผปวย (Non-ICU; IPD) หออภบาลผปวยหนก (ICU) และผปวยนอก (OPD) ตารางท 4.2 ต าแหนงทแยกเชอไดจากผปวยตดเชอทพบบอย 33 ตารางท 4.3 จ านวนของเชอกอโรคตดเชอในโรงพยาบาลทแยกไดมากทสด 33 พ .ศ . 2553 ตารางท 4.4 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมบวก Staphylococcus aureus 34

ทดอยากลม Methicillin (Methicillin resistance S. aureus, MRSA) เปรยบเทยบกบเชอแบคทเรยแกรมบวก S. aureus ทไวตอยากลม Methicillin หรอ Methicillin sensitive S. aureus (MSSA)

ตารางท 4.5 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมลบกลม Enterobacteriaceae 35 ทสามารถสรางเอนไซม Extended-Spectrum beta-lactamase (ESBLs) ในการดอตอยาตานจลชพได ตารางท 4.6 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมลบ 35 Non-fermented Gram negative bacteria (NFB) ทดอตอยาตานจลชพหลายขนาน (Multi-drug resistant bacteria, MDR) ซงจะน าไปสการตดเชอในโรงพยาบาล ตารางท 4.7 อตราการดอยาของเชอจลชพทพบมากทสด 36

www.ssru.ac.th

(จ)

สารบญรปภาพ

หนา รปท 1 กรอบแนวคดงานวจย 2 รปท 2.1 Antibiogram ของเชอ Staphylococcus aureus 2 สายพนธ 18 รปท 2.2 ขนตอนการท า bacteriophage typing 18

รปท 2.3 การจ าแนกสายพนธของเชอโดย 19 วธ Restriction fragment length polymorphism (RFLP)

www.ssru.ac.th

1

บทท 1

บทน า (Introduction)

การตดเชอในโรงพยาบาล (nosocomial infections) เปนปญหาของการเจบปวย และการตายของผปวยทตองรกษาอยในโรงพยาบาลเปนเวลานาน โดยเฉพาะผปวยมะเรงมโอกาสตดเชอในโรงพยาบาลมากกวาปกต เนองจากหลายปจจย ไดแก ภมคมกนตา (compromised immune system), การผาตด, การใชเคมบาบด (chemotherapy) และการฉายรงส ( radiotherapy) เปนตน นอกจากนอปกรณดานการแพทย, กระบวนการรกษา และเทคโนโลยใหมๆ สาหรบรกษาผปวยมะเรงนนทาใหมโอกาสเกดการตดเชอทปกตแลวไมกอโรค (non-pathogenic หรอ opportunistic) ในผปวยมะเรงเพมมากขน

ดงนนการทราบถงชนดและรปแบบความไวหรอดอตอยาของเชอทกอโรคในผปวยมะเรง สามารถใชเปนแนวทางในการปองกนการระบาดของเชอนนๆ ได และยงสามารถใชเปนแนวทางในการใชยาปฏชวนะกบผปวยมะเรงของแพทย เพอรกษาโรคตดเชอในโรงพยาบาลดงกลาวไดอยางถกตองอกเชนกน

วตถประสงคของโครงการ

1) จ าแนกชนดสายพนธของเชอจากสงสงตรวจของผปวยมะเรง และทดสอบความไวตอยาปฏชวนะ (คลอบคลมทกกลม)

2) วเคราะหปจจยทเกยวของกบการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยมะเรง

ขอบเขตของโครงการวจย การวจยนเปนการแยกเชอทเกดจากการตดเชอในโรงพยาบาลจากสงสงตรวจของผปวย

มะเรงชนดตางๆ เชน เลอด, เสมหะ, ปสสาวะ, นาไขสนหลง, Throat swab, ฯลฯ และทดสอบความไวตอยาตานจลชพของเชอแตละชนดเหลานน เมอทราบขอมลเบองตนแลว นาเชอจลชพทพบบอยในผปวยมะเรงมาทาการทดสอบหาคาความเขมขนนอยทสดในการยบยง (minimal inhibitory concentration: MIC) และสามารถฆาเชอจลชพได

www.ssru.ac.th

2

ทฤษฎสมมตฐาน หรอกรอบแนวความคด (Conception Framework) ของโครงการวจย

ผปวยมะเรงมโอกาสตดเชอในโรงพยาบาลมากกวาปกต เนองจากหลายปจจย ไดแก ภมคมกนตา (compromised immune system), การผาตด, การใชเคมบาบด (chemotherapy) และการฉายรงส ( radiotherapy) เปนตน นอกจากนอปกรณดานการแพทย, กระบวนการรกษา และเทคโนโลยใหมๆ สาหรบรกษาผปวยมะเรงนนทาใหมโอกาสเกดการตดเชอทปกตแลวไมกอโรค (non-pathogenic หรอ opportunistic) ในผปวยมะเรงเพมมากขน ซงเปนภาวะแทรกซอนทพบไดบอย ดงนนขอมลทไดจากงานวจยนสามารถนาไปใชประเมนการตดเชอจลชพทดอตอยาตานจลชพในผปวยมะเรงทเกยวของกบปจจยตางๆ เชน สถานทของผปวยพานกในรพ., ระบบทเสยงตอการตดเชอ, กลมหรอชนดของเชอจลชพทพบไดบอย และอตราของการดอยาตานจลชพ เปนตน รวมถงการเฝาระวงการปองกนการตดเชอในโรงพยาบาลและการเลอกใชยาตานจลชพของแพทยอยางเหมาะสมไดอกดวย (ดงรปท 1)

รปท 1 กรอบแนวคดของแสดงความสมพนธของการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยโรคมะเรง ความไว หรอความดอตอยาปฏชวนะ (ยาตานจลชพ) ของเชอกอโรคในโรงพยาบาล และ แนวทางปองกน เฝาระวง และรกษา

ผปวยมะเรง ภาวะแทรกซอนตางๆ

การผาตด, การใหยาเคมบ าบด,รงสรกษา, อปกรณทางดานการแพทย, ฯลฯ

โรคตดเชอในโรงพยาบาล

ชนดของเชอกอโรค ความไว หรอความดอตอยาปฏชวนะ

แนวทางการปองกน เฝาระวง และรกษา

www.ssru.ac.th

3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ทราบถงกลมของเชอกอโรคทท าใหเกดการตดเชอในโรงพยาบาลในผปวยมะเรงชนดตางๆ

และรปแบบความไวตอยาปฏชวนะของเชอทพบแตละชนด 2. วเคราะหถงปจจยทเกยวของกบการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยโรคมะเรงได สถานทท าโครงงานวจย

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา หองปฏบตการจลชววทยา กลมงานพยาธวทยา สถาบนมะเรงแหงชาต

www.ssru.ac.th

4

บทท 2 ผลงานวจยทเกยวของ (Review of Literatures)

2.1 โรคตดเชอในโรงพยาบาล (Nosocomial infection)

(อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548) โรคตดเชอในโรงพยาบาลเปนปญหาส าคญของทกโรงพยาบาลทวโลก มอตราการตด

เชอในประเทศไทยรอยละ 7.8 อตราการเสยชวตรอยละ 5.9 ผปวยตองนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลนานขน 5 วน ท าใหมการสญเสยคาใชจายในการรกษาตวเพมมากขน นอกจากนยงมผลกระทบอนๆ ทไมสามารถประเมนได คอ ความทกขทรมานจากการเจบปวยทเพมขนจากเดม ความสญเสยทางเศรษฐกจ เนองจากผปวยขาดงานรวมทงคาใชจายของญาตในการดแลผปวย และประสทธภาพการรกษาดอยลง เนองจากมการตดเชอแทรกซอน เมอพจารณาถงแนวโนมของอตราการตดเชอในโรงพยาบาลจะพบวา ถามการควบคมโรคทดจะลดอตราการตดเชอลงได 2.2 ค าจ ากดความของโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Definition of nosocomial infection) (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

โรคตดเชอในโรงพยาบาล หมายถง โรคตดเชอทเกดขนจากการไดรบเชอขณะผปวยไดรบการตรวจ และ/หรอการเขารกษาตวในโรงพยาบาล รวมทงการตดเชอของบคลากรทางการแพทยอนเนองมาจากการปฏบตงาน หรอในต าราบางเลมใหค าจ ากดความของโรคตดเชอในโรงพยาบาลวา เปนการตดเชอใดๆ กตามทเกดขนภายหลงจากผปวยเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลนานเกนกวา 48 ชวโมง 2.3 สาเหตของการเกดโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Cause of nosocomial infection) (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

โรคตดเชอในโรงพยาบาลมปจจยกอใหเกดโรคเหมอนกบโรคตดเชออนทวๆไป ไดแก

2.3.1 เชอกอโรค (Pathogen) เชอกอโรคทเปนสาเหตของโรคตดเชอในโรงพยาบาลสวนใหญจะเปนเชอประจ าถน

หรอเชอทพบในรางกายของผปวยนนเอง (colonization) มสวนนอยทมาจากผปวยคนอน หรอจากบคลากรทางการแพทย หรอจากสงแวดลอม สวนชนดของจลชพจะพบวาเกดจากเชอ

www.ssru.ac.th

5

แบคทเรยเปนสวนใหญ รองลงมาเกดจากเชอไวรส เชอรา และปรสต เชอแบคทเรยทเปนสาเหตของโรคตดเชอในโรงพยาบาลมากทสดในประเทศไทย ไดแก เชอแกรมลบรปแทง เชน เชอ Enterobacteriaceae และเชอแกรมลบรปแทงทไมหมกยอยน าตาล (Non fermented Gram negative bacteria, NFB) เชน Pseudomonas aeruginosa รวมทงเชอแกรมบวกรปกลม ไดแก Staphylococcus aureus, methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) และ enterococci (ตารางท 2.1) ซงเชอเหลานมกเปนเชอทดอตอสารตานจลชพในระดบสง เนองจากเปนเชอทเคยสมผสกบสารตานจลชพมากอน ในประเทศไทยมการใชสารตานจลชพเปนจ านวนมาก และบางครงมการใชอยางพร าเพรอท าใหอตราการดอยาของเชออยในระดบสง เมอเปรยบเทยบกบประเทศทมการควบคมการใชสารตานจลชพอยางเขมงวด ดงนน การรกษาโรคตดเชอในโรงพยาบาลจงรกษาไดยากกวาโรคตดเชอจากชมชน (community acquired infection) และจ าเปนตองใชสารตานจลชพทมประสทธภาพสงซงมราคาแพง และกอใหเกดอาการขางเคยงสง

ตารงท 2.1 เชอแบคทเรยกอโรคทพบบอยวาเปนสาเหตของโรคตดเชอในโรงพยาบาลในประเทศไทย (สมหวง ดานชยวจตร, 2544)

เชอกอโรค อบตการณ (รอยละ) Pseudomonas aeruginosa Escherichia coli Proteus spp. Enterobacter spp. Staphylococcus auerus Klebsiella spp. Enterococci

22-31 11-18 6-13 6-9 5-17 5-14 2-8

2.3.2 ผทตดเชอ (Host) ผตดเชอสวนใหญเปนผทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล แตอาจเปนบคลากรทางกร

แพทยกได ปจจยส าคญทมผลตอการตดเชอ คอ สภาวะภมตานทานโรคของผตดเชอ โดยพบวาผทมภมตานทานโรคต า ไดแก เดกเลก ผสงอาย ผทไดรบการรกษาโดยใชยารกษามะเรง ยากดภมคมกน หรอสเตยรอยด ผทไดรบการผาตด ผทมแผลน ารอนลวกไฟไหม ผปวยทไดรบการสอดใสเครองมอทางการแพทยเขารางกาย เพอการวนจฉย หรอการรกษาโรค เชน การใสสายสวนปสสาวะ (urethal catheterization) การใหสารน าเขาหลอดเลอดด า (intravenous fluid)

www.ssru.ac.th

6

การใชเครองชวยหายใจ การฉดยา การเจาะเลอด เปนตน ซงผปวยเหลานมกเขารกษาตวในโรงพยาบาลใหญๆ เชน โรงพยาบาลในสงกดมหาวทยาลย โรงพยาบาลศนย ท าใหอตราการตดเชอในโรงพยาบาลดงกลาวสงตามไปดวย

2.3.3 สงแวดลอม (Environment) สงแวดลอมผปวยจะครอบคลมถงอาคาร สถานท เครองมอเครองใชทางการแพทย

บคลากรทางการแพทย ญาตผปวยทมาเยยมรวมทงสขอนามยของโรงพยาบาล ไดแก น าดม น าใช ระบบการะบายน า การก าจดของเสย ความสะอาดของอาคาร สถานท ถาสงแวดลอมทสกปรกยอมจะมเชอโรคปนเปอนมาก ท าใหผปวยเสยงตอการตดเชอมากขน 2.4 กลไกการแพรเชอ (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

การแพรเชอโรคจากแหลงแพรเชอเขาสผปวยเกดขนไดจากกลไกตอไปน 2.4.1 การสมผส (Contact) เปนกลไกการแพรเชอทส าคญทสด และพบไดบอยทสด การสมผสโดยตรงจากการสมผสจบ

ตองผปวยโดยบคลากรทางการแพทย ท าใหเกดการตดเชอ S. aureus, Streptococcus pyogenes หรอสมผสทางออม เชน จากการใชเครองมอเครองใชอาจท าใหเกดการตดเชอ E. coli จาการใชสายสวนปสสาวะ วธการปองกนการตดเชอจากการสมผสท าไดโดยการลางมอใหสะอาดอยางถกตอง สวนเครองมอเครองใชจะตองมการฆาเชออยางถกวธเชนเดยวกน และตองไมใหมการใชปะปนกน

2.4.2 การแพรทางอากาศ (Air-borne) เชอทมการแพรทางอากาศ สวนใหญจะเปนเชอกอโรคในระบบทางเดนหายใจ เชน เชอ

Mycobacterium tuberculosis กอวณโรค เชอ Legionella pneumophila และ เชอ Repiratory syncytial virus (RSV) กอโรคปอดบวม เชอ Influenza virus กอโรคไขหวดใหญ วธการปองกนการตดเชอจากการแพรทางอากาศท าไดโดยการปรบปรงหอผปวยใหมอากาศถายเททด ถามเครองปรบอากาศควรมระบบกรอง หรอ ฟอกอากาศ (filter) และมการลางท าความสะอาดเปนประจ า

2.4.3 การแพรผานพาหะ (Vector-borne) เชน อาหารทมการปนเปอนเชอ Salmonella spp. เลอดจากผบรจาคทจะใหแกผปวยมการ

ปนเปอนเชอ Hepatitis B virus (HBV) หรอ Human immunodeficiency virus (HIV)

2.5 ต าแหนงของการตดเชอ (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548) ต าแหนงของการตดเชอในโรงพยาบาลทพบบอยทสด ไดแก ระบบทางเดนปสสาวะ ระบบ

ทางเดนหายใจ (ตารางท 2.2) นอกจากนยงพบในระบบอนๆ ดงมรายละเอยด ดงน

www.ssru.ac.th

7

2.5.1 การตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ (Urinary tract infection) พบทงทมอาการ และไมมอาการ โดยผปวยจะมไข หนาวสน เจบ แสบขด ขณะถาย

ปสสาวะ ถายปสสาวะบอย บางครงผปวยไมมอาการทางคลนก แตผลการเพาะเชอในปสสาวะจะพบเชอแบคทเรยมากกวา 105 CFU/ml

2.5.2 การตดเชอในระบบทางเดนหายใจทงสวนบน และสวนลาง (Upper and lower respiratory tract infection)

โรคทพบบอยในระบบทางเดนหายใจสวนบน ไดแก ไขหวด ไขหวดใหญ และสวนลาง ไดแก ปอดบวม ฝในปอด และเยอหมปอดอกเสบ

2.5.3 การตดเชอบรเวณแผลผาตด (Surgical wound infection) การวนจฉยการตดเชอบรเวณแผลผาตด จะอาศยอาการทางคลนกเปนส าคญ เชน มอาการ

ปวด บวม แดง รอนทบรเวณรอบๆ แผลผาตด อาจมหนองไหลออกมา ถาสงหนองไปตรวจทางหองปฏบตการโดยการยอมแกรม และเพาะเชอ จะชวยวนจฉยเชอกอโรคได

2.5.4 การตดเชอทผวหนง และเนอเยอใตผวหนง (Skin and soft tissue infection) พบการตดเชอเปนตม หนอง ฝ เซลลและเนอเยอทมการอกเสบ (cellulitis) ซงมสาเหตจาก

การกดทบ รวมทงการตดเชอทบรเวณแผลน ารอนลวกไฟไหม 2.5.5 การตดเชอในระบบทางเดนอาหาร (Gastrointestinal tract infection) ผปวยจะมอาการอจจาระเปน มก เลอด และอาเจยน 2.5.6 การตดเชอในกระแสเลอดชนด primary infection ผปวยจะมไข อาจจะรนแรงถงขนชอก การเพาะเชอจากเลอดใหผลบวก และไมพบการตด

เชอทอวยวะใดๆของรางกาย กรณทมการตดเชอของอวยวะอนแลวเชอรกรานสกระแสเลอด เรยกวา secondary infection ถอวาการตดเชอทอวยวะนน ไมใชการตดเชอในกระแสเลอดโดยตรง

2.5.7 การตดเชอในระบบหวใจ และหลอดเลอด (Cardiovascular system infection) ไดแก ลนหวใจอกเสบ กลามเนอหวใจอกเสบ 2.5.8 การตดเชอทกระดก และขอ (Bone and joint infections) ผปวยจะมอาการอกเสบบรเวณกระดกทมการตดเชอ หรอมการอกเสบทขอ ขอบวม 2.5.9 การตดเชอในระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system infection) ไดแก ฝในสมอง (brain abscess) สมองอกเสบ (encephalitis) เยอหมสมองอกเสบ

(meningitis)

www.ssru.ac.th

8

2.5.10 การตดเชอในระบบสบพนธ (Genital tract infection) ไดแก การตดเชอทเยอบมดลก (endometritis) การอกเสบทบาดแผลฝเยบในการท าคลอด

ชองคลอดอกเสบ ตอมลกหมากอกเสบ 2.5.11 การตดเชอทบรเวณอนๆ (Other infections) เปนการตดเชอทมอบตการณต า เชน การตดเชอทตา ห จมก

ตารางท 2.2 ต าแหนงของการตดเชอทพบบอยในโรคตดเชอในโรงพยาบาล (สมหวง ดานชยวจตร, 2544)

ต าแหนงของการตดเชอ อบตการณ (รอยละ) ระบบทางเดนปสสาวะ (urinary tract) ระบบทางเดนหายใจ (respiratory tract) ผวหนง (skin) บาดแผลผาตด (surgical wound) กระแสเลอด (bloodstream) ระบบทางเดนอาหาร

26-41 14-25 11-21 10-20 6-10 1-8

2.6 การวนจฉยโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Diagnosis of nosocomial infection)

(อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

โรคตดเชอในโรงพยาบาลสวนใหญวนจฉยไดไมยาก เนองจากผปวยจะมอาการปรากฏในขณะทยงนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล เชน ผปวยทมารบการผาตดรกษาแผลในกระเพาะอาหารแลวมอาการตดเชอแทรกซอนทบาดแผล แตมผปวยจ านวนไมนอยทเรมมอาการของการตดเชอในโรงพยาบาลภายหลงออกจากโรงพยาบาลไปแลว เนองจากการตดเชอด าเนนตอไปชาๆ หรอโรคมระยะฟกตวยาวนาน เชน การตดเชอไวรสตบอกเสบชนดบ (Hepatitis B virus, HBV) ทเกดในผปวยรบเลอด สวนผปวยทไดรบเชอกอนเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล และเรมมอาการในขณะทเขามาอยในโรงพยาบาล ในกรณนไมจดวาเปนโรคตดเชอในโรงพยาบาล เนองจากไดรบเชอจากภายนอกโรงพยาบาล ตวอยางเชน ผปวยทเรมมอาการไขภายหลงเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลได 3 วนและไดรบการวนจฉยวาสาเหตของไขนนเกดจากการตดเชอมาลาเรย ในกรณนไมจดวาเปนการตดเชอในโรงพยาบาล เนองจากโรคมาลาเรยมระยะฟกตวประมาณ 2 สปดาห แสดงวาผปวยไดรบเชอกอนเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล นอกจากน ปญหาในการวนจฉยโรคตดเชอในโรงพยาบาลอกประการหนง คอ การตดเชอใน

www.ssru.ac.th

9

บคลากรทางการแพทยทมประวตการสมผสโรคไมชดเจน เชน บคลากรทางการแพทยทปวยดวยโรคตบอกเสบชนดบ อาจมการตดเชอจากการถกเขมทปนเปอนเชอต าซงในกรณนจดเปนโรคตดเชอในโรงพยาบาล หรออาจเกดจากไดรบเชอนอกโรงพยาบาลจากการมเพศสมพนธกได ซงไมไดจดวาเปนโรคตดเชอในโรงพยาบาล

2.7 หลกในการวนจฉยโรค (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

การวนจฉยโรคตดเชอในโรงพยาบาลจ าเปนตองอาศยประวต อาการเจบปวยของผปวย

รวมทงการตรวจทางหองปฏบตการเพอประกอบการวนจฉยวาผปวยเปนโรคตดเชอในโรงพยาบาลหรอไม หลกการในการวนจฉยโรคมดงน

2.7.1 ผปวยมอาการทางคลนก

ไดแก มไข ปวด บวม แดง รอนทบรเวณอกเสบ 2.7.2 ต าแหนงของการตดเชอทเปนการตดเชอในต าแหนงใหม

หรออาจจะเปนการตดเชอต าแหนงเดม แตมสาเหตจากเชอชนดอน 2.7.3 เชอสาเหตเปนเชออะไร มระยะฟกตวนานเทาใด

ซงจ าเปนตองอาศยการตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการ เชน การยอมแกรม (Gram ‘s stain) การยอมสทนกรด การเพาะเชอ การตรวจนบเมดเลอดขาว การตรวจทางน าเหลองวทยา การตรวจทางอณชววทยา

2.7.4 การวนจฉยจากแพทย แพทยผท าการรกษาโรคจะเปนผใหการวนจฉยโรคไดดทสดวาผปวยมการตดเชอใน

โรงพยาบาลหรอไม 2.8 การปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Prevention and control of nosocomial infection)

การปองกนโรคตดเชอในโรงพยาบาลจะตองพจารณาถงการควบคมปจจยทกอใหเกด

โรคทง 3 ประการ ทกลาวมาแลว ไดแก เชอกอโรค ผตดเชอ และสงแวดลอม (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548) โดยอาศยหลกการ ดงน

2.8.1 ก าจดเชอโรค แหลงเชอโรคอาจจะเปนคน สตว สงแวดลอม เชน เครองมอเครองใช อาคาร สถานท

จะตองมการก าจดเชอออกใหมากทสด วธการก าจดเชอท าไดโดยแยกคนทเปนแหลงของเชอ

www.ssru.ac.th

10

โรคออกจากผปวยอน โดยเฉพาะผปวยภมคมกนบกพรอง ท าความสะอาด และท าลายเชอโรคในอาคาร สถานท เครองมอเครองใชทปนเปอนเชอ การก าจดขยะโดยเฉพาะขยะตดเชอจะตองกระท าใหถกหลกวชาการ

2.8.2 ผตดเชอ

ผตดเชออาจจะเปนผปวย หรอบคลากรทางการแพทยกได ในผปวยทมภมคมกนโรคต า หรอภมคมกนบกพรอง ควรแยกผปวยนนออกจากแหลงของเชอโรค การรกษาทเสยงตอการตดเชอ เชน การผาตด หรอการตรวจบางอยางควรกระท าหลงจากผปวยไดรบการบ าบดใหภมคมกนปกตดแลว นอกจากน บคลากรทางการแพทยยอมมความเสยงตอการตดเชอโดยในแตละหนวยงานจะมความเสยงแตกตางกน เชนผท างานในหนวยไตเทยมควรมภมคมกนตอเชอไวรสตบอกเสบ ผทท างานเกยวกบทดสอบสมรรถภาพปอดควรมภมคมกนตอวณโรค ดงนนกอนทจะท างานในแตละหนวยงานควรมการใหวคซนเสรมสรางภมคมกน

2.8.3 นโยบายในการใชสารตานจลชพ (Antimicrobial agent policy) ในแตละโรงพยาบาลควรมคณะกรรมการควบคมการใชสารตานจลชพ และมการก าหนด

เปนนโยบายในการใชสารตานจลชพทแนนอน และเหมาะสม ไมควรใชสารตานจลชพมากเกนไป หรอใชอยางพร าเพรอ ซงจะท าใหเชอแบคทเรยมการดอยา (drug resistance) มากขน

2.8.4 การเฝาระวงโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Surveillance of nosocomial infection)

ควรมผท าหนาทดแล เฝาระวงโรคตดเชอในโรงพยาบาลรวมทงมการสอบสวนหาสาเหตของการระบาด ซงผทท าหนาทนสวนใหญจะเปนพยาบาลควบคมโรคตดเชอ (infection control nurse, ICN)

2.9 วธการก าจดเชอโรค (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

วธการก าจดเชอโรค หรอวธการลดปรมาณเชอบนพนผวของคน และวตถ มหลายวธ ดงน

2.9.1 การลาง (Cleaning) การลางเปนถกวธเปนขนตอนแรกทท าใหลดจ านวนเชอโรคไดดทสด อกทงเปนวธทงาย

สะดวก ประหยดทงเวลาและคาใชจาย ใชส าหรบเครองใชธรรมดา (non-critical items) เชน เครองใชทสมผสกบผวหนงผปวยทไมมบาดแผล ไดแก เตยง ผาปทนอน หมอน ผาหม

www.ssru.ac.th

11

2.9.2 การท าลายเชอ (Disinfection) เปนการท าลายเชอทกรปแบบยกเวนสปอรของเชอแบคทเรย สารเคมทใชท าลายเชอกบ

สงของ เรยกวา สารฆาเชอ (disinfectant) สวนสารเคมทใชกบรางกายมนษย เรยกวา สารระงบเชอ (antiseptic) ไดแก เครองมอเครองใชทสมผสกบเยอเมอกของรางกาย เชน กลองสองหลอดลม (bronchoscope) กลองสองกระเพาะอาหาร (gastroscope) เครองมอเครองใชเหลานตองไมกอเชอโรค จงตองท าลายเชอกอนใชสารเคมทใชในการท าลายเชอ ไดแก แอลกอฮอล ไอโอดน ไฮโดรเจนเพอรออกไซค (hydrogen peroxide) ฟอรมาลดไฮด (formaldehyde) คลอเฮกซดน (chlorhexidine) ไฮโปคลอไรต (hypochlorite) และครซอล (cresol: lysol)

2.9.3 การท าใหปราศจากเชอ (Sterilization)

หมายถง การฆาเชอทกชนดรวมทงสปอรของเชอดวย ใชส าหรบเครองมอเครองใชทตองปราศจากเชอ (critical items) ไดแก เครองมอเครองใชทใชแทง ไช ผา ทตองสมผสกบเนอเยอของรางกายทไมมเชอโรค ไดแก เครองมอผาตดเขมฉดยา ผาปดแผล เครองมอเครองใชเหลาน ตองท าใหปราศจากเชอกอนใช วธการท าใหปราศจากเชอ ไดแก การใชความรอนแหง (hot air oven) การใชความรอนชนภายใตความดน (autoclave) การใชรงส (radiation) การกรอง (filtration) การอบกาซ (gaseous sterilization) เชน อบกาซเอทลนออกไซด (ethylene oxide) เปนตน

2.10 การปองกนการตดเชอในหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตร (Prevention of infection in clinical laboratory)

หองปฏบตการเวชศาสตรชนสตรเปนทรวบรวมสงสงตรวจของผปวย ยอมมเชอกอโรคปนเปอนอยเสมอ โดยเฉพาะหองปฏบตการจลชววทยาทตองมการเพาะเลยงเชอ อบตเหตทเกดขนในหองปฏบตการ ท าใหผปฏบตงานเสยงตอการตดเชอได (ตารางท 2.3) นอกจากนเชอโรคทเลดลอดออกนอกหองปฏบตการทางการแพทยมาตรฐานสากล (universal precaution) ไดแก

2.10.1 บคลากร นอกจากมความรความสามารถในการปฏบตงานเปนอยางดแลว จะตองมสขภาพรางกายท

แขงแรง มภมคมกนโรคหรอไดรบวคซนอยางเหมาะสม เชน วณโรค ไวรสตบอกเสบชนดบ และจะตองสวมเครองปองกนรางกายใหเหมาะสมกบงาน ไดแก สวมเสอคลม (gown) ในขณะปฏบตงานตลอดเวลา และหามสวมเสอคลมนออกนอกหองปฏบตการ สวมแวนตา ผาปดปากจมก (mask) สวมถงมอ (glove) ซงควรเปนแบบใชครงเดยวแลวทง (disposable)

www.ssru.ac.th

12

2.10.2 การปฏบตงานทเกยวของกบเชอกอโรคในหองปฏบตการจลชววทยา สวนใหญควรท าในตนรภยประเภท 2 (biosafety carbinet class II) เพอปองกนการตดเชอ

จากสงสงตรวจสผปฏบตงาน และปองกนการแพรกระจายของเชอโรคสสงแวดลอม แตถาเปนการปฏบตงานเกยวกบเชอกอโรคอนตราย เชน เชอ Mycobacterium tuberculosis, Brucella spp., Histoplasma capsulatum จะตองปฏบตงานในตชวนรภยประเภท 3 สวนเชอทมความรนแรง หรออนตรายมากทสด ไดแก Ebola virus การเพาะเชอ Human immunodeficiency virus (HIV) จะตองท าในหองปฏบตการพเศษ ผปฏบตการตองสวมเครองปองกนเชอโดยเฉพาะ

2.10.3 การปฏบตตอสงสงตรวจ

ควรตรวจดชอผปวย หมายเลขประจ าตวผปวยของโรงพยาบาล หอผปวย วนเวลาทเกบ เพอปองกนการรายงานผปวยผดราย และจะตองตรวจดภาชนะบรรจสงสงตรวจวามรอยรวหรอไม ควรเปดปดภาชนะบรรจดวยความระมดระวง เกบสงสงตรวจไวในอณหภมทเหมาะสม ถาสงสงตรวจหกหลน ควรปฏบตดงน ในกรณทสงสงตรวจนนอาจมเชอโรคแตเปนชนดทไมรายแรง ใหเคลอนยายเครองมอเครองใชทอยรอบๆนนออก สวมถงมอ หรอใชปากคบหยบ คบ หรอเชดสงทหกนนออก ลวทงลงในถงขยะตดเชอ เพอน าไปก าจกโดยการเผา หรอการใชความรอนชนภายใตความดน (autoclave) หรอการท าลายดวยสารเคมตอไป จากนนราดบรเวณทเชอโรคหกดวยน ายา 0.5% ไฮโปคลอไรด (hypochlorite) หรอ 2% ไลซอล (lysol) ใหทวจากดานนอกสดานใน ทงไวนาน 30 นาท แลวเชดถตามปกต ถาในกรณทสงสงตรวจมเชอปนเปอนทอนตรายรายแรง เชน สงสงตรวจจากผปวยโรคเอดส หรอ Ebola virus ใหปฏบตดงน กลนหายใจแลวรบออกจากหองพรอมทงปดประตทนท ถามการสวมเครองปองกนรางกายใหรบถอดออกแลวก าจดแบบขยะตดเชอ ลางผวหนงทปนเปอนดวยสบ หรอน ายาฆาเชอโรคโดยเรวทสด ผทมหนาทจดการกบอบตเหตตองสวมหมวก ผาปดปาก-จมก ถงมอ รองเทาหมขอ กอนเขาด าเนนการ จากนนราดบรเวณทหกนนดวยน ายาฆาเชอเชนเดยวกบกรณสงสงตรวจทมเชอโรคชนดไมรายแรง และเมอปฏบตเสรจสนแลวใหถอดเครองปองกนรางกายออกแลวท าการก าจดแบบขยะตดเชอ

2.10.4 การปฏบตตอบคลากรภายหลงการสมผสเชอ

บคลากรทปฏบตงานอาจเกดอบตเหต ท าใหมการสมผสเชอ และอาจเกดการตดเชอได เมอมการสมผสเชอจะตองท าการลางบรเวณนนอยางรวดเรวและใหสะอาดทสด ท าการรายงานอบตเหตตอผบงคบบญชา และพบแพทยเพอขอรบการรกษา ค าแนะน าปองกน และค าปรกษาเกยวกบการปฏบตตนหลงเกดอบตเหต เพอลดความกงวลใจ ลดความเสยงตอการตดเชอ และการแพรสผอน

www.ssru.ac.th

13

นอกจากนผบรหาร เชน ผอ านวยการโรงพยาบาล สาธารณสขจงหวด จะตองมการวางนโยบายในการปองกนโรคตดเชอ และหวหนาหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตรจะตองมการวางกฏระเบยบปฏบต จดหาเครองมอเครองใช อบรมเจาหนาท และใหค าปรกษาในกรณทเกดปญหาการสมผสเชอหรอตดเชอในโรงพยาบาล

ตารางท 2.3 อบตเหตทเกดขนในหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตรซงจะน าไปสการตดเชอในโรงพยาบาล (สมหวง ดานชยวจตร, 2544)

ชนดของอบตเหต อบตการณ (รอยละ) สงปนเปอนเชอ หก ราด เขมต า แกวบาด สตวกด ขวน ดด ส าลกสงปนเปอนเชอเขาปาก อนๆ

26.7 25.2 15.9 13.5 13.1 5.5

2.11 การเฝาระวงโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Surveillance of nosocomial infection)

(อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

การเฝาระวงโรคตดเชอในโรงพยาบาล หมายถง การเกบรวบรวมขอมล วเคราะห และแปลผลโรคตดเชอในโรงพยาบาลอยางเปนระบบและตอเนอง เพอประโยชนในการวางแผน และด าเนนการปองกน และควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาลโดยมวตถประสงค ดงน

- ลดการตดเชอในโรงพยาบาล - ท าใหมขอมลอตราการตดเชอทเปนพนฐาน (baseline nosocomial infection rate)

ซงเปนโรคตดเชอเฉพาะถนทพบประจ า (endemic) ถาใชวธการควบคมโรคทเหมาะสมจะสามารถใชเปรยบเทยบอตราการตดเชอในแตละโรงพยาบาลได หรอเปรยบเทยบอตราการตดเชอในโรงพยาบาลเดยวกนแตตางชวงเวลากนได

- คนหาสาเหตของการระบาดของโรคตดเชอในโรงพยาบาล โดยพจารณาวามการระบาดของโรคตดเชอหรอไม เชน มจ านวนผปวยตดเชอเพมขนในชวงเวลาใดเวลาหนงสงกวาอตราปกตอยางมนยส าคญทางสถต หรอมกลมของผปวยทตดเชอกอโรคชนดใดชนดหนงมกกวาปกตอยางมนยส าคญทางสถต เชน เชอนนเปนเชอทไมเคยพบมากอน หรอเชอดอยา

www.ssru.ac.th

14

- ท าใหบคลากรทางการแพทยตระหนกถงความส าคญของโรคตดเชอในโรงพยาบาล เนองจากมขอมลทชดเจน

การเฝาระวงโรคตดเชอในโรงพยาบาลแบงตามเปาหมายของสงทตองเฝาระวงดงน

2.11.1 การเฝาระวงผปวย

กลมผปวยทมความจ าเปนในการเฝาระวงจะเปนกลมทเสยงตอการตดเชอ หรอมอตราการ

ตดเชอสง ควรเกบขอมลผปวยตงแตขอมลทวไป ไดแก ชอ เพศ อาย หอผปวย วนทรบและ

จ าหนายผปวย การตดเชอในโรงพยาบาลเกดขนเมอใด ต าแหนงใด เชอใดเปนเชอกอโรคและ

ผลการตดเชอเปนอยางไร ปจจยเสยงตอการตดเชอ ไดแก การผาตด การใสวสดทางการแพทย

เขาไปในรางกาย เชน สายสวนปสสาวะ การรกษาทใหยากดภมคมกนตอรางกาย

2.11.2 การเฝาระวงในบคลากร

มวตถประสงคเพอไมใหบคลากรเสยงตอการตดเชอจากการปฏบตงาน และปองกนไมให

บคลากรมการแพรเชอสผปวยหรอบคลากรอน ดงนน จงควรท าการตรวจสขภาพกอนเขารบ

ท างาน ส าหรบผทไมมภมคมกนตอโรคทพบบอยในโรงพยาบาล เชน วณโรค ไวรสตบอกเสบ

ชนดบ จะตองไดรบวคซนกอนเขาปฏบตงาน บคลากรทตดเชอวณโรคจะตองเขารบการรกษา

จนกวาจะพนระยะแพรเชอ บคลากรในแผนกอาหารตองไมเปนโรคตดตอในระบบทางเดน

อาหาร เชน อหวาตกโรค ตองไมเปนพาหะของเชอ Salmonella spp. บคลากรทท างาน

เกยวของกบเลอดควรมภมคมกนตอไวรสตบอกเสบชนดบ ทงนการเฝาระวงควรมการก าหนด

วตถประสงคใหเหมาะสมในแตละหนวยงาน

2.11.3 การเฝาระวงโรคในสงแวดลอม

สงแวดลอมอาจเปนแหลงก าเนดของเชอโรคในผปวย และบคลากรได ดงนนจงจ าเปนตอง

ดแลความสะอาดของสงแวดลอมในโรงพยาบาลใหไดมาตรฐานและปฏบตเปนประจ า ซงจะ

ครอบคลมสงตางๆดงน ไดแก อาคาร สถานท น า (น าดม น าใช การระบายน า การก าจดน าเสย)

อาหาร เวชภณฑ เครองมอเครองใช ขยะ อากาศ โดยมการเฝาระวงดงน คอ

- ท าการตรวจสอบกระบวนการผลตและผลผลตวาถกตองหรอไม

www.ssru.ac.th

15

- ท าการตรวจทางหองปฏบตการจลชววทยา เพอหาอตราการปนเปอนเชอโรคในสงแวดลอมวาอยในเกณฑมาตรฐานหรอไม การตรวจสอบทกระท าเปนประจ า ไดแก การตรวจสอบอปกรณทางการแพทยทผานการท าลายเชอ (disinfection) หรอผานการท าใหปราศจากเชอ (sterilization) วาปราศจากเชอจรงหรอไม การตรวจหาแบคทเรยในน าดม รวมทงน าทระบายออกจากโรงก าจดน าเสยวามการปนเปอนเชอเกนมาตรฐานหรอไม ถาเกนจะตองมการปรบปรงแกไขตอไป สวนรายการอนๆ เชน อาหาร อาคาร สถานท อากาศ ไมจ าเปนตองท าการตรวจสอบเปนประจ า เพราะไมกอใหเกดประโยชนในทางปฏบต เนองจากท าใหสนเปลองเวลาและคาใชจาย การตรวจสอบทางจลชววทยาส าหรบรายการเหลาน จะกระท าเฉพาะในการสอบสวนการระบาดของโรค และงานวจยเทานน

2.12 การสอบสวนโรคตดเชอในโรงพยาบาล (Investigation of nosocomial infection)

การสอบสวนการระบาดของโรคตดเชอในโรงพยาบาลควรมงไปทการสอบสวนปจจยทเปน

สาเหตของการตดเชอทง 3 ประการ ไดแก เชอกอโรค ผตดเชอและสงแวดลอม เพอหาสงผดปกต และขอบกพรอง ส าหรบวางแผนในการปองกนโรคอยางถกตอง การสอบสวนโรคตดเชอในโรงพยาบาลจะใชหลกการเดยวกนกบการวจยทางการแพทย (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548) ขอมลทไดจากการสอบสวนมดงน

- พบสาเหตของการเกดโรคตดเชอในโรงพยาบาล - พบสาเหตทเอออ านวยใหเกดโรคตดเชอ เชน การผาตดชองทองเอออ านวยใหเกด

ปอดอกเสบหลงผาตด เนองจากผปวยไอไมคอยไดเพราะปวดแผล ท าใหเสมหะตงในปอด เกดปอดอกเสบไดงาย

- โรคตดเชอประจ าถนทพบประจ า (endemic) หรอมการระบาด (epidemic) เชน การตดเชอทบาดแผลน ารอนลวกไฟไหม มสาเหตมาจากเชอ Pseudomonas aeruginosa จะพบไดบอยเปนประจ า และบางครงอาจจะมการระบาดเปนครงคราวได

- เปนการระบาดปลอม (pseudoepidemic) เปนสงผดพลาดทเกดขนได ท าใหคดวามการระบาดของโรคตดเชอในโรงพยาบาล แตความจรงแลวไมใช ความผดพลาดนอาจเกดจากการเฝาระวงโรค จากความผดพลาดในการเกบสงสงตรวจ ขอบกพรองจากการตรวจ หรอการรายงานผลทางหองปฏบตการ

www.ssru.ac.th

16

2.13 การสอบสวนโรคทางจลชววทยา (Microbilogic investigation)

การสอบสวนโรคทางจลชววทยา โดยเฉพาะการเพาะเชอแบคทเรยจากสถานท เครองมอเครองใช เพอเปนขอมลในการหาสาเหตของการระบาดโรคนน ควรกระท าเพอสนบสนนการศกษาทางระบาดวทยาเทานน เนองจากพบความผดพลาดของการสอบสวนโรคทใชตรวจทางหองปฏบตการทางจลชววทยามากเกนไป เชน เมอมปญหาโรคระบาดควรท าการสอบสวนทางระบาดวทยาจะท าใหทราบถงสาเหตของการระบาด แตในทางปฏบตสวนใหญจะท าการสงสงสงตรวจเพอท าการเพาะเชอ ซงจะท าใหเพมภาระและสนเปลองคาใชจายทางหองปฏบตการ โดยไมท าใหทราบสาเหตการระบาดทแทจรง นอกจากนการแปลผลการเพาะเชอทไมถกตอง จะน าไปสการสรปสาเหตทผดพลาดได (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ , 2548) เนองจาก

- เชอทเพาะไดอาจไมไดเปนสาเหตของโรคนน - ถาการเพาะเชอนนไมขน ไมไดหมายความวาไมมเชอ แตอาจจะเกดจากการ

ผดพลาดในขนตอนตางๆได เชน การเกบสงสงตรวจ หรอวธการเพาะเชอไมถกตอง

ในทางตรงกนขาม ถาใชการตรวจทางหองปฏบตการอยางถกตองตามวธการทางระบาดวทยาแลว ผลการตรวจทไดจะบงชสาเหตของการระบาดนนได เชน การศกษาผปวยทตดเชอในกระแสเลอดชนด primary infection พบวามปจจยรวมทส าคญ คอ การไดรบสารน าทใหทางหลอดเลอด การตรวจพบเชอในสารน านนพสจนถงสาเหตของการตดเชอนนได นอกจากน การตรวจสอบเพอหาสายพนธของแบคทเรยทระบาด (epidemiological typing) ดวยวธการตางๆ จะสามารถบงถงสายพนธทมการระบาด และกลไกของการระบาดได ถาเปนสายพนธเดยวกนยงสนบสนนวาการระบาดนนเกดขนจรงและเกดจากเชอนนจรง

วธการตรวจสอบเพอศกษาหาสายพนธของเชอแบคทเรยทมการระบาด ม 2 วธใหญๆ คอ

2.13.1 คณสมบตทางฟโนไทป (phenotypic characterization) ไดแก 1) การศกษารปแบบความไวของเชอตอสารตานจลชพ (antimicrobial susceptibility

pattern; antibiogram) เชอแตละสายพนธจะมรปแบบของการดอ (resistant) และการไว (sensitive; susceptible) ตอสารตานจลชพทแตกตางกน (รปท 2.1)

2) การจ าแนกสายพนธของเชอแบคทเรยโดยใชคณสมบตในการเปนแอนตเจน (antigen) ของเชอ จะตองมแอนตซรมทจ าเพาะ (specific antiserum) เพอตรวจหาซโรไทป (serotype) ของเชอ เชน แอนตวรมทจ าเพาะตอแอนตเจนทผนงเซลล (somatic antigen: O Ag) และแฟลกเจลลา (flagella antigen: H Ag) ทใชในการจ าแนกสายพนธทระบาดของเชอ

www.ssru.ac.th

17

Salmonella spp. หรอแอนตเจนทจ าเพาะตอแคปซล (capsular antigen) ใชในการจ าแนกสายพนธของเชอ Streptococcus pneumonia, Neisseria meningitides และ Klebsiella pneumoniae หรอแอนตซรมทจ าเพาะตอโปรตนเอม และท (M, T protein) ทผนงเซลลของเชอ Streptococcus pyogenes เพอใชในการจ าแนกสายพนธของเชอ Streptococcus pyogenes

3) Bacteriophage typing เปนการจ าแนกสายพนธของเชอแบคทเรยโดยใชไวรสสายพนธมาตรฐานทสามารถตดเชอในแบคทเรย (bacteriophage; phage) ได ท าใหแบคทเรยเกดการแตกสลาย (lysis) จะเรยกแบคทเรยนนวา ไว (susceptible) ตอฟาจ (phage) แตถาไวรสนนไมสามารถท าใหแบคทเรยเกดการแตกสลายได จะเรยกแบคทเรยนนวา ดอ (resistant) ตอฟาจสายพนธมาตรฐานแตกตางกน (รปท 2.2)

4) Bacteriocin typing เปนวธการจ าแนกสายพนธของเชอแบคทเรยทนยมใชกนมากกบเชอ Pseudomonas aeruginosa และ Shigella sonnei แบคเทอรโอซน (bacteriocin) เปนโปรตนทมน าหนกโมเลกลขนาดเลก ผลดจากเชอแบคทเรย มคณสมบตในการท าลายเชอแบคทเรยสายพนธอนในสปชสเดยวกนหรอสปชสใกลเคยงกนได

2.13.2 คณสมบตทางจโนไทป (genotypic characterization) เชน คณสมบตของ

โครโมโซมดเอนเอ (chromosomal DNA) รวมทงพลาสมดดเอนเอ (plasmid DNA) การจ าแนกสายพนธของเชอวธนจะไดผลทแนนอนกวาวธทางฟโนไทป วธจ าแนกทางจโนไทป ไดแก

- Restriction fragment length polymorphism (RFLP) ท าการสกดแยกดเอนเอของเชอ แลวน าดเอนเอมาตดดวยเอนไซมจ าเพาะ (restriction endonuclease) จะท าใหดเอนเอมขนาดแตกตางกน จากนนน าดเอนเอทถกยอยมาแยกโดยใชเครอง pulse field gel electrophoresis (PFGE) เชอทมสายพนธแตกตางกนจะมรปแบบของแถบดเอนเอ (DNA pattern) ทแตกตางกน (รปท 2.3)

- Polymerase chain reaction-Restriction fragment length polymorphism (PCR-RFLP) เปนการเพมปรมาณดเอนเอในหลอดทดลองดวยวธ โพลเมอเรสเชนรแอกชน (polymerase chain reaction, PCR) จากนนน า PCR product ทไดมาตดดวยเอนไซมตดจ าเพาะแลวน ามาแยกดวยวงผานวนภายใตกระแสไฟฟาท เรยกวา อะกาโรสเจลอเลคโทรโฟรซส (agarose gel electrophoresis)

www.ssru.ac.th

18

รปท 2.1 Antibiogram ของเชอ Staphylococcus aureus 2 สายพนธทมรปแบบความไว

ของเชอตอสารตานจลชพทแตกตางกน (Nester, 2004)

รปท 2.2 ขนตอนการท า bacteriophage typing จะพบวา เชอ Staphylococcus aureus ทง 2 สายพนธ ทมรปแบบความไว/ดอตอฟาจแตกตางกน (Nester, 2004)

www.ssru.ac.th

19

รปท 2.3 การจ าแนกสายพนธของเชอโดยวธ Restriction fragment length polymorphism (RFLP) โดยใชเครอง pulse field gel electrophoresis (PFGE) เชอทมสายพนธแตกตางกนจะมแถบดเอนเอ (DNA pattern) ทแตกตางกน (Nester, 2004)

2.14 การเพาะเชอ (cultivation) (อสรา จนทรวทยานชต และคณะ, 2548)

หองปฏบตการจลชววทยาคลนก มบทบาทส าคญในการควบคม และปองกนโรคตดเชอในโรงพยาบาล โดยเฉพาะการเพาะเชอจากสงสงตรวจหรอจากสงแวดลอมของผปวย โดยทวไปไมนยมเพาะเชอในลกษณะปฏบตเปนงานประจ า จะไดผลทไมสอดคลองกบการตดเชอหรอระบาด อกทงยงสนเปลองคาใชจายเปนจ านวนมากอกดวย ดงนน การเพาะเชอจากแหลงตางๆ เพอหาสาเหตของโรคจะกระท ากตอเมอมขอมลหรอสมมตฐานสนบสนนเพยงพอ จงจะกอใหเกดประโยชนอยางแทจรง

ชนดของสงสงตรวจทสงมาเพาะเชอเมอมอบตการณของโรคตดเชอในโรงพยาบาล ไดแก

- นมผสม น า และอเลกโทรไลต (electrolyte) ทใชเลยงทารก - น ายาฆาเชอ น าเกลอ น ากลนทใชละลายยาฉด น าจากเครองชวยหายใจ - อากาศ - วสดจ าพวกสาย ปลายทอ (tip) เชน ปลายทอของสายสวนปสสาวะ (tip of

catheter)

www.ssru.ac.th

20

สงสงตรวจเหลานจะท าการเพาะเชอลงบนอาหารเลยงเชอชนดทมสารอาหารครบถวน ไดแก blood agar เพอใหเชอทกชนดเจรญไดด และท าใหสามารถนบจ านวนเชอทปนเปอนในสงแวดลอมนนได นอกจากนยงเพาะเลยงบนอาหารเลยงเชอชนดคดเลอกและแยกเชอ เชน MacConkey agar หรอ eosine methylene blue (EMB) agar เพอท าการจ าแนกเชอแบคทเรยแกรมลบรปแทง วธการเพาะเชอ มดงน

2.14.1 นมผสม น า และอเลกโทรไลต (electrolyte) ทใชเลยงทารก

น าตวอยางนมผสม น า และอเลกโทรไลต ปรมาตร 0.5 มลลลตร มาเกลยลงบน blood agar โดยใช spreader จากนนน าไปบมท 35 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง (ท าซ า 2 ครง) นบจ านวนโคโลนแบคทเรยบนอาหารเลยงเชอ ถาพบลกษณะเชอกอโรคเชน Salmonella spp. และ/หรอ Shigella spp. จะตองท าการวนจฉยแยกเชอตอไป

2.14.2 น ายาฆาเชอ น าเกลอ น ากลนทใชละลายยาฉด น าจากเครองชวยหายใจ

น าตวอยางน ายาฆาเชอ น าเกลอ น ากลนทใชละลายยาฉด น าจากเครองชวยหายใจ

ปรมาตร 0.1 มลลลตร มาเกลยใหทวผวอาหารเลยงเชอ blood agar และ EMB agar โดยใช spreader จากนนน าไปบมท 35-37 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง (ท าซ า 2 ครง) นบจ านวนโคโลนแบคทเรยบนอาหารเลยงเชอ ถาพบลกษณะเชอกอโรคจะตองท าการวนจฉยแยกเชอตอไป ในกรณไมมเชอขนใหบมตอจนครบ 48 ชวโมง ถายงไมมแบคทเรยขนใหรายงาน “No growth in 2 days” ถามเชอขนมากกวา 50 โคโลนตอจานอาหารเลยงเชอ หรอ 500 CFU/ml ใหรายงานวา “To numerous to count”

2.14.3 อากาศ

การเพาะเชอจากอากาศ จะท าในกรณทมการระบาดของโรคตดเชอในโรงพยาบาล ทมสาเหตจากเชอในอากาศ เชน การตดเชอ staphylococci การตรวจหาแบคทเรยในอากาศทกครงหลงอบหอง เพอตรวจนบจ านวนเชอแบคทเรยในอากาศไมไดมความสมพนธโดยตรงตออตราการเกดโรคตดเชอในโรงพยาบาล

การเพาะเชอจากตวอยางอากาศจะใช blood agar โดยเปดจานอาหารเลยงนาน 10 นาท บนพนททตองการส ารวจโดยใช blood agar 1 จานอาหารเลยงเชอตอพนท 100 ตารางฟต จากนนน าไปบมทท 35-37 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง นบจ านวนโคโลนแบคทเรยทขน

www.ssru.ac.th

21

บนอาหารเลยงเชอ รายงานผลเปนจ านวนแบคทเรยแตละชนดตอตารางฟตตอนาท (น าจ านวนทขนมาคณดวย 1.149 แลวรายงานผลเปน CFU/ft2/min)

เกณฑมาตรฐาน: จ านวนแบคทเรยในอากาศในหอผปวย คอ 30-50 CFU/ft2/min : จ านวนแบคทเรยในอากาศในหองผาตดควรนอยกวา 5 CFU/ft2/min

2.14.3 วสดจ าพวกสาย ปลายทอ (tip) เชน ปลายทอของสายสวนปสสาวะ (tip of catheter)

วสดจ าพวกสายปลายทอ (tip) จะถกสงมาโดยใสใน Stuart ‘s transport medium เมอมาถงหองปฏบตการใหใชปากคบ (forceps) ทผานการลนไฟฆาเชอแลวคบปลายสายใสลง thioglycollate broth จากนนใชไมพนส าลจมใน Stuart ‘s transport medium แลวน ามาเพาะบน blood agar, EMB agar ท าการจ าแนกเชอทมลกษณะโคโลนแตกตางจากการเพาะเชอในครงแรก (primary plate) ในกรณทไมมเชอขนใน thiglycollate broth ใหบมตอจนครบ 4 วน ถาไมมเชอขนในอาหารเลยงเชอใดๆ ใหรายงาน “No growth in 4 days” ถาพบเชอใหรายงานจ านวนเชอและชนดของเชอทขน

เกณฑมาตรฐาน: พบเชอแบคทเรยนอยกวา 15 โคโลน

2.15 สถานการณการตดเชอในโรงพยาบาล

โรคตดเชอในโรงพยาบาล ( Nosocomial infection, NI) นบเปนปญหาส าคญอนหนงใน

ระบบสาธารณสขของทกประเทศทงในประเทศทพฒนาแลว และประเทศทก าลงพฒนา ทงน

ปญหาการตดเชอทเกดขนในโรงพยาบาลยงเปนปญหาทประสบกบทกโรงพยาบาลในทกขนาด

ตงแตโรงพยาบาลระดบมหาวทยาลยตลอดไปจนถงโรงพยาบาลชมชน ในแตละปผปวยจ านวน

มากทเกดการตดเชอขนระหวางเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล สงผลใหเกดความสญเสย

ชวตของผปวย ครอบครว คาใชจายในการดแลรกษา รวมไปถงความสนเปลองทรพยากรตางๆ

ในระบบบรการสขภาพของประเทศนบเปนมลคามหาศาล (Centers for Disease Control and

Prevention, 1999; Burke, 2003; Ramasoot, 1995; Juntaradee et al., 2005)

จากเหตดงกลาวขางตน การควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล ( Infection control, IC) จงเปนมาตรการส าคญอยางยงทตองน ามาปฏบตอยางเขมงวดและสม าเสมอในสถานบรการสขภาพทกระดบทกแหง เพอลดอตราการตดเชอ ลดความสญเสยรายแรงตางๆ ดงทกลาวมา (Centers for Disease Control and Prevention, 1999; Haley et al., 1985) โดยการควบคม

www.ssru.ac.th

22

โรคตดเชอในโรงพยาบาล นบเปนหนงในตวชวดมาตรฐานคณภาพของโรงพยาบาลทส าคญตามขอก าหนดของสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลททกโรงพยาบาลก าลงด าเนนการอย (ก าธร มาลาธรรม, 2548)

อยางไรกดแมจดเรมตนและองคความร วชาการ การศกษาวจยเกยวกบโรคตดเชอในโรงพยาบาล รวมไปถงมาตรการปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาลของประเทศไทยตลอดกวา 40 ปทผานมาไดเกดขนในโรงพยาบาลมหาวทยาลยเปนสวนใหญ หากแตไดมความพยายามอยางยงขององคกรตางๆ ในระบบบรการสขภาพทจะน าองคความรนไปประยกตใชให เกดประโยชนสงสดแกผปวยในสถานบรการสขภาพ ทกระดบโดยเฉพาะอยางยงในโรงพยาบาลชมชน (จ านวนเตยงตงแต 10 ถง 120 เตยง) ซงเปนสถานบรการสขภาพทมสดสวนมากทสดในระบบสขภาพของประเทศ โดยในปจจบนยงคงประสบปญหาดานการจดการโรคตดเชอในโรงพยาบาลอยางเปนรปธรรม ทามกลางกระแสการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข (Srisupan, 1991; Haruthai, 1997; Jantarasri, 2005)

ประเทศไทยเรมมการควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาลครงแรกในป พ.ศ. 2514 แตเรมมแนวทางปฏบตชดเจนประมาณป พ.ศ. 2530 (Danchaivijitr et al., 1996)และส ารวจความชกโรคตดเชอในโรงพยาบาลครงแรกเมอป พ.ศ. 2531 (Danchaivijitr and Chokloikaew, 1989) และครงตอมาในป พ.ศ. 2535 (Danchaivijitr et al., 1996), 2544 (Danchaivijitr et al., 2005) และลาสดในป พ.ศ. 2549 (Danchaivijitr et al., 2007) โดยพบความชกของโรคตดเชอในโรงพยาบาลเปนรอยละ 11.4, 7.4, 6.4 และ 6.5 ตามล าดบ โดยประชากรทท าการศกษาทงหมดขางตนไมนบรวมโรงพยาบาลชมชน ความชกทลดลงในระยะหลง เปนผลจากการสงเสรมใหสถานบรการสาธารณสขทกระดบมระบบปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาลเพมขนอยางตอเนอง ส าหรบการประเมนความชกโรคตดเชอในโรงพยาบาลชมชนของประเทศไทยยงมขอมลจ ากด คาดวาความชกโรคตดเชอในโรงพยาบาลชมชนมอยประมาณรอยละ 4.2 (ฉตรรพ สวามวสด , 2541) ซงใกลเคยงกบการศกษาในตางประเทศทมความชกอยประมาณรอยละ 1.4-3.58 (de Lourdes, et al., 2001; Scheckler, 1978; Scheckler, 1986)

ดวยอตราดงกลาวในแตละป โรงพยาบาลของประเทศไทยมผปวยรบไวรกษาประมาณ 4 ลานคน โดยมผปวยโรคตดเชอในโรงพยาบาลอยางนอย 300 ,000 คน ผปวยกลมนมอตราตายประมาณรอยละ 5.9 ของทงหมด คดเปนจ านวนผปวยทเสยชวตประมาณ 18,000 คน

ผปวยทมโรคตดเชอในโรงพยาบาลจะอย ในโรงพยาบาลนานขนเฉลย 5 วน (สมหวง ดานชยวจตรม , 2544) และรอยละ 10 ถง 25 ของงบประมาณของรฐถกใชในการรกษาโรคตดเชอในโรงพยาบาลคดเปนเงนประมาณ 1 ,600 ถง 2 ,400 ลานบาทตอป (สมหวง ดานชยวจตร , 2536; Ramosoot, 1995) ทงนยงไมนบรวมถงความสญเสยอนเปนผลจากการเสยชวตของประชากรซงพบเปนสาเหตการตายโดยตรงไดรอยละ 6.7 (Danchaivijitr et al., 2005) และ

www.ssru.ac.th

23

ความสญเสยทางออมทเกดจากการทผปวยตองอยในโรงพยาบาลนานขนและไมสามารถท างานได

นอกจากนยงมความสญเสยทางเศรษฐกจทเกดจากการทโรงพยาบาลตางๆตองจดหาเครองมอและวสดอปกรณตางๆ ส าหรบการปองกนและการท าลายเชอโรคในโรงพยาบาล เชน ตอบ น ายาท าลายเชอ ถงมอ เปนตน เครองมอและวสดอปกรณตางๆเหลานมกจ าเปนตองน าเขาจากตางประเทศและเปนเครองมอทมมลคาสงมาก (จไร วงศสวสด และคณะ 2551)

การกระจายของการตดเชอในโรงพยาบาล จ าแนกไปตามระบบทมการตดเชอ และชนดของเชอกอโรคซงขนกบลกษณะของโรงพยาบาล ถาเปนโรงพยาบาลขนาดใหญ ลกษณะผปวยทมความซบซอนในการรกษาและมกจะอยโรงพยาบาลเปนเวลานาน มกมโอกาสตดเชอไดมาก ผลทเกดขนตามมา คอการใชยาปฏชวนะเพมขน และมเชอดอยาเกดขนไดบอย (Haley et al., 1985) ระบบทมการตดเชอบอยเรยงตามล าดบไดแก การตดเชอระบบทางเดนหายใจสวนลาง พบรอยละ 43.2 การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะรอยละ 25 และการตดเชอบาดแผลผาตดรอยละ 20.5 (ศนสนย กระแจะจนทร, 2544) ในขณะทการศกษาในตางประเทศมก พบการตดเชอทแผลผาตดและในกระแสโลหตถง รอยละ 46.9 และรอยละ 6.2 ตามล าดบ (de Lourdes, et al., 2001)

เชอกอโรคทพบมากทสด คอ Klebseilla spp. รอยละ 25 พบ Escherichia coli รอยละ 9.1 สวน Pseudomonas aeruginosa พบรอยละ 6.8 (ศนสนย กระแจะจนทร , 2544) ซงตางจากโรงพยาบาลขนาดใหญทพบการตดเชอแกรมลบ โดยเฉพาะอยางยง E. coli มากทสด (Danchaivijitr et al., 2007) สวนการศกษาจากประเทศตะวนตก เชอกลมแกรมบวกจะเปนปญหามากกวา

อยางไรกตามลกษณะของโรงพยาบาลชมชนของไทยในปจจบน มการสนบสนนใหเพมศกยภาพการดแลผปวยใหมากขนอยางตอเนอง อาท มแพทยเฉพาะทางสาขาตางๆ มหอผปวยวกฤต เพมหตถการรกรานและการผาตดทซบซอน ใชงานเครองชวยหายใจเพมขน รวมไปถงการใชยาปฏชวนะทหลากหลายมากยงขน ซงอาจสงผลใหความชกการตดเชอในโรงพยาบาลชมชนเพมมากขนและอาจมการเปลยนแปลงชนดของเชอกอโรคตามไปดวย

ส าหรบผปวยมะเรงกมการรกษาทเสยงตอการตดเชอในโรงพยาบาลมาก เนองจากมปจจยเสยง เชน หตถการรกรานและการผาตดทซบซอน ใชเครองชวยหายใจ การใชสายสวน รวมไปถงการใชยาปฏชวนะทหลากหลาย ดงทกลาวมาแลว แตจากรายงานลาสดนนยงไมมขอมลการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยมะเรงแตละชนด มเพยงการรายงานในภาพรวมของการตดเชอในโรงพยาบาล เชน อตราการระบาด, ชวงอาย, เพศ, แผนกผปวย, ระบบทตดเชอ เปนตน แตยงไมมขอมลการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยภมคมกนต า เชน ผปวยมะเรง, ผปวยเอดส หรอผปลกถายอวยวะ เปนตน ในประเทศไทยเลย ทางคณะผวจยจงสนใจทท า

www.ssru.ac.th

24

โครงการวจยในประเดนน เพอทราบขอมลทน าไปสการปองกน เฝาระวง และรกษาตอไปในอนาคต

www.ssru.ac.th

25

บทท 3

วธการวจย (Methodology) วธด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/ เกบขอมล

วธด าเนนการวจยจ าแนกออกเปนแตละสวนเพอความชดเจนดงน 3.1 การเกบและเตรยมสงสงตรวจ

แยกแบคทเรยและยสตจากผปวยโรคมะเรง และทาการเกบเชอไว เพอการท ดสอบภายหลงหรอการทางานวจยในป พ.ศ. 2553 โดยเชอจลชพ ททาการศกษา ไมจาเปนตองเซนยนยอมจากผปวย เพราะเปนเชอจลชพ (แบคทเรยและยสต) หรอถามกจะเปน Ethic แบบยกเวน ซงการเกบและเตรยมสงสงตรวจ มขนตอนดงน

- สงสงตรวจทกชนดจากผปวยตองเขยนชอ, สกล, AN, HN, ward วนเวลาทเกบ ตดกบภาชนะใหชดเจน พรอมทงแจงรายละเอยดของสงสงตรวจนนๆในใบ request ให

ถกตองตรงกนดวย - ภาชนะเกบสงสงตรวจจะตองถกตองกบสงสงตรวจแตละชนดและปราศจากเชอ - ปรมาณของสงสงตรวจแตละชนดตองมากพอสาหรบการตรวจวเคราะหของสง สงตรวจนนๆ - เมอเกบแลวใหนาสงหองปฏบตการจลชววทยาโดยทนท หากไมสามารถสงได

ทนท ใหปฏบตตามคาแนะนาสาหรบสงสงตรวจแตละชนดวาควรเกบทอณหภมเทาใด เกบใน Transport media ชนดไหน (สถาบนมะเรงแหงชาต, 2550) 3.2 การแยก และจ าแนกเชอจากสงสงตรวจ (สถาบนมะเรงแหงชาต, 2550)

เชอจลชพทเกบไวเปนระยะเวลานานจาเปนตองมการตรวจจาแนกชนดและของเชอให ม เพอตรวจสอบการปนเปอนจากเชออน โดยตรวจสอบคณสมบต ของเชอตอการทาปฏกรยาทางเคม (Biochemistry) และความไวตอ ยาตานจลชพโดยวธ conventional methods ตามเกณฑของ CLSI

- การเตรยมอาหารเลยงเชอ (Agar) ไดแก Blood agar (BA), Mac Conkey Agar

www.ssru.ac.th

26

(MC), Chocolate Agar (CA ), SS Agar, TCBS Agar (การเตรยมตามคมอการเตรยมอาหารเลยงเชอ WI-LAB-MIC-001)

- การเตรยมอาหารชนดหลอด (tube) และชดทดสอบปฏกรยาเคมชนดหลอด ไดแก Chromogenic Agar, TSI, Urea, Citrate, Indole, LIA, 1% Glucose, 10%

Glucose, 10%Lactose, King P, King F, O/F glucose, Malonate, Motility, Bile esculin, PPR และ S.F. (6.5 % NaCl) (การเตรยมตามคมอ สาหรบหองปฏบตการจลชววทยา WI-LAB-MIC-001) 3.3 การทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของเชอทแยกได

3.2.1 Disk diffusion ส าหรบเชอมาตรฐาน วธ Disk diffusion เปนการทดสอบความไวของเชอแบคทเรยตอสารตานจลชพ ตามวธ

ทดสอบของ Modified Kirby-Bauer method โดยนาสารตานจลชพททราบปรมาณทอยในรปของ disk หรอ tablet วางบนอาหารเลยงเชอ Muller Hinton Agar (MHA) incubate 16- 18 ชวโมง นามาอานและแปลผลโดยวด inhibition zone ทเกดขน (Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI), 2009) สาหรบการควบคมคณภาพของสารตานจลชพ ทาไดโดยวธ Modified Kirby-Bauer method เชนเดยวกน โดยใชเชอมาตรฐานททาการทดสอบไดแก Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa และ Echerichia coli โดยจะอานและแปลผลโดยการวด inhibition zone ทเกดขน ดงตารางท 3 (Howard, 1994)

3.2.2 การทดสอบความเขมขนนอยทสดทสามารถยบยงเชอได (Minimal inhibitory concentration, MIC) เปนการทดสอบความไวทตองการทราบวาเชอททดสอบตองใชสารตานจลชพแตละชนด

นอยทสดปรมาณเทาใด จงจะหยดการเจรญของเชอแตละชนดได ( MIC) วธการทใชคอ E-Test (Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI), 2009)

www.ssru.ac.th

27

ตารางท 3 การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน (Howard, 1994)

www.ssru.ac.th

28

ตารางท 3 (ตอ) การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน (Howard, 1994)

www.ssru.ac.th

29

ตารางท 3 (ตอ) การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน (Howard, 1994)

www.ssru.ac.th

30

ตารางท 3 (ตอ) การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน (Howard, 1994)

www.ssru.ac.th

31

ตารางท 3 (ตอ) การควบคมคณภาพของสารตานจลชพโดยเชอมาตรฐาน (Howard, 1994)

สถานทท าการทดลอง

- คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา - หองปฏบตการจลชววทยา กลมงานพยาธวทยา สถาบนมะเรงแหงชาต

www.ssru.ac.th

32

บทท 4

ผลการทดลอง (Results)

ผปวยจากหออภบาล ( Non-ICU; IPD) ปจจยเสยงตอการตดเชอสง เนองจากพบอตราการตดเชอ รอยละ 55.23 และหออภบาลผปวย ( Non-ICU) เปนแผนกทมการตดเชอในโรงพยาบาลมากทสด มการใชเครองมอหรอการทาหตถการกบผปวยโดยเฉพาะผปวยหลงการผาตด หลงการรกษาดวยยาเคมบาบดและการฉายแสง รองลงมาไดแก แผนกหออภบาลผปวยหนก ( ICU) พบอตราการตดเชอ รอยละ 40.70 เปนแผนกททาการรกษาผปวยทอยในภาวะวกฤต ซงผปวยทกรายตองมการใชเครองมออปกรณทางการแพทยหรอมการทาหตถการอยางมาก โดยเฉพาะการรกษาทใชเครองมอสอดใสเขาไปในรางกาย สวนผปวยในคลนกทวไปหรอผปวยนอก (OPD) พบอตราการตดเชอรอยละ 4.07 (ตารางท 4.1) ตารางท 4.1 อตราการตดเชอทสมพนธกบแผนกทมการรกษาผปวยในหออภบาล (Non-ICU; IPD) หออภบาลผปวยหนก (ICU) และผปวยนอก (OPD)

ต าแหนงเชอกอโรคในโรงพยาบาลทแยกไดจากผปวยมะเรง (ตารางท 4.2) พบวาแยก

เชอไดจากระบบทางเดนหายใจมากทสดคอ รอยละ 50.71 รองลงมาคออตราการตดเชอทระบบทางเดนปสสาวะ พบรอยละ 13.74 และ พบวาอตราการตดเชอของแผลผาตด/หนอง/ tissue เลอด ระบบทางเดนอาหาร และต าแหนงอนๆ พบ รอยละ 20.85, 7.58, 2.37 และ 4.74 ตามล าดบ

ต าแหนง จ านวน (ครง) อตราการตดเชอ (รอยละ)

Non-ICU (IPD) ICU OPD

95 70 7

55.23 40.70 4.07

www.ssru.ac.th

33

ตารางท 4.2 ต าแหนงทแยกเชอไดจากผปวยตดเชอทพบบอย

ตารางท 4.3 จ านวนของเชอกอโรคตดเชอในโรงพยาบาลทแยกไดมากทสด พ.ศ. 2553 จากเชอทแยกไดทงหมด 1,292 isolates

เชอ จ านวนทพบ (isolates) รอยละ Bacteria (1,292 isolates) Gram-negative bacteria E. coli K. pneumonia P. aeruginosa A. baumannii

237 109 94 66

18.34 7.28 8.44 5.11

Gram-positive bacteria S. aureus Enterococcus spp.

208 47

16.10 3.64

Yeast C. albicans C. tropicalis C. parakrusei C. Krusei Others Candida spp.

80 53 30 8 11

43.96 29.12 16.48 4.40 6.04

ต าแหนง จ านวน (ครง) อตราการตดเชอ (รอยละ) ระบบทางเดนหายใจ ระบบทางเดนปสสาวะ แผลผาตด/หนอง/tissue เลอด ระบบทางเดนอาหาร อนๆ

107 29 44 16 5 10

50.71 13.74 20.85 7.58 2.37 4.74

www.ssru.ac.th

34

แบคทเรยแกรมลบกลม Enterobacteriaceae กอใหเกดโรคตดเชอในโรงพยาบาลมากทสด คอ Escherichia coli และ Klebsilla pneumoniae จ านวน 237 และ 109 isolates คดเปนรอยละ 18.34 และ 8.44 ตามล าดบ แบคทเรยแกรมลบกลม NFB ทแยกไดมากทสด คอ Pseudomonas aeruginosa และ Acinetobacter baumannii คดเปนรอยละ 7.28 และ 5.11 (94 และ 66 isolates) ตามล าดบ ในขณะทแบคทเรยแกรมบวกทพบมากคอ Staphylococcus aureus และ Enterococcus spp. คดเปนรอยละ 16.10 และ 6.4 (3.64 และ 47 isolates) ตามล าดบ ส าหรบการแยกเชอยสตพบ Candida albicans, C. tropicalis, C. parakrusei และ C. krusei รอยละ 43.96, 29.12, 16.48 และ 4.4 (80, 53, 30 และ 8 isolates) ตามล าดบ (ตารางท 4.3)

จากการศกษาพบวาแบคทเรยดอยาจากผปวยโรคมะเรง คอ แบคทเรยแกรมบวกดอยากลม Methicillin resistance S. aureus (MRSA) รอยละ 39.9 (83 isolates) (ตารางท 4.4) แบคทเรยแกรมลบ กลม Enterobacteriaceae ทสามารถสรางเอนไซม Extended-Spectrum beta-lactamase (ESBLs) ในการดอตอยาตานจลชพได พบจ านวนทงหมด 120 isolates ซงสวนใหญเปน E. coli, K. pneumoniae และ Protus mirabilis รอยละ 69.10, 14.39 และ 2.88 (96, 20 และ 4 isolates) ตามล าดบ (ตารางท 4.5) สวนแบคทเรยแกรมลบ กลม Non-fermented Gram negative bacteria (NFB) ทดอตอยาตานจลชพหลายขนาน ( Multidrug-resistant bacteria, MDR) พบจ านวนทงหมด 88 isolates ซงสวนมากเปน A. baumannii คดเปนรอยละ 48.86 (43 isolates) และ Stenotrophomonas maltophilia เปนรอยละ 13.64 (12 isolates) นอกนนทเหลอสวนใหญเปนเชอ Genus Pseudomonas (ตารางท 4.6)

ตารางท 4.4 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมบวก Staphylococcus aureus ทดอยากลม methicillin (Methicillin resistance S. aureus, MRSA) เปรยบเทยบกบเชอแบคทเรยแกรมบวก S. aureus ทไวตอยากลม methicillin หรอ Methicillin sensitive S. aureus (MSSA) เชอ จ านวนทพบ (isolates) รอยละ

MRSA MSSA

83 125

39.9 60.1

www.ssru.ac.th

35

ตารางท 4.5 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมลบ กลม Enterobacteriaceae ทสามารถสรางเอนไซม Extended-Spectrum beta-lactamase (ESBLs) ในการดอตอยาตานจลชพได

อนดบ เชอ จ านวนเชอทสราง ESBLs (isolates) รอยละ

1 E. coli 96 69.10

2 K. pneumoniae 20 14.39

3 P. mirabilis 4 2.88

Total 120

ตารางท 4.6 จ านวนของเชอแบคทเรยแกรมลบ Non-fermented Gram negative bacteria (NFB) ทดอตอยาตานจลชพหลายขนาน (Multi-drug resistant bacteria, MDR)

เชอ จ านวน MDR (isolates) รอยละ

A. baumannii 43 48.86

Stenotrophomonas maltophilia 12 10.23

P. fluorescens 10 13.64

P. aeruginosa 9 11.36

Pseudomonas spp. 9 10.23

Others NFB 5 5.86

Total 88

www.ssru.ac.th

36

อตราการดอยาตานจลชพของเชอจลชพทแยกไดจากผปวยมะเรงอยระหวางรอยละ 59 ถง รอยละ 68 (ยกเวนยากลม Macrolides ทใชกบแบคทเรยแกรมบวกซงแยกจากผปวยในอตราทนอย) พบวาแบคทเรยแกรมลบ (Gram negative bacteria) ดอตอยากลม Penicillins Quinolone, Cephalosporin และ Aminoglycoside ในขณะทแบคทเรยกลม NFB จะดอตอยาตานจลชพกลม Carbapenems และดอตอยาตานจลชพกลมอนๆมากทสด (ตารางท 4.7) ตารางท 4.7 อตราการดอยาตานจลชพของเชอจลชพทพบมากทสด ในแตละกลม

*Miscellaneous: ยาตานจลชพกลมอนๆ

กลมยาตานจลชพ อตราการดอยา

ทงหมด (รอยละ)

อตราการดอยา (รอยละ)

S. aureus Gram-negative bacteria

NFB

Penicillins (1,851)

Quinolone (1,344)

Cephalosporin (1705)

Aminoglycoside (1,610)

Macrolides (211)

Carbapenems (309)

Miscellaneous* (994)

59.26 (1,097)

58.85 (791) 60.18 (1026) 61.80 (995)

-

67.64 (209) 63.68 (633)

20.88 (262) 22.88 (181) 23.88 (245) 24.22 (241) 15.16 (32)

-

17.85 (113)

51.95 (570) 52.34 (414) 53.41 (548) 49.55 (493)

-

20.57 (43)

32.07 (203)

24.16 (265) 24.15 (196) 22.71 (233) 26.23 (261)

-

79.42 (166) 50.08 (317)

www.ssru.ac.th

37

บทท 5

อภปรายผล และสรปผล (Discussion and Conclusion)

โรคตดเชอในโรงพยาบาลเปนปญหาส าคญ มรายงานการตดเชอในไทยรอยละ 7.8 โดยมอตราการเสยชวตรอยละ 5.9 ผปวยตองนอนโรงพยาบาลนานอยางนอย 5 วน ท าใหสญเสยคาใชจายส าหรบรกษาพยาบาลเพมมากขน (สมหวง ดานชยวจตร , 2544) และเมอพจารณาถงอตราการตดเชอในโรงพยาบาลนน กมแนวโนมสงขนดวย เนองจากการรกษาพยาบาลทขาดทกษะทด ผปวยมภาวะภมคมกนต า และอตราการดอยาของเชอกอโรคมมากขน ส าหรบทสถาบนมะเรงมการตดเชอในโรงพยาบาลจากทมสาเหตมาจากแบคทเรยแกรมลบเปนสวนใหญ ไดแก E. coli, P. aeruginosa, K. pneumonia และ A. baumannii สวนแบคทเรยแกรมบวกนน พบจ านวนนอยกวาแบคทเรยแกรมลบ ไดแก S. aureus และ Enterococcus spp. ซงมผลใกลเคยงกบการรายงานกอนหนาน (Thompat and Sudjaroen, 2009) นอกจากนยสตทแยกไดจากผปวยมะเรงนนมปรมาณทคอนขางคงท

อยางไรกตามเมอเทยบกบรายงานครงกอนของคณะวจยทไดท าการศกษาการตดเชอในโรงพยาบาล และลกษณะการดอยา ณ สถาบนมะเรงแหงชาต ระหวางเดอนกนยายน พ.ศ. 2550 ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2551 นน (Thompat and Sudjaroen, 2009) และ พ.ศ. 2552 (Thompat et al., 2010) พบวาผปวยโรคมะเรงมอตราการตดเชอโรงพยาบาลเพมขนจากเดม 365 isolates (เดอนกนยายน พ.ศ. 2550 ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2551) และ 546 isolates (พ.ศ. 2552) เปน 1,292 isolates คดเปนเกอบ 2 เทาทอตราการตดเชอในโรงพยาบาลนน เพมขน เชอกอโรคสวนมากแยกไดจากผปวยมะเรงทเขารบการรกษาทหออภบาล (Non-ICU; IPD) ซงมการตดเชอทระบบทางเดนหายใจ และมแบคทเรยแกรมลบเปนสาเหตหลกเชนเดม

หากแตมการเปลยนแปลงของชนดของแบคทเรย กลาวคอ เชอทมคณสมบต MDR เปนเชอ A. baumannii เพมมากขน และมการตดเชอ S. maltophilia แทนการตดเชอ P. aeruginosa ถงแมวาเชอ P. aeruginosa นนเปนเชอทแยกไดมากทสดในกลม NFB กตาม ซงทง A. baumannii และ S. maltophilia มโอกาสเปนคณสมบตดอตอยาตานจลชพหลายขนานทรนแรงกวา P. aeruginosa และแบคทเรย genus Pseudomonas หลากหลายของสายพนธ มโอกาสทเปน MDR เพมมากขน โดยมสาเหตเนองมาจากการใชยาตานจลชพเกนความจ าเปน และการถายทอดยนดอยาระหวางเชอแบคทเรย (horizontal gene transfer) (Hawkey and

www.ssru.ac.th

38

Jones, 2009) ซง A. baumannii มอตราดอยาตานจลชพหลายขนานทรนแรงกวาเชอ P. aeruginosa มาก (Towner, 2009)

ผลการศกษาดงกลาวมลกษณะใกลเคยงกบหลายรายงานทผานมา ซงไดบอกถงแนวโนมการเพมขนของแบคทเรยทดอยาแบบ MDR ในผปวยอนๆ เชนเดยวกบผลงานวจยครงน (พชรนทร ชาญฉลาด , 2551; Thompat and Sudjaroen, 2009; Thompat et al., 2010; นตยา สงหพลทน, 2550; ปกเกษม ศรน, 2551)

นอกจากนการตดเชอแบคทเรยแกรมลบกลม NFB ทมคณสมบต MDR แบคทเรยแกรมบวก S. aureus กลม MRSA ทดอยา และการตดเชอแบคทเรยแกรมลบทสราง ESBLs ไดกมจ านวนการตดเชอเพมมากขนเชนกน เมอเทยบกบกอนหนาน (Thompat and Sudjaroen, 2009; Thompat et al., 2010) อยางไรกตามอตราการดอยาตานจลชพของเชอกอโรคในโรงพยาบาล มจ านวนลดลง (ยกเวน A. baumannii และ S. maltophilia) เนองจากมการควบคมการใชยาตานจลชพทเหมาะสมมาก ขน ถงแมวาจะมการตดเชอดอยามากกวาเดม แตอตราการดอยานนลดลง และมขอสงเกตวาอตราการดอยาตานจลชพกลม Penicillins Quinolone, Cephalosporin และ Aminoglycoside นนมการดอในกลมแบคทเรย ESBLs แทนทจะเปนกลม แบคทเรย NFB ทดอยาหลายขนาน (MDR) ขอมลดงกลาวนบงชใหเหนวาอตราการใชยาเกนขนาด และการใชยาตานจลชพอยางพร าเพรอนนลดลง เพราะ เชอกลม แบคทเรย NFB ทดอยาหลายขนาน (MDR) นนดอยาในกลมทจ าเพาะกบเชอ คอ ยาตานจลชพกลม Carbapenems และดอตอยาตานจลชพกลมอนๆ ซง ยาตานจลชพกลม Penicillins Quinolone, Cephalosporin และ Aminoglycoside ใชรกษาอาการตดเชอกลม แบคทเรย NFB ทดอยาหลายขนาน (MDR) นนไมได ซงการดอยากลม Carbapenems ของเชอแบคทเรย NFB ทดอยาหลายขนาน (MDR) อยในปรมาณทลดลงเลกนอย

ขอมลขางตนสรปไดวาการตดเชอในโรงพยาบาลของผปวยมะเรงมแนวโนมสงขน และมเชอทมคณสมบตการดอยาเพมขนดวยนน แตอตราของการดอยากลบมแนวโนมลดลงเนองจากการใชยาทเหมาะสมของแพทยผใหการรกษา ดงนน ปองกนการตดเชอทเกดจากการรกษาพยาบาลในผปวยโรคมะเรงยงคงมความจ าเปนทตองด าเนนการอยางตอเนอง เพอลดการตดเชอในโรงพยาบาลไดอยางมประสทธภาพมากขน

www.ssru.ac.th

42

ประวตนกวจย (Biography)

Name : Yuttana Sudjaroen

Education :

1999

B.Sc. in Medical Technology (Hon.), Faculty of Medical Technology, Mahidol University

2005

Ph.D. in Tropical Medicine (Biochemical Nutrition), Faculty of Tropical Medicine, Mahidol University [Thesis title: The isolation and characterization of phenolic antioxidants (potential cancer chemopreventive agents) in by-products of Tropical fruits from Thailand]

Scholarship

1999-2003 Royal Golden Jubilee (RGJ) scholarship from Thailand Research Fund (TRF)

May-Dec 2001

DAAD 's scholarship from German Academic Exchange Service (DAAD), Germany

Award :

The Most Attractive Poster Award : Consolation Prize, Joint International Tropical Medicine 2004, 29 Nov- 1 Dec 2004, Bangkok, Thailand

Professional Experience : June 2008- present Faculty member: Lecturer for Human Biochemistry, Nutrition,

Immunology, Parasitology and medical sciences

www.ssru.ac.th

43

Deputy Dean for Associated Research and Academic Service, Faculty of Science and Technology, Suan Sunandha Rajabhat University, Thailand

Nov 2006- May 2008 Faculty member; teaching Clinical Chemistry, Blood Bank,

Hematology, Clinical Microscopy and Laboratory Instruments, Faculty of Medical Technology, Rangsit University, Thailand.

1999-2005 Ph.D. student 's work

Presentations: Sudjaroen Y, Lertcanawanichakul M, Chunglok W. Anticancer activity of litchi seed

extract against human mouth carcinoma cell line. The 20th Thaksin university annual conference: Thai society development with creative research, 16-18 September 2010, Songkla, Thailand. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Owen R. The screening of antihypertensive and antioxidant activities of tropical fruit seeds. 58th International congress and annual meeting of society for medicinal plant and natural product research (GA), 29th August- 2nd September 2010, Berlin, Germany. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Owen RW. Antioxidant and antihypertensive activities of methanolic extract from Longan (Euphoria longan L.) seeds. The 32th AMTT Conference, Ambassador Hotel Jomtein, Pattaya, 7-9 May, 2008. (poster presentation)

Sudjaroen Y. Antioxidant activities of methanol extract from skin and seeds of Litchi (Litchi chinensis Sonn.). oral presentation, 2nd RSU research conference, 3 April, 2008. (oral presentation)

Sudjaroen Y, Thongmee A. Antibacterial activities of methanol extract from skin and seeds of Litchi (Litchi chinensis Sonn.) poster presentation, 2nd RSU research conference, 3 April, 2008. (poster presentation)

www.ssru.ac.th

44

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S,

Bartsch H, Owen RW. Phenolic antioxidants in longan (Euphoria longan L.) seeds. Joint International Tropical Medicine Meeting 2004, Bangkok, Thailand. (oral presentation)

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H, Owen RW. Structure elucidation of phenolic antioxidants from Litchi (Litchi Chinensis Sonn.) skin and seeds. Joint International Tropical Medicine Meeting 2004, Bangkok, Thailand. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Owen RW, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H. Isolation, structure elucidation, and antioxidant potential of chemopreventive agents in by-products of Thai fruits. RGJ-Ph.D. Congress V, 23-23 April 2004, Cholburi, Bangkok, Thailand.

(poster presentation) Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S,

Bartsch H, Owen RW. Potential polyphenolic chemopreventive agents in Asian foods especially Thai fruit waste products. Symposium : Natural chemopreventive agent, Joint International Tropical Medicine Meeting 2003, Bangkok, Thailand. (oral presentation)

Publications:

Sudjaroen Y, Owen R. The screening of antihypertensive and antioxidant activities of

tropical fruit seeds. Planta Medica 2010; 76(12): 1228. Thongmuang P, Sudjaroen Y, Owen R. Antimicrobial activities of Longan (Euphoria

longan L.) skin and seeds. Planta Medica 2010; 76(12): 1310. Thompat W, Makasen K, Sudjaroen Y. Microbial etiology and antimicrobial resistance

of hospital acquired infection in cancer patients. Thai Cancer Journal 2010; 30(2): 68-76.

www.ssru.ac.th

45

Thompat W, Sudjaroen Y. Characterization and antibiotic susceptibility profile of

nosocomial pathogens isolated from cancer patients. Thai Cancer Journal 2009; 29(4): 176-183.

Changbumrung S, Sudjaroen Y, Owen RW, Hull WE, Haubner R, Bartsch H. Potential chemopreventive agents in Tropical fruit seeds. Ann Nutr Metab 2009; 55 (suppl 1): 80-81.

Sudjaroen Y. Plant-derived phenolic antioxidants and cancer prevention. Thai Cancer Journal 2009; 29(3): 126-134.

Sudjaroen Y. Antibacterial, antimalarial and cytotoxic activities screening of Methanolic extract from the seeds of Litchi (Litchi chinensis L.). The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(2): 12-8.

Sudjaroen Y. Phytochemicals and prevention of cardiovascular disease: potential roles for tropical and subtropical fruits. The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(1): 48-55.

Sudjaroen Y. Antihypertensive and antioxidant activities of methanol extract from Malva nut(Scaphium scaphigerum). The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(1): 24-8.

Sudjaroen Y. Antioxidant activities of methanol extract from Seeds of Tamarind (Tamarindus indica L.). The Public health Journal of Burapha University 2007; 2(2): 146-8.

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H, Owen RW. The isolation and structure elucidation of phenolic antioxidants from Tamrind (Tamarindus indica L.) seeds and pericarp. Food and Chemical Toxicology 2005; 43: 1673-82.

Special Talk :

“เมลดล าไย : ของเหลอทงสสารปองกนโรคมะเรง ” เวทเสวนา คปก. –สอมวลชน , 23-24 เมษายน 2547, การประชมโครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก (คปก.) ครงท 5 (RGJ-Ph.D. Congress V) พทยา จ. ชลบร

www.ssru.ac.th

46

References: - Division Toxicology and Cancer Risk Factors, German Cancer Research Center, Im Neuenheimer Feld 280, D-69120 Heidelberg, Germany: Professor Robert W. Owen, Ph.D. (+ 49-6221) 423317; r.owen@dkfz-heidelberg.de - Department of Microbiology, Faculty of Science, Rangsit University, Pathumtani, 12000, Thailand: Assistant Professor Acharawan Thongmee, Ph.D. (+ 662) 9972222 ext. 1472; athongmee@hotmail.com

Research technique proficiency:

Enzymatic and antioxidant assays Bioassays (In vitro tests) Chemical separation and characterization: high performance liquid chromatography (HPLC), column chromatography, mass spectrometry, atomic absorption spectrometry (AAS), etc. Biochemical determination: carbohydrate, lipid, protein, vitamin, etc.

www.ssru.ac.th

42

ประวตนกวจย (Biography)

Name : Yuttana Sudjaroen

Education :

1999

B.Sc. in Medical Technology (Hon.), Faculty of Medical Technology, Mahidol University

2005

Ph.D. in Tropical Medicine (Biochemical Nutrition), Faculty of Tropical Medicine, Mahidol University [Thesis title: The isolation and characterization of phenolic antioxidants (potential cancer chemopreventive agents) in by-products of Tropical fruits from Thailand]

Scholarship

1999-2003 Royal Golden Jubilee (RGJ) scholarship from Thailand Research Fund (TRF)

May-Dec 2001

DAAD 's scholarship from German Academic Exchange Service (DAAD), Germany

Award :

The Most Attractive Poster Award : Consolation Prize, Joint International Tropical Medicine 2004, 29 Nov- 1 Dec 2004, Bangkok, Thailand

Professional Experience : June 2008- present Faculty member: Lecturer for Human Biochemistry, Nutrition,

Immunology, Parasitology and medical sciences

www.ssru.ac.th

43

Deputy Dean for Associated Research and Academic Service, Faculty of Science and Technology, Suan Sunandha Rajabhat University, Thailand

Nov 2006- May 2008 Faculty member; teaching Clinical Chemistry, Blood Bank,

Hematology, Clinical Microscopy and Laboratory Instruments, Faculty of Medical Technology, Rangsit University, Thailand.

1999-2005 Ph.D. student 's work

Presentations: Sudjaroen Y, Lertcanawanichakul M, Chunglok W. Anticancer activity of litchi seed

extract against human mouth carcinoma cell line. The 20th Thaksin university annual conference: Thai society development with creative research, 16-18 September 2010, Songkla, Thailand. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Owen R. The screening of antihypertensive and antioxidant activities of tropical fruit seeds. 58th International congress and annual meeting of society for medicinal plant and natural product research (GA), 29th August- 2nd September 2010, Berlin, Germany. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Owen RW. Antioxidant and antihypertensive activities of methanolic extract from Longan (Euphoria longan L.) seeds. The 32th AMTT Conference, Ambassador Hotel Jomtein, Pattaya, 7-9 May, 2008. (poster presentation)

Sudjaroen Y. Antioxidant activities of methanol extract from skin and seeds of Litchi (Litchi chinensis Sonn.). oral presentation, 2nd RSU research conference, 3 April, 2008. (oral presentation)

Sudjaroen Y, Thongmee A. Antibacterial activities of methanol extract from skin and seeds of Litchi (Litchi chinensis Sonn.) poster presentation, 2nd RSU research conference, 3 April, 2008. (poster presentation)

www.ssru.ac.th

44

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S,

Bartsch H, Owen RW. Phenolic antioxidants in longan (Euphoria longan L.) seeds. Joint International Tropical Medicine Meeting 2004, Bangkok, Thailand. (oral presentation)

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H, Owen RW. Structure elucidation of phenolic antioxidants from Litchi (Litchi Chinensis Sonn.) skin and seeds. Joint International Tropical Medicine Meeting 2004, Bangkok, Thailand. (poster presentation)

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Owen RW, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H. Isolation, structure elucidation, and antioxidant potential of chemopreventive agents in by-products of Thai fruits. RGJ-Ph.D. Congress V, 23-23 April 2004, Cholburi, Bangkok, Thailand.

(poster presentation) Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S,

Bartsch H, Owen RW. Potential polyphenolic chemopreventive agents in Asian foods especially Thai fruit waste products. Symposium : Natural chemopreventive agent, Joint International Tropical Medicine Meeting 2003, Bangkok, Thailand. (oral presentation)

Publications:

Sudjaroen Y, Owen R. The screening of antihypertensive and antioxidant activities of

tropical fruit seeds. Planta Medica 2010; 76(12): 1228. Thongmuang P, Sudjaroen Y, Owen R. Antimicrobial activities of Longan (Euphoria

longan L.) skin and seeds. Planta Medica 2010; 76(12): 1310. Thompat W, Makasen K, Sudjaroen Y. Microbial etiology and antimicrobial resistance

of hospital acquired infection in cancer patients. Thai Cancer Journal 2010; 30(2): 68-76.

www.ssru.ac.th

45

Thompat W, Sudjaroen Y. Characterization and antibiotic susceptibility profile of

nosocomial pathogens isolated from cancer patients. Thai Cancer Journal 2009; 29(4): 176-183.

Changbumrung S, Sudjaroen Y, Owen RW, Hull WE, Haubner R, Bartsch H. Potential chemopreventive agents in Tropical fruit seeds. Ann Nutr Metab 2009; 55 (suppl 1): 80-81.

Sudjaroen Y. Plant-derived phenolic antioxidants and cancer prevention. Thai Cancer Journal 2009; 29(3): 126-134.

Sudjaroen Y. Antibacterial, antimalarial and cytotoxic activities screening of Methanolic extract from the seeds of Litchi (Litchi chinensis L.). The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(2): 12-8.

Sudjaroen Y. Phytochemicals and prevention of cardiovascular disease: potential roles for tropical and subtropical fruits. The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(1): 48-55.

Sudjaroen Y. Antihypertensive and antioxidant activities of methanol extract from Malva nut(Scaphium scaphigerum). The Public health Journal of Burapha University 2008; 3(1): 24-8.

Sudjaroen Y. Antioxidant activities of methanol extract from Seeds of Tamarind (Tamarindus indica L.). The Public health Journal of Burapha University 2007; 2(2): 146-8.

Sudjaroen Y, Hull WE, Haubner R, Wuertele G, Spiegelhalder B, Changbumrung S, Bartsch H, Owen RW. The isolation and structure elucidation of phenolic antioxidants from Tamrind (Tamarindus indica L.) seeds and pericarp. Food and Chemical Toxicology 2005; 43: 1673-82.

Special Talk :

“เมลดล าไย : ของเหลอทงสสารปองกนโรคมะเรง ” เวทเสวนา คปก. –สอมวลชน , 23-24 เมษายน 2547, การประชมโครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก (คปก.) ครงท 5 (RGJ-Ph.D. Congress V) พทยา จ. ชลบร

www.ssru.ac.th

46

References: - Division Toxicology and Cancer Risk Factors, German Cancer Research Center, Im Neuenheimer Feld 280, D-69120 Heidelberg, Germany: Professor Robert W. Owen, Ph.D. (+ 49-6221) 423317; r.owen@dkfz-heidelberg.de - Department of Microbiology, Faculty of Science, Rangsit University, Pathumtani, 12000, Thailand: Assistant Professor Acharawan Thongmee, Ph.D. (+ 662) 9972222 ext. 1472; athongmee@hotmail.com

Research technique proficiency:

Enzymatic and antioxidant assays Bioassays (In vitro tests) Chemical separation and characterization: high performance liquid chromatography (HPLC), column chromatography, mass spectrometry, atomic absorption spectrometry (AAS), etc. Biochemical determination: carbohydrate, lipid, protein, vitamin, etc.

www.ssru.ac.th