chrząszcz - styczeń 2014 (nr 94)

8/13/2019 Chrzszcz - Stycze 2014 (nr 94)

1/12

NR 1 (9) STYCZE 2014 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Marze, o ktre warto walczy,Radoci, ktrymi warto si dzieli,

Przyjaci, z ktrymi warto byI nadziei, bez ktrej nie da si y

Czytelnikom ,,Chrzszczaw 2014 roku yczy redakcja.

Drodzy Czytelnicy! Droga Redakcjo!Chciaabym bardzo podzikowa Czytelnikom

,,Chrzszcza, ktrzy przez cay ubiegy roktowarzyszyli mi w przeywaniu moich emocji,zwizanych z poszczeglnymi miesicami.

Przesyam rwnie podzikowania Redakcjiza zamieszczanie moich miesicznych przeyna amach miesicznika ,,Chrzszcz.W Nowym Roku 2014 ycz wszystkimczytelnikom, twrcom, wydawcom, redakcjiwiele radoci, szczcia, spenienia marze.

Stefania Krukowska

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (7)CHRZSZCZ NR 1 (9)

Nowy RokNowy Rok w kalendarzu gregoriaskim przypadana dzie 1 stycznia. Jest to wito stae, ktre macharakter zarwno wiecki, jak i kocielny

pierwszego stycznia obchodzi si bowiemw Kociele katolickim Uroczysto witej BoejRodzicielki Maryi. Dzie ten jest wolny od pracy.

Obchody Nowego Roku s cile zwizanez poprzedzajcym go Sylwestrem, a wic ostatnimdniem starego roku. W tym czasie organizowane s

bale i przyjcia, ktrych centralnym punktem jestpnoc jej nastanie wita si zgodnie z tradycjlampk szampana. Wany element zabawy stanowi

ponadto odpalanie fajerwerkw. Zwyczaj tenwywodzi si z pierwotnych obrzdw wicych siz noworocznym haasowaniem, ktre miao na celuodpdzenie zych mocy, mogcych zagrozikademu pocztkowi. Powitanie Nowego Roku

stanowi zatem rytualne przejcie z jednejrzeczywistoci do innej.Nowy Rok obchodzono 1 stycznia od czasw

Juliusza Cezara, a dokadnie od wprowadzeniaprzez niego kalendarza juliaskiego w 46 r. p.n.e.Wanie ten rzymski cesarz przenis pocztekkalendarza z marca na stycze. Na pierwszy dzieroku przypadao w Rzymie wito Janusa, bogadrzwi i bram. Od imienia tego bstwa wywodzi sinazwa pierwszego miesica w wielu jzykach,szczeglnie germaskich i romaskich (np. niem.

der Januar stycze).W wikszoci krajw wiata Nowy Rok obchodzi

si 1 stycznia. Nieco inaczej wyglda tow przypadku tradycyjnego kalendarza juliaskiego,ktry jest stosowany w liturgii Kocioa

prawosawnego i rozpoczyna si 14 dni pniej.Z kolei w Azji obowizuje kalendarz ksiycowy,w ktrym data Nowego Roku ma charakterruchomy, zwykle wypada jednak w styczniu lubw lutym.

Powszechnie praktykowanym zwyczajemnoworocznym jest wzajemne skadanie sobieycze, ktre maj zapewni szczciei powodzenie. W przeszoci czas ten witanostrzelaniem z pistoletw i z bicza, a domyodwiedzali noworoczni koldnicy.

Istnieje rwnie wiele przesdw noworocznych.Powiedzenie Jaki Nowy Rok, taki cay rok

przestrzega, e planowane bd nie wydarzeniai czynnoci podejmowane tego dnia zwiastuj to,czym czowiek bdzie zajmowa si przez cay rok.

Czsto uwaa si te, e w Nowy Rok nie powinnosi wkracza z dugami, poniewa bd nam onetowarzyszyy przez kolejne 12 miesicy.

Wierzy si rwnie, e warto tego dnia dokadnieposprzta dom, co zapewni ma porzdek w sprawachyciowych.

Nowy Rok zwyczaje zapomnianeObchody Nowego Roku maj swoje korzeniew rzymskich tradycjach antycznych, a zwaszczaw wicie boga pocztkw, bram i drzwi Janusa.

Jest to pierwszy dzie roku w kalendarzugregoriaskim, powstaym w wyniku reformyprzeprowadzonej w 1582 roku przez papiea GrzegorzaXIII. czy si z nim wiele tradycji ludowychnawizujcych w polskiej obrzdowoci do Boego

Narodzenia i prb zaklcia przyszocina pomylno.

Uwaano zatem, e przebieg 1 stycznia decydujeo przebiegu caego roku. Przysowie: Jaki Nowy Rok,taki cay rok. Sdzono rwnie, e Nowy Rok sprzyjadziaaniom mogcym zapewni zdrowie, dostatek,

urodzaj i szczcie oraz rnym wrbom. Starano sispdzi Nowy Rok w zgodzie i radoci, aby cay rokby szczliwy i wesoy.

W Nowy Rok naleao wsta wczenie rano,aby zapobiec ospaoci i lenistwu, umy si w zimnejwodzie, w misce, na dnie ktrej spoczywa srebrny

pienidz dla zdrowia i urody. W niektrych regionachfornale dworscy, synowie gospodarscy i parobcy oraz

przebieracy noworoczni witali Nowy Rok gonymstrzelaniem z batw na wiwat i aby wystraszy zo.

W Nowy Rok mieszkacy wsi Ziemi Kieleckiej szli

gromadnie na sum, z gazkami choiny zielonejzatknitymi za pasem lub zawizanymi w fadachubrania, a po powrocie z kocioa zatykali gaza belk sufitu, przeciwko czarom i zym urokom.Do kocioa udawano si w najlepszych ubraniach,aby oszuka bied.

Na Pomorzu Zachodnim przed Nowym Rokiemtrzeba byo kupi flaszk wdki (koniecznieza poyczone pienidze) i przez cay miesic dodawa

j kroplami do paszy krowom zabieg magicznymajcy spowodowa dostatek mleka i przetworwmlecznych kosztem wierzyciela, ktremu przez cayrok miao brakowa nabiau.


3/12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

3

W Nowy Rok nie naleao udziela adnychpoyczek, aby szczcie i dostatek nie opuciydomu. Na drzewach w sadzie wieszano na obfitoowocw kosy pene ziaren. W Wielkopolscew sadach lub na podwrku palono snopek somy,symbolizujcy stary rok i wszystkie ubiegorocznekopoty i niepowodzenia.

Wierzono, e w Nowy Rok na stole powinienlee duy, nie napoczty bochenek chleba,aby chleba i innego jada nie brakowao przez cayrok. Z tych samych wzgldw przyrzdzano obfitywiteczny, noworoczny obiad. Tradycyjn polsk

potraw noworoczn by dobrze kraszony grochz kapust, kiebasa, chleb i ciasto domowegowypieku oraz piwo.

W Sylwestra dziewczta pieky fafernuchy,czyli twarde kulki lub prostokty, romby,ze sodkiego, pieprznego i korzennego ciasta,

zagniatanego z dodatkiem marchwi, tartegopasternaku i miodu, przypominajce orzechywoskie, i czstoway nimi przychodzcych w NowyRok z wizyt kawalerw. Fefernuchy suyy te dogry w cet i lich. Cet uzyskiwaa osoba, ktrejudao si chwyci parzyst liczb kulek z ciasta,co byo wrb zawarcia maestwa w niedugimczasie; lich (liczba ciastek nieparzysta) oznacza

pozostanie w panieskim lub kawalerskim stanie.Wierzono te, e jeli pierwsz osob,

ktra przyjdzie z yczeniami w Nowy Rok bdzie

mczyzna, to cay rok bdzie szczliwy,a w gospodarstwie bd si rodzi byczki i baranki,natomiast jeli pierwsza przyjdzie kobieta urodzsi jawki i owce, a rok w rodzinie bdzie peenswarw.

Tego dnia dziewczta wykraday chopcomczci garderoby, a ci musieli wykupi je wieczoremna zabawie z tacami, pacc kapeli i fundujc

poczstunek. Kawalerowie natomiast wczenie ranorobili psoty gospodarzom majcym na wydaniucrki: rozbierali wozy i wcigali je na dach, chowali

narzdzia, bbnili w okna lub smarowali je sadzi farb oraz zatykali kominy.

Wystpoway te powszechnie wrbymeteorologiczne, ktre zwykle ujte byyw przysowia: Jak na Nowy Rok jasno, w gumnach

bdzie ciasno; Jak Nowy Rok jasny i chodny,bdzie roczek pogodny i podny; Kiedy styczenajostrzejszy, tedy roczek najpodniejszy;Jak Nowy Rok mglisty, zjedz kapust glisty.

Na Nowy Rok na Kurpiach, Warmii i Mazurachprzygotowywano take pieczywo obrzdowe, zwane

nowym latkiem. Byy to figurki zwierzcena okrgu,

pieczone jako przysmak dla dzieci i na pomylnohodowli zwierzt.

Na Pomorzu nowym latem nazywano kade ciastonoworoczne, ktre krojono na kawaki i rozdawanowszystkim zwierztom domowym rodzaju mskiego(dostawa je ko, byczek, baran itd.) na szczciei powodzenie w caym roku. W wielu, gwnie

poudniowych, regionach Polski na Nowy Rokpieczono specjalne buki i mae okrge lub owalnechlebki, czasami na wierzchu smarowane bryndzi zwane nowym latkiem, koaczkami, szczodrakami,kukieeczkami lub moskaliczkami. Pieczono tekoacze lub zwyky chleb, ktry krojono na grubekawaki i jak buki szczodrakowe rozdawanodomownikom, przychodzcym do domu nowolecitom,czyli dzieciom w Nowy Rok chodzcympo Szczodrakach. Co ciekawe, gwnie to matkichrzestne miay obowizek pieczenia tych bueczek

i ciasta dla wszystkich swoich chrzeniakw.W Nowy Rok przychodzili do domw koldnicyz szopk, Herody, maszkary zwierzce, takie jakturo, ko czy niedwied, jak rwnie nowolecita,dziady noworoczne, rogale (na Warmii i Mazurach)oraz mama noworoczna (na Pomorzu Zachodnim).Popularne te byy yczenia noworoczne,ktre zachoway si w formuach oraz nadrukachna noworocznych kartkach pocztowych. Co ciekawe,napisowi Do siego roku czsto towarzyszylikominiarze majcy przynie dobrobyt. Kartki mona

oglda w zakadce muzeum na portalu pogotowiakominiarskiego .Nowy Rok by te dniem odwiedzin krewnych,

ssiadw i zalotnikw. Wchodzcy do domu gociei przede wszystkim przebieracy noworoczni witaligospodarzy oracj, bdc formu zaklinania zdrowia,urodzaju i wszelkiej pomylnoci:ebycie byli zdrowi, weseli,

Jako w niebie anieli cay rok!eby wam si darzyo, kopio, wodzio

i dyszlem do stodoy obrcio!

ebycie mieli pene komory, pene pudai eby wam gospodyni u pieca nie schuda!

ebycie mieli yto jak koryto, ziemniaki jak buraki,buraki jak pniaki

I owiesek wsaty, co by by gospodarz bogaty!Tyle wokw, co w pocie kokw, Owieczek,

co w lesie mrweczek!Cieliczki jak jedliczki, konie jak gronie,Co by biae grzywy miay i trzema pugami oray,Jak nie trzema to dwoma, jak nie dwoma to jednym,Ale godnym. Tak Wam Boe daj!

rdo: B. Ogrodowska, Zwyczaje, obrzdy i tradycjew Polsce, Warszawa 2001.


4/12

4

CHRZSZCZ NR 1 (9)

Relacja z Gminnego SpotkaniaOpatkowego

W niedziel 22 grudnia, na dwa dni przed wigiliwit Boego Narodzenia mieszkacy miastai gminy Szczebrzeszyn spotkali si na RynkuMiejskim, by zgodnie z tradycj podzielisi opatkiem.

Na centralny plac miasta przybyli ksia z obuszczebrzeskich parafii, wodarze Miasta i GminySzczebrzeszyn oraz harcerze, ktrzy na rce

burmistrza Mariana Mazura przekazali betlejemskiewiateko pokoju. Gospodarz gminy zoywszystkim mieszkacom witeczne i noworoczneyczenia.

By czas na amanie si opatkiem i degustacjwigilijnych potraw. Na stoach znalazy si m. in.

barszcz, pierogi i kapusta, a take ciasta. Czynnyudzia w dzieleniu smakoykw wziy panie

z KGW z Bodaczowa i Wielczy.Na ratuszowych schodach zakoldoway zespoydziaajce przy Miejskim Domu Kulturyw Szczebrzeszynie.

Kolejno zaprezentowali si: zesp modzieowyARKADIA pod kierunkiem Mariusza Czochry,Jagoda i Karolina, KOROMYSO - folk maszynaze Szczebrzeszyna oraz orkiestra dta Echo Kniei naczele z kapelmistrzem Jzefem Magryt.

MDK Szczebrzeszyn

Wadze miejskie i kocielne.

Wszyscy piewamy koldy

Ogie Betlejemski przyniesiony przez harcerzy.

yczeniewszystko co tylko radoci si zwieniechaj ci anio na skrzydach niesielos niech ci speni kade yczeniea ycie rajem na ziemi si stanie

nie znaj co troski niech wszystko zgoatylko ci szczciem wieci dokoa

d co ci niesie na ycia faliniechaj ci z kadej burzy oddali

Stanisawa Flis


5/12

5

CHRZSZCZ NR 1 (9)

Relacja z Sylwestra na RynkuMiejskim

Mieszkacy Szczebrzeszyna i okolic oraz gocie,licznie zgromadzeni na zabawie sylwestrowejna Rynku Miejskim, egnali stary rok w rytmachdisco lat 80. Burmistrz MiG Szczebrzeszyn, Marian

Mazur zoy wszystkim obecnym yczenianoworoczne. A o pnocy tradycyjnie nastpi pokazsztucznych ogni.

MDK Szczebrzeszyn

Od redakcji: zachoway si przywileje nadane miastuprzez Andrzeja Grk, regulujce: ycie miasta,prawa i obowizki mieszkacw, wymiar podatkwpaconych przez mieszczan,sdy. Mylimy, e w porwnaniu do stanudzisiejszego, regulacje byy bardziej dokadne,za podatki chyba troch nisze.

Przywileje Grkw.Andrzej Hrabia z Grki, Gnienieski,

Walenceski i Najwyszy Starosta wszystkich dbrSzczebrzeszyskich Dziedzic.

Wiadomo czynimy wszystkim i kademu, takobecnym jak i przyszym wiadomo tego niemajcym,

jako stanwszy przede mn Radni Miasta naszegoSzczebrzeszyna w swoim i swoich wspobywateli,tudzie wszystkich mieszkacw miasta naszegoSzczebrzeszyna imieniu owiadczyli mi, e pismai przywileje naszych poprzednikw, nadajcych

prawa i wolno miastu Szczebrzeszyn przez napadyi spustoszenia nieprzyjaci ogniem wrazz wszystkimi zabudowaniami tyche mieszkacwzostay spalone i zupenie zniszczone. I razem

pokornie prosili, aeby mieszkacom miasta naszegoSzczebrzeszyna pisma i przychylno ku nimaskawie udzieli i nada raczyli, wedug ktrego

prawida i porzdku mieszkacy tego miasta naszegoSzczebrzeszyna zachowa i uporzdkowa bylizobowizani.

My przeto rozwaywszy ich prob, e jest suszni potrzebn, pismo nasze, to jest przywileje takowe im

udzieli i nada przedsiwzilimy, jako te odtdudzielamy i nadajemy niniejszem.Najprzd wszyscy mieszkacy tego miasta

naszego Szczebrzeszyna razem z jegoprzedmieciami: Zamojskiem i Bonie, chcemy,aeby uywali prawa magdeburskiego i wedug niego

byli sdzeni, ktrego to prawa i teraz miasto uywawedug obyczaju i zwyczaju innych miastw Krlestwie Polskiem.

Apelacja czyli odwoanie si od Wjta miejskiegouczynione do Radcw miejskich, od Radcw

miejskich do Starosty Zamku naszegow Szczebrzeszynie, od Starosty naszego na koniec doNas powinno nastpi.

Chcemy, aeby obywatele za wszelkie swojewykroczenia od wizienia GrodzkiegoSzczebrzeszyskiego byli wolnymi, ale za ichwykroczenia wszyscy obywatele i mieszkacy tegomiasta Szczebrzeszyna wraz z przedmieciami

powinni by karani i wizieni w wizieniuobywatelskiem przez Radnych Miejskich lub Wjta,wedug winy kadego wykraczajcego.

Nadto wymienionych obywateli i przedmieszczanwolnemi czynimy od wszelkich ciarw i robocizny,ktremi do tego czasu przez sprawcw od

poprzednikw naszych postanowionych byli cienii uciskani, to jest od: reperacyj grobel okoo sadzaweki staww w dobrach naszych szczebrzeszyskichczyli: szarwarkw, zwzek, podwozw, ktremi ichdo tego czasu obciaj.

Z powodu za takowego onych uwolnienia odwymwionej robocizny, to jest od szarwarkw,zwzek, podwodw, od ktrych wolnych mie ich

chcemy, przyzwolilimy podwyszenie czynszuz domw i ogrodw miejskich, i przedmiejskich.


6/12

6

CHRZSZCZ NR 1 (9)

Ktren to czynsz Nam i Sukcesorom Naszympaci kadego roku w wito witego Marcinas odtd obowizani na wieczne czasy.

Wjt za Szczebrzeszyski, ktry z czynszwnaszego Miasta Szczebrzeszyna szsty denar

pobiera, z tej dopiero wymienionej podwyki nicnie bdzie pobiera. Albowiem to wszystko, co jest

podwyszone do Nas i do Sukcesorw naszychnalee ma.

W nagej take i wielkiej potrzebie podczaswezbrania wody Obywatele wszyscy beznajmniejszej zwoki i opnienia do utrzymania

pdu wody zawsze bd gotowi z obowizku.Nadto obywatele ci, ktrzy pole orne dzier,

obowizani bd kadego roku Nam i Sukcesoromnaszym z poowy anu jeden dzie kosi,

jako dotd zwykli przez chaupnikw

i komornikw, rozbija i gromadzi w kopy.Obowizani take bd wszyscy poddaniprzedmieszczanie, ktrzykolwiek pola dzier,z poowy anu kadego roku nam sze dni

bronowa zagony roli, przez jeden dzie snopyzboa z niw dworskich do stod naszych zwozii sprowadza.

Take koo wyboru Radnych miejskich taki maby porzdek zachowany, e przez Starostnaszego Szczebrzeszyskiego w owym czasie

bdcego, obrani bd trzej Radni, ludzie

szczeglni roztropnoci, dobr sawi nieskaonymi obyczajami zalecajcy si.Czwartego za Radnego obywatele z ca gminza obior, z ktrych jednego nasz Starosta naProkonsula czyli gow zamianuje, podugdawnego zwyczaju tego miasta naszegoSzczebrzeszyna.

Take tyle razy , rzeczeni obywatele, poddaninasi ualali si przed nami, e od ydwszczebrzeszyskich podkupy i przekupstwa wielkiei szachrajstwa we wszystkich gaziach handlu

ponosz, a to z tej przyczyny, e ydzi niepoprzestajc na tem, co si w roku podczasjarmarkw i kadorazowych targw na rynkumiasta Szczebrzeszyna publicznie sprzedajei kupuje, zwykli wybiega i wyjeda na wsie domiasta Szczebrzeszyna przylege i tam skry, j,mid, wen podkupuj, odprzedaj z wielkszkod i upadkiem obywateli. I oprcz tegow czasie samych jarmarkw i targw wybiegajza miasto i na przedmiecia, i wykupuj towszystko, cokolwiek do rynku ludzie prowadz lub

do miejsca na targowisko przeznaczonego i pniejodprzedaj z wielk krzywd tyche obywateli.

My pragnc tak owemu zu zapobiec skuteczniei koniecznie mie chcemy, aeby aden z ydwszczebrzeszyskich nie poway si po wsiach biegalub jedzi ani nawet za miasto i rynek wychodziw zamiarze przekupstwa na szkod ualajcych siobywateli - dostrzeony na takowym uczynku i przezobywateli do Urzdu doniesiony i tame o podobne

przekupstwo przekonany, natychmiast przez samegoStarost na wizienie i kar ma by skazany.

Udzielamy take Radnym tego miastaSzczebrzeszyna moc i wadz sdzenia ydwszczebrzeszyskich w dwu nastpujcych artykuach:

W pierwszym okoo stray ogniowej, gdzie rozkazRadnych stosownie, jak inni wypeniali,za nieposuszestwo w tym razie maj by ukarani.

W drugim artykule, tyczcym si wpywwfiskalnych do kasy miasta, Radni maj moc i wadz

takow ciga od ydw, do tego rodzaju opatobowizanych i niemi administrowa.Take dajemy upowanienie na cechy

rzemielnikw, aeby kadego roku rzemielnicy,majstrowie wszelkiego rodzaju rzemios, rachunkiz wpyww cechowych w ich obecnoci czynili.

Nadto pragnc wymienionych obywateli naszychszczebrzeszyskich do zarzdzania i podnoszeniawalcych si okoo miasta parkanw ochotniejszymiuczyni, na dochd i kasy oglnej rzeczonego miastaSzczebrzeszyna pozwalamy i przypuszczamy, aeby za

obywatele dla wzniesienia dla tyche parkanwwymienionej budowli mieli najprzd ze mynaobywatelskiego i kazionnego, w ktrym oni obowizekmynarza peni, jedn trzeci miark wszelkiego ziarna,z ki mynarskiej denar jeden.

Take powtre obywatele tego miasteczka pobierabd wchodowe na reperacj mostw od woza denarwdwa, od wou podobnie, jawki podobnie denarwdwa, od trzech jagnit i owiec denarw dwa.

Take od piwowarw za kad beczk piwaprzewoonych groszy dwa, od palenia dachwki grosz

jeden. Szarwarczne od ydw, z domu ydowskiego odwaciciela groszy dwadziecia, od komornikaydowskiego groszy sze.

Strna od wszystkich obywateli z domu groszydwa, od komornika grosz jeden.

Radni miasta naszego, rzeczonego, za swoje posugi,ktre na oglne dobro miasta peni, pewnewynagrodzenie niechaj maj. Przeto Burmistrzom zRadnymi teraz i na zawsze bdcymi dajemy i

pozwalamy uycie wieczne ich samych. Prcz tegopozwalamy im stawia i budowa kramiki. O ile

potrzeba ich bdzie okoo ratusza do sprzedawaniamasa, oleju, krup, mki, maku, nasion i jarzyn,


7/12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

7

z ktrych to kramikw od przekupek dochd nauytek domu prezydujcych nalee powinien.Rzeczonych take Radnych uwalniamy i wolnymiczynimy na zawsze od opat obywatelskich.

Take, co si tyczy ki mynarskiej pod grodembdcej, ktrej rzeczeni Obywatele s posiadaczami,e na pastwisko dla naszych koni zajta zostaa,

przeto, eby przez nas adnej szkody i krzywdy nie

cierpieli, natychmiast one wypuszczamy, dajemyi pozwalamy uywa inn k nazwan (nieczytelne),ktr to k w miejsce owej, ktrmy na pastwiskonasze obrcili, im na uytek wieczny ma pj.

Co wszystko w ogle i poszczeglne, jak jestwyej opisane, im niniejsze ze wszystkimizastrzeeniami i przynalenociami przez Nas dane,

pozwolone i zachowane, eby miao moc wiecznejtrwaoci, przyrzekamy i Sukcesorw naszychobowizujemy, oraz dla wikszej temu wszystkiemuwiary i pniejszej powagi Piecz nasz naniniejszym pimie wycisn i takow na sznurzezawiesi rozkazalimy.

Dano w Zamku naszym Komin, w pitek przedw. Mateuszem roku Paskiego 1560, w przytomnociszlachetnie urodzonych Wacawa Leszczyskiego,Kaspra Zabrzezowskiego, Jana Sulikowskiego,dbr naszych najwyszych przestrzegaczw i innych

bardzo wielu wasn rk podpisanych.W roku 1583 spon zamek Szczebrzeszyski

wraz ze wszystkimi aktami. I dopiero na skutek

proby wniesionej przez Grk, a popartej aktamisdowymi, Stefan Batory, stwierdziwszy prawdziwodowodw, w tym samym roku, w dniu 12 grudnia

przywilejem wydanym w Lublinie zatwierdza,a tym samym ponawia wszystkie dawne przywileje.

Tadeusz Kuncewicz ps. ,,Podkowa.Boek lasu, pa serca wzruszaNiech kady zazdro sw schowaW gniewie porywczy, lecz chop duszaOto porucznik "Podkowa"(Fraszka na "Podkow" B. Aapina)

Tadeusz Kuncewicz urodzi si 16 listopada 1916 rokuw Fastowie koo Kijowa. Dziecistwo i latamodziecze spdzi na Kresach. W Kowlu ukoczyszko powszechn i 3- klasow szko handlow.W roku 1934 zosta przyjty do 4- klasowejPastwowej Szkoy Handlowej w Stanisawowie,a po jej ukoczeniu powoany zosta do subywojskowej, ktr peni w latach 1935 -1936 jako

podchory Dywizyjnego Kursu PodchorychRezerwy 27 Dywizji Piechoty w ucku i 50 PukuPiechoty w Kowlu.

Sub wojskow zakoczy w stopniu kapralapodchorego rezerwy. Po przeszkoleniu na kursiekolejowym podj prac w charakterze dyurnegoruchu na stacji kolejowej w Ruskich Piaskach, gdzie

pracowa do wybuchu wojny, a pniej przenis si dopracy w Tarzymiechach. Jesieni 1939 roku wstpi dokonspiracyjnej organizacji Zwizek Czynu Zbrojnegow Nieliszu, po czym przeszed do Zwizku Walki

Zbrojnej - Armia Krajowa (ZWZ - AK). Po kiluakcjach plutonu nieliskiego wzmogo si zagroeniei T. Kuncewicz ps. ,,Wierny porzuci wiosn 1941r.

prac na kolei i przenis si do pracy w konspiracji.Zmieni pseudonim na ,,Kmicic. Zosta adiutantem,,Adama (Stanisawa Prusa) dowdcy Oddziaw9 puku piechoty.

Wojenna biografia T. Kuncewicza ,,Podkowyzostanie przekazana czytelnikom w nastpnychnumerach ,,Chrzszcza. Przez cay okres walkwyzwoleczych da si pozna jako dowdca, ktrynajbardziej ceni bezpieczestwo powierzonych muonierzy. Wtedy powstao powiedzenie, ,,e jakodowdca mia takie szczcie od Boga, i w jegooddziale gino najmniej onierzy. By kochanyi podziwiany przez podwadnych, szanowany za swoj

postaw przez przeoonychKoniec wojny w lipcu 1944 roku nie speni

pokadanych nadziei. Zamiast wolnoci nastpiakolejna, jeszcze gorsza niewola. Nastpiy aresztowaniai represje wobec onierzy Armii Krajowej i innych

organizacji walczcych o prawdziw wolno.,,Podkowa podj rwnie desperack walkz nowymi okupantami. O tym take w nastpnychnumerach ,,Chrzszcza.

R.

O czynach dzielnych "Podkowiakw" istniao wielepieni, autorami ktrych byli "ludzie z lasu". Do drukuzebra je i opracowa Jan Kryk "Topola". Wydanezostay staraniem dr. Zygmunta Klukowskiego pod

pseudonimem "Podwiski" (rodowe nazwisko matkidoktora) jako "Pieni oddziaw partyzanckich

Zamojszczyzny" (1944).

Podkowiacy

W kadym oknie dziewczt modych wida gowy,Kiedy przez wie idzie kompania Podkowy.Oj da, oj dana!Kompanio kochana,

Nie masz jak Podkowa, nie!Kade dziewcz kocha onierza PolakaLecz z wszystkich najbardziej pragnie PodkowiakaOj da, oj dana... itd.


8/12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

8

I sam pan porucznik take z tego synie,e kadej spotkanej serce wzi dziewczynie.oj da, oj dana... itd.

Gdy si nasz porucznik przed frontem pokae,Serce raniej bije, promieniej twarzeOj da, oj dana... itd.

Nic nam grad kartaczy szwabskich nie poradzi,Gdy nas sam Podkowa do boju prowadzi.Oj da, oj dana... itd.

Prowad nas prowad, drogi poruczniku,W pieko z tob pjdziem w niezachwianym szyku!Oj da, oj dana ...itd.

Baczno! Rwnaj w prawo! Ju wiara gotowa,Leci w niebo okrzyk : Niech yje Podkowa!Oj da, oj dana...itd.

Tadeusz Kuncewicz ,,Podkowa

Powstanie i dziaalno II BatalionuOP 9 pp.

Formalne nadanie oddziaom partyzanckimInspektoratu Rejonowego ,,Zamo nazwyOddziaw Partyzanckich 9 puku piechoty zostaoudokumentowane rozkazem Komendy OkrguL 1424 z dnia 30 XI 1943 r. z podpisem: Dyrektorw/z ,,Wir (Franciszek ak).

Dnia 20 maja 1944 r. dowdca Oddziaw 9 p.piechoty. AK ,,Adam (Stanisaw Prus) wyda rozkazw sprawach personalnych OP 9. Dowdc II Baonuzosta mianowany ppor. ,,Podkowa (TadeuszKuncewicz), a jego zastpc - ppor. ,,Dan (JanBrochowski).

Przytoczonym wyej rozkazem oddziaypartyzanckie Obwodu Zamo i Obwodu Bigorajotrzymay kryptonim OP 9, co oznaczao OP Oddziay Partyzanckie, za cyfra 9 nawizywaa do9 puku piechoty Legionw, stacjonujcego do

wrzenia 1939 r. w Zamociu.

Na terenie gminy Nielisz d-ca placwki AK ,,Skiba(Edmund Mazur) poleci ,,Wiernemu (TadeuszKuncewicz) utworzy pluton, ktry mia by gotowydo akcji na wiosn 1040 r.. Tak te si stao.

Zastpc ,,Wiernego zosta ,,Elski (KsawerySzarlip). Pluton skada si przewaniez podoficerw i szeregowych, ktrzy odbyli subwojskow przed wojn. Oddzia wszed pniej dooddziau partyzanckiego ,,Podkowy, ktry w sile

batalionu by w skadzie OP 9.W kwietniu 1941 r. w akcji na kas gminn

w Starym Zamociu wzi udzia ,,Czwrkaz plutonu nieliskiego. Na terenie gminy Nielisznastpiy aresztowania. Zosta aresztowanykomendant placwki ,,Skiba oraz ,,Czwrka.

Na skutek zagroenia ,,Wierny porzuci prac nakolei i przeszed cakowicie do pracy w konspiracji.

Zmieni pseudonim na ,,Kimicic i zosta adiutantem,,Adama. Bra rwnie udzia w akcjachprowadzonych przez oddziay szturmowe, m. in.4 VII 1941 r. w akcji na kas gminn w Suowie.We wrzeniu 1941 r. w akcji na kasjera ,,Spoemw Zamociu zosta zabity andarm. Niemcywyznaczyli nagrod za ujcie sprawcw.

W kocu 1941 r. komendant oddziawszturmowych ,,Rust vel ,,Wisman wraz z kilkomaludmi zosta aresztowany w Warszawie. ,,Wismanwyda Niemcom sie organizacyjn oddziaw

szturmowych, magazyn broni oraz znanych dziaaczykonspiracyjnych. Po zlikwidowaniu ,,Wismanaprzez grup ,,Norberta (Jan Turowski) w kwietniu1942 r. komendant ,,Adam powierzy ,,Kmicicowiodbudow organizacji na zachodnim terenie ObwoduZamo. Po wykonaniu tego zadania ,,Kmicicotrzyma polecenie zorganizowania oddziaudywersyjnego. Zmieni te pseudonim z ,,Kmicicana ,,Podkow. W skad oddziau weszy plutonyze Zwierzyca d-ca ,,Wit, okoo 120 ludzi,gwnie robotnicy z fabryki mebli, browaru i tartaku

w Zwierzycu. Pluton ze Szczebrzeszynawzmocniony nowo zwerbowanymi ochotnikami d-ca ,,Mongo (Aleksander Bortkiewicz); plutonz terenu Gruszka Zaporska i Suw d-ca ,,Elski 2(Stanisaw Mazur); pluton z placwki Nielisz d-ca,,Elski (Ksawery Szarlip); grupa z terenu Tereszpola

d-ca ,,Most (Czesaw Jwiakowski). Zastpczosta ppor. ,,Dolina (Adam Piotrowski).

W grudniu 1942 r. ,,Adam poleci ,,Podkowiewykona akcj dywersyjn na stacji Ruskie Piaski.,,Podkowa wyznaczy do akcji jedn druyn

z Suowa i jedn druyn z Nielisza.


9/12

9

W nocy z 16 na 17 grudnia 1942 r. spalono czciowomost i wie cinie oraz postrzelano wagony cysterny stojce na stacji Ruskie Piaski.

W listopadzie 1942 r. Niemcy zaczli wysiedlanieludnoci polskiej z Zamojszczyzny. W odpowiedziArmia Krajowa na terenie caego Inspektoratu podjawzmoon dywersj przeciw Niemcom. Na rozkaz

,,Adama ,,Podkowa mia wykona w nocsylwestrow sabota na linii kolejowej Rejowiec Zawada Beec. Gwnym zadaniem byowysadzenie mostu i zniszczenie wiey ciniena stacji kolejowej Ruskie Piaski, spalenie wieycinie na stacji w Szczebrzeszynie orazw Krasnobrodzie. Zadania te ,,Podkowa rozdzielinastpujco:

1) ppor. ,,Dolina, plut. ,,Osa oraz bosman miner,,Reja (Micha Zawilak) wraz z plutonem onierzymaj wysadzi most i zniszczy wie cinie na

stacji Ruskie Piaski.2) plut. ,,Wit (Micha Wysocki) wraz

z druyn ma spali wie cinie na stacjiSzczebrzeszyn.

3) sier. ,,Most (Czesaw Jwiakowski) wrazz druyn ma spali wie cinie na stacjiKrasnobrd.

,,Reja 1 stycznia wysadzi most, naprawionypo podpaleniu w dn.16 XII 1942 r. Zostay zniszczonerwnie urzdzenia techniczne stacji. Na stacjiSzczebrzeszyn ,,Wit spali wie cinie. Na stacjiKrasnobrd ,,Most wraz z por. ,,Grud (StefanemKrzaczkiem), ktry obj dowdztwo, spali wiecinie. Wysadzenie mostu oraz spalenie wie ciniena dwch stacjach kolejowych zdezorganizowaokomunikacj kolejow na tej linii.

Dziaalno oddziaw nasilia si z pocztkiem1943 r.. W pierwszych dniach lutego do miejscowociLasowce koo Bondyrza przybya kompania por.,,Podlaskiego (Piotr Zomaniec). Por ,,Podlaskiwysa do Zwierzyca cznika ,,Pingwina (Bolesaw

Sobieszczaski) celem nawizania cznociz ,,Adamem. ,,Pingwin skontaktowa siz ,,Podkow, ktry doprowadzi go do ,,Adama.Wszyscy trzej: ,,Adam, ,,Pingwin i ,,Podkowaudali si do wsi Lasowce. Po naradzie z por.,,Podlaskim ,,Adam poleci wycofa oddziado lasu. Teje nocy ,,Adam i ,,Podkowa wyruszyliw drog powrotn do Zwierzyca. Do szosyZwierzyniec Jozefw odwiz ich patrol z oddziau.Podjedajc do szosy, usyszeli szum motorw.,,Adam poleci zatrzyma sanie. Z ,,Podkow

podeszli na skraj lasu koo gajwki Kruglik. Po chwilina drodze ukaza si samochd osobowy, a za nimkolumna zwarta 10 samochodw ciarowych

penych Niemcw.

Maa przerwa i nastpna dziesitka. Tak przejechao60 samochodw. Jeden z onierzy powiedzia: ,,Jadna nas. Komendant ,,Adam wyj notatnik i napisa

polecenie dla por.. ,,Podlaskiego, aby niezwoczniewycofa si z lasu. Meldunek do por. ,,Podlaskiegoodwiz eskortujcy nas onierz. Komendant,,Adam i ,,Podkowa bez przeszkd dotarli

do Zwierzyca. Niestety, Niemcy zaskoczylikwaterujcy w Lasowcach oddzia, ktry ponis duestraty w ludziach i sprzcie.

Komendant ,,Adam wyda ,,Podkowie rozkazzamknicia drogi Zwierzyniec Jzefw. ,,Podkowawyznaczy pluton ze Zwierzyca, do ktrego doczy,,Osa (Wincenty Kot), razem udali si na zasadzk.Okoo godz. 10 dnia 5 II 1943 r. nastpio starciez andarmeri. Po ostrzelaniu przez oddzia Niemcywycofali si, w akcji spalono jeden samochd, zgino2 Niemcw, 1 zosta ranny. W tym dniu druyna

,,Mosta (Czesaw Jwiakowski) zamkna drog doGrecka w rejonie Tereszpola, a oddzia por. ,,Grudy(Stefan Krzaczek) drog Zwierzyniec Florianka.Po 10 lutego stan napicia zmala; Niemcy zaprzestaliwysiedle na tych terenach.

Nasze rozpoznanie donioso, e Niemcy podwowinie z Bigoraja do Zwierzyca do stacji BiaySup, gdzie przeadowuj je do wagonwnormalnotorowych i wioz dalej. ,,Podkowauzgodni z d-c miejscowego oddziau ,,Witem(Micha Wysocki) akcj rekwizycji wi. W dniu 25III1943 r. mia nadej kolejny transport. W akcjiwzili udzia onierze ze Zwierzyca poddowdztwem ,,Wita, cz ludzi (wrazz furmankami) z Tereszpola pod dowdztwem ,,Osy,a take ppor. ,,Dolina. Na stacji Zwierzyniec BiaySup rozbito patrol niemiecki, skadajcy si z1 Niemca i 11 ,,Turkmenw. Zdobyto 1 rkmradziecki, 1 pistolet vis, 10 karabinw oraz granaty.Zabrano paszcze i hemy. Nastpnie przy pomocylokomotywy podstawiono wagon wi na przejazd,

gdzie po uprzednim zastrzeleniu zaadowano je nafurmanki. Po cigniciu ubezpieczenia oddziaskierowa si na kwatery. Pozostaych przy yciu,,Turkmenw i Niemca puszczono wolno.

Na pocztku kwietnia 1943r. oddzia Podkowyponis du strat w ludziach i sprzcie. W dniu 6 IV1943r. druyna z Radecznicy pod dowdztwem ppor.Doliny (Adama Piotrowskiego), w czasie powrotu zakcji wpada w zasadzk w rejonie wsi Rozopy. Z 16onierzy 7 zostao zabitych. Reszta, w tym 6 cikorannych, zdoaa zbiec. Represji nie byo.

C.d.n.

CHRZSZCZ NR 1 (9)


10/12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

10

KoldaA Sowo stao si Ciaem i zamieszkao wrdnas w. Jan ( Prolog 14)Jezus MalusiekiLey wrd stajenkiI czeka na ludzi...By Go odwiedzili...A wiec nie zwlekajcie,Szybko przybywajciePrzychodzcy "gocie"Zawsze s Mu mili.

Nie potrzebne JemuSrebro ani zoto,Ani adne tymPodobne upominkiBardzo Go ucieszy,Kto ku Niemu spieszy

I przynosi w darzeSwe dobre uczynki.Serca wic otwrzcie,Cnoty w nich ucie;Czystoci, pokoryMioci bliniego...Potem Go zaprocie,Aby w nich zagoci.I bd kolebk Jezusa MaegoJak kwiatw wizanki,Mie koysanki,

Szept modlitwy szczerejDzieci uraduje.A wic, nie zwlekajcieSzybko przybywajcie!

Niech On w sercach waszychNa zawsze krluje.. .

grudzie 1995 roku - Rekolekcje Adwentowededykuj Ks. Jzefowi Moskalskiemu z Jordanowai jego uczniom w Bystrej.

Krystyna z Izraela

z Rokiem Nowym rozmowawitaj Nowy Roku - wadco przyszych dni

powiedz co przyniesiesz mipowiedz co przyniesie lato gorcegdy na polu dojrzej kosy pachnce

powiedz co przyniesiesz w zimowe dniwesele i rado moe smutek i zyczy wojna czy pokj czeka nas w tym rokuto od twej decyzji zaley Nowy Roku

ty znasz nasz przyszo czarodziejskie masz oczyty wiesz jakim trybem ycie si potoczylecz czemu nie mwisz, nie rzekniesz ni sowachyba Nowy Roku ty jeste niemowa

niemow nie jestem tylko tajemniczymjam sw tajemnic po przodkach odziedziczyi swej tajemnicy nie zdradz nikomunawet za cen usunicia z tronu

wyrzekn si tronu, wyrzekn si wadzyale tajemnicy przed nikim nie zdradzi nikt mnie nie ugada, za apwk nie kupi,

cho jestem rok mody, ale em niegupi.Stanisawa Flis

twj wasny domSprbuj zbudowa domcichy, ciepy i jasny,lecz pamitaj o jednym,eby nie by za ciasny.

Moe by murowany

z pokojem dla kadegolecz pamitaj o jednym nie buduj za ciasnego.

Moe by may z ogrdkiem,z pokojem na poddaszugdzie pord gszczu krzewwsuchaby kwilenia ptaszt.

I jeli nie chcesz na starozna smaku drewnianych talerzy

pamitaj, e od kolebkidziecko poznawa naley.

Poznawa i wychowywanajlepiej przez dobry przykad,ktrego nie zastpinawet najlepszy wykad.

I nawet jeli w twym domunie braknie ptasiego mleka,na nic wszelkie starania

jeli zabraknie czowieka.

Sprbuj zbudowa domcichy, ciepy i jasny,lecz pamitaj o jednym,eby nie by za ciasny.

A dom twj bdzie na pewnocich przystani w przyszoci

jeli w nim nie zabrakozrozumienia, wiary, mioci.

Maria Oleniak


11/12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

11

Nowoci wydawniczeSzczliwego Nowego Roku 2014 yczy Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie.W styczniu proponujemy Pastwu dwie nowociksikowe.

ycie po mierci jest prawdziw histori czowiekaskazanego na mier, ktry po latach odzyskawolno. Damien Echolos spdzi osiemnacie latw celi mierci za zbrodni, ktrej nie popeni.W amerykaskich wizieniach przebywa obecnie 3125winiw skazanych na mier. Ten rodzaj karyobowizuje nadal a w 34 stanach. Przypadek DamienaEcholsa kae zastanowi si, jak wiele niesusznych

wyrokw wyday dotd sdy i jak wiele z nichwykonano.

Pavl Doherty Templariusz pierwszy tomznakomitego cyklu to niezwyka opowie o

pocztkach tajnej organizacji i otaczajcych jemrokach tajemnicy, morderstwach i intrygach.

ZapraszamyMGBP w Szczebrzeszynie

Uczestniczki Klubu Amatora Plastykanagrodzone w Zamociu

Anna Kozowska i Wanda Pomaraska - uczestniczkiKlubu Amatora Plastyka dziaajcego przy MDKw Szczebrzeszynie zdobyy nagrody specjalne II

Oglnopolskiego Biennale Twrczoci Fotograficzneji Plastycznej pt. Skarby UNESCO w Europie Zamo 2013. Wicej informacji o samym konkursiemona znale na stronie organizatora.To ju kolejny sukces w bogatym dorobku Klubu

Amatora Plastyka, dziaajcego pod kierunkiemgwnego instruktora MDK Anny Ciebie.

MDK Szczebrzeszyn


12/12

12

CHRZSZCZ NR 1 (9)

Relacja z Koncertu Noworocznegozorganizowanego w ramach 22. finau WielkiejOrkiestry witecznej Pomocy w Szczebrzeszynie.W niedziel, 12. stycznia 2014r. o godzinie 13.00.

w sali widowiskowej MDK w Szczebrzeszynie odbysi NOWOROCZNY KONCERT w ramach 22 Finau

Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy. Do wsparciaakcji chtnie przyczyy si zespoyze Szczebrzeszyna, dziaajce przy Miejskim DomuKultury oraz modzie z Gimnazjumw Szczebrzeszynie. W programie zaprezentoway si:grupa teatralna "Carpe Diem", zesp wokalny"Mode ywioy", zesp wokalno-instrumentalny"Arkadia", "Koromyso - Folk Maszynaze Szczebrzeszyna", "Szczebrzeska KapelaPodwrkowa" oraz gocinnie zesp "Iskierki" z GOKw Nieliszu.

MDK Szczebrzeszyn

Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko

Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1E-mail: [email protected] www.chrzaszcz.com.plProjekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

chrząszcz - styczeń 2014 (nr 94)

Documents