evropis samezoblo politikisevrokavSiri-saqarTvelos samoqmedo gegmis

garemos dacvisa da mdgradi ganviTarebis nawilisSesrulebis efeqturobis Sefaseba

evropis samezoblo politikisevrokavSiri-saqarTvelos samoqmedo

gegmis garemos dacvisa da mdgradi ganviTarebis nawilis Sesrulebis

efeqturobis Sefaseba

2007-2012 w.w.

Tbilisi 2013

2

სარჩევი

შესავალი ....................................................................................................................................................3

შეფასების მეთოდოლოგია ..............................................................................................................................4

2007-2012 წლების ძირითადი ტენდენციები .....................................................................................................5

მიზანი 1 ევროკავშირთან თანამშრომლობის განმტკიცება ...............................................................................8

მიზანი 2 ევროკავშირის ნაკისრი ვალდებულების დონის შეფასება ..................................................................14

მიზანი 3 საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციებისა და ოქმების რატიფიცირება .....................................20

მიზანი 4 გარემოსდაცვითი გეგმებისა და პროგრამების შემუშავება .................................................................22

მიზანი 5.1 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღება (წყლის სექტორი) ............................................................26

მიზანი 5.2 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღება (ნარჩენების სექტორი) .....................................................31

მიზანი 6 ადმინისტრაციული სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება ....................................................36

მიზანი 7 სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების განხორციელების

მიზნით ......................................................................................................................................40

მიზანი 8 ნებართვის გამცემი და მაკონტროლებელი სტრუქტურების გაუმჯობესება ..............................................47

მიზანი 9 საზოგადოების ინფორმირების და მონაწილეობის გაუმჯობესება ..........................................................50

მიზანი 10 გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება ..............................................55

მიზანი 11 ამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარება ..............57

მიზანი 12 თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან ..........................................................................................60

მიზანი 13 გარემოსდაცვითი ასპექტების ინტეგრირება სხვა სექტორებში .............................................................66

მიზანი 14 კიოტოს პროტოკოლისა და გაერო-ს კლიმატის ცვლილების კონვენციის მოთხოვნების შესრულება ............68

მიზანი 15 ენერგო და ტრანსპორტის პოლიტიკის მდგრადობის ზრდა ..................................................................74

3

შესავალი

ევროპის სამეზობლო პოლიტიკა, რომელიც 2004 წლის მაისში გამოქვეყნებულ სამეზობლო პოლიტიკის სტრატეგიაში ჩამოყალიბდა, განსაზღვრავს ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკას მეზობელ ქვეყნებთან მიმართებაში. მისი მიზანია სტაბილურობის, უსაფრთხოებისა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფა მეზობელ ქვეყნებში. 2004 წელს საქართველო, 15 სხვა ქვეყანასთან ერთად (ალჟირი, ეგვიპტე, ისრაელი, იორდანია, ლიბია, ლიბანი, მაროკო, პალესტინა, აზერბაიჯანი, ბელორუსია, მოლდოვა, სომხეთი, უკრაინა) ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მონაწილე ქვეყანა გახდა. პოლიტიკის ერთ-ერთი საბაზისო პრინციპია, დაეხმაროს მეზობელ ქვეყნებს შიდა რეფორმების განხორციელებაში, თანასწორი თანამშრომლობის საფუძველზე, რაც გულისხმობს საერთო ფასეულობებზე ურთიერთვალდებულებების გაზიარებას შემდეგ სფეროებში: კანონის უზენაესობა, კარგი მმართველობა, ადამიანის უფლებები, კარგი სამეზობლო ურთიერთობები, საბაზრო ეკონომიკის პრინციპები და მდგრადი განვითარება.

ევროკავშირი, ცალკეული მეზობელი ქვეყნის მთავრობასთან შეთანხმებით, ადგენს სამოქმედო გეგმას, რომელიც წარმოადგენს ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის განხორციელების ძირითად ინსტრუმენტს. სამოქმედო გეგმების მიზანია, პოლიტიკური თანამშრომლობისა და ეკონომიკური ინტეგრაციის მიზნით, განსაზღვროს მეზობელი ქვეყნისა და ევროკავშირის ერთობლივი დღის წესრიგი. შესაბამისად, გარკვეულ სექტორებში დგება ერთობლივად განსაზღვრული პრიორიტეტები.

2006 წლის 14 ნოემბერს ხელი მოეწერა ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმას, რომლის მოქმედება ვრცელდება 2013 წლამდე. სამოქმედო გეგმის პრიორიტეტები მოიცავს შემდეგ ძირითად მიმართულებებს: პოლიტიკური დიალოგი და რეფორმა, ვაჭრობა და პარტნიორების მომზადება ევროკავშირის შიდა ბაზარზე თანდათანობით ადგილის დასამკვიდრებლად, კანონის უზენაესობა და საშინაო საკითხები, მდგრადი განვითარება, ენერგეტიკა, ტრანსპორტი, საზოგადოების ინფორმირება, გარემოს დაცვა და მეცნიერება, ასევე, სოციალური პოლიტიკა და ხალხთა შორის ურთიერთობა.

ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის განხორციელება ოფიციალურად 2007 წელს დაიწყო. საქართველოს მთავრობა წელიწადში ორჯერ ამზადებს ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის შესრულების მდგომარეობის ამსახველ ანგარიშს, ხოლო ევროკომისია ასეთ ანგარიშს გამოსცემს წელიწადში ერთხელ (ე.წ. მიმდინარე საქმიანობის ანგარიში, progress report). 2013 წლის თებერვლის მდგომარეობით, ევროკომისიას უკვე გამოქვეყნებული აქვს 2007–2012 წლების ანგარიშები1. სამოქმედო გეგმის სხვადასხვა სექტორის შესრულების მდგომარეობის ამსახველ ანგარიშებს ამზადებენ არასამთავრობო ორგანიზაციებიც. წარმოდგენილი ანგარიშიც ერთ-ერთი ასეთი მცდელობაა.

2009 წლის დასაწყისში მწვანე ალტერნატივამ გამოაქვეყნა ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების ნაწილის შესრულების მდგომარეობის ამსახველი პირველი ანგარიში, რომელიც მოიცავდა 2007-2008 წლების პერიოდს (ხელმისაწვდომია მწვანე ალტერნატივას ვებ-გვერდზე: www.greenalt.org). 2011 წლის დასაწყისში ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა მორიგი ანგარიში, რომელშიც ასახული იყო სამოქმედო გეგმის გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების ნაწილის შესრულებაში მიღწეული პროგრესი 2009-2010 წლების განმავლობაში და შეჯამებული იყო ოთხი წლის (2007-2010 წ.წ.) განმავლობაში გატარებული ღონისძიებები და მიღწევები. ამჯერად, წარმოდგენილ ანგარიშში შეფასებულია მომდევნო ორწლიან პერიოდში (2011-2012 წ.წ.) მიღწეული შედეგები და ამავდროულად, ერთგვარად შეჯამებულია გეგმის მოქმედების მთელ პერიოდში (2007-2012 წ.წ.) გატარებული ღონისძიებები.

ამგვარად, ეს მწვანე ალტერნატივას ბოლო ანგარიშია, რომელშიც შეფასებულია ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის ეგიდით დადებული საქართველო-ევროკავშირის სამოქმედო გეგმის შესრულება. 2013 წლის მარტში დასრულდა მოლაპარაკებები საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმების ტექსტზე; დაწყებულია მუშაობა ამ ხელშეკრულების გაფორმებაზე. საქართველო, შეთანხმებით, იღებს ვალდებულებას, გაატაროს რეფორმები და უზრუნველყოს კანონმდებლობის ჰარმონიზაცია ევროკავშირის მთელ რიგ დირექტივებთან, მათ შორის, გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების სფეროში. შესაბამისად, მომდევნო წლებში, მწვანე ალტერნატივა ჩააატარებს კვლევებს იმ ახალი ვალდებულებების შესრულების მდგომარეობის დასადგენად, რომელსაც საქართველო აიღებს ასოცირების შესახებ შეთანხმებით.

1 ხელმისაწვდომია ევროკომისიის ვებ-გვერდზე: http://ec.europa.eu/world/enp/documents_en.htm

4

შეფასების მეთოდოლოგია

საქართველო-ევროკავშირის სამოქმედო გეგმის გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების ნაწილის შესრულების ეფექტურობის შეფასება განხორციელდა ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდის ევროპის პოლიტიკის ოფისისა და ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის ევროკავშირის რეგიონული ოფისის მიერ ერთობლივად შემუშავებულ სახელმძღვანელოში (“ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმების განხორციელების შეფასება გარემოს დაცვის სფეროში”) შემოთავაზებული მეთოდოლოგიის მიხედვით.2

სახელმძღვანელო შემუშავდა იმგვარად, რომ მისი გამოყენება შესაძლებელი იყოს ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის ეგიდით მომზადებული ნებისმიერი სამოქმედო გეგმის შესაფასებლად. ეს შესაძლებელია იმდენად, რამდენადაც ყველა სამოქმედო გეგმას გააჩნია მსგავსი მიზნები, სტრუქტურა და მახასიათებლები. შესაფასებელი საკითხების დასადგენად შერჩეულ იქნა სამოქმედო გეგმით განსაზღვრული მიზნები გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების სექტორში. შეფასებაში ასევე დამატებულ იქნა ორი ზოგადი სფერო, რომლებიც ერთის მხრივ, აფასებენ ქვეყნების მთავრობების მისწრაფებას, განახორციელონ სამოქმედო გეგმები, ხოლო მეორეს მხრივ, სამოქმედო გეგმების განსახორციელებლად ევროკავშირის მიერ გატარებულ ქმედებებს. ამრიგად, სახელმძღვანელოში შეფასებულია შემდეგი საკითხები (მიზნები):

მიზანი 1: ევროკავშირთან თანამშრომლობის განმტკიცება;მიზანი 2: ევროკავშირის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების დონის შეფასება;მიზანი 3: საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციებისა და ოქმების რატიფიცირება; მიზანი 4: გარემოსდაცვითი გეგმებისა და პროგრამების შემუშავება;

მიზანი 5: გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღების ხელშეწყობა: სექტორული მიდგომა – წყალი და ნარჩენები;

მიზანი 6: ადმინისტრაციული სტრუქტურისა და პროცედურების გაძლიერება;

მიზანი 7: სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების განხორციელების მიზნით;

მიზანი 8: ნებართვის გამცემი და მაკონტროლებელი სტრუქტურების გაუმჯობესება; მიზანი 9: საზოგადოების ინფორმირებისა და მონაწილეობის გაუმჯობესება;მიზანი 10: გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება;მიზანი 11: სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარება;მიზანი 12: თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან;მიზანი 13: გარემოსდაცვითი ასპექტების ინტეგრირება სხვა სექტორებში;მიზანი 14: კიოტოს ოქმისა და გაერო-ს კლიმატის ცვლილების შესახებ კონვენციის მოთხოვნების შესრულება;მიზანი 15: ენერგეტიკისა და ტრანსპორტის სექტორის პოლიტიკის მდგრადობის ზრდა.

ზემოთ ჩამოთვლილ თითოეულ საკითხთან (მიზანთან) დაკავშირებით ქვეყანაში არსებული სიტუაციის დასადგენად, შემუშავებულ იქნა კითხვარები, რომელთა საშუალებითაც განისაზღვრა ამ სფეროებში განხორციელებული საქმიანობების ეფექტურობა. კითხვარებზე გაცემული პასუხების საფუძველზე, გამოითვალა შესრულების მდგომარეობის მაჩვენებელი პროცენტული ინდიკატორი. ამგვარი მეთოდოლოგია, მომდევნო წლებში შეფასების ჩატარების შემთხვევაში, შესაძლებელს ხდის, ინდიკატორების საშუალებით შეფასდეს პროგრესი.

კითხვარებში თითოეულ შეკითხვაზე შესაძლო პასუხის ოთხი ვარიანტია მოცემული:• ”დიახ” - გამოყოფილია სამი დონე, საუკეთესოდან უარესამდე (3 - საუკეთესო, 2 - ადექვატური ან 1 - ცუდი)• “არა” - აღინიშნა 0-ით.

თითოეულ პროცენტულ ინდიკატორს, როგორც წესი, მოჰყვება მოკლე განმარტება, რომელიც ხსნის, თუ რატომ არის მინიჭებული ესა თუ ის ინდიკატორი. გარდა პროცენტული ინდიკატორისა, შეფასებაში განხილულია თითოეულ საკითხთან დაკავშირებით არსებულ პრობლემათა სპექტრი, აგრეთვე, ხშირად მოცემულია რეკომენდაციები სამოქმედო გეგმის მიზნების შესასრულებლად გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ.

ზემოთ აღწერილი მეთოდოლოგია, გამოყენებულ იქნა ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების ნაწილის 2007-2008 წ.წ. და 2009-2010 წ.წ. განმავლობაში შესრულების მდგომარეობის შეფასებისას.

2 სახელმძღვანელო ხელმისაწვდომია ვებ-გვერდზე: http://www.boell.be/download_en/Greening_the_ENP_Handbook.pdf

5

როგორც ცნობილია, 2012 წლის ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში დამარცხდა პოლიტიკური გუნდი, რომელიც 2004 წლიდან ქვეყნის საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებას ხელმძღვანელობდა. 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვებული პოლიტიკური გაერთიანება (რომელმაც არჩევნების შემდეგ დააკომპლექტა ახალი მინისტრთა კაბინეტიც), ქვეყნის მმართველობის პრაქტიკულად ყველა სფეროში განსხვავებული პრინციპებისა და მიდგომების დეკლარირებას ახდენს. ხშირ შემთხვევაში, გამარჯვებული პოლიტიკური გუნდის მიერ დეკლარირებული დაპირებები ჯერჯერობით არ ასახულა კონკრეტულ ქმედებებში; არის სფეროები (და მათ შორისაა გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების სექტორები), სადაც ცვლილებები უკვე ინიცირებულია, თუმცა, ჯერ კიდევ განხილვის სტადიაშია და ამდენად, არ არის ფორმალიზებული. ასეთი შემთხვევები, შეძლებისდაგვარად, აისახა წარმოდგენილ კვლევაში, მაგრამ მათ არ მოუხდენიათ ზეგავლენა როგორც ორწლიანი (2011-2012), ისე სამოქმედო გეგმის მოქმედების ვადის პერიოდის საერთო შეფასებაზე.

2007-2012 წლების ძირითადი ტენდენციები

ქვემოთ წარმოდგენილი ცხრილი ასახავს 2007-2012 წლების განმავლობაში ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების ნაწილის შესრულების მდგომარეობის ძირითადი ტენდენციებს. პირველ სვეტში ჩამოთვლილია სამოქმედო გეგმით განსაზღვრული მიზნები გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების სფეროში. მეორე სვეტში ასახულია თითოეული მიზნის შესრულების მდგომარეობის ამსახველი პროცენტული ინდიკატორი, რომელიც პირველი შეფასებითი ანგარიშის შედგენისას დადგინდა; მესამე სვეტში ასახულია მეორე შეფასებითი ანგარიშის შედეგები; მეოთხეში კი, მოცემულია ამ კვლევის ჩატარებისას გამოვლენილი შესრულების მდგომარეობის ამსახველი პროცენტული ინდიკატორები.

ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის მიზნები

პროცენტული ინდიკატორი

2007-2008 წ.წ.

პროცენტული ინდიკატორი

2009-2010 წ.წ.

პროცენტული ინდიკატორი

2011-2012 წ.წ.

1. ევროკავშირთან თანამშრომლობის განმტკიცება 33 35 36.72. ევროკავშირის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების დონის შეფასება 44 55.5 52.4

3. საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციებისა და ოქმების რატიფიცირება 20.8 20.8 20.8

4. გარემოსდაცვითი გეგმებისა და პროგრამების შემუშავება 22.2 22.2 30.35.1 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღების ხელშეწყობა (წყლის სექტორი) 11.5 21.4 20.2

5.2 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღების ხელშეწყობა (ნარჩენების სექტორი) 18.5 22.2 22.2

6. ადმინისტრაციული სტრუქტურისა და პროცედურების გაძლიერება 26.6 26.6 23.3

7. სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების განხორციელების მიზნით

16.7 16.7 16.7

8. ნებართვის გამცემი და მაკონტროლებელი სტრუქტურების გაუმჯობესება 54.2 47.9 35.4

9. საზოგადოების ინფორმირების და მონაწილეობის გაუმჯობესება 23.2 20.8 20.8

10. გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება 13.3 70 23.3

11. სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარება 21.2 28.2 28.2

12. თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან 43.5 41 41

13. გარემოსდაცვითი ასპექტების ინტეგრაცია სხვა სექტორებში 5.5 11.1 11.1

6

14. კიოტოს ოქმისა და გაერო-ს კლიმატის ცვლილების შესახებ კონვენციის მოთხოვნების შესრულება 44 60.6 69.7

15. ენერგეტიკისა და ტრანსპორტის პოლიტიკის მდგრადობის ზრდა 11.1 14 16.7

როგორც ზემოთ მოყვანილი ცხრილიდან ჩანს, ძალზე უმნიშვნელო ზრდაა პირველი მიზნის (ევროკავშირთან თანამშრომლობის განმტკიცება) შესრულებაში. ამ მიზნის მიღწევის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს გამოწვევად რჩება ქვეყნის ევროინტეგრაციის სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის არარსებობა. 2013 წელს ევროკავშირთან ასოცირებულ ხელშეკრულებაზე მოლაპარაკებების დასრულება და ასოცირებისთვის დღის წესრიგის შემოთავაზება  მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯია საქართველო-ევროკავშირს შორის თანამშრომლობის განმტკიცებისკენ, თუმცა ამ პროცესს პროცენტულ მაჩვენებელზე ზეგავლენა არ მოუხდენია.

პროგრესი შესამჩნევია მე-2 მიზნის (ევროკავშირის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების დონის შეფასება) მიღწევაში - პროგრესის ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორებია ბოლო წლებში ევროკომისიის მხრიდან უფრო მეტი გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა, საზოგადოების მონაწილეობის და ჩართულობის ზრდა, აგრეთვე ეროვნულ და რეგიონულ ინდიკატორულ გეგმებსა და ტრანსსასაზღვრო პროგრამებში გარემოს დაცვის მკაფიო პრიორიტეტიზაცია.

მე-3 მიზნის მიღწევაში წინსვლა საერთოდ არ შეიმჩნევა, რასაც პროცენტული ინდიკატორებიც აჩვენებენ. საქართველოს კვლავ არ გადაუდგამს ქმედითი ნაბიჯები საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციებისა და ოქმების რატიფიცირებისთვის. კვლავ პრობლემურია უკვე რატიფიცირებული შეთანხმებების შესრულება.

ძალზე მცირე, მაგრამ მაინც პროგრესია მე-4 მიზნის მიღწევაში, რაც მხოლოდ და მხოლოდ გამოწვეულია 2012 წელს 2012-2016 წლების გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამის მიღებით (პროგრამის შემუშავება და შემდგომ ფორმალური დამტკიცება არაერთი წელი გაჭიანურდა). სხვა მხრივ, სიტუაცია გარემოსდაცვითი დაგეგმვის სფეროში პრაქტიკულად არ შეცვლილა.

პროცენტული ინდიკატორები აჩვენებს გარკვეულ პროგრესს 2009-2010 წლებში მე-5 მიზნის მიღწევაში - გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღების ხელშეწყობა წყლისა და ნარჩენების სექტორებში. ამ სფეროში მცირე პროგრესი ძირითადად განპირობებული იყო იმ გარემოებით, რომ შემუშავდა ორივე სექტორის მარეგულირებელი კანონპროექტები; თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არც 2009-2010 და არც 2011-2012 წლებში არცერთი მათგანი არ ყოფილა განხილვის საგანი და არ იქნა მიღებული.

მე-6 მიზნის (ადმინისტრაციული სტრუქტურისა და პროცედურების გაძლიერება) მიღწევაში პროცენტული ინდიკატორის კლება გამოიწვია 2011 წლის გაზაფხულზე გატარებულმა ინსტიტიციურმა რეფორმამ, რომელმაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა გარემოსდაცვითი უწყება.

ექვსი წლის განმავლობაში (2007-2012), პრაქტიკულად, არანაირი ცვლილება არ განიცადა გარემოზე ზემოქმედების შეფასების სისტემამ (მე-7 მიზანი), რომელიც ამჟამად მოქმედი სახით 2005-2006 წლებში ჩამოყალიბდა; ის გარემოსდაცვითი რეგულირების ერთ-ერთ უსუსტეს ინსტრუმენტად დარჩა.

პირველი, 2007-2008 წ.წ. შეფასებისას, მე-8 მიზნის (ნებართვის გამცემი და მაკონტროლებელი სტრუქტურების გაუმჯობესება) სხვა მიზნებთან შედარებით მაღალი პროცენტული ინდიკატორი განპირობებული იყო მაკონტროლებელი სტრუქტურების (გარემოს დაცვის ინსპექციის) მაღალი შეფასებით. შესაბამისად, მეორე შეფასებისას, 2009-2010 წ.წ.-ში პროცენტული ინდიკატორის მცირე კლებაც კვლავ მაკონტროლებელ სტრუქტურებს უკავშირდებოდა, რაც დაგეგმვასა და ანგარიშგებაში არსებული ნაკლოვანებებით აიხსნა. მესამე = 2011-2012 წლების - შეფასებისას პროცენტული ინდიკატორის კლება კვლავ მაკონტროლებელი სტრუქტურის რეფორმას უკავშირდება. რაც შეეხება ნებართვის გამცემ სრუქტურებს, აქ სიტუაცია პრაქტიკულად არ შეცვლილა სამოქმედო გეგმის მოქმედების მთელი პერიოდის განმავლობაში.

მე-9 მიზნის (საზოგადოების ინფორმირების და მონაწილეობის გაუმჯობესება) მიღწევაში იყო გარკვეული რეგრესი 2009-2010 წლებში (და იგივე მდგომარეობა შენარჩუნდა მომდევნო საანგარიშო პერიოდში), რაც უმთავრესად გამოწვეული იყო გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის არსებული შეზღუდული პროცედურების კიდევ უფრო გაუარესებით. ამ პერიოდში, ისევე როგორც მომდევნო, 2011-2012 წლებში, არ გატარებულა ღონისძიებები საზოგადოების ინფორმირების პროცედურებისა და პრაქტიკის, ასევე მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის გასაუმჯობესებლად.

მეორე შეფასების ჩატარებისას (2009-2010), შესამჩნევად დიდი, თითქმის 60-პროცენტიანი, პროგრესი გამოიკვეთა მე-10 მიზნის (გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება) მიღწევაში. ზრდა გამოწვეული იყო ევროკავშირის ფინანსური დახმარებით განხორციელებული პროექტის “საქართველოში გარემოსდაცვითი მმართველობის გაუმჯობესების ხელშეწყობა” ფარგლებში გაწეული მეთოდური დახმარებით,

7

რომლის შედეგადაც შედგენილ იქნა 2007-2009 წლების გარემოს მდგომარეობის შესახებ ეროვნული ანგარიში (პირველი სამწლიანი ანგარიში). მეორე შეფასების ჩატარებისას ანგარიში არ იყო ოფიციალურად დამტკიცებული და ის მომდევნო საანგარიშო პერიოდში დამტკიცდა. მესამე საანგარიშო პერიოდში პროცენტული ინდიკატორის თითქმის 50-პროცენტიანი კლება, ძირითადად, გამოიწვია იმ გარემოებამ, რომ მომდევნო სამწლიანი (2010-2012) ანგარიშის მომზადების პროცესი არ იყო ისეთივე მონაწილეობითი, როგორც მისი წინამობერდის და ასევე, არ იყო ცნობილი მისი შინაარსი.

მეორე შეფასების ჩატარებისას მე-11 მიზნის (სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარება) მიღწევაში მცირე ზრდა განპირობებული იყო 2009 წელს, საქართველოს პრეზიდენტის ინიციტიავით, „სამოქალაქო ინსტიტუციონალიზმის განვითარების ფონდის“ დაარსებით; სხვა მხრივ, გაუმჯობესება ამ მიზნის მიღწევაში არ შეინიშნებოდა არც მეორე და არც მესამე საანგარიშო პერიოდში.

სიტუაცია პრაქტიკულად უცვლელია მე-12 მიზნის (თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან) მიღწევაში. სამწუხაროდ, ბოლო წლების განმავლობაში ინფორმაციის გაცვლა მეზობელ ქვეყნებს შორის კვლავ მხოლოდ საერთაშორისო პროექტების ფარგლებში ხორციელდება; რეგიონის ქვეყნები ცდილობენ თავი აარიდონ პირდაპირი კომუნიკაციის არხების გამოყენებას მეზობელ ქვეყნებთან და დაინტერესებულ მხარეებთან ურთიერთობისას. რეგიონის ქვეყნებს შორის როგორც მრავალმხრივი, ისე ორმხრივი ხელშეკრულებების მომზადების პროცესი, ასევე ხელშეკრულებების შესრულების ანგარიშები არ არის ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის.

მდგომარეობა არ შეცვლილა მე-13 მიზნის (გარემოსდაცვითი ასპექტების ინტეგრაცია სხვა სექტორებში) მიღწევაში. 2009-2010 წლებში პროცენტული ინდიკატორის მცირე ცვლილება ზრდის მიმართულებით განპირობებული იყო „საქართველოს რეგიონული განვითარების 2010-2017 წლების სახელმწიფო სტრატეგიის“ შემუშავებით; ამ სტრატეგიის შემუშავებისას ადგილი ჰქონდა გარემოს დაცვის ინტეგრირების მცდელობას.

2009-2010 წლებში მნიშვნელოვანი პროგრესი დაფიქსირდა მე-14 მიზნის (კიოტოს პროტოკოლისა და გაეროს კლიმატის ცვლილების კონვენციის მოთხოვნების შესრულება) მიღწევაში. ამ წლებში საქართველოს მთავრობამ პირველად, ღიად განაცხადა, რომ კლიმატის ცვლილება და მის შედეგებთან ადაპტაცია წარმოადგენს ეროვნულ პრიორიტეტს. 2009 წელს საქართველო ასევე შეურთდა “კოპენჰაგენის აკორდს” და აიღო პოლიტიკური ვალდებულება გაატაროს ზომები სათბური გაზების ემისიის შემცირებისთვის. მისასალმებელია, რომ ბოლო საანგარიშო პერიოდში დაიწყო მზადება კონვენციის მესამე ეროვნული მოხსენების მომზადებისთვის. 2010 წელს საქართველოს დედაქალაქი შეუერთდა მერების შეთანხმებას კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით და დაიწყო მუშაობა შეთანხმებით განსაზღვრული ვალდებულებების შესასრულებლად ეროვნული პროგრამის შემუშავებაზე. 2011-2012 წლებში კი, კიდევ ოთხი ქალაქის მერმა (ბათუმი, გორი, რუსთავი, ქუთაისი) მოაწერა ხელი მერების შეთანხმებას. საქართველოს კვლავაც არ გააჩნია კლიმატის ცვლილების ინტეგრირებული პოლიტიკა და მასთან დაკავშირებული კანონმდებლობა, რაც პრობლემურია საქართველოს ევროპის ენერგოგაერთიანებაში გაწევრიანების თვალსაზრისით.

პროცენტული ინდიკატორის უმნიშვნელო ზრდა შეინიშნება მე-15 მიზნის მიღწევაში. გარკვეული დადებითი ძვრები შეიმჩნევა ტრანსპორტის სექტორში (ძირითადად, საავტომობილო გზების უსაფრთხოების ზრდის კუთხით), თუმცა საქართველოს მთავრობა კვლავ არ დგამს ქმედით ნაბიჯებს როგორც მდგრადი სატრანსპორტო პოლიტიკის შემუშავების, ისე ტრანსპორტის სექტორთან დაკავშირებული საკითხების (ჯანდაცვა, გარემოს დაცვა) გადასაჭრელად. ენერგეტიკის სფეროში კვლავაც პრობლემურია ენერგო-სექტორის განვითარება პოლიტიკისა და სტრატეგიის გარეშე; არ გადადგმულა ნაბიჯები განახლებადი ენერგეტიკისა და ენერგოეფექტურობის კანონმდებლობის შემუშავებისთვის და სექტორში თავისუფალი და კონკურენტუნარიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბებისთვის. ეს კი, აფერხებს ევროკავშირის კანონმდებლობასთან საქართველოს კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის პროცესს.

8

მიზანი 1 ევროკავშირთან თანამშრომლობის განმტკიცება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: ეს მიზანი არ არის დაკავშირებულია სამოქმედო გეგმის სპეციფიურ მოთხოვნებთან. მისი მიზანია, წარმოადგინოს ზოგადი მიმოხილვა ქვეყნის ვალდებულებისა, განავითაროს თავისი თანამშრომლობა ევროკავშირთან და განახორციელოს სამოქმედო გეგმა და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის შეთანხმებები.

შეფასება

კითხვა დიახ არა განმარტება

ქულა 3 2 1 0

პოლიტიკა

1. არის თუ არა მიღებული ევროკავშირთან თანამშრომლობის/ინტეგრაციის პოლიტიკა?

X

საქართველოს ხელმოწერილი აქვს ევროკავშირთან თანამშრომ-ლობისა და პარტნიორობის ხელშეკრულება, ასევე ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმა ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის ეგიდით.

ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს საქართველოს საშინაო და საგრეო პოლიტიკის მთავარ პრიორიტეტს. ეს აღიარებულია საქართველოს პარლამენტის 2003 წლის 28 მარტის დადგენილებით, რომლითაც პარლამენტი ავალებს აღმასრულებელ ხელისუფლებას, დაიწყოს მოლაპარაკებები. 2005 წელს შეიქმნა სამთავრობო კომისია, რომელსაც თანათავმჯდომარეობენ საგარეო საქმეთა და ევროინტეგრაციის მინისტრები.

ევროკავშირთან და ევროატლანტიკურ სივრცეში ინტეგრაციის საჭი-როება ხაზგასმულია ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციაში, ყოველწლიურ სამთავრობო დოკუმენტებში, ასევე საგარეო პოლიტიკის 2006-2009 წლის დოკუმენტში.

2010 წლის ივლისში გაიმართა პირველი ოფიციალური მოლაპარა-კება საქართველოს და ევროკავშირს შორის ”ასოცირების შესახებ შეთანხმების” თაობაზე, 2013 წლის მარტში კი გაიმართა საბოლოო ოფიციალური მოლაპარაკებები.

2. მიღებულია თუ არა სტრატეგიული პოლიტიკური ინსტრუმენტი სამოქმედო გეგმის შესასრულებლად? თუ მიღებულია, აქვს თუ არა მას იურიდიული სტატუსი?

X

2007 წლის 21 თებერვლის საქართველოს მთავრობის სხდომაზე, რომელსაც საქართველოს პრეზიდენტი ესწრებოდა, მოწონებულ იქნა სამეზობლო პოლიტიკის ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის განხორციელების გეგმა-მატრიცის (Action Plan Implementation Plan, APIP) წარდგენილი ვერსია, როგორც საბოლოო დოკუმენტის საფუძველი; თუმცა, საბოლოოდ დოკუმენტი არ დამტკიცებულა.

შესაბამისად, საბოლოო ჯამში მთავრობის სხდომაზე იწონებენ წლიურ პროგრამებს სამოქმედო გეგმის შესრულებისათვის და ყოველ სამინისტროს აქვს თავისი გეგმა. 2011-2012 წლებში ასევე მომზადდა შესაბამისი წლიური სამოქმედო პროგრამა.

3. ითვალისწინებენ, თუ არა იურიდიული პროგრამული დოკუმენტები სამოქმედო გეგმისათვის აუცილებელი საკანონმდებლო აქტების მიღებას? თუ ითვალისწინებენ, დადგენილია, თუ არა მკაფიოდ ვადები?

X

სამოქმედო გეგმა მატრიცაში განსაზღვრული იყო შესაბამისი იური-დიული დოკუმენტების მიღება და აგრეთვე დადგენილი იყო ვადები. წლიურ განხორციელების სტრატეგიის დოკუმენტები სამოქმედო გეგმის შესრულებისათვის უფრო ზოგადია და არ შეიცავს მკაფიო ვადებს, დეტალურად განსახორციელებელ ქმედებებს და სხვ.

9

4. ითვალისწინებენ, თუ არა შესაბამისი სამინისტროების სამოქმედო გეგმები კონკრეტულ ნაბიჯებს სამოქმედო გეგმის შესასრულებლად? თუ კი, დადგენილია თუ არა ნათლად ვადები?

X

წლიურ სამოქმედო გეგმა-მატრიცას ამზადებს ევროპულ და ევრო-ატლანტიკურ საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი სამინისტროების მიერ მიწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე. თავად სამინისტროების გეგმები თანხვდება 2006-2009 წლების საშუალოვადიან გეგმაში წარმოდგენილ პრიორიტეტებს. სამოქმედო გეგმაში ვადად, როგორც წესი, მითითებულია „წლის გან-მავლობაში“, დადგენილია პასუხისმგებელი ორგანო - სამინისტრო და დაფინანსების წყარო (დონორი, ბიუჯეტი).

5. შესრულდა, თუ არა სინამდ-ვილეში მიღებული დოკუმენ-ტები?

X

განხორციელდა გარკვეული ქმედებები, თუმცა, იმის გამო, რომ წლიური გეგმები ძალზე ზოგადად განსაზღ ვრავენ მიზნებს და განსახორციელებელ ქმედებებს, სახელმწიფოს მიერ გადადგმული ნებისმიერი ნაბიჯი განიხილება როგორც ვალდებულების შესრულება.

6. გამოყოფილია, თუ არა ფინანს ური რესურსები და ეფექტუ რადაა, თუ არა გადანაწილე ბული?

X

ზოგადად, პროგრამის შესასრულებლად თანხები არ არის გამოყოფილი, ასევე არ არის ნათელი, თუ როგორ ხდება ბიუჯეტიდან ამ პრიორიტეტების დაფინანსება. ყურადს აღებია, რომ გეგმა-მატრიცა, რომელიც როგორც ზემოთ აღინიშნა, საბოლოოდ არ იქნა მიღებული, განსაზღ ვრავდა სამოქმედო გეგმის შესასრულებლად საჭირო ფინანსურ რესურსებს და მათ წყაროებს.

7. არსებობს, თუ არა მონიტორინ-გის მექანიზმები და გამოიყენე-ბა, თუ არა მისი შედეგები შემ-დგომი ქმედებების დაგეგმვისა და შესრულებისთვის?

X

მონიტორინგი ხორციელდება ევროპულ და ევროატლან ტიკურ საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის მიერ, სამინისტროების მიერ მიწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე. მონიტორინგის ანგარიში წელიწადში ორ ჯერ წარედგინება ევროკომისიას.

საქართველოს პარლამენტის ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტი ისმენს მთავრობის ანგარიშს ღია სხდომაზე.

ევროკომისია, თავის მხრივ, ყოველწლიურად ამზადებს პროგრესის ანგარიშს.

ყურადსაღებია, რომ არ ხდება არც მთავრობის და არც ევროკომი სიის მიერ მომზადებული ანგარიშების საზოგადოებრივი განხილვა, სუსტი და ძლიერი მხარეების დადგენა და შემდგომ ში მისი გათვალისწინება დაგეგმვის პროცესში.

ინსტიტუციური ასპექტები

8. არსებობს თუ არა საგარეო საქმეთა სამინისტროში ინტეგრაციის/ თანამშრომლობის დეპარტამენტი?

X

საქართველოში შექმნილია საქართველოს ევროკავშირში ინტეგრა-ციის კომისია, რომელსაც ხელმძღვანელობს საქართველოს პრემიერ-მინისტრი; მისი მოადგილეებია ევროპულ და ევროატლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრი და საგარეო საქმეთა მინისტრი. კომისიაში აგრეთვე შედის ყველა მინისტრი და შექმნილია უწყებათაშორისი საბჭო, რომელიც შედგება ყველა სამინისტროს წარმომადგენლებისგან.

ევროპულ და ევროატლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის კომპეტენციაში შედის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის შესრულების კოორდინარება.

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროში არსებობს ევრო-ინტეგრაციის დეპარტამენტი და ევროპულ საქმეთა დეპარტამენტი.

10

9. გადიან თუ არა მთავრობის წარმომადგენლები ტრეინინგებს ევროპასთან თანამშრომლობასა და ინტეგრაციის საკითხებში?

X

ევროპულ და ევროატლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატს, აგრეთვე ზოგიერთი სამინისტროს წარმომადგენლებს, უტარდებათ ტრენინგები სამეზობლო პოლიტიკის სხვადასხვა საკითხებზე. ტრეინინგების ორგანიზატორები არიან სხვადასხვა ევროპული სტრუქტურები და წევრი სახელმწიფოების მთავრობები.

10. აძლევს თუ არა მთავრობა ინფორმაციას საზოგადოებას ევროკავშითან თანამშრომლობის პოლიტიკასა და ქმედებებზე?

X

არსებობს ევროპულ და ევროატლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატის ვებ-გვერდი, რომელიც იძლევა ინფორმაციას აპარატის მიერ გაწეულ სამუშაოებზე;

წელიწადში ორჯერ საქართველოს მთავრობის აწყობს მაღალი დონის შეხვედრებს სამოქმედო გეგმის შესრულების მდგომარეობის თაობაზე. ეს შეხვედრები გარკვეულწილად ღიაა არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის.

ამჟამად მიმდინარეობს მუშაობა 2013-2016 წლების საქართველოს ევროინტეგრაციის კომუნიკაციის და ინფორმაციის სტრატეგიაზე. დოკუმენტი საქართველოს მთავრობას ოფიციალურად წარედგინება აპრილში.

11. ახორციელებს, თუ არა მთავრობა რეგულარულ და ოფიციალურ სამოქმედო გეგმის შესრულების მონიტორინგს?

X

წელიწადში ორჯერ მთავრობა წარუდგენს ევროკომისიას სამოქმედო გეგმის შესრულების ანგარიშს, თუმცა კონკრეტული ვადებისა და ინდიკატორების არარსებობის პირობებში, ეს ანგარიშები არაეფექტურია; ხშირად სამინისტროების მიერ მოწოდებული ინფორმაცია შესრულებული ღონისძიებების შესახებ არ შეესაბამება სინამდვილეს.

თანამშრომლობა გარემოს დაცვის სფეროში

12. არის, თუ არა პოლიტიკის ინსტრუმენტი მიღებული სამოქმედო გეგმის შესრულებისთვის? აღწერს, თუ არა სპეციფიურ ქმედებებს და ვადებს გარემოსდაცვითი მიზნების მისაღწევად?

X

ზემოხსენებულ 2007-2010 წლების გეგმა-მატრიცაში (რომელიც არ იქნა დამტკიცებული), გარემოსდაცვითი მიზნების მისაღწევად გათვალისწინებული იყო გარკვეული ქმედებები და მათი განხორციელების ვადები.

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო ადგენს ყოველწლიურ სამოქმედო გეგმას, რომელსაც წარუდგენს ევროპულ და ევროატლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრს.

2012 წელს დამტკიცდა გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამა 2012-2016 წლებისთვის (იხ. მიზანი 4).

13. უზრუნველყოფილია, თუ არა იურიდიული დაგეგმვის ინსტრუმენტები, რათა მოხდეს სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი მიზნების მისაღწევად საჭირო კანონმდებლობის მიღება ?

X

სამოქმედო გეგმა მოითხოვდა ზოგიერთ სფეროში იურიდიული დოკუმენტების შემუშავებას, რადგან გარკვეული მიზნების მიღწევა სხვა მხრივ შეუძლებელია. მიუხედავად ამისა, დღეისათვის არ არსებობს რაიმენაირი დროში გაწერილი სამუშაო გეგმა, რომელიც უზრუნველყოფდა სამოქმედო გეგმის შესრულებისთვის საჭირო საკანონმდებლო ინიციატივების გატარებასა და მათ დამტკიცებას.

11

14. ითვალისწინებს, თუ არა გარემოს დაცვის სამინისტროს სამუშაო გეგმა კანონმდებლობის მიღებას, რომელიც აუცილებელია სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი მიზნების მისაღწევად?

X

მიუხედავად იმისა, რომ ყოველწლიურ გეგმებში ყოველთვის იყო მითითებული ამა თუ იმ საკანონმდებლო აქტის შემუშავების ან საერთაშორისო შეთანხმების რატიფიცირების აუცილებლობის შესახებ, 2007-2012 წლებში, საბოლოო ჯამში, არ იქნა მიღებული არცერთი ახალი კანონი, სტრატეგია ან პოლიტიკა, რომელიც ხელს შეუწყობდა სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი მიზნების მიღწევას. უფრო მეტიც, ამ წლებში კანონმდებლობაში შეტანილ იქნა ისეთი ცვლილებები, რომლებმაც კიდევ უფრო დააშორა საქართველოს კანონმდებლობა ევროპულს. გარდა ამისა, 2011 წლის გაზაფხულზე აბსოლუტურად დაუგეგმავად მოხდა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს სრული რეორგანიზაცია.

რამდენიმე წლის განმავლობაში ყოველწლიურ გეგმებში მუდმივად იყო მითითებული UN ECE-ის კონვენციების რატიფიცირების, 2010 წლის ანგარიშში კი - წყლისა და ნარჩენების შესახებ კანონების მიღების აუცილებლობის შესახებ. მსგავსი ჩანაწერები გვხვდება მომდევნო წლების სამოქმედო გეგმებშიც.

მაგალითად, 2012 წლის სამოქმედო გეგმის თანახმად, სამინისტროს უნდა გაეწია ძალისხმევა UN ECE-ის შემდეგი კონვენციების რატი-ფიცირებისთვის: ტრანსასაზღვრო წყლების დაცვის კონ ვენ-ცია, კონვენცია ტრანსასაზღვრო კონტექსტში გარემოზე ზემოქ-მედების შეფასების შესახებ, კონვენცია საწარმოო ავარიების ტრანსსასაზღვრო ზემოქმედების შესახებ

სამოქმედო გეგმა ასევე მოიცავდა შემდეგ ვალდებულებებს: კლიმატის ცვლილების კონვენციის მესამე ეროვნული კომუნიკაციის მომზადება, ბიომრავალფეროვნების სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის გადახედვა, ნარჩენების სტრატეგიისა და ეროვნული სამოქმედო გეგმის მიღება.

იოჰანესბურგის ვალდებულებების შესასრულებლად დაიგეგმა მთელი რიგი ვალდებულებების შესრულება, მათ შორის: სატყეო სექტორის რეფორმა; ბუნებრივი რესურსების გეოინფორმაციული სისტემის შექმნა, ელექტრონული ლიცენზირებისა სისტემის დანერგვა; ახალი სალიცენზიო ობიექტების გამოტანა ინვესტიციების მოსაზიდად და ზიანის ანაზღაურების ახლებური სამოდელო ხელშეკრულებების დანერგვა.

ყურადსაღებია, რომ თავისი არსით, სინამდვილეში ეს ქმედება, ნაკლებად იყო მიმართული სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი მიზნების მიღწევაზე და უფრო მეტად ფისკალურ ეფექტზე იყო გათვლილი. ზემოთქმულთან დაკავშირებით ასევე საგულისხმოა, რომ ტყითსარგებლობის სფეროში დანერგილი ელექტრონული ინსტრუმენტები 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ გაუქმდა.

15. შესრულდა, თუ არა მიღებული დოკუმენტები? X

2007-2012 წლებში სამოქმედო გეგმებში აღებული ვალდებულებები, მაგალითად, UN ECE კონვენციების რატიფიცირებაზე, არ შესრულება. შესრულებული ქმედებებიდან, უმეტესობა მიმართული იყო ფისკალური ეფექტების მიღწევაზე და არა გარემოს დაცვის ხარისხის ამაღლებაზე.

16. არსებობს, თუ არა ფინანსური რესურსები გარემოსდაცვითი ნაწილის შესრულებისთვის?

X

სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი ნაწილის შესას რულებლად ძირითადად გამოიყენება დონორული დახ მარება; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გეგმაში ხვდება ძირითადად ის ღონისძიებები, რომლებზეც უკვე არსებობს შეთანხმება დონორ ორგანიზაციებთან.

12

17. არსებობს, თუ არა მონიტორ ინგის მექანიზმები და გამოიყ ენება, თუ არა გარემოსდაცვითი საკითხების შემდგომი გადაწყ ვეტისათვის?

X

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო აწვდის გარკვეულ ინფორმაციას ევროპულ და ევროატ ლანტიკურ საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატს გაწეულ ქმედებებზე. თუმცა, ხშირად ინფორმაცია ბუნდოვანია, არ შეესაბამება სიმართლეს, ან მოძველებულია. შესრულების ანგარიშებში წარმოდგენილი ინფორმაციის ნაწილი უკანასკნელი სამი წლის მანძილზე თითქმის იდენტურია და შესაბამისად, არ ჩანს პროგრესი.

ევროკომისიის მიერ მომზადებულ შესრულების მდგო მარეობის ამსახველ ანგარიშებში (ე.წ. “პროგრესის ანა გარიშებში”) აისახება გარემოს დაცვის სფეროში არსებუ ლი პრობლემები, თუმცა არაა განსაზღვრული მთავრობის მიერ გასატარებელი პრიორიტეტული ქმედებები.

ქვეყნისთვის სპეციფიური კითხვები

18. მოითხოვს, თუ არა ქვეყნის კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციას?

X

საქართველოს მთავრობასა და ევროკავშირს შორის დადებუ-ლი პარტნიორობისა და თანამშრომლობის ხელშეკრულების 43-ე მუხლით, საქართველო იღებს ვალდებულებას მოახდინოს კანონმდებლობის ჰარმო ნიზაცია.

საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 14 ივნი სის №613 განკარგულების შესაბამისად, შემუშავდა “საქართველოს კანონ-მდებლობის ევროგაერთიანების კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის სტრატეგია”, ხოლო 2004 წლის 8 მაისს საქართველოს მთავრობის მიერ მოწონებულ იქნა “საქართველოს კანონმდებლობის ევრო-კავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციის ეროვნული პროგრამა”.

19. გააჩნია, თუ არა ქვეყანას ევროინტეგრაციის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა?

X

იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს მთავრობა პოლიტიკურ დონეზე აცხადებს, რომ ევროკავშირთან ინტეგრაცია ქვეყნის უმთავრესი პრიორიტეტია, აუცი ლებელია საქართველომ შეიმუშავოს ევროინტეგრა ციის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა.

20. ჰქონდა, თუ არა ადგილი ქვეყნის გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის შემდგომ ჰარმონიზაციას სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X

ამ მხრივ ნაბიჯები საერთოდ არ გადადგმულა, ზოგიერთ სფეროში, რეგრესიც კი აღინიშნება; ამის მაგალითებია: გარემოზე ზემოქმედე-ბის შეფასების მარეგულირებელ კანონმდებლობაში შეტანილი ცვლილებები, გარემოს დაცვის სამინისტროს რეორგანიზაცია, გარემოს დაცვის ინსპექციის გაუქმება, საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელმაც შესაძლებელი გახადა კანონდამრღვევსა და სახელმწი-ფოს შორის შეთანხმების დადება და სახელმწიფოსთვის თანხის გადახდის სანაცვლოდ, კანონდამრღვევის მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედებე ბის კანონიერად აღირება (იხ. მიზანი 7, სქოლიო 1).

საერთო შეფასება: 0 დან 60-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

22

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

36.7 %

13

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

საქართველო კვლავ მტკიცედ ესწრაფვის ევროკავშირში გაწევრიანებას, რისი მაჩვენებელიცაა 2013 წლის მარტში დასრულებული მოლაპარაკებები ასოცირების შესახებ შეთანხმებაზე. ამასთანავე, ნათელია, რომ ხშირ შემთხვევაში, ეს სწრფვა დადასტურებულია მხოლოდ პოლიტიკურ დონეზე. საქართველომ არ გადადგა ყველა შესაძლო ნაბიჯი ევროკავშირი-საქართველოს სამოქმედო გეგმის შესასრულებად, თუმცა, უზრუნველყო 2012 წლის ოქტომბერში ხელისუფლების მშვიდობიანი ცვლა, რაც შეფასებულ იქნა როგორც დემოკრატიის ტესტის წარმატებით ჩაბარება.

2007-2012 წლებში სამოქმედო გეგმის შესრულების პრობლემები გამოწვეული იყო სტრატეგიული ინსტრუმენტის (გეგმის, ინდიკატორებისა) და მონიტორინგის ადექვატური მექანიზმების არარსებობით. შესაბამისად, თუ გადავხედავთ 2007-2012 წლების წლიურ სამოქმედო გეგმებსა და ანგარიშებს, ნათელია, რომ სამინისტროები გეგმავდნენ და ანგარიშგებას ახდენდენ, არა იმის მიხედვით, რას ითხოვდა მათგან სამოქმედო გეგმა შინაარსობრივად, არამედ უბრალოდ უსადაგებდნენ დაგეგმილ საქმიანობებს სამოქმედო გეგმის სხვადასხვა პუნქტებს, ხშირად არასწორედაც.

მონიტორინგის მექანიზმები არ იყო ადექვატური, ერთი მხრივ, ინსტრუმენტისა და ინდიკატორების არარსებობის გამო, მეორე მხრივ, ევროინტეგრაციის სამინისტროში კადრების ნაკლებობის გამო. ერთეული საპარლამენტო მოსმენები, არ იყო საკმარისი საჭირბოროტო საკითხებზე მსჯელობისთვის, გამომდინარე საკითხის მასშტაბიდან და კომიტეტის ზედაპირული დამოკიდებულებიდან საკითხისადმი.

გარემოს დაცვისა და მდგრადი განვითარების სექტორში გატარებული ღონისძიებები და რეფორმები არ იყო თანმიმდევრული, არ უზრუნველყოფდა სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული ქმედებების განხორციელებას, მათ შორის, ევროკავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციას. გარემოს დაცვის სამინისტროს ყოველწლიური სამოქმედო გეგმების და მათი შესრულების ანალიზი იძლევა იმის საფუძველს, რომ განვაცხადოთ, რომ სამინისტრო აბსოლუტურად ფორმალურად უდგებოდა გეგმით განსაზღვრული ქმედებების განხორციელებას, ხშირი იყო არასწორი ინფორმაციის მიწოდების შემთხვევები როგორც ევროინტეგრაციის სამინისტროსთვის, ისე საზოგადოებისთვის.

14

მიზანი 2ევროკავშირის ნაკისრი ვალდებულების დონის შეფასება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: ეს მიზანი არ არის დაკავშირებული სამოქმედო გეგმის კონკრეტულ თავებთან, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც საუბარია ევროპის გარემოს დაცვის სააგენტოს საქმიანობაზე. ამ შემთხვევაში, მიზნადაა დასახული, წარმოჩინდეს ევროკავშირის მიერ ნაკისრი იმ ვალდებულებების ზოგადი მიმოხილვა, რომლებიც მეზობელი ქვეყნებისთვის ასოცირების/თანამშრომლობის ხელშეკრულებებისა და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმების შესრულებაში დახმარებასთანაა დაკავშირებული.

ევროპის გარემოს დაცვის სააგენტოსთან დაკავშირებული შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:გარემოსდაცვით საკითხებზე თანამშრომლობის განმტკიცება; შესაძლო მონაწილეობა გარემოს დაცვის ევროპული სააგენტოს ზოგიერთ კონკრეტულ ღონისძიებაში.

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტებაქულა 3 2 1 0

ევროკომისიის დახმარება სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისთვის

1. რამდენად აქტიურია ევროკომისია სამოქალაქო საზოგადოებასთან კომუნიკაციასა და მის მხარდაჭერაში? კერძოდ, ადვილად ხელმისაწვდომია, თუ არა დელეგაციის თანამდებობის პირები და რამდენად მზად არიან ისინი, გაგიზიარონ ინფორმაცია? დააფუძნა, თუ არა ევროკომისიამ შესაძლებლობის ზრდის სისტემა და/ან საინფორმაციომექანიზმები სამოქალაქო საზოგადოებისთვის?

X

სამოქალაქო საზოგადოებისთვის დელეგაცია აცხადებს და აფინანსებს საგრანტო პროგრამებს, რომლებიც მიმართულია სამოქალაქო სექტორის გაძლიერებაზე. დელეგაციას არ გააჩენია სპეციფიურად შესაძლებლობის ზრდის პროგრამა.

ევროკომისიის დელეგაცია ხელს უწყობს არასამთავრობო ორგა ნიზა-ციების წარმომადგენელების შეხვედრებს ევროკავშირის სხვადასხვა ინსტიტუტების მისიებთან და დელეგაციებთან.

შეიძლება ითქვას, რომ ევროკომისიის ქმედებებში ყველა დონეზე გაიზარდა გამჭვირვალობა; როგორც წესი, ყველა დაფინანსებული პროექტის შესახებ შესაძლებელია ინფორმაციის, რელევანტური კონტაქტებისა და დოკუმენტების მოძიება.

2. რამდენად აქტიურია ევროკომისია პროგრამების, ანგარიშების და სხვა სახის დოკუმენტების მომზადებასა და მიღებაში სამოქალაქო საზოგადოების ჩართვის თვალსაზრისით?

X

ქართულ არასამთავრობო სექტორს და ევროკომისიის დელეგა ციას აქვს წარმატებული თანამშრომლობის გამოცდილება, რაც დიდწილად განპირობებულია თავად დელეგაციის წარმომადგენელთა ღიაობით.

ამ სფეროში წინგადადგმულ ნაბიჯად შეიძლება ჩაითვალოს ის, რომ ევროკომისიამ სამოქალაქო სექტორთან გაიარა ოფიციალური კონსულტაციები და მიიღო შენიშვნები სამოქმედო გეგმის შესრულებაზე და ინდიკატორული გეგმის შუალედური გადახედვის პროცესში.

2011-2012 წლებში გაგრძელდა კონსულტაციები 2010-2013 წლების ინდიკატორული გეგმის შესრულებაზე; აგრეთვე, დელეგაციამ აქტიურად ჩართო მთელი რიგი არასამთავრობო ორგანიზაციები 2014-2020 წლების ერთიანი დახმარების ჩარჩო დოკუმენტის (Single Support Framework) მომზადებაში.

სექტორული დახმარების განხორციელებისას, ზოგ შემთხვევაში, საზოგა დოებრივი ორგანიზაციები ჩართულნი არიან ე.წ. საკოორდი-ნაციო საბჭოებში, რაც ასევე წინ გადადგმული ნაბიჯია.

ევროკავშირის ახალმა რეგულაციამ ევროკავშირის სამეზობლო ინსტრუმენტის შესახებ უნდა უზრუნველყოს ინსტრუმენტით გათვა-ლისწინებული აქტივობების დაგეგმვის და შესრულების პროცესში საზოგადოების ჩართულობის სახელმძღვანელო პრინციპების და პროცედურების დამკვიდრება.

15

ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტი

3. მიმართულია, თუ არა ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტით დაფინანსებული პროექტები სამოქმედო გეგმით განსაზღვრული გარემოსდაცვითი მიზნების შესრულებაზე?

X

2007-2009 წლის ეროვნული ინდიკატორულ გეგმაში გარემოს დაცვა არ იყო იდენტიფიცირებული როგორც პრიორიტეტული სექტორი.

2010-2013 წლის ეროვნული ინდიკატორულ გეგმაში, გარემოს დაცვა და მდგრადი განვითარება გამოიკვეთა ქვეპრიორიტეტად რეგიონული განვითარების და სიღარიბის დაძლევის პრიორიტეტში, რაც მისასალმებელია. ეს იძლევა საშუალებას, რომ გარემოს დაცვა განიხილებოდეს ინტეგრირებულად და არა როგორც განცალკევებულად მდგარი საკითხი.

შესაბამისად, 2010 ევროკომისიის მიერ დაფინანსებული რეგიონული განვითარების სექტორული დახმარების პროგრამა და მის ფარგლებში მომზადებული რეგიონული განვითარების 2010-2017 წ.წ. სახელმწიფო სტრატეგია მოიცავს გარემოსდაცვით მიზნებს, მათ შორის, გარემოსდაცვითი ინფრასტრუქტურის და მდგარდი განვითარების მიმართულებით.

2011 წელს დაიწყო სოფლის მეურნეობის საბიუჯეტო სექტორული დახმარების პროგრამის მომზადება; დაიწყო სტრატეგიის შემუშავება და 2013 წლის იანვარში ხელი მოეწერა პირველ ტრანშს.

რეგიონული ინდიკატორული გეგმები და ტრანსსასაზღვრო პროგრამები მოიცავენ როგორც ენერგეტიკული ტრანს-ევროპული ქსელების განვითარებას რეგიონში, ისე გარემოსდაცვითი მიზნების შესრულებას. აღმოსავლეთ რეგიონის ინდიკატორული გეგმა ხაზს უსვამს ბუნებრივი რესურსების, მათ შორის, წყლის რესურსის, მდგრად მართვას. ტრანსასაზღვრო პროექტები კი მიმართულია წყლის, ჰაერის ხარისხის, ნარჩენების მართვისა და მონიტორინგის სისტემების დანერგვისკენ, აგრეთვე ტყის, ბიომრავლაფეროვნებისა და კლიმატის ცვლილების პრობლემების გადასაჭრელად.

4. დამაკმაყოფილებლად პასუხობს, თუ არა ინსტრუმენტით დაფინანსებული მიმდინარე წლიური გეგმებით გათვალისწინებული გარემოსდაცვითი პროექტები სამოქმედო გეგმთ განსაზღვრულ გარემოსდაცვითი პრიორიტეტებს?

Xგარემოსდაცვითი მიზნების შესრულებაზე მიმართულია მხოლოდ ტრანსასაზღვრო პროგრამები და ზოგიერთი რეგიონული პროგრამა, ამასთან, უფრო მეტად რეგიონულ დონეზე, ვიდრე ეროვნულზე.

5. ასახავს, თუ არა სამოქმედო გეგმის პრიორიტეტებს ქვეყნის პროგრამის ფარგლებში გარემოსდაცვითი პროექტებისათვის გამოყოფილი თანხების წილი?

X

ქვეყნის პროგრამით გამოყოფილი თანხები ასახავს სამოქმედო გეგმის გარკვეულ პრიორიტეტებს რეგიონული განვითარების ჭრილში.

2011 წლის 14 ნოემბერს ევროკავშირმა დაიწყო 19 მილიონი ევროს ოდენობის საბიუჯეტო დახმარების პროგრამა რეგიონული განვითარებისთვის.

2012 წლის 28 აგვისტოს ევროკავშირმა დაიწყო 60 მილიონი ევროს ოდენობის საბიუჯეტო დახმარების პროგრამა სოფლის მეურნეობის განვითარებისთვის.

16

6. არის, თუ არა გარემოსდაცვითი პროექტებისათვის ინსტრუმენტით გათვალისწინებული დაფინანსება ხელმისაწვდომი სამოქალაქო საზოგადოებისათვის? დადებითი პასუხის შემთხვევაში, როგორია ამ ფინანსებზე ხელმისაწვდომობის ხარისხი (მაგ. გრანტის მოცულობა, თანადაფინანსება, პროცედურა და სხვ)?

X

არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის ხელმისაწვდომია მხო ლოდ თემატური გარემოსდაცვითი პროგრამა, თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ ეს პროგრამა გლობალურია, რთულია მის ხელმისაწვდომობასა და ეფექტურობაზე მსჯელობა.

არასამთავრობო სექტორისთვის პრობლემურ საკითხთა რიგს მიე-კუთვნება: თანხის ოდენობა, თანადაფინანსების საკითხები, პროგ რამის პრიორიტეტების თანხვედრა ქვეყნის პრიორიტეტებთან.

ევროპის გარემოს დაცვის სააგენტოს საქმიანობა

7. ეხმარება, თუ არა ევროკავშირი რეგიონს (მათ შორის ფინანსურადაც) რათა მონაწილეობა მიიღოს გარემოს დაცვის სააგენტოს საქმიანობაში? დადებითი პასუხის შემთხვევაში, ღებულობს, თუ არა ქვეყანა ამ პროგრამიდან სარგებელს (მაგ., შესაძლებლობების ზრდა, მონაცემების შეგროვება)?

X

ორმხრივი თანამშრომლობა

8. არსებობს, თუ არა ორმხრივი თანამშრომლობა ევროკავშირის წევრ ქვეყნებსა და საქართველოს შორის გარემოს დაცვის სფეროში?

X გარემოს დაცვის სფეროში საქართველო თანამშრომლობს რამო დენიმე ქვეყანასთან, მათ შორის, ფინეთთან, ჰოლანდიასთან და გერმანიასთან.

9. თუ არსებობს, პასუხობს, თუ არა წევრი ქვეყნების მიერ დაფინანსებული პროექტები საქართველოს იმ საჭიროებებს, რომლებიც მიმართულია სამოქმედო გეგმის გარემოსდაცვითი მიზნების შესრულებაზე?

X

ქვეყნისთვის სპეციფიური საკითხები

ევროკავშირის სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამები და გარემოს დაცვა

10. სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამების შემთხვევაში, რამდენად იყო ჩართული სამოქალაქო საზოგადოება სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამის ფარგლებში მიმდინარე სტრატეგიის მომზადებაში?

X

სამოქალაქო საზოგადოება საკმაოდ აქტიურად იყო ჩართული დიაგნოსტიკური კვლევების და სტრატეგიული გეგმების შემუშავებისას, თუმცა, ამ ეტაპზე გამოყენებული იყო სხვადასხვა მიდგომები. მაგალითად, რეგიონული განვითარების სტრატეგიის მომზადება უფრო მონაწილეობითი იყო, ვიდრე სოფლის მეურნეობის სტრატეგიის მომზადების პროცესი, რაც აისახა დოკუმენტების ხარისხზეც.

გარდა ამისა, ჩართულობა შემცირდა რეგიონული განვითარების გეგმების მომზადებისას და რიგ შემთხვევაში, მომზადებული გეგმები ხელმისაწვდომიც არ იყო და მხოლოდ 2012 წლის ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ გახდა ხელმისაწვდომი.

17

11. რამდენად არის ჩართული სამოქალაქო საზოგადოება სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამის ფარგლებში წლიური სამოქმედო გეგმების, რეგიონალური გეგმებისა და სხვა დოკუმენტების მომზადებაში?

X

2011-2012 წლებში ყოველწლიური სამოქმედო გეგმების შედგენისას, როდესაც ჩართულობის უზრუნველყოფა სამინისტროების ვალ-დებულება იყო, საზოგადოებრის ჩართვის ხარისხი დაბალი იყო. 2012 წლის ოქტომბრის შემდეგ, როგორც სოფლის მეურნეობის, ისე რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროებში, შეიცვალა მიდგომა და არასამთავრობოები უფრო აქტიურად ჩაერთვნენ წლიური სამოქმედო გეგმების მომზადებაში.

12. რამდენად ხელმისაწვდომია სამოქალაქო საზოგადოებისა და ადგილობრივი მოსახლეობისთვის ინფორმაცია სახელმწიფოს მიერ სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამის ფარგლებში მიმდინარე პროექტების შესახებ?

X

მთელ რიგ შემთხვევაში, საკმაოდ რთული იყო კონკრეტული პროექტების შესახებ ინფორმაციის მოძიება. ეს განსაკუთრებით ეხე-ბა მუნიციპალური განვითარების ფონდის მიერ წყალმომარაგების სისტემის რეაბილიტაციისათვის განხორციელებულ პროექტებს (2010-2012). მაგალითად, საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების ასოციაცია (თეთრიწყარო), იძულებული გახდა და-კავშირებოდა დამფინანსებელს, ევროპის საინვესტიციო ბანკს, პროექტის შესახებ ინფორმაციის მოსაპოვებლად და პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასთან კავშირის დასამყარებლად.

საგულისხმოა, რომ მუნიციპალური განვითარების ფონდი ხში-რად ინფორმაციის გაუცემლობას ასაბუთებდა იმით, რომ პროექ-ტი ფინანსდებოდა ამა თუ იმ საერთაშორისო ინსტიტუტის მიერ და ამდენად, ფონდი არ იყო უფლებამოსილი, გაეცა ე.წ. კონ-ფიდენციალური ინფორმაცია.

საანგარიშო პერიოდში რეგიონული განვითარებისა და ინფრა-სტრუქტურის სამინისტრო ნაგავსაყრელებთან დაკავშირებულ გეგმებ-ზე აკეთებდა განცხადებებს, თუმცა ამ გეგმების შესახებ ინფორმაცი ის მოთხოვნის საპასუხოდ, ინფორმაციას არ გასცემდა.

13. ჩართულია თუ არა ადგილობრივი მოსახლეობა საბიუჯეტო დახმარების პროგრამების ფარგლებში მიმდინარე პროექტებთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში?

X

იმის გამო, რომ პრობლემური იყო ინფორმაციის მიღება, კიდევ უფრო შეზღუდული იყო გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართვა. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართულობის მაგალითები, ადგილობრივი მოსახლეობა, როგორც ადგილობრივ , ისე ცენტრალურ ხელისუფლებასთან ურთიერთობის ძირითად ფორმად, კვლავ პროტესტს იყენებდა. წყალმომარაგების სისტემების რეაბილიტაციის პროექტებთან დაკავშირებით არაერთი პრობლემა გამოვლინდა. იმ ქალაქებშიც კი, სადაც წყლის სისტემების რეაბილიტაცია მოხდა, კვლავ პრობლემურია მოსახლეობის 24-საათიანი უსაფრთხო სასმელი წყლით მომარაგება.

14. რამდენად კოორდინირებული და გამჭვირვალეა დონორთა დახმარება სექტორული საბიუჯეტო დახმარების პროგრამის ფარგლებში?

X

ზოგადად, დონორთა დახმარება საკმაოდ კოორდინირებულია. მაგალითად, რეგიონული განვითარება იყო მრავალმხრივი დო-ნორების, აზიის განვითარების ბანკის, ევროპის საინვესტიციო ბანკის და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი. ამავდროულად, მნიშვნელოვანია, გაიზარდოს დონორების მიერ დაფინანსებული პროექტების გამჭვირვალობა, მონიტორინგისა და შეფასების პროცესში ადგილობრივი ორგა-ნიზაციების ჩართვა და ა.შ.

ხშირად სახელმწიფო პრიორიტეტების ცვლა და მყისიერი პროექტების განვითარება (მაგალითად, როგორიცაა ლაზიკის პროექტი შავი ზღვის სანაპიროზე და სხვა პროექტები), ხელს უშლის დონორების მიერ უკვე გამოყოფილი თანხების მიზნობრივად ათვისებას (მაგალითისთვის, გერმანიის მთავრობის მიერ გამოყოფილი თანხები ყაზბეგის ეროვნული პარკისთვის).

ზოგადი შეფასება

საერთი შეფასება: 0-დან 42-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

22

18

საერთი ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

52%

ფონური ინფორმაცია

კითხვა განმარტება

რამდენია ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტის გარემოსდაცვითი პროექტების წილი ქვეყნის წინა წლიურ გეგმაში?

2011 და 2012 წლების საბიუჯეტო დახმარება განკუთვნილი იყო რეგიონული განვითარების პროგრამისა (19 მილიონ ევრო) და სოფლის მეურნეობის განვითარების პროგრამისთვის (60 მილიონი ევრო), რაშიც თავისთავად, მოიაზრება გარემოსდაცვითი ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებაც; კონკრეტულად რამდენი დაიხარჯება გარემოსდაცვითი მიზნებისთვის, რთული სათქმელია.

რამდენია ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტის გარემოსდაცვითი პროექტების დაგეგმილი წილი ქვეყნის მიმდინარე წლიურ გეგმაში?

სრული ინფორმაცია თანხების შესახებ არ არის ხელმისაწვდომი, რადგანაც არ ხდება უკვე ათვისებული თანხების შესახებ ანგარიშგება სხვადასხვა პროგრამების მიხედვით; თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ დაფინანსება არ არსებობს.

გარემოსდაცვითი პროექტები, რომლებითაც ისარგებლა თქვენმა ქვეყანამ ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტის წინა წლიური გეგმიდან და მათი რაოდენობა. თუ შესაძლებელია, დაყავით ის ქვეყნის, რეგიონულ და ტრანსსასაზღვრო პროგრამებად?

ევროკავშირის დელეგაციის ვებ-გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის თანახმად, 2010 წელს დაახლოებით 20 მლნ. ევრო დაიხარჯა გარემოსდაცვით პროექტებზე, თანხები მიმართული იყო, მათ შორის, კლიმატის ცვლილებაზე, ბუნების დაცვაზე, ნარჩენების მართვაზე, წყლისა და ჰაერის დაცვაზე და ბუნებრივი კატასტროფების თავიდან აცილებაზე.

სრული ინფორმაცია გამოყოფილი თანხების შესახებ არ არის ხელმისაწვდომი, ისევე როგორც ათვისებული თანხების შესახებ ანგარიშგება. ეს არ ნიშნავს, რომ დაფინანსება არ არსებობს; სხვადასხვა წყაროები, მათ შორის ევროკომისიის ვებ-გვერდი და სხვადასხვა პროექტების ვებ-გვერდები ამის დასტურია. მნიშვნელოვანი იქნება, მონაცემების დაჯგუფება იმგვარად, რომ გაიზარდოს ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა.

იგივე, რაც ზემოთ, მიმდინარე გეგმისთვის

“შავი ზღვის ტრანსსასაზღვრო თანამშრომლობის“ (Black Sea Cross Border Cooperation) პროექტით “Black Sea Basin Program”, გარემოს დაცვაზე გამოყოფილია 6.250 მლნ. ევრო 2008 წლის ბიუჯეტით. 2007-2013 წლის ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტის რეგიონული სამოქმედო გეგმის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი იყო „Improving Forest Law Enforcement and Governance (FLEG) in the ENP East countries and Russia”, რომელზეც გამოყოფილ იქნა 6 მლნ. ევრო. ამასთან, ძნელია დადგინდეს, ამ თანხის რა ნაწილი იხარჯება საქართველოში.

ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტის გეგმით გათვალისწინებული ის პროექტები, რომელთაც შესაძლოა ჰქონდეთ უარყოფითი ზეგავლენა გარემოზე; ამ პროექტების დაფინანსება; თუ შესაძლებელია, დაყავით ის ქვეყნის, რეგიონულ და ტრანსსაზღვრო პროგრამებად.

პრობლემური იყო სამეზობლო საინვესტიციო ფონდის (Neighborhood Investment Facility) მიერ თბილისის შემოვლითი რკინიგზისთვის 8.5 მლნ ევროს გამოყოფა. მართალია, თანხები მიმართული იყო რკინიგზის მშენებლობით გამოწვეული უარყოფითი გარემოსდაცვითი შედეგების შერბილებაზე, პრობლემური იყო თავად ფონდის მიერ მეტად წინააღმდეგობრივი პროექტის ყოველგვარი წინასწარი საზოგადოებრივი კონსულტაციების გარეშე დაფინანსება. 2011 წლის ბოლოს საქართველოს რკინიგზამ უარი განაცხადა ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითრების ბანკის მიერ გამოყოფილ კრედიტზე.

საქართველოს რკინიგზასა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკს შორის საკრედიტო შეთანხმების გაუქმებასთან ერთად, 2012 წლის 16 მარტს, ფონდის ოპერაციული საბჭოს გადაწყვეტილებით, შეჩერებულ იქნა რკინიგზის პროექტის დაფინანსება.

19

იგივე, რაც ზემოთ, მიმდინარე გეგმისთვის

გარემოსდაცვითი პროექტები, რომლითაც ისარგებლა საქართველომ წინა წლის გეგმით გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების, აგრეთვე ენერგეტიკის (ENRTP) თემატურიპროგრამით;

იგივე, რაც ზემოთ, მიმდინარე გეგმისთვის

სარგებლობს, თუ არა თქვენი ქვეყანა შესაძლებლობების ზრდისა და ტექნიკური დახმარების პროგრამებით (მაგ., ”თაექსი”, ”თვინინგი”, მონაწილეობა ევროპის გარემოს დაცვის სააგენტოს საქმიანობაში), რომლებიც მიმართულია ქვეყანაში არსებული გარემოსდაცვითი საკითხების

მოგვარებაზე?

უკანასკნელ წლებში, ევროკავშირმა გამოყო დაახლოებით 35 მლნ ევრო გარემოსდაცვითი მიზნების მიღწევისთვის, როგორც ეროვნულ ასევე რეგიონალურ დონეზე. ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული ღონისძიებები მოიცავს როგორც კლიმატის ცვლილებას, ნარჩენების მართვას, ჰაერის, მწვანე ბუნების, წყლის დაცვისა და ბუნებრივ კატასტროფებთან ბრძოლას, ისე გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლებას. ტვინინგის პროგრამით - მყარი ნარჩენების მართვა - დაგეგმილია ნარჩენების მართვის სისტემის შექმნა, ნარჩენების მართვის კანონის და მონაცემთა ბაზის შექმნა. გარდა ამისა, ამ წლებში განხორციელდა რეგიონული პროგრამები ჰაერის ხარისხის, წყლის დაცვის, კლიმატის ცვლილებისა და ბუნებრივი კატასტროფების წინააღმდეგ, ასევე, დაცული ტერიტორიების მართვის სფეროში.

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

უკანასკნელი ოთხი წლის განმავლობაში მკვეთრად გაიზარდა ევროკავშირის როლი გარემოსდაცვითი საკითხების პრიორიტეტიზაციაში, რაც აიხსნება ერთის მხრივ, რიგი რეგიონული პროექტების განხორციელების დაწყებით, ხოლო მეორეს მხრივ, საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმების შესახებ მოლაპარაკებებით. ამასთან, ევროკავშირის დელეგაციის ვებ-გვერდის თანახმად, 2010 წელს დაახლოებით 35 მლნ ევრო დაიხარჯა გარემოსდაცვით პროექტებზე; ყოველივე ამან კი, გარკვეულწილად დადებითი როლი შეასრულა ევროკავშირის მხრიდან საქართველოს მთავრობისთვის გარემოს დაცვის მნიშვნელობის წარმოჩენის საქმეში.

ზოგადად, გაუმჯობესდა ევროკავშირის მიერ ინფორმაციის გავრცელების პროცედურა, პროექტების და პროგრამების შესახებ დოკუმენტების რუტინული გამოქვეყნება, აგრეთვე სპეციალური საინფორმაციო მასალების გავრცელება ე.წ. პროგრამინგის შესახებ, სიახლეებსა და ევროკავშირში მიმდინარე პროცესებზე და სხვ. აღსანიშნავია ისეთი სპეციალიზირებული ვებ-გვერდებიც, როგორიცაა www.enpi-info.eu და სხვა. მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა ასევე პროექტების მიერ ინფორმაციის გავრცელება სპეციალური ვებ-გვერდების საშუალებით, თუმცა, საჭიროა ინფორმაციის ერთიან ფორმატში გავრცელება, რაც გაზრდის მასზე ხელმისაწვდომობას.

ვინაიდან თანხების დიდი ნაწილი მიმართულია ე.წ. საბიუჯეტო დახმარებაზე, აუცილებელია, ევროკომისიამ უფრო აქტიურად ჩართოს სამოქალაქო საზოგადოება, როგორც პროგრამის მომზადების ეტაპზე (მაგ., ინდიკატორების შემუშავებაში), ისე მის განხორციელებაში, ასევე წარადგინოს სამოქალაქო საზოგადოების წევრები ე.წ. ერთობლივი მონიტორინგის ჯგუფებში.

მნიშვნელოვანია, აგრეთვე, გამოქვეყნდეს ყველა ხელშეკრულება, რომელსაც ევროკომისია, დონორი ქვეყნები და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციები აფორმებენ ქვეყნის მთავრობასთან. უნდა აღინიშნოს, რომ 2008-2009 წლებში საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო აქვეყნებდა 2008 წლის აგვისტოს მოვლენების შემდგომ გამოყოფილი საერთაშორისო ფინანსური დახმარების ამსახველ ინფორმაციას (ცხრილს) და აგრეთვე საერთაშორისო ხელშეკრულებებს, მათ შორის, ევროკავშირთან დადებულ ხელშეკრულებებს; 2010 წლის მეორე ნახევრიდან ხელშეკრულებები აღარ არის ხელმისაწვდომი სამინისტროს ვებ-გვერდზე. გასათვალისწინებელია, რომ რაც უფრო გამჭვირვალე იქნება ურთიერთობები ევროკავშირსა და მიმღებ ქვეყანას შორის, უფრო ადვილი იქნება ხელშეკრულების შესრულების მონიტორინგი.

20

მიზანი 3 საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციებისა და ოქმების რატიფიცირება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:

გარემოსდაცვით საკითხებზე თანამშრომლობის განმტკიცება “კიოტოს ოქმის” და “კლიმატის ცვლილების შესა ხებ გაეროს კონ ვენ ციის” დებულებების განხორციელება, მათ შორის ”სუფთა განვითარების მექანიზმის” (Clean Development Mechanism) ფარგლებში აქტიური თანამშრომლობის გზით;

“აქტიური მონაწილეობა” “დუნაი - შავი ზღვის სპეციალური ჯგუფის” და “შავი ზღვის კომისიის” ფარგლებში, რათა განხორციელდეს ტრანსსასაზღვრო მიდგომა წყლის მართვის სფეროში; აქტიური მონაწილეობის მიღების უზრუნველყოფა “ევროკავშირის წყლის ინიციატივის” შემადგენელ “აღმოსავლეთ ევროპის, კავკასიისა და ცენტრალური აზიის” კომპონენტში;

გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის (UN-ECE) გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული კონვენციების რატიფიცირება;

შეფასება

შეკითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

საერთაშორისო შეთანხმების მიღება

1. რატიფიცირებულ იქნა, თუ არა შესაბამისი კონვენცია/შეთანხმება/ოქმი სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X

2010-2012 წლებში არ მომხდარა არცერთი საერთაშორისო გარემოსდაცვითი შეთანხმების რატიფიცირება საქართველოს მიერ. მათ შორის, არ მომხდარა ევროკავშირი საქართველოს სამოქმედო გეგმით მოთხოვნილი ევროპის ეკონომიკური საბჭოს კომისიის კონვენციიების რატიფიცირება.

2. გადადგა, თუ არა მთავრობამ ნაბიჯები რატიფიცირებისათვის?

X

საერთაშორისო ხელშეკრულების შესრულება

3. მიღებულ იქნა, თუ არა, ან ხომ არ შეიცვალა შესაბამისი კანონმდებლობა საერთაშორისო ხელშეკრულების მოთხოვნების შესაბამისად? დადებითი პასუხის შემთხვევაში, დამაკმაყოფილებელია, თუ არა ეს ცვლილებები ხელშეკრულებაში გაწერილი ვალდებულებების შესასრულებლად?

X

4. გადაიდგა, თუ არა, სხვა ნაბიჯები საერთაშორისო ხელშეკრულების შესასრულებლად?

X გადაიდგა კლიმატის ცვლილების კონვენციის შესასრულებლად; სხვა მხრივ, პროგრესი, ფაქტიურად, არ შეინიშნება.

21

5. არსებობს, თუ არა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესრულების ანგარიშგების სისტემა საქართველოში? თუ არსებობს, წარადგინა, თუ არა საქართველომ ანგარიშები შეთანხმებების შესრულებაზე?

X

ქვეყანაში არ არსებობს კონვენციათა შესრულების და ანგარიშ-გების ერთიანი სისტემა. გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურ-სების სამინისტრო აწარმოებს ანგარიშგებას კონვენციების მიერ დაწესებული გრაფიკის შესაბამისად. თუ დავეყრდნობით ანგარიშგების ვალდებულებების მონაცემთა ბაზას (reporting obligations database, ROD, http://rod.eionet.europa.eu), ნათელია, რომ საქართველო არ ჩქარობს ყველა შესაბამისი კონვენციის შესახებ ანგარიშგება.

ეს ანგარიშები ხან ხდება ფართო საზოგადოების მსჯელობის საგანი, ხან არა. მაგალითად, 2010 წლის დასასრულს მომზად-და გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის “გარემოსდაცვით საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის, გადაწყვეტილების მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწი-ლეობისა და ამ სფეროში მართლმსაჯულების საკითხებზე ხელ -მისაწვ დომობის შესახებ“ ორჰუსის კონვენციის განხორ ციელების მორიგი ეროვნული ანგარიში. ანგარიშის სამუშაო ვერსია წარდგენილი იყო ფართო საზოგადოებისთვის განსახილველად.

6. გააჩნია, თუ არა კომპეტენტურ ორგანოს შესაბამისი რესურსები და კომპეტენცია, რათა გადადგას შესაბამისი ნაბიჯები ხელშეკრულების შესასრულებლად?

Xჩვეულებრივ, ამა თუ იმ კონვენციის საკონტაქტო პირია (ე.წ. „ფოკალ პოინტი“) ერთი საშუალო ან შედარებით მაღალი თანამდებობის პირი გარემოს დაცვის სამინისტროში.

ქვეყნისთვის დამახასიათებელი კითხვები

7. აიღო, თუ არა ქვეყანამ სხვა ისეთი საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირების ვალდებულება, რომელიც არ არის ნახსენები სამოქმედო გეგმაში?

X2008 წლის 25 სექტემბერს რატიფიცირებულ იქნა კარტახენას ოქმი ბიოუსაფრთხოების შესახებ. 2008 წლის 31 დეკემბერს რატიფიცირებულ იქნა “ევროპის ველური ბუნებისა და ბუნებრივი ჰაბიტატების დაცვის შესახებ" ევროპის საბჭოს 1979 წლის კონვენცია.

8. იყო, თუ არა ქვეყანა მხილებული რომელიმე საერთაშორისო შეთანხმებასთან შეუსაბამობაში, კერძოდ, ხელშეკრულების ორგანოს მიერ?

X

მსგავსი ფაქტი არ ყოფილა; თუმცა, იმის გათვალისწინებით, რომ ხელშეკრულებების ორგანოებში წარდგენილი ანგარიშები არ არის ხელმისაწვდომი, ძნელია ალტერნატიული ინფორმაციის წარდგენა, მათ შორის, უცხოელი კონსულტანტების მიერ მომზადებული ანგარიშების წარდგენა.

ზოგადი შეფასება

ზოგადი შეფასება: 0-დან 24-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

-5

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

20.8%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

2007-2012 წლებში საქართველომ არ მოახდინა ევროკავშირი-საქართველოს სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმით მოთხოვნილი გაერო-ს ევროპის ეკონომიკური კომისიის კონვენციების რატიფიცირება.

22

მიზანი 4გარემოსდაცვითი გეგმებისა და პროგრამების შემუშავება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან (მათ შორის, ნებისმიერი იდენტიფიცირებული გეგმა ან პროგრამა):

• ჩარჩო კანონმდებლობისა და ძირითადი პროცედურების შემუშავება, აგრეთვე, დაგეგმვის უზრუნველყოფა ძირითად გარემოსდაცვით სექტორებში – ჰაერის ხარისხი, წყლის ხარისხი, ნარჩენების მართვა, ბუნების დაცვა

• არსებული სახელმწიფო გეგმებისა და პროგრამების განხორციელება (მაგალითად, სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის, ტყის მართვის და წყლის მართვის შესახებ)

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

მომზადება და მიღება

1. შემუშავებულ იქნა, თუ არა შესაბამისი გეგმები ან პროგრამები სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის / წინა შეფასების ჩატარების შემდეგ?

X

2012 წლის 24 იანვარს საქართველოს მთავრობამ დაამტკიცა (განკარგულება #127) საქართველოს გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამა 2012-2016 წლებისთვის (როგორც ცნობილია, პირველი, 2000-2004 წლების ეროვნული პროგრამა მიღებულ იქნა 2000 წელს და მხოლოდ 2012 წელს გახდა შესაძლებელი მეორე ეროვნული პროგრამის მიღება).

როგორც წინა შეფასებაში აღინიშნა, მეორე ეროვნულ პროგრამაზე მუშაობა, რომელიც 2008-2012 წლებზე იყო გათვლილი, 2007 წელს დასრულდა (პროგრამა შემუშავდა გაერო-ს განვითარების პროგრა-მის დახმარებით); თუმცა, გეგმა საბოლოოდ არ იქნა მიღებული, გამოყენებული მეთოდოლოგიის და დოკუმენტის შინაარსის მიმართ არსებული კრიტიკის, ასევე დოკუმენტის განხილვისა და მიღების ფორმალური პროცედურების არარსებობის გამო. 2010 წელს, ამ-ჯერად ნიდერლანდების მთავრობის ფინანსური მხარდაჭერით, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრომ განაგრძო მეორე ეროვნულ პროგრამაზე მუშაობა და საბოლოოდ 2012 წელს მიღებულ იქნა პროგრამა 2012-2016 წლებისთვის.

2010 წელს ბიომრავალფეროვნების კონვენციის მხარეთა მე-10 შეხვედრაზე შეთანხმებული, 2020 წლისთვის მისაღწევი მიზნების შესასრულებლად, 2011 წელს დაიწყო ბიომრაფალფეროვნების მეორე ეროვნული სტრატეგიისა და მოქმედებათა გეგმის შემუშავებაზე (განახლებაზე) მუშაობა. სტრატეგიასა და გეგმაზე მუშაობა, სავარაუდოდ, 2013 წელს დასრულდება.

ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული ერთ-ერთი პროექტის ფარგლებში, რომელიც 2011 წელს დაიწყო, გათვალისწინებული იყო ნარჩენების მართვის ეროვნული სტრატეგიისა და მოქმედებათა გეგმის შემუშავება. ამ დროისთვის კვლავ არ არის ნათელი, რა ეტაპზეა ამ დოკუმენტების შემუშავების პროცესი.

საანგარიშო პერიოდში დასრულდა მუშაობა საქართველოს ერთ -ერ -თი რეგიონის - ქვემო ქართლის - ნარჩენების მართვის სტრატე-გიასა და მოქმედებათა გეგმაზე. დოკუმენტები ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით მომზადდა. ნარჩენების მართვის სტრატე-გია გათვლილია 15 წელზე (2015-2030 წ.წ.).

23

2. დამტკიცდა, თუ არა ეს გეგმები ან პროგრამები ოფიციალურად მინისტრის ან მთავრობის მიერ?

X

წინა შეფასებებში ნახსენები არცერთი დოკუმენტი (დაცული ტერიტორიების სისტემის ეროვნული სტრატეგია და მოქმედებათა გეგმა, მდგრადი ორგანული დამაბინძურებლების (მოდ) ეროვნულ მოქმედებათა გეგმა, სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის (სზიმ) სტრატეგია, სახელმწიფო სატყეო პოლიტიკა), გარდა გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამისა, არ არის დღემდე ოფიციალურად დამტკიცებული.

აღსანიშნავია, რომ 2011 წლის დასასრულს „გარემოს დაცვის შესახებ“ 1996 წლის ჩარჩო-კანონში შეტანილ იქნა ცვლილება, რომელმაც განსაზღვრა გარემოს დაცვის მოქმედებათა ეროვნული პროგრამის დამტკიცებაზე პასუხისმგებელი ორგა ნო (2011 წლამ-დე, კანონი მოიცავდა მხოლოდ და მხოლოდ ზოგად ნორმას, რომ „პროგრამის პროექტის განხილვა და დამტკიცება წარმოებს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად“). 2011 წელს შე-ტანილი ცვლილებით, ეროვნუ ლი პროგრამის დამტკიცება სა-ქართველოს მთავრობის პრეროგატივა გახდა.

ქვემო ქართლის ნარჩენების მართვის სტრატეგია მოწო ნებულ იქნა ქვემო ქართლის რეგიონში შემავალი თვით მმართველი ერთეულე-ბის (რუსთავი, გარდაბნი, ბოლნისი, დმანისი, თეთრიწყარო, წალკა) მიერ; სტრატეგიის განხორ ციელების მიზნით, დაიდო მემორანდუმი მუნიციპალიტეტთა შორის თანაშრომლობის შესახებ.

პროცესი

3. იყვნენ, თუ არა სხვადასხვა, მაგალითად, ტრანსპორტის, მრეწველობის, ენერგეტიკის, ჯანმრთელობის და სხვა სამინისტროები აქტიურად ჩართულნი ამ გეგმების და პროგრამების მომზადებაში? მონაწილეობდა, თუ არა აქტიურად გარემოს დაცვის სამინისტრო ამ გეგმებისა და პროგრამების შემუშავებაში?

X

როგორც წესი, სტრატეგიის, პროგრამისა თუ გეგმის პროექტების შემუშავების პროცესს ოფიციალურად უძღვება გარემოს დაცვის სამინისტრო, მაგრამ მზადდება მოწვეული ექსპერტების დახმარებით და დონორების ფინანსური მხარდაჭერით.

დღემდე კანონმდებლობა არ განსაზღვრას ეროვნული, რე გიონული, ადგილობრივი და/ან სექტორული სტრატეგიების, გეგმების ან პროგრამების შემუშავებისა და მიღე ბის პრო ცედურებს. ზოგადად, საქართველოში არ არსებობს დაგეგმვის მარეგულირებელი კანონმდებლობა.

არსებობს ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოებისთვის სტრატე-გიების/ პროგრამების/ გეგმების პროექტების განსახილველად დაგზავნის გარკვეული პრაქტიკა, რომელსაც ზოგჯერ მოჰყვება საკონსულტაციო შეხვედრებაც. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ასეთი ტიპის დოკუმენტებისადმი ინტე რესი, როგორც წესი, დაბალია, ვინაიდან საბოლოოდ მათი დამტკიცება იშვიათად ხდება (უფრო სწორად, მუდმივად გადაიდება); დამტკიცების შემთხვევაში კი, ისინი იშვიათად სრულდება, რაც გამოწვეულია ამგვარი დოკუმენტების სამართლებრივი სტატუსისა და საბიუჯეტო სისტემაში ადგი ლის განუსაზღვრელობით. სახელმწიფო უწყებებისა და სხვა დაინტერე-სებული მხარეების ინტერესის ნაკლებობას ასევე იწ ვევს იმ სამინისტროში არსებული საკუთრების შეგრძნების დაბალი დონე, რომელიც უძღვება ამგვარი დოკუმენტების შემუშავების პროცესს.

4. მონაწილეობდნენ, თუ არა აქტიურად ადგილობრივი და რეგიონული ხელისუფლების ორგანოები ამ გეგმებისა და პროგრამების შემუშავებაში?

X

სახელმწიფო ორგანოთა სტრატეგიების, პროგრამების ან გეგმების შემუშავებაში ჩართვის პრაქტიკა ყოველთვის არ ვრცელდება ადგი-ლობრივი ხელისუფლების ორგანოებზე. ადგილობრივი ხელისუფ -ლების ორგანოების ჩართვა მომზა დების პროცესში ძალზე იშვიათად ხდება; მათ აზრს იშვიათად ეკითხებიან.

5. მონაწილეობდნენ, თუ არა აქტიურად სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეები (გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციები, მრეწველობა, და სხვ.)?

X

ზოგადად, სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეები მონაწი ლეობენ, მაგრამ არა აქტიურად; მათი მონაწილეობა, როგორც წესი, სპორადულია.

რაც შეეხება გარემოსდაცვით მოქმედებათა მეორე ეროვნულ პროგრამას, გარემოს დაცვის სამინისტროს ჰქონდა მცდელობა დაინტერესებული მხარეების ჩართვის, თუმცა, არასაკმარისი.

24

შინაარსი

6. განსაზღვრავენ, თუ არა მკაფიოდ გეგმები ან პროგრამები ვალდებულებებს მათ განსახორციელებლად?

Xიშვიათად. რომც განსაზღვრონ, თავად გეგმებისა და პროგრამების სამართლებრივი სტატუსის განუსაზღვრელობის გამო, გაურკვეველია ამ დოკუმენტებით განსაზღვრული ვალდებულებების შესრულების სავალდებულოობის საკითხი.

7. მოიცავენ, თუ არა გეგმები/პროგრამები მკაფიო და რეალისტურ ფინანსურ გეგმებს დადგენილი რესურსებით, საჭიროებებითა და საჭიროებების დაკმაყოფილების გზებით?

Xიშვიათად. იმ შემთხვევაში, თუ ისინი მოიცავენ ფინანსურ გეგმებს, ეს გეგმები უფრო მეტად ფოკუსირებულია დონორების მხარდაჭერაზე, ვიდრე საბიუჯეტო სახსრების მობილიზებაზე.

8. არის, თუ არა ასახული გეგმებსა და პროგრამებში პრიორიტეტული ღონისძიებები?

X ასახულია, გარკვეულ შემთხვევებში.

9. გათვალისწინებულია, თუ არა გეგმებსა და პროგრამებში მონიტორინგისა და შეფასების მექანიზმები?

X

როგორც წესი, არა.

გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამა მოი-ცავს ინდიკატორებს პროგრამით გათვალისწინებული თითოეუ ლი ღონისძიებისთვის, რაც დაინტერესებულ პირს მისცემს საშუალებას 2016 წლისთვის (ანუ პროგრამის დასრულების ვადისთვის) იმსჯელოს, მიღწეულ იქნა, თუ არა ესა თუ ის მიზანი, გატარებულ იქნა, თუ არა ესა თუ ის ღონისძიება. თუმცა, თავად პროგრამა არ ითვალისწინებს პროგრამის მიმდინარეობის მონიტორინგისა და შეფასების მექანიზმებს.

თუ გათვალისწინებულია, არსებობს თუ არა მონიტორინგის სისტემები და თუ არსებობს, გამოიყენება, თუ არა ისინი?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

განხორციელება

10. გადაიდგა, თუ არა ნაბიჯები ამ გეგმებისა და პროგრამების განსახორციელებლად?

X

გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამის შემთხვევაში, რთულია იმის დადგენა, ხორციელდება თუ არა ღონისძიებები ისე, როგორც ეს დაგეგმილია პროგრამით, ვინაიდან პროგრამა არ ითვალისწინებს მონიტორინგის და შეფასების მექანიზმებს.

არ არსებობს პროგრამების/გეგმების/სტრატეგიების შესრულების მდგომარეობაზე საზოგადოებასთან ანგარიშგების რაიმე პრაქტიკა (რომ არაფერი ვთქვათ სავალდებულო მოთხოვნებზე).

გარდა აღნიშნულისა, 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებისა და ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, არ არის ნათელი, დარჩება თუ არა ეროვნული პროგრამით განსაზღვრული პრიორიტეტები ახალი ხელისუფლების პრიორიტეტებად.

11. გამოყოფილ იქნა, თუ არა რესურსები ისე, როგორც ეს დაგეგმილი იყო?

X

არ არის ნათელი.

ეროვნული პროგრამა არ ადგენს ზუსტად, თუ რა რესურსებია აუცილებელი დაგეგმილი ღონისძიებების განსახორციელებლად.

იხ. ასევე კომენტარი მე-3 კითხვაზე

25

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 33-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

10

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

30.3%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

როგორც ზემოთ წარმოდგენილი ინფორმაციიდან ჩანს, ბოლო წლების განმავლობაში გარკვეულ სფეროებში მომზადდა გეგმე ბი და პროგრამები, მაგრამ მათი ადგილი ქვეყნის განვითარების დაგეგმვის საერთო სისტემაში გაუგებარი რჩება. ნაწილობრივ ამის გამო, არ ხდება შემუშავებული გეგმებისა და პროგრამების ფორმალური მიღება/დამტკიცება; ამითვე შეიძლება აიხსნას გეგმებისა და პროგრამების მიმართ საკუთრების შეგრძნების ნაკლებობაც იმ სახელმწიფო უწყებებში, რომელთა სახელმძღვანელოდაც მზადდება ესა თუ ის გეგმა ან პროგრამა. სახელმწიფო უწყებებში საკუთრების შეგრძნების არქონა, თავის მხრივ, განაპირობებს საზოგადოების ინტერესის ნაკლებობას შემუშავების პროცესში მყოფი დოკუმენტისადმი, რასაც შედეგად მივყავართ იქამდე, რომ საზოგადოება არ იყენებს თუნდაც შეზღუდულ, მაგრამ ხანდახან მაინც არსებულ მონაწილეობის შესაძლებლობას. საკუთრების შეგრძნების ნაკლებობას ასევე განაპირობებს სამთავრობო პრიორიტეტებისა და სახელმწიფო უწყებების მმართველი გუნდის ხშირი ცვლილება.

კვლავ ძალზე პრობლემურია გეგმებისა და პროგრამების შემუშავების პროცესში ფართო საზოგადოების და/ან დაინტერსებული მხარეების კონკრეტული ჯგუფების ინფორმირებისა და კონსულტირების საკითხი. გამჭვირვალობა და მოწილეობა, ისიც გარკვეული ხარისხით, უზრუნველყოფილია მხოლოდ დონორი ქვეყნებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერით განხორციელებულ დახმარების პროგრამებში. მართალია, საქართველოში ორჰუსის კონვენცია ძალაშია ჯერ კიდევ 2001 წლიდან და მას უპირატესი იურიდიული ძალა გააჩანია შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების მიმართ, კონვენციის მოთხოვნათა ტრანსპოზიცია ეროვნულ კანონმდებლობაში არ მომხდარა. შესაბამისად, ინფორმირებისა და მონაწილეობის კონკრეტული პროცედურების არარსებობის გამო, არ სრულდება კონვენციის მე-7 მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულებები, გარემოსთან დაკავშირებული გეგმების, პროგრამებისა და პოლოტიკის შემუშავებაში საზოგადოების ინფორმირებისა და მონაწილეობის უზრუნველყოფის შესახებ.

არსებულ ვითარებას მცირედ მაინც გამოასწორებდა კანონის მიღება გარემოსდაცვითი დაგეგმვის შესახებ. ამგვარი კანონის შემუშავება და მიღება უნდა მოჰყოლოდა 1996 წელს „გარემოს დაცვის შესახებ“ ჩარჩო-კანონის მიღებას; ამ უკანასკნელის ერთ-ერთი მუხლი აყალიბებს გარემოსდაცვითი დაგეგმვის ზოგად ნორმებს, რომლებიც შემდგომ უნდა გაშლილიყო სპეციფიურ კანონში.

26

მიზანი 5.1 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღება (წყლის სექტორი)

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმაში:

ჩარჩო კანონმდებლობისა და საბაზისო პროცედურების შემუშავება, აგრეთვე, დაგეგმვის უზრუნველყოფა ძირითად გარემოსდაცვით სექტორებში ჰაერის ხარისხი, წყლის ხარისხი, ნაგვის გადამუშავება, ბუნების დაცვა.

შეფასება

კითხვა დიახ არა განმარტება

ქულა 3 2 1 0

ზოგადი

1. იყო, თუ არა მიღებული ახალი კანონმდებლობა, ან განხორციელდა თუ არა ცვლილებები არსებულ კანონმდებლობაში მოთხოვნის შესაბამისად?

x

როგორც წინა შეფასებაში აღინიშნა, მომზადებულ იქნა ახალი ჩარ ჩო კანონპროექტი წყლის შესახებ1, თუმცა, საანგარიშო პერიოდში ის არ ყოფილა საჯარო განხილვების საგანი და არ გაუვლია პარლამენტის მიერ კანოპროექტის მისაღებად აუცილებელი პროცედურები.

საანგარიშო პერიოდში მოქმედ კანონმდებლობაში შევიდა მნიშვნე -ლოვანი ცვლილებები, რომლებმაც გააუარესა, ზოგადად, გარე-მოსდაცვითი კანონმდებლობა, მათ შორის, წყლის სექტორში მოქმედი კანონმდებლობაც (იგულისხმება 2012 წლის 20 მარტს მიღებული კანონი „საქართველოს ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილების შეტანის შესახებ“) - იხ. მიზანი 7 (სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების განხორციელების მიზნით), სქოლიო 1.

2. იყო, თუ არა კარგად იდენტიფიცირებული ევროკავშირის შესაბამისი კანონმდებლობის მთავარი პრინციპები და მახასიათებლები?

x

ჰარმონიზაციის ეროვნულ პროგრამაში განსაზღვრულია ევრო-კავშირის დირექტივები, რომლებთანაც უნდა მოხდეს საქართველოს წყლის კანონმდებლობის ჰარმონიზაცია.

ევროკავშირის პროექტის “თანამშრომლობა შავი ზღვის გარემოს დაცვისათვის” ფარგლებში მომზადდა სახელმძღვანელო დოკუმენტი “საქართველოს წყლის სექტორის კონვერგენციის გეგმა”2.

3. ჩატარდა, თუ არა შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობის და ინსტუტუციური მოწყობის ადექვატური ანალიზი, რათა დადგენილიყო რამდენად არის მასში ინტეგრირებული ევროკავშირის პრინციპები და მახასიათებლები?

x

ევროკავშირის პროექტის “თანამშრომლობა შავი ზღვის გარემოს დაცვისათვის” ფარგლებში ჩატარდა საქართველოს წყლის კანონმდებლობის და ინსტიტუციური მოწყობის ანალიზი ევროკავ-შირის კანონმდებლობასთან შესაბამისობის დადგენის მიზნით. ამ ანალიზის საფუძველზე მომზადდა “საქართველოს წყლის სეტორის კონვერგენციის გეგმა.”

4. იყო, თუ არა ჩატარებული განხორციელების ხარჯების ადექვატური ეკონომიკური შეფასება?

x

კანონმდებლობის ან კანონმდებლობის სამუშაო ვერსიის შინაარსი

5. განსაზღვრულია, თუ არა ტერმინები ევროკავშირის განსაზღვრებათა შესაბამისად?

x არის მთელი რიგი ტერმინოლოგიური შეუსაბამობები3.

6. არის, თუ არა პასუხისმგებელი სტრუქტურების უფლებები და მოვალეობები მკაფიოდ განსაზღვრული?

x

წყლის შესახებ მოქმედ კანონმდებლობაში, რიგ შემთხვევაში, არ არის მკვეთრად გამიჯნული და მკაფიოდ ჩამოყალიბებული სახელმწიფო ორგანოების, ავტონომიური რესპუბლიკებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფუნქციები, მაგ., წყლის გამოყენებისა და დაცვის კონტროლის სფეროში.

27

7. რამდენად კოჰერენტულია კანონმდებლობის სხვადასხვა ნაწილები?

x

ბოლო წლებში წყლის შესახებ საქართველოს კანონმდებლობაში ცვლილებები და დამატებები არასრულად და ფრაგმენტულად განხორციელდა, რამაც ის არათანმიმდევრული და წინააღმდეგობ-რივი გახადა.

8. არის, თუ არა კანონმდებლობის მუხლები შესაბამისობაში სხვა მონათესავე კანონმდებლობასთან?

x

ბოლო წლებში განხორციელებული რეფორმების შემდეგ წყლის შესახებ კანონმდებლობა სრულიად შეუსაბამო გახდა არსებულ გარემოსდაცვითი ლიცენზიების და ნებართვების სისტემასთან, საქართველოს საგადასახადო კოდექსთან და სხვა სექტორულ კანონმდებლობასთან.

9. იმ შემთხვევაში, თუ შეუსაბამოა, განხორციელდა თუ არა, ან მომზადდა თუ არა საჭირო ცვლილებები, რათა მოხდეს შესაბამისობის უზრუნველყოფა?

x საჭირო ცვლილებები არ განხორციელებულა.

10. იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებლობის სრული განხორციელება მოითხოვს კანონქვემდებარე აქტების მიღებას, ხდება თუ არა მათი დროულად მიღება?

x „წყლის შესახებ“ მოქმედი კანონის მიხედვით, მისაღები იყო 26 კანონქვემდებარე აქტი, რომლებიც დღემდე არ შემუშავებულა.

წყლის კანონმდებლობა

11. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა სააუზო მართვის მიდგომებს?

x გათვალისწინებულია კანონპროექტში.

12. არის, თუ არა აუზების დადგენის პროცესი მკაფიოდ გაწერილი?

x

13. დადგინდა, თუ არა აუზები? xაუზები ან სააუზო რაიონები, როგორც სააუზო მართვის ერთეულები, ოფიციალურად არ დადგენილა; თუმცა, სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში გაწეულ იქნა გარკვეული რეკომენდაციები.

14. იმ შემთხვევაში, თუ დადგინდა აუზები, არის თუ არა უზრუნველყოფილი შესაბამისი ადმინისტრაციული მოწყობა თითოეული აუზისათვის?

x

15. არის, თუ არა უზრუნველყოფილი სათანდო კოორდინაცია კომპეტენტურ სტრუქტურებს შორის?

x

16. არსებობს, თუ არა შესაბამისი სტრუქტურები და პროცედურები იმისათვის, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს სხვა ქვეყნებთან თანამშრომლობა, იმ შემთხვევაში, როცა მდინარის აუზი სცილდება ერთი ქვეყნის საზღვრებს?

x

28

17. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა მდინარის სააუზო მართვის გეგმას, მათ შორის ღონისძიებათა გეგმას, რათა მიღწეულ იქნეს წყლის კარგი ხარისხი?

x

18. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა საზოგადოებასთან კონსულტაციებს მდინარეთა აუზების მართვის გეგმების შემუშავებისას?

x

19. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა წყლის ობიექტების კლასიფიკაციას ევროკავშირის წყლის შესახებ ჩარჩო დირექტივაში მოცემული კლასიფიკაციის შესაბამისად?

x

საქართველოს წყლის შესახებ კანონმდებლობაში, ევროკავშირის შესაბამისი კანონმდებლობისაგან განსხვავებით, არ არის მოცემუ-ლი წყლის ობიექტების კლასიფიკაცია ეკოლოგიური სტატუსის მიხედვით4.

20. ამ შემთხვევაში, არის, თუ არა უზრუნველყოფილი წყლის ობიექტების დადგენა ამ კლასიფიკაციის შესაბამისად?

x

21. არის, თუ არა კანონმდებლობაში მოცემული მკაფიო გარემოსდაცვითი მიზნები?

xარსებული კანონმდებლობა მიზნად ისახავს წყლის ობიექტების დაცვას და წყლის რესურსების რაციონალურ გამოყენებას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინებით5.

22. არის, თუ არა ევროკავშირის კანონმდებლობით გათვალისწინებული წყლის ხარისხის ნორმები ინტეგრირებული ეროვნულ კანონმდებლობაში?

x განახლებულია მხოლოდ სასმელი წყლის ხარისხობრივი ნორმები6.

23. არის, თუ არა ევროკავშირის კანონმდებლობით გათვალისწინებული ჩაშვების ლიმიტები ინტეგრირებული ეროვნულ კანონმდებლობაში?

x მიღებულია გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტები7.

24. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა დაბინძურების წერტილოვანი წყაროების წინაწარ ავტორიაზაციას ან რეგულირებას ემისიების კონტროლის საშუალებით?

xრეგულირდება გარემოზე ზემოქმედების ნებართვით, თუმცა, ამ ნებართვის გაცემის მოქმედი სისტემა არაეფექტურია და გაუმჯობესებას საჭიროებს.

25. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა წინასწარ ავტორიზაციას ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლის ობიექტებიდან წყალაღების და ამ ობიექტებში ჩაშვებისთვის?

x მიწისქვეშა წყლების გამოყენება რეგულირდება სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების ლიცენზიით.

29

26. კრძალავს, თუ არა კანონმდებლობა საშიში ნივთიერებების პირდაპირ ჩაღვრას მიწისქვეშა წყლებში?

xპირდაპირი ჩანაწერი კანონში ამის შესახებ არ არსებობს, თუმცა, გათვალისწინებულია „წიაღის შესახებ“ და „წყლის შესახებ“ საქართველოს კანონებით.

27. მოიცავს, თუ არა კანონმდებლობა ღონისძიებებს დიფუზური დაბინძურების აღკვეთის ან კონტროლის უზრუნველსაყოფად?

x პრაქტიკულად არ არსებობს დიფუზური წყაროებიდან დაბინძურების რეგულირების მექანიზმები.

28. მოიცავს, თუ არა კანონმდებლობა წყლის მონიტორინგის პროგრამებს? x

გარემოს ეროვნული სააგენტო აწარმოებს რეგულარულ მონიტო-რინგს დადგენილი გეგმის მიხედვით. თუმცა, მონიტორინგის დროში გაწერილი პროგრამა, ისეთი სახით, როგორც ეს ევროკავშირის დირექტივაშია ნაგულისხმევი, საქართველოში ჯერჯერობით არ არსებობს.

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 84-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე

17

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

20.2%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

საანგარიშო პერიოდში (2011-2012), ისევე როგორც, ზოგადად, სამოქმედო გეგმის მოქმედების მთელ პერიოდში, წყლის სექტორში მოქმედ კანონმდებლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები, კანონმდებლობის გაუმჯობესების თვალსაზრისით, არ განხორციელებულა. მართალია მომზადდა ახალი კანონპროექტი წყლის შესახებ, ჩატარდა ანალიზი იმ ღონისძიებების გამოსავლენად, რომელთა გატარებაც აუცილებელია ევროკავშირის შესაბამის კანონმდებლობასთან დაახლოებისთვის; თუმცა, გარემოს დაცვის სამინისტრომ/ხელისუფლებამ არ წარმოაჩინა სურვილი და არც რაიმე ძალისხმევა გასწია იმისათვის, რომ გადადგმულიყო შემდგომი ნაბიჯები კანონპროექტის მისაღებად / იდენტიფიცირებული ღონისძიებების გასატარებლად. გარემოს დაცვის სამინისტროს ახალი ხელმძღვანელობის (რომელიც 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებისა და ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ უძღვება სამინისტროს) გეგმებით, კანონპროექტი წყლის შესახებ 2013 წლის განმავლობაში წარედგინება საქართველოს პარლამენტს მისაღებად.

30

---------------------------------------------------------------------------------------------

(1) საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობა წყლის სფეროში ფრაგმენტული და რიგ შემთხვევაში წინააღმდეგობრივია. ის არ ითვალისწინებს წყლის მართვის თანამედროვე, საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებულ მეთოდებს, როგორიცაა წყლის რესურსების ინტეგრირებული, სააუზო მართვის ერთეულზე დაფუძნებული მართვა. მოქმედმა „წყლის შესახებ“ კანონმა პრაქტიკულად დაკარგა ვალიდურობა, რამდენადაც ის გახდა შეუსაბამო არსებულ გარემოსდაცვითი ლიცენზიების და ნებართვების სისტემასთან, საქართვე ლოს საგადასახადო კოდექსთან და სხვა სექტორულ კანონმდებლობასთან.

ახალი ჩარჩო კანონპროექტი წყლის შესახებ, მოქმედი კანონისგან განსხვავებით, ფარავს ყველა ტიპის წყლის ობიექტს, მიწისქვეშა წყლების ჩათვლით. იგი ითვალისწინებს წყლის როგორც ხარისხობრივ, ისე რაოდენობრივ ასპექტებს; უზრუნველყოფს სააუზო ერთეულ ზე დაფუძნებული წყლის მართვის შემოღებას და წყლის რესურსების ინტეგრირებული მართვის სხვა ასპექტებს. კანონის მიღება მნიშვნელო­ვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იქნებოდა საქართველოს წყლის შესახებ კანონმდებლობის ევროკავშირის შესაბამის კანონმდებლობას თან კონვერგენციის თვალსაზრისით.

წინა შეფასების ჩატარებისას, ამ პუნქტის შესრულების მდგომარეობა შეფასდა „1“­ით, ვინაიდან საზოგადოებრივი კონსულტაციები კანონპროექტზე არ იყო ჩატარებული და არც პარლამენტს მიუღია ის. იმის გამო, რომ ამ საანგარიშო პერიოდში მდგომარეობა, ამ თვალსაზრისით, არ შეცვლილა, აგრეთვე, 2012 წლის მარტში გატარებული საკანონმდებლო ცვლილებების გათვალისწინებით, ამჯერად ამ პუნქტის შესრულების მდგომარეობა შეფასდა „0“­ით.

(2) 2009 წლის დეკემბერში ევროკავშირის პროექტის “თანამშრომლობა შავი ზღვის გარემოს დაცვისათვის” საკანონმდებლო კომპონენტის ფარგლებში, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან შეთანხმებით, მომზადდა “საქართველოს წლის სექტორის კონვერგენციის გეგმა”. ეს არის სახელმძღვანელო დოკუმენტი საქართველოს წყლის კანონმდებლობის ევროკავშირის შესაბამის დირექტივებთან მიახლოებისათვის. მასში მოცემულია შესაბამისი მოქმედებათა გეგმა და განხორციელების ვადები. საქართველოში წყლის სექტორში არსებული პრიორიტეტების, საჭიროებების, და რესურსების, ასევე საქართველოს მიერ ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში აღებული ვალდებულებების გათვალისწინებით, კონვერგენციის გეგმისათვის შეირჩა ოთხი პრიორიტეტული დირექტივა: წყლის ჩარჩო დირექტივა (2000/60/EC); დირექტივა წყალდიდობების რისკების შესახებ (2007/60/EC); დირექტივა სარეკრეაციო წყლების შესახებ (2006/7/EC) და დირექტივა საყოფაცხოვრებო ჩამდინარე წყლების შესახებ (91/271/EEC).

(3) საქართველოს წყლის კანონმდებლობაში მოცემული მთელი რიგი ტერმინები შეუსაბამოა ევროკავშირის წყლის დირექტივასთან. მაგალითად, საქართველოს კანონმდებლობაში არ არის მოცემული ან განსხვავებულია შემდეგი ტერმინების განმარტებები: შიგა წყლები, გარდამავალი წყლები, ძლიერ სახეცვლილი წყლის ობიექტი და სხვ. ასევე არ არის მოცემული წყლის სტატუსის განმსაზღვრელი განმარტებები, მაგ., წყლის კარგი სტატუსი (ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლებისათვის); ეკოლოგიური სტატუსი; მიწისქვეშა წყლის სტატუსი; პრიორიტეტული ნივთიერებები; მიწისქვეშა წყლებში პირდაპირი ჩაშვება; ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების კარგი ქიმიური სტატუსი; ხელმისაწვდომი მიწისქვეშა წყლების რესურსები; მდინარის აუზი, ქვე­აუზი, სააუზო რაიონი და სხვ., თუმცა, წყლის შესახებ ახალ კანონპროექტში მოცემულია ამ ტერმინების დიდი ნაწილი.

(4) ევროკავშირის კანონმდებლობა გვთავაზობს წყლის ობიექტების კლასიფიკაციას ეკოლოგიური სტატუსის მიხედვით. მაგ., ზედაპირუ­ლი წყლებისათვის დგინდება: მაღალი, კარგი და საშუალო ეკოლოგიური სტატუსი. მიწისქვეშა წყლებისათვის მოცემულია რაოდენობ რი­ვი სტატუსი და ქიმიური სტატუსი. სტატუსი დგინდება თითოეული წყლის ობიექტის ტიპისათვის ბიოლოგიური, ჰიდრომორფოლოგიური, ფიზიკო­ქიმიური და სხვა ელემენტების მიხედვით. საქართველოს მოქმედი წყლის კანონმდებლობა წყლის ობიექტების ამგვარი კლასიფი კაციის სისტემას არ ცნობს. თუმცა, წყლის შესახებ ახალ კანონპროექტში შემოტანილია წყლის სტატუსისა და ეკოლოგიური სტატუსის ცნება.

(5) „წყლის შესახებ“ საქართველოს კანონი მიზნად ისახავს წყლის ობიექტების დაცვას და წყლის რესურსების რაციონალურ გამოყენე­ბას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინებით. ყურადსაღებია, რომ ევროკავშირის წყლის შესახებ კანონმდებლობისა გან განსხვავებით, საქართველოს კანონმდებლობა არ არის მიზანმიმართული და შედეგზე ორიენტირებული. არ არის მოცემული კონკრეტუ­ლი, შესრულებადი მიზნები. მაგ., წყლის ობიექტებში წყლის კარგი ხარისხის მიღწევა განსაზღვრულ ვადაში.

(6) საქართველოს კანონმდებლობაში მოცემულია წყლის მდგომარეობის ხარისხობრივი ნორმები, რომელთაგან, ჯერჯერობით, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, განახლდა მხოლოდ სასმელი წყლის ხარისხობრივი ნორმები.

(7) საქართველოს კანონმდებლობა ადგენს წყლის ობიექტებში მავნე ნივთიერებათა ჩაშვების ზღვრულად დასაშვებ ნორმებს, რომელთა გაანგარიშება წყლის მდგომარეობის ხარისხობრივ ნორმებზე დაყრდნობით ხდება. ჩაშვების ლიმიტების გაანგარიშება იმ საწარმოებისათ ვის, რომლებიც საჭიროებენ გარემოზე ზემოქმედების ნებართვას, დგინდება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების პროცესში. ხოლო საწარმოები, რომლებიც არ ექვემდებარებიან გარემოზე ზემოქმედების ნებართვას, უნდა აკმაყოფილებდნენ გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგლამენტებს. წყლის მდგომარეობის ხარისხობრივი ნორმების განახლება (გარდა სასმელი წყლისა) ჯერჯერობით არ მომხდარა. გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტები არ იძლევა იმის საშუალებას, რომ მხედველობაში იქნეს მიღებული საბაზისო მდგომარეობა, ტერიტორიის სენსიტიურობა ან კუმულატიური ეფექტები.

31

მიზანი 5.2 გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის მიღება (ნარჩენების სექტორი)

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმაში:

ჩარჩო კანონმდებლობისა და საბაზისო პროცედურების შემუშავება, აგრეთვე, დაგეგმვის უზრუნველყოფა ძირითად გარემოსდაცვით სექტორებში ჰაერის ხარისხი, წყლის ხარისხი, ნაგვის გადამუშავება, ბუნების დაცვა.

შეფასება

კითხვა დიახ არა განმარტება

ქულა 3 2 1 0

ზოგადი

1. იყო, თუ არა მიღებული ახალი კანონმდებლობა, ან განხორციელდა თუ არა ცვლილებები არსებულ კანონმდებლობაში მოთხოვნის შესაბამისად?

x

2013 წლის მარტში გარემოს დაცვის სამინისტრომ საზოგა დოებრი-ვი განხილვისთვის წარმოადგინა ნარჩენების მართ ვის შესახებ კანონპროექტის პირველადი ვერსია (კანონპროექტი შემუშავდა ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით მიმდინარე „თვინინგის“ პროექტის ფარგლებში). კანონპროექტი უნდა გახდეს დეტალური მსჯელობის საგანი და მოსალოდნელია, რომ განხილვების შედეგად ის მნიშვნელოვან ცვლილებებს განიცდის; ამდენად, მისი შინაარსის აქ განხილვა ამ ეტაპზე, მიზანშეწონილი არ არის.

2. იყო, თუ არა კარგად იდენტიფიცირებული ევროკავშირის შესაბამისი კანონმდებლობის მთავარი პრინციპები და მახასიათებლები?

x

ჰარმონიზაციის ეროვნულ პროგრამაში განსაზღვრულია ევრო -კავშირის დირექტივები, რომლებთანაც უნდა მოხდეს ნარჩენების კანონმდებლობის ჰარმონიზაცია. ცნობილია, ასევე, რომ ნარჩენების კანონპროექტზე მუშაობის პროცესში, მოხდა ევროკავშირის შესაბამისი კანონმდებლობის ძირითადი პრინციპების გამოვლენა.

3. ჩატარდა, თუ არა შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობის და ინსტუტუციური მოწყობის ადექვატური ანალიზი, რათა დადგენილიყო რამდენად არის მასში ინტეგრირებული ევროკავშირის პრინციპები და მახასიათებლები?

xცნობილია, რომ ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით მიმდინა-რე პროექტის ფარგლებში უნდა ჩატარებულიყო ამგვარი ანალიზი, თუმცა შედეგები არ არის ცნობილი.

4. იყო, თუ არა ჩატარებული განხორციელების ხარჯების ადექვატური ეკონომიკური შეფასება?

x არ არის ცნობილი

კანონმდებლობის ან კანონმდებლობის სამუშაო ვერსიის შინაარსი

5. განსაზღვრულია, თუ არა ტერმინები ევროკავშირის განსაზღვრებათა შესაბამისად?

xვინაიდან ჯერჯერობით არ არის მიღებული კანონი ნარ ჩე ნების შესახებ, ნარჩენების ტერმინოლოგიის დიდი ნაწილი არ არის განსაზღვრული.

6. არის, თუ არა პასუხისმგებელი სტრუქტურების უფლებები და მოვალეობები მკაფიოდ განსაზღვრული?

x

ნარჩენების შესახებ ეროვნული კანონმდებლობის არარსე ბობის გამო საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გარდა, რაც ადგი ლობ რივი თვითმმართველობის კომპეტენციაა, ნარჩე ნების სხვა ფრაქციების მართვაზე პასუხისმგებლობები განსაზღვრული არ არის.

32

7. რამდენად თანმიმდევრულია კანონმდებლობის სხვადასხვა ნაწილები?

x იმის გამო, რომ ნარჩენების შესახებ არსებული კანონმდებ ლობის ნაწილი მოძველებულია, არის შეუსაბამობები და წინააღმდეგობები.

8. არის, თუ არა კანონმდებლობის მუხლები შესაბამისობაში სხვა მონათესავე კანონმდებლობასთან? თუ შეუსაბამოა, განხორციელდა, თუ არა, ან მომზადდა, თუ არა საჭირო ცვლილებები, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს შესაბამისობა?

x

გარკვეული საკანონმდებლო და ინსტიტუციური ცვლილებების პარალელურად არ განხორციელებულა ცვლილებები ნარჩე ნების კანონმდებლობაში, რამაც გამოიწვია შეუსაბამობა სხვა მონათესავე კანონმდებლობასთან.1

9. იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებლობის სრული განხორციელება მოითხოვს კანონქვემდებარე აქტების მიღებას, ხდება თუ არა მათი დროულად მიღება?

x

ნარჩენების შესახებ კანონმდებლობა

10. განსაზღვრულია, თუ არა ნარჩენების მართვის ეროვნული პოლიტიკა და/ან არსებობს, თუ არა კანონი ნარჩენების მართვის შესახებ?

x

11. არის, თუ არა მკაფიოდ განსაზღვრული ნარჩენების მართვის ინსტიტუციური მოწყობის საკითხები და პასუხისმგებელი სტრუქტურების უფლება-მოვალეობანი?

x

ნარჩენების ეროვნული კანონმდებლობის არარსებობის გამო ნარ-ჩენების სფეროში კომპეტენციები არ არის ნათლად განსაზღვრული.

ბოლო პერიოდში ნარჩენების მართვის სფეროში გატარებული ცვლი ლე ბებიდან აღსანიშნავია 2012 წლის მარტი-აპრილში გან-ხორციელებული ცვლილებები, რომელიც ნაგავსაყრელების მართვა-ზე პასუხისმგებელი ორგანოს დადგენას ეხებოდა. კერძოდ, 2012 წლის 16 მარტს საქართველოს ორგანულ კანონში „ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ“ შეტანილი იქნა ცვლილება, რომელმაც ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებს 2012 წლის 1 მაისიდან ჩამოართვა ნაგავსაყრელების მართვის უფლებამოსილება და გადასცა რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს დაქვემდებარებულ კერძო სამართლის იურიდიულ პირს - შპს „საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანიას (კომპანია დაარსდა 2012 წლის აპრილის დასასრულს სახელმწიფოს 100-პროცენტიანი წილობრივი მონაწილეობით). ამგვარად, ამ კომპანიამ უნდა უზრუნოს საქართველოს ყველა ნაგავსაყრელის (გარდა თბილისისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე განლაგებული ნაგავსაყრელებისა) მართვა.

ამ ცვლილებამდე, 2010-2011 წლებში, ნაგავსაყრელების მართვა ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულების კომპენტენციაში შედიოდა.

12. არსებობს, თუ არა ნარჩენების მკაფიო კლასიფიკაცია, რომელიც შესაბამისობაში იქნება ევროკავშირის კანონმდებლობით განსაზღვრულ კლასიფიკაციასთან?

x

33

13. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა სახიფათო ნარჩენების ცალსახა და ზუსტ განმარტებას? უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა სახიფათო ნარჩენების მართვის გეგმის შემუშავებას?

x

სახიფათო ნარჩენების განმარტება მოცემულია საქართველოს კანონში “საქართველოს ტერიტორიაზე ნარჩენების ტრანზიტისა და იმპორტის შესახებ”. სახიფათო ნარჩენების მართვის გეგმები განსაზღვრული არ არის.

14. მკაფიოდ განსაზღვრავს და არეგულირებს თუ არა კანონმდებლობა სახიფათო ნარჩენების განთავსების/ გადამუშავების/ ტრანსპორტირების საკითხებს?

xკანონით დარეგულირებულია სახიფათო ნარჩენების ტრანზიტი და იმპორტი, არ არის განსაზღვრული განთავსების ან გადამუშავების წესები.

15. არსებობს, თუ არა კანონმდებლობა სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაზიდვის თაობაზე?

x დარეგულირებულია ბაზელის კონვენციით.

16. არსებობს, თუ არა კანონმდებლობა ნარჩენი ზეთების შესახებ?

x

17. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა ადექვატური, ქმედითი წესების არსებობას ნარჩენების განთავსება/ გადამუშავებისათვის? არსებობს, თუ არა ღონისძიებები, რომლებიც უზრუნველყოფს ნარჩენების განთავსება/ გადამუშავების განხორციელებას ისე, რომ არ მოხდეს ადამიანის ჯანმრთელობისათვის საფრთხის შექმნა ან იმ საშუალებების ან მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ზიანს მიაყენებენ გარემოს?

x

18. დადგენილია, თუ არა მოთხოვნები ნაგავსაყრელებისათვის მისი მდებარეობის, პირობების, მართვის, კონტროლის, კონსერვაციის საკითხების მიმართ, ისევე როგორც დაცვის ღონისძიებებთან დაკავშირებით, რომლებმაც უნდა უზრუნველყონ გარემოზე მიყენებული ზიანის რისკის თავიდან აცილება მოკლე და გრძელვადიან პერსპექტივაში (მათ შორის, მიწისქვეშა წყლების დაბინძურების რისკების)?

x მოქმედი საკანონმდებლო დოკუმენტი მოძველებულია და არ ითვალისწინებს ნაგავსაყრელის მოწყობის თანამედროვე მეთოდებს2.

19. არის, თუ არა დადგენილი იმ ნარჩენების სია, რომლებიც შეიძლება ან არ შეიძლება განთავსდეს ნაგავსაყრელზე?

x

34

20. არის, თუ არა კანონმდებლობით უზრუნველყოფილი ღონისძიებები ნაგავსაყრელებზე მეთანის შემცირების მიზნით?

xამ საკითხზე კანონით განსაზღვრული ვალდებულებები არ არ სე-ბობს; თუმცა, ცალკეული ახალი სანიტარიული ნაგავსაყრელების მოწყობისას გათვალისწინებულია მეთანის შეგროვება.

21. არის, თუ არა უზრუნველყოფილი კანონმდებლობით ნარჩენების დახარისხებულად შეგროვების, რეციკლირების, ბიოდეგრადირებადი ნარჩენების გადამუშავების ღონისძიებები?

x

22. საჭიროებს, თუ არა გარემოსდაცვით ნებართვას ნარჩენების განთავსების ან გადამუშავების ღონისძიებათა განხორციელება?

x

23. მოეთხოვებათ, თუ არა ნარჩენების განთავსების/გადამუშავების სამუშაოების განმახორციელებელ სუბიექტებს ნარჩენების რაოდენობის, თვისებების, წარმოშობის წყაროს და სხვა მნიშვნელოვანი მახასიათებლების აღრიცხვა?

xამის შესახებ კანონით დადგენილი ვალდებულებები არ არის, თუმცა, მაგ., თბილისში საყოფაცხოვრებო ნარჩენების აღრიცხვა ხორციელდება.

24. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა ნარჩენების გატანა/ ტრანსპორტირება/ განთავსება/ გადამუშავების სამუშაოების განმახორციელებელი სუბიექტების პერიოდულ კონტროლს კომპეტენტური ორგანოების მიერ?

x

როგორც წინა შეფასებაში აღინიშნა, 2011 წლიდან იგეგმებოდა გარემოს დაცვის ინსპექცის მიერ ნებართვის მფლობელი ობიექ-ტების, მათ შორის ნარჩენების მართვასთან დაკავშირებული ობიექტების, გარემოსდაცვითი შემოწმების გაუმჯობესება. თუმცა, ვინაიდან გარემოს დაცვის ინსპექციამ 2011 წელს თავად განიცადა რეორგანიზაცია, ამგვარი შემოწმებების ჩატარება შეუძლებელი გახდა.

25. არსებობს, თუ არა შესაბამისი ღონისძიებები, რომელიც კრძალავს ნარჩენების მიტოვებას, დაყრას, უკონტროლოდ განთავსებას?

x ისჯება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით3.

26. უზრუნველყოფს, თუ არა კანონმდებლობა პრინციპის ‘დამაბინძურებელი იხდის’ განხორციელებას?

x

27. არსებობს, თუ არა კანონმდებლობა რომელიც უზრუნველყოფს ნარჩენების გადამუშავებას ან გადამუშავებული ნარჩენებიდან ნედლეულის ან ენერგიის მიღებას?

x

35

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 81-მდე (3 x კითხვების რაოდენობაზე)

18

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

21.4%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

საანგარიშო პერიოდში (2011-2012), ისევე როგორც, ზოგადად, სამოქმედო გეგმის მოქმედების მთელ პერიოდში, ნარჩენების მართვის სექტორში მოქმედ კანონმდებლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები, კანონმდებლობის გაუმჯობესების თვალსაზრისით, არ განხორციელებულა. ზოგადად, უნდა აღინიშნოს, რომ ნარჩენების მართვის სფერო, საკანონმდებლო რეგულირების თვალსაზრისით, ერთ-ერთი უსუსტესია. ამას დიდწილად განაპირობებს ის, რომ დღემდე ვერ მოხერხდა ნარჩენების შესახებ ჩარჩო კანონის მიღება, რომელიც სულ მცირე, მოახდენდა ნარჩენების კლასიფიკაციას და განსაზღვრავდა კომპეტენტურ ორგანოებს. 1990-იანი წლების დასასრულიდან დღემდე შემუშავდა კანონპროექტის არაერთი ვერსია, თუმცა, გაუგებარი მიზეზების გამო, ვერცერთმა ვერ „მიაღწია“ პარლამენტს. ამჟამად, ახალი ხელისუფლება, კონკრეტულად კი, გარემოს დაცვის სამინისტრო, ამჟღავნებს კანონის მიღების სურვილს, რაც იძლევა იმედს, რომ 2013 წელს საქართველოს საბოლოოდ ექნება ჩარჩო-კანონი ნარჩენების შესახებ.

---------------------------------------------------------------------------------------------

(1) შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2003 წლის 24 თებერვლის ბრძანება №36/ნ „მყარი საყოფაცხოვრებო გადანაყრების პოლიგონების მოწყობისა და ექსპლუატაციის სანიტარული წესებისა და ნორმების დამტკიცების შესახებ“, მოიხსენიებს მაკონტროლებელ ორგანოებს, რომლებიც აღარ არსებობენ.

კანონში „გარემოს დაცვის შესახებ“ მოხსენიებულია ნარჩენების მართვის თანამედროვე პრინციპები, როგორიცაა “უფრო სუფთა წარმო­ბა”, “ნარჩენების მინიმიზაციის პრინციპი”, “პრინციპი დამაბინძურებელი იხდის”, “რეციკლირების პრინციპი”, მოცემულია ვალდებულებები და წამახალისებელი საშუალებები ნარჩენების მინიმიზაციისათვის; თუმცა, აღნიშნული პრინციპები ნარჩენების შესახებ კანონმდებლობა ში არ აისახება.

(2) მყარი მუნიციპალური ნარჩენების პოლიგონების მოწყობისა და ექსპლუატაციის შესახებ მოქმედი საკანონმდებლო დოკუმენტი, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2003 წლის 24 თებერვლის ბრძანება №36/ნ „მყარი საყოფაცხოვრებო გადანაყრების პოლიგონების მოწყობისა და ექსპლუატაციის სანიტარული წესებისა და ნორმების დამტკიცების შესახებ“, მოძველებულია და არ ითვალისწინებს ნარჩენების გაუვნებლების და უსაფრთხოდ განთავსების თანამედროვე მოთხოვნებს.

(3) საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი აწესებს ჯარიმებს საყოფაცხოვრებო და სამშენებლო ნარჩენების უკანონო განთავსებისთვის; ქალაქებსა და სხვა დასახლებული პუნქტებში სისუფთავისა და წესრიგის უზრუნველყოფის წესების დაუცვე­ლობის, საწარმოებისათვის, დაწესებულებებისათვის, ორგანიზაციებისათვის მიმაგრებული ან/და მიმდებარე ტერიტორიის მოუვლელო ბის, მასზე სამშენებლო ან სხვა ნარჩენების თვითნებურად დაყრისათვის.

36

მიზანი 6ადმინისტრაციული სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:

ადმინისტრაციული სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული საკითხების სტრატეგიული დაგეგმვა და კოორდინირება შესაბამის სუბიექტებს შორის.

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

ადმინისტრაციული სტრუქტურები

ეროვნულ დონეზე

1. არის, თუ არა გარემოს დაცვაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ვალდებულებები ნათლად განსაზღვრული?

X

წინა შეფასებაში აღინიშნა, რომ გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო პასუხისმგებელი იყო ყველა გარე-მოსდაცვით საკითხზე, თუმცა იყო გარკვეული საკითხები, სადაც სამინისტრო ინაწილებდა პასუხისმგებლობას სხვა სახელმწიფო (მაგალითად, ჯანდაცვის, სოფლის მეურნეობის, ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების, შინაგან საქმეთა სამინისტროები) და/ან ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებთან. ამ უწყებებს შორის უფლებამოსილებები და ვალდებულებები ყოველთვის ნათლად არ იყო გამიჯნული; ასევე იყო საკითხები, რომლებიც არ ექცეოდა არცერთი უწყების რეგულირების ქვეშ (მაგალითად, ნარჩენების მართვის გარკვეული ასპექტები, გენმოდიფიცირებული ორგანიზმები, ინვაზიური სახეობები).

2010 წლის დასასრულს, საქართველოს პრეზიდენტმა, გამოეხმაურა რა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს დაქვემდებარებული ერთ-ერთი სტუქტურული ერთეულის (სატ-ყეო სააგენტოს) ხელმძღვანელის კორუფციის ბრალდებით დაკა-ვების ფაქტს, დაავალა საქართველოს მთავრობას, რომ ამ უკა-ნასკნელს მოემზადებინა მთელი სამინისტროს რეორგანიზაციის გეგმა. წინა შეფასების ჩატარებისას არ იყო ნათელი, თუ როგორ გადანაწილდებოდა ფუნქციები სახელმწიფო უწყებებს შორის; არსებობდა იმის ვარაუდის საფუძველიც, რომ იგეგმებოდა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს საერთოდ ლიკვიდაცია.

2011 წლის გაზაფხულზე საქართველოს პარლამენტმა მიიღო საქართველოს მთავრობის ინიციატივით წარდგენილი საკანონმ-დებლო აქტების პაკეტი, რომელმაც აბსოლუტურად შეცვალა გარემოს დაცვის ინსტიტუციური მოწყობა და მნიშვნელოვნად დაასუსტა გარემოსდაცვითი უწყება. კერძოდ:

• გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და ენერგეტიკის სამინისტროს სტრუქტურული რეორგანიზაციის შედეგად, გაუქმდა გარემოს დაცვის ინსპექცია, რომელიც ამ ცვლილებამდე, როგორც ერთიანი მაკონტროლებელი გარემოს-დაცვითი ორგანო, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს შემადგენლობაში არსებობდა თითქმის ექვსი წელი (ამ დროისთვის ინსპექციაში მუშაობდა 300-მდე თანამშრომელი);

• გარემოს დაცვის სამინისტროში ჩამოყალიბდა ეკოლოგიური ექსპერტიზისა და ინსპექტირების დეპარტამენტი, რომლის შემადგენლობაში ამჟამად შედის ინსპექტირების სამმართველო 9 თანამშრომლით.

37

• ბუნებრივი რესურსების მართვის ფუნქციებს რეორგანიზაციამ-დე ინაწილებდნენ გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო და ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო; რეორგანიზაციის შედეგად ამ სამინისტროებს ეს ფუნქცია ჩამოერთვათ და გადაეცა ენერგეტიკის სამინისტროს. ამ უკანასკნელში ჩამოყალიბდა ბუნებრივი რესურსების სააგენტო; სახელი შეიცვალა სამინისტრომაც და მას „ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო“ ეწოდა.

• რეორგანიზაციის შედეგად, ენერგეტიკის და ბუნებრივი რესურ-სების სამინისტროს ბუნებრივი რესურსების სააგენტოს მონი-ტორინგის დეპარტამენტი (175-მდე თანამშრომლით) ახორ-ციელებს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მოხმარების სახელმწიფო კონტროლს.

• რეორგანიზაციისას, იგეგმებოდა ასევე დაცული ტერიტორიების სააგენტოს გარემოს დაცვის სამინისტროს დაქვემდებარებიდან გამოყვანა და ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამი-ნისტროსთვის დაქვემდებარება, თუმცა, საბოლოოდ სააგენტო დარჩა გარემოს დაცვის სამინისტროს შემადგენლობაში.

ზემოთ აღწერილმა ცვლილებებმა არასამთავრობო ორგანიზაციათა და დონორთა კრიტიკა დაიმსახურა, თუმცა, არც აღმასრულებელმა და არც საპარლამენტო ხელისუფლებამ არ გაითვალისწინა სხვა მხარეთა მოსაზრებები (ერთადერთი კომპრომისული გადაწყვეტილება დაცული ტერიტორიების სააგენტოს გარემოს დაცვის სამინისტროში დატოვება იყო).

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ხელისუფლებაში მოსული პოლიტიკური გუნდი არ იზიარებს 2011 წლის გაზაფხულზე გატარებული რეფორმის მართებულობას; ამჟამად პარლამენტში წარდგენილია საკანონმდებლო პაკეტი, რომელიც გარემოს დაცვის სამინისტროს რეფორმამდელ კომპეტენციებს აღუდგენს.

2. შესაფერისი და ეფექტურია, თუ არა სხვა სახელმწიფო ორგანოებთან თანამშრომლობის სტრუქტურები/ პროცედურები?

X

არსებობს კანონმდებლობით განსაზღვრული სავალდებულო პროცე-დურები იმისათვის, რომ უზრუნველყოფილ იქნეს სამთავრობო უწყებებს შორის კონსულტაცია სამართლებრივი აქტების მომზადების პროცესში (მაგალითად, ინიციატორი უწყების მიერ თანხმობის მოპოვება სხვა უწყებებიდან), მაგრამ ეს პროცედურები ეხება მხოლოდ და მხოლოდ სამართლებრივი აქტების მომზადებას და ამასთან, ისინი არ არის საკმარისად ეფექტური.

3. გაეზარდა, თუ არა სახელმწიფო ორგანოებს რესურსები თავისი მისიის შესასრულებლად?

X 2011 წლის რეორგანიზაციის შედეგად, გარემოს დაცვის სამინისტროს სახელმწიფო დაფინანსება მნიშვნელოვნად შემცირდა.

რეგიონულ/ადგილობრივ დონეზე

4. აქვთ, თუ არა რეგიონულ/ ადგილობრივ ორგანოებს კომპეტენცია გარემოსდაცვით საკითხებზე? ნათლად არის, თუ არა გადანაწილებული კომპეტენციები ეროვნულ, რეგიონულ და ადგილობრივ ორგანოებს შორის?

X

მიუხედავად იმისა, რომ წინა მთავრობა (იგულისხმება 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე მოქმედი მთავრობა) ადგილობრივი თვითმმართველობების რეფორმასა და დეცენტრალიზაციას დადე-ბითად აფასებდა, ხელისუფლება თავს იკავებდა ადგილობრივი თვითმმართველობებისთვის უფლებებისა და რესურსების დელე-გირებისგან. ეს, როგორც წესი, მართლდებოდა ადგილობრივ დონეზე კვალიფიკაციის ნაკლებობით და ადგილობრივი კორუფციით.

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვებული პოლიტიკური გაერთიანება და ახალი მთავრობა განსაკუთრებულ ინტერესს იჩენენ დეცენტრალიზაციის ხელშეწყობაში. დაგეგმილია კონკრეტული საკა-ნონმდებლო ინიციატივების წარდგენა საქართველოს პარლამენტში, რომელიც ხელს შეუწყობს დეცენტრალიზაციის პროცესს.

38

X

ზოგადად, საქართველოს კანონმდებლობა ცნობს სუბსიდიარობის პრინციპს გარემოს დაცვასთან და ბუნებრივი რესურების მართ-ვასთან დაკავშირებული ფუნქციების გადანაწილებაში, თუმცა, ეს პრინციპი არასდროს გამოყენებულა პრაქტიკაში. ადგილობრივი თვითმმართველობების საქმიანობის მარეგულირებელი კანონი ანიჭებს მათ გარკვეულ უფლებამოსილებებს გარემოსდაცვით საკითხებში, თუმცა, ეს ნორმები ძალზე ზოგადი და დეკლარატიული ხასიათისაა, ისევე როგორ გარემოს ცალკეული ელემენტების მარეგულირებელი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა, თვითმმართ-ველობების შემთხვევაში.

5. გაიზარდა, თუ არა რესურსები ხელისუფლების ორგანოების მიერ თავისი მისიის შესასრულებლად?

Xზოგიერთ მუნიციპალიტეტში მცირედ გაიზარდა ადგილობრივი ბიუჯეტებიდან ნარჩენების მართვის ადგილობრივი სისტემების გასაუმჯობესებლად გამოყოფილი ასიგნებები.

სტრატეგიული დაგეგმვა

6. არსებობს, თუ არა ან იგეგმება, თუ არა გარემოსდაცვითი სტრატეგიის შემუშავება? თუ არსებობს, რამდენად კარგი ხარისხისაა?

Xგარემოსდაცვითი სტრატეგია არ არსებობს. გარემოსდაცვითი სტრატეგიის შემუშავების ვალდებულებას არ ითვალისწინებს საქართველოს გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა1.

გადაიდგა, თუ არა რაიმე ნაბიჯები სტრატეგიის შესასრულებლად?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

ხდება, თუ არა სტრატეგიის რეგულარული გადახედვა (მაგ., სამ წელიწადში ერთხელ)?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

7. არსებობს, თუ არა მთლიანი სტრატეგიის დამხმარე სექტორული სტრატეგიები?

Xარსებობს სექტორული სტრატეგიების პროექტები ზოგიერთ სფეროში, რომლებიც დღემდე არ არის დამტკიცებული. იხ. ასევე განმარტებები “მიზანი 4”-ში.

8. დაწესებულია, თუ არა პროცედურები, მაგალითად, საკონსულტაციო პროცედურები სამინისტროებს/ ხელისუფლების ორგანოებს შორის? თუ დაწესებულია, გამოიყენება, თუ არა ისინი?

X

ასეთი პროცედურები არ არსებობს. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში კონსულტაციის ფორმა და ინტენსივობა დამოკიდებულია იმ უწყების ნება-სურვილზე, რომელიც უძღვება შემუშავების პროცესს.

თუ დაწესებულია, არის თუ არა გარემოს დაცვის სამინისტროს ან გარემოსდაცვითი ორგანოების როლი მნიშვნელოვანი ამ პროცედურებში?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

9. არსებობს, თუ არა ხელისუფლების ორგანოებსა და სხვა დაინტერესებულ მხარეებს შორის (სამოქალაქო საზოგადოება, მეცნიერები) კოორდინაციის ფორმალური პროცედურები?

X სახელმწიფო უწყებებსა და დაინტერესებულ მხარეებს შორის კოორდინაციის ფორმალური პროცედურები არ არსებობს.

39

10. გაუმჯობესდა, თუ არა სხვადასხვა მხარეს შორის თანამშრომლობა სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X

თანამშრომლობა სხვადასხვა მხარეს შორის ბოლო წლების განმავლობაში არ გაუმჯობესებულა და ეს დიდწილად შესაძ-ლებელია აიხს ნას ხელისუფლებაში გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების ნაკლებობით. ხელისუფლება, მათ შორის, გარემოს დაცვის სამი ნისტრო, პერიოდულად ცდილობდა გამოევ-ლინა საკუთარ გადაწყვეტილებებზე დებატების სურვილი, თუმცა სპორადული “ღიაობა” ფორმალური დემოკრატიული პროცედურების ჩამოყალიბებისა და დემოკრატიული ინსტიტუტების მშენებლობის გარეშე, სკეპტიკურად აღიქმებოდა სამოქალაქო საზოგადოების მიერ.

ზემოაღნიშნულის დამადასტურებელია ის, რომ ხელისუფლების მიერ საანგარიშო პერიოდში მიღებული ისეთი უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტილებები, როგორიც იყო გარემოს დაცვის სამინისტროს რეორგანიზაცია და 2012 წლის მარტში მიღებული უმნიშვნელოვანესი საკანონმდებლო ცვლილებები საზოგადოების ინფორმირებისა და მონაწილეობის გარეშე იქნა მიღებული.

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 30-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

7

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

23.3%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

საქართველოში წლების განმავლობაში ჩამოყალიბდა შესაბამისი გარემოსდაცვითი ინსიტიტუციები, თუმცა ქვეყანაში არ არსებობს პოლიტიკური ნება, რომ მათ გააჩნდეთ ძალაუფლება. ეს განაპირობებს იმას, რომ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღებისას გარემოსდაცვითი მოსაზრებები უკანა პლანზე იწევს. ბოლო წლები შესაძლებელია მოკლედ ასე აღიწეროს: გარემოსდაცვითი უწყების ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლილება; დაუსრულებელი სტრუქტურული ცვლილებები, რომლებსაც წინ არ უძღვის მანამადე ჩატარებული ცვლილებების ეფექტურობის შესწავლა; ყოველი სტრუქტურული ცვლილების შემდეგ ძველი პერსონალის დათხოვნა და ახალი თანამშრომლებით დაკომპლექტება, რომელთაც უმრავლეს შემთხვევაში, არ გააჩნიათ შესაბამისი ცოდნა და სახელმწიფო უწყებებში მუშაობის გამოცდილება; წინა ხელმძღვანელობის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებებისადმი ვალდებულების და საკუთრების შეგრძნების არქონა, დაწყებული მინისტრის დონიდან და დამთავრებული რიგითი თანამშრომლებით, რომლებსაც ყველაფერთან ერთად, არ გააჩნიათ თავისი საქმიანობის გაუმჯობესების არანაირი მოტივაცია.

სიტუაციას ამძაფრებს აღმასრულებელი ხელისუფლების სტრუქტურის დაუსრულებელი ცვლილება, რაც ხან ახალი უწყებების შექმნაში, ძველის გაუქმებაში და ხანაც უბრალოდ არსებული უწყების სახელწოდების შეცვლაში გამოიხატება. შემაშფოთებელია ის, რომ ეს ცვლილებები არ არის რეფორმირების ხანგრძლივვადიანი (თუნდაც 5-წლიანი) სტრატეგიის ნაწილი, რომელიც ცნობილი იქნებოდა საზოგადოებისთვის და თავად “რეფორმირებადი” უწყებებისთვის. “რეფორმირების” მოლოდინის გამძაფრება, როგორც წესი, საქართველოს პრეზიდენტის საჯარო (სატელევიზიო) გამოსვლაში ამა თუ იმ უწყების ხელმძღვანელი პირის დატუქსვას მოჰყვება, რაც პრაქტიკულად, უწყების პარალიზებას იწვევს. მოსალოდნელი რეფორმა, რეფორმირებით გამოწვეული შიში და გაურკვეველი მომავალი უმოქმედობის, გადაწყვეტილებათა მიღების განუსაზღვრელი ვადით გადავადების და ყოველდღიური ვალდებულებების შესრულების თავიდან აცილების გამართლების საშუალება ხდება.

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებისა და მმართველი პოლიტიკური გუნდის ცვლილების შემდეგ, კვლავ დაიგეგმა ინსტიტუ-ციური ცვლილებები, რომლებიც 2011 წლის გაზაფხულზე გატარებულ რეფორმამდე მდგომარეობას აღადგენს. ამ ცვლილებების გარდა, მომავალში კვლავ იგეგმება ინსტიტუციური ცვლილებები, რომლებიც, დაპირებით, კომპეტენციათა გადანაწილების ეფექტურობის დეტალურ კვლევას უნდა დაეფუძნოს.

---------------------------------------(1) 1996 წელს მიღებული „გარემოს დაცვის შესახებ“ ჩარჩო კანონის მე­15 მუხლი აყალიბებს გარემოსდაცვითი დაგეგმვის სისტემის ძირითად ელემენტებს, ესენია: ქვეყნის მდგრადი განვითარების სტრატეგია, გარემოს დაცვის მოქმედებათა ეროვნული (5­წლიანი) პროგრამა, გარემოს დაცვის მოქმედებითა რეგიონული, უწყებრივი და ადგილობრივი პროგრამები და საქმიანობის ობიექტთა გარემოს დაცვის სამენეჯმენტო გეგმები. დაგეგმვის ეს სისტემა არ ითვალისწინებს ქვეყნის გარემოსდაცვითი სტრატეგიის არსებობას. ამ ნაკლოვანებას ერთგვარად ავსებს გარემოს დაცვის მოქმედებათა მეორე ეროვნული პროგრამა (იხ. ასევე მიზანი 4), რომელიც მოიცავს სტრატეგიის გარკვეულ ელემენტებს.

40

მიზანი 7სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების

შეფასების განხორციელების მიზნით

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:

სტრუქტურებისა და პროცედურების გაძლიერება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების განხორციელების მიზნით

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

ზოგადი

1. მოითხოვს, თუ არა არსებული კანონმდებლობა გზშ-ს ჩატარებას იმ საქმიანობებისთვის, რომელთა განხორციელებასაც, შესაძლებელია, მოჰყვეს მნიშვნელოვანი ზეგავლენა ბუნებრივ რესურსებსა და გარემოზე? თუ არა, დაგეგმილია, თუ არა მსგავსი კანონმდებლობის მიღება?

X

გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (გზშ) მარეგულირებელმა კანონმდებლობამ არ განიცადა ცვლილებები, მისი გაუმჯობესების თვალსაზრისით. გზშ კანონმდებლობაში დღემდე პრობლემურად რჩება შემდეგი საკითხები:

(ა) კანონმდებლობა ადგენს იმ საქმიანობების ამომწურავ ჩამონათ-ვალს, რომელთაც უნდა ჩაუტარდეთ გზშ. ჩამონათვალი კვლავ არ მოიცავს ისეთ საქმიანობებს, როგორიცაა სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება, ატომური ელექტროსადგურების მშენებლობა, სასოფლო-სამეურნეო და კვების, ხე-ტყის გადამამუშავებელი, ქაღალდის, ტყავის და საფეიქრო წარმოება, ზოგიერთი ტიპის ინფრასტრუქტურული პროექტები (საქმიანობები, რომლებიც 2005 წელს “ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ” კანონის მიღებამდე, ექვემდებარებოდა გზშ-ს). საქმიანობათა ამჟამად არსებული ჩამონათვალი არ შეესაბამება ევროკავშირის 85/337/EEC დირექტივის პირველი დანართით განსაზღვრულ ჩამონათვალს და ორჰუსის კონვენციის პირველი დანართით განსაზღვრულ ჩამონათვალს. კანონი ასევე არ მოიცავს ე.წ. “ღია” დებულებას გარკვეული ტიპის საქმიანობებისთვის, როგორც ეს განსაზღვრულია ევროკავშირის 85/337/EEC დირექტივით (მე-2 დანართის საქმიანობები).

(ბ) საქმიანობებისთვის გზშ-ს ჩატარება სავალდებულოა იმ შემთხვე -ვაში, თუ მათ ახორციელებენ კერძო პირები; სახელმწიფო პროექ-ტების შემთხვევაში, გზშ-ს ჩატარება არ არის სავალდებულო. გარ-და ამისა, კანონი “ინვესტიციების სახელმწიფო მხარდაჭერის შესა-ხებ” შესაძლებელს ხდის კერძო პროექტების განხორციელების შემთხვევაშიც კი, გზშ-ს ჩატარებისა და გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის აღებისგან თავის არიდებას, იმ პირობით, რომ ეს ვალდებულება მომავალში შესრულდება.

გარდა აღნიშნული ნაკლოვანებებისა, საანგარიშო პერიოდში, მიღებულ იქნა მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო ინიციატივა, რო-მელ მაც გააუარესა, ზოგადად, გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა, მათ შორის, გზშ სისტემის მარეგულირებელი კანონმდებლობაც - იგულისხმება 2012 წლის 20 მარტს მიღებული კანონი „საქართველოს ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილების შეტანის შესახებ“1.

ამ კანონმა, მაგალითად, შესაძლებელი გახადა, რომ პირმა არ ჩაატაროს გზშ კვლევა, არ აიღოს გარემოზე ზემოქმედების ნებართვა, ან დაარღვიოს ნებართვით და გზშ ანგარიშით აღებული ვალდებულებები, მაგრამ ამ კანონდარღვევების გამო, მის მიმართ არ იქნეს გამოყენებული კანონმდებლობით განსაზღვრული ზომები.

41

2. დაკავშირებულია, თუ არა გზშ-ს პროცესი საქმიანობის დაწყების უფლების მინიჭებასთან და პირობების დაყენებასთან?

X

გზშ-ს პროცესი წარმოადგენს საქმიანობის დაწყების უფლების მინიჭების ნაწილს. ამასთან, იმისათვის, რომ საქმიანობის ინი-ციატორმა დაიწყოს დაგეგმილი საქმიანობა, გარდა გზშ-სა და მასთან დაკავშირებული ნებართვის მოპოვების პროცესისა, საქმიანობის ტიპიდან გამომდინარე, ინიციატორს შესაძლოა მოსაპოვებელი ჰქონდეს საქმიანობის დაწყების უფლების მიმნიჭებელი სხვა ნებართვები/ლიცენზიები/თანხმობები.

რაც შეეხება უშუალოდ გზშ პროცესს - კანონით, საქმიანობის ინი-ციატორის მიერ მომზადებული გზშ ანგარიშები წარედგინება: ან (ა) გარემოს დაცვის სამინისტროს - როდესაც საქმიანობის წარმოების-თვის კანონმდებლობა არ მოითხოვს მშენებლობის ნებართვის ქო-ნას; ან (ბ) მშენებლობის ნებართვის გამცემ კომპეტენტურ ორგანოს (ზოგ შემთხვევაში, ეს შეიძლება იყოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო და ზოგ შემთხვევაში - ადგილობრივი მმართველობის ორგანო) - თუ საქმიანობის წარმოებისთვის აუცი-ლებელია მშენებლობის ნებართვის ქონა.

პირველ შემთხვევაში, გარემოს დაცვის სამინისტრო იხილავს გზშ ანგარიშს (ანუ ატარებს ეკოლოგიურ ექსპერტიზას) და ამზადებს ექსპერ ტიზის დასკვნას, რომელიც შეიძლება იყოს დადებითი (პირობებით ან უპირობო) ან უარყოფითი. დადებითი დასკვნის შემთხვევაში, გაიცემა გარემოზე ზემოქმედების ნებართვა. ნებართვის პირობებში ავტომატურად აისახება ექსპერტიზის დასკვნის პირო-ბები. “გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ” კანონით გან საზღვრული (ანუ გზშ-ს დაქვემდებარებული) საქმიანობის გან-ხორციელება ნებართვის გარეშე აკრძალულია. თუ საქმიანობის დასაწყებად საჭიროა სხვა ნებართვების, ლიცენზიების, ან თანხმობის მოპოვება, საქმიანობის ინიციატორი ამ სხვა დოკუმენტებს გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის მოპოვების პროცესისგან დამოუკიდებლად მოიპოვებს.

მეორე შემთხვევაში, მშენებლობის ნებართვის გამცემი კომპეტენ-ტუ რი ორგანო, საქმიანობის ინიციატორის მიერ წარდგენილ გზშ ანგარიშს უგზავნის გარემოს დაცვის სამინისტროს ეკოლოგიური ექსპერ ტი ზის ჩასატარებლად. ექსპერტიზის დადებითი დასკვნა, ასეთ შემთხვე ვაში, ავტომატურად ხდება მშენებლობის ნებართვის ნაწილი და მისი პირობა; ანუ, გარემოზე ზემოქმედების ნებართვა, ასეთ შემთხვევაში, აღარ გაიცემა; გაიცემა მხოლოდ მშენებლობის ნებართვა, რომელიც, მარტივად რომ ვთქვათ, მშენებლობის ტექნიკურ პირობებთან ერ თად, მოიცავს გარემოსდაცვით პი-რობებსაც. კანონმდებლობით დად გენილი საქმიანობების განხორ-ციელება მშენებლობის ნებართვის გარეშე, ასევე აკრძალულია.

ზემოთ აღწერილ მეორე სქემაში, პრობლემურია ის, რომ მშენებ-ლობის ნებართვა გაიცემა მშენებლობის ვადით, მაშინ როდესაც გარემოსდაცვითი პირობები საქმიანობის ინიციატორს უწესდება არა მხოლოდ მშენებლობის, არამედ ექსპლუატაციისა და ექსპლუატა-ციიდან გამოყვანის ეტაპებისთვისაც. ეს არალოგიკურს ხდის გარე-მოსდაცვითი ნებართვის გაცემის პროცესის მშენებლობის ნებართვის გაცემის პროცესში ფორმალურ ინტეგრირებას.

სტრუქტურები

არის, თუ არა ნათლად განსაზღვრული და განაწილებული ვალდებულებები ხელისუფლების ცენტრალურ, რეგიონულ და ადგილობრივ ორგანოებს შორის?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

რეგიონულ (აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა) და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებს გზშ სისტემაში არანაირი როლი არ გააჩნიათ (არც გადაწყვეტილების მიღებაში და არც შემდგომ, შესრულების მონიტორინგსა და კონტროლში). გადაწყვეტილებების ექსკლუზიური მიმღებია გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო.

3. არის, თუ არა მარეგულირებელი ორგანოების შესაძლებლობები საკმარისი?

X

42

პროცედურა

4. არსებობს, თუ არა ნათლად ჩამოყალიბებული კრიტერიუმები და პროცედურები, რომლებიც განსაზღვრავენ, ექვემდებარება, თუ არა ესა თუ ის საქმიანობა გზშ-ს?

Xხშირ შემთხვევაში, საქმიანობები წარმოდგენილია ზღვრების გარეშე, რაც გზშ-ს საჭიროების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების ტვირთს აკისრებს სამინისტროს და მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებს, რომელთაც არ გააჩნიათ მნიშვნელოვანი ზეგავლენა გარემოზე.

5. არსებობს, თუ არა წინასწარი სკრინინგის პროცედურა, რათა გადაწყდეს საჭიროებს, თუ არა ესა თუ ის პროექტი გზშ-ს ჩატარებას?

X

6. არსებობს, თუ არა სკოპინგის პროცედურა, რათა დადგინდეს შესაძლო მნიშვნელოვანი ზემოქმედებები და შემდგომ ეტაპზე შესაფასებელი ძირითადი ალტერნატივები?

X

7. ნათლად არის დადგენილი, თუ არა, რა სახის ინფორმაცია უნდა წარმოადგინოს პროექტის განმახორციელებელმა გზშ ანგარიშში? ანუ დაწესებულია, თუ არა მინიმალური მოთხოვნები გზშ-ს შინაარსისადმი?

X არსებობს დებულება, რომელიც განსაზღვრავს ზოგად მოთხოვნებს გზშ ანგარიშის შინაარსისადმი.

8. არსებობს, თუ არა საკონსულტაციო პროცედურები იმ სახელმწიფო ორგანოებთან, რომელთაც შესაძლოა გააჩნდეთ თავისი მოსაზრებები/ პოზიცია პროექტთან დაკავშირებით და რამდენად კარგად გამოიყენება ისინი?

X

9. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა მკაფიოდ შესაბამისი ქვეყნის ორგანოების და დაინტერესებული მხარეების ინფორმირებას ტრანსსასაზღვრო ზემოქმედებების შემთხვევაში?

X

10. მოითხოვს, თუ არა კანონმდებლობა მკაფიოდ შესაბამისი ქვეყნის ორგანოებსა და დაინტერესებულ მხარეებთან კონსულტაციის ჩატარებას ტრანსსასაზღვრო ზემოქმედებების შემთხვევაში?

X

11. არსებობს, თუ არა პროცესის ადრეულ ეტაპზე საზოგადოების ეფექტური ინფორმირების ნათლად განსაზღვრული პროცედურები?

X

43

12. აქვს, თუ არა საზოგადოებას შესაძლებლობა ადრეულად და ეფექტურად მიიღოს მონაწილეობა გარემოსდაცვითი გადაწყვეტილებების მიღების პროცედურებში?

X

13. მიიღება, თუ არა მხედველობაში საზოგადოებასთან და შესაბამის გარემოსდაცვით ორგანოებთან კონსულტაციების შედეგები გადაწყვეტილების მიღების პროცესში?

X

დღემდე არ არსებობს პროცედურა, რომელიც შესაძლებელს გახდის საზოგადოების ან ცენტრალური, რეგიონული თუ ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოების მოსაზრებების გამოვლენას.

თუ გზშ პროცესი უკავშირდება მშენებლობის ნებართვის გაცემის პროცესს (იხ. განმარტება მე-2 კითხვაზე), მაშინ შესაბამისი კომპეტენტური ორგანო (ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო ან ადგილობრივი მმართველობის ორგანო) მის მიერ გაცემულ მშენებლობის ნებართვის პირობებს თან ურთავს გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემულ ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნას.

14. მოეთხოვება, თუ არა კომპეტენტურ ორგანოს, შეატყობინოს საზოგადოებას გადაწყვეტილება ნებართვის/ ლიცენზიის გაცემის ან გაცემაზე უარის თქმის შესახებ?

X

არ მოეთხოვებოდა 2012 წლის მაისამდე. საქართველოს კა-ნონმდებლობა არ ავალდებულებდა სახელმწიფო უწყებებს შეეტ-ყობინებინათ საზოგადოებისთვის ნებართვის ან ლიცენზიის, მათ შორის გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის, გაცემის ან გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

2012 წლის მაისში შეტანილ იქნა ცვლილება „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ კანონში. ამ ცვლილების თანახმად, ნებართვის გამცემი უწყება ვალდებულია, გადაწყვეტილების მიღებიდან 10 დღის განმავლობაში გამოაქვეყნოს ინფორმაცია მარტივი ადმი-ნისტრაციული წარმოებით გაცემული ნებართვის გაცემის, მასში ცვლილების შეტანის ან მისი გაუქმების შესახებ.

პრაქტიკაში, სამწუხაროდ, ჯერჯერობით, გაცემული ნებართვები არ გამოქვეყნებულა.

მოეთხოვება, თუ არა კომპეტენტურ ორგანოს, ტრანსსასაზღვრო ზემოქმედების შემთხვევაში, აცნობოს იმ ქვეყნების ორგანოებს, რომლებთანაც გაიარა კონსულტაცია, გადაწყვეტილება პროექტის განხორციელებაზე თანხმობის ან უარის თქმის შესახებ?

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

15. ნათლად არის, თუ არა განსაზღვრული ინფორმაციის მიღების უფლებიდან გამონაკლისები, მაგ, კომერციული საიდუმლო?

X არსებობს კონფიდენციალობის დაცვის შესახებ რამოდენიმე ზოგადი დებულება.

16. შეუძლია, თუ არა საქმიანობის უფლების მინიჭებაზე საბოლოო გადაწყვეტილების (development consent) მიმღებ ორგანოს თავის დადებით გადაწყვეტილებას დაურთოს პირობები?

X

საქართველოს კანონმდებლობა არ იცნობს development consent-ის ცნებას.

მშენებლობის ნებართვაში სხვა ნებართვების ფორმალური ინტეგ-რაცია შეიძლება განვიხილოთ ამგვარი ნებართვის/ თანხმობის შემოღების მცდელობად. იხ. განმარტება მე-2 კითხვაზე ზემოთ.

44

17. ნათლად არის, თუ არა განსაზღვრული საზოგადოების უფლება გაასაჩივროს მიღებული გადაწყვეტილება და როგორ სრულდება?

X

საზოგადოებას აქვს გადაწყვეტილებების გასაჩივრების უფლება და არსებობს პროცედურებიც, თუმცა უამრავი პრობლემაა ამ უფლების განხორციელებაში. აღვნიშნავთ მხოლოდ რამოდენიმეს: მაღალი საბაჟო გადასახადი, ძალზე ხანგრძლივი სასამართლო პროცედურები, სასამართლოთა შეზღუდული დამოუკიდებლობა და შესაბამისად, სასამართლოს მიმართ დაბალი ნდობა.

გზშ-ს პროცესთან და ნებართვის გაცემასთან დაკავშირებული უშუალო პრობლემა, გარდა ზემოაღნიშნულისა, არის ის, რომ გარე-მოს დაცვის სამინისტრო (2012 წ. მაისამდე) არ იყო ვალდებული გამოექვეყნებინა გადაწყვეტილება ნებართვის გაცემის ან გაცემაზე უარის თქმის შესახებ. შესაბამისად, საზოგადოება მოკლებული იყო შესაძლებლობას, გაესაჩივრებინა გადაწყვეტილება მისი მიღების შემდგომ. გაცემული ნებართვები ხელმისაწვდომი იყო (და ამჟამადაც არის - მიუხედავად 2012 წ. მაისის ცვლილებებისა) მხოლოდ მოთხოვნის შემთხვევაში (თუ საზოგადოებამ რაიმე გზით შეიტყობდა ნებართვის გაცემის შესახებ), მაგრამ ამ დროისთვის ნებადართული საქმიანობები უკვე ხორციელდება და ხშირად გასაჩივრება უკვე აზრს კარგავს (განსაკუთრებით, ისეთ პირობებში, როდესაც სასამართლო-ზე ხელმისაწვდომობა შეზღუდულია).

18. მოიცავს, თუ არა გზშ-ს პროცედურა მოთხოვნებს ნებართვის გაცემის შემდგომ მონიტორინგისა და კონტროლის შესახებ? თუ მოიცავს, რადენად კარგად გამოიყენება ეს მოთხოვნები?

X

როგორც წინა შეფასებაში აღინიშნა, 2010 წლის მაისში შეტანილი იქნა ცვლილება “გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ” კანონში იმ მოთხოვნების დასაზუსტებლად, რომელიც ეხებოდა ნებართვის გაცემის შემდგომ მონიტორინგსა და კონტროლს. თუმცა, 2011 წლის გაზაფხულზე ჩატარებული რეორგანიზაციის შედეგად, მთლიანად შეიცვალა მაკონტროლებელი სტრუქტურა.

საერთო შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 54-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

9

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

16.7 %

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

როგორც ზემოთ მოყვანილი ინფორმაციიდან ჩანს, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (გზშ) მოქმედი სისტემა სავსეა ნაკლოვანებებით, რაც მის ეფექტურობაზე აისახება. სისტემა ვერ უზრუნველყოფს ვერც საზოგადოების ინფორმირებასა და მონაწილეობას გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში და ვერც გადაწყვეტილებათა მიმღებ პირებს ეხმარება ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღებაში. ძალზე სუსტია ნებართვის გაცემის შემდგომი მონიტორინგი და კონტროლიც. საქართველოს გზშ-ს მარეგულირებელი კანონმდებლობა არ შეესაბამება არც ორჰუსის კონვენციის და არც ევროკავშირის შესაბამისი დირექტივების მოთხოვნებს. სისტემის ამჟამად არსებული სახით ჩამოყალიბებაზე გადამწყვეტი ზეგავლენა იქონია ხელისუფლების მიერ “ვარდების რევოლუციის” შემდეგ აღებულმა საყოველთაო დერეგულირების კურსმა და ზოგადად, ქვეყანაში დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და პროცედურების შესუსტების საერთო ტენდენციამ.

გზშ სისტემის ნაკლოვანებები, ისევე როგორც ზოგადად, დაგეგმვის სისტემისა და განვითარების პროექტებზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ნაკლოვანებები განსაკუთრებით ნათლად წარმოჩინდა უკანასკნელ წლებში. საქართველოში ხშირია შემთხვევები, როდესაც სახელმწიფო გამოხატავს დაინტერესებას ამა თუ იმ მსხვილმასშტაბიანი პროექტის განხორციელების თაობაზე ისე, რომ ხშირად ამ პროექტების აუცილებლობა და მათი განხორციელების შესაძლებლობები არ არის წინასწარ განხილული შესაბამის სახელმწიფო უწყებებთან თუ სხვა დაინტერესებულ მხარეებთან. როგორც წესი, ასეთი დაინტერესების გამოხატვა ეფუძნება მოსალოდნელ ეკონომიკურ თუ სოციალურ სარგებელს, ან განპირობებულია პოლიტიკური მოსაზრებებით. ცნობილია იმის მაგალითებიც, თუ როგორ ხდებოდა საქართველოს პრეზიდენტის მიერ (როგორც მიხეილ სააკაშვილის, ისე მისი წინამორბედის - ედუარდ შევარდაძის მმართველობის პერიოდში) სხვადასხვა პროექტების ინიცირება (რომლებიც მხოლოდ გარკვეული უწყების ან ადამიანთა ჯგუფის ინტერესს გამოხატავდნენ) და მოთხოვნა იმისა, რომ ცენტრალურ და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებს ყოველმხრივ დაეჭირათ მხარი ამ პროექტებისთვის. ჩვეულებრივ, ასეთ შემთხვევებში, გზშ-ს ჩატარე-ბისა და გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემის პროცედურა ფორმალურ ხასიათს ატარებს. გარემოსდაცვითი უწყება მოკლებულია შესაძლებლობას, დააფიქსიროს თავის პოზიცია პროექტის გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით ავკარგიანობის შესახებ.

საქართველოში მოქმედი გზშ სისტემა, ისევე როგორც ზოგადად, განვითარების დაგეგმვის სისტემა, საჭიროებს ძირეულ ცვლილებებს; ამ ეტაპზე შესაძლებელია გადაუდებლად გასატარებელი ღონისძიებების გამოვლენა, ესენია:

45

1. გზშ სისტემის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ჩარჩოს გადამუშავება/სრულყოფა: ეს სულ მცირე, უნდა მოიცავდეს ისეთი საქმიანიანობების კვლავ გზშ სისტემით რეგულირების ქვეშ მოქცევას, რომლებიც განსაკუთრებულ ზეგავლენას ახდენენ გარემოსა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე (ორჰუსის კონვენციის პირველი დანართითა და ევროკავშირის 85/337/EEC დირექტივის პირველი დანართით გათვალისწინებული საქმიანობები); საზოგადოების ინფორმირებისა და მონაწილეობის პროცედურების იმგვარად ჩამოყალიბებას, რომ უზრუნველყოფილ იქნეს გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში საზოგადოების ადრეული და ეფექტური მონაწილეობა.

2. რეგულირებადი საზოგადოების სრული ინვენტარიზაცია და კანონმდებლობის მოთხოვნათა აღსრულების ხელშეწყობა: კანონმდებლობის სრულყოფის პარალელურად, უნდა დადგინდეს რეგულირებადი საზოგადოების ის ჯგუფები (და თითოეულ ჯგუფში კონკრეტული ობიექტები), რომელთაც მოეთხოვებათ გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის აღება (“გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ” კანონის 22-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად) და ამჟამად გატარებული “თვალის დახუჭვისა” და პრობლემაზე რეაგირების “უკეთესი მომავლისთვის” გადავადების სტრატეგიის ნაცვლად, განისაზღვროს თითოეულ ჯგუფზე მიმართული, კანონაღასრულების ხელშეწყობის ქმედითი და რეალისტური მოკლე და გრძელვადიანი სტრატეგიული გეგმები. ამ პირობის შესასრულებლად აუცილებელია საჭირო ხარჯების გათვლა და შესაბამისის სტრუქტურების ბიუჯეტში ასახვა. მნიშვნელოვანია ასევე გეგმების საზოგადოებისთვის გაცნობა და საზოგადოებრივი აზრის მოსმენა.

3. ხშირად, ამა თუ იმ პროექტის განხორციელებაზე გადაწყვეტილების მიღება სცდება ერთი კონკრეტული უწყების კომპეტენციას - როდესაც საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას საჭირო ხდება არამარტო გარემოსდაცვითი მოსაზრებების გათვალისწინება, არამედ პროექტებთან დაკავშირებული პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური ასპექტების გათვალისწინებაც. აღნიშნულის გამო, შესაძლოა, გარემოზე ზემოქმედების ნებართვით რეგულირებად ზოგიერთ საქმიანობაზე დაწესდეს გადაწყვეტილების მიღების არსებულისგან განსხვავებული წესი. კერძოდ, შესაძლოა, ზოგიერთი საქმიანობის/პროექტის შემთხვევაში (მას მერე, რაც საქმიანობა გაივლის კანონით დადგენილ ეკოლოგიური ექსპერტიზის პროცედურას და მიღებული იქნება ექსპერტიზის დასკვნა - გარემოს დაცვის სამინისტროს პოზიცია/ გადაწყვეტილება), საქმიანობის განხორციელების უფლების მინიჭებაზე საბოლოო გადაწყვეტილება მიიღოს საქართველოს მთავრობამ ან პრემიერ-მინისტრმა. საქმიანობების შერჩევის ერთ-ერთ კრიტერიუმად (სხვა კრიტერიუმებთან ერთად), ასეთ შემთხვევაში, შესაძლოა, გამოყენებულ იქნეს ინვესტიციის ოდენობა; ანუ, თუ მაგალითად, კონკრეტული პროექტის შემთხვევაში, ინვესტიციის სავარაუდო ოდენობა გადააჭარბებს გარკვეულ დაწესებულ ზღვარს, საბოლოო გადაწყვეტილება ამ საქმიანობის განხორციელების უფლების მინიჭების თაობაზე მიღებულ იქნეს საქართველოს მთავრობის ან პრემიერ-მინისტრის მიერ. ამგვარი ცვლილება გადაწყვეტილების მიღების წესში მრავალმხრივ სასარგებლო იქნება: (ა) ხელს შუწყობს საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას როგორც გარემოსდაცვითი, ისე პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური ასპექტების გათვალისწინებას; (ბ) ამა თუ იმ პროექტის განხორციელებაზე გადაწყვეტილების მიღების ტვირთი დააწვება არა ერთ კონკრეტულ სამინისტროს, არამედ მთავრობას/პრემიერ-მინისტრს; (გ) გრძელვადიან პერსპექტივაში, ამგვარმა ცვლილებამ შესაძლოა, ხელი შეუწყოს დაგეგმვის არსებული სისტემის გაუმჯობესებას და იმ მანკიერი პრაქტიკის აღმოფხვრას, როდესაც ჯერ მიიღება გადაწყვეტილება ამა თუ იმ პროექტის განხორციელების თაობაზე და ამის შემდეგ ხდება იმის შეფასება, თუ რა სარგებელს მოუტანს ის ქვეყანას.

-----------------------------------------------------------------------------------

(1) 2012 წლის 20 მარტს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „საქართველოს ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილების შეტანის შესახებ“. კანონმა შესაძლებელი გახადა, რომ დაინტერესებულ პირსა და საქართველოს ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს შორის დაიდოს უვადო შეთანხმება, რომელიც დაინტერესებულ პირს, სახელმწიფოს სასარგებლოდ კომპენსაციის გადახდის სანაცვლოდ, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სფეროში ჩადენილი სამართალდაღვევებისთვის პასუხისმგებლობისგან ათავისუფლებს (შეთანხმებით გათვალისწინებულ პერიოდში ჩადენილი ყველა ქმედება ითვლება კანონიერად). ამასთან, შეთანხმების ხელმომწერი დაინტერესებული პირი, თავისუფლდება ყოველგვარი ვალდებულებისგან, ჯარიმის ან/და ზიანის ანაზღაურებისგან, ასევე, ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობის მოსაკრებლის გადახდის ვალდებულებისგან. კანონმა, აგრეთვე, აკრძალა დაინტერესებული პირის საქმიანობის მაკონტროლებელი ორგანოების მიერ შემოწმება.

მთავრობის ამ საკანონმდებლო ინიციატივამ საზოგადოებრივ ორგანიზაციათა შეშფოთება გამოიწვია; არასამთავრობო ორგანიზაციები მიუთითებდნენ, რომ საკანონმდებლო ცვლილებები მიუღებელი იყო ეკონომიკური და მდგრადი განვითარების თვალსაზრისით, უგულებელყოფდა სოციალური და გარემოსდაცვითი სამართლიანობის პრინციპებს, ქმნიდა კორუფციული გარიგებების მაღალ რისკს და ამასთანავე, უცილობლად გამოიწვევდა გარემოს დეგრადაციას. მიუხედავად ამ რისკებისა, კანონპროექტი საქართველოს პარლამენტმა, დაჩქარებულად, პრაქტიკულად ყოველგვარი საზოგადოებრივი მონაწილეობის გარეშე, 2012 წლის 20 მარტს მიიღო. 2012 წლის 23 მარტს საქართველოს პრეზიდენტის რეზიდენციასთან გაიმართა საზოგადოებრივ ორგანიზაციათა აქცია, სადაც მონაწილეებმა მოუწოდეს პრეზიდენტს, ვეტო დაედო კანონპროექტისთვის; მიუხედავად სამოქალაქო წინააღმდეგობისა, პრეზიდენტმა მაინც მოაწერა ხელი კანონპროექტს და ის ამჟამადაც ძალაშია (კანონის სამართლებრივი ანალიზისთვის, ეწვიეთ მწვანე ალტერნატივას ვებ­გვერდს: www.greenalt.org, იხ. საჯარო პოლიტიკის ნარკვევი „შეთანხმება გარემოს წინააღმდეგ“).

კანონის მიღებიდან დღემდე ხელისუფლებამ ვერ წარმოადგინა რაიმე არგუმენტი ან სტატისტიკა, რომელიც დაასაბუთებდა კანონის მიღების აუცილებლობას, კანონით შემოთავაზებული რეგულირების მექანიზმის სისწორეს, ან რომელიც გააქარწყლებდა საზოგადოებრივ ორგანიზაციათა შეშფოთებას. კანონის მიღებიდან მოკლე ხანში კი, საზოგადოებისთვის ნათელი გახდა, რომელი კონკრეტული ჯგუფების ინტერესების დაკმაყოფილებას ისახავდა მიზნად აღნიშნული საკანონმდებლო ცვლილებები. კერძოდ:

• კანონის მიღებიდან მოკლე ხანში, 2012 წ. 15 მაისს, დაიდო პირველი შეთანხმება ერთის მხრივ, საქართველოს ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და მეორეს მხრივ, სს „მადნეულსა“ და შპს „კვარციტს“ შორის. შეთანხმებით, ამ საწარმოების მიერ 1994 წ. 1 აპრილიდან 2012 წ. 14 მაისამდე ჩადენილი ყველა ქმედება (შეთანხმებაში არ არის დაზუსტებელი, კონკრეტულად რომელ კანონდარღვევებს ეხება შეთანხმება) ჩაითვალა კანონიერად, 2014 წლის მარტამდე 13 მილიონი ლარის გადახდის სანაცვლოდ (საგულისხმოა, რომ აღნიშნული საწარმოების მფლობელმა კომპანიამ GeoProMining, შეთანხმების დადებიდან ერთ თვეში, გააკეთა განცხადება საქართველოში აქტივების გაყიდვის თაობაზე).

• მეორე შეთანხმება 2012 წლის 24 ივლისს დაიდო საქართველოს ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა

46

და შპს“საქნახშირს“ (ჯი­აი­ჯი ჯგუფი) შორის. შეთანხმება ითვალისწინებს კომპანია „საქნახშირზე“ გაცემული სასარგებლო წიაღისეული მოპოვების სამი ლიცენზიის ფარგლებში, თითქმის ორი წლის განმავლობაში (2010 წლის 6 იანვრიდან 2011 წლის 12 ოქტომბრამდე პერიოდში) ჩადენილი კანონდარღვევების კანონიერად მიჩნევის სანაცვლოდ, 20 დღის განმავლობაში, 40 ათასი ლარის გადახდას. კანონდარღვევების ხასიათი, ამ შემთხვევაშიც, უცნობია.

• მესამე შეთანხმება, 2012 წლის 6 აგვისტოს, საქართველოს ენერეგტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და საქართველოში სს „ფოლათ იოლ იაფი სანაიი ვე თიჯარეთის“ ფილიალს შორის გაფორმდა. შეთანხმება ითვალისწინებს 2011 წ. 8 ივლისიდან 2012 წლის 20 ივლისამდე ჩადენილი კანონდარღვევების კანონიერად ცნობას 20 ათასი ლარის გადახდის სანაცვლოდ. კანონდარღვევების ხასიათი, ამ შემთხვევაშიც, უცნობია.

ზემოაღნიშნული შეთანხმებების შესახებ დეტალური ინფორმაცია ხელმისაწვდომია მწვანე ალტერნატივას ვებ­გვერდზე: www.greenalt.org (იხ. პუბლიკაცია „გარემოს წინააღმდეგ ფარულად დადებული შეთანხმებები“).

საქართველოს ახალი მთავრობა, რომელიც 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ იქნა დანიშნული, გარემოს დაცვის მიმართ, წინა ხელისუფლებისგან განსხვავებით, მეტ ინტერესს იჩენს. ამჟამად საქარათველოს პარლამენტში წარდგენილია მთავრობის საკანონმდებლო ინიციტივა 2012 წლის მარტში განხორციელებული ცვლილებების გაუქმების შესახებ.

47

მიზანი 8ნებართვის გამცემი და მაკონტროლებელი სტრუქტურების გაუმჯობესება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: ადმინისტრაციული პოტენციალის განმტკიცება, ნებართვების გაცემის, კანონაღსრულებისა და ინსპექტირების მიზნით

შეფასებაკითხვა დიახ არა

განმარტებაქულა 3 2 1 0

ნებართვების გაცემა

1. არსებობს, თუ არა ქვეყანაში ნებართვების გაცემის დამაკმაყოფილებელი სისტემა როგორც სამართლებრივი, ისე პრაქტიკის თვალსაზრისით?1

X

ლიცენზიებისა და ნებართვების გაცემის სისტემა რადიკალურად შეიცვალა 2005 წლის 24 ივნისს “ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ” კანონის მიღებით, რომელმაც გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მართვის სფეროც, ყველანაირი გამონაკლისის გარეშე, საერთო წესების ქვეშ მოაქცია. კანონი დისკრიმინაციულია საზოგადოების მონაწილეობის თვალსაზრისით, ვინაიდან ის გამორიცხავს საზოგადოების ინფორმირებისა და მონაწილეობის ყველანაირ შესაძლებლობას იმ საქმიანობებზე ლიცენზიის ან ნებართვის გაცემაზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რომლებიც მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდნენ გარემოსა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე. გარდა ამისა, ბევრი საქმიანობა, რომელიც კანონის მიღებამდე რეგულირდებოდა ლიცენზიებისა და ნებართვების საშუალებით, კანონის მიღების შემდეგ აღარ რეგულირდება; ამგვარი ცვლილების დასაბუთება კი, არასდროს ყოფილა წარმოდგენილი.

2. არის, თუ არა ნებართვების სისტემა ინტეგრირებული, მაგალითად, არსებობს, თუ არა ერთიანი ინტეგრირებული ნებართვა? რამდენად კარგად არის ინტეგრირებული ნებართვები წყლის, ჰაერის ან დაბინძურების ინტეგრირებული პრევენციისა და კონტროლის ტიპის მოწყობილობებზე?

X

საქართველოში არ არსებობს ინტეგრირებული ნებართვების სისტემა, მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობა ითავალისწინებს ასეთი სისტემის დანერგვის მოთხოვნას. მაგალითისთვის, 1999 წელს მიღებული “ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ” კანონი მოითხოვს კანონის მიღებას “გარემოს დაბინძურების ინტეგრირებული კონტროლის სისტემის შესახებ”, თუმცა არ ადგენს გარემოს დაბინძურების ინტეგრირებული კონტროლის სისტემის დანერგვისა და კანონის მიღების ვადას.

იყო ინტეგირერებული ნებართვის შემოღების გარკვეული მცდე-ლო ბა, მაგრამ ეს მცდელობა არ იყო კარგად გათვლილი და თანმიმდევრუ ლი. ეს უფრო იყო მთავრობის მიერ მოწოდებული “ერთი სარკმლის” პრინციპის დანერგვის გამოძახილი, რომელიც თავის მხრივ, უნდა მომსახურებოდა ქვეყანაში საინვესტიციო კლიმატის გაუმჯობესებას.

3. გამოყოფილია, თუ არა გარემოზე პასუხისმგებელ უწყებაში რესურსები გარემოსდაცვითი ნებართვის გაცემის სისტემისთვის?2

X რესურსები გარემოსდაცვითი ნებართვის გაცემის სისტემისთვის გამოყოფილია, მაგრამ ეს რესურსები შეზღუდულია.

4. გაიზარდა, თუ არა ნებართვის სისტემისთვის გამოყოფილი რესურსები (ადამიანური და ფინანსური) სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X არ გაზრდილა, პირიქით, შემცირდა.

5. გატარდა, თუ არა ინიციატივები ნებართვის გამცემი ორგანოების შესაძლებლობების გასაძლიერებლად (მაგ., ჩატარდა ტრეინინგი, მომზადდა სახელმძღვანელოები)?

X

ტრეინინგები სპორადულია და არ არის კვალიფიკაციის ამაღლების ერთიანი პროგრამის ნაწილი. ამასთან, ტრეინინგებს, როგორც წესი, არ მოჰყვება შესაბამისი უფლებამოსილებებისა და რესურსების განმტკიცება/გაზრდა, რათა მოხელეებმა შეძლონ მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება.

1 კითხვა განხილულია და ქულა მინიჭებულია გარემოს დაცვის სექტორში არსებული სანებართვო სისტემის კონტექსტში. 2 შეფასებისას გათვალისწინებულ იქნა რესურსებით უზრუნველყოფის ხარისხი, მაგალითად, არანაირი რესურსი, შეზღუდული რესურსები, მაღალკვალიფიციური საჯარო მოხელეები და ა.შ.

48

6. შესაძლებელია, თუ არა ნებართვის გამცემი ორგანოების ადვილად იდენტიფიცირება და დაკავშირება?

X დიახ, ნებართვის გამცემი ორგანოების იდენტიფიცირება და მათთან დაკავშირება ადვილია.

7. ითვალისწინებს, თუ არა კანონმდებლობა დროით საზღვრებს ნებართვის გაცემისთვის? თუ ითვალისწინებს, გამოიყენება, თუ არა ის დამაკმაყოფილებლად?

X

ყველა სახის ლიცენზიებისა და ნებართვების გაცემის ვადებს ადგენს კანონი “ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ”, მათ შორის იმ ნებართვების, რომლებსაც გასცემს გარემოს დაცვის სამინისტრო. დამატებით, იხ. განმარტება მე-16 კითხვაზე.

მაკონტროლებელი სტრუქტურები

8. არსებობს, თუ არა გარემოსდაცვითი ინსპექტირების ორგანო ქვეყანაში?

X

2005-2011 წლებში გარემოს დაცვის სამინისტროს სტრუქტურული ერთეული იყო გარემოს დაცვის ინსპექცია. 2011 წელს გატარებული სტრუქტურული რეორგანიზაციის შედეგად, გარემოს დაცვის ინსპექცია გაუქმდა. ამჟამად გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის აღსრულების კონტროლი ორი უწყების ფუნქციებში შედის:

• გარემოს დაცვის სამინისტროში არსებობს ეკოლოგიური ექსპერტიზისა და ინსპექტირების დეპარტამენტი, რომლის შემადგენლობაშია ინსპექტირების სამმართველო. დებულების მიხედვით, ამ სამმართველოს უფლებამოსილებაში შედის გარემოს დაცვის სფეროში სახელმწიფო კონტროლის გან-ხორციელება იმ მეწარმე სუბიექტების მიმართ, რომელთაც გააჩნიათ სამინისტროს მიერ გაცემული ნებართვა.

• ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ბუნებრივი რესურსების სააგენტოში ჩამოყალიბდა მონიტორინგის დეპარტამენტი. ეს სტრუქტურული ერთეული ახორციელებს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მოხმარების სახელმწიფო კონტროლს საქართველოს მთავრობის დადგე-ნილებით დამტკიცებული “ბუნებრივი რესურსების სააგენტოს მიერ სახელმწიფო კონტროლის განხორციელების წესის” შესაბამისად.

9. არის, თუ არა პოლიციაში (ან მსგავს სტრუქტურაში) სპეციალური დანაყოფები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან გარემოსდაცვით საკითხებზე?

X

პოლიციაში ასეთი დანაყოფები არ არის. 2011 წ. რეორგანიზაციამ დე, გარემოს დაცვის ინსპექცია ასრულებდა პოლიციის ფუნქციებს გარე-მოს დაცვის სფეროში ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების შემთხვევაში. გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამი-ნისტროს შემადგენლობაში არსებობდა ასევე საგამოძიებო დეპარ-ტამენტი, რომელიც უფლებამოსილი იყო გამოეძიებინა სისხლის სამართლის დანაშაულები გარემოს დაცვის სფეროში.

2011 წლის რეორგანიზაციის შემდეგ საგამოძიებო დეპარტამენტი გაუქმდა. იმ ფუნქციებს კი, რომელსაც გარემოს დაცვის ინსპექცია ახორციელებდა, ამჟამად ასრულებს ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ბუნებრივი რესურსების სააგენტოს მონიტორინგის დეპარტამენტი და გარემოს დაცვის სამინისტროს ექსპერტიზისა და ინსპექტირების დეპარტამენტი.

10. ნათლად არის, თუ არა გაწერილი მაკონტროლებელი ორგანოს ფუნქციები და გადანაწილებული კომპეტენციები?

X ზემოთ ხსენებული ორი უწყების ფუნქციები ერთმანეთს ფარავს.

11. აქვს, თუ არა გარემოს დაცვის ინსპექციას გეგმა ან ხომ არ მუშავდება? X

2007 წელს გარემოს დაცვის ინსპექციამ მიიღო სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა 2007-2010 წლებისთვის. ამის შემდგომ ინსპექციას არ ჰქონია სტრატეგია და გეგმა; 2011 წელს კი, საერთოდ გაუქმდა. იხ. ასევე ზემოთ კომენტარები.

49

12. ჩატარდა, თუ არა რიამე ინიციატივები, რათა გაძლიერდეს მაკონტროლებელი ორგანოების შესაძლებლობები (მაგ., ჩატარდა ტრეინინგები, მომზადდა სახელმძღვანელოები)?

X

ტარდებოდა 2011 წლის რეორგანიზაციამდე უფრო ინტენსიურად; თუმცა, არც 2011 წლამდე და არც მას მერე, ტრეინინგების შედეგები არ არის მდგრადი, თანამშრომელთა ხშირი ცვლის გამო.

2011 წლის რეორგანიზაციამდე მომზადებული ინსპექციის თანამშრომელთა კვალიფიკაციის ამაღლების პროგრამის განხორციელება არ დაწყებულა სტუქტურული რეფორების გამო.

13. არსებობს, თუ არა საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი სტატისტიკა აღმოჩენილი გარემოსდაცვითი გადაცდომების რაოდენობაზე? თუ არსებობს, ხდება თუ არა რეგულარულად მისი განახლება?

X

14. ტარდება, თუ არა სტატისტიკიდან მიღებული მონაცემების დეტალური ანალიზი, რათა შესაძლებელი გახდეს აღსრულების ხარისხზე მსჯელობა?

X

15. გაიზარდა, თუ არა რესურსები (ადამიანური და ფინანსური) გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის აღსრულებისათვის სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X

ქვეყნისთვის დამახასიათებელი კითხვები

16. არის, თუ არა კანონმდებლობით დაწესებული ნებართვის გაცემის ვადები ადექვატური გადაწყვეტილების მიღების პროცესისთვის?

X

გარემოს დაცვის სფეროში მოქმედი ნებართვის შემთხვევაში, ნებართვის გაცემისთვის “ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ” კანონით დაწესებული ვადა არარელევანტურია (ძალზე შეზღუდულია). მაგალითისთვის, გზშ ანგარიშისთვის ეკოლოგიური ექსპერტიზის ჩასატარებლად და გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემაზე გადაწყვეტილების მისაღებად კანონი ითვალისწინებს 20-დღიან ვადას (ამ კანონის მიღებამდე ვადა სამ თვეს შეადგენდა).

საერთო შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 48-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

17

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

35.4%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

2011 წლის რეორგანიზაციის შედეგად, პრაქტიკულად დაინგრა გარემოსდაცვითი კონტროლის სისტემა. რეორგანიზაციის მომენტისთვის, გარემოს დაცვის ინსპექცია ისედაც ჯერ კიდევ სუსტი იყო, თუმცა მას ჰქონდა განვითარებაზე მიმართული ამბიციური გეგმები.

ამჟამად ახალი მთავრობა გეგმავს ცვლილებებს, კერძოდ, გარემოსდაცვითი მაკონტროლებლის ფუნქციის ისევ გარემოს დაცვის სამინისტროში დაბრუნებას. ეს, რა თქმა უნდა, მისასალმებელია, თუმცა, უნდა ველოდოთ, რომ მაკონტროლებლის ფუნქციის აღდგენას და განვითარებას კიდევ რამოდენიმე წელი დასჭირდება, რაც თავისთავად აისახება გარემოს მდგომარეობაზე.

50

მიზანი 9საზოგადოების ინფორმირების და მონაწილეობის გაუმჯობესება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: ისეთი კანონმდებლობის და პროცედურების შემუშავება, რომლებიც გარემოსდაცვით ინფორმაციას უფრო ხელმისაწვდომს გახდის და უზრუნველყოფს გარემოსდაცვით საქმიანობაში საზოგადოების მონაწილეობას, „ორჰუსის კონვენციის“ განხორციელების ჩათვლით.

შეფასება

¹კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

ზოგადი

1. რატიფიცირებული აქვს, თუ არა ქვეყანას კონვენცია? X

2. მიღებულია, თუ არა შესაბამისი ნორმატივები რათა მომხდარიყო ორჰუსის კონვენციის ტრანსპოზიცია?

X

საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, საერთაშორისო ხელ-შეკრულებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონ-სტიტუციას, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდა სა-ხელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების მიმართ. ამდენად, საერთაშორისო ხელშეკრუ ლებების კანონმდებლობაში უშუალო ასახვა სავალდებულო არ არის. თუმცა, საერთაშორისო ხელშეკრულებების გამოყენება უამრავ სირთულესთანაა და კავში-რებული. იშვიათი გამონაკლისების გარდა, არ ხდება კონვენციის, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლის გამოყენება როგორც სასამართლოს, ისე ადმინისტრაციული ორგა ნოების (როგორც ე.წ. კვაზი-სასამართლოს ფუნქციების შემსრუ ლებლების) მიერ.

აღსანიშნავია, რომ 1990-იანი წლების დასასრულს მომზადდა კანონპროექტი ორჰუსის კონვენციის პრინციპებზე დაყრდნობით და ამ პრინციპების დანერგვის მიზნით, თუმცა მას შემდგომი განვითარება არ ჰქონია.

გარემოსდაცვითი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა

3. არსებობს, თუ არა სათანადო ადმინისტრაციული სისტემები იმისათვის, რათა უზრუნველყოფილი იყოს საზოგადოების მიერ ინფორმაციის მოთხოვნის დროული დაკმაყოფილება?

Xსაჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა უზრუნველყოფილია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით. თუმცა, პრაქტიკაში არის მნიშვნელოვანი ხარვეზები.

4. არსებობს, თუ არა სათანადო სახელმძღვანელო პრინციპები საჯარო დაწესებულებების ხელთ არსებული ინფორმაციის და ამ ინფორმაციის მოთხოვნის წესების შესახებ?

X

საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის წესები განსაზღვრულია ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში. თუმცა, არ არის დადგენილი რა სახის საჯარო ინფორმაციას უნდა ფლობდეს ესა თუ ის საჯარო დაწესებულება.

51

5. არსებობს, თუ არა ქვეყანაში კარგად ფუნქციონირებადი არხები გარემოსდაცვითი ინფორმაციის გავრცელებისათვის (მაგ. კანონების, პრეცენდენტული კანონმდებლობის, ადმინისტრაციული გადაწყვეტილებების)?

X

ნორმატიული აქტები, მათ შორის კანონები, ქვეყნდებოდა პერიოდულ გამოცემაში „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე“. ადმინისტრაციული გადაწყვეტილებების, პრეცენდენტული კანონ-მდებ ლობის ან რაიმე სახის გარემოსდაცვითი ინფორმაციის გამოქვეყნება არ ხდება.

2009 წლის 22 ოქტომბერს მიღებულ იქნა ახალი კანონი „ნორმატიული აქტების შესახებ“, რომლის თანახმად, სავალდებულო აღარ არის ნორმატიული აქტების ბეჭდური ფორმით პერიოდულ გამოცემაში გამოქვეყნება. ახალი ნორმის თანახმად, რომელიც 2011 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებ-გვერდზე პირველად გამოქვეყნება.

6. არის, თუ არა ინფორმაცია უფასო ან იაფი? X

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 38-ე მუხლის თანახმად, დაუშვებელია დაწესდეს რაიმე სახის საფასური ინფორმაციის გაცემისათვის გარდა ასლის გადაღებისათვის აუცილებელი თანხის ანაზღაურებისა.

ყურადსაღებია, რომ მოსაკრებელი არც ისე მაღალია, საჯარო ინფორმაციის ასლის გადაღების მოსაკრებელი ეფექტურ ბარიერს წარმოადგენს საჯარო დაწესებულებების ხელში. მოსაკრებლის გადახდის პროცედურა დღემდე ვარირებს დაწესებულებებიდან დაწესებულებამდე და რიგ შემთხვევაში, მისი საერთოდ არსებობა სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს.

7. არსებობს, თუ არა ქვეყანაში მონაცემთა მართვის უსაფრთხო სისტემა, რათა მოხდეს პერსონალური მონაცემების და კომერციული ინფორმაციის დაცვა?

X

პერსონალური ინფორმაციის ან კომერციული საიდუმლოების მართვის საკითხები განსაზღვრულია ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში. თუმცა, არის მნიშვნელოვანი ხარვეზები ინფორმაციის გასაიდუმლოების წესების ბუნდოვანების და პრაქტიკაში გამოყენების თვალსაზრისით.

8. არსებობს, თუ არა ხელისუფლების ორგანოებისათვის ჩამოყალიბებული სახელმძღვანელო პრინციპები, თუ როგორ უნდა მოხდეს კომერციული საიდუმლოების მოთხოვნების გამოყენება, მათ შორის, გამოქვეყნება საზოგადოებრივი ინტერესის გათვალისწინებით?

X

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი განსაზღვრავს საიდუმლო ინფორმაციის გამოქვეყნების წესს. გარდა ამისა, 42-ე მუხლის თანახმად, გარემოს შესახებ ინფორმაცია, ისევე როგორც მონაცემები იმ საშიშროების თაობაზე, რომელიც ემუქრება მათ სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას, გასაიდუმლოებას არ ექვემდებარება. მიუხედავად ასეთი სამართლებრივი ნორმების არსებობისა, პრაქტიკაში უამრა ვი პრობლემებია.

საზოგადოების მონაწილეობა

9. არსებობს, თუ არა ქვეყანაში გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის პროცედურები? მაგალითად, არის თუ არა გაწერილი პროცედურები წერილობით შენიშვნების მიღების, საზოგადოებრივი მოსმენების და მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ ინფორმირების შესახებ?

Xარ არსებობს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწილეობის მექანიზმი. ასევე არ ხდება მიღებული გადაწყვე-ტილებების შესახებ საზოგადოების ინფორმირება.

52

10. არსებობს, თუ არა ინსტრუმენტები მონაწილეობის უფლების მქონე საზოგადოების დადგენისთვის? კერძოდ, თუ არსებობს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების პროცედურა, გულისხმობს თუ არა ის საზოგადოების მონაწილეობას?

X

“გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ” კანონი განსაზღვრავს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ჩატარების პროცესში (გადაწყვე-ტილების მიღების ადმინისტრაციული პროცესის დაწყებამდე) სა-ზოგადოების მონაწილეობას. ამ ეტაპზეც, საზოგადოებასთან კონ-სულ ტაციებს აწარმოებს არა უშუალოდ გადაწყვეტილების მიმ-ღები ორგანო, არამედ საქმიანობის განმახორციელებელი, რაც, ბუნებრივია, ვერ ჩაითვლება გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობად.

11. თუ კი, რამდენად კარგად არიან მოქალაქეები ინფორმირებულნი ამ პროცედურების შესახებ?

X

12. ხდება, თუ არა საზოგადოების მონაწილეობის პროცედურის შედეგების მხედველობაში მიღება სათანადო დონეზე? მაგალითად, აქვს, თუ არა საზოგადოების შენიშვნებს ხელშესახები ზეგავლენა მიღებული გადაწყვეტილების შინაარსზე?

X

საზოგადოების მონაწილეობის არსებული მექანიზმი ვერ უზრუნ-ველყოფს გადაწყვეტილების პროცესში საზოგადოების სრულ-ფასოვან მონაწილეობას და შესაბამისად, ვერ უზრუნველყოფს გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე საზოგადოების აზრის გავლენას.

13. არსებობს, თუ არა გარკვეული სტიმულები, რომლებიც უზრუნველყოფს მონაწილეების დიალოგში ჩართვას ადრეულ სტადიაზე, საზოგადოების მონაწილეობის პროცედურის ფარგლებში?

X

მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობა

14. გააჩნია, თუ არა ქვეყანას დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი განხილვის ორგანოები, მათ შორის სასამართლო?

Xსაქართველოში არსებობს საერთო სასამართლო სისტემა, თუმცა მისი დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობა კრიტიკული საკითხია საქართველოში.

15. არსებობს, თუ არა ნათლად ჩამოყალიბებული წესები მოქალაქეებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციებისათვის მართლმსაჯულების და სხვა ტიპის განხილვისადმი ხელმისაწვდომობის შესახებ, კონვენციის და/ან ეროვნული გარემოსდაცვითი კანონის დარღვევის შემთხვევაში?

X

ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში განსაზღვრულია საჯარო ინ-ფორმაციის გაცემაზე უარის ან ინფორმაციის უკანონოდ გა-საიდუმლოების გასაჩივრების წესები. ასევე, გათვალისწინებულია ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი გადაწყვეტილების გასაჩივრება. საქართველოს კანონმდებლობაში არ არის განსაზღვრული გასა-ჩივრების წესები სპეციფიური გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის ან ორჰუსის კონვენციის დარღვევის შემთხვევაში.

53

16. არსებობს, თუ არა საშუალებები გარემოსათვის საშიში გადაწყვეტილების შესრულების შეჩერებისათვის (მაგ., წინასწარი აღმკვეთი სასამართლო გადაწყვეტილება, როდესაც გადაწყვეტილება საჩივრდება)?

X

ადმინისტრაციული საჩივრის ავტორს ადმინისტრაციულ ორგანოში და მოსარჩელეს – სასამართლოში, უფლება აქვს მოითხოვოს ადმინისტრაციული აქტის მოქმედების შეჩერება. მხარის მოთხოვნით, სასამართლოს შეუძლია შეაჩეროს იდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ან მისი ნაწილის მოქმედება, თუ არსებობს დასაბუთებული ეჭვი აქტის კანონიერების შესახებ ან თუ მისი გადაუდებელი აღსრულება არსებით ზიანს აყენებს მხარეს ან შეუძლებელს გახდის მისი კანონიერი უფლების ან ინტერესის დაცვას.

არსებობს პრაქტიკა, როდესაც ადმინისტრაციულ ორგანოში მოთ-ხოვნილ იქნა ადმინისტრაციული აქტის მოქმედების შეჩერება საჩივრის განხილვისას, ვინაიდან გადაწყვეტილება მნიშვნელოვან ზიანს აყენებდა გარემოს. ადმინისტრაციულმა ორგანომ აქტის მოქმედება არ შეაჩერა.

17. არსებობს, თუ არა მექანიზმები, რომლებიც უზრუნველყოფენ საზოგადოებას ინფორმაციით მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის პროცედურების შესახებ?

X

18. არსებობს, თუ არა მექანიზმები, რომლებიც უზრუნველყოფენ საზოგადოების დახმარებას სასამართლო პროცესებში (მაგ., ფინანსური დახმარება ადვოკატის ხარჯების ასანაზღაურებლად საჭიროების შემთხვევაში)?

X

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად, არ შეიძლება დაწესდეს სახელმწიფო ბაჟი ან რაიმე გადასახადი ადმინისტრაციული საჩივრის განხილვისათვის. ადვოკატის ან სხვა ხარჯებს ადმი-ნისტრაციული ორგანო ანაზღაურებს მხოლოდ საჩივრის დაკმა-ყოფილების შემთხვევაში. სასამართლო პროცესის შემთხვევაში ბაჟის გადახდა სარჩელის დაკმაყოფილებაზეა დამოკიდებული. რაც შეეხება ბაჟის ოდენობას, არსებული ეკონომიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით საკმაოდ მაღალია.

19. არსებობს, თუ არა ეროვნული კანონმდებლობით დადგენილი დროის ლიმიტი სარჩელის შეტანიდან სასამართლოს/პასუხისმგებელი ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდე? თუ არა, მისაღებია თუ არა პროცედურის პრაქტიკაში არსებული საშუალო ხანგრძლივობა?

X

მიუხედავად იმისა, რომ კანონით დადგენილია სასამართლო გან-ხილვის ვადები, სასამართლოში საქმის განხილვის ვადები შეიძლება გაგრძელდეს 8-10 და 18 თვეც კი.

ქვეყნისთვის დამახასიათებელი კითხვები

20. მოეთხოვებათ, თუ არა საჯარო დაწესებულებებს გარემოსდაცვითი ინფორმაციის შეგროვება და განახლება?

Xდღესდღეობით, საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი, სრულ-ფასოვანი ინფორმაცია არსებული გარემოს მდგომარეობის შესახებ არ არსებობს.

21. არსებობს, თუ არა მექანიზმები, რომლებიც უზრუნველყოფენ საზოგადოებისათვის ინფორმაციის მიწოდებას იმის თაობაზე, თუ რა სახის და მოცულობის გარემოსდაცვით ინფორმაციას ფლობს შესაბამისი სახელმწიფო ორგანო?

X

54

22. მოეთხოვებათ, თუ არა საჯარო დაწესებულებებს ანგარიშგება მიღებული მოთხოვნების, მათზე გაცემული უარყოფითი პასუხების და მათი მიზეზების შესახებ?

X

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად, საჯარო დაწე-სებულება ვალდებულია ყოველწლიურად წარუდგინოს პრეზიდენტს და პარლამენტს ანგარიში საჯარო ინფორმაციის გაცემის შესახებ. პრაქტიკაში საჯარო დაწესებულებების დიდი ნაწილი ასეთ ანგარიშს არ ამზადებს, ან თუ ამზადებს, მეტად უხარისხოს და არაინფორმატიულს.

23. შესაძლებელია, თუ არა ადმინისტრაციული ორგანოს მიმართ საჩივრის წარდგენა პირდაპირ სასამართლოში, ადმინისტრაციული საჩივრის წარდგენის გარეშე?

X

ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში განხორციელებული ცვლი-ლებების თანახმად, არ დაიშვება სასამართლოში ადმინისტრაციული ორგანოს მიმართ საჩივრის წარდგენა თუ მოსარჩელემ არ გამოიყენა ადმინისტრაციული სარჩელის წარდგენის ერთჯერადი შესაძლებლობა. იმის გათვალისწინებით, რომ არსებული ადმინისტრაციული წარ მოების პრაქტიკა არ არის საკმარისად ქმედითი, ამ ცვლილებამ დამატებითი ბარიერი შექმნა მართლ-მსაჯულების ხელმისაწვდომო ბის თვალსაზრისით.

24. არსებობს, თუ არა მექანიზმები, რომლებიც უზრუნველყოფენ საზოგადოების მონაწილეობას აღმასრულებელი დებულებების და/ან საყოველთაოდ მისაღები სამართლებრივად სავალდებულო ნორმატიული დოკუმენტების შემუშავების პროცესში (ორჰუსის კონვენციის მე-8 მუხლი)

X

ასეთი მექანიზმები არსებობდა (ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-15 თავი), თუმცა პრაქტიკაში იშვიათად გამოიყენებოდა. 2009 წლის ოქტომბერში, მიუხედავად არასამთავრობო ორგანიზაციათა წინააღმდეგობისა, ეს მექანიზმებიც გაუქმებულ იქნა. კერძოდ, გაუქმდა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის ის დებულებები, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ სახელმწიფო ორგანოების მიერ ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების მიღებისას, საჯარო ადმინისტრაციული წარმოების გამოყენების გზით, საზოგადოების მონაწილეობას.

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 72-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

15

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

20.8%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

ორჰუსის კონვენციის სამი კომპონენტიდან, საქართველოში შედარებით უკეთ უზრუნველყოფილია ინფორმაციის ხელმისაწვდო-მობის კომპონენტი. კერძოდ, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი უზრუნველყოფს საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას და განსაზღვრავს მისი მოთხოვნის წესებს. თუმცა, პრაქტიკაში არსებობს მნიშვნელოვანი ხარვეზები. კერძოდ: ხშირად ინფორმაცია გაიცემა დაგვიანებით; არ არსებობს ინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელი სპეციალური პერსონალი; არ არის განსაზღვრული საჯარო ინფორმაციის გაცემის წესების დამრღვევთა პასუხისმგებლობის საკითხი; ცალკეულ შემთხვევებში, იქმნება პრობლემები პერსონალური ინფორმაციის დაცვის და ინფორმაციის გასაიდუმლოების საკითხებთან დაკავშირებით; არ არსებობს საიდუმლო ინფორმაციის დამუშავების და გასაიდუმლოებული ნაწილის გამოცალკევების პრაქტიკა. ასევე, არ არის განსაზღვრული, თუ რა სახის ინფორმაციას უნდა ფლობდეს ესა თუ ის საჯარო დაწესებულება.

პრაქტიკულად არ არის უზრუნველყოფილი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის პროცედურები. საქმიანობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის არსებული მექანიზმის მიხედვით, საზოგადოებასთან კონ-სულტაციებს აწარმოებს არა თავად გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო, არამედ საქმიანობის განმახორციელებელი, რაც ნიშნავს იმას, რომ ფაქტობრივ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწილეობა არ ხორციელდება. არ ხდე ბა, ასევე, საზოგადოების ინფორმირება მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ (2012 წლის მაისის ცვლილებების შემდეგ, გაცემუ ლი ნებართვების შესახებ გადაწყვეტილებები უნდა ქვეყნდებოდეს, თუმცა არ ქვეყნდება).

პრობლემურია მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის საკითხები. არ არსებობს ნათლად ჩამოყალიბებული წესები, საზოგადოე-ბის წარმომადგენლების და არასამთავრობო ორგანიზაციებისათვის მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის შესახებ გარე-მოსდაცვითი კანონმდებლობის დარღვევის შემთხვევაში. ასევე არ არის მექანიზმი მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის პროცედუ რების შესახებ საზოგადობის ინფორმირებისათვის. ხშირია სასამართლო პროცესების ვადების დარღვევის შემთხვევები.

თუ უკანასკნელი თვეების პრაქტიკიდან ვიმსჯელებთ (2013 წლის იანვარი-მარტი), საქართველოს ახალი ხელისუფლება ამჟღავნებს უფრო მეტ ღიაობას, რაც გამოიხატება სახელისუფლებო ინიციატივებზე საზოგადოების, სხვადასხვა დაინტერესებული მხა რის ინფორმირების და პოზიციის/მოსაზრების გამოთქმისთვის შესაძლებლობების შექმნაში; თუმცა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ინფორმირებისა და მონაწილეობის პროცედურები ჯერჯერობით არ არის ინსტიტუციონალიზებული.

55

მიზანი 10გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: გაგრძელდეს გარემოს მდგომარეობის შესახებ რეგულარული ანგარიშების მომზადება

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

განხორციელება

1. მომზადდა, თუ არა გარემოს მდგომარეობის შესახებ ანგარიში სამოქმედო გეგმის მიღების შემდეგ ან მიმდინარეობს, თუ არა მასზე მუშაობა?

X

გარემოს მდგომარეობის შესახებ ყოველწლიური ანგარიშები მზად -დებოდა 2001-2005 წლებში. 2007 წლის დეკემბერში განხორ-ციელებული საკანონმდებლო ცვლილების შემდეგ ანგარიშების მომზადება შეწყდა და განახლდა 2009 წლის დასასრულს.

2010 წელს ევროკავშირის ფინანსური დახმარებით, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრომ მოამზადა 2007-2009 წლების გარემოს მდგომარეობის შესახებ ანგარიში. მზადების პროცესშია შემდგომი სამწლიანი პერიოდის (2010-2012 წ.წ.) ანგარიში, რომლის გამოქვეყნება 2013 წელს იგეგმება.

2. არსებობს, თუ არა მსგავსი ანგარიშის მომზადების სამართლებრივი მოთხოვნა?

X

“გარემოს დაცვის შესახებ” კანონი (1996 წ.) ავალდებულებდა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ყო-ველწლიურად გამოეცა გარემოს მდგომარეობის შესახებ ეროვნული მოხსენებები. 2007 წლის 14 დეკემბერს კანონში შეტანილ იქნა ცვლილებები, რომელთა თანახმად, სამინისტრო ვალდებულია მოამზადოს მოხსენება სამ წელიწადში ერთხელ. არსებობს კიდევ ერთი სამართლებრივი აქტი, რომელიც განსაზღვრავს გარემოს მდგომარეობის შესახებ ეროვნული მოხსენების შედგენის წესს.

საანგარიშო პერიოდში ცვლილებები შეეხო ეროვნული მოხსენების დამტკიცების წესს. წინა შეფასებაში აღინიშნა, რომ შეფერხდა 2007-2009 წლების ეროვნული მოხსენების საქართველოს პრეზიდენტის მიერ დამტკიცება - 2010 წლისთვის მოქმედი კანონმდებლობით, ანგარიშს ამზადებდა გარემოს დაცვის სამინისტრო და დაინტე-რესებულ უწყებებთან შეთანხმების შემდეგ, განკარგულებით ამტკი-ცებდა საქართველოს პრეზიდენტი. საბოლოოდ, საქართველოს პრეზიდენტმა მაინც არ დაამტკიცა ეროვნული მოხსენება. 2011 წლის ნოემბერში შეტანილ იქნა ცვლილება „გარემოს დაცვის შესახებ“ ჩარჩო-კანონში, რომელმაც ეროვნული მოხსენების დამტკიცების უფლებამოსილება, საქართველოს პრეზიდენტის ნაცვლად, გარემოს დაცვის მინისტრს მიანიჭა. საბოლოოდ, 2007-2009 წლების პირველი სამწლიანი ეროვნული მოხსენება, დიდი დაგვიანებით, გარემოს დაცვის მინისტრმა 2011 წლის დეკემბერში დაამტკიცა.

პროცესი

3. ჩატარდა თუ არა კონსულტაციები არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ანგარიშის მომზადებისას?

X

2001-2005 წლების ანგარიშებისგან განსხვავებით, პირველი სამწლიანი (2007-2009) ანგარიშის მომზადების პროცესი იყო გამჭვირვალე და მონაწილეობითი. რაც შეეხება ამჟამად მზადების პროცესში მყოფ მეორე სამწლიან ანგარიშს, ის ჯერჯერობით არ გამხდარა დისკუსიის საგანი.

4. ჩართული იყო, თუ არა სამეცნიერო/ აკადემიური წრეები პროცესში?

X იხ. წინა კომენტარი

56

შინაარსი

5. მოიცავს, თუ არა ანგარიში ყველაზე მნიშვნელოვან გარემოსდაცვით საკითხებს ქვეყანაში?

X

ამჟამად მზადების პროცესში მყოფი მეორე სამწლიანი ანგარიშის შემთხვევაში, არ არის ნათელი, ვინაიდან ჯერჯერობით ანგარიშის არანაირი ვერსია არ განსაჯაროებულა.

წინა ანგარიში მოიცავდა იმდენად, რამდენადაც ამას სახელმწიფო უწყებათა და სხვა ინსტიტუციების ხელთ არსებული მონაცემები იძლეოდა საშუალებას.

6. ეფუძნება, თუ არა ანგარიში მიმდინარე მონაცემებს? X

არ არის ცნობილი. იხ. წინა კომენტარი

პირველ სამწლიან ანგარიშში, წინა ანგარიშებისგან განსხვავებით, აღნიშნული იყო ინფორმაციული ნაკლოვანებების შესახებ.

7. ხდება, თუ არა ანგარიშში მნიშვნელოვანი პრობლემების იდენტიფიცირება, რომელიც უნდა გადაიჭრას?

X

არ არის ცნობილი.

წინა ანგარიშში თემატურადა იყო იდენტიფიცირებული მნიშვნელო-ვანი გამოწვევები.

გავრცელება

8. აქვს, თუ არა ანგარიშს მკაფიო და გასაგები მოკლე შინაარსი? X

არ არის ცნობილი.

წინა წლების ანგარიშებისგან განსხვავებით, 2007-2009 წლების ანგარიშს ჰქონდა მკაფიო და გასაგები მოკლე შინაარსი.

9. ხელმისაწვდომია, თუ არა ანგარიში ინტერნეტით? X

პირველი 2007-2009 წლების ანგარიში (ისევე როგორც წინა 2001-2005 წლების წლიური ანგარიშები) დღემდე ხელმისაწვდომია ორჰუსის ცენტრის ვებ-გვერდზე, მაგრამ არა თავად გარემოს დაცვის სამინისტროს ვებ-გვერდზე.

10. ავრცელებს, თუ არა მთავრობა ანგარიშს ფართოდ პრესაში, სკოლებში და სხვა ჯგუფებში?

X

საერთო შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 30-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

7

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

23.3%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

მწვანე ალტერნატივას პირველ ანგარიშში (2009 წ.) ამ სფერომ (მიზანმა) ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი შეფასება მიიღო; მეორე ანგარიშში (2011 წ.) კი - ყველაზე მაღალი. ეს განპირობებული იყო იმით, რომ პირველი სამწლიანი ეროვნული მოხსენება, წინა წლების მოხსენებებისგან განსხვავებით, უფრო ხარისხიანი იყო და ამავე დროს შემუშავდა დაინტერესებული მხარეების ფართო მონაწილეობით (2007-2009 წლების ეროვნული მოხსენება ევროკავშირის ფინანსური დახმარებით მიმდინარე პროექტის ფარგლებში გაწეული მეთოდური დახმარებით მომზადდა). ამჯერად, გარემოს დაცვის სამინისტრო 2010-2012 წლების ეროვნულ მოხსენებას დამოუკიდებლად, გარე დახმარების გარეშე ამზადებს. მნიშვნელოვანია, რომ სამინისტრომ გამოიყენოს წინა ანგარიშის მომზადებისას მიღებული გამოცდილება, მათ შორის, დაინტერესებულ მხარეთა ჩართვის თვალსაზრისით. მნიშვნელოვანია ასევე, რომ უფრო მეტი რესურსი დაეთმოს ეროვნული მოხსენების პოპულარიზაციას საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფებში.

57

მიზანი 11სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: სამოქალაქო საზოგადოებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების სუბიექტების მხარდაჭერა

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

სამოქალაქო საზოგადოების როლი

1. არსებობენ, თუ არა ქვეყანაში აქტიური გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციები ან არასამთავრობო ორგანიზაციების ქსელები, რომლებიც მუშაობენ გარემოსდაცვით საკითხებზე?

X

არსებობენ ცალკეული აქტიური გარემოსდაცვითი არასამ თავრობო ორგანიზაციები, თუმცა ზოგადად, გარემოსდაცვითი არასამთავრობო სექტორი საკმაოდ სუსტადაა განვითარებუ ლი ქვეყანაში. ძალზე შეზღუდულია ქსელური მუშაობის გამოცდილება.

2. არსებობს, თუ არა კანონით განსაზღვრული, სავალდებულო პროცედურები, რომლებიც მოითხოვს სამოქალაქო საზოგადოების ჩართვას გარემოსდაცვით საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში?

X იხ. მიზანი 7 და მიზანი 9.

3. არიან, თუ არა სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები, პრაქტიკაში, ჩართულნი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში?

X

გარკვეულ შემთხვევებში, ხდება სამოქალაქო საზოგადოების ჩართვა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, როგორც წესი, არასამთავრობო ორგანიზაციების ძალისხმევით და ზეწოლის შედეგად.

4. არიან, თუ არა სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები პრაქტიკაში ჩართულნი ეროვნულ დონეზე პოლიტიკის განვითარებაში?

X

არ არსებობს ჩართვის კონკრეტული მექანიზმი, თუმცა არსე ბობს ცალკეულ შემთხვევებში ჩართვის გამოცდილება. თუ პოლიტიკის შემუშავება მიმდინარეობს საერთაშორისო დო ნორი ორგანიზაციების მხარდაჭერით, როგორც წესი, გა მოიყენება მათი შიდა პოლიტიკა საზოგადოებრივი ორგა ნიზაციების ჩართვის უზრუნველსაყოფად.

5. არიან, თუ არა სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები, პრაქტიკაში, ჩართულნი ადგილობრივ დონეზე პოლიტიკის შემუშავებისას?

X

58

6. ხდება, თუ არა არასამთავრობო ორგანიზაციების ინიციატივების მხარდაჭერა სახელმწიფოს მხრიდან (ფინანსურად ან სხვაგვარად)?

X

როგორც წინა ანგარიშში აღინიშნა საქართველოს პრეზი-დენტის ინიციატივით, 2009 წელს დაფუძნდა სამოქალაქო ინსტიტუციონალიზმის განვითარების ფონდი. ფონდის ვებ-გვერდზე(http://www.cidf.ge/) განთავსებული ინფორმაციის თანახმად, ფონდის “შექმნის ძირითადი არსი მდგომარეობს იმაში, რომ საქართველოს სახელმწიფომ, განვითარებული დასავლური დემოკრატიების მსგავსად, საკუთარ თავზე აიღო ვალდებულება, ხელი შუეწყოს საქართველოში სამოქალაქო სექტორის განვითარებას, სამოქალაქო ინი ციატივების მხარდაჭერასა და სამოქალაქო ინსტიტუციების დამკვიდრებას”.

ფონდი გასცემს გრანტებს, მის მიერ განსაზღვრულ პრიო რიტეტთა შესაბამისად, არასამთავრობო და სათემო ორგა ნიზაციებსა და საინიციატივო ჯგუფებზე. ფონდი გასცემს მცირე გრანტებს, გრანტების მოცულობა მერყეობს 5-10 ათასი ლარის ფარგლებში, თითოეულ პროექტზე.

7. თუ კი, გაიზარდა თუ არა დახმარება წინა შეფასების შემდეგ? X

დაარსების წელს (2009) ფონდის საკონკურსო თანხა შეადგენდა: პირველ კონკურსზე 600 ათას ლარს, მეორეზე - 200 ათასს. 2010 წელს მეორე კონკურსზე საკონკურსო თანხა შეადგენდა 350 ათას ლარს, ამავე წლის პირველი კონკურსის ფონდი უცნობია. 2011 წლის პირველი და მეორე საგრანტო კონკურსების, ასევე, 2012 წლის საკონკურსო თანხა უცნობია (2012 წელს ფონდმა ღია კარის საგრანტო პროგრამა გამოაცხადა).

ადგილობრივი ხელისუფლების როლი

8. არის, თუ არა ადგილობრივი ხელისუფლება რეგულარულ კონტაქტში სამოქალაქო საზოგადოებასთან?

X

ამგვარ კონტაქტებს, როგორ წესი, ადგილი აქვს მხოლოდ ცალკეული პროექტების ფარგლებში, რომელთაც სამოქალაქო საზოგადოების ჯგუფები ახორციელებენ.

9. თავისუფლად აწვდის, თუ არა ადგილობრივი ხელისუფლება ინფორმაციას სამოქალაქო სექტორს?

X

კომუნიკაციის სტრატეგია და სხვა ინსტრუმენტები

10. იყო, თუ არა ქვეყანაში შემუშავებული კომუნიკაციის სტრატეგიები გარემოსდაცვით საკითხებთან მიმართებაში? თუ უკვე არსებობდა იმ დროისათვის, როდესაც საბაზისო შეფასება განხორციელდა, მოხდა თუ არა მათი გაუმჯობესება?

X

59

11. შემუშავდა და სრულდება, თუ არა ცნობიერების ამაღლების პროგრამები რომელთა სამიზნეს წარმოადგენს სამოქალაქო საზოგადოება (მათ შორის საინფორმაციო კამპანიები)?

X

12. ხდებოდა, თუ არა ქვეყანაში გარემოსდაცვითი განათლების ინიცირება სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლების მიერ?

X ცალკეული, ფრაგმენტული ღონისძიებები ხორციელდება არასამთავრობო ორგანიზაციების ინიციატივით.

13.დადებითი პასუხის შემთხვევაში, ეხმარება, თუ არა მათ ამაში ხელისუფლება?

X ცალკეულ შემთხვევებში.

შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 39-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

11

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

28.2%

60

მიზანი 12 თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: აქტიური მონაწილეობა “დუნაი - შავი ზღვის სპეციალური ჯგუფის” და “შავი ზღვის კომისიის” ფარგლებში, რათა განხორციელდეს ტრანსსასაზღვრო მიდგომა წყლის მართვის სფეროში; აქტიური მონაწილეობის მიღების უზრუნველყოფა ‚ევროკავშირის წყლის ინიციატივის” შემადგენელ “აღმოსავლეთ ევროპის, კავკასიისა და ცენტრალური აზიის” კომპონენტში;

მეზობელ ქვეყნებთან ერთად რეგიონული თანამშრომლობის შესაძლებლობების განსაზღვრა, განსაკუთრებით წყალთან დაკავშირებულ საკითხებში.

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

არსებული და მომავალი თანამშრომლობა

1. არსებობს, თუ არა ყველა სტრუქტურა, რომელთა შექმნასაც ითვალისწინებენ ხელშეკრულებები (მაგ., შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენცია და მისი ოქმები)?

X

საქართველო მხარეა შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენციის და მისი ოქმების:

• სახმელეთო წყაროებიდან მომდინარე დაბინძურებისგან შავი ზღვის სივრცის დაცვის შესახებ;

• საგანგებო სიტუაციებში შავი ზღვის სივრცის ნავთობითა და სხვა მავნე ნივთიერებებით დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლის სფეროში თანამშრომლობის შესახებ;

• შავი ზღვის სივრცის დამპინგით დაბინძურებისგან დაცვის შესახებ.

საქართველოს ჰყავს მუდმივი წარმომადგენლები შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენციის კომისიასა და შავი ზღვის კონვენციის საკონსულტაციო ჯგუფში.

კონვენციით გათვალისწინებულ შავი ზღვის სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის პროექტის (1999 წ.) ფარგლებში შექმნილია: სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის პროექტის სახელმწიფო საკონსულტაციო კომისია (1998) და ს.ზ.ი.მ. სამუშაო ჯგუფი. 2010 წლის 22 მარტს, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, შემდგომი დამტკიცების ორგანიზების მიზნით, წარედგინა "თანამშრომლობა შავი ზღვის გარემოს დაცვისათვის" პროექტის (ECBSea) მხარდაჭერით შემუშავებული „საქარ თველოს სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის (ს.ზ.ი.მ.) სტრატეგიის“ შეთანხმებული საბოლოო პროექტი, თუმცა სტრატეგია დღემდე არ დამტკიცებულა.

2011 წლის მარტში გატარებულ ინსტიტუციურ რეორგა ნიზაციამდე, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს შემადგენლობაში არსებობდა ასევე, შავი ზღვის დაცვის კონვენციური ინსპექცია, რომელიც გარემოს დაცვის ინსპექციის ტერიტორიულ ორგანო იყო. ამჟამად ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროში არსებობს შავი ზღვის სამსახური, რომელიც ბუნებრივი რესურსების სააგენტოს ტერიტორიული ორგანოა.

შავი ზღვის ბიომრავალფეროვნების შესწავლისა და შენარჩუნების ხელშეწყობის მიზნით შეიქმნა ბიომრავალ ფეროვნების რეგიონული ცენტრი, რომელიც ამჟამად არ ფუნქციონირებს.

საქართველო ასევე არის „ნარჩენების გადაყრით ზღვის დაბინძუ-რებისა და სხვა საკითხების შესახებ“ 1972 წლის კონვენციის 1996 წლის 7 ნოემბრის ლონდონის ოქმის და მარპოლის კონვენციის წევრი მხარე. ამ ორი უკანაკნელი კონვენციით დაკისრებულ ვალდებულებათა აღსრულება ხორციელდება შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონ ვენციის ფარგლებში.

61

2001 წელს საქართველომ მოახდინა „შავი ზღვის, ხმელთაშუა ზღვისა და მიმდებარე ატლანტის ოკეანის მცირე ვეშაპისებრთა დაცვის შესახებ“ შეთანხმების რატიფიცირება. შეთანხმების ე.წ. „საკონტაქტო ორგანოა“ (Focal Point) გარემოს დაცვის სამინისტრო, კერძოდ, სამინისტროს ბიომრავალფეროვნების დაცვის სამსახური.

2003 წელს საქართველო გახდა „წყლის გლობალური პარტნიორობის“ (Global Water Partnership, GWP) წევრი. ამავე წელს საქართველო გაერთიანდა რეგიონულ ორგანიზაციაში GWP CACENA, რომელიც მოიცავს ამიერკავკასიის სამ და შუა აზიის ხუთ სახელმწიფოს. 2007 წელს შეიქმნა ადგილობრივი ორგანიზაცია „წყლის გლობალური პარტნიორობა - საქართველო“ (GWP-Georgia), რომელმაც თავის რიგებში გააერთიანა 24 პარტნიორი (სახელმწიფო სტრუქტურები, სამეცნიერო და სამეწარმეო წრეები და არასამთავრობო ორგანიზაციები).

2. რამდენად გამართულად და ეფექტიანად მოქმედებენ ეს სტრუქტურები (შეხვედრების სიხშირე, მიიღება, თუ არა გადაწყვეტილებები და სხვ.)

X

საქართველო სისტემატურად მონაწილეობს შეხვედრებში, რომ-ლებსაც ითვალისწინებს შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენცია (ხელმოწერის დღიდან - წელიწადში ორჯერ, 2008 წლი-დან - წელიწადში ერთხელ), ასევე შეთანხმება მცირე ვეშაპისებრთა დაცვის თაობაზე. საქართველოს მხარის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები წარედგინება შავი ზღვის კომისიას.

GWP-ის, GWP CACENA და GWP-საქართველოს ფარგლებში, GWP–ის დაფინანსებით, სისტემატურად იმართება შეხვედრები და სემინარები ადგილობრივ (4-5 წელიწადში), რეგიონულ (4–5 წელიწადში) და საერთაშორისო (სულ ცოტა ერთი შეხვედრა წელიწადში) დონეებზე.

საქართველომ მონაწილეობა მიიღო GWP 2009–2013 საქმიანობის სტრატეგიის შემუშვებაში. 2003 წლიდან დღემდე გამოიცა მთელი რიგი პუბლიკაციები, ითარგმნა ევროგაერთიანების დირექტივები, გაანალიზდა და სამთავრობო სტრუქტურებში წარდგენილ იქ-ნა შენიშვნები და წინადადებები მთელ რიგ სტრატეგიულ და საკანონმდებლო დოკუმენტებზე.

3. რამდენად რეგულარულად და ეფექტიანად ხდება ინფორმაციის მიმოცვლა ხელშეკრულებების საფუძველზე?

X

ინფორმაციის გაცვლა ხდება შესაძლებლობის ფარგლებში. აღსანიშნავია, რომ შავი ზღვის კომისიის მიერ გამოქვეყნებუ ლი შავი ზღვის დაცვისა და რეაბი-ლიტაციის 1996–2001 წ.წ. სტრატეგიული სამოქმედო გეგმის ანგარიშის თანახმად, საქართველოდან წარმოდგენილი ინფორმაცია ერთ-ერთი ყველაზე მწირია და ხშირ შემთხვევაში, საქართველოს მხარე არ რეაგირებს შავი ზღვის კომისიის მიერ კონკრეტულ საკითხებზე ინფორმაციის მიწოდების მოთხოვნაზე.

GWP-ის ფარგლებში ინფორმაციის სისტემატური მიმოცვლა წარ მოებს GWP CACENA-ს რეგიონალური ოფისის, კერძოდ, ურთიერთობა თა წარმმართველის (officer) მეშვეობით. დამატებით იხილეთ, ასევე კითხვარის დასასრულს წარმოდგენილი ინფორმაცია.

4. მიმდინარეობს, თუ არა კონვენციით დადგენილი სახდელების გადახდა? X

საქართველომ 2003–2004 წ.წ. ვერ უზრუნველყო კონვენციით დადგენილი სახდელების გადახდა, თუმცა ამჟამად, წლიური სახდელების სისტემატურ გადახდასთან ერთად, ხდება არსებული ვალის გასტუმრება.

62

5. იდგმება, თუ არა ნაბიჯები საერთაშორისო ხელშეკრულებებით ნაკისრ ვალდებულებათა განსახორციელებლად ეროვნულ დონეზე?

X

შავი ზღვის სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის პროექტის ფარგლებში შემუშავდა:

• კანონპროექტი „სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის შესახებ“ (2005);

• სახელმძღვანელო მითითებები სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის შესახებ (2006);

• საქართველოში სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის კონცეფციის შემუშავების სტრატეგიული მიმართულებები;

• ნავთობის დაღვრაზე რეაგირების გეგმა;• სანაპირო ზონის ინტეგრირებული მართვის სტრატეგია

საქართველოსთვის.

სამწუხაროდ, არცერთი ზემოაღნიშნული დოკუმენტი არ არის დღემდე დამტკიცებული, ამდენად ოფიციალური სტატუსი მათ არ გააჩნიათ.

შავი ზღვის კომისიის ზემოხსენებული ანგარიშის თანახმად, შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენციის მონაწილე მხარეთა შორის, ყველაზე ნაკლები ცვლილებები შავი ზღვის სტრატეგიული სამოქმედო გეგმის აღსრულების მიმართულებით შეიჩნევა საქართველოში.

2009 წლის თებერვალში გამოქვეყნდა ევროკავშირის პროექტით შემუშავებული “საქართველო სანაპირო ზოლის ინტერგირებული მართვის სტრატეგია”. რომლის ფარგლებში ასევე შემუშავდა სანაპირო ზოლის ინტეგრირებული მართვის სამოქმედო გეგმა სოფელ წყალწმინდისათვის, რომელიც დამტკიცდა ლანჩხუთის საკრებულოს მიერ 2009 წლის აპრილში.

1997–1998 წ.წ. ევროგაერთიანების მიერ დაფინანსებული პროექტის „შავი ზღვის მცირე ვეშაპისებრებზე ადამიანთა ზეგავლენის შესწავლა და მათი კონსერვაციის შესაბამის ღონისძიებათა შემუშავება“ ფარგლებში ჩამოყალიბდა მცირე ვეშაპისებრთა მონიტორინგის ქსელი, რომელმაც დააფიქსირა დელფინების სიკვდილიანობის 39 შემთხვევა. ამჟამად მონიტორინგის ქსელი არ ფუნქციონირებს, თუმცა არის მისი აღდგენის შესაძლებლობა სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბაზაზე, რომელსაც გააჩნია გარკვეული შესაძლებლობები გრიგოლეთში. დამატებით იხილეთ პასუხი მე-13 კითხვაზე.

6. დაგეგმილია, თუ არა თანამშრომლობის ხელშეკრულებათა გაფორმება მეზობელ ქვეყნებთან?

X

საქართველოს გაფორმებული აქვს ორმხრივი შეთანხმებები უკრაინასთან (1993 წ.) აზერბაიჯანთან (1997 წ.), სომხეთთან (1997 წ.) და თურქეთთან (1997 წ.) გარემოს დაცვის სფეროში თანამშრომლობის შესახებ, ასევე ორმხრივი შეთანხმება უკრაინასთან (1996 წ.) თევზის მეურნეობის სფეროში თანამშრომლობის შესახებ.

უკრაინასთან გაფორმებული ორმხრივი შეთანხმების „თევზის მეურნეობის სფეროში თანამშრომლობის შესახებ“ საფუძველზე (ძალაშია 1997 წლიდან), უკრაინული გემი ყოველწლიურად შემოდიოდა საქართველოს სასაზღვრო წყლებში და თევზჭერის ნებართვის სანაცვლოდ ატარებდა კვლევებს თევზის მარაგის შესწავლის კუთხით, რაც წარმოადგენდა თევზჭერის კვოტების დადგენის ერთადერთ საფუძველს. 2004 წლიდან თევზჭერაზე გაცემულმა 10-წლიანმა ლიცენზიამ, ფაქტიურად, შეაჩერა ეს შეთანხმება და თევზჭერის კვოტების დადგენა ფრიად მერყევ ნიადაგს დაეფუძნა.

მომზადდა დოკუმენტი საქართველოსა და აზერბაიჯანში არსებული მდგომარეობისა და შესაძლებლობების შესწავლისათვის ჰელსინკის და ესპოს კონვენციებით დაკისრებულ ვალდებულებათა შესრულების შესაძლებლობათა ასპექტში. აგრეთვე, მომზადდა საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის წყლის მართვის სექტორში ორმხრივი თანამშრომლობის ხელშეკრულების სამუშაო ვერსია.

63

7. თუ დაგეგმილია, რამდენად წარმატებით მიმდინარეობს ეს პროცესი? X

2010 წლის შემოდგომაზე საქართველოს მთავრობამ დაიწყო გაერო-ს ევროპის ეკონომიკური კომისიის (UN ECE) მიერ ფასილიტირებული ეროვნული კონსულტაციები წყლის რესურსების ინტეგრირებულ მართვაზე. დიალოგი ეფუძნება სამ ძირითად საკითხს:

• ეროვნული წყლის კანონმდებლობის მომზადება; • მიზნის დასახვა UN ECE წყლის კონვენციის UNECE/WHO

წყლისა და ჯანმრთელობის ოქმისთვის;• ტრანსსასაზღვრო წყლის თანამშრომლობა აზერბაიჯანთან.

აღსანიშნავია, რომ საზოგადოებას პერმანენტულად არ მიეწოდება ინფორმაცია მოლაპარაკებების მიმდინარეობაზე, ასევე არ არის ხელმისაწვდომი ყველა სამუშაო დოკუმენტი.

2012 წლის ივნისში, მომზადდა აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის ხელშეკრულება წყლის შესახებ, რითაც დასრულდა ENVSEC-ის პროექტი „ტრანსასაზღვრო წყლის კონვენცია და ბილატერალური ხელშეკრულება აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის წყლის რესურსების განაწილების შესახებ“, რომლის ფარგლებშიც ჩამო-ყალიბდა მტკვრის აუზის წყლის მდგრადი გამოყენების მოდელი, გაანალიზდა იურიდიული და ინსტიტუციური საჭიროებები და UN ECE წყლის კონვენციის განხორციელების მდგომარეობა.

არაფორმალური თანამშრომლობა

8. ჩატარდა, თუ არა შეხვედრები ეროვნულ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე ტრანსსასაზღვრო/რეგიონულ საკითხებზე?

X

გარკვეულ შეხვედრებს აქვს ადგილი, თუმცა, მათი აბსოლუტური უმრავლესობა იმართება არასამთავრობო ორგანიზაციების და/ან საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ წყლის საკითხებზე და-ფი ნანსებული პროექტების ფარგლებში. უპირველეს ყოვლისა, აღსანიშნავია, გარემოსდაცვითი თანამშრომლობა შავი ზღვისთვის, რომლის ფარგლებში საქართველოში რამდენიმე საკმაოდ მაღალი დონის და ნაყოფიერი შეხვედრა გაიმართა (იხ. მიზანი 5 - წყლის სექტორი), აგრეთვე მტკვარი-არაქსის პროგრამის ფარგლებში.

იზრდება, აგრეთვე, შეხვედრები ისეთ სექტორებში როგორიცაა ტყეები, კლიმატის ცვლილება, ბუნებრივი კატასტროფების პრევენცია, ტრანსსასაზღვრო მართვა და სხვ.

9. მიმდინარეობს, თუ არა ინფორმაციის მიმოცვლა ეროვნულ, რეგიონულ ან ადგილობრივ დონეზე?

X

ინფორმაციის მიმოცვლა, ძირითადად, რეგიონული პროექტების ფარგლებში მიმდინარეობს, რომელთა შედეგად ამიერკავკასიის სამ ქვეყანაში საქართველო, სომხეთი, აზერბაიჯანი შექმნილია შესაბამისი ვებ-გვერდები, მაგ.: საქართველოში www.hydromet.ge - წყლის რესურსების მდგრადი გამოყენების მონიტორინგის მო ნაცემ -თა ბაზა და www.kura-araks-natosfp.org - წყლის ხარისხის მო ნაცემ-თა ბაზა.

პრობლემურია ინფორმაციის მიმოცვლა ქვეყნებში მიმდინარე პროექტების შესახებ, რომელთაც გააჩნიათ ტრანსასაზღვრო ზე-მოქ მედება. ეს, უპირველეს ყოვლისა, გამოწვეულია იმ ფაქტით, რომ სომხეთის გარდა, რეგიონში არცერთ სახელმწიფოს არ აქვს რატიფიცირებული ესპოს კონვენცია „ტრანსსასაზღვრო კონტექსტში გარემოზე ზემოქმედების შეფასების შესახებ“. შესაბამისად, ქვეყნები არ არიან ვალდებულნი ერთმანეთს შეატყობინონ მათ ტერიტორიაზე დაგეგმილი იმ საქმიანობის შესახებ, რომელსაც შესაძლოა მოჰყვეს მნიშვნელოვანი უარყოფითი შედეგები სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე. მაგალითად, თურქეთის მიერ კაშხლების მშენებლობამ მდ. ჭოროხზე უარყოფითი ზემოქმედება მოახდინა მდინარის დინებაზე და ბიომრავლაფეროვნებაზე, აგრეთვე შეზღუდა ნატანის ჩატანა შავ ზღვაში; ეს კი, საფრთხეს უქმნის საქართველოს სანაპირო ზოლს. მიუხედავად იმისა, რომ ხელმოწერილია ხელშეკრულება თურქულ მხარესთან, უცნობია რამდენად ეფექტურად სრულდება ის.

64

ინფორმაციის გაცვლის პრობლემურობის მაჩვენებელია შემდეგი მაგალითიც - სომხეთში მეძამორის ატომური სადგურის ახალი რეაქტორის მშენებლობის შესახებ, სომხეთმა შეტყობინება გაუგზავნა არა მეზობელ ქვეყნებს, არამედ მიმართა ესპოს კონვენციის სამდივნოს თხოვნით, რომ სწორედ სამდივნოს გაეგზავნა შეტ-ყობინება საქართველოსა და აზერბაიჯანისათვის. კიდევ ერთი მაგალითია სომხეთში ტეგუტის სპილენძ-მოლიბდენის საბადოს ექსლუატაცია. მიუხედავად იმისა, რომ არ ჩატარებულა შესაბამისი კვლევები, სომხეთის მხარე ირწმუნება, რომ არ არსებობს პროექტის გამო ტრანსასაზღვრო ზეგავლენის რამენაირი საფრთხე.

აღსანიშნავია ისიც, რომ სომხეთმა გაახანგრძლივა მეძამორის ატო მური სადგურის ლიცენზიის მოქმედების ვადა, მიუხედავად ევროკავშირის დიდი პროტესტისა, რომ ეს უქმნის საფრთხეს მთელ რეგიონს.

მსგავსი პრობლემები წარმოიქმნება ყველა მეზობელ ქვეყანასთან მიმართებაში, მათ შორის, საქართველოს მხრიდან.

10. გაკეთდა, თუ არა თანმიმდევრული პოლიტიკური განცხადებები რეგიონული თანამშრომლობის თაობაზე?

Xსაქართველოს მიერ დადებული საერთაშორისო და ორმხრივი ხელშეკრულებები მეზობელ ქვეყნებთან და პოლიტიკური განცხა-დებები მეტყველებენ ქვეყნის მზადყოფნაზე, ითანამშრომლოს რეგიონულ დონეზე ყველა დაინტერესებულ მხარესთან.

11. ხორციელდება, თუ არა რეგიონული პროექტები, რომლებიც მოიცავენ თანამშრომლობაში მონაწილე ქვეყნების დაინტერესებული მხარეების ერთობლივ საქმიანობას?

X

საქართველოში წყლის რესურსების მართვის საკითხებზე 2000–2010 წლებში სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ (WB, USAID, DAI, TACIS, NATO, UNDP/GEF, UNDP/Sida, ევროკომისია, ფინეთის მთავრობა) დაფინანსდა მთელი რიგი პროექტებისა, რომელთა ფარგლებში, გარდა საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი დოკუმენტების შემუშავებისა, წყლის ხარისხის დამდგენი თანამედროვე აპარატურით აღიჭურვა სამი ლაბორატორია თბილისში, ქუთაისსა და ბათუმში, აღდგენა–რეაბილიტაცია ჩაუტარდა 11 ჰიდროსადგურს, შეიქმნა საინფორმაციო ბაზები შესაბამისი ვებ-გვერდებით, განხორციელდა ან განხორციელების სტადიაშია წყლის ხარისხის მონიტორინგის და სანაპირო ზოლის ინტეგრირებული მართვის საპილოტო პროექტები და სხვ.

12. ადგილი აქვს, თუ არა რეგულარულ კონტაქტს რეგიონულ/ადგილობრივ ადმინისტრაციებსა ან სხვა დაინტერესებულ მხარეებს შორის გარემოსდაცვით საკითხებთან დაკავშირებით?

X კონტაქტები ძირითადად ხორციელდება მიმდინარე საერთაშორისო და რეგიონული პროექტების ფარგლებში.

ქვეყნისთვის დამახასიათებელი კითხვები

13. რა ძირითადი ნაბიჯები გადაიდგა ქვეყნის მიერ ნაკისრ საერთაშორისო ვალდებულებათა აღსრულების მიზნით?

X

2003 წლიდან, ქვეყნის ხელისუფლების შეცვლის შემდგომ, სა-ქართველომ ძირითადი ორიენტაცია აიღო ეკონომიკის სწრაფ გაჯანსაღებასა და სამეწარმეო საქმიანობის ხელშეწყობაზე, რამაც დადებით ეფექტთან ერთად, საგრძნობი დაღი დაასვა სხვა სფეროებს, მათ შორის, გარემოს დაცვას.

უკანასკნელი წლების მანძილზე შეიმჩნევა გარკვეული უკანსვლა ევროგაერთიანების კანონმდებლობასთან საქართველოს კანონ-მდებ ლობის ჰარმონიზაციის ვალდებულებათა აღსრულების თვალსაზრისით, რასაც განაპირობებს:

65

• გარემოსდაცვითი სფეროს ამოღება პრიორიტეტული მიმარ-თულებებიდან, როგორც რეალური, ასევე ფორმალური თვალ-საზრისით;

• მაღალი დონის ოფიციალური პირების მხრიდან, გარკვეულ შემთხვევებში, გარემოსდაცვითი საკითხების იგნორირება სამე-წარმეო საქმიანობის ინტენსიფიკაციის სასარგებლოდ;

• გარემოს დაცვის სფეროში მიმდინარე საკანონმდებლო ცვლილებების განხორციელება ეკონომიკური გუნდის შესამჩნევი ზეწოლით და სრული გაუმჭვირვალობის პირობებში;

• გარემოს დაცვის სფეროს არადამაკმაყოფილებელი დაფინან-სება;

• გარემოსდაცვითი სახელმწიფო ორგანოების პერმანენტული და ხშირ შემთხვევაში, გაუმართლებელი რეფორმები და სტრუქტურული ცვლილებები;

ზოგადი შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 39-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

16

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

41%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

ორმხრივი ურთიერთობები ძირითადად მიმდინარეობს საერთაშორისო პროექტების ფარგლებში; პროექტები, როგორ წესი, მოიცავს დოკუმენტების შემუშავებას, ინფორმაციის გაცვლას, შეხვედრებს სხვადასხვა დონეზე, ასევე წმინდა პრაქტიკულ შედეგებს, როგორიცაა ლაბორატორიების აღჭურვა და მონიტორინგის ქსელის აღდგენა/განახლება; პროექტების ფარგლებში შემუშავებული დოკუმენტები, მათ შორის სტრატეგიულებიც, რჩება რეკომენდაციების სახით და არ მიმდინარეობს მათი განხილვა-დამტკიცება სამთავრობო დონეზე; პროექტების დამთავრების შემდეგ, პროექტის ფარგლებში მიმდინარე პრაქტიკული საქმიანობაც (მონაცემთა ბაზების შექმნა, მონიტორინგი, წყლის ანალიზები და სხვ.), დაუფინანსებლობის გამო, წყდება ან ეპიზოდურ ხასიათს ატარებს; ხშირ შემთხვევაში, საერთაშორისო დაფინანსებით მიმდინარე პროექტებში არამართლზომიერად არის ჩამოყალიბებული მიზნები და შესაბამისი ქმედებები, რაც იწვევს მათ ურთიერთგადაფარვას.

66

მიზანი 13 გარემოსდაცვითი ასპექტების ინტეგრირება სხვა სექტორებში

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან: 4.4 მდგრადი განვითარების ხელშეწყობა• მდგრადი განვითარების ეროვნული სტრატეგიის შემუშავებისა და განხორციელებისათვის აუცილებელი ზომების განსაზღვრა;• მდგრადი განვითარების სტრატეგიული დაგეგმვისა და შესაბამის სუბიექტებს შორის კოორდინირების უზრუნველყოფა;• ზომების მიღება გარემოსდაცვითი საკითხების სხვა სექტორებში ინტეგრირების გაუმჯობესებისათვის.

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

გარემოს დაცვის ინტეგრაცია სხვა სექტორულ პოლიტიკებში

1. ადმინისტრირება: დაფუძებულია, თუ არა ერთობლივი კომიტეტები ან გადადგმულია, თუ არა სხვა ნაბიჯები გარემოს დაცვის სექტორულ პოლიტიკებში ინტეგრაციისთვის?

X

ერთობლივი კომიტეტები ან კომისიები იქმნება, როგორც წესი, მხოლოდ დონორების მოთხოვნის საფუძველზე. მაგალითად, გაეროს ყველა პროექტს ჰყავს საზედამხედველო საბჭო, რომელიც შედგება შესაბამისი სამინისტროების წარმომადგენლებისგან.

წინა შეფასებისას აღინიშნა, რომ გარემოს დაცვის ინტეგრირების მცდელობას ჰქონდა ადგილი ”საქართველოს რეგიონული განვი-თარების 2010-2017 წლების სახელმწიფო სტრატეგიის” შედგენისას (დამტკიცდა 2010 წლის 25 ივნისს).

2011 წლის დასასრულს საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა „საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია“ (ჩაანაცვლა 2005 წელს მიღებული იმავე დასახელების დოკუმენტი), სადაც ქვეყნის ეროვნული ინტერესების ჩამონათვალში ვხვდებით „საქართველოს და რეგიონის ეკოლოგიური უსაფრთხოების უზრუნველყოფას“; ხოლო მთავარ ეკოლოგიურ გამოწვევად აღიარებულია „შავი ზღვის სანაპიროს ეკოლოგიური კატასტროფა, რომელიც შეიძლება მოჰყვეს აფხაზეთში სამშენებლო მასალებისა და ხეტყის უკანონო მოპოვებას და რუსეთის ფედერაციაში გატანას“, სოჭის 2014 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშებისათვის მზადებასთან დაკავშირებით.

2. გეგმები და პროგრამები: არის, თუ არა გამოცემული პოლიტიკის განმსაზღვრელი ერთობლივი დოკუმენტები

X არ მომზადებულა ერთობლივი პროგრამები და გეგმები ისეთ სექტორებში, როგორიცაა ტრანსპორტი, ჯანმრთელობა და გარემოს დაცვა. იხილეთ, ასევე, კომენტარი ზემოთ.

ეროვნული სტრატეგიის მომზადება

3. მიღებულ იქნა, თუ არა მდგრადი განვითარების ეროვნული სტრატეგია სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ?

X

4. მიმდინარეობს, თუ არა მუშაობა მის შემუშავებაზე? X

2005 წელს შეიქმნა მდგრადი განვითარების კომისია პრემიერ-მინისტრის თავჯდომარეობით. კომისია ნომინალურია და სტრატე-გიის შექმნაზე მუშაობა რეალურად არ მიმდინარეობს.

როგორც წინა შეფასებაში აღინიშნა, 2010 წლის ივლისში ეკონომიკური განვითარების სამინისტრომ შეიცვალა სახელწოდება და მას “ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო” ეწოდა. სამინისტროს სტრუქტურულ ერთეულებს დაემატა ახალი დეპარტამენტი – “მდგრადი განვითარების დეპარტამენტი”, რომლის ფუნქციებს შორისაა “მდგრადი განვითარების სტრატეგიის მომზადე-ბა და მისი ხელშემწყობი სახელმწიფო პროგრამის შემუშავება”. სამინისტროს არ გაუწევია ძალისხმევა მდგრადი განვითარების სტრატეგიის მოსამზადებლად.

67

პროცესი

5. თამაშობენ, თუ არა სხვადასხვა სექტორის წარმომადგენელი სამინისტროები აქტიურ როლს სტრატეგიის მომზადებაში?

X

6. თამაშობს, თუ არა სამოქალაქო საზოგადოება სხვადასხვა სექტორებში აქტიურ როლს (გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციები, მრეწველობა და სხვ.)

X

განხორციელება

გადადგმულია, თუ არა ნაბიჯები სტრატეგიის ქმედებების განსახორციელებლად?

არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

საერთო შეფასება

საერთო შეფასება: 0-დან 18-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე) 2

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

11.1%

კომენტარები, განმარტებები, რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

საანგარიშო პერიოდში, ისევე როგორც მთლიანად, სამოქმედო გეგმის მოქმედების პერიოდში, გარემოსდაცვითი ასპექტების სხვა სექტორებში ინტეგრირების მიმართულებით ძალისხმევა, პრაქტიკულად, არ გაწეულა. ის მცირე ნაბიჯები, რომლებიც ამ პერიოდში ინტეგრაციის მიმართულებით გადაიგდა, ფასადური და უმნიშვნელოა ხელისუფლების მიერ გატარებულ იმ ინსტიტუციურ და საკანონმდებლო რეფორმებთან შედარებით, რომლებმაც გარემოსდაცვითი ასპექტების სხვა სექტორებში ინტეგრაციის პერსპექტივა, შორეული მომავლისთვის გადაწია.

68

მიზანი 14კიოტოს პროტოკოლისა და გაერო-ს კლიმატის ცვლილების კონვენციის მოთხოვნების შესრულება

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:„კიოტოს ოქმის” და „კლიმატის ცვლილების შესახებ გაეროს კონვენციის” დებულებების განხორციელება, მათ შორის‚ სუფთა განვითარების მექანიზმის” (Clean Development Mechanism) ფარგლებში აქტიური თანამშრომლობის გზით

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

შესრულება

1. არსებობს, თუ არა სათბური გაზების ემისიის მონიტორინგის სისტემა?

X

საქართველო არ წარმოადგენს პირველი დანართის ქვეყანას და მას არ ევალება ყოველწლიურად ეროვნული ინვენტარიზაციის განხორციელება,

ქვეყანაში არ არსებობს მუდმივი მონიტორინგის სისტემა, თუმცა პერიოდულად ხორციელდება წინა წლების ემისიების ინვენტა-რიზაცია, ეროვნული შეტყობინების მომზადების ფარგლებში. სამწუხაროდ, სტატისტიკური მონაცემები არ არის სანდო, შეფასებები კი, ეყრდნობა ექსპერტულ გათვლებს და არა ემისიის კონტროლის ავტომატური სისტემების მონაცემებს.

2. მიიღო, თუ არა ქვეყანამ სარგებელი სუფთა განვითარების მექანიზმიდან (პირველ დანართში არშესული ქვეყნებისთვის)? კერძოდ, იყო თუ არა განხორციელებული პროექტები ამ მექანიზმების გამოყენებით?

X

საქართველომ გარკვეული სარგებელი მიიღო სგმ პროგრამებიდან.

1. 2009 წლის სექტემბერში დარეგისტრირდა „ყაზტრანსგაზის“ გაზის გამანაწილებელ ქსელში და სისტემაში გაჟონვების შემცირების პროექტი (გატარებული ღონისძიებებით 2009 წლიდან 194,420 ტო ნა CO2-ის ექვივალენტით შემცირდა ემისიები. სამუშაოების დასრულების შედეგად ყოველწლიურად შემცირდება ემისიების ოდენობა 339,197 ტონა CO2-ის ექვივალენტით).

2. 2012 წლის ოქტომბერში დარეგისტრირდა ენგურჰესის რე-აბილიტაციის პროექტი, რომელიც გამოიმუშავებს დაახლოებით 5.8 მილიონ ნახშირბადის კრედიტს მომავალი ათწლიანი საკრედიტო პერიოდისთვის.

3. 2012 წლის ოქტომბერში დარეგისტრირდა „სოკარ ჯორჯია გა ზი“ გამანაწილებელი სისტემაში გაზის გაჟონვის შემცირების პროექ ტი, რომლის განხორციელების შედეგად, ყოველწლიურად შემცირ დე ბა ემისიების ოდენობა 171,185 ტონა CO2-ის ექვივალენტით.

2006 წელს რეგისტრირებული პროექტი - მეთანის შეგროვება გლდანის ნაგავსაყრელიდან და მისი დაწვა - გაჩერებულია და სავარაუდოდ, აღარ განხორციელდება.

სგმ-ს სამდივნოში სგმ-ს ეროვნული ორგანოს მიერ (CDM Designated National Authority) წარდგენილ იქნა ვალიდაციისთვის რამდენიმე მცირე და საშუალო სიმძლავრის ჰიდროელექტროსადგურის პროექტი, რომელთა განხორციელებისას უხეშად იქნა დარღვეული საქართველოს ეროვნული კანონმდებლობა, რაც აბსოლუტურად დაუშვებელი პრაქტიკაა (მაგალითად, დარიალის ჰესი, ფარავნის ჰესი).

69

3. შემუშავებულია, თუ არა ეფექტური ეროვნული და /ან რეგიონული პროგრამები, რათა გაუმჯობესდეს ადგილობრივი ემისიის ფაქტორების ხარისხი, საქმიანობის მონაცემები და /ან ინვენტარიზაციის მომზადებისა და განახლების მოდელები?

X

2010 წლის მაისში თბილისმა ხელი მოაწერა მერების შეთანხმებას კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით. შეთანხმების თანახმად, თბილისის მერია იღებს ვალდებულებას, 2020 წლისთვის შეამციროს ემისიების 20 პროცენტი, ენერგოეფექტურობისა და უფრო სუფთა ტექნოლოგიების გამოყენების გზით.

2011 წლის 28 მარტს, თბილისის მთავრობამ დაამტკიცა თბილისის მდგრადი ენერგეტიკის 2011-2020 წლების სამოქმედო გეგმა. სამოქმედო გეგმა მოიცავს ფონური ემისიების CO2 ინვენტარიზაციას. სამოქმედო გეგმის სრულად განხორციელება უზრუნველყოფს CO2-ის ემისიების 25% -ით შემცირებას 2020 წლამდე.

სამოქმედო გეგმა აყალიბებს თბილისში ემისიების შემცირების სტრატეგიას და ხედვას, განსაზღვრავს გასატარებელ ენერ-გოეფექტურობის ღონისძიებებს, როგორც ტრანსპორტის, ისე ენერგეტიკისა და სამშენებლო სექტორში. სამოქმედო გეგმა ყურადღებას უთმობს ისეთ საკითხებსაც, როგორიცაა ნარჩენების მართვა და მწვანე სივრცეების ჩამოყალიბება, კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების შესამცირებლად.

აღსანიშნავია, ისიც რომ დოკუმენტი მომზადდა დაინტერესებული მხა რეების ფართო თანამონაწილეობით, მათ შორის, სა ერთა-შორისო საფინანსო ინსტიტუტების (World Bank, EBRD, ADB), ორმხრივი დონორების (EC. KWF, GIZ), შესაბამისი სამინისტროების, არა სამთავრობო სექტორისა და კერძო კომპანიების წარმო-მადგენლების ჩართულობით. მისასალმებელი ისიც, რომ სამოქმედო გეგმა ასევე აფასებს გასატარებელი ღონისძიებების ხარჯებს, რომელთა ნაწილის განხორციელება დაგეგმილია ქალაქის ბიუჯეტით.

დღეისათვის, მერების შეთანხმებას ასევე შეურთდნენ ბათუმის, ქუთაისის, რუსთავის და გორის მუნიციპალიტეტები.

4. არსებობს, თუ არა ეროვნული და/ან რეგიონული პროგრამები, რომლებიც მიმართულია კლიმატის ცვლილების შერბილებაზე (სექტორული პროგრამები ენერგეტიკაში, ტრანსპორტში, ნარჩენებში, მიწის გამოყენების, მრეწეველობის, ოჯახური მეურნეობის, შენობების, ან სხვა სპეციფიური ტექნოლოგიების როგორიცაა ენერგიის კონსერვაცია ან განახლებადი ენერგეტიკა; კონვენციის მუხლი 4.1.(b))

X

საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორიცაა GTZ, KfW, UNDP, USAID და დონორი მთავრობები მაგ., ნორვეგიის მთავრობა ახორციელებს განახლებადი ენერგეტიკის მხარდამჭერ პროექტებს გრანტებისა და დაბალ-პროცენტიანი კრედიტების გზით. პროექტები ასევე მოიცავენ მცირე და საშუალო ზომის ჰეს-ების რეაბილიტაციასა და განვითარებას. ეს უკანასკნელი, თავის მხრივ, წარმოადგენს საქართველოს მთავრობის მხრიდან ოფიციალურად მხარდაჭერილ ინიციატივას. საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს ვებ-გვერდზე განთავსებულია პოტენციური ჰეს-ების სია. ყველა სხვა ტიპის პროექტი, წარმოადგენს დონორების ინიციატივას, რადგანაც საქართველოში კვლავ არ არსებობს იურიდიული ჩარჩო-დოკუმენტი, რომელიც ხელს შეუწყობს საქართველოში განა-ხლებადი ენერგეტიკის განვითარებას (იხ. მიზანი 15).გარდა ამისა, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა ადგილობრივი ბანკებისათვის (TBC ბანკი, რესპუბლიკა ბანკი, ქართუ ბანკი, საქართველოს ბანკი) გამოყო საკრედიტო ხაზი მაღალი ხარისხის ენერგოეფექტური მოწყობილობების დასაფინანსებლად როგორც ორგანიზაციებისთვის (2008 წლიდან), ისე ინდივიდუალური მომხმარებელებისთვის (2009 წლიდან). პროექტს ჰქონდა საგრანტო კომპონენტიც, რომელსაც ახორციელებდა კომპანია ბრითიშ პეტროლეუმი. სამწუხაროდ, 2012 წლის ნოემბერში საკრედიტო ხაზი დაიხურა ფიზიკური პირებისთვის (მოემსახურა 700-მდე მომხმარებელს, გაიცა 1 მილიონამდე დოლარის სესხი). 2011 წლისთვის საკრედიტო ხაზმა დააფინანსა 13 პროექტი (27 მილიონი დოლარი), ხოლო პროექტების საერთო ღირებულებამ შეადგინა 80 მილიონი დოლარი. პროექტების უკუგების პერიოდი 8 წელია.

70

2009 წლიდან Winrock International ახორციელებს პროექტს „ნათელი“ (NATELI- New Applied Technology Efficiency and Lighting Initiative) USAID-ის დაფინანსებით. პროექტი გულისხმობს საზოგადოებრივ შენობებსა და ჰოსპიტალებში ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესებას, ადგილობრივი შესაძლებლობების განვითარებას, ენერგოეფექტური ინვესტიციების ეკონომიკური და ფინანსური ანალიზის ხანგრძლივვადიან შესაძლებლობების ზრდის პროგრამას, ენერგოეფექტურობის პოპულარიზაციას მოსახლეობაში, ხელ-მისაწვდო მობას ენერგოეფექტურობის ინვესტიციებზე და ენერ-გოეფექტური პილოტური პროექტების განხორციელებას თბილისის მრავალბინიან საცხოვრებელ სახლებში.ენერგოეფექტურობის ცენტრი http://www.eecgeo.org/ ნორვეგიის საგარეო ურთიერთობათა სამინისტროს დაფინანსებით, მუშაობს პროექტზე რომელიც ხელს შეუყობს მცირე ჰესების განვითარების სტიმულირებას საქართველოში.

5. გადადგა, თუ არა ქვეყანამ ნაბიჯები ემისიების კონტროლსა და კლიმატის ცვლილების აღმოფხვრაზე მიმართული პრაქტიკისა და პროცესების განვითარებისა და გაცვლისთვის (კონვენციის მუხლი 4.1. (c), (g), (h))?

X

მეორე ეროვნული შეტყობინება ითვალისწინებს ემისიების შემცი-რების სტრატეგიას. ოფიციალური სამთავრობო პოზიციის1 თანახ-მად, საქართველოს ენერგეტიკულ სექტორში ჰიდროენერგეტიკული პოტენციალის ათვისება სახელმწიფოს მთავარი პრიორიტეტია. სა ხელმწიფო ენერგეტიკული პოლიტიკის გრძელვადიან მიზანს წარმოადგენს ელექტროენერგიაზე მოთხოვნის დაკმაყოფილება ადგილობრივი ჰესების მიერ გამომუშავებული ელექტროენერგიით.

ამასთან, საქართველოს მთავრობა, კოპენჰაგენის კონფერენციისა-დმი მომზადებული დოკუმენტაციით აღიარებს, რომ ქვეყანამ უნდა გა დადგას ნაბიჯები, რათა ხელი შეუწყოს სათბურის გაზების ნაკლებ გამომყოფი ტექნოლოგიების დანერგვას, განსაკუთრებით, განახ-ლებადი ენერგეტიკისა და ენერგოეფექტურობის სფეროში.

2010 წლის ნოემბერში დაიწყო ტექნოლოგიების საჭიროებათა შეფასების პროექტი, რომლის ფარგლებშიც 2012 წლის სექტემბერში გამოიცა ანგარიში „Technology needs assessment and technology actions plans for climate change mitigation”. ტექნოლოგიების საჭიროებათა შეფასებისთვის გამოიყო შემდეგი მიმართულებები:

• ენერგიის მოხმარება საცხოვრებელ და საზოგადოებრივ შენობებში;

• ტრანსპორტის სექტორი, მათ შორის საზოგადოებრივი და კერძო სატრანსპორტო სისტემები;

• განახლებადი ენერგიის წყაროები.

შედეგად, ტექნოლოგიების სამოქმედო გეგმის განვითარებისა და საპილოტე პროექტებისთვის რეკომენდაცია გაეწია სამი ტექნო-ლოგიას:

• ენერგოეფექტური ხის ღუმელების წარმოება და გამოყენება;• ეფექტური სამშენებლო ტექნოლოგიები, მათ შორის,

ინტეგრირებული შენობის დიზაინი, ენერგოეფექტური მასა-ლები და სამშენებლო პრაქტიკა;

• მზის წყლის გამათბობლები საყოფაცხოვრებო და კომერ-ციული გამოყენებისთვის.

გარდა აღნიშნულისა, მომზადდა ამ ტექნოლოგიების განვითარების სამოქმედო გეგმა და არსებული ბარიერების ანალიზი.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 უნდა აღინიშნოს, -რომ წიაღისეული საწვავის მოხმარების თვალსაზრისით საქართველოში პირველ ადგილზეა ტრანსპორტის სექტორი - მეორე ეროვნული შეტყობინების მონაცემების თანახმად, 2006 წელს სწორედ ამ სექტორმა მოიხმარა წიაღისეული საწვავის საერთო მოხმარებული რაოდენობის 65%. ენერგეტიკის სექტორის მიერ მოხმარებული წიაღისეული საწვავის რაოდენობა გაცილებით ნაკლებია.

71

6. მიღებულ იქნა, თუ არა გეგმები კლიმატის ცვლილების ადაპტაციისთვის (სანაპირო ზოლის მართვა, წყლის რესურსები, სხვ. (კონვენციის მუხლი 4.1(e))

X

ამჟამად მიმდინარეობს NAPA (National Adaptation Prog­rammes of Activities)­ს შემუშავება რომელიც მოახდენს შესაბამისი ღონის ძიებებისა და თანხების იდენტიფიცირებას.

2009 წელს მეორე ეროვნული შეტყობინების ფარგლებში მომზადდა და დამტკიცდა საადაპტაციო გეგმები შემდეგი რეგიონებისთვის: დედოფლისწყარო, ქვემო სვანეთი და შავიზღვისპირეთი. ამჟამად მიმდინარეობს ორი გეგმის რეალიზაცია:• დედოფლისწყაროს რაიონში GTZ მხარდაჭერით ხორციელებდა

საადაპტაციო და გაუდაბნოებასთან ბრძოლის ღონისძიებები. ამაში შედის ქარსაფარი ზოლების დარგვა, სატყეო პროგრამის განხორციელება და ირიგაცია.

• შავი ზღვის სანაპირო ზონაში ხორციელდება საექსპერტო შეფა-სებები ჰოლანდიური ორგანიზაციის მიერ. აგრეთვე მიმდინა-რეობს ნაპირსამაგრი სამუშაოები მონაკვეთზე ბათუმი - ადლია

ჯერჯერობით კონკრეტული ღონისძიებები არ განხორციელებულა ქვემო სვანეთში.

წინა წელთან შედარებით პროგრესი სახეზეა, რადგანაც მიმდინა-რეობს ადაპატაციის სამოქმედო გეგმების განხორციელება.

გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს ინ-ფორ მაციით, კავკასიის გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგა-ნიზაციების ქსელი (CENN) USAID-ის დაფინანსებით ახორციელებს მოწყვლადობის შეფასების და საადაპტაციო პროექტს შემდეგ რაიონებში: დედოფლისწყარო, საგარეჯო, ახალციხე, ბორჯომი, ხელვაჩაური და ქედა. შესაბამისად, იმედი უნდა გვქონდეს, რომ ამ პროექტის განხორციელების შემდეგ ახალი საადაპტაციო გეგმები იქნება შემუშავებული ახალციხისთვის, ბორჯომისთვის, ხელვაჩაურისა და ქედისთვის, თუმცა ერთგვარ უხერხულობას იწვევს არსებული გადაფარვა უკვე არსებულ გეგმებთან დედოფლისწყაროს რაიონში.

2012 წელს საადაპტაციო ფონდმა დაამტკიცა პროექტი - შე-საბამისი მართვის სისტემების დანერგვა წყალდიდობებისა და ღვარცოფებისგან საქართველოს მოწყვლადი თემების დაცვისთვის, კლიმატის ცვლილების კონტექსტში. პროექტის განმახორციელებე-ლია გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო. პროექტი მიმართულია რიონის აუზში განლაგებული სოფლებისა და ქალაქების მაცხოვრებელთა დაცვაზე დატბორვისა და წყალდიდობებისგან (უკანასკნელ ათწლეულში მნიშვნელოვნად გაიზარდა ძლიერი წყალდიდობების რიცხვი, რაც ასევე გამოიწვევს მეწყერებისა და ღვარცოფების ზრდას).

მოსახლეობას საკმაოდ დიდ რისკს უქმნის რიონის აუზში არსებული კაშხლები. მათ შორის, ოთხი დიდი კაშხალია მდინარე რიონზე, რიონი-I ჰესი, გუმათი I და II ჰესები და ვარციხეჰესი და მდინარე რიონის შენაკადებზე - ლაჯანური, შაორი და ტყიბულის კაშხლიანი ელექტროსადგურებია. წყალდიდობის რისკები გამოწვეულია, რამ-დენიმე ფაქტორით: (1) ნატანის დიდი ოდენობა რეზერვუარში, (გუმათის შემთხვევაში რეზერვუარის ტევადობა შემცირდა 18 მლნ კუბური მეტრიდან 1 მილიონ კუბურ მეტრამდე, ანუ 95%-ით. იგივე მდგომარეობაა ვარციხისა და ლაჯანურის ჰესებზე. შესაბამისად, წყალდიდობის შემთხვევაში, კაშხლები ვერ შეიკავებენ დიდი ოდენობით წყალს ამასთან, შემცირდა მდინარის კალაპოტის დახრა,რამაც წყლის გატარების შესაძლებლობა რიონის ზედა დინებაში; შემცირებული არხის სიღრმის გამო, წყალი უფრო ხშირად გადმოდის ნაპირებიდან. რეზერვუარების ტევადობის შემცირება, მიწათსარგებლობის არასწორ პრაქტიკასთან ერთად, იწვევს ეროზიისა და ნატანის ოდენობის ზრდას, რაც კიდევ უფრო გამძაფრდება კლიმატის ცვლილების შედეგად და ხელს შეუწყობს მეწყერების და სხვა დაკავშირებული პროცესების გაძლიერებას. ქვეყანაში არ არსებობს ნორმები, რომელიც უზრუნველყოფს კაშხლების სავალდებულო ინსპექტირებას და მფლობელების მიერ კაშხლების რეაბილიტაცია/გაწმენდას. ეს ქმნის საფრთხეს კაშხლების

72

ქვედა ბიეფში მცხოვრები მოსახლეობისთვის (მაგალითისთვის, 2009 წელს ვარციხეჰესის კასკადზე წყლის დონის მომატებამ გამოიწვია რიონის უეცარი ადიდება, რის შედეგადაც დაიხრჩო სოფელ პატრიკეთის მაცხოვრებელი).

მსოფლიო ბანკი ახორციელებს სოფლის მეურნეობაში კლიმატის ცვლილების ადაპტაციის პროექტს სამხრეთ კავკასიაში. პროექტის მიზანია კლიმატის ცვლილებისადმი ადაპტაციისა და შერბილების ღონისძიებების ინტეგრირება სოფლის მეურნეობის პოლიტიკაში, პროგრამებსა და ინვესტიციებში.

ევროკავშირის დაფინანსებით ხორციელდება პროექტი ადგილობ-რივი შესაძლებლობის ზრდა და რეგიონული თანამშრომლობა კლი მატის ცვლილების ადაპტაციისა და ბიომრავალფეროვნების კონსერ ვაციისთვის საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიაში.

7. გატარდა, თუ არა კლიმატის ცვლილების საკითხების შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაზე მიმართული ინიციატივები? მაგ., ტრეინინგის პროგრამები და სხვ. (კონვენციის მუხლი 4.1(i))

X

მოსახლეობისთვის ინფორმაციის მუდმივი მიწოდების სისტემა აწყობილი არ არის.

გარემოს დაცვის სამინისტრო, სხვადასხვა პროექტების ფარგლებში, პერიოდულად აწყობს სემინარებს და საინფორმაციო ღონისძიებებს.

ევროკომისიის დელეგაციის დახმარებით, 2009-წლიდან ყოველ-წილიურად ტარდება კლიმატის ცვლილებისადმი მიძღვნილი კვირეული. კვირეულის მიზანია ხელი შეუწყოს მოსახლეობის ცნო-ბიერების ზრდას კლიმატის ცვლილების შესახებ. კვირეული მოიცავს ლექსციებს, სემინარებს, ქუჩის აქციებს და სხვა ღონისძიებებს.

ანგარიშგება

8. აქვს, თუ არა ქვეყანას ანთროპოგენული ემისიების ინვენტარიზაციის ეროვნული სისტემა? (კონვენციის მუხლი 4.1 (a))

კითხვა არ არის რელევანტური საქართველოსთვის.

ასეთი სისტემა არ არსებობს; ხდება მხოლოდ ერთჯერადი ინ-ვენტარიზაცია ეროვნული შეტყობინების მომზადების ფარგლებში. კლიმატის ცვლილების კონვენციით და კიოტოს ოქმით საქართველოს არ ევალება მუდმივი მონიტორინგი. თუმცა, მო-მავალში საქართველოს შეიძლება დაევალოს ასეთი სისტემის შექმნა, თუ საქმე შეეხება NAMA-ს (Nationally Appropriate Mitigation Action) პროგრამის დამტკიცებას. ამჟამად მიმდინარეობს მუშაობა NAMA-ს სტრატეგიის მომზადება-ზე, რომელიც ფინანსდება გაერო-ს განვითარების პროგრამის, გერმანიის გარემოს ფედერალური სამინისტროს და სხვა დონორების მიერ.

9. თუ აქვს, ხდება თუ არა მისი პერიოდულად განახლება და გამოქვეყანება?

X

მეორე ეროვნული შეტყობინების ფარგლებში მომზადებული ინვენტარიზაციის შედეგები გამოქვეყნდა 2008 წელს. საქართველოს არა აქვს ვალდებულება ინვენტარიზაციის შედეგების ყოველწლიური განახლებისა. თუმცა, 2009 წლის ეროვნული შეტყობინება საქარ-თველოს მთავრობას აძლევს რეკომენდაციას, გაანახლოს ინვენ-ტარიზაციის შედეგები სულ ცოტა ორ წელიწადში ერთხელ მაინც.

10. აწვდის, თუ არა ქვეყანა ეროვნულ შეტყობინებას გაეროს კონვენციის სამდივნოს რეგულარულად? კერძოდ, თუ მომზადდა პირველი შეტყობინება, გადაიდგა თუ არა ნაბიჯები მეორე შეტყობინების მოსამზადებლად?

X

ამ დროისთვის მომზადებულია ორი ეროვნული შეტყობინება, რომლებიც კონვენციას შესაბამისად წარედგინა 1999 და 2009 წლებში.

გამოყოფილია თანხები მესამე ეროვნული შეტყობინების საპროექტო წინადადების მოსამზადებლად. სავარაუდოდ, მუშაობა საპროექტო წინადადებაზე დაიწყება 2010 წლის განმავლობაში, ხოლო მუშაობა მესამე ეროვნულ შეტყობინებაზე - 2011 წლის გაზაფხულისთვის.

73

11. მოიცავს, თუ არა ეროვნული შეტყობინება ინფორმაციას იმ ნაბიჯების შესახებ, რომელიც გადადგმულ იქნა ან გადასაგმელია იურიდიული ვალდებულებების შესასრულებლად?

X

ეროვნული შეტყობინება მიჰყვება UNFCC-ს სახელმძღვანელო პრინციპებს და მოიცავს საქართველოს მიერ აღებულ ყველა ვალდებულებას (ინვენტარიზაცია, ადაპტაცია და ა.შ.).

დაწყებულია მუშაობა მესამე ეროვნულ შეტყობინებაზე, გაეროს ადამიანის განვითარების პროგრამის დაფინანსებით. სწორედ, ამ პროგრამის ფარგლებში მოხდება:

• ეროვნული და რეგიონალური მახასითებლების, პრიო-რიტეტებისა და სტრატეგიების განახლება და დაზუსტება;

• სათბური გაზების ინვენტარზაცია ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორისთვის 2006-2012 წლებისთვის.

• საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში ეკოსისტემებისა და ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორების მოწყვლადობის შეფასება და საადაპტაციო ღონისძიებების დანერგვა.

• სათბური გაზების ემისიების სცენარების შემუშავება 2050 წლისთვის და შესაბამისი შემარბილებელი ღონისძიებების და სტრატეგიების დაგეგმვა.

• ქვეყნის მიერ მომზდადებულ სხვადასხვა სტრატეგიებში კლიმატის ცვლილების რისკებისა და მათი შემცირების გზების ინტეგრაცია.

ანგარიშის დასრულება დაგეგმილია 2013 წელს.

12. აქვს, თუ არა ქვეყანას შეტანილი სამდივნოში წინადადებები პროექტების დასაფინანსებლად ემისიების ნებაყოფლობითი შემცირებისათვის (კითხვა ეხება პირველ დანართში არშესულ ან გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებს)

X

მეორე ეროვნული შეტყობინება მოიცავს იმ პროექტების ჩამონათ-ვალს, რომლებიც უნდა განხორციელდეს ემისიების შემცირებისათ-ვის, ასევე ადაპტაციის და მიტიგაციის პროექტებს. ეს პროექტები გაფანტულია შეტყობინების სხვადასხვა ნაწილში, კონკრეტული თემიდან გამომდინარე. ცალკე ჩამონათვალად გამოყოფილია მხოლოდ სგმ პროექტები.

2009 წლის კოპენჰაგენის შეხვედრის შემდეგ, საქართველოს მთავ რობის წარმომდგენლებმა დაიწყეს მოლაპარაკება გაე-რო-ს განვითარების პროგრამასა და სხვა საერთაშორისო ორგა-ნიზაციებთან, რათა ხელი შეეწყოს NAMA-ს განხორციელებას. პრეზენტაცია წარდგენილი იყო 2012 წლის მაისში ბონში და გაუგება-რი მიზეზების გამო, მოიცავდა მხოლოდ ჰიდროელექტროსადგუ რე ბის პროექტების განვითარებას კახეთის რეგიონში.

საერთო შეფასება

საერთო შეფასება: 0 დან 33-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

23

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

69.7%

კომენტარები, განმარტებები და რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

კლიმატის ცვლილების სფეროში საქართველოს მთავრობის პოზიციამ საკმაოდ მნიშვნელოვანი პროგრესი განიცადა 2007–2012 წლებში. საქართველოს მთავრობა კლიმატის ცვლილებასა და მის შედეგებთან ადაპტაციას განიხილავს როგორც ეროვნულ პრიორიტეტს, საქართველო ასევე ასოცირდა “კოპენჰაგენის აკორდთან” 2009 წელს და მზად არის გაატაროს ზომები სათბური გაზების ემისიის შემცირებისთვის მიუხედავად გლობალურ ემისებში მისი უმნიშვნელო წილისა. დაწყებულია მესამე ეროვნული კომუნიკაციის, NAMA-სა და NAPA-ს მოსამზადებელი სამუშაოები.

..საქართველოს კვლავაც არ გააჩნია ინტეგრირებული კლიმატის ცვლილების პოლიტიკა და მასთან დაკავშირებული კანონმდებლობა, რაც პრობლემურია საქართველოს ევროპის ენერგო-გაერთიანებაში გაწევრიანების თვალსაზრისით (იხ. მიზა ნი 15). კვლავაც, მნიშვნელოვანია კომპეტენტური ორგანოების შემდგომი ინსტიტუციური განვითარება, რათა უზრუნველყოფილ იქ ნეს კლიმატის ცვლილების სექტორში ევროკავშირის დირექტივების შესაბამისი კანონმდებლობის შემუშავება/განხორციელება.

ამასთან, მნიშვნელოვანია ასევე, სგმ-ს ეროვნული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესის გახსნა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ფართო სპექტრის ჩართვა.

კლიმატის ცვლილების ეროვნული ფორუმის დაარსება გზას გაუხსნის ყველა დაინტერესებულ მხარეს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაში, აგრეთვე, გაზრდის საზოგადოების მონაწილეობას, როგორც კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ გადაწყვეტილების მიღებაში აგრეთვე შემდგომ საქმიანობებში.

74

მიზანი 15 ენერგო და ტრანსპორტის პოლიტიკის მდგრადობის ზრდა

შესაბამისი ტექსტი სამოქმედო გეგმიდან:

ტრანსპორტის მდგრადი ეროვნული პოლიტიკის განხორციელება და დახვეწა ყველა სახის ტრანსპორტის და მასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურის განვითარების მიზნით, აგრეთვე, საჭიროების შემთხვევაში, კანონმდებლობისა და მარეგულირებელის სისტემების დაახლოება ევროპულ და საერთაშორისო სტანდარტებთან, განსაკუთრებით უსაფრთხოების საკითხებში.-ინფრასტრუქტურის განვითარების სტრატეგიის შემუშავება (პოტენციალთან დაკავშირებული პრობლემების, ინტერმოდალური მოწყობილობების და კავშირის დასამყარებელი ინფრასტრუქტურის ნაკლებობის ინდენტიფიცირება) სხვადასხვა სექტორში პრიორიტეტული პროექტების განსაზღვრის მიზნით.

შეფასება

კითხვა დიახ არაგანმარტება

ქულა 3 2 1 0

მდგრადი ტრანსპორტის პოლიტიკა

1. სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ, დამტკიცდა, თუ არა ეროვნული მდგრადი ტრანსპორტის პოლიტიკა? თუ არ დამტკიცებულა, მიმდინარეობს თუ არა მუშაობა მის შემუშავებაზე?

X

ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ ეროვნული მდგრადი ტრანსპორტის პოლიტიკა არ შემუ-შავებულა და არც დამტკიცებულა. რეგიონალური განვითარების და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს განცხადებით, სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაცია შესაბამისობაშია საერთაშორისო სტანდარტებთან.

2010 წელს დამტკიცდა საავტომობილო გზების უსაფრთხოების ეროვნული სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა, თუმცა, მთელ რიგ შემთხვევაში კვლავ პრობლემურია მისი განხორციელება. ერთ-ერთ პრობლემური საკითხია კოორდინაცია საგზაო მოძ-რაობის წესების დამდგენთა (ქალაქებში - მერია, ავტობანზე - რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს დაქვემდებარებული საგზაო დეპარტამენტი) და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შორის. უკმაყოფილებას გამოთქვამენ სექტორის ექსპერტებიც იმის თაობაზე, რომ მოძრაობის წესები ხშირად წინასწარი გამოცდის გარეშე იცვლება.

საერთაშორისო საავტომობილო სამგზავრო გადაყვანებისა და სატვირთო გადაზიდვების საერთაშორისო სტანდარტებთან სრულ შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით, დამტკიცებულია სათანადო ტექნიკური რეგლამენტები.

2010 წლის 2 დეკემბერს ხელი მოეწერა შეთანხმებას ერთიანი საჰაერო სივრცის შესახებ საქართველოსა და ევროკავშირსა და მის წევრ სახელმწიფოებს შორის; 2012 წელს კი, საქართველო ევროპის საჰაერო ნავიგაციის უსაფრთხოების ორგანიზაციის (EUROCONTROL) წევრი გახდა. 2011 წლის ნოემბრიდან, ორგანიზაცია დახმარებას უწევს სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს ევროპის ერთიანი საჰაერო სივრცის სტანდარტებით გათვალისწინებული ზედამხედველობის ეროვნული ორგანოს ჩამოყალიბების პროცესში, სპეციალისტების მომზადებასა და კვალიფიკაციის ამაღლებაში.

2010 წელს დამტკიცებული საქართველოს რეგიონული განვი-თა რე ბის 2010 – 2017 წ.წ. სახელმწიფო სტრატეგია, მოკლედ განსაზღვრავს მდგრადი რეგიონული განვითარებისათვის აუცილებელ სატ რანსპორტო ინფრასტრუქტურას, მათ შორის:

• რეგიონებს შორის საავტომობილო და სარკინიგზო გზებს;• მაღალმთლიან რეგიონებში შიდა ფრენებისათვის

ინფრასტრუქ ტურის განვითარებას;• ტურისტულ ზონებში საბაგირო ტრანსპორტის განვითარების

ხელშეწყობას;

75

ამ პრიორიტეტების განსახორციელებლად 2010-2012 წლებში განხორციელდა მთელი რიგი ღონისძიბები; მათ შორის, საავტო-მობილო გზების რეაბილიტაცია (საერთაშორისო, ეროვნული და მეორადი), აგრეთვე შიდა ფრენებისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურის განვითარება (მესტია, თელავი). ეს ღონისძიებები დაფინანსდა ადგილობრივი და ეროვნული ბიუჯეტებიდან და ასევე, დონორული დახმარებით (მსოფლიო ბანკი, აზიის განვითარების ბანკი).

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კანონმდებლობა მოითხოვს ში-და სახელმწიფოებრივი და საერთაშორისო მნიშვნელობის გზების რეაბალიტაციის შემთხვევაში, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ჩატარებას, რაც სრულად ხორციელდება საგზაო დეპარტამენტის მიერ.

2. მიმართულია, თუ არა პოლიტიკა ტრანსპორტის სექტორით გამოწვეული ძირითადი გარემოსდაცვითი პრობლემების გადაჭრაზე (მაგ., ჰაერისა და წყლის დაბინძურება, ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე, მჟავე წვიმები და კლიმატის ცვლილება)?

X

2004 წელს „საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“ კა-ნონში შეტანილ იქნა ცვლილება, რომლითაც შეჩერდა მსუბუქი ავტომანქანების სავალდებულო ტექნიკური დათვალიერება და ნორმის ამოქმედება გადაიდო 2013 წლის 1 იანვრამდე. თუმცა, 2012 წლის დეკემბერში, კანონში კვლავ შევიდა ცვლილება და ამჯერად, აღნიშნული ნორმის ამოქმედების ვადამ ერთი წლით გადაიწია.

საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 30 დეკემბერს №421 დად გენილებით შეტანილ იქნა ცვლილება მთავრობის 2004 წლის 31 დეკემბრის N124 დადგენილებაში “საავტომობილო ბენზინის ხარისხობრივი ნორმების შესახებ”. ცვლილების თანახმად, 2010 წლის 1 იანვრიდან 2012 პირველ იანვრამდე ბენზინში ტყვიის შემცველო ბა განისაზღვრა არაუმეტეს 0.013გ/ლ, ბენზოლის მოცულობითი წილი - არაუმეტეს 0.005%, არომატული ნახშირწყალბადების მოცულობი თი წილი - არაუმეტეს 45%, გოგირდის შემცველობა არაუმეტეს 500 მგ/კგ.

ყურადსაღებია, რომ 2004 წლის დადგენილებით საქართველოში ჯერ კიდევ 2006 წლიდან ბენზინში ტყვიის შემცველობა უნდა ყოფილიყო არაუმეტეს 0,005 გ/ლ, ბენზოლის მოცულობითი წილი - არაუმეტეს 1%, არომატული ნახშირწყალბადების მოცულობითი წილი არა უმეტეს 42%, გოგირდის შემცველობა კი, არაუმეტეს 150 მგ/კგ. 2007 წლიდან გოგირდის შემცველობა უნდა შემცირებულიყო და ყოფილიყო არაუმეტეს 50 მგ/კგ, არომატული ნახშირწყალბადების მოცულობითი წილი კი უნდა შემცირებულიყო 35%-მდე.

მთავრობის დადგენილებაში 2010 წელს შეტანილი ცვლილება პირველი არ არის - 2005 წლიდან მასში ყოველწლიურად შედის ცვლილება და გოგირდის, ტყვიისა, ბენზოლისა და არომატული ნახშიწყლების შემცველობის მაჩვენებლები უკანასკნელი ხუთი წლის განმავლობაში არ შეცვლილა.

აღსანიშნავია ისიც, რომ 2010 წლის ცვლილებით 2012 წლის პირველ იანვრიდან ტყვიის შემცველობა უნდა იყოს არა უმეტეს 0.005 გ/ლ, ხოლო გოგირდის შემცველობა არაუმეტეს 150 მგ/კგ-ზე, მხოლოდ 2013 წლის 1 იანვრიდან. ამჟამად მოქმედი ნორმების მიხედვით (ბოლო ცვლილება 2011 წლის დეკემბერში შევიდა), განისაზღვრება საავტომობილო ბენზინში ტყვიის, ბენზოლის, არომატული ნახშირწყალბადების და გოგირდის შემცველობის ნორმები 2012 წლამდე, 2012-2014 წლებში და 2014 წლის შემდგომ პერიოდისათვის.

3. თამაშობენ, თუ არა აქტიურ როლს პოლიტიკის განვითარებაში სხვადასხვა სექტორის დაინტერესებული მხარეები (გარემოსდაცვითი და სხვა არასამთავრობო ორგანიზაციები, მრეწველობა, სხვა)?

X

საქართველოს მთავრობის მიერ დამტკიცებული საავტომობილო გზების უსაფრთხოების ეროვნული სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის შესაბამისად, შექმნილია მუდმივმოქმედი სამუშაო ჯგუფი საქარ თველოს აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლების მო-ნაწილეობით. საგულისხმოა, რომ სამუშაო ჯგუფი საკამოდ ფორმალურია და მისი მუშაობის შედეგებზე ინფორმაცია არ ვრცელდება.

76

4. გადადგმული იყო, თუ არა ნაბიჯები რკინიგზის გაუმჯობესებისა და გაფართოებისთვის და ინტერ-მოდალური მომსახურების გაუმჯობესებისთვის, როგორც ტვირთების ისე მგზავრების გადაყვანისას?

X

2007 წლიდან გარკვეული ნაბიჯები გადაიდგა რკინიგზის ქსელის გასაფართოებლად, მათ შორის, ახალქალაქი-კარწახის და მარაბდა-ახალქალაქის რეაბილიტაციისთვის.

2009 წელს დაიწყო ბაქო-თბილისი-ყარსის ახალი სარკინიგზო მაგისტრალის მშენებლობა; აგრეთვე, 2010 წლიდან „საქართველოს რკინიგზა“ ახორციელებს თბილისის შემოვლითი რკინიგზისა და საქართველოს რკინიგზის მოდერნიზაციის პროექტებს.

2011 წელს საქართველო შეუერთდა საერთაშორისო სარკინიგზო გადაზიდვების სამთავრობოთაშორისო ორგანიზაციის კონვენციას საერთაშორისო სარკინიგზო გადაზიდვების შესახებ (COTIF).

2010 წლის მაისში ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა და ევროპის საინვესტიციო ბანკმა შპს „საქართველოს რკინიგზას“ (აქციათა 100%-ს სახელმწიფო ფლობს) 100-100 მლნ ევროს ოდენობის კრედიტი დაუმტკიცეს თბილისის შემოვლითი რკინიგზის პროექტის განსახორციელებლად.

პროექტის მთავარი მიზანია, სარკინიგზო ოპერაციების უსაფრ-თხოე ბისა და ეფექტურობის გაზრდის მიზნით, სახიფათო ტვირ-თის (ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების) სატრანზიტო გადა-ზიდვების მჭიდროდ დასახლებული დედაქალაქის ცენტრიდან ქალაქის ფარგლებს გარეთ გადატანა და გამოთავისუფლებული ტერიტორიების ხელახალი განაშენიანება, რამაც ქალაქის ჩრდი-ლოეთი ნაწილის განვითარებას უნდა შეუწყოს ხელი. პროექტი თავიდანვე პრობლემური იყო, რადგან ის ითვალისწინებს ახალი სარკინიგზო ხაზის მშენებლობას მჭიდროდ დასახლებულ ავჭალის უბანში. არასრულფასოვნად დაიგეგმა და განხორციელდა იძულებითი განსახლება, რის შედეგადაც მოსახლეობის ნაწილმა (დაახლოებით 900-მა ოჯახმა) განიცადა მატერიალური დანაკარგები. რკინიგზის ახალი ხაზის მინიმალური დაშორება თბილისის ზღვიდან (900 მ) საფრთხეს უქმნის თბილისის სასმელი წყლით მომარაგებას. პროექტი არ ითვალისწინებს ასევე გამოთავისუფლებული ტერიტორიის გაწმენდას სახიფათო ნარჩენებისგან.

აღსანიშნავია, რომ 2010 წლის სექტემბერში საქართველოს მთავრობამ უარი განაცხადა ევროპის საინვესტიციო ბანკის სუბ-სიდირებულ კრედიტზე, ხოლო 2011 წლის ნოემბერში - ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის კრედიტზე. პროექტის დასრულებას „საქართველოს რკინიგზა“ 2010 წლის 22 ივლისს გამოშვებული 250 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ევრო-ობლიგაციებითა (სარგებელი 9,875% - კუპონზე) და საბიუჯეტო დახმარებით გეგმავდა. 2013 წლის იანვარში პროექტი შეჩერდა და მისი განხორციელების მიზანშეწონილობის გამოძიება დაიწყო.

საქართველოს რკინიგზის მოდერნიზაციის პროექტის განხორციელე-ბა 2010 წელს დაიწყო. პირველი რიგის სამუშაოებში მოიაზრებოდა თბილისიდან შავი ზღვის მიმართულების მთავარი მაგისტრალის მოდერნიზაცია; კერძოდ, თბილისსა და ბათუმს შორის მაგისტრალისა (315 კმ) და ელექტრომომარაგების რეაბილიტაცია, ასევე 40 კილომეტრიანი უღელტეხილის რეგიონის მოდერნიზება, სამგზავრო მატარებლის სიჩქარის გაზრდის მიზნით, 55 კმ/სთ-დან 80 კმ/სთ-მდე უღელტეხილის მონაკვეთზე და 65-90კმ/სთ-დან 120კმ/სთ-მდე დანარჩენ მაგისტრალზე.

77

გარემოსდაცვითი ნორმების გაუთვალისწინებლობის გამო, მშენებ-ლობას მაგისტრალის გასწვრივ მცხოვრები მოსახლეობის საკმაოდ მწვავე რეაქცია მოჰყვა. კერძოდ, ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის სოფლები აპროტესტებდნენ იმას, რომ მშენებელი კომპანია უკა-ნონოდ ათავსებდა გვირაბების აფეთქების შედეგად წარმოქმნილ ნარჩენებს სოფლის საძოვრებზე, ხევებსა და მდინარის კალაპოტებში. ადგილობრივი მოსახლეობის არაერთი მოთხოვნის მიუხედავად, ნარჩენების დაყრა ინტენსიურად გრძელდებოდა. გარდა ამისა, კომპანიამ შეცვალა მარშრუტი, რითაც საფრთხე შეუქმნა ზვა რეს მინერალური წყლების საბადოს. 2013 წლის თებერვალში გარე მოს დაცვის სამინისტრომ „საქართველოს რკინიგზას“ სასამართლო ში უჩივლა. პრობლემები შეექმნა ასევე ადგილობრივ მოსახლეობას, რომელთა ნაკვეთები სახელმწიფომ თავის საკუთრებაში მყოფად ცნო; ამის გამო, მათ გაურთულდათ ან საერთოდ ვერ მიიღეს კომპენსაცია.

განხორციელება

5. განხორციელდა, თუ არა პოლიტიკა პრაქტიკაში? X

6. არსებობს, თუ არა ფინანსური რესურსები პოლიტიკისთვის და იყო, თუ არა ეფექტურად გამოყენებული?

X

ენერგოეფექტურობისა და განახლებადი ენერგეტიკის გეგმები

7. სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ დამტკიცდა, თუ არა ენერგოეფექტურობისა და განახლებადი ენერგეტიკის კარგი ეროვნული გეგმა?

სამოქმედო გეგმა ხაზგასმით მოითხოვს კანონმდებლობის მიღებას ენერგოეფექტურობის და ენერგიის განახლებადი წყაროების შესახებ. სამოქმედო გეგმის ხელმოწერის შემდეგ ენერგოეფექტურობისა და განახლებადი ენერგეტიკის კარგი ეროვნული გეგმა არათუ დამტკიცებული, შემუშავებულიც კი არ არის. 2010-2012 წლებში არ შემუშავებულა არც კანონმდებლობა და არც ეროვნული გეგმა.

მართალია, 2010 წლის გაზაფხულზე საქართველო გახდა განახ-ლებადი ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს (IRENA) წევრი, არ დაფიქსირებულა ამ მიმართულებით გააქტიურებისთვის საჭირო ნაბიჯები.

ბოლო წლებში საქართველოს მთავრობა შეეცადა, რომ ქვეყნისთვის განახლებადი ენერგიის რეგიონული ცენტრის სტატუსი მოეპოვები-ნა და გადადგა შესაბამისი ნაბიჯები ე.წ. „ტრადიციული“ ენერგო-პროექტების, მსხვილი ჰიდრო- და თბოელექტროსადგურების მხარ-დასაჭერად.

სახელმწიფო პროგრამა „განახლებადი ენერგია 2008“ განსაზღვრავს განახლებადი ენერგიის პოტენციური წყაროების ნუსხას და ამ ნუსხაში შემავალი ელექტროსადგურების მშენებლობის, ოპერირებისა და ფლობისთვის განსახორციელებელ აუციელებელ ქმედებებს. ნუსხაში დღეისათვის შეტანილია დაახლოებით 30 ცვლილება. ნუსხას ან ემატებოდა ახალი ჰესები, ან აკლდებოდა, ან იცვლებოდა ნუსხაში არსებული ჰესების წარმადობა (სიმძლავრე).

2012 წელი ჰიდროენერგეტიკის განვითარების წლად გამოცხადდა; მთავრობამ ამ წელს 18 ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობას დაუჭირა მხარი. დაგეგმილი პროექტების ნაწილი მეტად სადავოა, რადგან ითვალისწინებს დიდი კაშხლების კასკადების მშენებლობას საქართველოს მაღალმთიან რეგიონებში; მათ შორისაა ხუდონ-ჰესის მშენებლობის პროექტი მდინარე ენგურზე (702 მეგავატი, წლიური გამომუშავება 1.5 ტერავატ/საათი). დაგეგმილი პროექტები არ შეესაბამება მდგრადი განვითარების პრინციპებს და მათ შესაძლოა სერიოზული უარყოფითი ზემოქმედება მოახდინონ გარემოზე, რადიკალურად შეცვალონ სოციალური და დემოგრაფიული სი-ტუაცია საქართველოს მაღალმთიან რეგიონებში და ხელი შეუწყონ კულტურული მემკვიდრეობის განადგურებას.

78

X

2012 წლის ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, ახალმა ხელისუფლებამ დაიწყო ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობაზე უკვე დადებუ-ლი მემორანდუმებისა და ხელშეკრულებების გადახედვაზე მუშაობა. ამავდროულად, საგულისხმოა, რომ ჯერჯერობით კვლავ არ დაწყებულა მუშაობა ქვეყნის ენერგეტიკის განვითარების გეგმისა და ამ დოკუმენტის სტრატეგიულ გარემოსდაცვით შეფასებაზე. ლოგიკურად, სწორედ ამ დოკუმენტების შემუშავების შემდეგ უნდა დამტკიცდეს იმ მდინარეთა ნუსხა, რომლებზეც გარემოსდაცვითი, სოციალური და ეკონომიკური თვალსაზრისით მიზანშეწონილია ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობა.

დადებითად უნდა შეფასდეს ის, რომ 2010-2012 წლებში გაგრძელდა ქვეყანაში არსებული ჰესების, მათ შორის, ენგურ-ჰესის რეაბილიტაცია. დაიწყო მუშაობა ვარდნილ-ჰესების რეაბილიტაციაზე (ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითრების ბანკი, ევროპის საინვესტიციო ბანკი, ევროკავშირი) რაც დამატებით 245 მეგავატს შესძენს ქვეყანას და დამატებით საფრთხეებს ააცილებს ჰესების ქვედა ბიეფში მცხოვრებ მოსახლეობას, როგორც ზუგდიდის, ასევე გალის რაიონში.

2008 წლის დეკემბერში საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტრომ რუსულ კომპანიასთან გააფორმა ენგურ-ჰესის ერთობლივი ოპე-რირების მემორანდუმი, რასაც ეწინააღმდეგებოდა აფხაზური მხარე. 2010 წლის შუაში საქართველოს მთავრობის მოლაპარაკებები რუ-სულ კომპანიასთან შეწყდა. 2011 წელს ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა და ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გამოყვეს 20-20 მილიონი ევროს ოდენობის კრედიტი ჰესის გენერატორების რეაბილიტაციის დასასრულებლად. დამკვირვებელთა აზრით, მო-ლა პარაკებების შეწყვეტა იყო ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკისა და ევროპის სამეზობლო და თანამშრომლობის ინსტრუმენტიდან თანხების გამოყოფის წინაპირობა. მართალია, თავად დაფინანსებას არ ჰქონია გავლენა კონფლიქტის დინამიკაზე, მან ხელი შეუწყო სტატუს-ქვოს შენარჩუნებას.

ენგურ-ჰესზე მემორანდუმის გაფორმებას საკმაოდ დიდი მღელ-ვარება მოჰყვა საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებაში. სა-სამართლოს გადაწყვეტილებით, მიუხედავად საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მოთხოვნისა, ენგურ-ჰესის მემორანდუმს არ მოეხსნა გრიფი „საიდუმლო“ (2009-2011 წლები). სამწუხაროდ, 2012 წლის არჩევ ნების შემდეგ დანიშნულმა ახალმა მთავრობამაც უარი განაცხადა მემორანდუმის გასაჯაროებაზე.

8. თუ არსებობს გეგმა, მოიცავს, თუ არა ის კონკრეტულ და გაზომვად მიზნებს?

X

9. თუ არსებობს გეგმა, ახლავს თუ არა მას ნათელი და რეალისტური ფინანსური გეგმა (მაგ., განსაზღვრულია, თუ არა დაფინანსების წყაროები)?

X

79

10. თამაშობენ, თუ არა დაინტერესებული მხარეები აქტიურ როლს გეგმის შემუშავებაში?

X

სამოქალაქო სექტორში არსებობს საკმაოდ დიდი ექსპერტიზა; აშშ-ს განვითარების სააგენტო ხელს უწყობს სექტორში შესაძლებელობების ზრდას და ასევე, ახორციელებს საპილოტე პროექტებს. თუმცა, არ ხდება ამ პოტენციალის გამოყენება და სრული ჩართვა სტრატეგიული დოკუმენტების შემუშავებისას.

წლების განმავლობაში პრობლემური იყო ენერგეტიკის საკითხებზე გადაწყვეტილებების მიღებისას საზოგადოების მონაწილეობა. რო-გორც ზემოთ აღინიშნა, რიგ შემთხვევაში პრობლემური იყო ინ-ფორმაციაზე ხელმისაწვდომობაც (მაგალითად, მემორანდუმი ენგურჰესზე და სხვ.)

წლების განმავლობაში პოლიტიკური პარტიები საკმაოდ პასიურები იყვნენ და იშვიათად ღებულობდნენ მონაწილეობას დებატებში ენერგო-საკითხებზე (გამონაკლის წარმოადგენდნენ - რესპუბლიკური პარტია და სოციალ-დემოკრატები), რაც განპირობებულია იმით, რომ პარტიებს არ გააჩნიათ შესაფერისი ექსპერტიზა ამ სფეროში. 2012 წლის არჩევნებისას, პოლიტიკური პარტიებიდან ენერგეტიკის საკითხები მხოლოდ კოალიცია „ქართულ ოცნებას“ და ქრისტიან-დემოკრატებს ჰქონდათ განხილული საარჩევნო პროგრამებში, ისიც არასულყოფილად. ეს მეტყველებს იმაზე, რომ პოლიტიკურ პარტიებს დაბალი ინტერესი აქვთ ენერგეტიკის განვითარებასთან დაკავშირებული საკითხების მიმართ.

საზოგადოების მონაწილეობის თვალსაზრისით, 2012 წლის 1 ოქ-ტომბრის არჩევნების შემდეგ სიტუაცია მნიშვნელოვნად შეიცვა ლა. ენერგეტიკის სამინისტრო მეტნაკლებად გაიხსნა არასამთავრო-ბო ორგანიზაციებთან ენერგო-პოლიტიკის მიმართულებებზე დიალო გის საწარმოებლად. თუმცა, კვლავაც მნიშვნელოვანია, რომ სამი ნისტრომ უზრუნველყოს ყველა დაინტერესებული მხარის ჩართვა გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, როგორც ტრადიციული, ისე ენერგოეფექტურობისა და განახლებადი ენერ გეტიკის საკითხებზე მსჯელობისათვის. აუცილებელია ამ პროცესის ინსტიტუციონალი ზაცია, პროცედურების გაწერა და ამ პროცედურების შესაბამისობის უზრუნველყოფა აღიარებულ კარგ პრაქტიკასთან.

11. გადაიდგა, თუ არა ნაბიჯები გეგმის ქმედებების შესასრულებლად?

X

ქვეყნისთვის სპეციფიური კითხვები

12. გადაიდგა, თუ არა ნაბიჯები ადამიანური რესურსების განვითარებისათვის განახლებად და ენერგოეფექტურობის სექტორებში?

Xამ მიმართულებით, ძირითადად, ნაბიჯები იდგმება საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ.

80

13. საქართველო-ევროკავშირის სამოქმედო გეგმა მოითხოვს ენერგეტიკის პოლიტიკის დაახლოებას ევროკავშირის ენერგო-პოლიტიკის მიზნებთან, კერძოდ, კარგად გათვლილი და გრძელვადიანი ენერგეტიკული პოლიტიკის შემუშავებას და განხორციელებას, რომელიც თანდათანობით დაუახლოვდება ევროკავშირის ენერგოპოლიტიკის მიზნებს, ენერგორესურსების მიწოდების უსაფრთხოების ჩათვლით. როგორ სრულდება ეს ვალდებულება?

X

2013 წლის იანვარში საქართველოს მთავრობამ ოფიციალურად მიმართა ევროპის ენერგეტიკული თანამეგობრობის (European Energy Community, EEC) სრულუფლებიანი წევრის სტატუსის მო-სა პოვებლად. სრულუფლებიანი წევრის სტატუსის მისაღებად, სა-ქართველომ უნდა შეასრულოს თანამეგობრობის ხელშეკრულება და მასთან დაკავშირებული გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა, მათ შორის, კიოტოს პროტოკოლი, IPPC დირექტივა 96/61, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დირექტივა (85/337), ასევე, უნდა მოახდინოს ენერგოსისტემის დერეგულაცია და სხვ.

2009 წელს ეკონომიკური პოლიტიკისა და სამართლებრივი საკითხების ქართულ-ევროპულმა საკონსულტაციო ცენტრმა მოამ ზადა კვლევა, რომლის მიხედვით1, მთელ რიგ საკითხებზე საქართველოს საერთოდ არ გააჩნია კანონმდებლობა. კვლევაში მოყვანილი ფაქტები, კიდევ ერთხელ მოწმობს იმას, რომ აუცი-ლებელია ენერგეტიკის სამინისტრომ მეტი ყურადღება დაუთმოს ქართული საკანონმდებლო სივრცის ჰარმონიზაციას ევროკავშირის დირექტივებთან და მნიშვნელოვნად გაზარდოს თანამშრომლობა გარემოს დაცვის სამინისტროსთან.

საქართველოს დღემდე არ გააჩნია ენერგო-პოლიტიკა და სტრა-ტეგია, რასაც მოითხოვს სამოქმედო გეგმა. ქვეყანას არ გააჩნია ქვეყნის კრებსითი ენერგეტიკული ბალანსი, რომელიც ასახავდა ყველა სახის ენერგოშემცველის (ელექტროენერგია, ბუნებრივი გაზი, თხევადი გაზი, ნავთობპროდუქტები, ნახშირი, შეშა და სხვა) მიწოდების და მოხმარების სურათს (ეკონომიკის დარგების მიხედვით და მოსახლეობაში) და რომელმაც უნდა შექმნას ენერგეტიკული პო-ლი ტიკისა და სტრატეგიული გეგმების შემუშავების საფუძველი. ამ მიმართულებით მუშაობა 2013 წლის იანვრიდან დაიწყო.

14. საქართველო-ევროკავშირის სამოქმედო გეგმა მოითხოვს ევროკავშირის ელექტროენერგიის და გაზის შიდა ბაზრის პრინციპებთან თანდათანობით დაახლოებას; როგორ სრულდება ეს ვალდებულება?

X

2010-2012 წლებში არ გატარებულა ღონისძიებები საქართველო-ში თავისუფალი და კონკურენტუნარიანი ბაზრისა და ტარიფე ბის სისტე მის ჩამოყალიბების ხელშესაწყობად. ამჟამად ელექტრო-გენერაცია და ელექტროენერგიის დისტრიბუცია კვლავ ერთი და იგივე კომპანიე ბის ხელშია, რაც ნამდვილად ვერ ჩაითვლება ევროკავშირის შიდა ბაზ რის პრინციპთან შესაბამისობად. აუცი-ლებელია, მთავრობამ სასწრა ფოდ დაიწყოს მუშაობა სტრატეგიაზე, რომელიც უზრუნველყოფს ამ მოთხოვნის შესრულებას.

მთლიანი შეფასება

საერთო შეფასება: 0 დან 42-მდე (3 X კითხვების რაოდენობაზე)

7

საერთო ქულა = მიღწევად მაქსიმალურ ქულასთან პროცენტული თანაფარდობა

16.7%

1 იხ. http://geplac.ge/newfiles/Environmental%20Implications%20vs%20ECC_JSarnacki%20May%202010.pdf

81

კომენტარები, განმარტებები და რეკომენდაციები ზოგადი შეფასებისთვის:

ბოლო წლებში ადგილი ჰქონდა გარკვეულ დადებითი ძვრებს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, საქართველოში კვლავაც პრობლემურია ენერგეტიკული სისტემის მდგრადობა. მთავარ პრობლემებს შორის გამოსაყოფია: მიწოდების უსაფრთხოება; გარემოსდაცვითი სტანდარტების ინტეგრირება, როგორც ენერგიის გამომუშავებისას, ისე მისი მოხმარებისას; კონკურენტუნარიანი სისტემების განვითარება მომხმარებელისთვის ენერგიის ხელმისაწვდომ ფასად მიწოდების მიზნით. დღეს საქართველო მთლიანად დამოკიდებულია იმპორტირებულ ორგანულ საწვავზე, რაც ზრდის ქვეყნის ეკონომიკური და პოლიტიკური დამოკიდებულების რისკს, ხოლო ენერგოინტენსივობის მაჩვენებელი აღემატება ევროკავშირის ქვეყნების მაჩვენებლებს. სექტორში არსებული პრობლემების გადასაწყვეტად აუცილებელია შემდეგი გადაუდებელი ღონისძიებების გატარება:

1. უნდა დაიწყოს ქვეყნის კრებსითი ენერგეტიკული ბალანსის მომზადება, რომელშიც უნდა აისახოს ყველა სახის ენერგოშემცვე-ლის (ელექტროენერგია, ბუნებრივი გაზი, თხევადი გაზი, ნავთობპროდუქტები, ნახშირი, შეშა და სხვა) მიწოდების და მოხმარების სურათი (ეკონომიკის დარგების მიხედვით და მოსახლეობაში); ეს შექმნის ენერგეტიკული პოლიტიკისა და სტრატეგიული გეგმების შემუშავების საფუძველს;

2. ექსპერტებისა და საზოგადოების მონაწილეობით, დაუყოვნებლივ უნდა დაიწყოს განახლებადი ენერგეტიკისა და ენერგოეფექტურობის საკანონმდებლო პაკეტის, მათ შორის, ფინანსური სამოქმედო გეგმის მომზადება;

3. საზოგადოების ფართო მონაწილეობით, უნდა შემუშავდეს საქართველოს ენერგო-სექტორის განვითარების სახელმწიფო სტრატეგია, რომელიც განიხილავს ყველა რეალისტურ ალტერნატივას (მათ შორის, მცირე ჰიდრო-სისტემებს, ქარისა და მზის ენერგეტიკას, ბიომასას), რათა შეირჩეს საქართველოს ბუნებისა და მოსახლეობისათვის ყველაზე უმტკივნეულო, ოპტიმალური ვარიანტი, როგორც ეს რეკომენდირებულია კაშხლების მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ;

4. ამავდროულად, უნდა გამოცხადდეს მორატორიუმი იმ დიდი დაგეგმილი ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობაზე, რომლე-ბიც გულისხმობენ ათასობით ჰექტარი მიწის დატბორვასა და ადამიანების გადასახლებას საცხოვრებელი ადგილებიდან;

5. უნდა გადაიხედოს წინა მთავრობის მიერ ენერგეტიკის სფეროში ინვესტორებთან დადებული ხელშეკრულებები და მემო-რანდუმები, ქვეყნის გარემოსდაცვითი, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი ინტერესების გათვალისწინებით;

6. უნდა დაიწყოს მუშაობა ახალ ენერგოპოლიტიკაზე, რომელიც შესაბამისობაში იქნება ევროკავშირის ენერგო-პოლიტიკასთან - 2020;

7. მოზიდულ უნდა იქნეს ინვესტიციები მცირე ჰიდროელექტროსადგურების რეაბილიტაციისა და დეცენტრალიზებული გა ნა-ხლებადი ენერგიის წყაროების მშენებლობისთვის.

ფონური ინფორმაცია ენერგეტიკაზე(შემდეგი შეფასებებისთვის, ენერგოეფექტურობის გეგმების შედეგების შესაფასებლად)

კითხვა განმარტება

როგორია ენერგიის წილი, რომელიც ეფუძნება განახლებად ენერგიას? დაყავით ტექნოლოგიებისა და სექტორების შესაბამისად (რათა თავიდან იქნეს აცილებული დიდი კაშხლების მიერ ციფრების დამახინჯება!) ეროვნულ სტატისტიკაზე ან www.iea.org -ის მონაცემებზე დაყრდნობით: ჰიდრო, გეოთერმული, მზის და სხვა, როგორც TPES-თან პროცენტული თანაფარდობა.

ტენდენციის ანალიზი: განახლებადის პროცენტული ზრდა ფონურ სიტუაციასთან შედარებით.

წყარო: www.eia.org2011 წელი TPES = 3543 KTOE

2516 ანუ 71% TPES იმპორტირებული (ნავთობი და მისი პროდუქტები, გაზი) ჰიდროს წილი - 679 Ktoe, განახლებადი (ეგოთერმული, მზის და სხვა) – 9 ktoe, შეშა - 315 ktoe, გაზი - 1057 ktoe, ნახშირი - 63 ktoe.

წინა წლის მონაცემებთან შედარებისას, შეიმჩნევა განახლებადისა და ჰიდროს წილის ზრდა და შეშისა და გაზის წილის კლება. ყურადსაღებია, რომ 71% TPES კვლავაც იმპორტირებულია ნავთობისა და გაზის სახით.

82

როგორია ენერგოინტენსივობის ეროვნული მაჩვენებელი? ენერგომოხმარების სპეციფიური მაჩვენებელი? ეროვნული სტატისტიკის დეპარტამენტიდან ან www.iea.org-ის მონაცემებზე დაყრდნობით:TPES/ მოსახლეობა, TPES/ერთ სულ მოსახლეზე და TPES/მშპ (PPP)

გარდა ამისა, როგორია ნახშირბადის ინტენსივობის ეროვნული მაჩვენებელი (იგივე წყაროებზე დაყრდნობით): CO2/ქვეყანა; CO2/ერთ სულ მოსახლეზე და CO2/მშპ (PPP)

წყარო: www.eia.gov

ეროვნული ენერგოინტენსივობა, ენერგეტიკის საინფორმაციო სააგენტოს თანახმად, შეადგენს 8,996 Btu 2005 აშშ დოლარზე, 2011 წლის მონაცემებით.

წყარო: www.iea.org 2008 წელიTPES/მოსახლეობა – 0.68TPES/მშპ – 0.55TPES/მშპ(PPP) - 0.18C02/TPS - 1.58C02/მოსახლეობა - 1.08C02/GDP – 0.86C02/GDP (PPP) - 0.28

როგორ შეესაბამება ეროვნული ენერგო/კარბონ ინტენსივობა რეგიონის მსგავს ქვეყნებს? მაღალია, თუ დაბალი?

გარდა ამისა, ტენდენციის ანალიზი:ზრდა/ვარდნა (%) ზემოთ აღნიშნული მონაცემების ფონურ სიტუაციასთან შედარებით?

ძალზე ძნელია ტენდენციის ანალიზი, ვინაიდან თითქმის არ არის რამენაირი ცვლილება ინტესივობაში, ან ცვლილება ძალზე მცირეა. ნახშირბადის დიოქსიდის ემისია (მილიონი მეტრი ტონა): 2003 წ. – 3.8, 2004 წ. – 4.1, 2005 წ. – 4.7, 2008 წ. – 4.7, 2009 წ. - 5.68; წყარო: www.iea.org

ამასთან აღსანიშნავია, რომ საქართველოს, მეზობელ ქვეყნებთან შედარებით, ნაკლები აქვს ნახშირბადის ინტენსივობა, ვინაიდან ჰიდროს წილი მოხმარებულ ენერგიაში 53%-ია.

2008 წელს ნახშირბადის დიოქსიდის ემისია (მილიონი მეტრი ტონა): აზერბაიჯანი - 29.2, სომხეთი – 5.26, რუსეთი - 1593.83, თურქეთი –263.53.

������ ���������