สญัญาทรสัตรี์ซีทตามกฎหมายไทย

(Trustee Contract according to Thailand Law)

สารนิพนธน้ี์เป็นส่วนหน่ึงของการศึกษาตามหลกัสตูร

นิติศาสตรมหาบณัฑิต มหาวิทยาลยักรงุเทพ

พ.ศ.2550

สญัญาทรสัตรี์ซีทตามกฎหมายไทย

(Trustee Contract according to Thailand Law)

โดย

นายคมสนั ทติุยานนท ์

สารนิพนธน้ี์เป็นส่วนหน่ึงของการศึกษาตามหลกัสตูร

นิติศาสตรมหาบณัฑิต มหาวิทยาลยักรงุเทพ

พ.ศ.2550

บณัฑติวทิยาลยั

มหาวทิยาลยักรงุเทพ

สารนิพนธ ์

โดย

นายคมสนั ทุตยิานนท์

เรือ่ง

สญัญาทรสัตร์ซีทีตามกฏหมายไทย Trustee Contract according to Thailand Law

ไดร้บัการตรวจสอบและอนุมตัใิหเ้ป็นส่วนหน่ึงของการศกึษาตามหลกัสตูร

นิตศิาสตรมหาบณัฑติ

อาจารยท์ีป่รกึษา ______________________

( รองศาสตราจารยน์เรศร ์ เกษะประกร )

อาจารยท์ีป่รกึษารว่ม ______________________

( อาจารยส์ุรพล อ่อนอุระ )

กรรมการผูท้รงคุณวุฒ ิ ______________________

(ดร.วชัระ เนตวิาณชิย ์)

ก

ช่ืองานวิจยัภาษาไทย : สญัญาทรสัตร์ซีทีตามกฎหมายไทย

ช่ืองานวิจยัภาษาองักฤษ : Trustee Contract according to Thailand Law

ช่ือผูวิ้จยัภาษาไทย : นายคมสนั ทุตยิานนท์

ช่ือผูวิ้จยัภาษาองักฤษ : Mr.Komsun Tutiyanond

ช่ือคณะ : คณะนิตศิาสตร ์

สาขา : กฎหมายธุรกจิระหว่างประเทศและธุรกรรมทางอเิลก็ทรอนิกส์

ช่ือสถาบนั : มหาวทิยาลยักรงุเทพ

รายช่ือท่ีปรึกษา : รองศาสตราจารยน์เรศร ์ เกษะประกร

ปีการศึกษา : 2550

คาํสาํคญั : ทรสัตร์ซีที เลตเตอรอ์อฟเครดติ

บทคดัย่อ

เน่ืองจากสภาพทางเศรษฐกิ จของไทยไดม้กีารขยายตวัทางดา้นการคา้ระหว่างประเทศ

มากขึน้ ทัง้ในดา้นการส่งออกและการนําเขา้โดยประเทศไทยนัน้ถอืไดว้่าเป็นทีส่นใจในการลงทุน

ของนกัลงทุนต่างชาตจิาํนวนมาก ดงันัน้จงึทาํใหเ้กดิการทาํสญัญาคา้ขายระหว่างประเทศ

จาํนวนมาก แต่อุปสรรคหน่ึงของการทาํการคา้ระหว่างปร ะเทศนัน้ คอื ระบบการชาํระเงนิค่า

สนิคา้ทีร่วดเรว็ การตรวจสอบความถูกตอ้งของสนิคา้ เป็นตน้ โดยจากอุปสรรคดงักล่าวขา้งตน้

จงึทาํใหเ้กดิการสรา้งสญัญาใหมข่ึน้อกีฉบบัโดยสญัญาฉบบัน้ีจะแยกออกจากสญัญาหลกั (สญัญา

ซือ้ขาย ) นัน้กค็อืสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ โดยคู่สญัญาคอืผูส้ ั ่ งซือ้สนิคา้กบัธนาคารที่

ใหบ้รกิาร โดยการทาํสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดตินัน้ ธนาคารจะทาํการตรวจสอบเอกสารที่

เกีย่วขอ้งในการขนส่งสนิคา้นัน้ และเมือ่ถูกตอ้งครบถว้นแลว้ธนาคารกจ็ะทาํการชาํระเงนิคา้

สนิคา้ใหแ้ก่ผูข้าย และธนาคารกจ็ะรบัเอกสารต่างๆนัน้ไว ้เพื่อทีจ่ะนํามามอบให้ แก่ผูซ้ื่อภายหลงั

ทีผู่ซ้ ือ้ไดช้าํระเงนิคา้สนิคา้นัน้ใหแ้ก่ธนาคารแลว้ แต่กเ็กดิปญัหาภายหลงัว่าผูซ้ือ้นัน้ไมม่เีงนิมา

ชาํระใหแ้ก่ธนาคารได ้จงึเป็นทีม่าของการเกดิสญัญาทรสัตร์ซีทีขึน้ ซึง่เป็นสญัญาต่อ

เน่ืองมาจากการทาํสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดตินัน้เอง โดยสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้ไดม้ขี ึน้ 40 กว่าปี

ไดแ้ลว้ในประเทศไทย แต่เน่ืองดว้ยสญัญาทรสัตร์ซีทีนั ้ น ถอืไดว้่าเป็นสญัญานอกประมวล

กฎหมายแพ่งและพาณชิยท์ีไ่มไ่ดม้กีารบญัญตัลิกัษณะสญัญาประเภทน้ีเอาไว ้แต่ศาลไทยกม็คีาํ

พพิากษาทีร่ะบุว่าสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้สามารถใชบ้งัคบัได ้ซึง่สามารถแย กออกเป็นช่วงๆตาม

ระยะเวลาในการพจิารณาคดขีองศาล และความเขา้ใจของผูพ้พิากษาในเรือ่งของหลกั

วตัถุประสงคใ์นการก่อเกดิสญัญาทรสัตร์ซีที สามารถแยกไดด้งัน้ี

ข

1 ) ในช่วงแรกนัน้ศาลไทยมแีนวความคดิทีเ่กีย่วกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้ว่าเป็นสญัญา

นอกบรรพ 3 ของประมวลก ฎหมายแพ่ง และพาณชิย ์และการไดม้าซึง่กรรมสทิธิใ์นสนิคา้นัน้

ตามทีไ่ดม้กีารตกลงกนัตามสญัญา ถอืไดว้่าโอนใหแ้ก่กนัไดโ้ดยยดึหลกัความศกั ดิส์ทิธิข์องการ

แสดงเจตนาเป็นหลกัหากไมข่ดัต่อความสงบเรยีบรอ้ยอนัดขีองประชาชนกย็อ่มใชบ้งัคบัได้ จงึ

ทาํใหก้ารพจิารณาคดขีองศาลไทยในช่วงนัน้ให้ น้ําหนกัไปในทางเรือ่งของกรรมสทิธิใ์นสนิคา้ว่า

เป็นของใคร หลงัจากมกีารตกลงทาํสญัญาทรสัตร์ซีทีแลว้ ซึง่เมือ่พจิารณาเรือ่งกรรมสทิธิแ์ลว้ก็

ค่อยมาดวู่าสทิธหิน้าทีข่องใครควรเป็นเช่นไรในทางกฎหมาย

2 ) ช่วงปจัจบุนันัน้ศาลไทยถอืไดว้่ามคีวามเชีย่วชาญมากขึน้และรวมถงึว่า มคีวามเขา้ใจ

ถงึวตัถุประสงคข์องการตกลงทาํสญัญาทรสัตร์ซีทีมากกว่าเก่ามาก โดยไ ดม้กีารเปลีย่น

แนวความคดิของศาล ฎกีาทีว่่า เมือ่เกดิขอ้พพิาททีเ่กดิขึน้จากการผดิสญัญาในมลูของสญัญา -

ทรสัตร์ซีทีนัน้ ศาลไมต่อ้งทาํการวนิิจฉยัเรือ่งของว่าใครเป็นเจา้ของกรรมสทิธิใ์นสนิคา้นั ้ นอยู่

ในขณะผดิสญัญา แต่ศาลจะทาํการวนิิจฉยัในเรือ่งของความสมบรูณ์ของ ตวัสญัญาเลยว่ามคีวาม

สมบรูณ์ตามกฎหมายหรอืไม ่ถา้สมบรูณ์กส็ามารถบงัคบัใชไ้ด้ โดยศาลไดม้คีวามเหน็ว่าการที่

ธนาคารไดต้กลงทาํสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้ กเ็พื่อเป็นการใหส้นิเชื่อใหก้บัลกูคา้ทางหน่ึง โดยข้ อ

สญัญาทีว่่าใหก้รรมสทิธิใ์นสนิคา้นัน้โอนใหก้บัธนาคารกเ็พยีงเพื่อว่าธนาคารนัน้จะไดม้ี

หลกัประกนัในการปล่อยสนิเชื่อ

3 ) อนาคต คอื ปจัจบุนัน้ีไดม้กีารรา่งพระราชบญัญตัหิลกัประกนัทางธุรกจิอยู ่ซึง่น่าที่

จะมกีารประกาศใชใ้นเรว็ๆน้ี โดยพระราชบญัญตัน้ีิจะเป็นตวัเข้ามาปิดช่องว่างทางดา้นก ฎหมาย

ของประเทศไทยในเรือ่งของการใชท้รพัยเ์พื่อเป็นหลกัประกนัในการชาํระหน้ี และ

พระราชบญัญตัน้ีิจะช่ วยในเรือ่งของการตคีวามทางดา้นก ฎหมายดว้ยเพื่อใหม้คีวาม

เฉพาะเจาะจงมากยิง่ขึน้ และรวมไปถงึผลการบงัคบัใชเ้พื่อใหม้ปีระสทิธิภ์าพมากยิง่ขึน้และอ ยูใ่น

หลกัสากลทีป่ระเทศอื่นยอมรบั และถา้รา่งพระราชบญัญตัฉิบบัน้ีไดถู้กประกาศใชก้น่็าจะทาํให้

การคา้ขายระหว่างประเทศมคีวามชดัเจนมากยิง่ขึน้

Abstract

The Thailand’s economic was more expanding on the international transaction

including both import and export. This enlargement was interested by many foreign

investors. Thai was created so many international contracts but there are the obstacles

on this matter ,such as the rapid payment system and the accuracy in examine the

product. These obstacles force investor to create another contract to solve those

obstacles which is the letter of credit contract. The parties are the buyer and the

provided bank. This contract should push the burden to the provided banker to examine

ค

all document related to the transportation. The next procedure is the provided bank will

complete the payment for the buyer after all documents were completely examined and

those documents will be delivered to the buyer after all payments were paid by the

buyer. This procedure has caused another problem which is when the buyer could not

pay the payment to the provided bank. The trustee contract is created by this problem.

In Thailand, this contract her been created for 40 years, though it has never been

included to the civil and commercial code but there are many decisions from the court

which verified that trustee contract were enforceable. There are three periods of the

decision which divided by the understanding and the purpose of the trustee contract as

follow:

1. First period Thailand thought that the trustee contract was not included in the civil and commercial code and the acquisition of the contract can be transferable which

depend on the demonstration of intention, society peace and moral. Thai court

emphasized on the acquisition right after entered in the trustee contract. This is the

priority subject to consider before study the law.

2. Present, Thailand court had more capability in this matter and more understanding in the purpose of the trustee contract. The decision idea of the Supreme

Court changed. They did not consider the acquisition anymore but they will consideres

the entireness of the contract instead. If it was complete, it would be enforceable. The

subject which bank entered to the trustee contract is considering as the procedure of

giving the credit to the client. This contract is insurance policy for the bank when they

give the credit.

3. EN the future, we should issue the security for business code which is being drafting right now. This code will solve the flaw of the international law in the matter of

the security of the debt payment and clearly construe the legal term. This code also

demonstrat the international standard which will be accepted by every country. This

improvement will help our country clarify the international transaction.

ง

กิตติกรรมประกาศ

สารนิพนธฉ์บบัน้ี สาํเรจ็ลุล่วงไปไดโ้ดยความอนุเคราะหเ์ป็นอยา่งดยีิง่ จากบุคคลต่างๆ

ทีก่รณุาใหค้าํปรกึษา ใหข้อ้มลู และความช่วยเหลอืในดา้นต่างๆ ทีเ่ป็นประโยชน์ในการศกึษา

และการทาํสารนิพนธ ์ขา้พเจา้ขอกล่าวของคุณไดด้งัน้ี

ท่านอาจารยส์ุรพล อ่อนอุระ และรองศาสตราจารยน์เรศร ์เกษะประกร ทีก่รณุารบัเป็นที่

ปรกึษา และกรณุาใหค้าํชีแ้นะแนวความคดิทีถู่กตอ้งอนัเป็นประโยชน์อยา่งสงู โดยท่านไดส้ละ

เวลาอนัมคี่ายิง่ใหค้วามรูแ้ละคาํแนะนําต่างๆ ในการทาํสารนิพนธ์ ตลอดจนแกไ้ขขอ้บกพรอ่งให้

สารนิพนธฉ์บบัน้ีใหส้มบรูณ์ ผูเ้ขยีนจงึกราบขอบพระคุณท่านอาจารยอ์ยา่งสงูไว ้ณ ทีน้ี่

หากสารนิพนธฉ์บบัน้ี มขีอ้บกพรอ่งประการใด ผูเ้ขยีนขอน้อมรบัไวแ้ต่เพยีงผูเ้ดยีว และ

หากสารนิพนธฉ์บบัน้ีเป็นประโยชน์ต่อการศกึษาในชัน้บณัฑติศกึษาอยูบ่า้ง ผูเ้ขยีนขอมอบคุณ

งามความดทีัง้สิน้ใหแ้ก่อาจารยส์ุรพล อ่อนอุระ ผูท้ีม่อบความคดิ สตปิญัญา และกําลงัใจเพื่อมใิห้

ผูเ้ขยีนยอ่ทอ้ต่ออุปสรรคทัง้ปวง

คมสนั ทุตยิานนท์

สารบญั

หน้า

บทคดัยอ่…………………………………………………………………………………….. ก

กติตกิรรมประกาศ..……………………………………………………………………..….. ง

บทท่ี 1 บทนํา............................................................................................................... 1

1.1 ความเป็นมาและความสาํคญัของปญัหา……………………………………… 1 1.2 วตัถุประสงคข์องการศกึษาวจิยั………………………….……………………. 3 1.3 ขอบเขตของการศกึษาวจิยั……………………………….……………….…... 3 1.4 วธิกีารศกึษาวจิยั…………………………………………………………..…… 4 1.5 ประโยชน์ทีค่าดว่าจะไดร้บั…………………………………………………….. 4

บทท่ี 2 กฎหมายของประเทศไทยท่ีเก่ียวข้องกบัสญัญาทรสัตรี์ซีท……..…………… 5

2.1 ความหมายของสญัญาทรสัตร์ซีที……………………………………….……. 5

2.2 ประวตัขิองกฎหมายหลกัประกนั……………………………………..…….… 6

2.3 กฎหมายของประเทศไทยทีม่คีวามเกีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีที…….……. 8

2.3.1 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิย์………..……………..…..… 8

2.3.2 พระราชบญัญตักิารธนาคารพาณชิย ์พ.ศ. 2520 ……………... 9

2.3.3 พระราชบญัญตัวิ่าดว้ยขอ้สญัญาทีไ่มเ่ป็นธรรม พ.ศ. 2540.....… 13

2.3.4 รา่งพระราชบญัญตัหิลกัประกนัทางธุรกจิ………………………. 18

บทท่ี 3 สญัญาทรสัตรี์ซีทตามกฎหมายอเมริกาและองักฤษ ………………..………. 32

3.1 สญัญาทรสัตร์ซีทีตามกฎหมายสหรฐัอเมรกิา…………………………..…..… 32

3.1.1 ความหมายของสญัญาทรสัตร์ซีทีในระบบ

กฎหมายสหรฐัอเมรกิา……………………..………..…………... 32

3.1.2 กฎหมายทีเ่กีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีในระบบ

กฎหมายของประเทศสหรฐัอเมรกิา……………………..….…… 33

3.1.2.1 กฎหมายทีเ่กีย่วกบัการประกนัหน้ีดว้ยทรพัย์

ในสหรฐัอเมรกิา Uniform Commercial Code

Article 9 ………………………………………………... 34

สารบญั (ต่อ)

1) ขอบเขตของ Uniform Commercial Code

Article 9 ……………………………………...……… 34

2) ประเภทของทรพัยส์นิทีนํ่ามาเป็นหลกัประกนั……….. 35

3) ขัน้ตอนตามกฎหมายในการนําทรพัยม์าเป็น

หลกัประกนั………………………………………........ 36

4) สทิธขิองฝา่ยมปีระกนัในทรพัยส์นิทีไ่ดม้าแทน

หลกัประกนั……………………………………………. 38

5) สทิธใินการชาํระหน้ีก่อนระหว่างเจา้มีประกนั………… 39

6) กระบวนการในกรณทีีล่กูหน้ีผดินดั ………………….. 40

3.1.2.2 สทิธใินทรพัยป์ระกนัของเจา้หน้ีผูใ้หเ้งนิทุนแก่เจา้หน้ี

จนไดม้าซึง่หลกัประกนั……………………..…..……...... 41

1) สทิธใินทรพัยป์ระกนัของธนาคารตาม

เลตเตอรอ์อฟเครดติ……………………………….…. 41

2) การทาํใหม้ผีลสมบรูณ์หลงัจากทีไ่ดค้นืการ

ครอบครองเอกสารสทิธใิหแ้ก่ลกูหน้ี……………..…... 41

3) สทิธใิน Purchase Money Security Interest

( PMSI )……………………………………..…....… 43

4) บุรมิสทิธพิเิศษของเจา้หน้ี PMSI…………..……..... 44

5) สทิธขิองผูซ้ือ้สนิคา้……………………………..….. 45

3.2 สญัญาทรสัตร์ซีทีตามกฏหมายองักฤษ……………………………..…….…. 45

3.2.1 ความหมายของสญัญาทรสัตร์ซีทีในระบบกฎหมายองักฤษ….. 46

3.2.2 กฎหมายทีเ่กีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีในระบบกฎหมาย

ของประเทศองักฤษ …………………………………..……….. 47

3.2.2.1 กฎหมายทีเ่กีย่วกบัการประกนัหน้ีดว้ยทรพัย์

ตามกฎหมายองักฤษ…………………………………… 48

1) จาํนํา ( pledge )……………………………….….... 48

2) สทิธยิดึหน่วงโดยสญัญา ( contractual lien )……... 49

3) จาํนอง ( mortgage )…………………………..…… 49

4) ชาจ ( charge )……………………………………… 49

สารบญั (ต่อ)

3.2.2.2 กฎหมายทีเ่กีย่วกบัการจาํนําของกฎหมายองักฤษ…… 50

1) ลกัษณะโดยทัว่ไปของการจาํนํา……………….…… 51

2) การครอบครองทรพัยจ์าํนํา……………………….… 53

3) จาํนําระงบั……………………………………….….. 54

3.2.2.3 หลกัเกณฑข์องทรสัตร์ซีทีในประเทศองักฤษ….……… 55

1) การทาํทรสัตร์ซีทีเป็นการรกัษาสญัญาจาํนํา

ใหม้ผีลต่อไป……………………………………..…... 55

2) ก่อนทีจ่ะทาํทรสัตร์ซีที จะตอ้งมกีารจาํนํา

กบัธนาคารมาก่อน………………………………......... 56

3) เอกสารทีก่่อใหเ้กดิสทิธติามทรสัตร์ซีที…………...... 56

4) ทรสัตร์ซีทีสามารถคุม้ครองธนาคารจากการฉ้อฉล

ของลกูคา้ไดห้รอืไม่.………………………………….. 57

5) ธนาคารจะมสีทิธใินเงนิทีไ่ดจ้ากการขายดกีว่า

เจา้หน้ีอื่นต่อเมือ่สามารถระบุไดว้่าเงนิจาํนวนไหน

เป็นเงนิทีไ่ดจ้ากการขายสนิคา้……….......……….... 58

6) กรณทีีธ่นาคารลม้ละลายก่อนทีจ่ะจา่ยเงนิให้

แก่ผูข้าย….………………………………...…….... 59

บทท่ี 4 วิเคราะหแ์นวคาํพิพากษาศาลฎีกาท่ีเก่ียวกบัสญัญาทรสัตรี์ซีท

ตามกฎหมายไทย…………………………………………………………….…..… 61

4.1 ความคดิเหน็ของนกักฎหมายไทยกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีในระบบ

กฎหมายไทย…………………………………………………………………… 62

4.2 แนวคาํพพิากษาของศาลฏกีาของประเทศไทย……………………………..…. 64

4.3 วเิคราะหแ์นวคาํพพิากษาของศาลฏกีา……………………………………..…. 69

บทท่ี 5 บทสรปุและข้อเสนอแนะ……………………………………………………........ 72

5.1 บทสรปุ………………………………………………………………………..… 72

5.2 ขอ้เสนอแนะ……………………………………………………….…………… 74

สารบญั (ต่อ)

บรรณานุกรรม……………………………………………………………………………….. 76

ภาคผนวก………………………………………………………………………………….… 78

1

บทท่ี 1

บทนํา

1. ความเป็นมาและความสาํคญัของปัญหา

เน่ืองจาก ปจัจบุนั ประเทศไทยมกีารตดิต่อคา้ขายระห ว่างประเทศเพิม่ขึน้จาํนวนมาก

อาจจะเป็นเพราะโลกทางการคา้เขา้สู่ยคุของการตดิต่อคา้ขายแบบไรพ้รมแดน ทีม่กีารสื่อสาร

ทางเทคโนโลยีอ่นัทนัสมยัทัง้ดา้นระบบดาวเทยีม อนิ เตอรเ์น็ตความเรว็สงู จงึเป็นเหตุทาํใหค้น

ในโลกมกีารสื่อสารทีไ่รข้ดีจาํกดัเพยีงปลายน้ิวสมัผสั ทาํใหน้กัธุรกจิต่างๆใหค้วามสนใจในการ

ตดิต่อสื่อสารโดยผ่านระบบอเิลก็ ทรอนิกสม์ากขึน้ เพราะความสะดวกส บายในการตดิต่อไมต่อ้ง

เดนิทางมาตดิต่อเองโดยตรง และหน้าทีร่ะหว่างผูซ้ือ้ ผูข้ายนัน้ในการชาํระหน้ีระหว่างกนั คอื ผู้

ซือ้มหีน้ีทีจ่ะตอ้งชาํระเป็นจาํนวนเงนิค่าสนิคา้ทีไ่ดต้กลงกนัไว ้ส่วนผูข้ายนัน้มหีน้ีทีจ่ะตอ้งชาํระ

คอื ส่งมอบสนิคา้ทีม่คีวามถูกตอ้งตรงกบัในสญัญาทีไ่ดต้กลงกนั โดยในรปูแบบของสญัญานัน้

เป็นสญัญาการคา้ระหว่างประเทศจงึทาํใหม้ี ในบางกรณอุีปสรรคในการชาํระราคาหรอืการ

ตรวจสอบความถูกตอ้งของสนิคา้ จงึทาํใหเ้กดิมกีารสรา้งตวัแทนในการตรวจสอบความถูกตอ้ง

ของสนิคา้ (ผูต้รวจสอบความถูกตอ้งของเอกสาร )และรวมไปถงึการรบัประกนัการชาํระราคาค่า

สนิคา้ โดยธนาคารพาณชิยท์ีม่เีสถยีรภาพเป็นผูใ้ห้ บรกิาร ในรปูของสัญญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ

( L/C ) จงึทาํใหก้ารทาํสญัญาการคา้ระหว่างประเทศนัน้เป็นทีนิ่ยมตกลงทาํสญัญาเลตเตอรอ์อฟ

เครดติ ( L/C ) นอกเหนือจากสญัญาหลกัดว้ย

ดงันัน้การทาํสญัญาการคา้ระหว่างประเทศ จงึนิยมมกีารเขา้ทาํสญัญา เลตเตอรอ์อฟ

เครดติ ดว้ยขึน้อกีฉบบั โดยเป็นการทีผู่้ ซือ้จะทาํการขอเปิดเลตเตอรอ์อฟเครดติกบัธนาคารใน

ประเทศของผูซ้ือ้ แลว้ธนาคารผูเ้ปิด L/C จะทาํการแจง้ผูข้ายและแจง้ ธนาคารตวัแทนใน

ต่างประเทศของผูข้าย ใหท้าํการตรวจสอบเอกสารในการส่งสนิคา้เพื่อใหม้คีวามถูกตอ้งตามทีไ่ด้

ตกลงกนั แล้ วใหธ้นาคารตวัแทนนัน้ทาํการชาํระค่ าสนิค้าใหแ้ก่ผูข้ายทีอ่ยูใ่นต่างประเทศ แลว้

ธนาคารตวัแทนนัน้กจ็ะทาํการส่งเอกสา รต่างๆ มาใหก้บัธนาคารในประเทศของผูซ้ือ้ และ

ธนาคารในประเทศผูซ้ือ้ กจ็ะทาํการชาํระเงนิให้ แก่ธนาคารตวัแทนในต่างประเทศที่ ทาํการชาํระ

เงนิแทนไปก่อน แลว้ธนาคารในประเทศกจ็ะทาํการส่งมอบเอกสา รนัน้ต่อให้ แก่ผูซ้ือ้อกีที หน่ึง

เพื่อใหผู้ซ้ ือ้นําเอาเอกสารนัน้ไปเอาสนิคา้ออกจากคลงัสนิคา้ แต่ก่อนทีธ่นาค ารในประเทศจะส่ง

มอบเอกสารต่างๆใหแ้ก่ผูซ้ือ้ ผูซ้ือ้จะตอ้งทาํการชาํ ระค่าสนิคา้และค่าบรกิารต่างๆ ใหแ้ก่ธนาคาร

เมือ่เสรจ็ขัน้ตอนน้ีถอืไดว้่าบรรลุวตัถุประสงคข์องสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติแลว้ แต่ใน กรณทีีผู่้

ซือ้สนิคา้ ไมม่เีงนิพอทีจ่ะ ชาํระค่าสนิคา้ใหแ้ก่ธนาคารผูเ้ปิด L/C จงึเกดิปญัหาทีว่่าเมือ่ผูซ้ือ้ไม่

สามารถมาขอรบัเอกสารในการรบัสนิคา้ไดน้ัน้ หรอือาจจะตอ้งเสยีเวลาในการหาเงนิมาชาํระ

2

ใหก้บัธนาคาร อาจทาํใหส้นิคา้เกดิความเสยีหายไดห้รื อเกดิความเสยีห ายทีไ่มอ่าจจะส่งมอบ

สนิคา้ตามกําหน ดเวลาของผูซ้ือ้ได ้และธนาคารผูเ้ปิด L/C นัน้กไ็มม่คีวามประสงคท์ีจ่ะยดึถอื

สนิคา้นัน้เป็นของตนเองแต่ประสงคท์ีจ่ะไดร้บัชาํระร าคาค่าสนิคา้และค่าบรกิารต่างๆจาก ผูซ้ือ้

เท่านัน้

จากเจตนาดงักล่าวของธนาคารและปญัหาทางการเงนิของผูซ้ือ้ จงึมกีารตกลงทาํสญัญา

ขึน้อกีฉบบั ระหว่างธนาคารในประเทศ ซึง่เป็นผูเ้ปิด L/C และผูย้ดึถอืเอกสาร กบัผูซ้ือ้ ในรปู

ของ สญัญาทรสัตร์ซีที ซึง่วตัถุประสงคข์องสญัญาดงักล่าวคอื เป็นการทีธ่นาคารผูเ้ปิด L/C นัน้

ใหผู้ซ้ ือ้นัน้มอีํานาจแทนธนาคาร เพื่อนําสนิค้ าดงักล่าวไปทาํการขายตามกําหนดเวลา และเมือ่

ขายเสรจ็แลว้ กใ็หผู้ซ้ ือ้นําเงนิดงักล่าวมาชาํระคนืธนาคาร จงึถอืไดว้่าสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้

เกดิขึน้สบืเน่ืองมาจากการทาํสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ ทีผู่ซ้ ือ้ไมส่ามารถชาํระค่าสนิคา้ไดต้าม

สญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ ซึง่สญัญาทรสัตร์ีซทีนัน้ ตามหลกักฎหมายของประเทศไทย ยงัไมม่ี

การใหค้วามห มายเอาไวว้่าเป็นสญัญาในรปูแบบใด และจะมหีลกัในการควบคุมดแูลอยา่งไ ร

เพราะถอืไดว้่าสญัญาทรสัตร์ซีทีนัน้เป็นสญัญาทางพาณชิยท์ีม่คีวามเฉพาะเจาะจงจงึไมเ่หมาะที่

จะนําเอากฎหมายแพ่งและพาณชิยข์องไทยทีม่อียูใ่นปจัจบุนั มาใชบ้งัคบั หรอืการตคีวามต่างๆ

ตามกฎหมายแพ่งและพาณชิย ์เพราะอาจจะทาํใหเ้กดิความไมส่อดคล้ องกบัเจตนาของสญัญาท

รสัตร์ซีทีทีเ่ป็นสญัญาทางพาณชิยโ์ดยแท ้ ในทางก ฎหมายของไทยนัน้ หลกัในการทีจ่ะนํา

สงัหารมิทรพัยม์าเป็นหลกัประกนัในการชาํระหน้ีนัน้ กม็เีพยีงแค่การจาํนํา ตามปร ะมวล

กฎหมายแพ่งและพาณชิย ์มาตรา 747-757 และถา้เป็นเช่นนัน้การทีธ่นาคารผูเ้ปิดเลตเตอร์

ออฟเครดติไดจ้า่ยเงนิใหแ้ก่ผูข้ายและไดค้รอบครองใบตราส่งทีผู่ข้ายส่งผ่านธนาคารตวัแทนมา

ใหน้ัน้ อาจถอืไดว้่าธนาคารผูเ้ปิดเลตเตอรอ์อฟเครดติอยูใ่นฐานะผูร้บัจาํนําสนิคา้ตามใบตรงส่ง ก็

ได ้เพราะธนาคารเป็นผูค้รอบครองเอกสารใบตราส่งในการทีจ่ะนําไปออกสนิคา้จากท่าเรอืได ้

และในสญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติกร็ะบุว่าลกูคา้นัน้จะตอ้งทาํการชาํระราคาค่าสนิคา้ก่อน

ธนาคารจงึจะทาํการส่งมอบเอกสารเหล่านัน้ใหแ้ละหลกัสาํคญัในเรือ่งการจาํนําอกีขอ้หน่ึงกค็อื

กฎหมายกําหน ดใหก้ารระงบัสิน้ ไปของการจาํนํานัน้คอื หากผูร้บัจาํ นํายอมใหท้รพัยท์ีจ่าํนํา

กลบัคนืสูก่ารครอบครองของผูจ้าํนํา ดงันัน้ หากลกูคา้ยงัไมไ่ดช้าํระเงนิตามเลตเตอรอ์อฟเครดติ

แต่ตอ้งการใบตราส่งเพื่อ นําไปรบัสนิคา้มาก่อน ถา้ธนาคารยอมคนืใบตราส่งทีเ่ป็นหลกัประกนั

ใหแ้ก่ลกูคา้กจ็ะมี ผลใหก้ารจาํนํานัน้ระงบัลงดว้ยเหตุผลดงักล่าว สญัญาทรสั ตร์ซีทีจงึไดเ้กดิ

ขึน้มาเพื่อสรา้งความมัน่ใจใหแ้ก่ธนาคารว่า แมธ้นาคารจะไมไ่ดค้รอบครองใบตรงส่งทีเ่ป็น

หลกัประกนัการชาํระหน้ี ของสญัญา เลตเตอรอ์อฟเครดติแลว้กต็าม แต่ธนาคารกไ็ดช้ื่อว่าเป็น

เจา้ของกรรมสทิธิใ์นสนิคา้นั ้ นโดยผลของการทาํ สญัญา ทรสัตร์ซีที แต่สาํหรบัในประเทศ

สหรฐัอเมรกิาและประเทศองักฤษ การทีธ่นาคารคนืใบตรงส่งทีเ่ป็นหลกัประกนัตามเลตเตอ ร์

ออฟเครดติใหแ้ก่ธนาคาร เพื่อวัตถุ-ประสงคใ์นการไปรบัสนิคา้จากผูข้นส่งแลว้นําไปขายอนัเป็น

3

รปูแบบของทรสัตร์ซีทีนัน้ ถอืว่าการทาํ สญัญาทรสัตร์ซีทีเป็นเพยีงการนําสนิคา้ทีส่ ัง่ซือ้มาเป็น

หลกัประกนัการชาํระเงนิคนืใหแ้ก่ธนาคารเท่านัน้

2 วตัถปุระสงคข์องการศึกษา

ในการศกึษาเรือ่ง “สญัญาทรสัต์ รซีทีตามกฎหมายไทย” มวีตัถุประสงคเ์พื่อการศกึษา

ประเดน็ต่างๆดงัต่อไปน้ี

1. เพื่อศกึษาประวตัแิละความเป็นมาของ สญัญาทรสัตร์ซีที ทีม่คีวามเกีย่วเน่ืองมาจาก

สญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ

2. เพื่อศกึษาถงึหลกักฎหมายของประเทศไทยทีม่คีวามเกีย่วขอ้งกบัสญัญ าทรสัตร์ซีที

และการตคีวามในทางกฎหมาย รวมถงึผลในทางกฎหมายของสญัญาทรสัตร์ซีทีในการบงัคบัใช้

ว่ามคีวามคลอบคลุมเพยีงพอแลว้หรอืไม ่

3. เพื่อศกึษา ถงึหลกัความเป็นมาและ หลกักฎหมายของประเทศสหรฐัอเมรกิา และ

ประเทศองักฤษทีม่เีกีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีทีเ่ป็นการใชห้ลกัในการนําทรพัยส์นิมาเป็น

หลกัประกนัในการชาํระหน้ี และเปรยีบเทยีบกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีตามกฎหมายไทย

4. เพื่อศกึษาถงึแนวคาํพพิากษาของศ าลทีเ่กีย่วขอ้งกบัสญัญา ทรสัตร์ซีที และการ

ตคีวามของศาลไทยและรวมถงึการวเิคราะหแ์นวคาํพพิากษา ของศาลว่ามคีวามถูกตอ้งตรงกบั

หลกัวตัถุประสงคข์องสญัญาทรสัตร์ซีทีทีเ่ป็นสญัญาทางพาณชิยโ์ดยแทแ้ลว้หรอืไม ่

5. เพื่อเป็นแนวทางและขอ้เสนอแนะในการพฒันากฎหมายเ พื่อให้ทรสัตร์ซีีทในประเทศ

ไทยสอดคล้องกบัวตัถุประสงคข์องหลกักฎหมายทางพาณชิย์ ตามหลกักฎหมายการคา้ระหว่าง

ประเทศ

3 ขอบเขตของการศึกษา

จากการทีส่ ั ญญาทรสัตร์ซีทีเกดิขึน้มาจากผลพล อยของการทาํสญัญาเลตเตอรอ์อฟ

เครดติในกรณทีีผู่ซ้ ือ้ ไมม่เีงนิเพยีงพอทีจ่ะชาํระค่าสนิคา้ใหก้บัธนาคารผูเ้ ปิด L/C จงึทาํให้

สญัญาทรสัตร์ซีที ถอืว่าเป็นสญัญาทางพาณชิยท์ีม่คีวามพเิศษ มากกว่า การทาํ สญัญาทัว่ๆไป

ขอบเขตของการศกึษาจะ ศกึษาถงึระบบก ฎหมายและทฤษฏี ของต่างประเทศ คอืของ ประเทศ

สหรฐัอเมรกิาและประเทศองักฤษทีม่คีวามเกีย่วข้ องกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีหรอืหลกัก ฎหมายที่

เกีย่วกบัการนําทรพัยส์นิมาเป็นหลกัประกนัการชาํระ หน้ี เพื่อใหท้ราบถงึหลกัวตัถุ ประสงคข์อง

ทีม่าของการ ก่อเกดิสญัญาทรสัตร์ซีทีว่าเป็นอยา่งไร เพื่อทีจ่ ะนํามาศกึษาและเปรยีบเทยีบกบั

หลกักฎหมายของไทย และรวมไปถงึการวเิคราะหแ์นวคาํพพิากษาของศาลว่ามคีวามความ

สอดคลอ้งกบัหลกัวตัถุประสงคข์องสญัญาทรสัตร์ซีทีแลว้หรอืไมเ่พยีงใด

4

4 วิธีการศึกษา

การศกึษาในประเดน็ดงักล่าวผูศ้กึษาจะทาํการศกึษาโดยการ รวบรวมขอ้มลู และ

คน้ควา้วจิยัแบบการ วจิยัเอกสาร โดยอาศยัขอ้มลูจากหนั งสอื วารสาร บทความ สิง่ตพีมิพ์ และ

คน้ควา้ขอ้มลูจากอนิเตอรเ์น็ต ตลอดจนแนวคาํพพิากษาของศาล ทีม่คีวามเกีย่วขอ้งกบัสญัญาท

รสัตร์ซีที แลว้นําขอ้มลูทีไ่ดม้าศกึษาวเิคราะหส์รปุและเสนอแน ะความคดิ แนวทาง และหลกัการ

ในการพฒันาหลกักฎหมายทรสัตร์ซีทีของประเทศไทย

5 ประโยชน์ท่ีคาดว่าจะได้รบั

1. ทราบถงึประวตัแิละความเป็นมาของสญัญาทรสัตร์ซีทีทีม่คีวามเ กีย่วเน่ืองมาจาก

สญัญาเลตเตอรอ์อฟเครดติ

2. ทราบถงึหลกักฎหมายของประเทศไทยทีม่คีวามเกีย่วขอ้งกบัสญัญ าทรสัตร์ซีที และ

การตคีวามในทางกฎหมาย รวมถงึผลในทางกฎหมายของสญัญาทรสัตร์ซีทีในการบงัคบัใชว้่ามี

ความคลอบคลุมพอเพยีงแลว้หรอืไมใ่นปจัจบุนั

3. ทราบถงึหลกัความเป็นม าและหลกักฎหมายของประเทศสหรฐัอเมรกิา และประเทศ

องักฤษทีม่เีกีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีทีเ่ป็นการใชห้ลกัในการนําทรพัยส์นิมาเป็นหลกัประกนั

ในการชาํระหน้ี และทราบถงึวตัถุประสงคข์องสญัญาทรสัตร์ซีทีซึง่ถอืไดว้่ามทีีม่าจากการทาํ

การคา้ของต่างประเทศ

4. ทราบถงึแนวคาํพพิากษาของศาลทีเ่กีย่วขอ้งกบัสญัญาทรสัตร์ซีทีและการตคีวามของ

ศาลไทยและรวมถงึการวเิคราะหแ์นวคาํพพิากษาของศาลว่ามคีวามถูกตอ้งตรงกบัหลกั

วตัถุประสงคข์องสญัญาทรสัตร์ซีทีทีเ่ป็นสญัญาทางพาณชิยโ์ดยแทแ้ลว้หรอืไม ่

5. ทราบถึงแนวทางและขอ้เสนอแนะในการพฒันาก ฎหมายทรสัตร์ซีทีในประเทศไทย

เพื่อใหส้อดคลอ้งกบัวตัถุประสงคข์องสญัญาทรสัตร์ซีทีตามหลกักฎหมายการคา้ระหว่างประเทศ

5

บทท่ี 2

หลกักฎหมายของประเทศไทยท่ีใช้บงัคบักบัสญัญาทรสัตรี์ซีท

2.1 ความหมายของสญัญาทรสัตรี์ซีทในระบบกฎหมายไทย

“ทรสัตร์ซีทีเกดิจากการทีผู่ส้ ัง่ซือ้สนิ คา้เขา้ขอให้ ธนาคารชาํระเงนิค่าสนิคา้ ตามความ

ผกูพนัในเลตเตอรอ์อฟเคร ดติไปก่อน เมือ่ผูซ้ือ้สนิคา้ยงัไมส่ามารถชาํระเงนิค่าสนิค้ าไดแ้ต่

ตอ้งการรบัเอกสารการส่งของเช่น ใบ ตราส่ง กรมธรรมป์ระกนัภยั และเอกสารอื่นๆทีเ่กีย่วกบั

สนิคา้ จากธนาคารไปนําสนิคา้ออกมาเพื่อขาย หรอืเ กบ็ไวใ้นโกดงัสนิคา้ซึง่ในทีสุ่ดเพื่อจาํหน่าย

ต่อไป ธนาคารจงึใหผู้ส้ ัง่ซือ้สนิคา้เขา้มาลงลายมอืชื่อไวใ้นสญัญาทรสัตร์ซีทีตามรปูแบบที่

ธนาคารกําหนดขึน้โดยยอมรบัว่าสนิคา้นัน้เป็นกรรมสทิธิข์องธนาคาร ทัง้น้ีเป็นการทีธ่นาคารนํา

สญัญาทรสัตร์ซีทีมาใชเ้ป็นวธิกีารประกนัหน้ีดว้ยทรพัยอ์ยา่งหน่ึงเพื่อประโยชน์ในทางการคา้”1

“ทรสัตร์ซีที คอืตราสารทีล่กูคา้ทาํไวต่้อธนาคาร โดยอาศยัความเชื่อถอืทีธ่นาคารมต่ีอ

ลกูคา้และลกูคา้ใหก้ารรบัรองว่าธนาคารมี กรรมสทิธิใ์นสนิคา้นัน้ และมอีํานาจทีจ่ะเรยีกกลบัคนื

มาหรอืทาํการจาํหน่ายแทนไดทุ้กโอกาส และในการจาํหน่ายสนิคา้นัน้ลกูคา้จะกระทาํไปเพื่อ

ประโยชน์ของธนาคารและจะนําเงนิทีข่ายสนิคา้นัน้มาชาํระใหแ้ก่ธนาคาร การทาํทรสัตร์ซีทีเป็น

การทาํคาํรบัรองของลกูคา้ผูท้ีร่บัเอกสารไปทีม่ต่ีอธนาคารว่าสนิคา้นัน้ยงัเป็นกรรมสทิธิข์อง

ธนาคารอยู ่การทีธ่นาคารมอบเอกส ารใหเ้พื่อรบัเอกส ารไปก่อนนัน้ ลกูคา้จะถอืและเกบ็รกัษา

สนิคา้นัน้ไวใ้นฐานะทีเ่ป็นทรสัตต์ขีองธนาคาร และในการจาํหน่ายสนิคา้ลกูคา้จะกระทาํไปเพื่อ

ประโยชน์ของธนาคารและจะเกบ็รกัษาเงนิไวใ้นฐานะเป็นทรสัตข์องธนาคาร และจะนําเงนิส่ง

ธนาคารเฉพาะจาํนวนเงนิทีต่นเป็นลกูหน้ีพรอ้มดว้ยดอกเบีย้เท่านัน้”2

“ทรสัตร์ซีที คอืหนงัสอืสญัญาชนิดหน่ึงทีผู่เ้คยคา้ทาํไวต่้อธนาคาร เพื่อเป็นการรบัรองว่า

การทีต่นขอรบัเอกสารประกอบในการส่งสนิคา้ ( Shipping Documents ) จากธนาคารไปออก

สนิคา้จากกรมศุลกากรมาจาํหน่ายเสยีก่อนโดยยงัไมไ่ดช้าํระเงนิตามตัว๋ใหแ้ก่ธนาคารนัน้

ธนาคารยงัมบุีรมิสทิธใินสนิคา้นัน้อยู ่( หรอืกล่าวอกีนยัหน่ึงกค็อื ผูเ้คยคา้ขอรบัเอาสนิคา้ไปขาย

1สทุธนินัท ์ เสยีมสกุล, “สญัญาทรสัตร์ซีที”, (วทิยานิพนธป์รญิญามหาบณัฑติ คณะนิตศิาสตร ์

มหาวทิยาลยัธรรมศาสตร,์ 2524 ) , หน้า 8 . 2พกุิล โคง้สวุรรณ์, การธนาคารพาณิชย ์( เชยีงใหม่ : โครงการตําราคณะสงัคมศาสตร ์

มหาวทิยาลยัเชยีงใหม,่ 2533 ), หน้า 53

6

แทนธนาคารนัน้เอง ) และเมือ่ผูซ้ือ้จาํหน่ายสนิคา้เหล่านัน้ไดแ้ลว้จงึจะนําเงนิมาชาํระคอื ใหแ้ก่

ธนาคารต่อไป”3

“ทรสัตร์ซีที หมายถงึ ใบรบัรองทีธ่นาคารออกใหแ้ก่ผูส้ ัง่ซือ้สนิค้ าเขา้เพื่อใหผู้ส้ ัง่ซือ้

สนิคา้เขา้ออกของจากท่าเรอื โดยมเีงื่ อนไขว่าผูข้อจะตอ้งนําสนิคา้ทีต่นไดร้บัเอกสารไปเบกินัน้

เขา้คลงัสนิคา้ไวใ้นนามของธนาคาร โดยธนาคารเป็นผูท้รงสทิธใินสนิคา้เหล่านัน้ การนํา

สนิคา้ออกจากคลงัสนิคา้แต่ละครัง้ตอ้งไดร้บัความยนิยอมจากธนาคารก่อนนําออกไปจาํหน่ายยงั

ตลาด และจะตอ้งรบัรองว่าจะนําเงนิทีไ่ดจ้ากการขายสนิคา้นัน้มาผ่อนชาํระใหธ้นาคาร

นอกจากนัน้ผูข้อจะตอ้งทาํการประกนัอคัคภียัสนิคา้ดงักล่าวใหธ้นาคารเป็นผูร้บัประโยชน์อกี

ดว้ย แต่ทัง้น้ีเป็นเงือ่นไขในคาํขอเท่านัน้ แทจ้รงิการทีธ่นาคารยนิยอมใหล้กูคา้ทาํ ทรสัตร์ซีทีนัน้

เป็นการใหส้นิเชื่อแก่ลกูคา้ประเภทหน่ึง ซึง่เมอืลกูคา้ไดร้บัเอกสารไปออกของแลว้ธนาคารไม่

เคยมสี่วนรูเ้หน็ในสนิคา้เหล่านัน้เลย ดงันัน้การปล่อยสนิเชื่อใหล้กูคา้ในดา้นทรสัตร์ซีทีน้ี

ธนาคารจงึจาํเป็นตอ้งพจิารณาอยา่งรอบครอบว่าผูข้อมฐีานะการเงนิเป็นที่ เชื่อถอืได ้สนิคา้ทีส่ ัง่

เขา้มมีโีอกาสทีจ่ะจาํหน่ายได ้มหีลกัประกนัอื่น และมคีวามสามารถชาํระเงนิตามตั ว๋ไดเ้มือ่ทรสัต์

รซีทีถงึกําหนด”4

สาํหรบัทรสัตร์ซีทีในประเทศไทยนัน้ อาจสรปุสา ระสาํคญัไดว้่า ทรสัตร์ซีทีเกดิขึน้

เน่ืองมาจากการทีธ่นาคารผูเ้ปิดเลตเตอรอ์อฟเครดติ ไดอ้อกเงนิชาํระค่าสนิคา้แทนลกูคา้ทีส่ ัง่ซือ้

สนิคา้หรอืผูข้อเปิดเลตเตอรอ์อฟเครดติไป เมือ่สนิคา้ส่งมาถงึลกูคา้ไมม่เีงนิทีจ่ะชาํระใหแ้ก่

ธนาคารแต่ลกูคา้ตอ้งการใบตราส่งเพื่อไปรบัสนิคา้แลว้นําไปขายเพื่อนําเงนิมาชาํระหน้ีใหแ้ก่

ธนาคาร ซึง่ธนาคารกไ็มม่คีวามประสงคท์ีจ่ะเ กบ็สนิคา้นัน้ไว ้ แต่การทีจ่ะส่งมอบใบตราส่งใหแ้ก่

ลกูคา้เปล่าๆธนาคารกเ็กรงว่าลกูคา้อาจจะนําสนิคา้นัน้ไปโดยไมนํ่าเงนิมาชาํระคนื ธนาคารจงึ

ตอ้งใหล้กูคา้ทาํสญัญาทรสัตร์ซีทีทีก่ําหนดใหก้รรมสทิธิใ์นสนิคา้เป็นของธนาคาร เพื่อใหธ้นาคาร

สามารถใชส้ทิธใินฐานะเจา้ของกรรมสทิธิ ์ตดิตามเอาสนิคา้คนืในกรณทีีล่กูคา้ไมช่าํระหน้ี

2.2 ประวติัของกฎหมายหลกัประกนั

โดยเหตุที ่ทรสัตร์ซีทีในองักฤษและการใหเ้งนิทุนในรปูแบบของทรสัตร์ซีทีในอเมรกิา

ต่างกถ็อืว่าการทาํทรสัตร์ซีทีเป็นการประกนัหน้ีดว้ยทรพัยอ์ยา่งหน่ึง และเน่ืองจากกฎหมายโรม

3สมพงษ์ เฟ่ืองอารมย,์ ความรูท้ ัว่ไปเกีย่วกบัการคา้ระหว่างประเทศ ( กรุงเทพฯ : บรษิทัโมเดริน์

เพรส กราฟฟิค, 2544 ), หน้า 216 4ชนินทร ์ พทิยาววิธิ, เลตเตอรอ์อฟเครดติการคา้ ( กรุงเทพฯ : อมรนิทรก์ารพมิพ,์ 2529 ), หน้า

57.

7

มนัมอีทิธพิลต่อระบบกฎหมายหลกัประกนัในปจัจบุนั ทัง้ระบบกฎหมาย Common Law ของ

องักฤษและระบบ Cilvil Law ของประเทศกลุ่มยโุรป จงึได้ ศกึษาถงึลกัษณะของห ลกัประกนัตาม

กฎหมายโรมนั เพื่อเป็นพืน้ ฐานไปสู่การศกึษาถงึกฎหมายหลกัประกนัในยคุปจัจบุนัข อง

สหรฐัอเมรกิาและองักฤษต่อไป

โดยหลกัประกนัในยคุจกัรวรรดโิรมนัจะปรากฏหลกัประกนัอยู ่3 ลกัษณะดว้ยกนัคอื5

1 หลกัประกนัลกัษณะทีเ่รยีกว่า Fiducia จะเป็นลกัษณะของการทีล่กูหน้ีโอนกรรมสทิธิ ์

และการครอบครองในทรพัยส์นิทีเ่ป็นหลกัประกนัใหแ้ก่เจา้หน้ีตามพธิกีาร โดยมขีอ้สญัญาว่าเมือ่

ลกูหน้ีชาํระหน้ีแลว้เจา้ห น้ีจะตอ้งโอนกรรมสทิธิแ์ละการครอบครองคนืใหแ้ก่ลกูหน้ี แต่ถา้ลกูหน้ี

ผดินดัไมช่าํระหน้ีทรพัยส์นิทีโ่อนไปกจ็ะตกเป็นของเจา้หน้ีเดด็ขาดทนัท ี

หลกัของ Fiducia เป็นประโยชน์แก่เจา้หน้ีเน่ืองจากกรรมสทิธิแ์ละการครอบครองใน

ทรพัยห์ลกัประกนัอยูก่บัเจา้หน้ีทัง้หมด หากลกูห น้ีผดินดัเจา้หน้ีไมจ่าํตอ้งไปดาํเนินการใดๆอกี

เพราะทรพัยส์นิทีเ่ป็นหลกัประกนัตกเป็ นของเจา้หน้ีในทนัท ีในทางตรงกนั ขา้มลกูหน้ีไมอ่าจใช้

ประโยชน์จากทรพัยน์ัน้อกี คงมสีทิธใินสญัญาใหเ้จา้หน้ีโอนกรรมสทิธิแ์ละการครอบครองคนืเมือ่

ชาํระหน้ีหน้ีครบถว้นแลว้

หากพจิารณาเปรี ยบเทยีบกบักฎหมายไทยในปจัจบุนั Fiducia มลีกัษณะเหมอืนการ

ขายฝากตามมาตรา 491 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิยซ์ึง่บญัญตัวิ่า “อนัว่าขายฝากนัน้คอื

สญัญาซือ้ขายซึง่กรรมสทิธิใ์นทรพัยส์นิตกไปยงัผูซ้ือ้ โดยมขีอ้ตกลงกนัว่าผูข้ายอาจไถ่ทรพัยน์ัน้

คนืได”้

2 หลกัประกนัลกัษณะที่ เรยีกว่า Pignus เป็นหลกัประกนัทีล่กูหน้ีไมต่อ้งโอนกรรมสทิธิ ์

ในทรพัยท์ีเ่ป็นหลกัประกนัใหแ้ก่เจา้หน้ี ลกูหน้ีเพยีงแต่ส่งมอบการครอบครองทรพัยส์นิใหแ้ก่

เจา้หน้ีโดยทีล่กูหน้ียงัคงเป็นเจา้ของกรรมสทิธิน์ัน้อยู ่แต่เจา้หน้ีมสีทิธทิีจ่ะหา้มไมใ่หผู้อ้ ื่นเขา้ยุง่

เกีย่วกบัทรพัยส์นินัน้ได ้

หากพจิารณาเปรยีบเทยีบกบักฎหมายของประเทศไทยในปจัจบุนั Pignus มลีกัษณะ

เหมอืนกบัจาํนําตามมาตรา 747 ซึง่บญัญตัวิ่า “อนัว่าจาํนํานัน้คอืสญัญาซึง่บุคคลหน่ึงเรยีกว่าผู้

5อธกึ อศัวานนัท,์ “ปญัหาทางกฏหมายเกีย่วกบัหลกัประกนัทางการเงนิและแนวทางแกไ้ข”,

เอกสารการอบรมหลกัสตูรการเงนิธุรกจิสาํหรบันกักฏหมาย ทีส่าํนกังานอนุญาโตตุลาการ กระทรวงยุตธิรรม

ระหว่างวนัที ่1 เมษายน – 22 พฤษภาคม 2541 ( เอกสารไม่ตพีมิพเ์ผยแพร่)

8

จาํนํา ส่งมอบสงัหารมิทรพัยส์ิง่หน่ึงใหแ้ก่บุคคลอกีคนหน่ึงเรยีกว่าผูร้บัจาํนํา เพื่อเป็นประกนัการ

ชาํระหน้ี”

3 หลกัประกนัลกัษณะทีเ่รยีกว่า Hypotheca เป็นการทีล่กูหน้ีนําทรพั ย์สนิมาเป็น

หลกัประกนัโดยไมต่อ้งโอนกรรมสทิธิแ์ละการครอบครองทรพัยส์นิทีเ่ป็นหลกัประกนัใหแ้ก่เจา้หน้ี

ลกูหน้ียงัคงมกีรรมสทิธิแ์ละครอบครองทรพัยส์นินัน้เพื่อประโยชน์ต่อไปได้ แต่หากลกูหน้ีผดินดั

ชาํระหน้ีเจา้หน้ีจะมสีทิธเิหนือหลกัประกนัทนัท ี

ลกัษณะของ Hypotheca เป็นขอ้ตกลงว่าหากลกูหน้ีผดินดัชาํระหน้ีแลว้เจา้หน้ีจะมสีทิธิ

เหนือทรพัยส์นิทีเ่ป็นหลกัประกนั ดงันัน้ในระหว่างทีย่งัไมม่กีารชาํระหน้ี ลกูหน้ียงัคงมทีัง้

กรรมสทิธิแ์ละการครอบครองในทรพัยส์นิทีเ่ป็นหลกัประกนัซึง่เป็นประโยชน์แก่ลกูหน้ี เน่ืองจาก

หลกัประกนัประเภทน้ีลกูหน้ีสามารถใชท้รพัยช์ิน้เดยีวเป็นหลกัประกนัในการกูย้มืเงนิจากเจา้หน้ี

รายอื่นไดอ้กี ทัง้น้ีเจา้หน้ีรายใดทีไ่ดก่้อ Hypotheca ก่อนจะมสีทิธิเ์หนือเจา้หน้ีผูจ้ดทะเบยีนที

หลงัไดโ้ดยลกูหน้ีมหีน้าทีแ่จง้ต่อผูท้ีจ่ะเป็นเจา้หน้ีใหท้ราบถงึการม ีHypotheca ก่อนนัน้แลว้

หากพจิารณาเปรยีบเทยีบกฎหมายไทยปจัจบุนั Hypotheca มลีกัษณะเหมอืนกบัการ

จาํนองตามมาตรา 702 ซึง้บญัญตัวิ่า “อนัว่าจาํนองนัน้คอื สญัญาซึง่บุคคลหน่ึงเรยีกว่าผูจ้าํนอง

เอาทรพัย์สนิตราไวแ้ก่บุคคลอกีคนหน่ึงเรยีกว่าผูร้บัจาํนองเป็นประการชาํระหน้ี โดนไมส่่งมอบ

ทรพัยส์นินัน้ใหแ้ก่ผูร้บัจาํ นอง ผูร้บัจาํนองชอบทีจ่ะไดร้บั ชาํระหน้ีจากทรพัยส์นิทีจ่าํนองก่อน

เจา้หน้ีสามญั ไมพ่กัตอ้งพเิคราะหว์่ากรรมสทิธิจ์ะไดโ้อนไปยงับุคคลภายนอกแลว้หรอืหาไม”่

2.3 กฎหมายของประเทศไทยท่ีมีความเก่ียวข้องกบัสญัญาทรสัตรี์ซีท

เน่ืองจากระบบก ฎหมายของประเทศไทยเป็นระบบก ฎหมายโดยใชป้ระมวลก ฎหมาย

เป็นหลกัใน การพจิารณาและใชใ้นการตคีวามทางก ฎหมายดว้ย และหลกั กฎหมายทีส่าํคญัใน

การใชบ้งัคบักบัการทาํนิตกิรรมสญัญาต่างๆนัน้ จะเน้นในการใหค้วาม สาํคญักบัหลกัความความ

ศกัดิส์ทิธิแ์ละเสรภีาพของการแสดงเจตนาของคู่สญัญาเป็นหลกั แต่การแสดงเจตนาของคู่สญัญา

นัน้จะตอ้งไมเ่ป็นการขดัต่อหลกัก ฎหมายหรอืขดัต่อศลีธรรมอนัดี ของประชาชน โดยสามารถ

แยกพจิารณากฎหมายทีเ่กีย่วขอ้งไดด้งัน้ี

2.3.1) ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิย ์สญัญาทรสัตร์ซีทีทีใ่ชบ้งัคบักนัอยูใ่นประเทศไทยนัน้ ยงัถอืไดว้่าเป็นสญัญานอกบรรพ 3

ของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิย ์ทีไ่มไ่ดม้กีารบญัญตัเิอาไว ้แต่โดยหลกัของความความ

ศกัดิส์ทิธิแ์ละเสรภีาพของการแสดงเจตนาของคู่ สญัญา หลกัก ฎหมายแพ่งและพาณิ ชย์กใ็ห้

9

ความสาํคญัและสามารถบงัคบัไ ด ้แต่การแสดงเจตนา นัน้จะตอ้งไมเ่ป็นการขดัต่อหลกัก ฎหมาย

หรอืขดัต่อศลีธรรมอนัดขีองประชาชน

2.3.2) พระราชบญัญตักิารธนาคารพาณชิย ์พ.ศ. 2520 สญัญาทรสัตร์ซีทีถอืไดว้่าเป็นการใหส้นิเชื่อหลงัการสัง่ซือ้สนิคา้ขาเขา้ ( Post Import

Financing ) ในกรณทีีล่กูคา้ไมส่ามารถชาํระ เงนิค่าสนิคา้คนืได ้ลกูคา้กจ็ะทาํการตดิต่อกบั

ธนาคารเพื่อขอทาํทรสัตร์ซีที ซึง่ในทางปฏิ บตักิารทาํทรสัตร์ซีทีนัน้มขี ัน้ตอนและกระบวนการ

รวมถงึปจัจยัในการพจิารณาการในการใหส้นิเชื่อและหลกัเกณฑข์องธนาคารแห่งประเทศไทยที่

ควรจะปฏบิตัิ ตาม เพื่อเป็นแนวทางพืน้ฐาน และใหเ้ข้ าใจถงึทีม่าและภาพรวมของการทาํ

สญัญาทรสัตร์ซีทีต่อไป

การใหส้นิเชื่อโดยการทาํสญัญาทรสัตร์ซีที

ตามพระราชบญัญตักิารธนาคารพาณชิย ์พ.ศ. 2505 มาตรา 4 แกไ้ขเพิม่เตมิโดย

มาตรา 3 แห่งพระราชบญัญตักิารธนาคารพาณชิย ์ ( ฉบบัที่2 ) พ.ศ. 2522 ไดนิ้ยามความหมาย

ของการใหส้นิเชื่ อไวว้่า “ใหส้นิเชื่อหมายความว่า ใหกู้ย้มืเงนิ ซือ้ ซือ้ลด รบัช่วงซือ้ลดตัว๋เงนิ

เป็นเจา้หน้ีเน่ืองจากไดจ้า่ยหรอืสัง่ใหจ้า่ยเงนิเพื่อประโยชน์ของผูเ้คยคา้ หรอืเป็นเจา้หน้ีเน่ืองจาก

ไดจ้า่ยเงนิตามภาระผกูพนัตามเลตเตอร์ ออฟเครดติ ” สญัญาทรสัตร์ซีทีมคีวามเกีย่วพั นกบัเลต

เตอรอ์อฟเครดติ อยา่งใกลช้ดิ โดยเป็นวธิกีารทีลู่ กคา้มาขอรบัเอกสารการส่งของเพื่อไปรบั

สนิคา้ออกจากท่าเรอื ดงันัน้ ถา้สถาบนัการเงนิใดสามารถอกเลตเตอรอ์อฟเครดติเพื่อชาํระราคา

ค่าสนิคา้ได ้สถาบนัการเงนินัน้กใ็หส้นิเชื่อโดยใชท้รสัตร์ซีทีได้6

โดยสิง่ทีส่าํคญัที่ สุดในการพจิ ารณาใหส้นิเชื่อของธนาคาร คอื ธนาคารจะตอ้งทราบถงึ

รายละเอยีดและขอ้เทจ็จรงิทีเ่กี่ ยวกบัฐานะของผูข้อสนิเชื่อ ตลอดจนความสามารถในการชาํระ

หน้ี ดงันัน้ ก่อนทีธ่นาคารจะใหส้นิเชื่อแก่ลกูคา้รายใดจะตอ้งมกีารประเมนิฐานะของผูข้อสนิเชื่อ

อยา่งรอบคอบก่อน โดยตอ้ งรูถ้งึลกัษณะนิสยัของผูข้อสนิเชื่อ ภาวะของตลาด รวมถงึโครงการ

หรอืวตัถุประสงคข์องการใชเ้งนิของผูข้อสนิเชื่อว่าจะสามารถนํามาไปใชป้ระโยชน์สาํหรบัการ

ดาํเนินธุรกจิใหไ้ดก้ําไรจรงิหรอืไม ่ทัง้น้ีเพื่อใหม้ัน่ใจไดว้่าจะไดร้บัชาํระหน้ีคนืครบจาํนวนพรอ้ม

ดว้ยดอกเบีย้เมือ่ถงึกําหนดชาํระตามสญัญาอนัเป็นการลดความเสีย่งภยัทีจ่ะเกดิจากการสญูหน้ี

ซึง่นอกจากจะกระทบกระเทอืนผลกําไรของธนาคารแลว้ การทีธ่นาคารมหีน้ีสญูมากอาจ

6สทุธนินั เสยีมสกุล, “สญัญาทรสัตร์ซีที” , ( วทิยานิพนธป์รญิญามหาบณัฑติ คณะนิตศิาสตร ์

มหาวทิยาลยัธรรมศาสตร,์ 2524 ) , หน้า 10.

10

กระทบกระเทอืนถงึสภาพคล่องและส่งผลทาํใหค้วามเชื่อถอืของประชาชนต่อธนาคารสญูเสยีไป

ดว้ย7

การใหส้นิเชื่อทีต่อ้งมหีลกัประกนัตามขอ้บงัคบัของธนาคารแห่งประเทศไทย

พระราชบญัญตักิารธนาคารพาณชิย ์พ .ศ. 2505 มาตรา 15 ทว ิวรรคแรก ไดบ้ญัญตัิ

เกีย่วกบัการกนัเงนิสาํรองไวว้่า

“ใหธ้นาคารพาณิ ชยปิ์ดบญัชทุีกงว ดการบญัชใีนรอบระยะเวลาหกเดอืน ถา้ธนาคาร

พาณชิยใ์ดมสีิ นทรพัยท์ีไ่มม่รีาคาหรอืเรยีกคนื ไมไ่ด้ หรอืที่ สงสยัว่าจะไมม่รีาคาหรอืเรยีกคนื

ไมไ่ดต้ามทีธ่นาคารแห่งประเทศไทยกําหนดดว้ยความเหน็ชอบของรฐัมนตร ีใหธ้นาคารพาณชิย์

นัน้ตดัทรพัยส์นิทีไ่มม่รีาคาหรอืเรยีกคนืไมไ่ดด้งักล่าวออกจากบญัช ีหรอืกนัเงนิสาํรองสาํหรบั

สนิทรพัยท์ีส่งสยัว่าจะไมม่รีาคาหรอืเรยีกคนืไมไ่ดด้ั งกล่าวเมือ่สิน้งวดการบญัชนีัน้ เวน้แต่จะ

ไดร้บัอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทยใหป้ฏบิตัเิป็นอยา่งอื่น ในการอนุญาตนัน้จะกําหนด

เงือ่นไขใดๆใหป้ฏบิตัดิว้ยกไ็ด”้

ดงันัน้ ถา้ธนาคารพาณชิยม์สีนิทรพัยท์ีส่งสยัว่าจะไมม่รีาคาหรอืเรยีกคนืไมไ่ด ้ธนาคาร

พาณชิยน์ัน้ตอ้งกนัเ งนิสาํรองสาํหรบัสนิทรพัยท์ีส่งสยัว่าจะไมม่รีาคาหรอืเรยีกคนืไมไ่ดด้งักล่าว

เมือ่สิน้งวดการบญัชนีัน้ ซึง่ในการคาํนวณเงนิสาํรองทีธ่นาคารพาณชิยจ์ะตอ้งดาํรงนัน้ ธนาคาร

พาณชิยส์ามารถนํามลูค่าของหลกัประกนัทีใ่ชค้ํ้าประกนัหน้ีมาหกัออกจากเงนิใหส้นิเชื่อทีต่อ้งกนั