pomocnik olimpijczyka podstawowe umiejętności obywatelskie · b)źródła informacji o stanowisku...

Pomocnik OlimpijczykaPodstawowe umiejętności obywatelskie

Zdobywanie informacji

Zwróć uwagę, abyś potrafił: • wyszukać w mediach wiadomości na wskazany temat • wskazać różnice między przekazami

medialnymi i odróżnić informacje od komentarzy • odczytać i zinterpretować wyniki wybranego sondażu opinii publicznej.

1. Źródła informacji.a) książki:

å gdzie ich szukać?– w bibliotekach (szczególnie przydatne są katalogi biblioteczne, zarówno alfabetyczne, jak

i przedmiotowe),– w księgarniach,– w internecie (np. w Polskiej Bibliotece Internetowej, bibliotece internetowej Europeana

czy w serwisie Google Książki);å jakie elementy warto wziąć pod uwagę przy ocenie ich wiarygodności?

– autora (osoba ze „znanym nazwiskiem” więcej ryzykuje, pisząc niewiarygodną książkę niżnieznany autor; również tytuł naukowy, doświadczenie, zawód autora itp. uwiarygadniająjego publikację),

– odwołania i cytowania do ocenianej publikacji (książka wykorzystywana przez innych au-torów zyskuje na wiarygodności),

– wydawnictwo (zazwyczaj renomowane wydawnictwa nie decydują się na wydanie książkio wątpliwej jakości),

– recenzje (warto sprawdzić, jak dana książka jest oceniana przez profesjonalistów),– rekomendacje, patronaty;

b) internet:å wybrane źródła informacji w internecie:

– portale informacyjne,– zbiorowo redagowane strony internetowe (np. Wikipedia),– prywatne strony internetowe,– fora,– blogi,– wyszukiwarki internetowe (choć wyszukiwarki rzadko bywają źródłem informacji, to nie-

zwykle ułatwiają znalezienie interesujących nas treści, a nawet ocenę ich wiarygodnościdzięki m.in. wskazywaniu najchętniej odwiedzanych stron);

å jak ocenić wiarygodność informacji w internecie?– nie ma na to uniwersalnego sposobu (podobnie jak przy ocenie wiadomości z innych źródeł)

— za każdym razem należy zastanowić się, co chce się znaleźć i jakie źródło tej informacjijest najbardziej wiarygodne (np. portale informacyjne wydają się wiarygodnym źródłeminformacji o sytuacji ekonomicznej w Polsce, zaś blog znanego polityka jest wiarygodnymźródłem wiadomości o jego opiniach);

c) telewizja, radio, prasa:å jakie elementy warto wziąć pod uwagę przy ocenie wiarygodności informacji medialnych?

– rodzaj programu/artykułu (programy informacyjne zazwyczaj prezentują temat szeroko,uwzględniając różne punkty widzenia, zaś programy publicystyczne opierają się raczej naopiniach i przekonaniach),

– bezstronność autora artykułu/prowadzącego program,– kompetencje autora artykułu/uczestnika programu,– rzetelność artykułu/programu (np. czy autor przedstawia wiele punktów widzenia, czy bez

podawania przyczyny promuje jedno stanowisko, pomijając drugie itp.),– charakter medium (np. telewizja: rozrywkowa, informacyjna, popularnonaukowa itp., ga-

zeta: specjalistyczna, opiniotwórcza, tabloid itp.);

1

Podstawowe umiejętności obywatelskie

d) dokumenty:å gdzie ich szukać?

– w archiwach (np. Instytut Pamięci Narodowej), również internetowych (np. BibliotekaCyfrowa Ośrodka KARTA);

å jakie elementy warto wziąć pod uwagę przy ocenie ich wiarygodności?– oryginalność dokumentu,– sytuację w trakcie sporządzania dokumentu (np. niektóre dokumenty sporządzane w cza-

sach PRL mogły być fabrykowane na potrzeby polityczne);e) świadkowie,f) eksperci,g) własna obserwacja,h) wyniki badań opinii publicznej.

2. Wyniki sondaży, jako źródło informacji o stanowisku opinii publicznej.a) opinia publiczna — wyrażane publicznie poglądy obywateli na ważne problemy społeczne

i polityczne;b) źródła informacji o stanowisku opinii publicznej:

å opinie wygłaszane w mediach (w tym wypadku nie jest to jednak wiarygodne źródło wiedzy),å sondaże — badania opinii publicznej przeprowadzane przez wyspecjalizowane firmy z zacho-

waniem określonych zasad mających maksymalizować ich wiarygodność,å sondy i ankiety uliczne, telefoniczne, SMS-owe, wysyłkowe, internetowe — pomiary

przeprowadzane w sposób nieusystematyzowany (przez co ich wyniki nie mogą być uznaneza stanowisko całej populacji),– sondaże i sondy przeprowadzają ankieterzy, a osoby biorące w nich udział to respon-

denci (ankietowani);c) wybrane cechy badania, które świadczą o jego wiarygodności (większość z tych informacji po-

winna być dołączona do wyników badania):å sposób doboru próby badania (czyli grupy badanych respondentów):

– celowy — polega na subiektywnym, „ręcznym” wyselekcjonowaniu grupy respondentów(np. ekspertów); reprezentatywność takiej próby jest zazwyczaj mniejsza niż reprezenta-tywność próby losowej,

– losowy (np. w trakcie sondy internetowej, ale też w trakcie profesjonalnego badania opar-tego na danych statystycznych pochodzących np. ze spisu powszechnego);

å charakter próby:– reprezentatywny — próba dobrana w taki sposób, aby zminimalizować wielkość błędu

statystycznego przy generalizacji wyników badania (np. dobranie respondentów, uwzględ-niając różnice w ich położeniu społecznym, czyli strukturę społeczną),

– niereprezentatywny;å wielkość próby — ilość respondentów biorących udział w badaniu (co do zasady: im większa

jest próba badania, tym błąd statystyczny, jakim każde badanie jest obarczone, jest mniejszy);å błąd pomiaru (błąd statystyczny) — prognozowana maksymalna różnica między wyni-

kiem badania a rzeczywistym stanowiskiem opinii publicznej (np. +/-3%);å sposób formułowania pytań: należy bardzo dokładnie przeanalizować, o co respondenci byli

pytani i jaki rodzaj pytań został zastosowany (np. pozornie takie same pytania „Programktórej partii jest Panu/Pani najbliższy?” i „Na którą partię odda Pan/Pani głos w nadcho-dzących wyborach?” zadane tej samej osobie mogą dać zupełnie inne odpowiedzi),– pytanie tendencyjne — pytanie sugerujące odpowiedź, np. ankieter zadaje pytanie

„Którego z polityków Pan/Pani lubi, polityka X czy Y?”, podczas gdy respondent mo-że nie lubić żadnego z nich, ale jeśli nie jest asertywny, to nie powie tego, gdyż nie mamożliwości wybrania innej odpowiedzi;

å sposób badania (np. sondaż telefoniczny, rozmowa podczas spotkania ankietera z badanym):trzeba zdawać sobie sprawę z zalet i wad każdej z metod przeprowadzania badania (np.choć sondaż telefoniczny gwarantuje anonimowość, co może spowodować udzielanie szczerychodpowiedzi, to ankieter nigdy nie wie, kto tak naprawdę odebrał telefon i odpowiada na jego

2


pytania);å czas badania: należy sprawdzić, czy w trakcie trwania badania nastąpiło jakieś ważne wyda-

rzenie, które mogło mieć wpływ na jego wyniki (np. w trakcie badania zaufania do politykówwybuchła afera korupcyjna);

d) metody prezentowania wyników sondaży — różne rodzaje wykresów (wszystkie wykresy opraco-wano na podstawie komunikatu z badań Opinie o związkach zawodowych i dialogu społecznym,CBOS Warszawa 2009):å kołowy:

Jak Pan(i) ocenia funkcjonowanie Komisji Trójstronnej?

Bardzo

dobrze: 0% Raczej

dobrze: 21%

Raczej

źle: 23%

Bardzo

źle: 3%

Trudno

powiedzieć:

53%

å słupkowy:Czy orientuje się Pan(i) w pracach Komisji Trójstronnej?

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Dobrze się orientuję

w jej pracach

Orientuję się, ale

niezbyt dobrze

Słyszałe(a)m o Komisji Trójstronnej,

ale niewiele wiem o jej pracach

Nie słyszałe(a)m wcześniej

o Komisji Trójstronnej

Trudno powiedzieć

wskazania ogółu badanych

wskazania członków związków zawodowych

å liniowy:Czy, ogólnie rzecz biorąc, obecna działalność związków

zawodowych jest dla kraju korzystna czy też niekorzystna?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

paź ’94 paź ’96 paź ’98 paź ’00 paź ’02 paź ’04 paź ’06 paź ’08

korzystna

niekorzystna

3


3. Odróżnianie opinii od faktów.a) subiektywizm — sposób postrzegania oparty na indywidualnym odczuciu (np. ten sweter wy-

daje mi się zielony);b) obiektywizm — sposób postrzegania zakładający identyczność odbioru (np. ten sweter jest

zielony);c) fakt — wydarzenie rzeczywiście mające miejsce, obiektywnie istniejące (np. Konstytucja RP

została podpisana 2 kwietnia 1997 r.);d) opinia — subiektywna ocena, odczucie (np. Konstytucja RP została podpisana ładnym piórem);e) perswazja — przekonywanie opierające się na argumentowaniu i tłumaczeniu;f) propaganda — sterowanie poglądami i zachowaniami ludzi w sposób natarczywy, opierający

się na manipulacji i kłamstwie;g) manipulacja — ukryte działanie zmierzające do przekonania odbiorców do swojego stanowiska,

wykonywane bez ich świadomości o byciu manipulowanymi (np. w niektórych reklamach).4. Tworzenie informacji prasowej.

a) 5W&H — dziennikarska zasada sześciu pytań, na które odpowiadać powinien materiał publiko-wany w mediach:å What? — Czego dotyczy sprawa?å Who? — Kto w niej uczestniczył?å When? — Kiedy się wydarzyła? Ile czasu trwa?å Where? — Gdzie się wydarzyła?å Why? — Dlaczego się wydarzyła?å How? — Jak przebiegała?

b) struktura notatki prasowej:

data

tytuł: krótki, informujący o temacie, atrakcyjny

lead: dwu- lub trzyzdaniowy akapit, mający zacie-kawić czytelnika i „streścić” artykuł

pierwszy akapit: powinien odpowiedzieć na sześćpytań przedstawionych wyżej

pozostałe akapity: powinny w wyczerpujący spo-sób przedstawiać informacje

Najważniejsze infor-macje na początku

Komunikacja

Zwróć uwagę, abyś potrafił: • omówić i stosować zasady komunikowania się i współpracy w grupie (np. brać udział

w dyskusji, zebraniu, wspólnym działaniu).

5. Rodzaje i etapy procesu komunikacji.a) komunikacja interpersonalna — przekaz komunikatu oraz zdolność do jego odbioru i rozu-

mienia;b) komunikat — zakodowana informacja; wyróżnia się dwa, najczęściej towarzyszące sobie, ko-

munikaty:å werbalny — przekazywany za pomocą słów (zarówno głos, jak i pismo),å niewerbalny — przekazywany inaczej niż słownie, np. gestykulacja, mimika, postawa ciała,

intonacja;c) mowa ciała — ogół czynności wykonywanych przez ciało w ramach komunikacji niewerbalnej,

uzupełniających komunikat werbalny;d) nadawca — osoba kodująca i przekazująca komunikat;

å komunikat składa się przeciętnie:– w 45% z sygnałów dźwiękowych (zarówno werbalnych jak i niewerbalnych),– w 55% z sygnałów innych niż dźwięki;

4


e) odbiorca — osoba odbierająca i odkodowująca komunikat;å informacje trafiają do mózgu poprzez:

– w 87% wzrok,– w 9% słuch,– w 4% inne zmysły;

f) kodowanie informacji — formułowanie informacji; komunikat powinien być sformułowany natyle jasno, by był zrozumiały zarówno dla nadawcy, jak i odbiorcy,å np. polecenie „Idź do sklepu po bułki” nie precyzuje, w jakiej ilości i jakiego rodzaju bułki

należy kupić — jest to przykład źle zakodowanej informacji;g) kanał informacyjny — sposób przekazu informacji, np. rozmowa telefoniczna, wykład;h) model przebiegu komunikacji:

NADAWANIE ODBIERANIE

Inte

ncja

Kod

owan

ie

Sygn

ały

wer

baln

ei

poz

awer

baln

e

Nadawanie

sygnału

Zro

zum

ieni

e

Odk

odow

anie

wzrok

słuch

doty

k

węch

Odbieranie

sygnału

6. Skuteczne wyrażanie własnego zdania.a) jak jasno zakodować informację?

å stosując trzyczęściową wypowiedź:– wstęp: powiedz, o czym chcesz powiedzieć, np. „Dzisiaj zajmiemy się tematem komunikacji

interpersonalnej”,– rozwinięcie: powiedz to, np. „Komunikacja interpersonalna to...”,– zakończenie: powiedz, o czym powiedziałeś, np. „Dzisiaj dowiedzieliśmy się, jak należy

prowadzić skuteczną komunikację”;å stosując komunikat ja, który służy przedstawianiu swoich emocji; opiera się na czterech

elementach:– Czuję się...– Kiedy ty...– Ponieważ...– Chciałbym, abyś...– np. „Jest mi przykro, kiedy ty przychodzisz nieprzygotowany na zajęcia, ponieważ staram

się, abyście jak najlepiej wypadli na Konkursie Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej.Chciałabym, abyś — zgodnie z naszą umową — odrabiał zadania domowe”;

b) jak prowadzić rozmowę?więcej słuchać niż mówićå aktywne słuchanie polega na podjęciu świadomej decyzji, że najpierw wysłuchasz swojego

rozmówcy (dasz mu się „wygadać”) po to, by potem całą uwagę skoncentrował na tobie —dzięki temu rozmówca czuje się ważny, gdyż to on jako pierwszy mógł przekazać komunikat,a ty go słuchałeś; ponadto motywujesz w ten sposób rozmówcę do przedstawienia jego emocjiczy poglądu na daną kwestię,

å słuchanie pomaga nam w powstrzymywaniu się przed przedwczesnym wyciąganiem wnioskówi dawaniem rad, gdyż być może rozmówca sam będzie w stanie rozwiązać swój problem;

å słuchanie jest wyrazem akceptacji i chęci zrozumienia rozmówcy;c) co pomaga w pełnym zrozumieniu rozmówcy?

å empatia — zdolność do wczucia się w sytuację drugiej osoby, współodczuwania i rozumieniajej uczuć,– empatia pomaga w skoncentrowaniu się na rozmówcy, a nie na sobie — dzięki temu łatwiej

nam zrozumieć rozmówcę, któremu ułatwiamy przekaz komunikatu;å parafraza — oddanie sensu czyjejś wypowiedzi własnymi słowami:

5


– podczas parafrazy nie interpretujemy wypowiedzi rozmówcy, tylko powtarzamy jej treść,– służy ona upewnieniu naszego rozmówcy, że go słuchamy i rozumiemy,– zaczynamy ją np. od słów: „Jeśli dobrze Ciebie zrozumiałam”, a kończymy np.: „Czy to

chciałaś powiedzieć?”;å zadawanie pytań — precyzowanie wypowiedzi:

– pytanie otwarte — takie, na które udziela się odpowiedzi opisowej,– np. Co to znaczy „być dobrym obywatelem”?

– uwaga! nie wszystkie rodzaje pytań pomagają nam w pełnym zrozumieniu rozmówcy, np.:– pytanie zamknięte — takie, w którym pytający stara się ograniczyć liczbę możliwych

odpowiedzi,– np. Jakim obywatelem jesteś, dobrym czy złym?

– pytanie tendencyjne — takie, które sugeruje odpowiedź,– np. Jesteś dobrym obywatelem, prawda?

– pytanie retoryczne — takie, na które zazwyczaj odpowiedź jest oczywista; często teżsłuży podkreśleniu wagi problemu lub zwróceniu na niego uwagi,– np. Dlaczego nigdy nie postępujesz jak dobry obywatel?!

d) co przeszkadza w pełnym zrozumieniu rozmówcy?bariery komunikacyjne:å emocje i samopoczucie zmieniają postrzeganie wypowiedzi rozmówcy i opisanych w niej zda-

rzeń,å różnice kulturowe (posiadanie kontekstu poznawczego w postaci doświadczeń wpływa w spo-

sób, którego jesteśmy nieświadomi, na proces myślenia, a co za tym idzie na proces komuni-kacji — stąd np. różnice w interpretacji tej samej wypowiedzi),

å stereotypy (wartościowanie rozmówcy ze względu na status społeczny, np. chętniej słuchamyosób o wyższym statusie),

å powierzchowne osądzanie rozmówcy,å wybiórczość uwagi (koncentrowanie się na określonych faktach zamiast na całości wypowie-

dzi),å przechwalanie się,å udzielanie rad, decydowanie za innych,å grożenie.

Współpraca w grupie

Zwróć uwagę, abyś potrafił: • przedstawić i stosować podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między

grupami • wyjaśnić na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy

lub jak im się przeciwstawić.

7. Działanie zespołowe.Opracowano w oparciu o materiały Izabeli Kazimierskiej, www.yubaba.pl.a) zespół (grupa) — „grupa osób o uzupełniających się kompetencjach i umiejętnościach, mająca

wspólny cel do osiągnięcia, za realizację którego wszyscy czują się odpowiedzialni”;b) czynniki ułatwiające współpracę w grupie:

å jasno zdefiniowany i zaakceptowany przez całą grupę cel działania,å zaangażowanie wszystkich członków grupy,å zaufanie,å wzajemna pomoc i współpraca,å poczucie przynależności do grupy,å otwarta i szczera wymiana pomysłów,å otwartość na krytykę,å sprawny przepływ informacji,å dobra organizacja i koordynacja działań,å rzetelne wykonywanie ról przez członków grupy,å wspólne działanie;

c) czynniki utrudniające współpracę w grupie:

6

http://www.yubaba.pl/


å realizacja „przy okazji” innych celów niż zaakceptowany przez grupę,å przeszkadzanie, zmienianie tematu, zachowywanie się niepoważnie,å rywalizacja między członkami grupy,å nieakceptowanie reguł panujących w grupie,å bierność, obojętność,å zła organizacja pracy,å zła komunikacja;

d) role grupowe:å lider — osoba będąca w stanie wpływać na zachowania innych członków grupy; istnieją różne

style przewodzenia:– autokratyczny — styl, w którym lider decyduje o wszystkim, przydzielając pozostałym

członkom grupy zadania do wykonania (bez konsultacji z ńimi),– demokratyczny — styl, w którym lider stara się prowadzić grupę w zamierzonym, okre-

slonym wspólnie kierunku (zamiast samodzielnie i bezdyskusyjnie podejmować decyzje,prowadzi dyskusje, stara się wypracować rozwiązania kompromisowe),

– liberalny — styl, w którym lider pozostawia członkom grupy całkowitą swobodę działa-nia,

å lokomotywa — osoba bardzo pracowita, zdążająca do celu za wszelką cenę,å siewca — inspirator, pomysłodawca,å filar — osoba bardzo zorganizowana, sumienna, realizująca postanowienia grupy i pilnująca

porządku; zawsze wie, co się dzieje w grupie,å człowiek kontaktów — „dusza towarzystwa”, osoba dbająca o dobra atmosferę między

członkami grupy, rozładowująca konflikty,å kontroler — osoba sceptyczna, racjonalnie myśląca i nie poddająca się ekscytacji wokół

pomysłu grupy — dzięki temu pomaga w bardziej przemyślany sposób zorganizować działanie.8. Negocjacje jako sposób rozwiązywania konfliktów.

negocjacje

negocjator negocjator

mediacje

mediator

a) konflikt — sytuacja, w której występuje sprzeczność interesów, wartości, celów czy potrzeb conajmniej dwóch osób lub grup;

b) negocjacje — proces osiągania kompromisu, w którym uczestniczą wyłącznie strony będącew konflikcie;

c) negocjator — osoba będąca przedstawicielem jednej ze stron podczas negocjacji;d) mediacje — proces osiągania kompromisu, w którym oprócz skonfliktowanych stron uczestniczy

niezależny mediator;e) mediator — osoba bezstronna, prowadząca mediacje i pomagająca w znalezieniu rozwiązania

przez strony będące w konflikcie;f) arbiter — osoba powołana przez strony konfliktu do wiążącego je rozstrzygnięcia sporu;g) style rozwiązywania konfliktów:

å twardy: dyskutant uważa swoje interesy za najważniejsze i interesy innych go nie obchodzą,å miękki: dyskutant łatwo rezygnuje z zajmowanego stanowiska, by nie wejść w konflikt,å negocjacyjny: dyskutant dąży do takiego kompromisu, który w równym stopniu uwzględnia

interesy wszystkich stron;h) eskalacja — pogłębienie się konfliktu, zwiększenie się jego natężenia;i) podstawowe zasady negocjacji:

å dobre przygotowanie: bądź zawsze przygotowany (np. zabierz ze sobą przemyślane i zapisanepropozycje, wypisane argumenty),

7


å określenie celów minimalnych: określ podstawowe cele, z których nie możesz zrezygnować,å poszukiwanie alternatywnych rozwiązań: szukaj jak największej liczby alternatywnych roz-

wiązań, nie obstawaj tylko przy swoim stanowisku, lecz staraj się odnaleźć inne sposobyosiągnięcia swoich celów,

å empatia: wczuwaj się w sytuację drugiej strony, staraj się zrozumieć jej argumenty i cele,å nieobrażanie innych: nie stosuj ataków personalnych, mów o problemie, a nie o osobach,å spokój i opanowanie: nie zdradzaj emocji, nie denerwuj się niezależnie od zachowania drugiej

strony (ale jeśli nie podoba ci się zachowanie oponentów, grzecznie zwróć im uwagę),å precyzja: nie domyślaj się, nie przypuszczaj, upewnij się, czy dobrze rozumiesz przekaz drugiej

strony,å zapisywanie wspólnych postanowień: zapisz to, co zostało ustalone,å gratulowanie sukcesów: po każdym osiągniętym kompromisie, pogratuluj sobie i partnerom

wspólnego sukcesu,å uwaga! negocjacje mają sens tylko wtedy, kiedy obydwu stronom zależy na porozumieniu się;

j) przykład prowadzenia negocjacji:å zbieranie informacji: przygotuj się do rozmowy, zbierając informacje o twoich celach, a tak-

że celach i stanowisku twojego oponenta (czyli drugiej strony konfliktu); na tej podstawieprzygotuj jak największą liczbę propozycji możliwych rozwiązań uwzględniających niezbędneminimum, które musisz osiągnąć;

å dobór zespołu: zastanów się, czy negocjacje chcesz prowadzić sam, czy może potrzebujeszwsparcia (jest to szczególnie ważne, gdy druga strona reprezentowana jest przez grupę);

å wybór czasu i miejsca: zarezerwuj sobie więcej czasu niż zaplanowano (nie będziesz pod presjączasu, gdy negocjacje przedłużą się); wybór miejsca jest bardzo ważny, gdyż gospodarzowidaje psychiczną przewagę — dlatego jeżeli chcesz osiągnąć kompromis, pomyśl o wyborzeneutralnego miejsca;

å przebieg spotkania:– zacznij nieformalnie, podejmij neutralny i przyjemny temat — jeżeli od razu rozpoczniesz

negocjacje, zostaniesz potraktowany jak osoba zdesperowana;– zacznij pierwszą turę (etap) negocjacji od wysłuchania stanowiska oponenta, a następnie

przedstaw swoje;– po przedstawieniu stanowisk wysłuchaj potrzeb, czyli interesów, jakie stoją za stanowi-

skiem rozmówcy; następnie przedstaw swoje potrzeby i określ, podobnie jak oponent, tenajważniejsze;

– określ i zapisz razem z drugą stroną wasze wspólne interesy — będzie to pomocne w osią-gnięciu kompromisu;

– rozpocznij od negocjowania spraw mniej konfliktowych, o mniejszym znaczeniu, a następ-nie przejdźcie do tych ważniejszych;

– zaproponuj przerwę, abyście mieli czas na naradę we własnych gronach;– drugą turę negocjacji zacznij od zaproponowania rozwiązań, które wspólnie ustaliliście

podczas przerwy — im więcej propozycji i przerw, tym większe szanse na rozwiązaniekonfliktu;

– pamiętaj, że rozwiązanie musi spełniać zarówno potrzeby jednej, jak i drugiej strony,dlatego przed samym podjęciem decyzji zaproponuj udanie się na jeszcze jedną przerwę;

å jeżeli udało wam się osiągnąć kompromis, spiszcie ostateczne porozumienie i pogratulujciesobie nawzajem sukcesu;

å jeżeli nie udało wam się osiągnąć kompromisu, to spiszcie protokół rozbieżności, czylidokument zawierający informacje na temat uzgodnionych spraw, a także tych, w których nieosiągnięto porozumienia;– zastanów się, czy brak porozumienia wynika z fundamentalnych różnic wyznawanych war-

tości (co może oznaczać rzeczywisty brak możliwości dojścia do kompromisu) czy z innegopowodu (co może oznaczać, że kompromis jest możliwy, ale w trakcie tych konkretnychnegocjacji nie został osiągnięty),

– pamiętaj o negatywnych konsekwencjach nierozwiązanego problemu — może warto spró-

8


bować jeszcze raz lub poprosić o pomoc mediatora?k) argumenty można oprzeć np. na:

å definicji,– np. „Dobry obywatel to ktoś, kto cechuje się m.in. prawdomównością, zaangażowaniem

i tolerancją. Dlatego też o Kasi możemy powiedzieć, że jest dobrą obywatelką, gdyż posiadawszystkie te cechy.”

å związku przyczynowo-skutkowym, często przy zachowaniu rezerwy,– np. „Legalizacja lobbingu może doprowadzić do naruszenia interesu publicznego i realizacji

interesu jednostki.”å dowodach — danych pochodzących z wiarygodnych źródeł (np. danych Głównego Urzędu

Statystycznego),– np. „Statystyki podają, że w przypadku 90% firm kobiety zarabiają o 20% mniej od

mężczyzn zajmujących te same stanowiska. Nie można godzić się z tym, aby dwie osobyza tę samą pracę dostawały tak różne wynagrodzenia. Kobiety powinny otrzymywać takąsamą pensję, jaką otrzymuje mężczyzna pracujący w tej samej firmie, na tym samymstanowisku, z tym samym doświadczeniem.”

å okolicznościach — przekonywaniu do pewnych działań poprzez stwierdzenie, że żadne innedziałania nie są w danym przypadku możliwe,– np. „My, pielęgniarki ze szpitala w Leśnej Górze, uważamy, po licznych negocjacjach oraz

mediacjach z dyrektorem szpitala na temat podwyżki pensji, które nie osiągnęły pożąda-nego efektu, że jedynym wyjściem jest strajk.”

å doświadczeniu,å zdrowym rozsądku,å emocjach,å niewiedzy oponenta,å argumentach oponenta (można spróbować udowodnić ich słabość);

l) przykłady złych argumentów:å skierowane przeciwko osobie, a nie jej opinii:

– np. „Nie ma Pani racji, podobnie jak wszystkie strajkujące pielęgniarki.”å odwołujące się do ogólnej opinii:

– np. „Przecież wszyscy obywatele przyznają, że dobro państwa jest dla nich najważniejsze.”å odwołujące się do tradycji:

– np. „Wybory będą na jesieni, ponieważ zawsze tak było”å uogólniające, powołując się tylko na jeden przykład:

– np. „Maciek prezentuje postawę obywatelską, bo regularnie odrabia pracę domową.”å zawierające fałszywy związek przyczynowo-skutkowy:

– np. „Skoro dobrego obywatela charakteryzują same pozytywne cechy, to znaczy, że nigdynie popełnia błędu.”

å zakładające, że jeżeli coś jest prawdziwe dla całości, to jest prawdziwe również dla jej części(i na odwrót):– „Europa cechuje się najlepszą siecią autostrad na świecie. Polska leży w Europie, więc

posiada rozbudowaną sieć autostrad.”– „W Polsce bezrobocie jest na wysokim poziomie. Ponieważ Polska jest w Unii Europejskiej,

oznacza to, że odsetek ludzi bezrobotnych w UE jest równie duży.”

Przedsiębiorczość

Zwróć uwagę, abyś potrafił: • wymienić i stosować podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji • stosować

w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efek-

tów).

9. Sposoby podejmowania decyzji w sprawach grupy.a) kompromis vs konsensus:

å kompromis to decyzja podjęta w wyniku wzajemnych ustępstw,å konsensus (consensus) to decyzja, na którą zgodzili się wszyscy,

9


– weto — prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec decyzji, skutkujące jej zablokowaniem;b) sposoby podejmowania decyzji w sprawach grupy:

å decyzja lidera polega na samodzielnym podjęciu decyzji przez jedną osobą, najczęściejzajmującą wysoką pozycję w danej grupie (np. nauczyciela w klasie, rodziców w domu),

å głosowanie polega na przyjęciu tej decyzji, za którą opowiedziała się większość głosujących(np. uchwalanie prawa w systemach demokratycznych, podejmowanie przez klasę decyzji ws.miejsca wycieczki szkolnej),

å konsensus polega na jednomyślnym zaakceptowaniu propozycji przez wszystkich członkówgrupy — każdy ma prawo do odmowy zgody, czyli do zawetowania decyzji (np. podjęcie przezgrupę koleżanek decyzji o tym, co będą robić po szkole).

10. Drzewo decyzyjne jako sposób na indywidualne podjęcie decyzji.

Jak działa drzewo decyzyjne (schemat wg Rogera LaRausa i Richarda C. Remy’ego)?å określ sytuację, która wymaga podjęcia decyzji;å określ wartości, którymi będziesz się kierował przy wymyślaniu rozwiązań problemu (alterna-

tywnych decyzji) oraz przy ich ocenianiu;å wymyśl możliwe rozwiązania problemu (może być ich dowolna ilość, np. w powyższym drzewie

jest miejsce na 3 propozycje rozwiązania);å określ pozytywne i negatywne aspekty każdego z rozwiązań (oceniając je zgodnie z wcześniej

wypisanymi wartościami).11. Podstawowe zasady organizacji pracy.

Przedstawione poniżej zasady organizacji pracy są zobrazowane przykładami, które odnoszą się(w większości) do działania indywidualnego. Jednak te same zasady można (i należy) stosowaćprzy pracy zespołowej. Należy wtedy pamiętać o zasadach pracy w grupie!å określenie celu działania (co ma być efektem mojego działania? ): zgodnie z porzekadłem „naj-

pierw pomyśl, potem rób”, przed rozpoczęciem pracy warto się zastanowić, co ma ona dać (jakiefekt ma przynieść), np. „Chcę zostać laureatką Konkursu Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicz-nej”;

å określenie sposobu osiągnięcia celu (co chcę zrobić, żeby ten efekt osiągnąć? ): wiedząc, co chceszosiągnąć, musisz wymyślić sposób dojścia do celu, czyli ogólne działania, które podejmiesz, np.„Będę się samodzielnie uczyła, chodziła na treningi Międzyszkolnych Klubów Olimpijskich, brałaaktywny udział w lekcjach WOSu”;

å określenie zasobów, którymi się dysponuje (czym już dysponuję? czego mogę użyć w trakcierealizowania zadania? ): wiedząc, co chcesz zrobić, musisz określić, co już masz (a w związku

10


z tym, czego już nie musisz robić lub co możesz wykorzystać i w jakim zakresie), np. „Do tejpory interesowałam się bieżącą polityką, więc mam dużo wiadomości na ten temat. Mam w domupodręczniki KOSS, Pomocnik Olimpijczyka oraz Mini wykłady o maxi sprawach. Będę miaław tym roku szkolnym dużo klasówek, więc będę mogła poświęcić mało czasu na przygotowaniado KWOiE”;

å ustalenie planu działania (co trzeba konkretnie zrobić? kto ma to zrobić? kiedy trzeba to zrobić? ):wiedząc, co chcesz zrobić i czym dysponujesz, możesz:– precyzyjnie określić działania, które będziesz musiał podjąć (plan działań),– wyznaczyć terminy tych działań (harmonogram),– określić, kto będzie odpowiadał za realizację poszczególnych działań (podział zadań),

np.:zadanie termin osobaprzeczytanie w całości obupodręczników KOSS

grudniowa prze-rwa świąteczna

ja

streszczenie Paszportu na-stolatka

15 listopada Kuba, który wygrałKWOiE w zeszłym roku

udział w treningach MKOl każdy wtorek ja... ... ...

å zrealizowanie planu;å ewaluacja (czy udało się zrealizować cel? ew. dlaczego nie udało się go osiągnąć? co można zrobićlepiej w przyszłości? ): po zakończeniu działania (niezależnie od tego, czy cel został osiągniętyczy nie), powinieneś je ocenić oraz spróbować wyciągnąć z niego wnioski na przyszłość — przykolejnych działaniach wnioski te staną się twoimi zasobami (będziesz „bogatszy o doświadcze-nie”), np. „Zostałam laureatką KWOiE, jednak pisanie pracy konkursowej na II etap zajęło mibardzo dużo czasu. Gdybym zaplanowała jej pisanie tak, jak zaplanowałam przygotowania doKWOiE, mogłabym tę pracę napisać dużo szybciej i lepiej”.

Problemy do dyskusji1. Pracownie badawcze i media stosują wiele rodzajów wykresów do zaprezentowania wyników swoich

badań. Dlaczego? Czy nie wystarczyłby „zwykły” wykres kołowy?2. Działając wspólnie z innymi, może się okazać, że twoje zdanie jest sprzeczne ze stanowiskiem

pozostałych członków grupy. Czy w takiej sytuacji musisz zrezygnować ze swojego poglądu i zaak-ceptować stanowisko grupy? Jeśli nie, to w jaki sposób zachowałbyś się (co byś zrobił) w opisanymprzypadku?

3. Zgodnie z Konstytucją RP, Polska jest państwem demokratycznym. Oznacza to (w uproszczeniu),że decyzje podejmowane są w głosowaniu. Postaraj się znaleźć przykłady decyzji podejmowanychw Polsce w oparciu o konsensus i arbitralną decyzję przywódcy/władzy. Dlaczego niektóre decyzjepodejmowane są w inny sposób niż poprzez głosowanie?

11


Sprawdzian


Limit czasu: 45 minut Maksimum punktów: 30

1. Przyporządkuj wymienione tytuły polskiej prasy częstotliwości ich wydawania. (0–3 p.)

Rodzaj prasy ze względu naczęstotliwość wydawania

Tytuł

dziennik

tygodnik

miesięcznik

Gazeta Wyborcza, Fakt, Film, Focus, Forbes, Nasz Dziennik, Newsweek, Polityka, Przekrój, Rzecz-pospolita, Super Express, Wprost

2. Korzystając z danych z zadania pierwszego oraz wiedzy własnej, wykonaj następujące polecenia:(0–4 p.)a) wyjaśnij pojęcie „prasa bulwarowa”:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) wskaż dwa przykłady tabloidów z poprzedniego zadania:

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c) wymień trzy role, jakie spełnia prasa brukowa:

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d) podaj cztery inne niż prasa źródła informacji:

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Na podstawie tekstu i wiedzy własnej odpowiedz na poniższe pytania. (0–8 p.)Sondaże przedwyborcze tracą wiarygodność

Sondaże przedwyborcze tracą na wiarygodności — ostrzega „Dziennik Gazeta Prawna”. Powodów jest kilka,a jednym z nich obserwacja, że wyniki mają pewną prawidłowość w zależności od... dnia tygodnia.

Instytuty, które na co dzień przygotowują sondaże dla partii politycznych, ze zdziwieniem zauważyły pewnąnietypową prawidłowość. Okazuje się, że wyniki z początku tygodnia — poniedziałku i wtorku — są tydzieńw tydzień zdecydowanie korzystniejsze dla Bronisława Komorowskiego niż te z piątku.

— Nie wiemy dlaczego tak się dzieje, ale to fakt. Jeśli ten trend utrzyma się w piątek przed wyborami, do ludzimoże trafić taka informacja, że oto Jarosław Kaczyński ma lepsze notowania niż marszałek Sejmu — powiedziałgazecie jeden ze specjalistów zajmujących się sondażami wyborczymi.

Prof. Janusz Czapiński, socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego, ocenia, że w ostatnim czasie jakość sondaży —mówiąc kolokwialnie — zeszła na psy i radzi, by przestać się im przyglądać z nabożeństwem. Tym bardziej, że jużod dość dawna obserwujemy trend spadkowy gotowości do udzielania odpowiedzi ankieterom. Na 10 zapytanychosób zaledwie cztery udzielają odpowiedzi, a kim jest i co myśli pozostałych sześć — nie wiemy.

Źródło: PAP/Dziennik Gazeta Prawna, 27.05.2010,http://wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaze-przedwyborcze-traca-wiarygodnosc,wid,12309903,wiadomosc_

prasa.html?ticaid=1ab58

a) O jakim trendzie jest mowa w trzecim akapicie tekstu?

12

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaze-przedwyborcze-traca-wiarygodnosc,wid,12309903,wiadomosc_prasa.html?ticaid=1ab58

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaze-przedwyborcze-traca-wiarygodnosc,wid,12309903,wiadomosc_prasa.html?ticaid=1ab58


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) Podkreśl, jakich wyborów dotyczą wspomniane w tekście sondaże:

wybory do Parlamentu Europejskiego, wybory parlamentarne, wybory prezydenckie, wyborysamorządowe

c) Jaki wpływ na wiarygodność sondaży może mieć fakt, iż tylko cztery z dziesięciu osób udzielaodpowiedzi na pytania ankietera?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d) Zadecyduj, czy podkreślone fragmenty zdań zawierają fakty, czy opinie.

Zdanie z tekstu FAKT/OPINIASondaże przedwyborcze tracą na wiarygodności — ostrzega„Dziennik Gazeta Prawna”(...) w ostatnim czasie jakość sondaży — mówiąc kolokwial-nie — zeszła na psy (...)

e) Wymień inne niż sondaż źródło informacji o stanowisku opinii publicznej.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .f) Podaj trzy przykłady ośrodków badających opinię publiczną w Polsce.

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .g) Jedną z wielu cech badań opinii publicznej jest błąd pomiaru. Wyjaśnij to pojęcie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Na podstawie danych źródłowych odpowiedz na pytania. (0–5 p.)

Źródło: Telewizja Polska, 05.03.2009,http://www.tvp.pl/o-tvp/centrum-prasowe/komunikaty-prasowe/programy-informacyjne-tvp1-najchetniej-ogladane

a) Który program informacyjny był najczęściej oglądany przez Polaków w 2009 roku?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) Które programy informacyjne zanotowały spadek oglądalności w 2009 r. względem 2008 r.?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c) Który program informacyjny, przygotowywany przez stację komercyjną, zanotował największą

oglądalność w 2008 roku?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d) Który z programów zanotował większy wzrost oglądalności w roku 2009 względem roku 2008:

Wiadomości czy Fakty?

13

http://www.tvp.pl/o-tvp/centrum-prasowe/komunikaty-prasowe/programy-informacyjne-tvp1-najchetniej-ogladane


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .e) Dlaczego wiarygodność danych przedstawionych na wykresie można podawać w wątpliwość?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Przyjrzyj się rysunkowi i wykonaj polecenia. (0–4 p.)

OK, niech będzie Z.

a może C?

w takim razie B.

Ponegocjujmy. Proponuję A.

Proponuję Z.

Proponuję Z.

Proponuję Z.

a) Dlaczego negocjacje przedstawione na poniższym rysunku są prowadzone w zły sposób?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) Nazwij style negocjacji zastosowane przez ich uczestników.

– „patyczak lewy”:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– „patyczak prawy”: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c) Zaproponuj tytuł, jaki mógłby zostać nadany temu rysunkowi.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Przeczytaj poniższy tekst, a następnie na jego podstawie wykonaj polecenia. (0–4 p.)Ministerstwo zrywa negocjacje. Nie będzie autostrady na Euro

„Przetargu na wybór wykonawcy autostrady A2 z Łodzi do Warszawy nie da się rozstrzygnąć” - stwierdziłoMinisterstwo Infrastruktury i zerwało negocjacje. Resort zapowiedział, że ogłosi przetarg jeszcze raz (...). Ekspercinie pozostawiają złudzeń - „Nie ma szans żebyśmy zdążyli na Euro” - mówią. „Warunki finansowe proponowaneprzez firmy nie zabezpieczały interesu publicznego i mogłyby spowodować wzrost opłat dla kierowców za przejazdtym odcinkiem A2” - tłumaczą swoją decyzję władze ministerstwa. w styczniu resort przesunął rozstrzygnięcieprzetargu na koniec lutego. Teraz wiadomo, że mimo to rozmowy z firmami nic nie dały. „Szanse na powstanieA2 między Łodzią a Warszawą na Euro 2012 są praktycznie zerowe. Realny termin to 2013” — uważa Jan Jakiel,prezes Stowarzyszenia Stołecznej Komunikacji.

Potrzeba 5 miliardów złotych(...) Pieniądze będzie musiało wyłożyć państwo. Chodzi o sumę blisko 5 mld zł. „Nie wiadomo czy znajdą sięfundusze na tą inwestycję. Być może zostaną przeniesione ze środków przeznaczonych na budowę autostrady A4”— mówi Adrian Furgalski z Zespołu Doradców TOR. „W moim przekonaniu szanse na zbudowanie autostrady naEuro są bliskie zeru” — dodaje. Specjalista twierdzi, że trzy tygodnie na ogłoszenie nowego przetargu na tak dużąinwestycję to tylko pobożne życzenia. — Gdyby umowa była podpisana w lutym, byłyby szanse na zakończenieinwestycji w maju 2012 — uważa. (...)

Źródło: TVN Warszawa, 28.02.2009,http://www.tvnwarszawa.pl/-1,1588476,0,,ministerstwo_zrywa_negocjacje_w_sprawie_autostrady_do_lodzi,

wiadomosc.html

a) Wyjaśnij, co oznacza termin „negocjacje”.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) Co zadecydowało, że ministerstwo zerwało negocjacje?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

http://www.tvnwarszawa.pl/-1,1588476,0,,ministerstwo_zrywa_negocjacje_w_sprawie_autostrady_do_lodzi,wiadomosc.html

http://www.tvnwarszawa.pl/-1,1588476,0,,ministerstwo_zrywa_negocjacje_w_sprawie_autostrady_do_lodzi,wiadomosc.html


c) Argument ministerstwa, którym tłumaczone było zerwanie negocjacji, oparty został na:f definicjif związku przyczynowo-skutkowymf emocjach

d) Przytocz własnymi słowami jeden z argumentów użytych przez specjalistów, którym popierająswoją tezę dotyczącą terminu budowy autostrady.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Zaproponuj trzy argumenty, które mogłyby przekonać nauczyciela do wyjścia na dwór podczaslekcji wiedzy o społeczeństwie. (0–2 p.)

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

– . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Klucz odpowiedzi znajduje się na stronie 16.

15


Klucz odpowiedziPodstawowe umiejętności obywatelskie

ZAD. MODEL ODPOWIEDZI PUNKTACJA1. DZIENNIK: Gazeta Wyborcza, Fakt, Nasz Dziennik, Rzeczpospo-

lita, Super ExpressTYGODNIK: Newsweek, Polityka, Przekrój, WprostMIESIĘCZNIK: Film, Forbes, Focus

0–1–2–3,1 p. za każdywiersz

2. a) rodzaj pisma charakteryzujący się zawartością dużej ilości zdjęćoraz małej ilości treści, zawierający informacje mające wzbudzićsensację, prowokującące; skierowane do osób o niższym wykształ-ceniu

0–1

2. b) Fakt, Super Express 0–12. c) np. opiniotwórcza, informacyjna, rozrywkowa, kontrolna, społecz-

na (rzadziej: kulturowa, edukacyjna)0–1

2. d) np. telewizja, radio, internet, książki, dokumenty, świadkowie, eks-perci, wyniki badań własnych, wyniki badań opinii publicznej

0–1

3. a) poparcie dla Bronisława Komorowskiego jest zawsze większe napoczątku tygodnia niż pod jego koniec

0–1

3. b) wybory prezydenckie 0–13. c) sondaże mogą tracić na wiarygodności;

charakter próby przestaje być reprezentatywny0–1

3. d) FAKT: ostrzega „Dziennik Gazeta Prawna”OPINIA: w ostatnim czasie jakość sondaży (...) zeszła na psy

0–1–2,1 p. za każdy frag-ment

3. e) np. sonda, ankieta uliczna, opinia wypowiadania w mediach 0–13. f) Ośrodek Badania Opinii Publicznej (TNS OBOP), Centrum Bada-

nia Opinii Społecznej (CBOS), Millward Brown SMG/KRC, PBSDGA, GfK Polonia, AGB Nielsen Media Research, Expert Moni-tor

0–1,1 p. za wszystkietrzy odpowiedzi

3. g) błąd pomiaru to prognozowana maksymalna różnica miedzy wy-nikiem badania a rzeczywistym stanowiskiem opinii publicznej

0–1

4. a) Teleexpress 0–14. b) Wydarzenia 0–14. c) Fakty 0–14. d) Fakty 0–14. e) wiarygodność danych można podawać w wątpliwość ponieważ po-

chodzą z serwisu Telewizji Polskiej, która nie jest obiektywna wsprawach, które jej dotyczą

0–1

5. a) negocjacje prowadzone są w zły sposób, gdyż patyczak znajdującysię po prawej stronie obstaje tylko przy swojej propozycji — nieszuka alternatywnych rozwiązań

0–1

5. b) patyczak lewy: miękkipatyczak prawy: twardy

0–1–2,1 p. za każdąpoprawną odpo-wiedź

5. c) np. „Jak nie negocjować”Uwaga: każda odpowiedź wskazująca, że negocjacje prowadzone sąw zły sposób, jest poprawna

0–1

6. a) negocjacje to proces osiągania porozumienia, w którym uczestni-czą tylko strony konfliktu (bądź ich reprezentanci)

0–1

16


ZAD. MODEL ODPOWIEDZI PUNKTACJA6. b) niezabezpieczanie interesu publicznego przez zaproponowane wa-

runki finansowe,możliwy wzrost opłat dla kierowców spowodowany zaproponowa-nymi warunkami finansowymi

0–1

6. c) związku przyczynowo-skutkowym 0–16. d) jeden z poniższych (lub inny wynikający z tekstu):

– okres wyznaczony na ogłoszenie nowego przetargu jest za krótki– umowa zostanie podpisana za późno– nie ma pewności, czy znajdą się środki finansowe na tę inwe-

stycję

0–1

7. np.:– w nieklimatyzowanej klasie nie ma warunków do nauki przy

kilkudziesięciostopniowym upale; wyjście na dwór i poprowa-dzenie lekcji w cieniu zmorzy koncentrację uczniów

– jednorazowa przerwa w nauce i wyjście na dwór wpłynie pozy-tywnie na nasze samopoczucie (zapewni odpoczynek), dlategona następnej lekcji będziemy uważniej pracować

– wyjście na dwór umożliwi wspólną integrację klasy z nauczy-cielem — można przeprowadzić gry w terenie

0–1–2,2 p. tylko za trzydobre argumenty,1 p. za dwa, 0p. za jeden ar-gument lub jegobrak

MAX: 30

17

pomocnik olimpijczyka podstawowe umiejętności obywatelskie · b)źródła informacji o stanowisku...

Documents