DIABETI I SYRITGjithçka që duhet të dini

Drejtor: Tau lant MUKA , Kryeredaktore: Jana NANO , Zv./Kryeredaktore: F j o r d a K O R O M A N IAdresa: Fakulteti i Mjekësisë, UT. Cel: 069 35 85558, e-mail: suplementi@almedicus.org

Botim i përjavshëm, Nr. 5, e enjte 24 nëntor 2010

Redaksia:

A lba Kuq iBes iana Ba l laBlerta Do l lakuDea Q i r jaq iEmira HysaMarinela Kumaraku

Këshilli botuesD e partamenti i Shëndetit PublikEnver RoshiShërbimi i Endokr ino logj isë , QSUTAgron YLLIShërb imi i Urg jencës , QSUTEdmond ZAIMIShërbimi i Nefrologj isë , QSUTArjana STRAKOSHA

Botim zyrtar i Universitetit të T iranës,Fakulteti i MjekësisëNën kujdesin e veçantë të zv./Rektores Prof.D r. Elsa KONE

Shërb imi i Reumato log j isë , QSUTArgjend TAFAJShërbimi i A l e rgo log j i së , QSUTEtleva QIRKOShërbimi i Kardiologj isë,Spitali UshtarakGerta KOÇEKUShërbimi i Neurologj isë, Spitali UshtarakFatos JAHOShërbimi i Ortopedi-Traumotologjisë, Spitali UshtarakGjergj ÇAUSHI

Shërbimi i Toksikologjisë, Spitali UshtarakZyhni SULAJB iok im i K l i n i ke , QSUTNdok MARKUFarmaciLeonard DEDJA

Metodat e kurimittë glaukomës dhe

kataraktit nëpacientët me diabet

Kirurgjia e syrit:Gjithçka që duhet tëdimë për ndërhyrjen

Si mjekohetdiabeti i syrit.

Intervistë me mjeken ruseDr. Tatjana Romanova

INTERVISTA

TRAJTIMI

Materialet e këtij numriu përgatitën në bash-këpunim me Klinikën

UZLLOVA

E enjte, 24 Nëntor 2010www.almedicus.orgII

ANATOMIA E SYRITKujdes! Retinopa-tia mund të zhvil-lohet në fshehtësi.Ajo nuk ka njësimptomatikë tëshprehur. Nësendryshimet e më-sipërme nukprekin pjesën qën-drore të retinës(makulën), atëhereme siguri pacientinuk do të ketëankesa shqetë-suese në lidhje meshikimin. Pa-cientët i drejtohenmjekëve specail-istë kur patologjiaka avancuar nënjë gradë të lartë.Në këtë stad,efektshmëria emjekimit është evështirë për tuarritur.

Syri i njeriut kaformë sferike.Ai mbështilletnga tre membrana: membrana e

jashtme, ajo e enëve tëgjakut dhe retina. Mem-brana e jashtme ndahet nëdy pjesë: kornea dhesklera. Kornea është e te-jdukshme dhe ngjason menjë dritare nëpërmjet sëcilës rrezet e dritës depër-tojnë në sy. Duke paturformë të lakuar, ajo i për-thyen këto të fundit për-para se të arrijnë retinën.Sklera ka ngjyrë tëbardhë.

Membrana e dytë për-bëhet nga shumë enë tëvogla gjaku të cilatmundësojnë furnizimin esyrit me oksigjen dhelëndë ushqyese. Pjesë për-bërëse të kësaj membranejanë: irisi (pjesa e për-parme) trupi biliar (pjesae mesme) dhe koroidi (pje-sa e pasme). Irisi ndodhetmidis kornesë dhe ndrys-hon ngjyrën në varësi tëpigmentit që përmban ipërcaktuar gjenetikisht.Në qendër të irisit ndod-het një strukturë e quajturbebja e syrit (pupila). Për-masat e saj ndryshojnë nëvarësi të ndriçimit: në er-rësirë pupila zgjerohetndërsa në vende të ekspo-zuara ndaj dritës, ngush-tohet.

Trupi ciliar prodhonlikuidin intraokular (lën-gun ujor) i cili qarkullonbrenda në sy duke ushqy-er lenten (kristalinin), ko-rnenë dhe trupin qelqor.Lëngu del jashtë nëpërm-jet këndit të dhomës sëpërparme me anë të siste-mit të drenimit. Forma elentes së syrit rregullohetnëpërmjet muskulit ako-modues.

Koroidi, pjesa e pasmee membranës që përmbanenë të vogla gjaku kontak-ton drejtpërdrejt me ret-inën duke i siguruar kësajtë fundit ushqimin enevojshëm. Rrezet e dritësqë hyjnë në sy, fokusohennë retinë. Këtu pamja e ob-jektit shndërrohet në im-puls nervor, i cili nëpërm-jet nervit optik kalon nëtru.

Lentja e syrit ( kristali-ni) ka formë bikonvekse.Njësoj si kornea, ajodepërton dhe thyen rrezete dritës të cilat më pasfokusohen në retinë duke

sëmundjes.Metodat e fundit të ndë-

rhyrjeve kirurgjikale dheme rreze lazer mundë-sojnë kthimin e shikimittek shumë pacientë edhenë rastet më të rënda.

Gjatë diabetit dëmto-hen të gjitha enët e voglatë gjakut të quajturakapilarë. Më pas ndry-shimet prekin retinën e tësëmurit. Disa nga këto enëshumë të vogla mund tëbllokohet duke çuar nëmënyrë kompesatore nëzmadhimin e disa të tjer-ave. Këto fryrje tëkapilarëve përbëjnë atë qëquhet mikroaneurizma ecila ka një rrezik të lartëpër tu çarë duke u sho-qëruar kështu me njëgjakderdhje të mundshmebrenda në sy. Në retinë dotë zhvillohet edema, e cilanëse qëndron për një kohëtë gjatë do të dëmtojë qel-izat nervore. Një dëmtimtjetër i retinës vjen edhe

na dhënë imazhin e objek-tit.

Trupi qelqor ka përm-bajtje xhelatinoze. Aindan kristalinin nga fun-di i syrit.

Në sy ndodhen edhedisa hapësira të quajturadhoma e përparme, që për-bën hapsirën midis ko-rnesë dhe irisit; dhoma epasme, që përbën hap-sirën midis irisit dhe kri-stalinit.

Bashkëveprimi i të

gjithë pjesëve të syritmundëson procesin e tëparit: shikimin afër dhelarg, në ditë dhe nëmbrëmje; na mundëson tëperceptojmë shumëllojsh-mërinë e ngjyrave dhe tëorientohemi në hapsirë

DiaDiaDiaDiaDiabeti ibeti ibeti ibeti ibeti isheqerit dhe syrisheqerit dhe syrisheqerit dhe syrisheqerit dhe syrisheqerit dhe syri

Diabeti i sheqerit ështëpadyshim një ngasëmundjet më të përhapu-ra endokrine në botë. Çdo

dhjetë vjet , shifrat e tëprekurve nga kjo sëmund-je dyfishohen. Përhapja,frekuenca dhe ndër-likimet i kanë dhënë kësajsëmundjeje një karaktersocial. Të sëmurët me dia-bet kanë probleme meshikimin dhe një pjesë etyre rrezikojnë humbjen eplotë të tij. Nga të dhënate Organizatës Botërore tëShëndetesisë, çdo vitrregjistrohen 15 milionëtë prekur me diabet, të

cilët humbasin shikiminsi rezultat i një ndërlikimitë kësaj sëmundjeje.

Frika e humbjes sëshikimit i shoqëron kur-doherë këta pacientë përg-jatë gjithë jetës. Nuk ndodhrrallë që kujdesi mjekësormerret në një moment kunuk lihet shumë hapsirë tëndërhyet kirurgjikalisht.Praktika ka treguar që ter-apia konservative dhekurimi me preparate nukndalojnë zhvillimin e

Qerpikët

Pupila

Sklera

Irisi

Trupi ciliar

Kornea

Irisi

Kristalini

Trupi ciliar

Sklera

Retina

Korioidi

Nervi optik

E enjte, 24 Nëntor 2010 www.almedicus.org III

Dëmtimi i retinës ndodh ngadalë.Në retinë gjenden enë të vogla gjakuqë mund të dëmtohen shumë lehtë.Kur sheqeri në gjak dhe tensionijanë të lartë, këto enë të vogla gjakudëmtohen. Në fillim këto enë gjakufryhen dhe dobësohen, madje disaprej tyre mund të bllokohen dhemund të mos kalojë gjak në to. Nëndryshimet e para mund të mosketë shenja të dukshme të humbjessë shikimit, por është e rëndë-sishme që të bëhet kontrolli i syvenjë herë në vit edhe nëse nuk keniproblem. Njëri nga sytë mund tëdëmtohet më shumë se tjetri, ose tëdy sytë të dëmtohen njëlloj.

Me përkeqësimin e problemevetë diabetit, në sy shtohen këto enëgjaku të cilat janë gjithashtu tëdobëta. Carja dhe rrjedhja e gjakutbrenda në sy nuk e lejon dritën qëtë arrijë në retinë.

Ju mund të shikoni si me vija osetë shikoni errësirë. Ndonjëherëgjaku pastrohet vetë, në raste tëtjera duhet të bëhet një ndërhyrjekirurgjikale.

Me kalimin e viteve, këto enë tëdëmtuara gjaku mund të lenë shen-ja dhe ju të shihni si me njolla osepjesërisht errësirë, pamja mund tëduket si me pjesë të hequra.

Një retinë e dëmtuar mund tëçojë në humbje të dritës dhe deri nëverbim. Kontrollohuni menjëherëte mjeku nëse vini re të tilla prob-leme në shikim.Problemet që diabe-ti shkakton në retinë shpesh nukvihen re po ndodh edhe që të ketëshenja si:

· Shikim i zbehtë· Drita të duket si e

lëvizshme· Shpesh shikon si me er-

nga grumbullimi i substancaveproteinike dhe komplekseveyndyrore të përqëndruara nëzona të caktuara të retinës.Mund të ndodhë që muret ekapilarëve të çahen dhe në ret-inë të shfaqen vatra të voglahemoragjie.

Kujdes! Retinopatia mund tëzhvillohet në fshehtësi. Ajonuk ka një simptomatikë tëshprehur. Nëse ndryshimet emësiperme nuk prekin pjesënqëndrore të retinës (makulën),atëhere me siguri pacienti nukdo të ketë ankesa shqetësuesenë lidhje me shikimin. Pa-cientët i drejtohen mjekëve spe-cialistë kur patologjia ka avan-cuar në një gradë të lartë. Nëkëtë stad, efektshmëria emjekimit është e vështirë për tuarritur.

Pas kapilarëve, sëmundjaprek venat. Sasia e lëndëve tëgrumbulluara rritet. Gjithash-tu edhe vatrat hemoragjike.Mprehtësia e shikimit dobëso-het. Me kalimin e kohës proce-si i të ushqyerit të retinës megjak përkeqësohet. Në zonat kuoksigjeni është i pamjaf-tueshëm formohen enë gjakuartificiale të reja si dhe shtre-sa qelizore në formë fijesh tëcilat vendosen mbi retinë dukeu futur në brendësi të trupitqelqor. Ato tërheqin dhe rrud-hosin retinën duke rrezikuarshkolitjen e saj. Këto prolifer-ime dëmtojnë edhe nervin op-tik. Shikimi vazhdon tëpërkeqësohet më tutje. Enët esapoformuara janë shumë tëdobta dhe rreziku që ato mund

rësime· Dhimbje ose shtypje të të

dy syve· Shikim i paqartë

Diabeti mund të shkaktojë edheprobleme të tjera në sy si kataraktidhe glaukoma. Këto sëmundjemund të prekin edhe njerëzit qënuk vujanë nga diabeti, por ata qëvuajnë nga diabeti preken mëshpesh madje dhe në moshë më tëre.

Katarakti është si një perde qëmbulon syrin. Çdo pamje duket sie zymtë dhe e errët. Duhet ndërhyr-je kirurgjikale që katarakti tëhiqet. Lentja e syrit zëvendësohetme lente plastike si lente kontakti.Pas operacionit ju do të shikoninormalisht.

Glaukoma nis nga një tension ilartë syri. Me kalimin e kohes dëm-tohet nervi i syrit, nervi optik dhefillimisht ka humbje të shikimitanësor. Trajtimi i glaukomës ështëi thjeshtë. Ju do të merrni barna tëveçanta për të ulur tensionin e syr-it, ose mund të ndërhyet me lazer.

Për të parandaluar problemet qëshkakton diabeti te sytë mund tëmerren këto masa:

· Mundohuni që të mbaninivelin e sheqerit sa më pranënormës

· Kontrolloni sytë të paktënnjë hërë në vit

· Nëse keni në plan që tëkeni një shtatzani të afërt konsul-tohuni me mjekun e syve

· Nëse jeni shtatzënë dhevuani nga diabeti, konsultohuni memjekun e syve në 3 muajt e parë tështatzanisë

· Mos pini duhan

të çahen nga momenti në mo-ment është shumë i lartë. Kjomund të shoqërohet me humb-jen e menjëhershme të shikim-it. Në këto raste, mjeku jeppreparate për forcimin e enëvetë gjakut me qëllim eleminimin

e hemoragjisë. Edhe pasmjekimit, fenomene të tillamund të përsëriten në çdo mo-ment.

Retinopatia diabetike mundtë shoqërohet edhe me ndry-shime të trupit qelqor. Në tëmund të grumbullohenprodukte të prodhuara nga or-ganzmi si psh. acidi laktik, ure-ja etj të cilat shkaktojnë ndry-shime në strukturën dhe funk-sionin e trupit qelqor. Gjader-dhjet e vazhdueshme nga enëte gjakut të sapoformuara nëtrupin qelqor ndërlikojnë ako-ma më shumë ecurinë esëmundjes. Fatkeqësisht, edhepas trajtimit intensiv, këtondërlikime nuk mund të elemi-nohen plotësisht. Rritja eformimit të ngjitjeve indore menjëra tjetrën (aderencave) do tëvazhdojë të shkolisë dhe rrud-hosë më tej retinën çka mundtë çojë në verbim të plotë. Përtë ndaluar këtë proces kërkohetndërhyrje kirurgjikale.

Si vSi vSi vSi vSi vendoset diaendoset diaendoset diaendoset diaendoset diagnognognognognoza?za?za?za?za?·Përcaktimi i mprehtësisë së

shikimit·Matja e tensionit intraoku-

lar ( brenda syrit)·Kontrolli i fushës së pamjes·Ekzaminimi i fundit të syrit·Ekzaminimi me ultratinguj·Kontrolli elektrofiziologjik

(përcaktimi i aftësisë jetike tëretinës dhe nervit optik)

Rezultatet e ekzaminimeve tësipërpërmendura i japin mundë-si mjekut të përcaktojë kurimine nevojshëm për ju dhe të parash-ikojë efektet e operacionit.

Diabeti dëmtonretinën, nervin

optik dhelenten e syrit.

Këshilla për shërim sa më të shpejtë:Këshilla për shërim sa më të shpejtë:Këshilla për shërim sa më të shpejtë:Këshilla për shërim sa më të shpejtë:Këshilla për shërim sa më të shpejtë:

Në mënyrë që periudha pas operacionit të kalojë pa ndër-likime në një kohë sa më të shkurtër, ndiqni këshillat e spe-cialistëve.

· 1-2 javët e para pas operacionit, mos flini nga krahui syrit të operuar

· Mos e fërkoni syrin e operuar me dorë dhe mos rën-doni mbi të

· Gjatë larjes, kini kujdes mos të lagni syrin ujë aposhkumë sapuni. Për këtë para larjes, mbylleni syrin me njëshami të pastër, fasho apo leukoplast. Pas larjes hidhni nësy pika dezinfektuese

· Përdorni syze dielli· Mbroni syrin nga ndryshimet e menjëhershme të

temperaturës; mos frekuentoni ambiente me temperaturashumë të larta ose shumë të ulta. Shmangni pishinat, so-larët apo banjat me avull etj

· Mos ngrini pesha të rënda· Edhe pas 3 muajsh nga operacioni mos kryeni punë

fizike me kokën poshtë· Për të ngritur objekte nga dyshemeja përdorni të

gjithë trupin· Kozmetikën në sy mund ta përdorni jo më herët se 1

muaj pas operacionit· Mos u merrni me sport 3 muajt e parë pas opera-

cionit, pas 3 muajsh mund të filloni gradualisht gjimnas-tikën e mëngjesit, të merreni me not dhe ushtrime të tjeragjimnastikore, të cilat nuk kërkojnë sforcim të trupit ( për-jashtohen rreptësisht vrapi, kërcimet dhe hedhjet në ujë,kalërimi, ngritja e peshave etj)

· Mos ngisni makinë derisa syri të shërohet plotësisht

E enjte, 24 Nëntor 2010www.almedicus.orgIV

SI TE KUROJMERETINOPATINE

DIABETIKE?

Kurimi konservativ i retinopatisëdiabetike përfshin preparatepër forcimin e

enëve të gjakut, eleminimine gjakderdhjeve si dhe tëgrumbullimeve proteinike eyndyrore. Këto preparatepërmirësojnë procesin e sh-këmbimit të lëndëve dhe tëqarkullimit të gjakut në mik-roambjentin e syrit. Praktikaka treguar se përdorimi i tyrenuk mund të parandalojë zh-villimin e mëtejshëm tësëmundjes.

Një nga metodat e kurim-it të retinopatisë diabetikeështë koagulimi me rreze laz-er i retinës. Ky trajtim përf-shin disa seanca në intervalekohe nga 3-7 ditë. Zonat edëmtuara të retinës goditenme rreze lazer çka shkatër-ron enët e gjakut të sapofor-muara dhe zonat e retinës megrumbullime përmbajtjeshtë ndryshme. Nëse është enevojshme ky trajtim duhettë ripërsëritet prandaj ështëe nevojshme kontrolli i vazh-dueshëm te mjeku specialist.

Koagulimi me rreze lazeri kryer në fazat e para tësëmundjes ka efektshmëri tëlartë. Gjithsesi retinopatia dotë vazhdojë të zhvillohet për-sa kohë shkaku i saj –diabe-ti, nuk është eleminuar.

Trajtimi kirurgjikal i tësëmurëve me diabet kërkonkujdes të veçantë pasi proce-si i ripërtëritjes së indeve nësy është i ngadaltë. Për tëfrenuar zhvillimin e mëte-jshëm të retinopatisë së dia-betit si dhe për të parandalu-ar ndërlikimet e rënda, duhetkuruar vetë sëmundja.

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është vitrarë është vitrarë është vitrarë është vitrarë është vitrektomiaektomiaektomiaektomiaektomiadhe si zhvillohet ajo?dhe si zhvillohet ajo?dhe si zhvillohet ajo?dhe si zhvillohet ajo?dhe si zhvillohet ajo?

Vitrektomia ( vjen nga fja-la vitreum-trup qelqor dheektomia-heq) është një proce-durë kirurgjikale e cila kry-het për të hequr të gjithëtrupin qelqor të syrit i ciliështë i dëmtuar nga sëmund-ja. Gjatë ndërhyrjes pastro-het në të njëjtën kohë edhesipërfaqja e retinës dukeshmangur shkolitjen e saj.

Zakonisht ky operacionkryhet nën anestezine lokalepor në disa raste edhe me anëtë anestezisë së plotë. Nëkokërdhokun e syrit bëhentre prerje të vogla ku më pasnëpërmjet instrumentave tëveçantë, hiqet nga syri trupiqelqor i dëmtuar, pastrohetgjakderdhja dhe aderencat emundshme.

Taktika përfundimtare etrajtimit kirurgjikal përcak-tohet gjatë operacionit dukeruajtur veçoritë e pacientit.Në disa raste trupi qelqorzëvendësohet me lëng fiz-iologjik. Në disa të tjera melëndë perftororganike. Nëklinikën tonë, operacionet

zhvillohen në dy etapa, sipasmetodës së përpunuar ngaQendra e diabetit të syrit dheKirurgjisë optiko-rekon-struktive, e cila konsiston nëfutjen në sy të lëndës perftor-organike për një kohë tëgjatë.

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është lënda perfto-arë është lënda perfto-arë është lënda perfto-arë është lënda perfto-arë është lënda perfto-torgtorgtorgtorgtorganikanikanikanikanike ( PFO) dhe përsee ( PFO) dhe përsee ( PFO) dhe përsee ( PFO) dhe përsee ( PFO) dhe përsee zëve zëve zëve zëve zëvendësojmë me tëendësojmë me tëendësojmë me tëendësojmë me tëendësojmë me tëtrtrtrtrtrupin qelqor?upin qelqor?upin qelqor?upin qelqor?upin qelqor?

Lënda perftororganike(PFO), një bashkim i fluoritdhe karbonit, përdoret gjerë-sisht në praktikën mjekësorekudo nëpër botë falë cilësivetë saj të veçanta : peshësspecifike mjaft të ulët dhe te-jdukshëmrisë së saj. Në klin-ikën tonë përdorim PFO tëllojit të ‘’Vitreopres’’ i për-punuar nga specialistët eQendrës së diabetit të Syritdhe Kirurgjisë Optiko-Re-konstruktive. Ky lloj PFO kanjë sërë përparësish ndaj tëtjerëve. Qëllimi i përdorimittë kësaj lëndë qëndron në af-tësitë e saj për të ulur ede-mat, për të eleminuar ader-encat si dhe për të paran-

daluar çarjen e enëve të dob-ta të gjakut. Vetëm pas kësajndërhyrjeje kirurgjikalemund të përdoret koagulimime rreze lazer i retinës, i cilika efektshmëri tepër të lartë.

Përse ndonjëherë mjeki-Përse ndonjëherë mjeki-Përse ndonjëherë mjeki-Përse ndonjëherë mjeki-Përse ndonjëherë mjeki-

mi kirmi kirmi kirmi kirmi kirurgjikal kryhet në durgjikal kryhet në durgjikal kryhet në durgjikal kryhet në durgjikal kryhet në dyyyyyetaetaetaetaetapa? Ppa? Ppa? Ppa? Ppa? Pa sa ka sa ka sa ka sa ka sa kohësh do tëohësh do tëohësh do tëohësh do tëohësh do tëkryhet etakryhet etakryhet etakryhet etakryhet etapa e dpa e dpa e dpa e dpa e dyte?yte?yte?yte?yte?

Në disa raste është enevojshme që lënda e PFO tëlihet brenda kokërdhokut tësyrit për një kohë të gjatë.

Falë peshës specifike që ka,PFO shtrin retinën dhe emban të tillë deri në për-dorimin e rradhës së rrezeveme lazer. Gjithashtu ajo ndi-hmon në uljen e edemave tëretinës.

Pas 1-3 javësh zhvillohetetapa e dytë e operacionit,qëllimi i së cilës është paran-dalimi për mundësinë e sh-kolitjes së retinës. Në këtëetapë të dytë operative,lëndën e PFO e zëvendë-sojmë me një lëndë fiz-iologjike, gaz apo lëndë sil-ikoni.

Përse lëndën e PFO e zëv-Përse lëndën e PFO e zëv-Përse lëndën e PFO e zëv-Përse lëndën e PFO e zëv-Përse lëndën e PFO e zëv-endësojmë me Silikendësojmë me Silikendësojmë me Silikendësojmë me Silikendësojmë me Silikon?on?on?on?on?

Në rastet e përparimit dhezhvillimit të mëtejshëm tësëmundjes, procesi i aderen-cave prek edhe shtresat më tëbrendshme të retinës. Gjatëndërhyrjes, pas heqjes sëtyre, silikoni futet brenda nësy për të parandaluar dheminimizuar zhvillimin engjitjeve indore të shtresavetë retinës të cialt do të shkak-tonin një shkolitje të përsëri-tur të saj. Silikoni që për-doret në Qendrën “Mik-

rokirurgjia e syrit” është ipërgatitur posaçërisht përkirurgjinë oftalmologjikedhe tolerohet mirë nga pa-cientët për një kohë të gjatë.Në disa raste silikoni lihet nësy gjithë jetën. Nëse pas op-eracionit nuk ka rishfaqje tëaderencave në retinë, siliko-ni mund të hiqet. Këtë e ven-dos vetëm mjeku për çdo pa-cient konkret.

Klinika Uzllova është epara që rekomandon meto-dat më të përparuara të sh-kencës, gjithashtu tani doflitet për një preparat të pan-johur më parë i cili tashmëka filluar të përdoret gjerë-sisht në të gjithë botën gjith-ashtu edhe në klinikën tonë.

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është Aarë është Aarë është Aarë është Aarë është AVVVVVASTINASTINASTINASTINASTINAAAAAdhe përse përdhe përse përdhe përse përdhe përse përdhe përse përdordordordordoret?et?et?et?et?

Avastina është njëmedikament i cili përdoretpër të mjekuar enët e reja tëgjakut të formuara në retinënë sëmundjen e diabetit. Derimë parë ka qënë mjaft e vësh-tirë të zgjidhej një ndërlikimi tillë, por sot ky preparat kasjellë një erë të re nëmjekimin e diabetit të syrit.Avastina frenon formimin eenëve të reja të gjakut të for-muara në retinë si pasojë eproceseve degjenerative tëshkaktuara nga diabeti. Këtoenë pasqyrojnë një sërësëmundjesh të tjera të syve sipsh. traumat e ndryshme tësyrit, neoformacionet e ko-rnesë apo dëmtime të vazavetë tjera që furnizojnë syrin megjak.

Në klinikën tonë përdorettashmë me sukses ky llojpreparati i cili ka dhënë rezu-ltate të larta.

Avastina rekomandohetkryesisht në pacientët me ret-inopati diabetike sidomos përrastet kur sëmundja avancondhe nuk paraqet qëndruesh-mëri. Gjithashtu, pacientët qëi janë nënshtruar një ndërhyr-jeje me lazer kanë rezultatepërforcuese pozitive ngamjekimi me AVASTINË

Si kryhet kjo metodë?Si kryhet kjo metodë?Si kryhet kjo metodë?Si kryhet kjo metodë?Si kryhet kjo metodë?Kjo metodë kryhet në kush-

te operatore nëpërmjet injek-timit të një sasie të vogël prej1ml preparati brenda në sy.Efektshëmria e AVASTINËSarrihet pas dy javësh. Mund tëndodhë që riinjektimi i sajështë i nevojshëm në disa pa-cientë

KKKKKujt pacient ujt pacient ujt pacient ujt pacient ujt pacient iiiii r r r r rekekekekekoman-oman-oman-oman-oman-dohet kdohet kdohet kdohet kdohet ky pry pry pry pry preeeeeparaparaparaparaparat?t?t?t?t?

AVASTINA u rekoman-dohet pacientëve me dëmtimetë enëve të gjakut si pasojën eretinopatisë së diabetit.Sëmundje të tjera janë glauko-ma neovaskulare e dhimb-shme, tromboza e enëve tëgjakut apo në raste me komp-likacione nga traumat e ndry-shme të syrit dhe neoforma-cionet vaskulare të kornesë

Intervistë me oftalmokirurgen ruse Dr. Tatjana Romanova, pranë klinikës Uzllova

GjakderGjakderGjakderGjakderGjakderdhjedhjedhjedhjedhjenë rnë rnë rnë rnë retinëetinëetinëetinëetinë

E enjte, 24 Nëntor 2010 www.almedicus.org V

E enjte, 24 Nëntor 2010www.almedicus.orgVI

KIRURGJIA E SYRIT:Gjithçka që duhet tëdimë për ndërhyrjen

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është karë është karë është karë është karë është kombinimi iombinimi iombinimi iombinimi iombinimi ioperacioneoperacioneoperacioneoperacioneoperacionevvvvve? Në cilae? Në cilae? Në cilae? Në cilae? Në cilat ras-t ras-t ras-t ras-t ras-te është i nete është i nete është i nete është i nete është i nevvvvvojshëm të kry-ojshëm të kry-ojshëm të kry-ojshëm të kry-ojshëm të kry-het?het?het?het?het?

Shumë të sëmurë drejto-hen te mjeku pasi sëmundja(retinopatia diabetike) ështëndërlikuar : retina është sh-kolitur , janë shfaqur glauko-ma dhe katarakta e për pa-sojë nevojitet kryerja e disalloj ndërhyrjeve kirurgjikalenjëherësh.

Përse nPërse nPërse nPërse nPërse nuk ruk ruk ruk ruk rekekekekekomandohetomandohetomandohetomandohetomandohetheqja e kaheqja e kaheqja e kaheqja e kaheqja e kataraktëstaraktëstaraktëstaraktëstaraktësnjëherësh me krynjëherësh me krynjëherësh me krynjëherësh me krynjëherësh me kryerererererjen ejen ejen ejen ejen evitrvitrvitrvitrvitrektomisë aektomisë aektomisë aektomisë aektomisë apo me ndë-po me ndë-po me ndë-po me ndë-po me ndë-rhrhrhrhrhyryryryryrjet e tjera kirjet e tjera kirjet e tjera kirjet e tjera kirjet e tjera kirurgjikale?urgjikale?urgjikale?urgjikale?urgjikale?

Kristalini ndan pjesën epasme të syrit nga pjesa epërparme. Ai është njëpengesë e vërtetë për kal-imin e lëndëve toksike, tëquajtur ndryshe faktorët eproliferimit,të cilët mund tëçojnë në zhvillimin e glauko-mës neovaskulare. Gjithash-tu, kristalini nuk lejon siliko-nin të kalojë në dhomën epërparme. Prandaj kirurgunuk rekomandon heqjen ekristalinit të turbulluar (ka-taraktës) menjëherë, porvetëm nëse heqja e saj ështëe domosdoshme.

Si vlerësohet niSi vlerësohet niSi vlerësohet niSi vlerësohet niSi vlerësohet nivvvvveli i ndë-eli i ndë-eli i ndë-eli i ndë-eli i ndë-rhrhrhrhrhyryryryryrjes?jes?jes?jes?jes?

Gjatë ekzaminimit kirur-gu bën vlerësime mbi avan-cimin e sëmundjes dhe ndër-likimeve të saj. Në varësi tëkëtyre vlerësimeve ai plani-fikon edhe volumin e opera-cionit, por në shumë rastenga turbullimi i trupit qelqordhe hemorragjitë nuk mundtë shikohet fundi i syrit dhetë përcaktohet gjendja e ret-inës . Pas membranave dheshtresave të aderuara ështëe vështirë të përcaktohet sh-kalla e shkolitjes së retinës,sasia e shkolitjeve të saj aponiveli i zhvillimit të shtresësproliferative në retinë.

Si duhet të përgSi duhet të përgSi duhet të përgSi duhet të përgSi duhet të përgaaaaatitemititemititemititemititemipër operacionin?për operacionin?për operacionin?për operacionin?për operacionin?

Duke patur parasyshveçoritë e diabetit të sheqer-it, si sëmundje (enët e gjakuttë holluara të cilat mund tëçahen në çdo moment, dobë-simi i imunitetit të orga-nizmit, shërim me vështirë-si i plagëve si pasojë e mung-esës së vitaminave dhe albu-minave) periudha pas opera-cionit kërkon kujdes tëmadh. Prandaj i sëmuri paraoperacionit duhet të kontrol-lohet tek endokrinologu dhemjekët e tjerë sepse :

1. Duhet stabilizuarsheqeri në gjak. Eshtë erëndësishme të eliminohengjendjet hipoglicemike tëdukshme dhe të fshehura.

2. Duhet kryer kursi imjekimit për rregullimin esistemit të shkëmbimit tëlëndëve albuminoze dheyndyrore i cili ka ndryshuar.

3. Duhen shëruar të

gjitha vatrat e infeksionevekonkrete dhe sëmundjet etyre.

Për të realizuar të sipër-përmendurat duhet konsulti-mi me endokrinologun, pato-logun e përgjithshëm, kirur-gun, otolaringologun, stoma-tologun etj.

Cështje të lidhura me sas-inë e insulinës, ushqimin qeduhet të hajë pacienti paraoperacionit apo preparatethipoglicemike diskutohenme mjekun që e trajton.

Sa kSa kSa kSa kSa kohë zgjaohë zgjaohë zgjaohë zgjaohë zgjat operacionit operacionit operacionit operacionit operacionidhe sa i dhimbshëm është ?dhe sa i dhimbshëm është ?dhe sa i dhimbshëm është ?dhe sa i dhimbshëm është ?dhe sa i dhimbshëm është ?

Kohëzgjatja e operacionitvaret nga shkalla e vështirë-sisë së retinopatisë diabetikedhe nga sasia e ndërhyrjevekirurgjikale që kryhen në të

njejtën kohë. Ai mund të zg-jasë 30 min deri në 1.5 orë.Operacioni kryhet nën kon-trollin e anestezistëve me ek-speriencë të cilët me vë-mendje kontrollojnë gjend-jen e pacientit dhe kujdesenqë pacienti mos të ndiejëdhimbje gjatë operacionit. Sirregull, operacioni kryhetme anestezi lokale dhe vetëmnë raste të rralla (rastet efëmijëve ) me anestezi tëplotë.

Si të sillemi gjaSi të sillemi gjaSi të sillemi gjaSi të sillemi gjaSi të sillemi gjatë opera-të opera-të opera-të opera-të opera-cionit?cionit?cionit?cionit?cionit?

Gjatë operacionit duhet tëjeni të qetë, të mos tensiono-heni, të zbatoni gjithë urdhë-zimet e kirurgut, të mos bënilëvizje të menjëhershme, tëmos rrotulloni kokën dhe

mos flisni nëse nuk uakërkojnë. Nëse diçka jushqetëson, duhet me qetësidhe shkurt të vini ne dijenikirurgun.

Si të sillemi pas opera-Si të sillemi pas opera-Si të sillemi pas opera-Si të sillemi pas opera-Si të sillemi pas opera-cionit ?cionit ?cionit ?cionit ?cionit ?

Pas operacionit duhendëgjuar dhe zbatuar mepërpikmëri të gjitha reko-mandimet e kirurgut. Kësh-tu, mund të nevojitet regjimshtrati në një pozicion të cak-tuar (me shpinë ose anash).Mjeku mund tju lejojë tëngriheni pas dy 2-3 orësh pasoperacionit. Nuk rekoman-dohen lëvizje të menjëher-shme të kokës dhe ngritja epeshave.

Gjithashtu pas operacion-it duhet kontrolluar sheqeri

në gjak dhe nëse është enevojshme të korrigjohet siduhet kjo sasi.

Nëse pas operacionitshfaqen dhimbje ose pacien-ti ndihet keq, ai duhet të drej-tohet menjëjerë te mjeku.

KKKKKur vjen shikimi pas op-ur vjen shikimi pas op-ur vjen shikimi pas op-ur vjen shikimi pas op-ur vjen shikimi pas op-eracionit? Ngeracionit? Ngeracionit? Ngeracionit? Ngeracionit? Nga se va se va se va se va se va ra ra ra ra re te te te te tararararardhja e tij?dhja e tij?dhja e tij?dhja e tij?dhja e tij?

Zakonisht edhe pas njëoperacioni të kryer me suk-ses, shikimi nuk vjen men-jëherë sepse në sy mbetenelementë të gjakut të cilëtzhduken vetëm pas disaditësh. Përveç kësaj, proçesii ushqimit të retinës së shkol-itur me lëndë ushqyese qëishte i dëmtuar , pas opera-cionit i duhet kohë përrifunksionimin në rregull të

këtij procesi dhe gjithashtuduhet kohë për retinën tëfunksionojë si më parë.

Përse disa operacionePërse disa operacionePërse disa operacionePërse disa operacionePërse disa operacionepër rpër rpër rpër rpër retinopaetinopaetinopaetinopaetinopatinë diatinë diatinë diatinë diatinë diabetikbetikbetikbetikbetikeeeeekryhen pa gkryhen pa gkryhen pa gkryhen pa gkryhen pa garanci përaranci përaranci përaranci përaranci përpërpërpërpërpërmirësimin e shikimit ?mirësimin e shikimit ?mirësimin e shikimit ?mirësimin e shikimit ?mirësimin e shikimit ?A ka rA ka rA ka rA ka rA ka rrrrrreeeeezik për ndërzik për ndërzik për ndërzik për ndërzik për ndërlikimelikimelikimelikimelikimetë mundshme ?të mundshme ?të mundshme ?të mundshme ?të mundshme ?

Nga shkaqet e sipërpër-mendura, para operacionit jogjithmonë mund të vlerëso-het gjendja e retinës dhe enervit optik nga të cilët varetedhe rezultati i operacionit,prandaj shpesh operacioniështë shansi i fundit për të(ruajtur) kthyer shikimin,por në raste të tjera operacio-ni kryhet për të stabilizuarsituatën dhe të ruhen po atofunksione pamore që vazh-dojnë të funksionojnë.Natyrisht, si në çdo ndërhyr-je kirurgjikale, ekziston njëfarë rreziku ndërlikimesh,sidomos në raste veçanërishttë vështira deri në humbjene syrit.

Pacienti duhet të vlerësojëseriozisht gjithë informacio-nin e marrë nga mjeku përperspektivën e trajtimitkirurgjikal dhe në rast semerret vendimi për opera-cion të japë pëlqimin e tij përkëtë gjë.

CilaCilaCilaCilaCilat janë stat janë stat janë stat janë stat janë statistikatistikatistikatistikatistikat e rt e rt e rt e rt e re-e-e-e-e-zultazultazultazultazultatetetetetevvvvve të operacionit ?e të operacionit ?e të operacionit ?e të operacionit ?e të operacionit ?NgNgNgNgNga se va se va se va se va se varararararen aen aen aen aen ato?to?to?to?to?

Gjatë 20 viteve të fundit nëQendrën e Diabetit të Syritdhe Kirurgjisë Optiko-Re-konstruktive të Klinikës“Mikrokirurgjia e Syrit”,janë kryer më shumë se 15mijë operacione kundër ret-inopatisë diabetike. Ndë-rhyrjet e kryera në fazat epara të sëmundjes japin rezu-ltate pozitive në 80% të ras-teve të kryera.

Në stadet e mëvonshmetë sëmundjes, kur pjesët mëdelikate të syrit janë dëmtu-ar, është e vështirë të zh-dukësh gjithë aderencat eformuara në retinë (sido-mos në zonën qendrore tësaj), mundësia e suksesit tëoperacionit përbën vetëm20%. Prandaj specialistët eklinikës “Mikrokirurgjia eSyrit” rekomandojnë kurimkirurgjikal pikërisht nëfazat e para të sëmundjes,kur shikimi është ende imirë dhe retina nuk ështëshumë e dëmtuar, nëmënyrë që most ë lejohet zh-villimi më tej i sëmundjes.

Për ruajtjen e rezultatevetë operacionit, rëndësi tëmadhe ka edhe kompesimii diabetit, sidhe kontrolli irreptë i nivelit të sheqeritnë gjak. Gjithashtu është edomosdoshme të vazhdohetperiodikisht kurimi konser-vativ për forcimin e enëve tëgjakut, për mirësimin eqarkullimit të gjakut dhenormalizimin e shkëmbim-it të lëndëve në sy.

E enjte, 24 Nëntor 2010 www.almedicus.org VII

Kristalini ështëlentja optike ecila përthyenrrezet e dritës.Falë tij rrezet e

dritës fokusohen në retinë.Gradualisht likidi transpar-ent i kristalinit shndërrohetnë viskoz dhe me kalimin ekohës fillon të turbullohet .Si rezultat, shikimi dobëso-het. Turbullimi i kristalinitquhet kataraktë. Te tësëmurët me diabet ky proces(turbullimi i kristalinit) fil-lon më herët për shkak të çr-regullimeve në sistemin e sh-këmbimit të lëndëve dhedëmtimit të proçesit ushqyestë kristalinit. Zakonisht kat-arakta është karakteristikepër njerëz me diabet të tipitII. Te këta, katarakta shfaqetnë moshën 40-50 vjeç. Ndon-jëherë katarakta shfaqetedhe në moshë të re, në ras-tet kur diabeti ka prekurmoshat e reja.

Katarakta nuk mund tëshërohet në mënyrë konser-vative. Preparatet mund tëngadalësojnë zhvillimin e sajvetëm për pak kohë. Në mos-hat e reja për shkak të deko-

mpesimit shfaqen tur-bullime lokale në kristalin.Pas normalizimit të sheqer-it këto trubullime zhduken.Ky është rasti i vetëm kurmund të themi se kataraktau vet eliminua!

Gjatë operacionit, hiqetkristalini i turbullluar dhenë kapsulën e tij vendoset njëkristalin artificial. Para 20vitesh mendohej se katarak-ta duhej të piqej para se tëhiqej. Kjo pikëpamje bazohejnë faktin se teknikisht memetodat e vjetra ishte më elehtë të hiqej kristalini tash-më i dëmtuar. Sot aplikohenmetoda bashkëkohore përheqjen e kataraktës. Disa ngakëto metoda janë : copëtimi ikristalinit të turbulluar meanë të një aparati me ultratinguj (fakoemulsifikimi)dhe copëtimi i kataraktës me

Cilat janë veçoritë ekurimit të kataraktës

te diabetikët

Glaukoma ështënjë sëmundjegjatë së cilësrritet tensionibrenda në sy

duke rezultuar në dëmtim tënervit optik. Gjatë diabetit tësheqerit, glaukoma mund tëshfaqët 4-5 herë më shumë.Kur gjatë diabetit zhvillohetretinopatia diabetike, në disaraste të rënda në membranëne irisit formohen dhe zhvillo-hen enë të reja gjaku (kjogjendje quhet rubeoze eirisit) të cilat bllokojnë kën-din e dhomës së përparmeku është vendosur sistemi idrenimit dhe nga i cili lëngubrenda syrit del jashtë. Kjoquhet glaukomë sekondareneovaskulare (nga formimi ienëve të reja të gjakut).Glaukoma neovaskulare ësh-të një nga problemet më tërënda të pacientëve me dia-bet. Ajo çon shpesh në hum-bjen e plotë të shikimit.Përveç kësaj, tensioni in-traokular rritet ndjeshëm,për pasojë dëmtohet nervioptik duke shkaktuar dhim-bje të forta në sy. Dëmtimet esaj janë të parikthyeshme:“çfarë rrëmben, glaukomakurrë nuk e kthen”. Nëse ten-sioni nuk normalizohet ngamedikamentet nevojitetndërhyrje kirurgjikale.Qëllimi i operacionit ështëtë ulë tensionin brenda nësy duke krijuar rrugë suple-mentare (të reja) tërrjedhjes jashtë të lëngut in-traokular.

Në shumë raste, glauko-ma sekondare neovaskularenuk mund të kurohet memetodat kirurgjikale tradi-cionale , prandaj në Qen-drën e Diabetit të Syrit dhe

së kornesë pas operacionit(shfaqjen e astigmatizmit).Kohët e fundit katarakta kaprekur moshat e reja-katar-akta e moshës së re. Përdori-mi i syzeve gjatë kataraktës

nuk ndihmon në rritjen eshikimit, prandaj kryerja eoperacionit që në fazat epara të sëmundjes ështëshumë aktuale. Përveçkësaj, heqja e kataraktës sëpapjekur është më e lehtë.Nuk kërkohet anestezi mak-simale dhe syri reagon ndajoperacionit më pak sepseoperacioni zgjat vetëm 10minuta.

Fatkeqësisht, ekzistonmendimi se gjatë diabetitvendosja e një kristalini ar-tificial në sy, nuk rekoman-dohet. Në fakt, implantiminuk mund të kryhet vetëmnë ato raste, kur pacienti katë dëmtuar rëndë sistemin efurnizimit me gjak të syrit,kur lind retinopatia diabe-tike proliferative e shoqëru-ar me formimin e aderen-cave të theksuara në retinë.Si kundërindikacion mundtë shërbejnë edhe formimete enëve të reja të gjakut nëmembranën e kornesë. Nukimplantohet kristalini arti-ficial edhe në rastet e disasëmundjeve autoimune, kurnë sy ndodhet një proces in-flamacioni. Në të tilla rastehiqet kristalini dhe shikimikorrigjohet me syze menumër të madh ose me lentekontkakti.

Kirurgjisë Optiko-Rekon-struktive aplikohen lloje tëreja operacionesh të cilatshpesh duhen kombinuar.Një nga llojet më të përdoru-ara të trajtimit kirurgjikalështë ciklodiatermopunktu-ra ose ciklopunktura merreze lazer. Me anë të kësajmetode krijohet një kanalshtesë për rrjedhjen e lëngutintraokular jashtë dhe jopërmes këndit të dhomës sëpërparme. Këto operacioneshpesh duhen kombinuar

me vitrektominë, krio-peksinë dhe me përdorimine drenimeve të ndryshme.

Në raste shumë të rëndapër ruajtjen e syrit si organdhe eliminimin e dhimbjeve,në klinikën “Mikrokirurgjiae syrit” aplikohen me suksesmetodat e ciklofotokoag-ulimit me endolazer ose me-toda e ciklofotokoagulimittransskleral me rreze. Ten-sioni në sy mund të uletvetëm nëse sasia e lëngutujor që prodhohet, pakëso-

het. Rrezet lazer shkatërro-hen disa pjesë të trupit cili-ar i cili prodhon lëngun in-traokular.

Mbani mend: Rezultatetmë të mira pas operacionit imarrim vetëm nëse ai kry-het në fazat e para tësëmundjes . Prandaj njerëz-it që vuajnë nga diabeti, du-het të shkojnë rregullishttek oftalmologu për të kon-trolluar tensionin intraoku-lar dhe fushën e pamjes.Gjatë rubeozës në menm-

branën e irisit kryhen koag-ulime me rreze lazer të ret-inës. Në disa raste paslazerkoagulimit ose krio-peksisë enët artificial tëgjakut pushojnë së funksion-uari, si rezultat sëmundjastabilizohet.

A mund të parandalojmëA mund të parandalojmëA mund të parandalojmëA mund të parandalojmëA mund të parandalojmëvvvvverbimin ngerbimin ngerbimin ngerbimin ngerbimin nga diaa diaa diaa diaa diabeti bet i bet i bet i bet i iiiiisheqerit?sheqerit?sheqerit?sheqerit?sheqerit?

Specialistët e Qendrës sëDiabetit të Syrit dhe Kiru-rgjisë Optiko Rekonstruk-tive janë të sigurt se heqja etrupit qelqor, në fazat e paratë ndryshimeve të enëve tëgjakut në retinë, parandalonpër shumë vite pasuese zh-villimin e sëmundjes. Nërastet e dëmtimeve të mëdhatë retinës dhe nervit optik,si pasojë e formimit të enëvetë reja të gjakut sidhe mem-branës brenda në sy, efek-tiviteti i kurimit kirurgjikalbie, por edhe në këto raste nëQendrën e Diabetiti të Syrit

Cilat janë metodat e kurimit tëglaukomës në rastet e diabetit të sheqerit ?

dhe Kirurgjisë Optiko-Rekon-struktive, trajtimi për këta tësëmurë vazhdon.

Ka mundësi që nga mung-esa e informacionit, shpesh tësëmurët drejtohen te mjekupër trajtim, vetëm pasi retin-opatia diabetike është ndër-likuar shumë. Në fakt, sa mëherët të fillojë trajtimi isëmundjes, aq më të mira dojenë edhe parashikimet. Mefjalë të tjera , heqja e krista-linit në fillimet e retinopatisëdiabetike me anë të metodavelazer ndalon procesin e zhvil-limit të sëmundjes në mënyrëradikale.

Si të hedhim pikaSi të hedhim pikaSi të hedhim pikaSi të hedhim pikaSi të hedhim pikat në sy?t në sy?t në sy?t në sy?t në sy?Gjatë një muaji e gjysmë

pas operacionit, pacienti du-het të hedhë në syrin e operu-ar, pika që parandalojnë in-flamacionin. Mësoni si tëhidhni pikat në sy:

Ngrini kokën dhe shiko-ni lart. Tërhiqni me gishtqëpallën e poshtme dhehidhni 1-2 pika. Përpiqunimos të prekni lëkurën e që-pallës dhe qerpikët me pika-tore.

Nëse mjeku ju ka reko-manduar të përdorni disalloje pikash, ato duhenhedhur në sy në një intervalkohe prej 20-30 sekondash.Çdo preparat duhet të ketëpikatore të veçantë e cila duhetpërvëluar një herë në ditë në ujë,që zien për 15-20 minuta.

rreze lazer dhe përthithja epjesëve të kristalinit. Metodatme ultratinguj dhe rreze laz-er lejojnë heqjen e kristalinitkur shikimi ende është ruaj-tur në 50-60 %, pra kur kri-

stalini sapo ka filluar të tur-bullohet . Kështu me këtometoda bëhet një prerjeshumë e vogël, në mënyrë qëtë mos qepet dhe që të mosçojë në ndryshime të formës

E enjte, 24 Nëntor 2010www.almedicus.orgVIII