tefsirül-münir sure sure (24)

5NAHL SURES

5Surenin smi:

5nceki Sure ile likisi:

5Surenin Ele Ald Konular:

6ldkten Sonra Dirilme Ve Vahyin spat

6rab:

6Belagat:

6Kelime ve bareler:

6Ayetler Aras liki

7Aklamas

8Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

8Allah'n Varlnn Ve Birliinin Delilleri

8Belagat:

8Kelime ve bareler:

9Ayetler Aras likisi

9Aklamas


12Allah'n Ulhiyyetini Ve Birliini spat Eden Dier Deliller

12Kelime ve bareler:

13Ayetler Aras liki

13Aklamas


15Ulhiyyetin zellikleri: Yaratma, Gizli Ve Ak Her eyi Bilme Ve Ebed Olarak Hayat Srme

15Belagat:


16Ayetler Aras likisi

16Aklamas


18Mriklerin Vahyi Ve Peygamberlii nkr Etmeleri Ve Mriklerin Cezas

18Belagat


19Ayetler Aras liki

19Aklamas


21Takva Sahiplerinin Sfatlar, nen Vahye man Etmeleri Ve Mkfatlar

21Belagat:


22Ayetler Aras liki

22Aklamas


24Mriklere, Batlda Israrlarndan Dolay, lhi Tehdit


24Ayetler Aras liki

24Aklamas


25Kafirlerin Kaderi Delil Getirmeleri, ldkten Sonra Dirilmeyi nkr Etmeleri,

25Peygamberlerin Grevlerinin Birbirine Benzemesi

25Belagat:


27Ayetler Aras likiler

27Aklamas


30Muhacirlerin Mkfat, Peygamberlerin Beer Olular, Peygamberimiz (S.A.)n

30Kur'an Aklamak Hususundaki Vazifesi Ve Kafirlere Yaplan lhi Tehdit

30Belagat:


31Ayetler Aras likiler

32Aklamas


35Mriklerin nanlar Ve irkin Amellerinin Tartlmas

35Belagat:


37Ayetler Aras liki

37Aklamas


41mmetlerin Peygamber Yalanlama Adeti,

41Kurann Hidayet Ve Rahmet Klnmas, Kur'an Aklamak Hususunda Peygamberin Vazifesi


41Ayetler Aras liki

41Aklamas


42lah Kudretin Ve Tevhidin Delilleri Ve nsanlara Verilen eitli Nimetler


43Ayetler Aras liki

43Aklamas


46Allah'n Kudretine Ve Tevhidine Delalet Eden nsanlarn Baz Hayret Verici Durumlar

47'rab:

47Belagat:


47Ayetler Aras liki

48Aklamas


50Put Ve Heykeller in Verilen ki Misal

50Belagat:


51Ayetler Aras liki


52Allah'n Gayb Bilmesi nsan Ve Kular Yaratmas

52'rab:

52Belagat:


53Ayetler Aras liki

53Aklamas


54Baz Tevhid Delilleri le lah Ltuf Ve Nimetlerin eitleri

55Belagat:


55Ayetler Aras liki

55Aklamas


57Mriklerin Tehdit Edilmesi Ve Kyamet Gnndeki Durumlar


58Ayetlerler Aras liki

58Aklamas


61Kur'an'da Hayr Ve erri En yi Toplayan Ayet, Ahde Vefa, Hidayet Ve Dellet

61Belagat:


63Ayetler Aras liki


68Erkek Ve Kadnlar Salih Amel lemeye Tevik Hususunda En Geni Manal Ayet


68Ayetler Aras liki

68Aklamas


69Kuranla lgili Hususlar: Okurken Ez ekmek, Nesh, Kur'ann Arapa Oluu

69Belagat:


70Ayetler Aras liki

70Aklamas


72Dinden Dnenler Ve kenceye Uradktan Sonra Hicret Edenler


73Ayetler Aras liki

73Aklamas


77Dnyadaki Nankrln Cezas

77Belagat:


77Ayetler Aras liki

77Aklama


78Yiyeceklerden Temiz Ve Helal Olanlarla Pis Ve Haram Olanlar

79Belagat:


79Ayetler Aras liki

79Aklama


81Hz. brahim (A.S.), Onun Dinine Uyma Emri, Yahudilerin Cumartesi Gnne Sayg Gstermeleri

81Belagat:


82Ayetler Aras liki

82Aklamas


85Dine Davet Etmenin Esaslar, Misliyle Ceza Verme Esas, Musibetlere Kar Sabretme


85Bu Ayetlerin Fazileti:

85Ayetler Aras liki

86Aklamas


NAHL SURES

ldkten Sonra Dirilme Ve Vahyin spat

1- Allah'n emri gelmektedir. Alay ederek, onun acele gelmesini istemeyin. Allah noksan sfatlardan mnezzehtir. Onlarn irk kotuu eylerden ok ycedir.

2- Allah meleklerini kalpleri ihya eden vahyi ile kullarndan dilediine gndererek: "Benden baka ilh olmad uyarsn yapn. Benden korkun" der.

Aklamas

Kfirler, kyametin kopaca yahut kendilerine azabn gelecei gibi vaadedilen eyleri yalanlayarak alayl bir tarzda bunlarn hemen acilen olmasn istiyorlard. Bunun zerine kendilerine: "Allah'n emri gelmektedir." denildi.

Rasulullah (s.a.) kfirlere dnyadaki azab ve ahiretteki azab eklinde ok tehditlerde bulunup da kfirler hibir ey grmeyince onu yalancla nisbet ettiler.

Cenab- Hak bu pheye u ayetle cevap verdi: "Allah'n emri gelmektedir. Alay ederek onun acele gelmesini istemeyin." Yani Allah'n* emri hkm yerine gelmekte, ezelden ebede var olmaktadr. Yani Allah'n emri hkm yerine gelmektedir; ama, ezelde hkm verilen ey henz yerine gelmemi olabilir. nk Allah Teal bunun meydana geliini belirli bir vakte balamtr. Siz bunun hemen olmasn istemeyin. Bu belirlenen vakit gelmeden nce bu azabn meydana gelmesini talep etmeyin. Yani Allah'n hkm, tenfizi iin belirli bir mddet tayin edilerek sdr olmutur.

Bylece Rasulullah (s.a.) kfirlere kyametin kopaca eklinde ok tehditlerde bulununca onlara gelecek zaman yerine mutlaka gerekleecek, eksiz-phesiz meydana gelecek manasna dellet eden gemi zaman sigas kullanlarak "Kyametin kopmas yaklat" denilerek cevap verilmitir.

Bu ifade aynen u ayetlere benzemektedir: "Kyamet yaklat, ay yarld" (Kamer, 54/1).

"nsanlarn hesaba ekilme zaman yaklat. Fakat onlar hl gaflettedirler, aldrmyorlar." (Enbiya, 21/1).

Yani Allah'n emri, beklenen bir durum olsa da mutlaka olacak ve gelecek mertebesindedir. O halde, Allah Teal'nn ilminde mukadder olan vaktin gelmesinden nce bu emrin acele gelmesini istemeyin. Yani uzak saylan bu durum yaknlamtr. O halde meydana gelmesinde tell davranmayn.

Bu ifade kfirler iin bir tehdit ve ayn zamanda onlara gelecek azabn ve helak olmalarnn kendilerine bildirilmesi mahiyetindedir.

Allah Teal mriklerin kendisine nisbet ettikleri ortak ve evlttan ve O'ndan baka put ve heykellere tapmalarndan beridir, mnezzehtir, ycedir. Bu ifade de onlarn umutlarn baladklar putlarn efaat edecei dncesini iptal etmektedir.

Kyametin kopmas ve gelecek azabn aceleyle gelmesinin istenmesi peygamberi yalanlamak, onunla ve Onun vaadiyle alay etmek demek olunca; kendisinin kfrn zirvesi olan irkten ve irk koulan eylerden mnezzeh olduunu ispat etmeyi birlikte zikretti.

Yce Allah bundan sonra peygamberlik ve peygamberi yalanlamakla ilgili nc phe hakknda u cevab verdi:

Allah Teal meleklerini vahiy ile peygamberlik iin setii ve tercih ettii kullarndan dilediine indirir. Burada "vahiy" iin "ruh" tabiri kullanlmtr. nk ruhun l bedenleri diri hale getirdii gibi, vahiy de l kalpleri ihya eder.

Nitekim Cenab- Hak bir ayette yle buyurur: "l iken hidayetle diriltip, kendisine insanlar arasnda yryecek bir nur verdiimiz bir kimse, karanlklar iinde kalp oradan kmayan kimse gibi midir1?" (En'am, 6/122).

"Ruh"un "vahiy" manasna kullanlmas Kur'an'da yaygndr. Mesel bir ayette yle buyurulmaktadr: "Bylece Biz sana emrimizle insanlar iin bir hayat kayna olan Kur'an vahy ettik. Sen nceleri kitap nedir, iman nedir bilmezdin. Fakat biz onu bir nur kldk. Kullarmzdan dilediimizi o nurla hidayete irdiririz." (ura, 42/52).

"Kullarndan diledii kimseler" peygamberlerdir. Nitekim bu konuda Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Allah risaletini nereye vereceini daha iyi bilir" (En'am, 6/124). "Allah meleklerden ve insanlardan eliler seer." (Hac, 22/75).

"nsanlar biraraya gelip buluacaklar kyamet gnyle uyarmak iin kullarndan dilediine emriyle vahyi indirir." (Mmin, 40/15).

Bu ayet ayn zamanda Mekke mriklerinin: "u Kur'an iki ehrin (Mekke veya Taifin) birinde bulunan bir byk adama indirilseydi ya!" (Zuhruf, 43/31) eklindeki szlerine reddiyedir.

"O'nun emriyle ..." (Nahl, 2) Kur'an'n indirilmesi yahut vahiy iin melein inmesi sadece Allah'n emriyle olur. Nitekim meleklerin: "Biz ancak Rabbinin emriyle ineriz" (Meryem, 19/64) sz Kur'an'da nakledilmektedir. Dolaysyla melekler Allah'n emri ve izni olmadan hibir ey yapamazlar.

Ayet, Allah tarafndan peygamberlerine gelen vahyin sadece peygamberler vastasyla olduuna dellet etmektedir.

Bundan sonra Cenab- Hak peygamberlerin vazifesini beyan ederek yle buyurdu: Kfirleri korkutmak iin, insanlara Allah'tan baka ilh yoktur diye retmek iin, benim emrime muhalefet eden ve benden bakasna tapan kimselere de Allah'tan korkun demeleri iin peygamberler gnderilmitir.

Allah'n Varlnn Ve Birliinin Delilleri

3- Allah, gkleri ve yeri hikmetle yaratt. Allah, onlarn ortak kotuklar eylerden ycedir.

4- Allah, insan bir damla sudan yaratt. Bir de bakarsn ki insanolu apak bir hasm olmutur.

5- Allah hayvanlar da yaratt. Sizin iin bu hayvanlarda sizi stacak eyler ve pek ok faydalar vardr. Bir ksmnn da etlerini yersiniz.

6- Hayvanlar yerlerine koyduunuzda ve otlaklarna salverirken sizleri bir zevk ve sevin kaplar.

7- Bu hayvanlar byk zorluklarla ancak ulaabileceiniz yerlere yklerinizi tarlar. phesiz Rabbiniz Raufdur, (ok efkatlidir) Rahimdir (ok merhametlidir.)

8- Allah, binmeniz ve ss hayvan edinmeniz iin atlar katrlar ve merkepleri yaratt. Henz bilmediiniz daha nicelerini yaratacaktr.

9- Size doru yolu aklamak Allah'a aittir. Yollarn bir ksm da eridir, zalimdir. Allah dileseydi hepinizi toptan doru yola sevkederdi.

Aklamas

Allahu Teali stmzdeki lemi gkleri ve altmzdaki lemi yeri, iindekilerle birlikte yaratt. Bunlar hak l ile yaratlmtr. Bo yere deil, muazzam bir takdir ve hikmet esas zerine yaratlmtr. Bunu sadece kendisi bizzat yaratmtr. Allah'tan baka varlklar herhangi bir eyi yaratmaktan ciz olduklar iin, Allah yardmc veya ortak edinmekten mnezzehtir. Dolaysyla ibadet edilmeye lyk olan sadece O'dur.

"Allah onlarn ortak kotuklar eylerden ycedir." ayeti O'nunla beraber bakasna ibadet eden kimsenin irkinden kendisini tenzih etmektedir. O, yaratmakta tek bana bamsz olup -foia yoktur. Dolaysyla hibir orta olmakszn tek olarak ibadet edilmeye lyk olan da O'dur.

Bundan sonra Cenab- Hak insanolunu nemsiz ve gsz bir damla sudan yarattn zikrederek yle buyurdu: "Allah insan basit, deersiz, gsz bir damla sudan yaratt. nsan yetiip byynce de bir de bakyorsunuz ki Rabbine kar kyor, O'nu yalanlyor. Halbuki O kar kmak iin deil, kul olsun diye yaratlmtr, basit bir eyden yaratlmtr. nsan gryorsun ki mcadele etmeye kalkyor ve "rm kemikleri kim diriltebilir?" diyor. (Yasin, 36/78).

Bu ayetin benzeri u ayettir: "Sudan beer yaratp ona soy-sop veren O'dur. Rabbin her eye kadirdir. Onlar Allah' brakp kendilerine fayda da, zarar da veremeyen eylere taparlar. Kfir, Rabbine kar olanlarn yardmcs-dr." (Furkan, 25/54-55).

Rivayet edildiine gre bu ayette murad edilen kii beyy b. Halef el-Cu-mah'dir. beyy Peygamberimiz (s.a.)'e rm bir kemik getirip: Allah'n, rdkten sonra bu kemii dirilteceini mi zannediyorsun? demiti. Yine onun hakknda: "nsanolu kendisini bir damla sudan yarattmz grmez mi ki, hemen apak bir hasm kesilir." (Yasin, 36/77) ayeti nz olmutu.

Daha sonra, Allahu Teal yaratt deve, sr, koyun gibi hayvanlar ile kullarna ltufta bulunduunu "bildirmitir. Nitekim En'am Suresi'nde bu nimetleri tafsilatyla aklamtr. Cenab- Hak yle buyurdu: "Allah sizin iin" ynleri, derileri, kllar, stleri, etleri gibi pek ok faydalan ve menfaatleri bulunan "hayvanlar yaratmtr."

Bu hayvanlar akamlar otlaktan gelipte allarna koyduunuzda ve sabah aldan kartp otlaa gnderdiinizde sizleri bir zevk kaplar.

Allahu Teal, obanlarn bu iki vakitte daha dikkatli olmalar iin bu iki vakti zellikle zikretti. Bunda, sr ile gururlanmaya iaret edilmektedir. Ayrca hayvanlarn ala girmeleri anlatld. nk tok olarak geldikleri ve stleri bol olaca iin gnller sevinle dolaca, gzlerin bu manzaradan memnun kalaca iin faydal olan bu iki vaktin deeri fazladr. Hayvanlar gda unsuru ve ekonomide retim aracdr. Eti yenilen ve binilen hayvanlarda yaratl, eitli zellikleri birada toplama ve ekil ynnden gzellik vardr.

Hayvanlar ayrca i, binek ve eya tama aracdrlar. Bundan dolay Ce-nab- Hak yle buyurdu: Bu hayvanlar Hacc, Umre, Cihad ve ticaret gibi ancak iddetli meakkatle ulaabileceiniz yerlere bizzat tamaktan ciz kaldnz yklerinizi tarlar ve dier binek ilerinde kullanrlar.

Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "phesiz sizin iin hayvanlarda da ibretler vardr. Size karnlarndan kan stlerden iiririz. Sizin iin onlarda birok menfaatler vardr. Ayrca bir ksmnn etini de yersiniz. Bir de (karada) onlarn zerinde ve (denizde) gemilerin stnde tanrsnz." (Mminn, 23/21-22).

"Allah sizin iin hayvanlar yaratt ki, bir ksmna binesiniz bir ksmnn da etinden yiyesiniz. Onlarda sizin iiar daha nice menfaatler vardr. htiya duyduunuz eylere de onlarla ularsnz. Siz (karada) onlarn zerinde ve (denizde) gemilerin stnde tanrsnz." (Gafir, 40/79-80).

Hayvanlar her zaman ve her yerde iktisad bir servet ve byk bir nimet olmutur. Bunun iin Cenab- Hak ayeti "phesiz Rabbiniz ok efkatli ve ok merhametlidir." ifadesiyle bitirmitir. Yani bu hayvanlar sizin emrinize veren Rabbiniz kullarna kar ok efkatli ve ok merhametlidir. Allah bu hayvanlar byk bir hayr ve nzk kayna, birtakm yararl iler arac klmtr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Onlar kendileri iin bizzat kudretimizin eseri olacak yarattmz hayvanlar grmyorlar m? stelik o mallara sahiptirler. Biz, o hayvanlar kendilerine boyun edirdik. Bazlarna binerler. Bazlarnn da etini yerler." (Yasin, 36/71-72).

Allahu Teal insanlara dier bir hayvanclk serveti ile ihsanda bulunmutur. Allah sizin iin atlan, katrlar ve merkepleri de yaratt. Bunlar dier menfaatler yannda binme ve ss hayvan olarak kullanmanz iin tahsis etti.

Daha sonra modern ulam ve tamaclk vastalarnn ihsan edilmesinin beyan edilmesi sras geldi: "Henz bilmediiniz daha nicelerini yaratacaktr." (Nahl, 8). Yani Allah bu hayvanlardan baka trenler, otobsler, gemiler, uaklar gibi daha nice ulam ve tamaclk vastalar yaratacaktr.

Sonra bu yer, gk ve hayvanlar leminde Yce Allah din, manev ve hayat yollardan doru olan yolu gsteriyor:

Allah tarafndan bir ltuf ve ikram olarak, delilleri ortaya koymak, kitaplar indirmek ve peygamberleri gndermek suretiyle, Hakka ve hayra ulatran ak yolu beyan etmek Allah'a aittir.

Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "te benim yolum budur. Dosdorudur. O'na uyun. Baka yollara uymayn ki, sizi Allah'n yolundan ayrmasn..." (Enam, 6/153).

"Allah yle buyurdu: Bu, bana ulaan dosdoru bir yoldur" (Hicr, 15/41).

bni Kesir'in dedii gibi ounlukla Kur'an- Kerim'de madd durumlardan faydal manev ve dini durumlara gei vaki olur. Mesel Hac hakkndaki bir ayette: "Aznz aln. Azklarn en hayrls. "Takva'dr" (Bakara, 2/197) bu-yurulmaktadr. Yine bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "Ey Ademoulla-r! Sizin iin avret yerlerinizi rtecek elbise ve ziynet eyas yarattk. Takva elbisesi ise daha hayrldr." (Araf, 7/26).

Bundan sonra Cenab- Hak kt yollardan sakndrarak yle buyurdu: 'Yollarn bir ksm da eridir, zalimdir." Yani yollarn bir ksm doru yoldan sapar, dallete ve Haktan sapmaya gtren eri, zalim bir yoldur.

Doru yol slm'dr, eri yol ise slm ile neshedilen slm'n dndaki dier dinlerdir. Zira slm Allah'n kullar iin raz olduu tevhid ve ftrat dinidir. Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "Baka eylerden yzn evirerek kendini tamamen dine ver. Allah insanlar yaratltan bu din zere klmtr. Allah'n yaratnda hibir deiiklik yoktur. te dosdoru din budur. Fakat insanlarn ou bilmezler." (Rum, 30/30).

Daha sonra Allahu Teal hidayetin (doru yolu bulmann) ilh kudreti ve dilemesiyle olduunu haber vererek yle buyurdu: "Allah dileseydi, hepinizi toptan doru yola sevkedirdi." (Nahl, 9).

Mu'tezile mezhebi mensuplar diyorlar ki: O dileseydi hepinizi zorla, iddetle ve tercih hakk vermeksizin doru yola sevkederdi.

Ehl-i Snnet Alimleri diyorlar ki: Allah, btn insanlar doru yola iletmeye kadirdir. Bunda en kk bir phe bile yoktur. Ancak ayetten murad edilen mana udur: Allahu Teal doru yolu da eri yolu da beyan etti. Hidayeti tercih eden ve hidayete lyk olan bir topluluu hidayete erdirdi. Kendileri iin sapkl seenleri de saptrd.

Hidayet iki ksmdr:

1- rad ve yol gsterme manasnda hidayet: Mesel u ayette hidayet bu manadadr: "Biz insanoluna (hayr ve erri) her iki yolu da gstermedik mi?" (Beled, 90/10).

2- Muvaffak klma ve gzetme manasnda hidayet: "Bizi doru yola ilet." (Fatiha, 6) "Allah dileseydi, hepinizi toptan doru yola sevkederdi." (Nahl, 9) "Rabbin dileseydi, yeryznde bulunanlarn hepsi iman ederdi" (Yunus, 10/99) "Rabbin dileseydi insanlar tek bir mmet yapard. Onlar da durmadan ihtilf etmektedirler. Ancak Rabbinin merhamet ettikleri mstesnadr. Allah insanlar bunun iin yaratmtr. Rabbinin "phesiz ben Cehennem'i btn cin ve insanlarla dolduracam" sz gereklemitir." (Hd, 11/118-119).

Allah'n Ulhiyyetini Ve Birliini spat Eden Dier Deliller

10- Size gkyznden su indiren O'dur. Siz o sudan iersiniz. Hayvanlarnz otlattnz bitkiler de o su ile yetiir.

11- Allah bu su ile ekini, zeytini, hurma- y1' zmleri ve btn meyveleri yetiti- rir. phesiz ki bunda dnen bir topluluk iin byk bir ibret vardr.

12~Mlah S606^1 gndz, gnei ve ay hizmetinize hazr klmtr. Yldzlar da Allah'n emrine boyun emilerdir. phesiz ki bunda akln kullanan bir topluluk iin nice ibretler vardr.

13- Yeryznde sizin iin yaratt eit eit varlklar da Allah'n emrine boyun emilerdir. phesiz ki bunda d- snen bir topluluk iin byk bir ibret vardr.

14- indeki taze etlerden yemeniz, ta- kndnz sus eyasn karmanz iin denizi emrinize veren Allah'tr. Sen gemilerin denizi nasl yararak seyrettii- n^ grrsn. Ltfundan nzk aramanz ve kretmeniz iin (Allah byle yap-

15- Allah yeryz sizi sarsmasn diye oraya sabit dalar yerletirdi. Orada r- naklar ve istediiniz yere armadan gidebilmeniz iin yollar yaratt.

16- Allah yeryznde insanlara doru yolu gsteren iaretler yaratt. nsanlar geceleyin de Allah'n yaratt yldzlarla yollarn bulurlar.

Aklamas

Ayetler, Allah'n zatn ispat eden kinatn hareketlilii, bitkiler lemi, denizler ve dalar gibi dier delillere de iaret ederek devam ediyor.

Ayetlar nce gkyznden yamurun inmesine sebep olan bitkiler lemi ile balad. Cenab- Hak yle buyurdu:

Gkleri, yeri, insan ve hayvanlar yaratan gkyznden su indirmek suretiyle insann hayat artlarn hazrlayan Allah'tr. Gkten inen bu suyu imeye hazr tatl ve ho bir su olarak indirmi, tuzlu ve ac bir su klmamtr. Cenab- Hak bu su ile hayvanlarnz otlattnz bitkileri kartt. Bu su ile ekinler, zeytin, hurma ve zmler; eitli snf, renk, tat, koku ve ekillerde hayatnz devam ettirebileceiniz nzk olarak her eit meyveler kartt.

Suyun indirilmesi ve bitkilerin yeertilmesi gibi btn bu belirtilen hususlar bu delilleri dnp ibret alan bir topluluk iin Allah'tan baka ilh olmadna delil ve hccettir. nk tek olan ve yaratan, ta'zim ve ibadete lyk olan, Allah'tan baka emsalsiz bir ekilde yaratan, yoktan vareden hibir varlk yoktur.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurur: "O eyler mi daha hayrldr, yoksa gkleri ve yeri yaratan ve sizin iin gkten su indiren mi? Ki Biz o su ile bir tek aacn bile bitiremiyeceiniz nice gzel baheler yetitirdik. Allah ile beraber baka ilh var m? Hayr, fakat onlar Haktan uzaklaan bir topluluktur." (Nemi, 27/60).

Bundan sonra Cenab- Hak zerimizdeki nimetleri beyan ederek ilh kudretin kinattaki byk delillerine iaret etti:

"Allah geceyi, gndz ... hizmetinize hazr klmtr." Yani Allah gece ve gndzn birbirini takip etmesini uyku, istirahat, alma menfaat elde etme ve gnlk ihtiyalar karlama gibi size yararl hususlar iin kararlatrd. Gne ve ayn dnmesini de k vormek iin; insan hayvan ve bitkilerin scaklk ve ktan yararlanmalar, aylarn ve yllarn saysn bilmek iin, gkyznn her tarafndaki sabit ve gezegen yldzlarla gkyznn sslenmesi iin, karanlklarda kendisiyle yol bulabilmek iin nur ve k olsun diye takdir ettik. Btn yldzlar ince bir sistem ve nceden takdir edilen bir hareketle kendi yrngesinde dnerler. Bu hibir fazlalk veya noksanlk olmaz. Btn bu sistem Allah'n hkimiyet ve nfuzu altndadr. Yine bir ayet-i kerimede yle buyu-rulmaktadr:

"phesiz ki Rabbiniz Allah gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra Ar'a hkmedendir. O, gece ile durmadan geceyi takip eden gndz brr. Gne, ay ve yldzlar emrine amade olarak yaratmtr. yi bilin ki yaratmak ve emretmek O'na mahsustur. Alemlerin Rabbi olan Allah yceler ycesidir." (A'raf, 7/54).

Btn bu zikredilen hususlarda, Allah'n kelmnda akln kullanan ve hccetlerini anlayan bir topluluk iin Allah Teal'nn ak kudretine ve yce hkimiyetine deliller vardr.

nceki ayetin "dnen bir topluluk iin..." ifadesiyle sona ermesi, bu ayetin de "akln kullanan bir topluluk iin..." ifadesiyle sona ermesinin sebebi udur: Allah'n kudretine ve birliine dellet eden yksek semav deliller gayet ak olup ince ince dnmeye gerek kalmadan sadece mcerret aklla anlalmaktadr.

Bitki, hurma ve yeryzndeki benzeri delillerin Allah'n varln ispat etme noktasnda delil olmalar tefekkr, ince ve derin dnmeyi gerektirir.

Cenab- Hak kudretinin gkyzndeki almetlerine iaret ettikten sonra yeryznde yaratt hayret verici varlklara da tenbihte bulundu. Sizin iin yeryznde yaratt renkleri, ekilleri, yararlar zellikleri farkl bitkiler, madenler, cansz varlklar, hayvanlar Allah'n emrine boyup, emilerdir.

"phesiz ki btn bu hususlarda Allah'n ltuflarn ve nimetlerini dnp ibret alan ve bu nimetlere kar kreden bir topluluk iin Allah'n kudretine deliller vardr."

Birinci ayetin tefekkr, ikinci ayetin akln kullanmakla bitmesinden sonra gelen bu nc ayet de ibret almakla sona erdi. Bununla yeryzndeki varlklara tesir eden gcn her iinde hikmet sahibi, tam manasyla bamsz bir ekilde hareket eden Cenab- Hak olduuna iaret edilmitir.

Allahu Teal varlnn ispat iin nce gkyzndeki yldzlar, ikinci olarak bizzat insann vcudu ve nefsini, nc olarakta hayvanlarn yaratln-daki hayret verici hususlar, drdnc olarak bitkilerin tabiatlarndaki hayret verici hususlar, beinci olarak drt unsurun (Su, Ate, Hava, Toprak) durum-lanndaki hayret verici hususlar delil olarak zikretti.

nce "su" unsurundan balayarak yle buyurdu: Denizi insanlarn emrine vermek ve gemiye binmeyi kolaylatrmak, ihraml veya ihramsz olarak diri veya l balk yemenin mubah oluu, denizden inciler ve deerli mcevherler kartlmas, kullarnn taknacaklar ziynet eyalarnn kolaylkla kartlmas ve dier nimetlerle Allahu Teal kullarna minnet ve ihsanda bulunmaktadr.

Ayrca denizin derinliklerinde yetiden "mercan" dan istifade edilmesi: "Bu iki denizden inci ve mercan kar" (Rahman, 55/22).

Denizi yarp bir lkeden dier bir lkeye seyreden gemileri tamak iin denizin emrinize mde klnmas, deniz ticareti yoluyla Allah'n ltuf ve rzkn talep etmeniz, Allah'n sizin iin denizlerde gizledii nimetlerine ve zerleri-nizdeki ihsanna kretmeniz iindir.

Denizden kan etin (balk etinin) tazelikle tavsif edilmesi Allah'n tuzludan tatl (tuzlu sudan tatl et) karmadaki kudretini beyan etmektedir. Bu ayrca onun etinin sratle yenilmesine dellet eder. nk ksa zamanda bozulmaya mahkmdur.

Bundan sonra Cenab- Hak yeryznde yaratt baz nimetleri anlatt. Bu nimetler tanedir:

Birincisi: Dnyann dnmesi esnasnda zerindeki canl varlklar sarsmamas ve savurup atmamas iin, yeryznn sabit dalarla iyice takviye edilmesi. Nitekim Cenab- Hak: 'Yeryzne dalar yerletirdi" (Nziat, 79/32).

kincisi: Yeryznde nehirlerin aktlmas. Bu nehirlerle canlar, hayvanlar ve bitkiler hayat bulmaktadr. Nehirleri dalardan sonra zikretmitir. nk nehirlerin ounun kaynaklan dalardan fkrr. Bu nehirler yeryznde oktur. Ksa, derin ve uzun nehirler vardr. Saa veya sola; kuzeye veya gneye, douya veya batya ynelirler. Bazen vadiler bu nehirlere yataklk ederler.

ncs: Bir yerden dier yere, bir kasabadan dier bir kasabaya, hatta dadan ovaya geii, intikali ve ulam temin eden yollar, geitler meydana getirilmi olmas. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Yeryz, stnde-kilerle alkalanmasn diye biz orada sabit dalar yarattk. Dalar arasnda yol bulsunlar diye geni boluklar (geitler) varettik." (Enbiya, 21/31).

"Umulur ki doru yolu bulursunuz" Yani bu yollarla istediiniz, arzu ettiiniz yerlere armadan ularsnz.

Allah yeryznde insan gidecei yere kolaylkla ulatran belirli almetler, iaretler yaratt. Almetler yollardaki iaretlerdir. Bunlar doru yolu bulmaya yarayan karada ve denizde yolculuk yapanlarn delil (klavuz) olarak kullandklar dalar, rzgrlar ve benzeri tabi iaretlerdir. Ticaret mal elde etmek gibi maksatlarla Kurey'liler gibi ok yolculuk yapanlar yldzlarla yol bulmak faydalarn tam ve kmil manada biliyorlard.

'Yldzlarla (ynlerini ve) yollarn bulurlar." Yani insanlar gecenin karanlnda yldzlarla yollarm bulurlar. Bu ayet ilm-i ncum (Astroloji) yahut ilm-i felek (Astronomi) ilimlerine iaret etmektedir.

Ulhiyyetin zellikleri: Yaratma, Gizli Ve Ak Her eyi Bilme Ve Ebed Olarak Hayat Srme

17- Hi yaratanla yaratmayan bir olur mu? Hi dnmez misiniz?

18- Allah'n nimetlerini saysanz onlar saymakla bitiremezsiniz. phesiz ki Allah ok affedici ve ok merhamet edicidir.

19- Allah gizlediklerinizi de, aa vurduklarnz da bilir.

20- Onlarn Allah' brakp da taptklar putlar hibir eyi yaratmamlar, bilakis kendileri yaratlmlardr.

21- (O taptklar putlar) ldrler, cansz varlklardr. Onlar ne zaman dirileceklerini de bilmezler.

22- Sizin ilhnz tek bir ilhtr. Ahirete inanmayanlarn kalpleri inkarc, kendileri de kibirlidirler.

23- phesiz Allah gizledikleri ve aa vurduklar her eyi bilir. Muhakkak ki O, byklk taslayanlar sevmez.

Aklamas

Allahu Teal bu ayetlerde yceliine ve ibadet edilmeye sadece kendisinin lyk olduuna, kendisinin dnda olan hibir ey yaratmayacak durumdaki putlarn buna lyk olamayacana* iaret etmekte ve yle buyurmaktadr: "Hi yaratanla yaratmayan bir olur mu?" Yani (nceki ayetlerde) zikrettiimiz btn bu varlklar yaratanla hibir eyi yaratmayan hatta asla hibir eyi yaratacak gce sahip olmayan varlklar bir olur mu? Hi dnmyor, ibret ve ders almyor musunuz? nk bu gerei bilmek iin ince ince dnmeye, geni bir ekilde tefekkr etmeye ve inceleyip aratrmaya gerek yoktur.

Bu soru inkr manasnda olup kfirleri bilgisizlik ve takdiri ktye kullanmakla itham etmek kasdyla sorulmutur. Bu ayetin bir benzeri de udur: "te bunlar Allah'n yaratklardr. Gsterin bana, O'ndan bakalar ne yaratt?" (Lokman, 31/11).

Allahu Teal bundan sonra sadece en byk nimet vericinin ibadet edilmeye lyk olduunu beyan etmek iin kullarna verdii nimetlerinin okluuna ve onlara yapt ihsana iaret etti: Siz Allah'n nimetlerini hesap edip tes-bit etmek isteseniz bunu tam anlamyla sayamazsnz, saylarn tesbit edemezsiniz. Zira Allah'n nimetleri oktur ve devamldr. nsan akl bunu tamamen idrak etmekten cizdir.

phesiz Allah Gafur ve Rahimdir. Mafireti bol olandr. Sizin gnahlarnz ve kr noktasndaki ihmalkrlnz affeder. Sizin iin ok merhamet edicidir. irk veya kfr sebebiyle mahrumiyeti lyk olduunuz halde siz kullarna nimet verir. Eer O sizden btn nimetlerinin krn talep etse bunu yerine getirmekten ciz kalrsnz. Eer O size azap etse size hakszlk yapmadan azab eder. Fakat O ok affedici ve pek merhamet edicidir. ok mafiret eder ve basit bir amele byk mkfat verir. nsan ne kadar ok taat ilese de Allah Teal'nn nimetlerinden bir nimetin bile karln veremez.

zetle: Allahu Teal "Hi yaratanla yaratmayan bir olur mu?" ayetiyle Allah'tan bakasna tapnmakla megul olmann batl ve yanl olduunu beyan ettikten sonra, "Allah'n nimetlerini say sanz onlar saymakla bitiremezsiniz" ayetiyle de kulun Allah'a ibadet ve O'nun nimetlerine kr vazifesini tam bir ekilde yerine getirmesinin mmkn olmadn beyan etti.

Putlarn yaratmak ve nimet vermekten ciz olmalar sebebiyle onlara tapnmann batl olduunu bildirdikten sonra bir baka sebeple putlarn hibir ey bilmeyen cansz varlklar olmalar sebebiyle de putlara tapnmann batl olduunu bildirdi ve yle buyurdu: "Allah gizlediklerinizi de, aa vurduklarnz da bilir." Yani Allah grnen eyleri bildii gibi gizli-kapah eyleri de bilir. O kyamet gn herkese amelinin karln -hayrsa hayr, serse er- verir. O grnen ve grnmeyen, ak olan ve gizli olan her eyi bilir.

Cenab- Hak daha sonra mriklerin ahmaklna aka delil olsun diye putlarn ibadet edilmeye lyk olmadn anlatt. Putlarn zelliini yle ifade buyurdu:

"Onlarn Allah ' brakp da taptklar eyler hi bir eyi yaratmamlardr." Yani putlar, heykeller hibir ey yaratamazlar, bilkis kendileri de yaratlmlardr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kendi yaptklarnz da yaratan Allah 'tr". (Saffat, 37/95-96).

"O taptklar putlar ldrler, canstiz varlklardr." Yani onlar ruhlar olmayan asla hayat bulunmayan cansz varlklardr. Dolaysyla duymazlar, grmezler, dnmezler size de hibir ekilde fayda veremezler.

Cenab- Hakkn onlar "cansz varlklardr." ifadesi onlarn lmlerinin devaml olmas demektir. Yani bunlar Allah'n kendisinden canl yaratt l nutfeler ve ldkten sonra dirilecek olan hayvan cesetleri gibi u anda l olup da daha sonra hayata kavuacak olan baz maddeler gibi deildir.

Halbuki "lh" kendisine asla lm vaki olmayacak olan daima hayatta olan varlktr. Dolaysyla aralarndaki fark bylece ortaya kmtr: lh, hayat canll ve dirilii daim olandr. Putlar ise daima l, cansz olan varlklardr.

"Onlar ne zaman dirileceklerini de bilmezler." Yani bu putlar kendilerine tapan kimselerin ne zaman dirileceklerini ve kyametin ne zaman kopacan da bilmezler. O halde nasl bylelerinden fayda, sevap veya mkfat umulur? Bu ancak her eyi bilen ve her eyin yaratcs olan (Allah)dan umulur.

Ayette putlar hakkndaki ifadede mrikler putlarn akl sahibi olduklarn ve kendileri iin Allah katnda efaati olacaklarn zannettiklerinden, insanlar iin kullanlan ifade aynen kullanlm, bunlara iddia ettikleri ekilde hitap edilmitir.

Bu ayette amellere hayr ve er karlk verilmesi iin ldkten sonra dirilmenin mkellefiyetin gereklilerinden olduuna ima edilmekte, kyamet gnn bilme de ilh olmann gereklerinden olduu aka ifade edilmektedir. Ayn zamanda iyi anlayamayan ve takdirini ktye kullanan mriklerle de alay etmektedir.

Putlara tapnmay yktktan sonra Allah Teal istenen eyi ak bir ifade ile beyan etti: "Sizin ilhnz tek bir ilhtr." Yani ey insanlar sizin ilhnz tek bir ilhtr. O'ndan baka ilh yoktur. badet ve taate hakkyla gerek manada lyk olan mabudunuz tek olan Allah'tr.

Sonra da onlarn irk komalarnn ve Allah'n birliini inkr etmelerinin sebeplerini zikrederek yle buyurdu:

"Ahirete inanmayanlarn" O'nu tasdik etmeyip inkr edenlerin Allah'n birliine iman etmeyenlerin "kalpleri inkarc "tevhidi inkr etmektedir. Allah'n birliini ve Allah'a ibadet etmeyi ikrar etmeyip "kendileri de kibirlidirler." B-yklenme taslamaktadrlar. Onlar ne sevap beklemektedirler, ne de cezaya dmekten korkmaktadrlar.

Ayetin manas udur: Kfirlerin kalpleri Allah'n birliini inkr etmektedir. Allah Teal onlarn bu konudaki hayretlerini anlatarak yle tavsif etmektedir: "Kfirler pekok ilh bir ilh m yapt? Dorusu bu, alacak bir ey! dediler. " (Sd, 38/5) Yine Cenab- Hak yle buyurdu: "Allah tek olarak zikredildi-i zaman ahiret gnne iman etmeyenlerin kalpleri nefret eder. Allah'tan bakas anld zaman ise bakarsn yzleri glverir." (Zmer, 39/45).

Bundan sonra Cenab- Hak oa^ar tehdit edip amellerine karlk ceza vadinde bulundu:

Gerekten senin Rabbin o mriklerin "gizlediklerini de, aa vurduklarn da bilir," onlarn kfr zerindeki srarlarn da bilir. Buna karlk onlara tam manasyla ceza verecektir. nk o tevhidi kabul etmeyip byklk tasla-yanlar -yani mrikleri- hatta hibir gururluyu sevmez. Yani onlar cezalandrr, azap verir. Bu vaid ve tehdit btn byklk taslayanlar iine almaktadr.

Mriklerin Vahyi Ve Peygamberlii nkr Etmeleri Ve Mriklerin Cezas

24- Onlara Rabbiniz ne indirdi? diye sorulduunda onlar: "Eskilerin masallarn" derler.

25- Byle demekle kyamet gnnde kendi gnahlarnn hepsini ve bilgisizce sapttklar kimselerin gnahlarnn da bir ksmn ykleneceklerdir. yi bilin ki yklendikleri ey ne ktdr.

26- Onlardan nceki kfirler de tuzak kurdular. Fakat Allah onlarn binalarn temelinden sarst, stlerindeki tavan balarna geti. Azap beklemedikleri bir ynden kendilerine geldi.

27- Sonra kyamet gnnde Allah onlar rezil edecek ve onlara: Urunda mcadele ettiiniz bana ortak koulanlar ndi nerede? diyecektir. te o zaman kendilerine ilim verilenler: phesiz bugn rezillik ve ktlk kfirlere aittir, diyeceklerdir.

28- Bunlar meleklerin canlarn kfir olarak aldklar kimselerdir. Bu kfirler (gerekleri grnce) boyun eip: Biz hi bir ktlk ilemedik derler. Hayr! lediniz. phesiz Allah yaptklarnz

29- Ebed kalmak zre cehennemin kaplarndan girin. Byklk taslayanla-rn yeri ne ktdr!

Aklamas

Bu ayetler, byklk taslayp hakk yalanlayanlarn sfat olan inkarclk yolunda olup peygamberlii inkr edenlerin phelerini anlatmaktadr.

Birinci pheleri: Kur'an hakknda "Eskilerin masallarndan ibarettir" diyerek iftirada bulunmalardr.

"Onlara: Rabbiniz ne indirdi? diye sorulduunda onlar: Eskilerin masallarn dediler."

Rasulullah (s.a.) peygamberliinin doruluuna Kur'ann mucize oluuyla hccet getirince Kur'an'a dil uzattlar ve eskilerin masallardr, ncekilerin efsaneleridir, mucize cinsinden deildir, dediler.

Bu ayetin manas udur: Mriklerden ahiret gnne inanmayan Hakk yalanlayp byklk taslayan kimselere: Rabbiniz ne indirdi? diye sorulduunda cevap vermekten yz evirerek: Hi bir ey indirmedi. Bize okunan u kelm, gemi mmetlerin kitaplarndan alnm efsaneler, yalanlar ve hurafelerden ibarettir, dediler.

Nitekim Cenab- Hak onlarn bu szlerini bir baka ayette yle nakletmektedir: "Onlar: Kur'an ncekilerin efsaneleridir. Muhammed onu bakalarna yazdrm da sabah-akam kendisine tekrarlanp okunuyor, dediler." (Fur-kan, 5) Yani onlar Rasulullah (s.a.) a eitli batl ve elikili szlerle iftirada bulunmaktadr.

329. sayfa eksik

gnahlar kadar gnah sahibi olur. Kendisine uyanlarn gnahlarndan da hibir ey eksiltilmez."

Bundan sonra Cenab- Hak eski kfirlerle yenileri arasnda gnah ve ceza noktasnda benzerlikler bulunduunu beyan ederek yle buyurdu:

"Onlardan nceki kfirler de tuzak kurdular." Yani Allah'n dini ve peygamberleri iin kendilerinden nceki mmetler de tuzak hazrlamlar, Allah'n nurunu sndrmek iin eitli yollara bavurmulard. Allah da onlar bu dnyada binalarn temellerinden sarsmak ve tavanlarn balarna geirmek suretiyle helak etti. Tuzaklarn bozdu, yaptklar almalar boa kard ve geliini hissetmeyecekleri ekilde ve hi beklemedikleri yerden her taraftan zerlerine azab yadrd. Ey Mekkeliler ve Ey Mekkeler gibi inkr edenler! Bu durumdan ibret aln.

Btn bu ifadeler azabn eklini temsil bir ekilde canlandrmaktr. Muhtevas ise Allahu Teal'nn onlar helak etmi olmasdr.

"stlerindeki tavan" ifadesinde ^ayan daima stte olduu halde "min fev-khim: stlerindeki" tabiri tavann balarna ktn te'kid etmek ve kendileri altta olduklar halde iddetli azabn stten tamamen onlar kapladn bildirmek iin kullanlmtr.

Allah'n geliinin manas Allah'n emrinin geliidir, "temellerinden" kelimesi temelleri tarafndan demektir. Yani kknden skt, yaptklarn boa kard. Bu kelime "stlerindeki tavan" kelimesine mukabil, azabn onlar hem alttan hem stten kuattn ifade etmek iin kullanlmtr, "beklemedikleri bir ynden" ifadesi hi hesap etmedikleri ve ummadklar bir taraftan demektir.

Mfessirlerin ounluu "Onlardan nceki kfirler de tuzak kurdular." ayetinden murad edilen kiinin Nemrud olduu grndedirler. Nemrud, Ba-bil'de byk bir kule yaptrmt. Kulenin ykseklii 5000 zira' idi.Buradan ge kp gk ehli ile savamak istiyordu.

Bu azap onlarn dnyadaki azab idi. Ahirette ise Cenab- Hakkn beyan buyurduu u azab verilecektir:

"Sonra kyamet gnnde Allah onlar rezil edecektir." Onlarn kirli amarlarn, gnllerinde gizledikleri niyetlerini ortaya koyacak ve aka sergileyecek, onlara alaltc bir azap edecektir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Ey Rabbimiz!. Sen kimi Cehennem ateine koyarsan phesiz onu rezil etmisindir, derler." (l-i imran, 3/192).

Rabb'l-Alemn, Melekleri vastasyla onlara tekdir ve tahkir ifadesiyle yle der: Sizin kuruntunuz ve inancnza gre bana ortak olanlar imdi nerede? Beni brakp da kendilerine taptnz Tanrlarnz nerede? Urunda m'minlerle mnakaa ve mcadele ettiiniz hatta urunda savatnz u tanrlar nerede? Onlar getirin de sizin azabnza engel olsunlar: "Size yardm edebiliyorlar m? Yahut kendilerine yardmlar dokunuyor mu?" (uara, 26/93)

"O gn insann ne bir gc ne de bir yardmcs vardr." (Tark, 86/100).

O an hibir kimse cevap veremez, zr bile dileyemez. Kesin deliller zerlerine hkim olur ve onlarn ortaklarnn olmad ve varlklarnn bulunmad gayet ak bir ekilde ortaya kar.

Bundan sonra Cenab- Hak kendilerine ilim verilen Melekler, peygamberler ve mminlerin szlerini anlatr. Bu kimseler dnya ve ahiretin efendileridir, Hakk bildiren de bunlardr:

Tevhidi ikrar eden mminler diyeceklerdir ki: Bugn zillet, rezillik, azab ve horlanma kendilerine fayda ve zarar dokunmayan eyleri Allah'a irk koan ve Allah' inkr eden kfirleri kuatmtr.

te bunlar lnceye kadar kfr zerinde devam eden ve kfr, isyan ve azaba maruz kalmak suretiyle "kendilerine zulmedenler" olarak meleklerin canlarn aldklar kimselerdir.

Yine onlar lm gelip de azab grdklerinde kabul ve itaat edip boyun eerek: Biz hi bir ktlk ilememitik^ Rabbimize hibir kimseyi irk koma-mtk, derler. Nitekim Cenab- Hak yine onlarn kyametteki u szlerini nakleder: "Rabbimize yemin olsun ki biz Allah'a irk koanlardan deildik." (En'am, 6/23).

Allah onlar bu szlerinde yalanlayarak yle buyurdu: "Hayr, ilediniz..." Siz btn ktlkleri, en byk ve en irkin ktl ilediniz. Allah sizin amellerinizi en iyi bilendir. nkr etmenizin hibir faydas yoktur. Allah sizi amellerinizin karlnda cezalandracaktr.

"Cehennem'e giriniz..." Rabbinize irk komanzn azabn isyannzn cezasn tadn. Ebediyete kadar dam bir ekilde orada kaln. Zillet yurdu, Alla-hu Teal'nn ayetlerini kabul etmekten ve O'nun peygamberlerine tabi olmaktan imtina eden kimseler iin ne kt yer ve ne kt makamdr!

Onlar lmeksizin devaml bir azap ierisinde kalacaklardr: "Onlarn lmlerine hkmedilmez ki, lsnler. Onlardan Cehennem azab da hafifletilmez." (Gafir, 96/46).

Takva Sahiplerinin Sfatlar, nen Vahye man Etmeleri Ve Mkfatlar

30- Takva sahiplerine: Rabbiniz ne indirdi? diye sorulduunda onlar 'Hayr indirdi' derler. Bu dnyada gzel amel ileyenlere gzel bir mkfat vardr. Ahiret yurdu ise elbette daha hayrldr. Takva sahiplerinin yurdu gerekten ne gzeldir!

31- (Takva sahipleri) Altlarndan rmaklar akan Adn Cennetlerine girerler. Orada onlar iin diledikleri nimetler vardr. Allah, takva sahiplerini ite byle mkfatlandrr.

32- Bunlar meleklerin canlarn mmin olarak aldklar kimselerdir. Melekler onlara: Selm olsun size !. lediiniz gzel amellerin karl olarak Cen-net'e girin, derler.

Aklamas

Her ey zddyla ayrdedilir. Allahu Teal aralarndaki farkn aa kmas ve adaletin esaslarnn tecelli etmesi iin bedbaht mriklerin haberlerinin peinden saadet iindeki mminlerin durumunu haber verdi.

"Kfr ve masiyetlerden saknan**^ Allah'tan korkan kimselere: Rabbiniz ne indirdi? diye sorulduunda, onlar: Hayr indirdi, yani kendisine tabi olanlara, kendisine ve Rasulne iman edenlere rahmet ve bereket indirdi, dediler."

Soran: Hac mevsimi ve panayrlarda mslmanlara gelen kabile temsilcileriydi. Biri Mekke'ye geldiinde mriklere, Muhammed ve durumu hakknda sorar, onlar da: O sihirbazdr, khindir ve yalancdr, derlerdi. Mminlere gelir, onlara Muhammed ve Allah'n O'na indirdii kitap hakknda sorar. Onlar da: Allah hayr indirdi, derlerdi.

Sonra Cenab- Hak mriklere yaplan mezkr vadin karlnda o mminlere yapt vaadi bildirerek yle buyurdu: "Allah'a ve Rasulne iman edip O'na itaat edenler ve dnyada gzel amel ileyenlere Allah da dnya ve ahirette gzellikle davranr."

Onlar iin dnyada Allah katndan yardm, fetih ve izzetli klmak gibi gzel mkfat, ahirette de Cennet nimetleri ve bu nimetler iindeki hayrlar vardr.

Sonra Cenab- Hak ahiret yurdunun dnya hayatndan daha hayrl olduunu ve ahiretteki mkfatn dnyadaki mkfattan daha kmil olduunu bize bildirdi.

Bu ayetin ba tarafnn bir benzeri de udur: "ster erkek ister kadn olsun mmin olarak salih amel ileyeni skntsz gzel bir hayat iinde yaatacaz. Bunlar yaptklarnn en gzeliyle mkfatlandracaz." (Nahl, 97)

Bu ayetin son tarafnn benzerleri de u ayetlerdir: "Kendilerine ilim verilenler ise: Yazklar olsun size!. man edip salih amel ileyen iin, Allah'n sevab daha hayrldr." (Kasas, 28/80).

"yiler iin Allah katnda (nimetler) daha hayrldr." (Al-i imran, 3/198). "phesiz ki ahiret, senin iin dnyadan daha hayrldr." (Duha, 93/4). "Ahiret daha hayrl ve daha devamldr." (A'l, 87/17).

Cenab- Hak daha sonra da Ahiret Yurdunu tavsif etti: Takva sahiplerinin yurdu "Adn cennetleri gerekten ne gzeldir!" Yani takva sahiplerinin yurdu ahiret yurdundaki Adn -yani yerleme- Cennetleridir. Aalan ve kkleri arasndan nehirler akmaktadr. Nimetleri daimdir, kolayca eriilir, yasak deildir: "Orada onlar iin diledikleri nimetler vardr" Yani dnyada gzel amel ileyenler iin Cennetlerde istedikleri ve temenni ettikleri her eit nimet vardr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Orada canlarn ektii ve gzlerin holand her trl nimet vardr. Siz orada ebediyen kalacaksnz." (Zuhruf, 43/71) "Bitip tkenmeyen ve yenilmesi yasaklanmayan ok eitli meyveler iindedirler...." (Vaka, 56/32-33).

te "takva"nn mkfat budur. "Allah takva sahiplerini ite byle mkfatlandrr. " Yani Allah kendisine iman edip kendisinden korkan, kfr ve ma-siyetlerden kanan ve gzel amel ileyenleri bu ekilde gzel bir mkfatla mkfatlandrr. Bu takvaya sarlmaya bir teviktir.

Bundan sonra Allahu Teal "Meleklerin canlarn kfir olarak ald" mriklerin durumlaryla lm anndaki takva sahiplerinin durumlarn karlatrarak yle buyurdu:

"Bunlar meleklerin canlarn 'mmin' olarak aldklar kimselerdir." Yani meleklerin ruhlarn irkten, masiyetten ve her eit ktlkten arnm, tertemiz olarak kabzettii kimselerdir.

Tayyibn: (Gzel bir ekilde) kelimesi Raz'nin dedii gibi pek ok manay iinde toplayan zl bir kelimedir. Bunun iine mminlerin kendilerine emredilen her eyi yerine getirmeleri ve nehy edilen her eyden kanmalar, gzel ahlk ile ittisaf etmeleri, kt huylardan uzak olmalar, Cenab- Hakkn mnezzeh zatna ynelmeleri ehvetler ve beden lezzetlere dalmamalar manalar girmektedir. Byle kimselerin ruhlarn almak da meleklerin houna gidecektir. Mfessirlerin ou buradaki (Teveff) kelimesinin "ruhlar almak" manasnda olduu grndedirler.

Melekler ruhlarn alma annda mminlere nce selm verirler ve onlara Cenneti mjdelerler. Bir ayet-i kerimede yle buyurulmutur: "Rabbimiz Allah'tr deyip sonra doru yolda devam edenlere melekler inerler ve yle derler: 'Korkmayn, zlmeyin. Vaadolunduunuz Cennet'le mjdelenin. Biz dnya hayatnda da ahiret hayatnda da sizin dostununuz. ok affedici ve ok merhamet edici olan Allah tarafndan ahirette sizin iin bir ikram olarak cannzn ektii her ey vardr. Orada arzu ettiiniz her ey vardr." (Fussilet, 41/30-32).

Meleklerin selmnn muhtevas udur: Melekler mminlere: Allah tarafndan selm olsun size!. Korku bulunmayan bir emniyet, hoa gitmeyen eyler bulunmayan bir rahat iinde olasnz. Amelleriniz sebebiyle Rabbnzn sizin iin hazrlad Cennet'e girin, derler.

Bu selmdan murad edilen: ldkten sonra dirilmenin ardndan Cennet'e girme mjdesinin verilmesidir. Melekler onlar Cennet'le mjdeleyince sanki Cennet onlarn yurdu imi, sanki daha nce de orada imi gibi olurlar. Meleklerin "...Cennet'e girin." szleri Cennet sadece sizlere aittir. Sanki u anda Cennettesiniz demektir.

Mriklere, Batlda Israrlarndan Dolay, lhi Tehdit

33- Onlar meleklerin gelmesini veya Rabbinin (azap) emrinin gelmesini mi bekliyorlar? Kendilerinden nceki kfirler de byle yapmlard. Allah onlara zulmetmedi, fakat onlar kendi kendilerine zulmetmilerdi.

34- Onlar, iledikleri ktlkler yakalad. Alay ettikleri azap onlar kuatt.

Aklamas

Allahu Teal batl yolda devam etmeleri ve dnyaya aldanmalar zerine mrikleri tehdit ediyor ve yle buyuruyor:

Mekke kfirleri ve benzerleri Muhammed (s.a.)in peygamberliini tasdik etme hususunda buna ahid olacak melekleri mi bekliyorlar? Yahut Kur'ana "ncekilerin efsaneleri" diyerek dil uzatan o kfirler canlarn almalar iin meleklerin gelmesini mi bekliyorlar?

Yahut "Rabbinin emrinin gelmesini mi bekliyorlar?" Yani yldrm gndermesi, yerin dibine geirmesi gibi dnyada onlar tamamen yok edecek bir azap eklinde Rabbi'nin emrinin, azabnn gelmesini mi, yahut Rabbinin kyamet gnn emretmesi zamannn gelmesini mi ve o gnk son derece dehetli hadiseleri grmeyi mi bekliyorlar? Onlar ancak bu gibi bir eyle kfrden vazgeebilirler. Bu ayetten maksat onlara engel olamyacaklar bir durum meydana gelmeden, bir bel inmeden nce onlar Allah ve Rasulne iman etmeye tevik etmektir.

"Kendilerinden ncekiler de byle yapmlard" Yani onlardan nceki mrikler de bu ekilde Allah'n azabn tadncaya ve kendilerine azab ve ikence gelinceye kadar irklerinde devam etmilerdi.

"Allah onlara zulmetmedi...." Yani onlara vaki olan azab Allah tarafndan bir zulm ve hakszlk olmad. nk Allah onlara mazeret imkn brakmad. Peygamberlerini gndermek ve kitaplarn indirmek suretiyle onlarn zerine hccetlerini ikame etti. Fakat onlar peygamberlere muhalefet etmek ve getirdiklerini yalanlamak suretiyle kendi kendilerine zulmettiler. Bundan dolay cezaya uradlar ve kt amellerine karlk ceza grdler. Peygamberler kendilerini Allah'n cezas ile korkuttuklar zaman hafife aldklar ve alay ettikleri ackl azap onlar tamamen kuatt.

Kyamet gn onlara: "te yalanladnz Cehennem atei budur!." denilir Tr, 52/3).

Kafirlerin Kaderi Delil Getirmeleri, ldkten Sonra Dirilmeyi nkr Etmeleri,

Peygamberlerin Grevlerinin Birbirine Benzemesi

35- Allah'a ortak koanlar: Eer Allah dileseydi biz de atalarmz da O'ndan baka hibir eye ibadet etmezdik. Yine O'nun hell kldn haram klmazdk, dediler. Kendilerinden nceki kfirler de byle yapmlard. Peygamberlere den apak bir teblidir.

36- phesiz ki, her mmete: Yalnz Allah'a ibadet edin, Taguttan kann diyen bir peygamber gnderdik. lerinden bir ksmn Allah hidayete eritirti. (Ey insanlar!) Yeryznde dolan. (Peygamberlerini) Yalanlayanlarn sonunun ne olduuna bir bakn!

37- (Ey Peygamber!) Onlarn hidayete ermesini ne kadar istesen de Allah saptrdn hidayete eritirmez. Onlarn hibir yardmclar da yoktur.

38- (Kfirler) Allah'n len kimseleri tekrar diriltmeyeceine dair alabildiine Allah'a yemin ettiler. Hayr! Bu, Allah'n gerek bir vaadidir. Fakat insanlarn ou bunu bilmezler.

39- ihtilf ettikleri eyin gerek yzn onlara gstersin; kfirler de yalanc olduklarn bilsinler diye, (Allah lenleri tekrar diriltecektir.)

40- Biz herhangi bir eyi dilediimizde ona szmz sadece 'Ol' dememizdir. O da hemen oluverir.

Aklamas

Cenab- Hak bu ayetlerde peygamberlii inkr eden kfirlerin iki phesini cevaplandrd.

Bunlardan ilki -ki bu nc pheleridir- Kaderle delil getirerek iinde bulunduklar irke aldanmalar ve manasz bo mazeret takdim etmeleridir:

Allah'a irk koanlar putperestler irklerine mazeret beyan ederek ve kaderi delil gstererek u sz sylediler: Biz bu putlara ancak Allah'n dilemesiyle tapyoruz. ayet Allah dilemeseydi biz putlara tapmazdk ve Bahire, S-ibe ve Vasile gibi hayvanlar kendimize haram saymazdk. Bunlar Allah'n herhangi bir hkm indirmedii kendi kendilerine icad edip uydurduklar eylerdir. Biz bunlar Allah'n rzas ile haram kldk. Allah bizim yaptmzdan ho-lanmasayd cezas ile bize bunlar kesin gsterir, bize bu imkn tanmazd.

Bu phe Allah Teal'nn yine onlardan Enam Suresi'nde naklettii phedir: "Allah'a ortak koanlar yle diyeceklerdir: Eer Allah dileseydi ne biz ne de atalarmz O'na ortak koardk ve ne bir eyi haram klardk. Kendilerinden ncekiler de bylece yalanlamlard." (En'am, 6/148).

Bundan maksatlar -evkn'nin Fethul-Kadir de zikrettii gibi- Peygamberlie dil uzatmakt. Yani diyorlar ki: Rasulullah (s.a.)'m Allah'tan bakasna ibadet etmemek Allah'n haram klmadn haram klmamak gibi syledii eyler gerek olsa ve Allah tarafndan gelseydi Allah'n bizden istedii eye aykr hareketler yapamazdk. O halde Allah bunu diledi. O'nun diledii olur, dilemedii de olmaz. O'ndan bakasna ibadet etmisek O'nun haram klmadn haram saymsak bu durum bizim yaptmz bu hareketin Onun muradna uygun ve dilemesine muvafk olduuna dellet etmektedir.

Mrikler gerekte bunu kabul etmemektedirler. Fakat onlar Peygamberlere dil uzatmak amacn gtmektedirler.

Allahu Teal onlarn bu phelerini "kendilerinden nceki kfirler de byle yapmlard" diyerek reddetti. Yani bu bozuk inan hususunda yeni bir gr deildir. Peygamberleri yalanladklar Hakk reddetmek zere batl iin mcadele ettikleri zaman nceki mmetlerden de bu szlerin benzeri szler sdr olmutu. Onlar Peygamberleri yalanlamak ve dallete uymak yolunda gemilerinin yoluna uydular.

"Peygamberlere den apak bir tebliden baka bir ey midir?" Yani onlar syledikleri bu szlerinde hataldrlar. Onlarn iddia ettii gibi Allahu Teal onlar yadrgamam deildir. Bilakis onlar son derece yadrgam ve bunu yapmalarn iddetle nehyetmitir. Her mmet, her a veya her insan gurubuna onlar Allah'a kullua davet eden O'ndan bakasna kulluktan nehyeden "Allah'a kulluk edin, her azdrcdan (taguttan) kann" (Nahl, 36) diyen bir peygamber gndermitir.

lerinden bir ksmn Allah hidayete eritirdi, muvaffak kld. man edip itaat ettiler. Dier bir ksm ise yzevirip surat deitirdi. Dolaysyla kfr ve isyan zerine srar ettii iin sapklk ve azab kelimesi onun zerine mstahak oldu.

Rablerinin risaletini tebli etmekle emrolunan peygamberler zerine den sadece bu risaleti ve vahyi tebli etmek ve Hak yolunu aklamaktr. Bu sebeple hidayete lyk olan Allah'n dilemesi ile hidayete ynelir.

"Sonra da nefse ktl ve takvay ilham etmitir. Nefsini arndran kurtulua ermitir. Nefsinin gerek yzn gizleyen ise hsrandadr." (ems, 91/8-10).

"Urumuzda cihad edenlere biz mutlaka yollarmz gsteririz." (Ankebt, 29/69).

Bu peygamberlerin vazifeleri insanlar imana zorlamak deildir. Bu onlarn grevi deildir, zaten hikmete de uygun deildir.

Yani sevap ve ceza iki eye baldr:

a) Allahu Tealnn dilemesi.

b) Kulun, kurtulu veya helake gtren sebeplere sarlmas. Allah'n hidayete eritirmesi de iki eittir.

1- rad ve yol gstermesi eklinde hidayet: Bu peygamberlerin ve kendilerine indirilen kitaplarn yerine getirdii hidayettir.

2- Muvaffak klp yardmc olma eklinde hidayet. Bu da kulun hidayet ve iman yolunun aslna girmesine baldr. Kim iman ederse Allah onu hayra muvaffak klmakta ziyadesiyle yardmc olur. Kim de saptr, kfre girer ve yze-virirse Allah da onu iyice saptr. Hak ve hayrl yoldan uzaklatrr. Allah btn insanlara iradesi ve dilemesinden baka iman etmelerini emretmitir.

Bundan sonra Cenab- Hak btn mmetlere peygamber gnderildiini beyan ederek yle buyuruyor: "phesiz ki her mmete bir peygamber gnderdik" Yani Allah'n mahlkat iin ilh kanunu onlara peygamber gnderilmesi, Allah'a kulluk etmelerinin emredilmesi tauta tapmaktan nehyedilmesidir. Ta-gut: Putlar, heykeller, yldzlar, eytan gibi Allah'tan baka kendisine taplan her eydir. Nuh kavminde irkin kmasndan itibaren her mmete peygamber gnderilmiti. Hz. Nuh (a.s.) Allah'n yeryz halkna gnderdii ilk Rasul olup bu durum daveti dou ve batdaki insan ve cinlerin tamamna amil olan Hz. Muhammed Mustafa (s.a.) ile tamamlanncaya kadar devam etti. Hepsi yle diyorlard: 'Ya Muhammed! Biz senden nce hibir peygamber gndermedik ki ona: Benden baka hibir ilh yoktur. O halde ancak bana ibadet edin diye vahyetmi olmayalm." (Enbiya, 21/25) "Senden nce gnderdiimiz peygamberimize sor. Biz Rahman olan Allah'tan baka ibadet edilecek ilhlar klm myz?" (Zuhruf, 43/45).

O halde bundan sonra mriklerden biri nasl olur da "Allah dileseydi kendisinden baka hibir eye ibadet etmezdik." diyebiliyor.

zetle: Kfr iin er' irade yoktur, bu murad edilmemitir. nk Allah peygamberlerinin diliyle insanlar kfrden (inkarclktan) nehyetmitir. Kev-n irade ise baz insanlarn inkr etmesine imkn tanmas, kendi tercihlerine uygun olarak bunu takdir etmesidir. Bu hususta da mrikler iin hibir delil yoktur. nk Allah, cehennemi yaratm ve cehennem ehli olacak eytanlar ve kfirleri yaratmtr. Allah kullarnn kfir olmasna raz olmaz. O'nun bu hususta eriilmez hikmeti vardr.

Cenab- Hak peygamberlerin uyarsndan sonra Hakk yalanlayan kfirlere dnyada ceza indirecei eklindeki beyanyla onlarn bu tavrn kabul etmemi yadrgamtr. "lerinden bir ksmn Allah hidayete eritirdi." Yani baz insanlara Allah doru yolu gsterdi, peygamberleri tasdik etmeye muvaffak kld. Bunlar kazandlar ve kurtuldular. Dier bir ksm ise Allah' inkr edip peygamberlerini yalanladlar. Allah da bunlar cezalandrd.

"Yeryznde dolan..." Yani Ad ve Semud kavimleri gibi peygamberlere kar kan ve Hakk yalanlayan kavimlerin durumu ve gnahlar sebebiyle Allah'n onlar nasl helak ettiini sorun:

"Allah onlar helak etmitir. Kfirler iin de ayn kibet vardr." (Muhammed, 47/10).

Peygamberlerini yalanlayanlarn akbetlerinden ibret almak iin onlarn sonlarnn nasl olduuna bir bakn.

Bundan sonra Allah kavminden karlat inkarcla kar Rasuln te-sell etmek iin ona zel bir ekilde hitap etti:

Ya Muhammedi. Sen kavminin hidayete ermesini ne kadar istesen de Allah kt tercihleri sebebiyle onlarn dallete dmesini murad etmise senin srarl arzun onlara fayda vermez.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "Allah bir kimsenin fitneye dmesini dilerse senin Allah'a kar yapacak hibir eyin yoktur." (Maide, 5/41).

Yine Cenab- Hak, Hz. Nuh (a.s.)'n kavmine syledii u sz naklediyor: "Eer Allah sizi azdrmay dilerse t vermek istesem de dm size fayda vermez. "(Hud, 11/34).

Cenab- Hak bir baka ayet-i kermede Rasulne hitaben yle buyuruyor: "Ey Muhammedi. Dorusu sen sevdiin kimseyi hidayete erdiremezsin. Ancak Allah dilediini hidayete erdirir." (Kasas, 28/56).

"Onlarn hibir yardmclar da yoktur." Yani sapkl tercih edenlerin kendilerini Allann cezas ve azabndan kurtaracak hibir yardmclar yoktur. nk iman veya kfr zerine yaplacak hesabn ana esas tercihtir, ikrah ve zorlama deildir.

Cenab- Hak daha sonra peygamberlii inkr edenlerin "drdnc phe" sini zikretti. Mrikler dediler ki: ldkten sonra dirilme, maherde toplanma ve amel defterinin datlmas inanc batldr, aslszdr. Dolaysyla peygamberlie inanmak da batl ve aslszdr.

Bu phe "kfirler, Allah'n len kimseleri tekrar diriltmeyeceine dair alabildiine Allah'a yemin ettiler." ayetinde anlatlmaktadr. Yani mrikler yemin ettiler. Yeminde de ok ileri gittiler. Kuvvetli yeminlerle Allah'n len kimseleri diriltmeyeceine yemin ettiler. Yani onlar ldkten sonra dirilmeyi ok uzak bir ihtimal olarak gryorlar, bunu kendilerine haber veren peygamberleri yalanlyorlard. nk onlara gre l rr, yok olur giderdi.

Allah da onlara u ekilde cevap verdi. Hayr! Bu vaki olacak, Allah bunu mutlaka gerekleecek bir vaad olarak vaad etti. Fakat insanlarn ou Allah'n kudretini bilmedikleri iin peygamberlere muhalefet ettiler ve kfre dtler.

Allah'n tekrar diriltmekteki hikmeti ise "onlara ihtilf ettikleri eyin gerek yzn gstermek..." Mutlak adaleti ikame ederek iyiyi ktden, itaatkr isyankrdan, zalimi mazlumdan ayrdetmek, ktlk edenlere amellerinin karln vermek, gzel amel ileyenleri de daha gzeliyle mkfatlandrmaktr.

ldkten sonra dirilmeyi ve amellere karlk verileceini inkr eden kfirler de ilmel-yakn olarak yeminlerinde ve "Allah len kimseleri diriltmeye-ektir" eklindeki szlerinde yalanc olduklarn bilsinler diye biz bunu yaptk. Onlara Cehennem zebanileri yle diyeceklerdir: "te dnyada yalanladnz Cehennem atei budur! Bu bir sihir midir? Yoksa hl grmyor musunuz? Girin Cehenneme. Dayann veya dayanmayn sizin iin deien bir ey olmayacaktr. Siz sadece yaptklarnzn cezasn greceksiniz." (Tr, 52/14-16).

ldkten sonra dirilme hakknda szederken Allahu Teal'nn diledii her eye kadir olduunu, yerde veya gkte hibir eyin O'nu ciz brakmayacan haber vermesi gayet mnsip bir aklama olmutur. Cenab- Hak yle buyurmutur:

Biz yaratma, lleri diriltme ve ebed hayat gibi herhangi bir eyi dilediimiz zaman bu bir defa emir vermekle tamamlanr ve bu i hibir yorgunluk ve tereddt olmakszn, hibir yavalama ve zorlanma olmakszn Allah'n diledii gibi olur.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr. "Bizim emrimiz bir defadr, bir gz krpmas gibidir." (Kamer, 54/50) "Kyametin kopmas ancak bir gz krpmas veya daha ksa bir zaman kadardr." (Nahl, 77) "Sizin yaratlmanz da tekrar diriltilmeniz de bir tek kiininki gibidir." (Lokman, 31/28) "Bir eyin olmasn diledii zaman O'nun emri sadece 'Ol demektir. O da hemen oluverir." (Yasin, 36/82).

Muhacirlerin Mkfat, Peygamberlerin Beer Olular, Peygamberimiz (S.A.)n

Kur'an Aklamak Hususundaki Vazifesi Ve Kafirlere Yaplan lhi Tehdit

41- Zulme uradktan sonra Allah rzas iin hicret edenleri dnyada gzel bir yere yerletireceiz. Ahiretin mkfat ise daha byktr. Bir bilseler!

42- Onlar sabreden ve yalnz Rablerine gvenenlerdir.

43- (Ey Peygamber) Biz senden nce de peygamber olarak sadece kendilerine vahyettiimiz erkekleri gnderdik. Bilmiyorsanz ilim ehline sorun.

44- Onlar apak mucizelerle ve kitaplarla gnderdik. Kendilerine indirilen hkmleri insanlara aklamas iin sana da Kur'an indirdik. Belki dnrler.

45- Ktlkler planlayanlar Allah'n kendilerini yerin dibine batrmayaca-ndan yahut hi beklemedikleri bir yerden kendilerine azap gelmeyeceinden emin midirler?

46- Veya gezip dolarken azabn kendilerini yakalamayacandan emin midirler? Zira onlar Allah' ciz brakmazlar.

47- Yahut korku ierisindeyken azaba uramamaktan emin midirler? phesiz Rabbiniz gerekten ok efkatli ok merhametlidir.

48- Onlar Allah'n yaratt eyann glgelerinin Allah'a boyun eip secde ederek saa sola vurmasn grmyorlar m?

49- Gklerde ve yeryznde bulunan canllar ve melekler hi byklk taslamadan Allah'a secde ederler.

50- Onlar yce Rablerinden korkarlar ve kendilerine emrolunan yaparlar.

Aklamas

"Allah rzas iin hicret edenleri..." Bu ayet Allah'n rzasn kazanmak arzusuyla Allah yolunda hicret edenlerin Allah'n sevabn ve mkfatn umarak yurtlarndan ve kardelerinden ayrlanlarn mkfatn belirtmektedir.

Ayetin manas udur: Allah yolunda ve Onu raz etmek arzusuyla yurtlarndan ve vatanlarndan ayrlanlar, mallarn ve evldn terkedenleri; Zulme urayp Allah dmanlarndan eziyet grdkten sonra baka diyara gidenleri dnyada gzel bir yurda ve beldeye, gzel bir mertebeye kavuturacaz. Bu gzel mertebe; kendilerine zulmeden Mekke halkna, btn araplara ve btn dou-bat ahalisine hakim olmaktr.

"gzel bir yere yerletireceiz" gzel bir yer; gzel bir mertebe, hoa gidecek bir mesken, elverili bir belde demektir. bni Abbas, a'b ve Katade'nin ifadelerine gre bu da Medine'dir. Mcahid ise: Bunun manas gzel rzk demektir, der.

bni Kesir de yle demektedir: Bu iki ifade arasnda eliki yoktur. nk bunlar evlerini, mallarn terketmiler Allah da buna karlk olarak onlara dnyada bundan daha hayrlsn vermitir. Zira kim bir eyi Allah iin terke-derse Allah ona ondan daha hayrlsn bedel olarak verir. Bylece onlar insanlarn ve lkelerin efendileri oldular.

Dolaysyla ayette geen "Kasene", madd-manev yksek mertebe demektir:

"Ahiretin mkfat ise..." Yani hicretlerine karlk ahiretin sevab ise onlara dnyada verdiimiz mkfattan "daha byktr." nk ahiretin sevab tkenmek bilmeyen daim nimetle dolu "Cennef'tir.

"(Onlar) bir bilseler!" Buradaki zamir (onlar) "Kfirler"e aittir. Yani onlar Allah'n bu gsz braklan horlanan kimselerin elinde dnya ve ahireti toplayacan, bu kimselere hem dnya hem de ahiret nimetlerini vereceini bilselerdi onlarn dinine girmeyi arzu ederlerdi.

Buradaki zamirin "Hicret edenler'e rci olmas da caizdir. Yani onlar bunu bilselerdi gayretleri ve sabrlar daha fazla olurdu. Yani bu hicret edenlerle birlikte hicret etmekten geri kalanlar Allah'n kendisine itaat edip Rasulne tabi olan kimseler iin hazrladen nimetleri bir bilseler!, demektir.

bni Cerir ve bn'l-Mnzir, Hz. mer (r.a.) dan naklediyor ki: Hz. mer (r.a.) Muhacirinden birine bir ihsanda bulunduu zaman: Buyur, al. Allah bunu sana mbarek klsn. Bu Allah'n sana dnyada vaad ettii mkfattr. Ahiret-te senin iin hazrlad ise daha oktur, derdi.

Daha sonra Cenab- Hak bu kimseleri u ekilde tavsif etmektedir: Onlar sabreden kimselerdir. Yani kavminden grd eziyet ve ikencelere, sevgili vatanndan -Allah'n haram ve Muhterem kld beldeden- ayrlmaya kar, Cihada, Allah yolunda canlar feda etmeye, yolculuk yorgunluuna ve gurbetin skntlarna kar sabreden kimseler ve yalnz Rablerine tevekkl eden ilerini Allah'a havale eden kimselerdir. Allah ta dnya ve ahirette bunlarn akbetini gzel klmtr.

bni Kesir diyor ki: Bu ayetin inmesinin sebebi Mekke'de kavimlerinin iddetli eziyetlerini grp de Rablerine (daha rahat ve huzurlu bir ekilde) kulluk yapma imkan bulabilmek iin onlarn aralarndan ayrlp Habeistan'a giden Habeistan Muhacirleri de olabilir. Bu gurubun ileri gelenleri arasnda: Hz. Osman b. Affan ve yannda hanm Rasulullah (s.a.) kz Rukiyye, Rasullullah (s.a.)'n amcasnn olu Ca'fer b. Eb Talib, Ebu Seleme b. Abdilesed bulunuyordu. Kadnl erkekli Sddk ve Sddkalardan yaklak 80 kii idiler. Allah onlardan raz olmu ve onlar da raz klmtr. Allah onlara dnya ve ahirette gzel bir mkfat vaadinde bulunmutur.

Bundan sonra Cenab- Hak bu surede zikredilen peygamberlii inkr edenlerin "beinci phelerine: "Peygamberin beer olmamas gerekir" ifadelerine cevap vermitir. Allah Teala yle buyurmutur:

"Biz insanlara gkyz ehlinden yani meleklerden peygamber gndermedik. Sadece yeryz halkndan erkekleri gnderdik. Bu peygamberlere de emirlerimizi ve nehiylerimizi vahyediyoruz. Ya Muhammedi Senin kavmine de daha nceki mmetlere gnderdiimiz gibi yani kendi cinslerinden ve tabiatlarndan bir peygamber gnderdik."

"De ki: Rabbimi tenzih ederim. Nihayet ben de sadece peygamber olan bir insanm." (sra, 17/93).

"De ki: Ben de sadece sizin gibi bir insanm. Ancak bana... vahyolunmakta-dr."(Kehf, 18/110).

bni Abbas diyor ki: Allah, Hz. Muhammed (s.a.)'i "Rasul" olarak gnderdiinde Araplar bunu yadrgam ve yle demilerdi: Allah, Rasuln insan olarak gndermekten ok ycedir. Bunun zerine Cenab- Hak u ayeti indirdi: lerinden birine: 'nsanlar korkut', diye vahyetmemiz insanlar iin hayret verici bir ey mi oldu?!"

"lim ehline sorun." Ayrca Ehl-i Kitab'a sorun kendilerine gnderilen peygamberler beer miydiler yoksa melek mi? Eer melek ise yadrgamanz dorudur. Beer iseler Muhammed (s.a.)'in de beer olmasn yadrgamayn.

"Onlar apak mucizelerle ve kitaplarla gnderdik." Yani onlar peygambertiklerinin doruluuna ahid olacak hccet ve delillerle, Rabbani eriat ihtiva eden kitaplarla gnderdik.

(Zbr) Kitap manasmdaki Zebur kelimesinin ouludur. Araplar kitap yazdm manasnda (Zebert'l-kitb) derler. Bu kelime Kur'anda yle gemektedir: "Yemin olsun ki biz Tevrat'tan sonra Zebur'da da: Yeryzne mutlaka sa-lih kullarm vris olur, hkmn koymutuk." (Enbiya, 21/105) "nsanlarn (dnyada) yaptklar her ey amel defterlerinde kaytldr," (Kamer, 54/52) Bu ayette Zebur: Amel defteri manasnda kullanlmtr.

(Nahl: 44) ayetinde takdim ve te'hir vardr. Yani: Biz senden nce de peygamber olarak sadece kendilerine vahyettiimiz erkekleri apak mucizelerle ve kitaplarla gnderdik demektir.

"ill riclen" Erkeklerden bakasn gndermedik, demektir. Buradaki (ill) kelimesi (gayr) manasnda olup (lilhe illallah) kelimesindeki (ill) gibidir.

"Sana Kur'an indirdik..." Ya Muhammed! Senden ncekilere kitaplar indirdiimiz gibi Allah'n sana indirdii kitabn manalarn bildiin iin insanlara Rableri tarafndan indirilen esaslar, hkmleri, hell ve haram, peygamberlerini yalanlamalar sebebiyle helak olup yokolan gemi mmetlerin kssalarn beyan etmen iin sana da Kur'an indirdik.

"Belki dnrler" Yani, kinatn hakikatlerini, hayatn srlarn ve tarihin akm incelemeleri ve dnmeleri bu sebeple hidayeti bulmalar, iki cihanda kurtuluu kazanmalar iin (bu kitab indirdik.)

nlerine mit kaps aldktan sonra Cenab- Hak onlar zerinde bulunduklar kfr ve isyankrlktan sakndrarak yle buyurdu:

"Ktlkler planlayanlar., emin midirler?" Yani Allah Teala ktlk ileyen, ktlklere davet eden zerinde bulunduklar dallet yoluna insanlar davet etmek suretiyle tuzak ve plan kuranlara mhlet verdiini ve kendisinin hi-lim sahibi olduunu bildirmektedir. "Mekr" kelimesi igatte gizlice fesad iin almaktan ibarettir.

Ayetin manas udur: Rasulullah (s.a.)'a kar kt tuzak planlayan ve insanlarn onun davetine iman etmesine engel olma teebbsnde bulunan Mek-ke'liler u drt eyden emin midirler?

Birincisi: Karun'a yapld gibi yerin dibine gemekten...

kincisi: Lut kavmine yapld gibi azabn hi beklemedikleri bir yerden anszn gelmesinden...

ncs: Gece-gndz dolarken, yolculuk esnasnda, ticaret yaparken, geim temin ederken yahut elence ile megul olurken azabn onlar yakalamasndan... Zira onlar hangi durumda olurlarsa olsunlar Allah' ciz brakamazlar.

Drdncs: Azabn onlar korku ve endie ierisinde yakalamasndan... Yani Allah'n bir kavmi helak etmesi sebebiyle onlarn korku iinde bekledikleri bir halde azaba yakalanmalardr.

Bu durum "Hi beklemedikleri yerden" ayetinden farkldr. Zira iddetli korku ile birlikte beklenen azap anszn gelen azaptan daha iddetli ve daha tesirlidir. Kalbin korkudan titredii bir anda verilen ceza anszn verilen cezadan daha iddetlidir.

"phesiz Rabbiniz gerekten ok efkatli ve ok merhametlidir." Yani Allah Teala onlara cil bir azap ve cil bir ceza vermedi. nk O, kullarna efkatli ve merhametlidir. Kullarna, noksanlarn telfi etmeye, hatalarn dzeltmeye, sapklktan dnmeye imkn bulabilecekleri bir vakit brakmtr.

Buhar ve Mslim'in Sa/i/lerinde yle bir hadis-i erif yer almaktadr: "Duyduu eziyete ve kt sze kar Allah'tan daha sabrl hibir kimse olamaz. Mrikler Allah'n evld olduunu sylyorlar. Allah da onlara rzk veriyor, afiyet veriyor."

Yine bu iki eserde yer alan bir hadis-i erifte yle buyuruluyor: "Allah phesiz, zalime mhlet verir. Ama onu yakalad zaman da brakmaz." Bundan sonra Rasulullah (s.a.) u ayeti okudu: "Rabbinin zalim olan kasabalar yakalad zaman yakalamas byledir. phesiz Rabbinin yakalamas can yakcdr, iddetlidir." (Hud, 11/102).

Bu ayetin benzeri udur: "Nice zalim kasabalara nce mhlet verdim, sonra da azabmla yakalayverdim. Dn ancak banadr." (Hacc, 22/48).

Korkutma ve uyardan sonra muazzam ilh kudreti; azamet ve cellini, her eyin boyun edii yceliini hatrlatmay uygun grm ve Cenab- Hak yle buyurmutur:

"Onlar Allah'n yaratt varlklar grmyorlar m?..." O ktlk planlayanlar Allah'n yaratt dalar, aalar, binalar ve dimdik ayakta duran cisimler gibi glgesi olan varlklarn glgelerinin bir o yana bir bu yana, bir saa, bir sola, sabah-akam eildiklerini grmyorlar m?

Ezher diyor ki: "Glgelerin eilmesi" gndzn yarsndan sonra dnmesi demektir. Bu da akam zeri olmaktadr.

Bu ayetteki "Grmyorlar m?" ifadesinin muhatab btn insanlardr. "Hibir ey" kelimesi da, aa, bina ve ayakta dimdik duran cisimler gibi glgesi olan varlklara iaret etmektedir. "Glgeleri vurur." ifadesi de buna delildir. Yani glgesi yere vuran cisimlerdir.

(Zllh: Onun glgeleri) ifadesinde "Glgeler" oul olduu halde tekil kelimeye muzaf olmutur. Manas: Glgeleri olan varlklarn glgeleri demektir. nk zamirin raci olduu (Allah'n yaratt) kelimesi lafzan tekil olsa da mana bakmndan ouldur. Bunun bir benzeri de "Srtlar zerinde rahat durabileceiniz binek hayvanlar" (Zuhruf: 43/23) ayetidir. Burada da (Zuhrihi: Srtlar) kelimesinde oul tekile muzaf olmutur. Ama burada da zamir oul manas tayan (Bineceiniz) tekil kelimesine racidir.

"Allah'a boyun eip secde ederek" Yani eyann glgeleri sadece Allah'n emrine secde etmektedirler. Scd: Kendini kk grerek Allah'a boyun eip huzurunda eilerek ballk arzetme ve teslim olma demektir. Duhr: Zillet ve teslimiyettir. nk glgeler dou tarafndan bat tarafna geerler. Gndzn ilk saatlerinde dou tarafndan olur. Sonra ksalr ksalr, bir halden dier hale geer. Gndzn sonuna doru bat tarafna doru meyleder. Bu intikl ilh kudrete delildir.

Dahrun kelimesi vav'la cem'i yapld. nk duhur: boyun emek akll varlklarn vasflanndandr. Yahut bunu iin akll varlklar da vardr, dolaysyla aklllar dikkate alnmtr.

Ayetin toplu manas udur: "Onlar Allah'n yaratt ve glgesi bulunan btn bu varlklarn Allah'a boyun eerek Allah'n emirlerine hi imtina etmeden mtevazi bir ekilde teslim olarak secde ederek glgelerinin saa-sola vurmasn, glgelerin bir taraftan dier tarafa dnmesini grmyorlar m?"

Cenab- Hak sonra canllarn secde etmesini zikrederek yle buyurdu: "Yer ve gklerde hareket eden btn canllar ve Allah'a ibadet etmekten ve grevlendirildikleri herhangi bir eyden yahut Allah'n murad ettii bir eyden asla imtina etmeyen ve byklk taslamayan melekler de Allah'n emrine boyun eerler."

"Onlar Rablerinden korkarlar." Melekler ve Allah'n yaratt dier canllar Rablerinden korkarlar. Rableri daima hkimiyet, ezici g ve galip olmak suretiyle onlarn ok stndedir.

Melekler kendilerine emredilen eyi yaparlar. Onlar daima Allah'a itaat, O'nun emirlerine uymak ve nehyettiklerini terketmek zerine devam ederler.

Ayetteki (stte olmak) tabiri rtbe, eref, kudret ve kuvvet ynnden Cenab- Hakkn her eyin fevkinde olmasdr.

Bu ayetin benzeri ayetler oktur. Mesel: "Gklerde ve yerde olanlar ister istemez Allah'a secde ederler. Glgeleri de sabah-akam Allah'a boyun eer." (Ra'd, 13/15).

zetle: Peygamberimize ve mminlere ktlk planlayan Mekkeliler Allah'n cezasndan saknmaldrlar. Zira Allah er-ge onlara azab etmeye kadirdir. Onun kudretinin ve azametinin ve ululuunun delili yer ve gklerde bulunan canszlar, bitki, hayvan, insan, cin ve meleklerin O'na boyun emesidir.

Mriklerin nanlar Ve irkin Amellerinin Tartlmas

51- Allah: ki ilh edinmeyin. O sadece tek bir ilhtr. Yalnz benden korkun, dedi.

52- Gklerde ve yerde bulunan her ey yalnz O'nundur. Devaml boyun eme O'nadr. O halde Allah'tan bakasndan m korkuyorsunuz?

53- Elinizde bulunan btn nimetler Allah'tandr. Sonra size bir zarar gelince yalnz O'na yalvarrsnz.

54- Sonra da Allah (duanz kabul edip) skntnz giderince iinizden bir gurup hemen ^vablerne ortak komaya kalkr.

55- Bylece onlara verdiimiz nimetlere kar nankrlk etmi olurlar. Zevkle yaayn bakalm! Yaknda bileceksiniz.

56- (Mrikler) Ne olduunu bilmedikleri eylere kendilerine verdiimiz r-zktan pay ayrrlar. Allah'a yemin olsun ki uydurduunuz eylerden hesaba ekileceksizin.

57- Onlar Allah'n kzlar olduunu sylerler. Allah bundan mnezzehtir. Kendilerine ise arzu ettikleri eyleri (erkek ocuklar) isnad ederler.

58- Onlardan birine kz ocuu mjdesi verildii zaman, ii fkeyle dolarak, yz simsiyah kesilir.

59- Kendisine verilen (kz ocuu olduu eklindeki) kt mjde sebebiyle halktan gizlenmeye alr ve kz ocuunu ayplanma pahasna elinde mi tutsun, yoksa onu diri diri topraa m gmsn (diye dnr). yi bilin ki verdikleri hkm ne kadar ktdr!.

60- Kt sfatlar ahirete inanmayanlarndr. En yce sfatlar ise Allah'a mahsustur. O, her eye galiptir. Hkm ve hikmet sahibidir.

61- Eer Allah zulmleri yznden insanlar hemen cezalandrsayd, yeryznde hibir canl brakmazd. Fakat Allah onlar belli bir mddete kadar erteler. Vadeleri geldiinde onu ne bir an erteleyebilirler, ne de bir an ne alabilirler.

62- (Mrikler) Holanmadklar eyleri Allah'a nisbet ederler. Dilleri de gzel eylerin kendilerine ait olduunu yalan yere durmadan syler. phesiz!. Onlara Cehennem atei vardr. Onlar oraya herkesten nce gireceklerdir.Aklamas

Geen ayetlerde kinatta bulunan her eyin O'na boyun edii sabit olmutur ki, bu Allah'n birliine kesin bir delildir. Bunun iindir ki, Allahu Te-al kendisinden baka hibir ilh olmadn, ibadetin -hibir ortak koulmadan- sadece kendisine yaplacan haber vermitir. nk her eyin gerek sahibi, yaratcs ve Rabbi Allah'tr. Bundan dolay Cenab- Hak yle buyuruyor.

"ki ilh edinmeyin..." Yani bana ortak komayn, benden baka bir eye tapmayn. Kim Allah'la birlikte baka bir eye taparsa O'na irk komu olur. Allah sadece tek bir ilhtr, tek bir ma'buddur. Sadece benden saknn. Bana irk komak ve benden bakasna tapmak sebebiyle vereceim cezadan korkun.

"Bir ilh" manasndaki (ilhn) kelimesinden sonra "tek, bir" manasnda (vhdn) kelimesinin zikredilmesi buradaki maksadn Allah'n birliini isbat etmek olduuna dellet etmek iindir. Yoksa ilh olduunda hibir ihtilf ve ayrlk yoktur. lh olduu ve tek olduu sabit olduktan sonra "O sadece tek bir ilhtr." ifadesini u sebeble getirmitir: lhn varl kabul edildiine ve bu lem iin mutlaka ilh olmas gerektii sabit olduuna ve bu ilhn varlna inanmak imknsz olduuna gre bir olan, tek olan, hibir eye muhta olmayan, her eyin kendisine muhta olduu ilhtan (Allah'tan) baka hibir ilhn olmad kesin olarak ifade edilmi olmaktadr.

Anlatlan hususlarn zeti: Tek olan Allah'tan baka hibir ilh yoktur. Ondan bakas ibadet edilmeye lyk deildir.

"Gklerde ve yerde olan her ey yalnz O'nundur." lh tek bir olduuna, kendi kendine varolan (Vacib li-zatihi) varlk da tek olduuna gre Onun dndaki her ey O'nun yaratmas, meydana getirmesi ve varetmesiyle olmutur. Gklerde ve yerde olan her ey mlk olarak, yaratk olarak ve kul olarak Allah'ndr. Onlar yaratan, rzk veren, dirilten ve ldren Odur. Onlar Allah'n kulu ve mlkdrler. Din devaml O'nundur. Yani itaat edilmek, tamamen balanmak, ibadet edilmek daim bir ekilde O'na aittir. Bu ayetteki din itaat etmek demektir. "Vsben" devaml olarak demektir. Bir grte ise ebediyen gerekli olan vcib olan demektir.

"Allah'tan bakasndan m korkuyorsunuz?" Sizler, bu lemin ilhnn tek ilh olduunu, O'ndan bakasnn hem meydana gelirken, hem de hayatn devam ettirirken O'na muhta olduunu bildikten sonra; nasl Allah'tan bakasn arzu edebilir, nasl Allah'tan bakasndan korkabilirsiniz? Bu hayret etme tarznda sylenmi bir szdr.

"Elinizde bulunan btn nimetler Allah'ndr." Allah'tan bakasndan korkmamak vacip olunca, Allah'tan bakasna kretmemek vacibtir. Zira size verilen iman, vcut sal, afiyet, rzk ve zafer gibi btn nimetler yalnz Allah'tan, Onun ltf ve ihsanndandr.

Bu ayet akll bir kimsenin Allah'tan baka hibir kimseden korkmamas ve saknmamasnn, Allah'tan bakasna kretmemesinin vacip olduuna, btn nimetlerin Allahu Teala'dan olduuna dellet etmektedir.

Yine zarar Allah'tan baka nleyecek kimse yoktur. "Sonra size bir zarar gelince..." Hastalk, korku ve sknt gibi nefsinize dokunan bir zarar veya ktlk banza gelince O'na yalvarrsnz, O'ndan istersiniz, O'na dua edersiniz, bu ktl ve sknty O'ndan baka hibir kimsenin gideremeyeceini bildiiniz iin bu felketlerin giderilmesi iin srarla Onu arzu edip O'ndan yardm dilersiniz.

Bu ayet u ayet gibidir: "Denizde herhangi bir tehlikeye maruz kaldnzda (Allah'tan baka) yardmn istediiniz eyler (putlar) hatrnzdan silinir gider. Allah sizi kurtarp karaya karnca da yz evirirsiniz. Zaten insanolu nankrdr." (sra, 17/67).

"Sonra Allah sknty giderince..." Sizin problemlerinizi kaldrnca, korkularnz giderince; siz iki guruba ayrlrsnz. Bir gurup bu durumda deiik davranr, ibadet ederken bakalarn Allah'a ortak koarlar. Bu onlarn davranlarnda grlen hayret verici bir durumdur. Zira onlar nimete nankrlkle, kre Allahu Teala'ya irk komakla karlk vermektedirler.

"Bylece onlara verdiimiz nimetlere kar nankrlk etmi olurlar." Bu lm Lmu't-Ta'lik (sebep bildiren lm)dr. Yani Biz, Allah'n nimetlerini grmezlikten gelip Allah'n nimetlerini inkr etmeleri iin onlara bu ekilde hkmettik. Ayetin manas udur: Onlar skntlarn gidermek hususunda Allah'a bakalarn ortak koarlar. Onlarn irk komaktan maksatlar bu nimet vermenin Allah Teala'dan geldiini inkr etmeleridir.

Ya da bu lm Lmu'l-kbe'dir. Buna gre bu tazarru ve niyazlarn akbeti bu nankrlktr. Yani sonunda onlar buna nankrlk ederler. Buradaki lm u ayetteki (li-yekne) kelimesinin lam gibidir. "leride olacak" manasmdadr: "Firavun ailesi ileride kendilerine dman ve znt sebebi olacak ocuu (Musa 'yi) bulup getirdiler." (Kasas, 28/8).

Cenab- Hak, bundan sonra u ayetle onlar tehdit etti: "Zevkle yaayn bakalm!. " Dilediinizi yapn, dnya hayatnda iinde bulunduunuz nimetlerden azck istifade edin. Bu istifade etmenizin akbetini ve size inecek azab bileceksiniz, zerinde bulunduunuz durumlarn ktln idrak edeceksiniz.

Bu tehdit dolu ayet u ayetler gibidir: "O halde dileyen iman etsin, dileyen inkr etsin." (Kehf, 18/29).

"(Kfirlere) de ki: Kur'ana ister iman edin ister etmeyin..." (sra, 17/107). Cenab- Hak bundan sonra bilgisizce Allah ile birlikte O'ndan bakasna tapnan, Allah'n kendilerine rzk olarak verdii nimetlerden putlara da pay ayran mriklerin irkin davranlarn haber verdi. Cenab- Hak yle buyurdu:

"Ne olduklarn bilmedikleri eylere, kendilerine verdiimiz rzktan pay ayrrlar." Bu mrikler gerekte zarar ve faydas dokunmayan cansz varlklar olduklarn yani ne olduklarn bilmedikleri putlara kendilerine rzk olarak verdiimiz ekin ve hayvanlardan pay ayrr, bununla Allah'a yaklamay mid ederler, ayrca Allah'a yaklamak iin Allah adna da pay ayrrlar. Nitekim bunlar hakknda Cenab- Hak yle buyurur:

"Allah'n yaratt ekin ve hayvanlardan O'na pay ayrdlar. Ve kendi iddialarna gre: 'Bu Allah'ndr, u da ortak kotuklarmzndr.'dediler. Ortaklar iin ayrdklar Allah iin verilmezdi. Fakat Allah iin ayrdklar ortaklar iin verilirdi. Bu ekilde hkm vermeleri ne ktdr!." (En'am, 6/136).

Bundan sonra Cenab- Hak kendi zatna yemin ederek yle buyurdu: "Allah'a yemin olsun ki yaptnz eylerden hesaba ekileceksiniz." Yani yemin ederim ki u batl olarak uydurduunuz eylerden mutlaka sizi sorguya ekeceim ve buna karlk size cehennem ateinde en lyk olduunuz cezay vereceim.

Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "Rabbine yemin olsun ki onlarn hepsini yaptklarndan hesaba ekeceiz." (Hcr, 15/92-93).

Bu sorgu onlarn gnahlar ve hatalarna kar bir azarlama, tehdit etme ve ihtar etme eklinde bir sorgudur.

"Onlar Allah'n kzlar olduunu sylerler." Yani mriklerin bilgisizlikleri ve iftiralardan biri Allah'n (son derece itaatkr) kullar olan meleklerin Allah'n kzlar olduklarn sylemeleri ve Allah'la birlikte meleklere tapmalardr.

Zira Huza kabilesi: "Melekler Allah'n kzlardr" demilerdi. Bunu Cenab- Hak yle anlatmaktadr: "Mrikler Allah'n kullar olan melekleri kzlar olarak kabul ettiler." (Zuhruf, 43/19) Bylece byk bir hata ilemi oldular. Zira onlar, Allah Teala'nn olu olmad halde O'na oul nisbet ettiler. Sonra da evlttan daha dk olan ksmn yani kzlar Allah'a verdiler. Kendileri iin kzlar ayrmaya raz olmadlar, sadece erkek ocuklara raz oldular.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurdu: "Erkek ocuklar sizin de kzlar Al-lahn m? yleyse bu insafszca bir taksimdir!." (Necm, 53/21-52) "yi bilin ki onlar iftiralarndan dolay Allah dourdu diyorlar. phesiz ki onlar yalancdrlar. Allah kzlar oullara m tercih etmi? Ne oldu size? Nasl da byle hkm verebiliyorsunuz?" (Saffat, 151-154).

Bu ayetler Huza ve Kinane kabileleri hakknda nazil oldu. nk bu kabileler meleklerin, Allah'n kzlar olduklarn iddia ediyorlard.

Burada Cenab- Hak yle buyurdu: "Kendilerine de arzu ettikleri eyleri -yani oullar- nisbet ederler." Yani onlar kendileri iin erkek ocuklar seerler. Allah'a nisbet ettikleri kzlardan da nefret ederler. Allah onlarn sylediklerinden ok ycedir. Bu ayet aynen u ayete benzemektedir: 'Yoksa kzlar Allah'n da erkek ocuklar sizin mi?" (Tur, 52/52/39).

Bundan sonra Cenab- Hak kz ocuk sahibi olmay utan vesilesi saymalarndan dolay (cahiliyet dnemindeki) Araplar ayplayarak yle buyurdu:

"Onlardan birine kz ocuu mjdesi verilince..." Yani kz ocuklarn Allah'a ait olarak kabul eden o Araplara kz ocuunun dnyaya geldii mjdesi verildii zaman iinde bulunduu iddetli znt sebebiyle suskun, ii fkeyle dolu bir vaziyette yz simsiyah kesilir, endie ve keder sebebiyle mahzun olur, verilen mjdenin ktl sebebiyle halktan gizlenmeye alr insanlarn kendisini grmelerini istemez. Kz ocuunu horlanma, zelil olma, ayplanma ve yoksullua ramen elinde mi tutsun, yoksa onu diri diri topraa m gmsn diye dnr. u ayetteki mev'de kelimesinin manas da budur: "Diri diri topraa gmlen kz ocuunun hangi sula ldrld sorulduu zaman..." (Tekvir, 81/8-9).

"yi bilin ki, verdikleri hkm ne kadar ktdr!." Yani syledikleri ne ktdr!. Yaptklar taksim ne ktdr!. Allah'a nisbet ettikleri ey ne ktdr. Bu ayet u ayete benzemektedir: "Onlardan birine Rahman olan Allah'a isnad ettikleri (bir kz evlt) mjdesi verilse ii fkeyle dolarak yz simsiyah kesilir." (Zuhruf, 43/17).

Tebir: rfte sevin ifade eden bir hayra mahsustur. Ancak o lgatteki aslna gre yzn beeresinin, yz hatlarnn deimesine tesir eden hayrl bir haberdir. Sevin ve znt, yz hatlarn deitiren hususlardr.

Bundan sonra Cenab- Hak bununla ilgili mriklerin tavrlarn ksaca belirtti:

"Kt sfatlar ahirete inanmayanlarndr..." kt, irkin zellikleri ahiret hayatn ve ahirette olacak eyleri tasdik etmeyenlere aittir. Yani kendilerine nisbet edilen sadece erkek evlt istemeyi, kz evlttan holanmama, fakirlik korkusuyla kz ocuklarn diri diri topraa gmme ve kendilerinin ar derecede cimri olduklarn kabul etme gibi noksan sfatlar onlara aittir.

"En yce sfatlar ise Allah'a mahsustur." En yksek sfatlar mutlak olarak kemal sfatlan Allah'a aittir. Allah ocuk, baba ve ortak edinmekten mnezzeh yegne varlktr. O btn lemlerden mstanidir, yaratlmlarn sfatlarndan mnezzehtir. O ok cmert ve sonsuz ikram sahibidir. Her ynden mutlak kemal O'na aittir.

"O, Azz ve Hakimdir." O asla malup olmayan stn kuvvet sahibidir. O doru hikmetin gerektirdii ekilden baka hareket etmez, her iinde hikmet sahibidir.

Allahu Teal, mriklerin byk kfrlerini ve irkin szlerini anlattktan sonra bu kfirlere mhlet verdiini, kendi nezdinden bir ltuf, rahmet ve ikram olarak onlara cil bir azap vermediini beyan ederek yle buyurdu:

"Eer Allah zulmleri yznden insanlar hemen cezalandrsayd, yeryznde hibir canl brakmazd." Bu ayet Allah'n zulmetmelerine ramen insanlara msamahakr davrandn bildirmektedir. ayet Allah, iledikleri sular yznden gnahlar ve isyanlar sebebiyle insanlar derhal muaheze etseydi, onlara hemen ceza verseydi yeryznde hibir canl brakmazd yani Ademoullar'nn helak edilmesinin ardndan yeryzndeki btn canllar helak ederdi. Fakat Cenab- Hak ok msamahal, btn kusurlar rten, ok balayan ve ok merhamet edendir. Onlarn cezalarn kendi tarafndan belirli olan bir mddete kadar ertelemekte, derhal ceza vermemektedir. Zira bunu yapsa hibir kimseyi brakmazd.

Beyhak'nin Ebu Hureyre'den u rivayeti nakletmektedir. Ebu Hureyre bir adamn:

-Zalim olan ancak kendisine zarar verir, dediini duydu ve yle dedi:

-"Evet, vallahi hatta toy kuu bile zalimin zulmetmesi sebebiyle kendi yuvasnda can verir."

bni Mes'ud diyor ki: demolu'nun gnah sebebiyle neredeyse deliinde-ki kara bcek bile helak olacakt. Sonra ayet-i kerimeyi okudu: "Eer Allah zulmleri yznden insanlar hemen cezalandrsayd, yeryznde hibir canl brakmazd. " Bu sz Ebu'l-Ahvas'tan da rivayet edilmitir.

"Fakat Allah onlar belli bir mddete kadar erteler." Yani ancak Allah Te-ala hilmi (msamahakrl) sebebiyle o zalimleri ve isyankrlar erteler. Onlara cil olarak ceza vermez. Onlar Allah'n azab edilmeleri iin belirledii bir mddete kadar erteler. Helak olma vakti geldii zaman da helak olmaktan bir an bile geri kalmazlar bu vakitten ne de alnmazlar, nihayet mrlerini tamamlarlar.

bni Eb Hatim, Ebu'd-Derd'dan naklediyor:

Rasulullah (s.a.)n yannda bu ayeti zikrettik. Buyurdular ki "Eceli geldii zaman Allah hibir eyi geciktirmez. mrn artmas salih zrriyet iledir. Allah kula salih euld ihsan eder. Evld kendisinden sonra ona dua ederler. Evldnn bu duas kabrinde O'na ular. te mrn artmas budur."

"(Mrikler) holanmadklar eyleri Allah'a nisbet ederler." Yani kendileri iin istemedikleri kz evlt sahibi olmay ve yine kendilerinin malnda ortak bulunmasndan holanmadklar halde kullarn Allah'a ortak komay Allah'a nisbet ederler.

"Dilleri de gzel eylerin kendilerine ait olduunu yalan yere durmadan syler." Yani onlar bu amellerine karlk olarak dnyada gzel akbetin ve ahirette de cennet'in kendilerine ait olduu iddialarnda yalancdrlar.

Rivayet olunduuna gre mrikler dediler ki: Muhammed ldkten sonra dirilme iddiasnda samimi ise bizim iinde bulunduumuz durum sebebiyle cennet bizim hakkmzdr. Allah da onlarn bu szlerine u ayetle cevap verdi. "phesiz onlara cehennem atei vardr. Onlar oraya herkesten nce gireceklerdir. " Orada kalacaklar yahut oraya sratle gireceklerdir. mmetlerin Peygamber Yalanlama Adeti,

Kurann Hidayet Ve Rahmet Klnmas, Kur'an Aklamak Hususunda Peygamberin Vazifesi

63- Allah'a yemin olsun ki, senden nceki mmetlere de peygamberler gndermitik. eytan onlara yaptklarn ho gstermitik. Bugn onlarn dostu eytan'dr. Onlara ackl bir azap vardr.

64- Biz Kitab' sana, ancak onlara ihtilf ettikleri hususlarn gereini aklaman iin ve iman eden bir toplulua hidayet rehberi ve rahmet kayna olsun diye indirdik.

Aklamas

Bu ayet, kavminin bilgisizlikleri ve O'nun peygamberliinden yz evirmeleri sebebiyle Rasulne gelen znt dolaysyla Allah tarafndan yaplan bir tesellidir.

Allah'a yemin olsun ki biz senden nce geen mmetlere de peygamberler gndermitik. Bu mmetler peygamberlerini yalanladlar. eytan, onlara iledikleri kfr ve putlara tapma gibi amellerini gzel gsterdi. Bugn, onlarn dostu eytan'dr. Yani onlar azap ve ikence altna atlmlardr.

"eytan bugn onlarn dostudur." Yani -u andaki durumlar dikkate alnrsa- onlarn yanl kanaatlerine gre dnyada onlarn yardmcsdr. Fakat ahirette onlar iin ackl bir azab vardr. Burada "bugn" kelimesi dnya zamanndan ibaret saylmtr.

Bir baka gre gre: "eytan onlarn dostudur." Yani kyamet gn cehennem ateinde onlarn yakn arkadadr. Bu durumda bu kelimeyle gelecekteki durum hikye edilmektedir. Bu da cehennemde azap grmeleri halidir. Yani eytan bugn onlarn yardmcsdr. Ondan baka hibir yardmclar yoktur. Bylece onlarn yardmcs olmadn en beli ekilde ifade etmitir. Kyamet gn iin de gayet mehur olmas sebebiyle el-yevm (bugn) ifadesini kullanmtr.

Kendisi iin kurtulu aresine sahip olmayan, onlar kurtarmaya gc yetmeyen bir szde yardmc, ne kadar ktdr!. Onlar ahirette, elemi iddetli bir azap vardr. Zira eytann dostluunun onlara faydas dokunmayacaktr.

Ya Muhammed! Sen, kavminin seni yalanlamalarna kar zlme. Senin iin senden nceki peygamberlerde rnek vardr. Peygamberleri yalanlayan mrikleri brak. eytann onlara yaptklarn irin gstermesi sebebiyle onlar tuzaa dtler.

Bundan sonra, Cenab- Hak helakin ancak hccetin beyan edilmesinden sonra olacan aklad ve yle buyurdu:

"Biz sana Kitab'... indirdik" Yani biz sana Kur'an' ak bir hedefle indirdik. Bu da inan ve ibadetler hususunda ihtilf eden insanlara beyanda bulunmas bylece Hakk batldan ayrmalarna vesile olmandr. Kur'an insanlarn aralarnda ekitikleri konularda kesin ayrc izgiler koymutur. O, akn ve sapk kalpler iin hidayet rehberi ve kendisini tasdik eden ve kendisine sarlan topluluk iin rahmet kaynadr. lah Kudretin Ve Tevhidin Delilleri Ve nsanlara Verilen eitli Nimetler

65- Gkten su indirip onunla ldkten sonra yeryzne tekrar hayat veren Allah'tr. phesiz ki bunda iiten bir topluluk iin byk ibret vardr.66- Sizler iin elbette hayvanlarda da byk ibret vardr. kembelerindeki yem artklaryla kandan meydana gelen saf ve kolayca iilebilen st size iiriri-riz.

67- Hurma aalarnn meyvelerinden ve zmlerden sarho edici -haram olan- ikiler ve gzel rzklar edinirsi-zin. phesiz ki bunda akln kullanan bir topluluk iin byk ibretler vardr." 68- "Rabbin arya vahyetti: Dalarda, aalarda ve yaplan kovanlarda yuva edin.69- " Sonra her eit mahslden ye! Rabbinin hazrlad uygun yollardan git." diye arya ilham etti. Arlarn karnlarndan iinde insanlar iin ifa bulunan eitli renklerde iecek (bal) kar. phesiz ki bunda dnen bir topluluk iin byk ibretler vardr. Aklamas

Yce Allah, Kur'ann inkarclk sebebiyle l hale gelen kalplere hayat kayna kldn bildirdikten sonra ayn ekilde gkyznden indirdii su ile l olan yeryzn dirilttiini haber verdi ve yle buyurdu:

"Allah Teala yeryznde hayat, meyve veya istifade edilecek bir ey yokken ekin, aa ve meyvelerin yeermesi sebebiyle yeryznn canlanmasna sebep olan su gkyznden inecek (yamur yaacak) ekilde gkyzn yaratt."

Burada mcerret kulak vermekle deil derin ve ince dnp iyice dinlemek suretiyle sz dinleyip manasn idrak edecek bir topluluk iin Allah'n birliine, ilmine ve kudretine apak ayetler ve kesin deliller vardr. Bu delil Allah'n birliine, sadece O'na ibadet edilmesine ve ilhlkta tek olduuna hiss bir delildir.

Allah'n muazzam kudretine dellet eden bir baka delil de hayvann memesinden st kmasdr. Cenab- Hak yle buyuruyor:

"Ey insanlar!. Deve, sr ve koyun gibi hayvanlarda bizim kudretimize, rahmetimize, ltufla muamelemize dellet eden byk ders ve ibretler vardr. Zira biz onlarn karnndan kan her trl lekeden uzak, boazdan kolaylkla geen, hi kimsenin boaznda taklmayan tad lezzetli, hazm kolay st size iiriyoruz ki Allah bu katksz st hayvann ikembesine inen yemlerle kan arasndan szp yaratmaktadr. Hayvann karnndan beyazl, tad ve tatll-yla ikembe ve barsaklardaki yiyeceklerin znden, damarlardaki kan szlyor. Midedeki gda hazmedilince onun znden dama

tefsirül-münir sure sure (24)

Documents