Academic Focus ธนวาคม 2558

สารบญ

บทนา 1

หลกทวไปของพรรคการเมอง 2

ววฒนาการพรรคการเมองและกฎหมาย 8 พรรคการเมองของประเทศไทย

บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษา 22

บรรณานกรม 23

9

พรรคการเมองกบกฎหมายพรรคการเมองของประเทศไทย

เอกสารวชาการอเลกทรอนกส สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร http://www.parliament.go.th/library

บทนา

พรรคการเมองเปนสถาบนทางการเมองทสาคญในการปกครองระบอบประชาธปไตย ซงเปนกลไกเชอมโยงระหวางประชาชนทจะคดเลอกพรรคการเมองทดใหเขามาบรหารราชการแผนดน ดงนน เราจาเปนตองศกษาใหทราบถงความหมายของพรรคการเมอง หลกการพนฐานพรรคการเมอง ความสาคญและหนาทของพรรคการเมอง การจดองคกรของพรรคการเมอง ประเภทและระบบของพรรคการเมอง รวมไปถงทราบถงแนวคดหรอววฒนาการพรรคการเมองของประเทศไทยและกฎหมายพรรคการเมอง สาหรบกฎหมายพรรคการเมองจะเปนการกาหนดรปแบบและหลกเกณฑตาง ๆ เกยวกบพรรคการเมอง อาท ในเรองการจดตงพรรคการเมอง การสนบสนนพรรคการเมอง หรอการยบพรรค ทงนเพอเปนการสงเสรมและควบคมใหพรรคการเมองไดปฏบตหนาทตามวถทางของระบบประชาธปไตยอยางเทาเทยมและเสมอภาค อนจะกอใหเกดประโยชนตอประเทศชาตและกบประชาชนอยางแทจรง

2

1. หลกทวไปของพรรคการเมอง พรรคการเมอง ภาษาองกฤษใชคาวา “Political Party” หรอโดยทวไปมกใชคาวา “Party” คาเดยวตอท าย ชอพรรค เชน The Conservative party ในประเทศอ งกฤษหรอ The Democratic party ในประเทศสหรฐอเมรกา หรอ พรรคประชาธปตย Democrat Party ในประเทศไทย เปนตน (Sitikorn Saksang 2556) 1.1 ความหมายและหลกพนฐานของพรรคการเมอง พรรคการเมองหมายถงอะไรและหลกการพนฐานของการเปนพรรคการเมองอยางไรนน สามารถอธบายโดยสรปสาระสาคญได ดงน 1.1.1 ความหมายของพรรคการเมอง คานยามของคาวา "พรรคการเมอง" ในตางประเทศและ ในประเทศไทย ตางกใหความหมายพรรคการเมองทมลกษณะคลายๆกน คอ ในตางประเทศ เชน ประเทศเยอรมน กฎหมายพรรคการเมองไดใหคาจากดความสาหรบคาวา “พรรคการเมอง” ไวในมาตรา 2 อนมาตรา 1 วา พรรคการเมอง คอ “การรวมกลมของพลเมองอยางถาวรหรอเปนระยะเวลานานๆ เพอเขาไปมอทธพล ตอการสรางเจตจานงทางการเมองไมวาจะดาเนนการในระดบสหพนธหรอระดบมลรฐและประสงคทจะเขาไปมสวนรวมในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธหรอสภาแหงมลรฐ หากวาเมอพจารณาถงภาพรวมตามสภาพ ความเปนจรงทงหมดโดยเฉพาะอยางยง ในแงของจานวนสมาชกและในแงของการปรากฏตวตอสาธารณชนแลว ชชดวาการรวมกลมนมความตงใจทจะดาเนนการใหบรรลเปาหมายทไดวางไว” เปนตน เอดมนต เบรค (Edmund Burke) นกรฐศาสตรชาวองกฤษ ใหความหมายวา “พรรคการเมอง คอ คณะบคคลซงรวมกน เพอชวยสงเสรมผลประโยชนของชาตดวยความพยายามรวมกน ตามแนวหลกการบางอยาง โดยเฉพาะทเหนพองตองกน”

แมกซ วเบอร (Max weber) ชาวเยอรมน ใหความหมายวา “พรรคการเมอง เปนการรวมกนดวยความสมครใจของบคคล เพอแสวงหาอานาจในทางการเมอง” วลเลยม กดแมน (William Goodman) นกรฐศาสตรชาวสหรฐอเมรกา ใหความหมายวา “พรรคการเมอง คอ องคการซงเปนทรวมของสมาชกทมความคดเหนคลายคลงกนมารวมกน โดยมความมงหมายปรากฏชดทจะไดรบชยชนะในการเลอกตง ซงจะใหสทธพวกเขาทจะไปใชอานาจในทางปกครอง เพอทจะไดรบประโยชนจาการมอทธพลและประโยชนอน ๆ ตลอดจนผลไดตาง ๆ จากการมอานาจ”

สาหรบในประเทศไทยไดใหความหมายพรรคการเมองไว เชน ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ใหความหมายวา “พรรคการเมอง หมายถง คณะบคคลซงรวมกอตงเปนพรรคขน โดยมวตถประสงคทจะรวบรวมความคดเหนในทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม กาหนดเปนนโยบายของพรรคการเมองเพอประโยชนในการเลอกตงผแทน โดยวถทางประชาธปไตย” ศาสตราจารย ดร. เกษม อทยาทน ใหความหมายวา “พรรคการเมอง คอ กลมของพลเมองซงมความคดเหนในปญหาสาธารณะรวมกนและปฏบตการรวมกน (Oganized) เปนหนวยการเมอง เพอแสวงหาการควบคมรฐบาล โดยตงใจสงเสรมการกาหนดการ (program) และนโยบาย (policy) ซงเขาเชอถอ”

3 ศาสตราจารย จรญ สภาพ ใหความหมาย “พรรคการเมองเปนกลมของเอกชนทมผลประโยชนคลายคลงและความตองการอยางเดยวกน โดยรวมกนขนเพอวตถประสงคทจะเขาควบคมและกาหนดนโยบายของรฐโดยการเอาชนะในการเลอกตง การออกกฎหมายและการบรหาร” จากคานยามความหมายของพรรคการเมองของตางประเทศและของประเทศไทยขางตน สามารถสรปประเดนความหมายของการเปนพรรคการเมองไดดงน 1. ตองมการรวมตวเปนกลม ชมรม หรอสมาคม (Association) ซงจะมสมาชกหรอจานวนบคคลมากนอยเทาใดขนอยกบกฎหมายของแตละประเทศจะบญญตไว 2. กลมบคคล ชมรม หรอสมาคม ตองมความคดเหนเกยวกบปญหาสาธารณะทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมในหลกการใหญๆ ทเหมอนกน 3. กลมบคคลทรวมกนน ตองมกาหนดการ (program) และนโยบาย (policy) ทชดแจงและแนนอนลงไป แสดงตอผเลอกตงใหทราบเพอจะไดมชยชนะในการเลอกตง 4. กลมบคคลจะตองมวตถประสงคทจะไปควบคมและกาหนดนโยบายรฐบาลจดการบรหารประเทศและออกกฎหมายตามแนวนโยบายของพรรคทงหมดหรอบางสวนเทาทสามารถจะทาไดมากทสด 1.1.2 หลกการพนฐานพรรคการเมอง เมอพจารณาตามหลกธรรมชาตในการรวมตวของมนษยเปนสงคมจะมลกษณะของการรวมตวแบบชมชนและการรวมตวแบบสมาคม ซงพรรคการเมองจะเปนการรวมตวแบบสมาคมทมหลกการพนฐานอย 2 ประการ คอ 1. การแตกตางกนในความคดเหน ทกคนยอมมความคดเหนเปนเอกเทศ แตโดยธรรมชาตแลวกมความตองการทจะอยรวมกน ดงนน จงควรปรบความคดเหนใหเขากบบคคลอนไดบนหลกพนฐาน ทางความคดบางอยาง 2. การรวมตวกนอยเปนหมเหลา บคคลทมความคดเหนเชนเดยวกน ควรรวมกนนาเอาความคดเหลานนกาวไปขางหนาดวยวธการทมระเบยบและสงเสรมสนบสนนหลกการหรอนโยบาย ซงมความเหนชอบรวมกน ดงนน สรปไดวาพฤตกรรมของพรรคการเมองดาเนนการอยในขณะนนกคอ การรวมกลมบคคล ของผมความคดเหนคลายกน ในเรองลทธการเมองการปกครอง สงคมและเศรษฐกจเขาดวยกน เพอแสวงหาอานาจทางการเมองในระบอบประชาธปไตย โดยใชวธการคดเลอกสมาชกของพรรคเขาแขงขนรบเลอกตง เพอจะไดมโอกาสเขาไปใชอานาจนตบญญตและอานาจบรหารหรออยางนอยทสด เพอไปทาหนาทสอดสองการดาเนนงานของรฐบาล (ฝายบรหาร) ในการบรหารราชการแผนดนใหเปนไปโดยถกตอง รวดเรวและ เปนธรรมตามหลกการปกครอบแบบนตรฐทยดหลกนตธรรม 1.2 ความสาคญและหนาทของพรรคการเมอง พรรคการเมองนบเปนสถาบนทางการเมองทสาคญตอการปกครองในระบอบประชาธปไตยทางผแทนเปนอยางมากและมอานาจหนาท ดงตอไปน 1.2.1 ความสาคญของพรรคการเมอง พรรคการเมองเปนองคประกอบทสาคญในขนตอน ของกระบวนการทางการเมอง มสวนทจะสนบสนนและเสรมสรางการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนทรวบรวมบคคลทมความเหนแตกตางกนออกไปใหเขารวมอดมการณในหลกการใหญๆซงบคคลเหลานนอาจจะ

4 ยอมรบรวมกนได พรรคการเมองจะไดเปนแกนนาในการดาเนนกจกรรมทางการเมองของประชาชนเหลานนใหบรรลวตถประสงคทไดมความคดเหนรวมกน ทาหนาทจดการปกครองประเทศ ความสาคญของพรรคการเมองอาจแยกอธบายเปนขอ ๆ ไดดงน

1. พรรคการเมองทไดรบเสยงขางมากมโอกาสสาคญทจะเปนแกนนาในการจดตงรฐบาลบรหารราชการแผนดน ซงสามารถนาวตถประสงคแนวนโยบายและความคดเหนของพรรคไปใชใหเปนจรงได และนานโยบายของพรรคการเมองนนเปนนโยบายในการบรหารราชการแผนดนตอไป

2. พรรคการเมองเปนศนยกลางทจะรบทราบความคดเหน ตลอดจนความตองการ ของประชาชน ทตองการใหรฐบาลทาอะไร ไมใหทาอะไร หรออยากใหตรากฎหมายหรอยกเลกกฎหมายใดบาง

3. พรรคการเมองจะเปนศนยกลางทจะแยกแนวความคดของประชาชนแตละฝายออกจากกนใหเหนชดเจน จนอาจแบงเปนฝายรฐบาล ฝายคาน ฝายเปนกลางในสภานตบญญต

4. พรรคการเมองจะเปนผประสานงานระหวางฝายนตบญญตและฝายบรหารใหดาเนนการปกครองประเทศไทยโดยราบรน

1.2.2 หนาทของพรรคการเมอง โดยทพรรคการเมองเปนองคกรสาคญในกระบวนการ ทางการเมองทจะรวบรวมเจตนารมณทวไป (General Will) ของประชาชนไปใชในการดาเนนการปกครองประเทศใหเปนไปในทางทถกตอง พรรคการเมองจงตองมหนาท ดงน

1. สรางความเปนปกแผนในมตมหาชน ดวยการรวบรวมความคด ความเหนของกลมชนทมความคดเหนในทานองเดยวกน มาจดเปนนโยบายหลกของพรรค เพอทจะนานโยบายนนนาเสนอตอรฐบาลในการบรหารราชการแผนดน

2. จดแถลงนโยบายของพรรคใหประชาชนทราบ เพอประชาชนจะไดนาเอาไปพจารณาศกษาประกอบการตดสนในการทจะใหความสนบสนนพรรคดวยการสมครเขาเปนสมาชกพรรค หรอลงคะแนนเสยงเลอกตงผสมครของพรรคเขาเปนผแทนฯในเมอมการเลอกตง

3. คดเลอกผสมครรบเลอกตงในนามของพรรค เขาแขงขนในการเลอกตงแตละครง พรอมทงสรางผนาทางการเมองไวเสมอดวยการจดตงรฐบาลเงา (Shadow Cabinet)

4. ถาผสมครรบเลอกตงของพรรคไดรบเลอกตงเขามาจานวนมาก ทาใหพรรคการเมองทมเสยงขางมากในสภากจะตองทาหนาท เปนแกนนาในการจดตงรฐบาลบรหารราชการประเทศตอไป ตามแนวนโยบายของพรรคทเคยแถลงไวตอประชาชน ซงถอไดวาเปนการดาเนนงานทพรรคสามารถบรรล ถงจดสดยอดแหงจดมงหมาย

5. ถาพรรคการเมองไดรบเลอกตงเขามาเปนเสยงขางนอยในสภา และไมสามารถจดตงรฐบาลได กจะตองทาหนาทเปนพรรคฝายคาน คอยควบคมการบรหารงานของรฐบาลดวยวธการกลนกรองการออกกฎหมาย การตงกระทถาม หรอเสนอญตตไมไววางใจรฐมนตรเปนรายบคคล หรอทงคณะ เพอสรางสรรคความเจรญกาวหนาใหกบประเทศชาตและสรางความผาสกใหกบประชาชน

6. พรรคการเมองจะตองทาหนาทคอยเปนผประสานงาน ระหวางกลมตางๆ อาท กลมอทธพล (Pressure group) กลมผลประโยชน (Interest group) กบรฐบาล พรอมทงตองคอยสารวจตรวจสอบมต

5 มหาชนอยเสมอ เพราะกลมเหลานนจะมบทบาทสาคญในการสนบสนนพรรคการเมองทมแนวนโยบายสอดคลองกบกลมของตนใหไดชยชนะในการเลอกตง เพอจะใหเปนรฐบาลและชวยรกษาผลประโยชนใหพวกตน

7. พรรคการเมองจะตองคอยควบคมใหสมาชกพรรค อยในระเบยบวนยของพรรคอยางเครงครด อาท ในเรองการเขาประชมสภา การอภปรายในเรองสาคญ ๆ การลงมต ฯลฯ จะตองกระทาตามทไดตกลงกนไว หรอตามทพรรคกาหนด พรรคการเมองในปจจบนจงตองมการจดตงเจาหนาทควบคมดแลของพรรคการเมอง คอยควบคมดแลในสภาเวลาทมการประชมสภา

8. สงเสรมใหประชาชนไดมความรความเขาใจในเรองการเมองของประเทศ โดยใหการอบรมศกษาความรทางการเมองแกประชาชน แจกจายเอกสาร กลาวปราศรยและใชสอมวลชนตาง ๆ สงขาวใหประชาชนไดทราบความเปนไปของบานเมองในทางทถกตองตามครรลองของระบอบประชาธปไตย

1.3 การจดองคกรของพรรคการเมอง การจดองคกรเปนเรองทสาคญเพราะจะแสดงใหเหนถงศกยภาพของพรรคการเมองวามความมนคงแคไหน สมควรจะมอบหมายใหรบภารกจเปนตวแทนของประชาชน ไปทาหนาทบรหารประเทศไดอยางมประสทธภาพหรอไม ซงจะพจารณาถงโครงสรางการดาเนนงานของ พรรคการเมองวาการจดองคกรและการจดการพรรคการเมองทดนน ควรจะมลกษณะดงตอไปน

1.3.1 การจดรปองคการของพรรคการเมอง จะตองมการแบงงานออกเปนสาขาตาง ๆ และกาหนดการบงคบบญชาจากสวนกลางมายงสวนภมภาคจนถงระดบทองถน เพอชวยในการรณรงคหาเสยง ในการเลอกตงใหเปนไปอยางกวางขวางและทวถง เชน การจดใหมสาขาพรรคการเมองแตละภมภาคหรอ แตละเขตเลอกตงรวมไปถงศนยประสานงานพรรคในแตละตาบล เปนตน

1.3.2 กลไกของพรรคการเมอง การทางานทกสวนภายในพรรคจะตองมการประสานกนจงจะทาใหกจกรรมของพรรคดาเนนไปอยางมประสทธภาพ เชน มหนวยงานในงานสาขาทจาเปนและมหวหนารบผดชอบ สามารถแบงออกเปนฝายตาง ๆ อาท ฝายการรณรงคหาเสยง ฝายนโยบายและการเมอง ฝายการคลงและองคการสนบสนนตาง ๆ เปนตน

1.3.3 นโยบายพรรคการเมอง ควรจะมการวางกรอบนโยบายของพรรคไวอยางกวาง ๆ เพอใหสามารถมความคลองตวในการแกไขหลกการใหสอดคลองกบสถานการณ และนโยบายของพรรคสมควรไดรบความเหนชอบจากทประชมพรรคแลวประกาศใหประชาชนทวไปไดทราบ

1.3.4 การเงนของพรรคการเมอง เงนเปนปจจยสาคญยงในการบรหารงานของพรรคใหดาเนนการบรรลเปาหมายทพรรคกาหนดไว เพราะพรรคจะตองใชจายเงนจานวนมากในการหาเสยง การพมพเอกสาร อปกรณและเครองใชในสานกงาน สาหรบเงนของพรรคอาจมทมาไดหลายทาง เชน ไดรบการอดหนนจากรฐ ไดรบจากสมาชกและการจดหารายไดทางอน เปนตน

1.4 ประเภทของพรรคการเมอง ถาจะพจารณาถงเรองความนยมทสบทอดมาจากสภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจและการเมองแลว แสดงใหเหนวาพรรคการเมองมแนวนโยบายใหญ ๆ สามารถ แบงออกเปน 4 ประเภท คอ

1.4.1 พรรคการเมองประเภททนยมเปลยนตามกาลเทศะ (Liberals) พรรคการเมองทมแนวนโยบายแบบนอาจเรยกไดวาเปนพวกเสรนยม มความเปนกลางระหวางพวกอนรกษนยมกบสงคมนยม

6

1.4.2 พรรคการเมองประเภทอนรกษนยม (Conservative) พรรคแบบนจะพยายามรกษาระเบยบแบบแผนซงเปนของเดมไวสวนกลาง

1.4.3 พรรคการเมองประเภทนยมการฟนฟสถาบน (Reactionaries) พรรคระบบนเปนพวกทชอบฟนฟแผนเกาและเทดทนคนเกาโดยถอวาอดต คอ ยคทอง

1.4.4 พรรคการเมองประเภทนยมความเปลยนแปลงอยางรนแรง (Radicals) พรรคแบบนเปนพวกทชอบใหมการเปลยนแปลงอยางรนแรง โดยตองการรอของเกาทงหมดและสรางของใหมขนมาแทน หรออาจเรยกไดวา “พวกนยมแนวทางปฏวต”

นอกจากการแบงประเภทโดยนาสภาพแวดลอมมาเปนเครองกาหนดแนวนโยบายตามทกลาวมาแลว การแบงประเภทพรรคการเมองยงอาจแยกยอยไปตามกลมอาชพ กลมเศรษฐกจ กลมพอคา นายทน ขนศก กลมการเมอง กลมศาสนา ฯลฯ ดงเชน พรรคประชาธปตย พรรคเพอไทย พรรครกประเทศไทย พรรคกจสงคม พรรคภมใจไทย ชาตไทยพฒนา เปนตน

1.5 ระบบพรรคการเมอง เมอพจารณาถงระบบพรรคการเมองวาในประเทศใดมความเปนประชาธปไตยมากนอยแคไหน ขนอยสภาพการปกครองของประเทศทแตกตางกนออกไป ระบบพรรคการเมองนนอาจแยกออกเปน 3 ระบบ ดวยกน ดงน

1.5.1 ระบบพรรคเดยว (Single Party System) อาจแยกพจารณาไดเปน 2 ลกษณะ คอ พรรคการเมองพรรคเดยวทผกขาดโดยขอกฎหมายกบพรรคการเมองพรรคเดยวโดยขอเทจจรง ดงน 1. พรรคการเมองพรรคเดยวทผกขาดโดยขอกฎหมาย ผปกครองประเทศตามรฐธรรมนญ โดยกาหนดไวในรฐธรรมนญของประเทศนนวาประเทศนนๆ มพรรคการเมองชอนนนาการปกครองประเทศ ซงมกเกดขนในประเทศทนยมความเปลยนแปลงอยางรนแรงและประเทศแบบนมกมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองหรอรฐบาลโดยการปฏวต รฐประหาร กบมแนวโนมทจะปกครองในรปแบบเผดจการหรอ บางประเทศทแฝงคาวาประชาธปไตยบงหนา เชน ประเทศจน มพรรคคอมมวนสตเพยงพรรคเดยวทรฐยอมใหจดตงขนโดยถกตองตามกฎหมายและทาหนาทปกครองประเทศ เปนการใชพรรคการเมองพรรคเดยว เปนผจดการปกครอง เปนตน ดงนน ประเทศทใชระบบพรรคเดยวเหลานถงแมจะมการเลอกตงผแทนฯ ตามรฐธรรมนญ แตผแทนฯเหลานนกสงกดอยในพรรคเดยวกนทงสน เนองจากรฐธรรมนญกาหนดใหมพรรคการเมองพรรคเดยวดงกลาวแลว จงไมอาจถอไดวาเปนพรรคการเมองในระบอบประชาธปไตยโดยการเลอกตง

2. พรรคการเมองพรรคเดยวโดยขอเทจจรง มการปกครองประเทศสบตอกนมาเนองจากประชาชนสนบสนนตลอดมา รฐธรรมนญบางประเทศกาหนดใหมการเมองไดหลายพรรคและในการแขงขนเลอกตงพรรคการเมองตาง ๆ แตละพรรค มโอกาสสงผสมครเขาแขงขนเลอกตงเชนกน แตจะมพรรคการเมองเพยงพรรคเดยวทไดรบชยชนะในการเลอกตงอยางเดดขาดและไดเปนผจดตงรฐบาลปกครองประเทศของตน ทงน เนองจากพรรคการเมองทไดรบชยชนะนนมความสมพนธอนดกบประชาชนกอใหเกดความนยม ความเชอมนและศรทธาในการดาเนนกจกรรมทางการเมองของพรรค พรอมทงมความฝงใจวาพรรคการเมองนเทานนทจะสามารถปกครองประเทศได ทาใหพรรคการเมองฝายคานอนๆอยนอกสายตาของประชาชน ถงแมวาจะรณรงคหาเสยงอยางไรกไมสามารถเอาชนะพรรคฝายรฐบาลทครองอานาจมายาวนานนนได

7

ขอสงเกต พรรคการเมองพรรคเดยวโดยขอเทจจรงนมใชจะมพรรคการเมองพรรคเดยว ทไดรบเลอกตงเสมอไป หากแตกมพรรคการเมองอน ๆ ทไดรบเลอกตงเขาไปบางเหมอนกน แตกเปนเพยงเสยงสวนนอยไมสามารถสงผลกระทบกระเทอนเสถยรภาพของพรรครฐบาลทอยในอานาจมานานฝงใจประชาชนได

ลกษณะของพรรคการเมองพรรคเดยวโดยขอเทจจรงน นกกฎหมายและนกรฐศาสตร บางทานยงไมเหนดวยนก พรอมทงยนยนวานาจะจดอยในประเภทของการมพรรคการเมองหลายพรรคมากกวาทจะนามาจดอยในประเภทพรรคการเมองพรรคเดยว โดยมประเดนขอหกลางเรองการจดตงรฐบาลโดยพรรคการเมองพรรคเดยวตลอดมา เพราะไดชยชนะจากการเลอกตง กบการทประเทศใหมพรรคการเมองหลายพรรคสงผสมครแขงขนเขารบเลอกตงไดนนเปนคนละเรองคนละประเดนกน

1.5.2 ระบบสองพรรค (Two Party System) เปนระบบพรรคการเมองในระบอบประชาธปไตยทมนคงทสด ประเทศแมแบบของระบอบประชาธปไตย เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ซงยงนยมใชอยในขณะน ทงน จะมพรรคการเมองใหญ ๆ ทสาคญเพยงสองพรรค ทผลกดนเขามาเปนรฐบาลบรหารประเทศ หากพรรคใดพรรคหนงไดรบคะแนนเสยงขางมากในการเลอกตงทวไป หรอมเสยงขางมากในสภานตบญญต กจะไดเปนรฐบาล ระบบการมพรรคการเมองสองพรรคน การขดแยงในนโยบายและอดมการณระหวางพรรคการเมองทงสองพรรคใหญมกไมรนแรง เปนการขดแยงและยดหยนมลกษณะประนประนอมได เนองจาก ในการหาคะแนนเสยงทงสองพรรคจะตองหาคะแนนเสยงใหไดมากกวาอกพรรคหนง เพอทจะไดเปนรฐบาล เพราะความหวงทจะไดเปนรฐบาลนเทาเทยมกนทงค จงตองมนโยบายทไมยดหยนแตเฉพาะชนชนหนงเทานน แตจาเปนตองมนโยบายเปนทยอมรบของชนกลมตาง ๆ จานวนมากทสดเทาทจะทาได

ขอสงเกต พรรคการเมองในระบบสองพรรคนจะเกดขนไดกในประเทศทเจรญแลว ทงนเพราะประชาชนมความร ความเขาใจเกยวกบระบอบการปกครองดพอกบประชาชนมการศกษาท ด จงสามารถทจะนาเอาความคดเหนอดมการณทคลายคลงกนมารวมอยดวยกน ไมใหเกดการแตกแยก ทางความคดเหนกนมากเกนไปจนกระจดกระจาย เปนพรรคเลกพรรคนอยจนกระทงรวมตวกนไมตด

1.5.3 ระบบพรรคการเมองหลายพรรค (Multi – Party system) คอ การทประเทศใดประเทศหนงมประชาชนทมความคดเหนทางการเมองแตกแยกกนมาก ตางกลมตางจดตงพรรคการเมองกนขนตามความคดเหนของตน เมอมการเลอกตงขนกไมมพรรคการเมองใดทจะไดครองเสยงขางมากในรฐสภา ทจะสามารถจดตงรฐบาลไดเพยงพรรคเดยว จงตองรวมกบพรรคการเมองอนมากกวาหนงพรรคขนไป เพอจดตงรฐบาลในรปรฐบาลผสม สาเหตการแตกแยกทางความคดเหนนนเกดขนจากปญหาหลายประการ เชน เชอชาต ศาสนา ฐานะหรออาชพ ฯลฯ เปนตน ซงตางตองการใหชนเชอชาต ศาสนา ฐานะหรออาชพเดยวกนไดเขาไปปกครองมเสยงขางมากในรฐสภา เพอจดตงรฐบาลหรอออกกฎหมายทสงเสรมและพทกษรกษาผลประโยชนใหแกกลมของตน ระบบพรรคการเมองหลายพรรคปรากฏอยหลายประเทศในยโรป เชน ประเทศในกลมสแกนดเนเวย ประเทศฝรงเศส ประเทศอตาล เปนตน

ขอสงเกต ระบบพรรคการเมองหลายพรรค การแบงแยกอานาจจะมผลทาใหฝายนตบญญตไดเปรยบฝายบรหาร การปฏบตของฝายบรหารจะเปนไปไดอยางมประสทธภาพยง ถาหากฝายบรหารสามารถรวมเสยงขางมากโดยเดดขาดในรฐสภาไวได คอ เปนรฐบาลแบบผสมหลายพรรคการเมอง จนอกฝายหนง

8 มเสยงขางนอยเปนฝายคานซงไมสามารถทาอะไรฝายบรหารไดเลย แตถงกระนนการทมพรรคการเมองหลายพรรครวมกนอยในรฐบาล จะเปนการยากทรฐบาลหรอฝายบรหารจะคมเสยงขางมากไวไดตลอดไป เพราะหากเมอใดทพรรครวมรฐบาลเกดเสยผลประโยชนจากการปฏบตรวมกนของฝายบรหาร พรรครวมรฐบาลอาจจะแยกตวไมสนบสนนรฐบาลทนท ทาใหเสถยรภาพของรฐบาลสนคลอนหรอตองลาออกในทสด

ระบบการเมองหลายพรรคนนมประเดนทนาพจารณาอกเรองหนง คอ การทพรรคการเมองใดไดรบคะแนนเสยงขางมากทสดในรฐบาลนน มใชจะตองไดเปนรฐบาลเสมอไป พรรคการเมองทไดรบคะแนนเสยงขางนอยทสดอาจจะรวมกบพรรคการเมองอน ๆ หลาย ๆ พรรค จนมเสยงขางมากโดยเดดขาดในรฐบาลประกอบกนเขาจดตงรฐบาลกได ดงนนการทประเทศใดมพรรคการเมองระบบหลายพรรคเชนน จงเปน ภาระหนกทแตละพรรคจะตองพยายามใหสมาชกของพรรคไดรบการเลอกตงเขามาใหมากทสด และเปน เสยงขางมากโดยเดดขาด สามารถจดตงรฐบาลไดดวยพรรคของตนเพยงพรรคเดยว

2. ววฒนาการพรรคการเมองและกฎหมายพรรคการเมองของประเทศไทย เนองจากพรรคการเมองเปนกระบวนการทางการเมองทสาคญอนเกยวของกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ซงใหประชาชนไดใชสทธใชเสยงผานระบบการเลอกตง โดยพรรคการเมองตาง ๆ มแนวนโยบาย วธการดาเนนการทจะหาหนทางใหพรรคแตละพรรคไดรบคะแนนนยมจากประชาชนใหมากทสด จงจาเปน ทแตละประเทศจะตองตรากฎหมายเกยวกบพรรคการเมองขน เพอใหพรรคการเมองปฏบตตามแบบแผนหรอกตกาอนเดยวกน เพอสรางความสงบเรยบรอยของบานเมองและใหเกดความบรสทธยตธรรมในการเลอกตงของประชาชน การตรากฎหมายเกยวกบพรรคการเมองนน โดยจะตราหลกการไวในรฐธรรมนญและรายละเอยดจะบญญตไวในกฎหมายพรรคการเมองซงเปนกฎหมายประกอบรฐธรรมนญแยกออกมาเปนกฎหมายอกฉบบหนง โดยตองมสาระสาคญ ดงน (Sitikorn Saksang 2556) 1. ในการจดตงและการจดทะเบยนพรรคการเมอง ผจะขอจดตงและจดทะเบยนพรรคการเมองจะตองมคณสมบตและวธการปฏบตในการขอจดตงและจดทะเบยนอยางไร 2. การดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองซงเปนหลกการบรหารภายในพรรคการเมอง ซงไดแก การจดตงคณะกรรมการอานวยการพรรค คอ กรรมการบรหารพรรคการเมอง มอานาจและหนาท ของคณะกรรมการอานวยการพรรคการเมอง รวมทงการเงนของพรรค 3. การเลกพรรคการเมองโดยกาหนดกรณทเปนสาเหตใหตองยบพรรคการเมองเอาไว เชน ยบเลกพรรคการเมองตามคาพพากษาของศาล มสมาชกลดลงนอยกวาทกฎหมายกาหนด เลกตามขอบงคบของพรรคทกาหนดไว เปนตน 4. บทกาหนดโทษ สาหรบพรรคการเมอง กรรมการอานวยพรรคการเมอง สมาชกของพรรคการเมอง ทไมไดปฏบตใหเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายพรรคการเมอง 2.1 ววฒนาการพรรคการเมองในประเทศไทย พรรคการเมองของประเทศไทยในยคเรมตนตงอยบนพนฐานของความสมพนธในระบบอปถมภ ซงมมาตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชย โดยทผมอานาจทางการเมองนยมทจะตงพรรคการเมองขนมาเพอเปน

9 ฐานอานาจทางการเมองของตน และเมอทานเหลานนหมดวาสนาลงพรรคการเมองของทานกจะสลายตวตามไปดวย ในประวตความเปนมาของพรรคการเมองนน ปรากฏวาการจดตงพรรคการเมองจะเกดขนสลบกบการรฐประหารและเมอมการพระราชทานรฐธรรมนญฉบบใหมเมอใด การจดตงพรรคการเมองเพอเปนฐานอานาจทางการเมอง กจะกลบมาปรากฏใหเหนอกเสมอ แมวารฐธรรมนญฉบบปจจบนจะปรากฏใหเหนถงบทบญญตเกยวกบ พรรคการเมอง ทตองการเสรมสรางความแขงแกรงใหแกพรรคการเมอง แตบทบญญตเหลานนกไมไดทาใหภาพลกษณของพรรคการเมองเปลยนแปลงไปมากนก ซงพรรคการเมองมประวตความเปนมาโดยสรปสาระสาคญ ดงน 2.1.1 ววฒนาการพรรคการเมองในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ววฒนาการพรรคการเมองในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 นนเรมจากสมยรชกาลท 6 ทรงมพระราชดารใหทดลองใชรปแบบการปกครองทองถนแบบประชาธปไตยขนมาในเมองจาลอง คอ เมองดสตธาน ฐานนดรศกดทงหลายทมกนอย จะไมมผลใด ๆ เมอเขามาในดสตธานน ซงเปนเมอง ทพลเมองมความเทาเทยมกนมการปกครองตนเอง โดยใหพลเมองเลอกพรรคทมอยสองพรรควาพรรคใดควรจะเขามาทาหนาทบรหารเมองดสตธาน โดยทรงใชสญลกษณของสองพรรคเปนแถบส คอ พรรคแพรแถบสนาเงน (โดยมพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ในพระนามแฝงวา “ทานราม ณ กรงเทพ” เปนหวหนาพรรค และพรรคแพรแถบสแดง (โดยมพลเอกพระยารามราฆพ เปนหวหนาพรรค) ตอมาในสมยรชกาลท 7 ในขณะ ทยงทรงลงเลวาจะทรงพระราชทานรฐธรรมนญหรอไมนน (ซงมการกาหนดใหมการรางรฐธรรมนญ ในวนท 6 เมษายน 2475 อนเปนวนครบรอบวนสถาปนาราชวงศจกรกรครบ 150 ป แตเมอถงวนดงกลาวมไดมการประกาศใชแตอยางใด) ทงน ไดมการรวมกลมทางการเมองขนอยางลบ ๆ และในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ไดดาเนนการเปลยนแปลงการปกครองสาเรจ 2.1.2 ววฒนาการพรรคการเมองหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 – 2498 หลงการเปลยนแปลงการปกครองแลว เกดสภาวะของสญญากาศทางการเมองอยชวขณะหนง ซงคณะราษฎรไดเขามาแทนทในสวนทเคยเปนพระราชอานาจของพระมหากษตรย และจากการทฝายทหารในคณะราษฎรในขณะนนเปนกลมทมพฒนาการจดองคกรมากทสดในสงคม ฝายทหารจงอาศยความไดเปรยบเขากมอานาจทางการเมองในทสด เดมทเดยวนนคณะราษฎรมเพยงเปาหมายรวมกนในการทจะเลกระบอบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชยเทานน เมอเปลยนแปลงการปกครองสาเรจแลว จงตระหนกในภารกจของการรวมกลมทางการเมองของตน จงไดดาเนนการจดทะเบยนเปนสมาคมคณะราษฎร ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เปนสมาคมทม วตถประสงคทางการเมอง โดยไมเปดโอกาสใหกลมอน ๆ ไดดาเนนการทานองเดยวกน แมแตกลมของหลวงวจตรวาทการจะขอจดตงคณะชาตขนมากลบถกปฏเสธดวยเหตผลทวาสถานการณยงไมใหอานาจใหมพรรคการเมองไดหลายพรรค อาจทาใหประชาชนสบสน และนกการเมองทเปนนกฉวยโอกาส อาจสรางความแตกแยกขนในหมประชาชนได หลงจากทไดปฏเสธการจดตงคณะชาตแลว รฐบาลซงประกอบไปดวยขนนางระบบเกา พยายามจะจากดและตกรอบใหสมาคมคณะราษฎรดวย โดยประกาศเปนกฎหมายลาดบรองไมจายเงนเดอนแกขาราชการทสมครเปนสมาชกของสมาคมคณะราษฎร ความขดแยงในประเดนนเมอประกอบกบเหตการณ

10 เสนอเคาโครงเศรษฐกจของ นายปรด พนมยงค (หลวงประดษฐ มนธรรม) รฐบาลไดประกาศปดสภาและงดใชรฐธรรมนญ ทาใหคณะราษฎรตองกลบมายดอานาจอกครงและหลงจากนนสมาคมคณะราษฎรกยตบทบาทของตนลง โดยเกรงวาหากมการดาเนนการตอไปจะทาใหกลมอนโดยเฉพาะคณะชาตจะดาเนนรอยตาม ซงเทากบวาเปนการตดสทธการเมองของประชาชนในการทจะจดตงพรรคการเมอง ซงเปนสาเหตหนงของ รชกาลท 7 ทรงสละราชสมบตเพราะทรงไมเหนดวย แมวาคณะราษฎรจะเปนกลมการเมองเพยงกลมเดยว ในขณะนนแตมความแตกแยกภายในเกดขนระหวางฝายพลเรอนกบฝายทหาร ตอมาในป พ.ศ. 2489 มการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญโดยความรเรมของ นายปรด พนมยงค (หลวงประดษฐ มนธรรม) ในฐานะผสาเรจราชการแทนพระองคในขณะนน สาระสาคญของรฐธรรมนญแกไขเพมเตมป พ.ศ. 2489 น ไดมการบญญตรบรองสทธของชนชาวไทยในการตงคณะพรรคการเมองขน เปนครงแรก คอ พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 แตอยางไรกตามอาจกลาวไดวา การบญญตรบรองสทธในการตงคณะพรรคการเมองเชนนเปนเพยงการยอมรบสภาพความเปนจรงเทานน เพราะไดมการจดตงพรรคการเมองขนมาแลว กอนทจะมการประกาศใชรฐธรรมนญและจากการทไมมการวางเกณฑเกยวกบพรรคการเมอง พรรคการเมองจงกลายเปนเพยงฐานอานาจทางการเมองเพอการแสวงหาประโยชน และกลายเปนสาเหตหนงของการรฐประหารเมอวนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2490 ซงเปนการปดฉากสาหรบ ยคสนๆยคแรกของการตอสทางการเมอง โดยอาศยพรรคการเมองเปนฐาน เหตการณหลงจากนนไดกลายเปนเรองของการใชกาลงในการตดสนปญหาทางการเมองวาใครควรจะเปนผกาหนดความเปนไปของบานเมองตอไป พรรคการเมองกลายเปนเครองอาพรางการใชกาลงเปนอานาจนนเทานน ซงทายทสดแลวจอมพล ป. พบลสงคราม ไดใชวธการ “ลมกระดาน” ทาการรฐประหาร เมอวนท 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2494 เพอขจดบทบาทของพรรคการเมองออกไป 2.2 กฎหมายพรรคการเมองฉบบตางๆของประเทศไทย กฎหมายพรรคการเมองไทยฉบบตาง ๆ ทเกดขนมาตงแตอดตถงปจจบน มจานวน 5 ฉบบดวยกน แตละฉบบจะมรายละเอยดทแตงกนตามบรบททางการเมองทววฒนาการเรอยมาและเชอมโยงกบรฐธรรมนญ ซงสามารถสรปอธบายได ดงน 2.2.1 พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 กฎหมายพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 ซงเปนกฎหมายพรรคการเมองฉบบแรกของประเทศไทย ซงเกดขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2489 มาตรา 14 บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในรางกาย เคหะสถาน ทรพยสน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา การศกษาอบรม การชมนมสาธารณะ การตงสมาคม การตงคณะพรรคการเมอง การอาชพ ทงน ภายใตบงคบแหงบทกฎหมาย” สวนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492 มาตรา 39 วรรคแรก บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณ ในการรวมกนเปนพรรคการเมองเพอดาเนนการในทางการเมองโดยวถทางประชาธปไตย และไมขดตอระบบการปกครองตามรฐธรรมนญน” วรรคสอง บญญตวา “บทบญญต แหงกฎหมายทเกยวกบสมาคมจะนามาใชบงคบแกพรรคการเมองมได” และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2475 แกไขเพมเตม พทธศกราช 2495 มาตรา 26 บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณ

11 ในทรพยสน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา การศกษาอบรม การชมนมสาธารณะ การตงสมาคม การตงพรรคการเมอง ทงน ภายใตบงคบแหงกฎหมาย” โดยมววฒนาการและหลกเกณฑสาคญของกฎหมายพรรคการเมอง ดงน 1. ววฒนาการของพรรคการเมองตามพระราชบญญตพรรคการเมอง พ .ศ. 2489 ไดมการจดตงพรรคการเมองขนมา 23 พรรค กอนทจะมการเลอกตงเมอวนท 26 กมภาพนธ พ.ศ. 2500 ซงผลจากการเลอกตงครงนนปรากฏวามพรรคการเมองทไดรบเลอกตงมทนงในสภา 8 พรรค คอ (1) พรรคเสรมนงคศลา 85 คน (2) พรรคประชาธปตย 31 คน (3) พรรคเสรประชาธปไตย 11 คน (4) พรรคเศรษฐกร 9 คน (5) พรรคธรรมาธปตย 9 คน (6) พรรคชาตนยม 3 คน (7) พรรคขบวนการไฮดปารค 2 คน (8) พรรคอสระ 2 คน และไมสงกดพรรคทไดรบเลอกตง 8 คน หลงจากการเลอกตงครงนนแลว ไดมผจดตงพรรคการเมองใหมอก 7 พรรค รวมเปน 30 พรรค การเลอกตงครงนเปนการเลอกตงทางตรง แบบรวมเขต ถอเกณฑราษฎรหนงแสนหาหมนคนตอผแทนราษฎรหนงคน ไดสมาชกสภาผแทนราษฎร จานวน 160 คน และสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรชดนสนสดโดย จอมพลสฤษด ธนะรชต เขายดอานาจการปกครอง เมอวนท 16 กนยายน 2500 ตอมาเมอวนท 15 ธนวาคม 2500 ไดจดใหมการเลอกตงใหม เปนการเลอกตงทางตรง แบบรวมเขต ถอเกณฑราษฎรหนงแสนหาหมนคนตอผแทนราษฎรหนงคน ไดสมาชกสภาผแทนราษฎร จานวน 160 คน โดยมพรรคการเมองทไดรบเลอกตงมทนงในสภาจานวน 9 พรรค คอ (1) พรรคสหภม 44 คน (2) พรรคประชาธปตย 39 คน (3) พรรคเสรมนงคสลา 6 คน (4) พรรคเศรษฐกร 6 คน (5) เสรประชาธปไตย 5 คน (6) พรรคขบวนการไฮดปารค 1 คน (7) พรรคชาตนยม 1 คน (8) พรรคชาตสงคม 1 คน (9) พรรคแนวรวมสงคมนยม 1 คน และไมสงกดพรรค 56 คน

12 ซงตอมาไดมการเลอกตงเพมเตมเปนการเลอกตงสมาชกประเภทท 1 แทนสมาชกประเภท ท 2 ทไดออกจากตาแหนงตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2475 แกไขเพมเตม พทธศกราช 2495 บทเฉพาะกาลไดบญญตวา ถาผมสทธเลอกตงในจงหวดใดไดรบการศกษาอบรมจบชนประถมศกษาตามหลกสตรของกระทรวงศกษาธการเปนจานวนกงหนงของผมสทธเลอกตงทงหมดในจงหวดนน กใหสมาชกประเภทท 2 ออกจากตาแหนงมจานวนเทาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎร ทมการเลอกตง ในจงหวดนน และใหมการเลอกตงสมาชกประเภทท 1 เพมขน มจานวนเทากบจานวนสมาชกประเภทท 2 ทจะออกจากตาแหนง จงมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรประเภทท 1 จานวน 26 คน เมอวนท 30 มนาคม 2501 ใน 5 จงหวด คอ จงหวดพระนคร จงหวดธนบร จงหวดกาฬสนธ จงหวดรอยเอด และจงหวดอบลราชธาน แทนสมาชกประเภทท 2 ทตองจบสลากออกจากตาแหนง การเลอกตงครงนเปนการเลอกตงทางตรง แบบรวมเขต ซงมเพยง 2 พรรคทไดรบเลอกตง คอ พรรคประชาธปตย ได 13 คน กบพรรคชาตสงคมได 9 คน และผสมครอสระไมสงกดพรรคได 4 คน สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรชดนสนสดลงโดยคณะปฏวตประกาศยดอานาจการปกครองประเทศ และไดประกาศยกเลกพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 โดยใหบรรดาพรรคการเมองทงหลายทจดตงขนไวใหสนสดลงดวย ตงแตวนท 20 ตลาคม 2501 เปนตนไป ขอสงเกต กฎหมายดงกลาวไมไดกาหนดใหผสมครตองสงกดพรรคการเมองดงเชนปจจบน แตอยางไรกตามสาหรบการเลอกตงครงนนไดมการกลาวหากนวา ดาเนนไปอยางไมบรสทธ มการเดนขบวนของนกศกษาเพอคดคานการเลอกตงในครงนน จากปญหาเกยวกบความชอบธรรมของการเลอกตงนนเอง ไดกลายมาเปนขออางอยางดสาหรบการรฐประหารของ จอมพลสฤษด ธนะรชต เมอวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2500 หลงจากนน จอมพลสฤษด ธนะรชต ไดเจรญรอยตาม จอมพล ป. พบลสงคราม ในการใช พรรคการเมองเปนเครองอาพรางการใชกาลงอานาจ แตทายสดตองลมกระดานทาการรฐประหาร เมอวนท 21 ตลาคม พ.ศ. 2501 2. หลกเกณฑสาคญของพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 ไดกาหนดหนาทใหผทประสงคจะดาเนนกจกรรมทางการเมอง ตองจดทะเบยนพรรคการเมอง โดยจะตองมสมาชกผกอตง เปนผมสทธออกเสยงเลอกตงจานวน 500 คนขนไป หรอเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรตงแต 10 คน ขนไป ในคาขอจดทะเบยนนนกฎหมายกาหนดใหระบรายละเอยดตาง ๆ 5 ประการ รวมทงใหสงขอบงคบวาดวยวธการจดการพรรคการเมองแนบไปดวย ขอสงเกต พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 มไดกาหนดรายละเอยด ในเนอหาของสงทกฎหมายเรยกรองนน ๆ ทาใหไมมเกณฑอนเปนมาตรฐานเดยวกน จงทาใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมา พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 กาหนดขนตอนการเยยวยา กรณทเจาหนาทไมยอม จดทะเบยนพรรคการเมองใหแกผขอตามคารอง ผขอจดทะเบยนสามารถยนคารองขอ เพอใหศาลฎกาวนจฉย ชขาดได พรรคการเมองทจดทะเบยนแลวมสทธตามกฎหมาย ในการดาเนนการของพรรคการเมองและกจการอนใหเปนไปตามนโยบายของพรรคการเมอง ทงยงมสทธรบเงนคาบารงจากสมาชกหรอรบบรจาคจากผมสทธออกเสยงเลอกตง รวมทงมสถานททาการเปนของตนเอง สาหรบประเดนเกยวกบสถานะของพรรคการเมองนน กฎหมายมไดกาหนดใหพรรคการเมองเปนนตบคคล แตกสามารถเปนโจทกหรอจาเลยทางแพงในศาลได

13 ในนามของพรรคการเมองเองโดยมหวหนาพรรคเปนผแทน แตทงน กฎหมายวาดวยสมาคมจะไมนามาใชบงคบกบพรรคการเมอง สวนการเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมอง ซงทาใหพรรคการเมองสนสภาพของความเปนพรรคการเมองนนเปนอานาจของศาล 2.2.2 พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511 หลงจากทใชเวลาในการรางรฐธรรมนญประมาณ 10 ป ไดมการประกาศใชในวนท 20 มถนายน พ.ศ. 2511 และรฐธรรมนญไดรบรองสทธเสรภาพในการรวมกนเปนพรรคการเมองไวใน มาตรา 37 วรรคแรก บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการรวมกนเปนพรรคการเมอง เพอดาเนนกจการในทางการเมอง โดยวถทางประชาธปไตย และไมขดตอระบอบการปกครองตามรฐธรรมนญน” และวรรคสอง บญญตวา “การจดตงและการดาเนนกจการของพรรคการเมองยอมเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง” ดงนนในวนท 9 ตลาคม พ.ศ. 2511 จงไดมการประกาศใชพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511 ซงมววฒนาการและหลกเกณฑสาคญของกฎหมายพรรคการเมองฉบบดงกลาว ดงน 1. ววฒนาการของพรรคการเมองตามพระราชบญญตพรรคการเมอง พ .ศ. 2511 กฎหมายพรรคการเมองฉบบนนบเปนตวอยางซงมผลกระทบมาถงกฎเกณฑสาหรบพรรคการเมองในปจจบน เพราะหลงจากทมการประกาศใชกฎหมายนแลว ไดมการขอจดตงพรรคการเมอง 12 พรรค กอนการเลอกตง เมอวนท 10 กมภาพนธ พ.ศ. 2512 ซงมสมาชกสภาผแทนราษฎรได 219 คน เปนการเลอกตงทางตรง แบบรวมเขต ถอเกณฑราษฎรหนงแสนหาหมนคนตอผแทนราษฎรหนงคน จากการเลอกตงในครงนน ไมมพรรคใดไดเสยงขางมาก กลาวคอ มพรรคการเมองทไดรบการเลอกตงมทนงในสภาจานวน 8 พรรค คอ

(1) พรรคสหประชาไทย 84 คน (2) พรรคประชาธปตย 56 คน (3) พรรคแนวรวมประชาธปไตย 7 คน (4) พรรคแนวรวมเศรษฐกร 4 คน (5) พรรคประชาชน 2 คน (6) พรรคชาวนาชาวไร 1 คน (7) พรรคสมมาชพ-ชวยชาวนา 1 คน (8) พรรคเสรประชาธปไตย 1 คน และผสมครอสระไมสงกดพรรค 63 คน ดงนน พรรคแกนนาซงเปนผสบทอดอานาจเดม จงตองพงบรรดาสมาชกสภาผแทน

ราษฎร ซงเปนผสมครอสระและมารวมกลมกนจดตงเปนพรรคการเมองในภายหลง กลายเปนพรรคเฉพาะกจ และมลกษณะของการเรยกรองผลประโยชน ทาใหจอมพลถนอม กตตขจร ซงเปนหวหนารฐบาลในขณะนนกระทารฐประหารตนเองยดอานาจการปกครอง เมอวนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2514 2. หลกเกณฑสาคญของพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511 มหลกการทใหพรรคการเมองตองจดทะเบยน แตวธในการขอจดทะเบยนในกฎหมายพรรคการเมองนปรากฏวาใชวธการทานองเดยวกนกบการขอจดทะเบยนบรษทจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยแบงขนตอนเตรยมการ

14 โดยบคคลสญชาตไทยทบรรลนตภาวะแลวจานวนตงแต 10 คน ขนไป หากประสงคจะดาเนนกจกรรมพรรคการเมองจะตองแจงนายทะเบยนเพอใหนายทะเบยนตรวจสอบหนงสอชชวนบคคลอนใหสมครเปนสมาชกพรรคและเมอเหนวาหนงสอชชวนถกตองแลว กใหนายทะเบยนออกหนงสอรบรองการแจงเมอสามารถรวบรวมสมาชกไดไมนอยกวา 500 คนแลว จงดาเนนการในขนตอนทสองภายใน 1 ป หลงจากนน คอ ขนตอนการขอจดทะเบยน ซงผยนคารองขอจดทะเบยนพรรคการเมองจะตองมเอกสารตามทระบในมาตรา 10 และ 11 ประกอบไปดวย เปนตนวา มบญชรายชอของสมาชกพรรคการเมอง 500 คน ซงระบรายละเอยดในสวนของชอ อาชพ ทอยและลายมอชอ นอกจากนยงตองแนบรายละเอยดเกยวกบขอบงคบพรรคการเมอง ซงปรากฏระบประเดนทจะตองมกาหนดไวในขอบงคบ 9 เรองดวยกน โดยมไดกาหนดเกณฑมาตรฐานไว ในแตละประเดน หากนายทะเบยนไมรบรองหรอไมยอมรบจดทะเบยนพรรคการเมอง คณะผรเรมกสามารถยนคารองใหศาลฎกาวนจฉยได เชนเดยวกบกฎหมายพรรคการเมอง พ.ศ. 2489 และเมอจดทะเบยนแลวพรรคการเมองจะมฐานะเปนนตบคคล แตอยางไรกตามนายทะเบยนมอานาจตามกฎหมายทควบคมพรรคการเมองได ถงขนาดทหากมการฝาฝนคาสงของนายทะเบยนกสามารถสงใหคณะกรรมการอานวยการของพรรคการเมองออกจากตาแหนงทงคณะหรอเปนรายบคคลได นอกจากนแลวบทบญญตทมเพมเตมขนมาจากกฎหมายเดมกคอ บญญตใหเลกพรรคการเมอง เมอไมมสมาชกของพรรคการเมองนน ๆ ไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป 2 ครงตดตอกน การวางเกณฑเชนนทาใหสถานะของความเปนพรรคการเมองขนอยกบผลสาเรจของการลงเลอกตงซงเปนการเรยกรองจากพรรคการเมองมากเกนไป ซงความจรงแลวการลงสมครรบเลอกตงนาจะเปนการปฏบตภารกจทเพยงพอแลว สาหรบความเปนพรรคการเมองในตอนทายของพระราชบญญตมการกาหนดบทลงโทษผทาการอยางพรรคการเมอง โดยไมจดทะเบยนเปนโทษจาคกและปรบ 2.2.3 พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 กฎหมายพรรคการเมองฉบบนเกดจากผลพวงของการเรยกรองประชาธปไตยจนเกดเหตการณ เมอวนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ทาใหไดมาซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 รฐธรรมนญฉบบนไดวางหลกเกณฑใหมทเกยวของกบพรรคการเมองไวในมาตรา 45 วรรคแรก บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการรวมกนเปนพรรคการเมอง เพอดาเนนกจการในทางการเมองตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตย ทบญญตไวในรฐธรรมนญน” และวรรคสอง บญญตวา “การจดตงและการดาเนนกจการของพรรคการเมองยอมเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายแหงกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง” และวรรคทาย บญญตวา “พรรคการเมองตองแสดงทมาของรายไดและการใชจายโดยเปดเผย” ซงในพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 ไดกาหนดใหผสมครรบเลอกตงตองสงกดพรรคการเมองและกาหนดเปนคณสมบตของสมาชกสภาผแทนราษฎรใหตองมพรรคสงกด ซงเปนการสรปบทเรยนจากพฤตกรรมของสมาชกสภาผแทนราษฎรทสมครเขามาโดยไมสงกดพรรค และเพอเปนการอนวตตามรฐธรรมนญโดยมววฒนาการและหลกเกณฑสาคญของกฎหมายพรรคการเมองฉบบดงกลาว ดงน

15 1. ววฒนาการของพรรคการเมองตามพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 การทรฐธรรมนญกาหนดใหผสมครรบเลอกตงตองสงกดพรรคการเมอง ทาใหนกการเมองเดมตองหาพรรคการเมองเพอเขาสงกด หรอมฉะนนกจะตองจดตงพรรคการเมองขนมาเอง และดวยสาเหตประการหลงนทาใหจานวนพรรคการเมองทจดทะเบยนมมากถง 56 พรรค จนมปญหาเรองการแยงชอพรรคกน และนโยบายของแตละพรรคแทบจะไมมความแตกตางกน ซงเปนการสบทอดแนวปฏบตดงเดมของการตงพรรคการเมอง คอ เพอเขามาเสรมบารมของผกอตงหรอหวหนาพรรค แตอยางไรกตาม ในระยะนนพรรคประชาธปตยเรมทจะพฒนาสลดคราบดงเดม โดยดาเนนการขยายการดาเนนการทางการเมองลงไปในพนทตางๆมากขนเพยง 3 เดอนหลงจากการเลอกตง เมอวนท 4 เมษายน พ.ศ. 2519 ปรากฏวาพรรคประชาธปตยมสาขาพรรคแลวถง 66 สาขาและมสมาชกพรรคถงประมาณ 120,000 คน แตพฒนาการดงกลาวกถกหยดยง โดยการรฐประหาร เมอวนท 6 ตลาคม 2519 2. หลกเกณฑสาคญพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 หลกเกณฑสาคญ ของกฎหมาย คอ พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 มความคลายคลงกบกฎหมายเดมอยมาก จงนาเสนอเฉพาะหลกการใหมและสวนทแตกตางออกไปเทานน กลาวคอ มการเพมจานวนสมาชกพรรคการเมองกอนขอจดทะเบยนจะตองมไมนอยกวา 1,000 คน และหากมการขดแยงกนเกยวกบการใชชอพรรคการเมอง กฎหมายกาหนดวธการใหศาลฎกาเปนผสง มการเพมโทษผดาเนนการของพรรคการเมองโดยไมจดทะเบยนเปนโทษจาคกไมเกน 10 ป ปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจาทงปรบ นอกจากน การไมมสมาชกไดรบเลอกตงไมเปนสาเหตใหตองเลกพรรคตามกฎหมายฉบบน 2.2.4 พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 หลงจากทมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2521 แลว โฉมหนาของพรรคการเมองเรมเปลยนแปลงใหตองมความผกพนกบทนทรพยมากขน เนองจากผรางรฐธรรมนญ ไดเลงเหนวา การปกครองในระบอบประชาธปไตยจาเปนจะตองมพรรคการเมองทเขมแขง จงเรยกรองใหพรรคการเมองตองมฐานทกวางขนและกาหนดจานวนผสมครรบเลอกตงทพรรคจะตองสงในการเลอกตงทวไปแตละครง รวมทงบญญตใหพรรคการเมองตองจดทาบญชแสดงทรพยสนและหนสนเพมเตมจากรฐธรรมนญฉบบพทธศกราช 2517 ซงกาหนดใหพรรคการเมองตองแสดงทมาของรายไดและการใชจายโดยเปดเผย และเมอวนท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2524 ไดมประกาศใชพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงไดรบ การแกไขเตมเตมเลกนอยเมอป พ.ศ. 2535 เพอเปนการอนวตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2534 การทคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) มไดยกเลกพระราชบญญตพรรคการเมองหลงจากทไดกระทารฐประหาร เมอวนท 23 กมภาพนธ พ.ศ. 2534 นาจะเปนนมตหมายทดสาหรบความ ยนยาวของระบบพรรคการเมองไทย หลงจากทตองมการเรมตนนบหนงใหมเมอมการรฐประหาร ดงเหตการณในประวตศาสตรทไดพจารณามาแลว ซงมววฒนาการและหลกเกณฑสาคญของกฎหมายพรรคการเมอง ฉบบดงกลาว ดงน 1. ววฒนาการของพรรคการเมองตามพระราชบญญตพรรคการเมอง พ .ศ. 2524 จากการทกาหนดใหพรรคการเมองตองมฐานสมาชกกวางขนและตองสงสมาชกเขาสมครรบเลอกตงใหครบ

16 จานวน 120 คน ซงจะตองเสยคาสมครคนละ 10,000 บาท และจะถกยบพรรคหากไมมสมาชกของพรรคไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรเทากบเปนการบบบงคบใหพรรคการเมอง เปนเรองของกลมคนทมทนมหาศาลเทานน ปรากฏวามการซอเสยงขายสทธในการเลอกตงกนมากขนเปนประวตการณ ทาใหตองมการถอนทนคน จนเปนสาเหตหนงของการรฐประหาร เมอวนท 23 กมภาพนธ 2534 แตอยางไรกตามแมจะมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตมฉบบท 5 พ.ศ. 2538 แลว จดออนเหลานกยงไมไดรบการแกไข ทาใหอนาคตของพรรคการเมองและระบบการเมองไทยยงอยในอาการทนาเปนหวงตอไปและเปนประเดนสาคญทนามาสการปฏรปการเมองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 2. หลกเกณฑสาคญของพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 จากการทรฐธรรมนญตองการสงเสรมใหพรรคการเมองมความเขมแขงในระยะเวลาอนสน จงมการเปลยนแปลงแนวความคดเกยวกบการจดทะเบยนพรรคการเมอง โดยกาหนดใหมสมาชกกอตงอยางนอย 5,000 คน และสมาชกเหลานจะตองมลกษณะกระจายไปตามภาคตาง ๆ ทงยงในการตงสาขาพรรคใหตองมสมาชกตงแต 100 คนขนไป ในสวนของการเลกพรรคการเมองนน พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 มลกษณะถอยหลงเขาคลอง จากพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 เพราะเพมกรณเขาขายตองเลกพรรคขนมา เพราะหากไมสงหรอสงสมาชกเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปไมถง 120 คน หรอไมมสมาชกไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป กตองเลกพรรค 2.2.5 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 กฎหมายพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 เกดขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ซงมววฒนาการและหลกเกณฑสาคญของกฎหมายพรรคการเมองฉบบดงกลาว ดงน 1. ววฒนาการของพรรคการเมองตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมอง พ.ศ. 2541 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ทเรยกวา “รฐธรรมนญ ฉบบปฏรปการเมองการปกครองของประเทศไทย” ไดนาแนวความคดจากทางกฎหมายพนฐานของประเทศเยอรมนคอนขางมาก ในเรองของพรรคการเมองกเชนกน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตคมครองเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองไว อกทง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 กบญญตใหการจดตงพรรคการเมองเปนไปไดงายกวากฎหมายพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 2. หลกเกณฑสาคญของพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 นน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ใหความสาคญกบพรรคการเมอง โดยบญญตรองรบไวในรฐธรรมนญในเรองทเกยวกบการจดตงพรรคการเมอง รวมทงใหมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญเกยวกบพรรคการเมอง คอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ซงเปนกฎหมายทออกมาขยายรายละเอยดเกยวกบเรองพรรคการเมองตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 โดยมสาระสาคญ ดงน 1) เสรภาพของประชาชนในการจดตงพรรคการเมอง ยอมเปนหลกการสาคญของ การปกครองในระบอบประชาธปไตย ใหการคมครองสทธเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองเปนไปไดโดยงาย

17 แตบทบาทของพรรคการเมองมลกษณะผกขาดอยเชนเดม โทษสาหรบผทดาเนนกจกรรมทางพรรคการเมองโดยไมจดทะเบยนพรรคการเมองยงคงอยดงเชนกฎหมายพรรคการเมองฉบบกอน ๆ เพยงแตโทษดงกลาวลดลงจากจาคกไมเกน 10 ป เหลอเพยงไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 40,000 บาท หรอทงจาทงปรบ 2) สถานะและเสถยรภาพของพรรคการเมอง เนองจากการปกครองในระบอบประชาธปไตย จาเปนตองอาศยพรรคการเมองเปนสอกลางทสาคญในปจจบน เสถยรภาพของพรรคการเมองจงเปนสงทมความสาคญเชนกน ทงนเพอใหพรรคการเมองสามารถสรางความเปนตวเองสมกบสถานะ ของความเปนนตบคคลทสมควรจะมเอกลกษณของตนเองได ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ใหหลกประกนแกพรรคการเมองไดมากขน โดยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 กาหนดวา กรณทยบพรรคการเมองไดใหนายทะเบยนพรรคการเมองยนคารองตอศาลรฐธรรมนญและศาลรฐธรรมนญเปนผทาหนาทสงยบพรรคการเมอง เมอเหนวามเหตเกดขนตามทกาหนดไวในมาตรา 65 (1) ถง (5) จรงตามคารอง แตอยางไรกตามยงมบทบญญตเกยวกบการยบพรรคตามมาตรา 66 (4) ศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคการเมอง หากมการกระทาทฝาฝน มาตรา 23 วรรคหนง ซงเปนกรณ ทกฎหมายพรรคการเมองหามมใหพรรคการเมองรบบคคลผไมมสญชาตไทยโดยการเกดเขาเปนสมาชก หรอดารงตาแหนงใด ๆ ในพรรคการเมอง หรอยอมใหกระทาการอยางใดอยางหนงเพอประโยชนของ พรรคการเมอง 3) การกาหนดใหสมาชกสภาผแทนราษฎรตองสงกดพรรคการเมอง คอ กาหนดใหผสมครรบเลอกตงตองสงกดพรรคการเมอง และยงไดบญญตใหสมาชกสภาผแทนราษฎรตองสญเสยสมาชกภาพการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร หากลาออกจากพรรคการเมองทตนเปนสมาชกหรอพรรคการเมอง ทตนเปนสมาชกมมตดวยคะแนนเสยงไมนอยกวา 3 ใน 4 ของทประชมรวมของคณะกรรมการบรหาร พรรคการเมองและสมาชกสภาผแทนราษฎรทสงกดพรรคการเมองนน 2.2.6 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 กฎหมายพรรคการเมองในปจจบน หลงจากทไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงกาหนดใหมการตรากฎหมายเพอขยายรายละเอยดในรฐธรรมนญขน คอ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มสาระสาคญดงน (รฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย 2550) 1. หลกเกณฑการจดตงพรรคการเมอง การรวมกลมเพอทากจกรรมและเปนหลกประกนการจดตงทางการเมองสาหรบคนไทย ซงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตไวในมาตรา 65 วา “บคคลยอมมเสรภาพในการรวมตวกนจดตงพรรคการเมองเพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนและเพอดาเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน การจดองคกรภายใน การดาเนนกจการและขอบงคบของพรรคการเมอง ตองสอดคลองกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สมาชกสภาผแทนราษฎรซงเปน

18 สมาชกของพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองตามจานวนทกาหนดในพระราชบญญ ตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง ซงเหนวามตหรอขอบงคบในเรองใดของ พรรคการเมองทตนเปนสมาชกอยนนขดตอสถานะและการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญน หรอขดหรอแยงกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มสทธรองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉย ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวามตหรอขอบงคบดงกลาวขดหรอแยงกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ใหมตขอบงคบนนเปนอนยกเลกไป” 2. ขนตอนการจดตงพรรคการเมอง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ไดกาหนดขนตอนการจดตงพรรคการเมอง ดงน (พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง, 2550) 1. ผทจะรวมกนจดตงพรรคการเมองจะตองมคณสมบต ตอไปน 1) มสญชาตไทยโดยการเกด 2) มสญชาตไทยโดยการแปลงสญชาต ไมนอยกวา 5 ป 3) อายไมตากวา 18 ปบรบรณ 4) ไมมลกษณะตองหามใหใชสทธเลอกตงตามรฐธรรมนญ 2. ผจดตงพรรคการเมองตองจดใหมการประชมจดตงพรรคการเมองกอนยนคาขอจดตงพรรคการเมองดงน 1) ตองมผจดตงพรรคการเมองเขารวมประชมไมนอยกวา 15 คน 2) กจกรรมทตองดาเนนการในทประชมอยางนอยตองประกอบดวย การกาหนดนโยบายพรรคการเมอง การกาหนดขอบงคบพรรคการเมองและการเลอกตงคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง 3. ผท ไดรบเลอกตงเปนหวหนาพรรคการเมองยนคาขอจดตงพรรคการเมองตอ นายทะเบยนพรรคการเมอง พรอมเอกสารประกอบดงน 1) นโยบายพรรคการเมอง 2) ขอบงคบพรรคการเมอง 3) บญชแสดงทรพยสนและหนสนของพรรคการเมอง 4) หนงสอยนยอมใหใชสถานทเปนททาการพรรคการเมองซงตองอยในราชอาณาจกร 5) สาเนารายงานการประชมตงพรรคการเมอง 4. เมอไดรบคาขอจดตงพรรคการเมอง นายทะเบยนพรรคการเมอง (ประธานคณะกรรมการการเลอกตง) ตองตรวจสอบในเรอง ดงตอไปน 1) ผจดตงพรรคการเมองตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามและมผจดตงจานวนไมนอยกวา 15 คน

19 2) ชอ ชอยอ ภาพเครองหมายพรรคการเมอง นโยบายและขอบงคบพรรคการเมอง ตองไมกอใหเกดความแตกแยกในเรองเชอชาต ศาสนา ไมเปนภยตอความมนคงของรฐ หรอ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 3) เอกสารขอจดตงพรรคการเมองตองมรายการครบถวน คอ คาขอเปนไปตามแบบทนายทะเบยนกาหนดและขอบงคบพรรคมรายการครบถวนตามทกฎหมายกาหนด 4) คณะกรรมการบรหารพรรคการเมองตองมคณสมบตทกาหนดไว คอ อาย 20 ป บรบรณ มสญชาตไทยโดยการเกดและไมอยระหวางถกเพกถอนสทธเลอกตงตามรฐธรรมนญ 5) ชอพรรคการเมองและภาพเครองหมายพรรคการเมองไมซาหรอพองหรอมลกษณะคลายคลงกบชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองของผจดตงพรรคการเมองอนทยนคาขอไวหรอของพรรคการเมองอนทนายทะเบยนไดรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองไวกอนแลว 5. การสงการของนายทะเบยนพรรคการเมอง อาจเกดขนไดดงน 1) ในกรณทนายทะเบยนพรรคการเมองไดตรวจสอบแลวเหนวาถกตองและครบถวนจะแจงเปนหนงสอใหผขอจดตงพรรคการเมองทราบภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบคาขอจดตงพรรคการเมองและประกาศจดตงพรรคการเมองในราชกจจานเบกษาและใหพรรคการเมองทนายทะเบยนรบจดแจงการจดตงแลวเปนนตบคคล 2) ในกรณทนายทะเบยนพรรคการเมองไดตรวจสอบแลวเหนวาคณสมบตหรอจานวนของผจดตงพรรคการเมองหรอนโยบายพรรคและขอบงคบพรรคหรอคณสมบตของคณะกรรมการ บรหารพรรค หรอชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองไมเปนไปตามทกฎหมายกาหนด นายทะเบยนพรรคการเมองจะสงไมรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองและแจงเปนหนงสอพรอมทงเหตผล ใหผขอจดตงพรรคการเมองทราบภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบคาขอจดตงพรรคการเมอง 3) ในกรณทนายทะเบยนพรรคการเมองไดตรวจสอบแลวเหนวาเอกสารการขอจดตงพรรคการเมองมรายการไมครบถวน หรอมขอความไมชดเจนหรอบกพรอง จะแจงเปนหนงสอใหผขอจดตงทราบภายใน 7 วน เพอดาเนนการแกไขหากผขอจดตงพรรคการเมองแกไขเอกสารใหถกตองครบถวนภายในระยะเวลา กจะรบจดแจงการจดตงพรรคการเมอง ถาผขอจดตงพรรคการเมองไมดาเนนการแกไขหรอแกไขไมถกตอง นายทะเบยนพรรคการเมองจะสงไมรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองและแจงเปนหนงสอใหขอจดตงพรรคการเมองทราบภายใน 7 วน 4) ในกรณทมผขอจดตงพรรคการเมองซงมชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายซา หรอพองหรอมลกษณะคลายคลงกนและยนคาขอจดตงพรรคการเมองในวนเดยวกน นายทะเบยนพรรคการเมองจะสงใหผขอจดตงพรรคการเมองทาความตกลงกนวาผใดจะเปนผมสทธใชชอพรรคการเมองหรอ ภาพเครองหมายพรรคการเมองนน เมอไดตกลงกนประการใดแลว นายทะเบยนพรรคการเมองจะรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองตามทไดตกลงกนไว

20 5) ในกรณผจดตงพรรคการเมองทเกยวของยนยนไมยอมตกลงกนหรอยงตกลงกนไมได นายทะเบยนพรรคการเมองจะพจารณารบจดแจงการจดตงพรรคการเมองจากผขอจดตงพรรคการเมองทเหนวามสทธทจะใชชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายนนดกวา 6) ในกรณทชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองนนเปนชอหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองทไมเคยมการใชมากอนและตกลงกนไมได ใหนายทะเบยนพรรคการเมองดาเนนการจบสลากโดยเปดเผยเพอใหไดผมสทธใชชอพรรคการเมองหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองนน 7) ใหนายทะเบยนพรรคการเมองแจงการรบจดแจงพรรคการเมองตาม ขอ 5) และขอ 6) เปนหนงสอไปยงผขอจดตงภายใน 7 วน นบแตวนทรบจดแจงการจดตง 6. การโตแยงคาสงไมรบจดแจงการจดตงพรรคการเมอง ผจดตงพรรคการเมองซงไมรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองของนายทะเบยนพรรคการเมอง มสทธยนคารองตอศาลรฐธรรมนญเพอใหวนจฉยชขาดภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบคาสงไมรบจดแจงการจดตงพรรคการเมอง 3. การสนสภาพ การยกเลกและการยบพรรคการเมอง ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มสาระสาคญดงน 1. พรรคการเมองยอมสนสภาพความเปนพรรคการเมองดวยเหตใด เหตหนงดงน 1) ไมสามารถดาเนนการไดตาม ม. 26 คอ ภายในหนงปนบแตวนทนายทะเบยนรบ จดแจงการจดตงพรรคการเมองใดพรรคการเมองนนตองรบสมครสมาชกใหมจานวนไมนอยกวา 5,000 คนและมสาขาพรรคการเมองอยางนอยภาคละ 1 สาขา

2) ไมสงผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป 2 ครงตดตอกนหรอเปนเวลา 8 ป ตดตอกน สดแตระยะเวลาใดยาวกวากน

3) มจานวนสมาชกเหลอไมถง 5,000 คน เปนระยะเวลาตดตอกน 1 ป 4) ไมมการเรยกประชมใหญพรรคการเมองหรอไมมการดาเนนกจกรรมใดทางการเมอง

เปนระยะเวลาตดตอกน 1 ป 2. พรรคการเมองยอมเลกดวยเหตใดเหตหนง ดงตอไปน 1) มเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง 2) มการควบรวมพรรค 3. พรรคการเมองจะถกยบในกรณดงตอไปน 1) ในกรณทพรรคการเมองใดมเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมองแตพรรคการเมองนน

ยงมสมาชกสภาผแทนราษฎรอยหรอในกรณทพรรคการเมองไมดาเนนการใหเปนไปตาม ม. 82 เมอปรากฏ ตอนายทะเบยนวาพรรคการเมองใดมเหตตามขางตน ใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการเลอกตงยนคารองตอศาลรฐธรรมนญ ภายใน 15 วน นบแตวนทความปรากฏตอนายทะเบยน เมอศาลรฐธรรมนญพจารณาแลวเหนวามเหตดงกลาวเกดขนกบพรรคการเมองตามคารองของนายทะเบยน ใหศาลรฐธรรมสงใหยบพรรคการเมองนน

21

2) ในกรณทพรรคการเมองกระทาการอยางใดอยางหนงดงตอไปน อาจถกศาลรฐธรรมนญ สงยบพรรคการเมอง ดงน

(1) ทาการลมลางการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ หรอเพอใหไดมาซงอานาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ หรอกระทาการตามทรฐธรรมนญใหถอวาเปนการกระทาเพอใหไดมาซงอานาจโดยวธดงกลาว

(2) กระทาการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการเลอกตง ซงมผลทาใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม

(3) กระทาการอนอาจเปนปฏปกษ ตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ

(4) กระทาการอนอาจเปนภยตอความมนคงของรฐทงภายในและภายนอกราชอาณาจกรหรอขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอ

(5) กระทาการฝาฝนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองดงตอไปน

ก. ฝาฝนตามมาตรา 21 วรรคหนง คอ การรบบคคลไมใชสญชาตไทยเปนสมาชกพรรค ข. ฝาฝนมาตรา 43 คอ การเขาไปชวยเหลอหรอสนบสนนผสมครรบเลอกตงเปน

สมาชกวฒสภา ค. ฝาฝนมาตรา 65 คอ การรบบรจาคเงน ทรพยสนหรอประโยชนใดอนเปน

การคานวณไดโดยไมชอบดวยกฎหมาย ง. ฝาฝนมาตรา 66 คอ การเขาไปสนบสนนอนเปนการบอนทาลายความมนคง

ราชบลลงกหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดงามของประชาชน จ. ฝาฝนมาตรา 69 คอ การรบบรจาคเงนจากบคคลทไมใชสญชาตไทย ฉ. ฝาฝนมาตรา 104 คอ สมคบ รเหนเปนใจ หรอสนบสนนใหบคคลใดดาเนนการใด

เพอใหบคคลอนหรอคณะกรรมการการเลอกตง หลงเชอหรอเขาใจวาพรรคการเมองอนหรอบคคลใดกระทาความผด เมอปรากฏตอนายทะเบยน หรอเมอนายทะเบยนไดรบแจงจากคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองและไดตรวจสอบแลวเหนวาพรรคการเมองใดกระทาความผดตามมาตรา 94 ใหนายทะเบยนโดยความเหนคณะกรรมการเลอกตงแจงตออยการสงสด พรอมดวยหลกฐาน เมออยการสงสดไดรบแจงใหพจารณาเรองดงกลาวใหแลวเสรจ ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจง ถาอยการสงสดเหนสมควร กใหยนคารองเพอใหศาลรฐธรรมนญมคาสงยบพรรคการเมองดงกลาว ถาอยการสงสดไมยนคารองตอศาลรฐธรรมนญใหนายทะเบยนตงคณะทางานขนคณะหนง โดยมผแทนจากนายทะเบยนและผแทนจากสานกงานอยการสงสด เพอดาเนนการรวบรวมพยานหลกฐาน แลวสงใหอยการยนตอคารองศาลรฐธรรมนญตอไป ในกรณทคณะทางานดงกลาวไมอาจหาขอยตเกยวกบการดาเนนการยนคารองไดภายใน 30 วน นบแตวนทแตงตงคณะทางาน ใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงมอานาจยนคารองเอง หากนายทะเบยนเหนสมควรจะใหระงบการดาเนนการของ

22 พรรคการเมองซงกระทาการตามมาตรา 94 ใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงแจงตออยการสงสดขอใหศาลรฐธรรมนญสงระงบการกระทาดงกลาวของพรรคการเมองไวชวคราว

3) เมอศาลรฐธรรมนญมคาสงใหยบพรรคการเมองใดแลว ใหนายทะเบยนประกาศคาสงยบพรรคการเมองนนในราชกจจานเบกษา และหามมใหบคคลใดใชชอ ชอยอหรอภาพเครองหมายพรรคการเมองซา หรอพอง หรอมลกษณะคลายคลงกบชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองทถกยบนน เพอแสวงหาประโยชนในการดาเนนกจการทางการเมองหรอประโยชนอนใดในทานองเดยวกน

บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษา

ความจาเปนในการสรางพรรคการเมองใหมความเขมแขง สามารถเปนสถาบนทางการเมองทไดรบ การยอมรบจากประชาชนหรอองคกรทกภาคสวนนบวาเปนสงสาคญ ทจะตอยอดการพฒนาระบบประชาธปไตย ใหมประสทธภาพ เปนประโยชนตอประเทศชาตและประชาชน ซงพรรคการเมองสามารถทาไดดงน

1. Adoptability คอ สามารถปรบปรงอยเสมอ เพอทจะตอบสนองตอความตองการของประชาชน มความยดหยนเหมาะสมสาหรบสงคมทกาลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว

2. Complexity คอ สถาบนทางการเมองควรจดโครงสรางของสถาบน เพอรองรบผลประโยชน จากความตองการของสงคมทสลบซบซอนขนเรอย ๆ โดยการเตรยมความพรอมทจะเปนฐานในการใหความร ความเขาใจ และสรางความจงรกภกดใหเกดขนกบมวลชน ทาใหพรรคการเมองสามารถระดมสรรพกาลงใหคนเขาสระบบไดอยางเปนระเบยบ อนนาไปสการพฒนาไดตอไป

3. Autonomy คอ ความเปนอสระเปนตวของตวเอง ไมตกอยภายใตอทธพลของกลมทางสงคมใด ๆ มงหนาทาหนาทโดยอสระเพอประโยชนของประชาชนและประเทศชาตอยางเขมแขง

4. Coherence หมายถง ความกลมกลนเปนอนหนงอนเดยวกน ตองสรางองคการทสามารถยดหยนและมประสทธภาพพอทจะตอบสนองตอสมาชกทจะเพมมากขนได โดยสรางเจตจานงรวมกนใหเกดขนกบสมาชก สรางขวญกาลงใจและความมระเบยบวนย เพอความเปนสถาบนทางการเมองทด

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 กาหนดใหพรรคการเมองยงคงอยภายใตกฎหมายพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ไปพลางกอนจนกวาจะมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหม และมพระราชบญญ ตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมองขนมาใหม ซงอยระหวางการดาเนนการของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ โดยเนนถงความสาคญของพรรคการเมองและการเลอกตงเปนหวใจของระบอบประชาธปไตย พรรคการเมองทดตองเปนองคการทางการเมองของประชาชน และเปนหนงในสถาบนทางการเมองทสาคญในการปกครองระบอบประชาธปไตย มจดประสงคในการรวมตวกนเพอแสวงอานาจในการปกครองประเทศ เปนกลไกทรฐธรรมนญยอมรบใหเขามาทาการควบคมดแลกจการของประชาชน เพอใหเกดผลประโยชนรวมกนของประชาชน พรรคการเมองตองเปนองคกรทมการจดระบบการบรหารและการควบคมทด โดยมคณะผบรหารพรรคการเมองและมสมาชกพรรคซงมอดมการณและแนวความคดทจะเขาไปมบทบาทในการบรหารประเทศ เพอพฒนาประเทศและแกปญหาทเกดขนในทางการเมองการปกครอง ดงนน จงไดมการปฏรปพรรคการเมองโดยการพฒนา

23 ใหพรรคการเมองของไทยมการบรหารงานทโปรงใสมความเปนประชาธปไตย ในการคดเลอกบคคลลงสมคร รบเลอกตง รวมทงมอดมการณทางการเมองทเปนประชาธปไตย มงเนนการทางานเพอสวนรวมและประเทศชาต ทงน เพราะความเปนสถาบนของพรรคการเมองจะนามาซงความยอมรบของประชาชน เมอประชาชนยอมรบ ตอมาเขากจะเปนสมาชกของพรรคการเมองทเขาศรทธาหรอมผลประโยชนตองกนกบกลมของตน อนจะนา มาซงการเขารวมในทางการเมอง เมอมการเขารวมทางการเมองมากและมความเปนสถาบนสง กจะถอไดวาระบบการเมองนนเปนระบบการเมองทไดรบการพฒนาแลว และสามารถทาหนาทของตนไดอยางสมบรณและ มประสทธผล ภายใตกฎหมายและการกบกาดแลพรรคการเมองอยางมความเทาเทยมเสมอภาค อนจะสรางความรกความสามคคของคนในชาตใหอยรวมกนอยางสนตสงบสขอนจะนามาซงประโยชนสงสดของประเทศชาตและประชาชน

จดทาโดย นายชงคชาญ สวรรณมณ วทยากรชานาญการพเศษ กลมงานบรการวชาการ 1 สานกวชาการ โทร 0 2244 2060 โทรสาร 0 2244 2058 Email : sapagrop1@gmail.com

บรรณานกรม บญศร มวงศอโฆษ. (2543). กฎหมายพรรคการเมองของไทยและเยอรมน. กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา. _______. (2555). แนวทางการปฏรประบบการเลอกตงและพรรคการเมอง. กรงเทพฯ : สานกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา. สทธพนธ พทธหน. (2519). “Party Identification กบการพฒนาทางการเมอง” ใน การพฒนา การเมองไทย. กรงเทพฯ : แพรพทยา. สจต บญบงการ. (9 มกราคม 2548). กฎหมายพรรคการเมอง :โอกาสและขอจากดในการสงเสรมและ พฒนาพรรคการเมอง. สบคน 9 พฤศจกายน 2558 จาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=702 “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540” (11 ตลาคม 2540). ราชกจจานเบกษา, เลม 114

ตอนท 55 ก, หนา 31 –50. “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550” (24 สงหาคม 2550). ราชกจจานเบกษา, เลม 124

ตอนท 47 ก, หนา 84–101. “พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550” (7 ตลาคม 2550). ราชกจจานเบกษา, เลม 124 ตอนท 64 ก หนา 22-68. Sittikorn Saksang. (2556). พรรคการเมองกบกฎหมายพรรคการเมองของประเทศไทย, สบคน จาก www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=497352463692590&id=473834066044430