czy uzależnienia i zachowania ryzykowne dotyczą mojego dziecka
TRANSCRIPT
Czy uzależnienia i zachowania ryzykowne
dotyczą mojego dziecka?
Jak chronić, kiedy
interweniować i gdzie szukać
wsparcia…
3
Na spotkaniu kolejno skupimy
się na:
Uzależnieniach
Zachowaniach ryzykownych
Sygnałach ostrzegawczych
czynnikach ochronnych
I co to wszystko ma wspólnego
z naszymi dziećmi!?
https://www.youtube.com/wa
tch?v=HUngLgGRJpo
http://www.google.pl/imgres?start=246&um=1&rlz=1C1ZMDB_enPL506PL508&hl=pl&biw=1366&bih=677&tbm=isch&tbnid=k-EOGmRYxMs8aM:&imgrefurl=http://www.przekroj.pl/artykul/916540.html%3Fprint%3Dtak%26p%3D0&docid=S_Hne6GbFa8ZvM&imgurl=http://grafik.rp.pl/grafika2/916540,983783,148.jpg&w=590&h=345&ei=uGhyUejuOY2qOqPpgOgC&zoom=1&ved=1t:3588,r:60,s:200,i:184&iact=rc&dur=710&page=10&tbnh=172&tbnw=294&ndsp=26&tx=133&ty=61
4
Źródłem frustracji zadania rozwojowe?
Osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z
rówieśnikami obojga płci;
Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej, czyli roli właściwej
dla danej płci;
akceptacja własnego wyglądu i chronienie własnego
organizmu;
Zapewnienie sobie niezależności ekonomicznej;
Wybór i przygotowanie się do kariery zawodowej;
Przygotowanie się do małżeństwa i życia rodzinnego;
Dążenie i rozwijanie postępowania akceptowanego
społecznie
5
PSYCHE: Potrzeby psychiczne,
samoocena, aspiracje, motywacja, emocje itp
POLIS: Relacje rodzinne, relacje w grupie rówieśniczej, relacje z nauczycielami
itp.
SOMA: Kondycja fizyczna, funkcjonowanie
układów i narządów, poziom energii itp..
ZADANIA ROZWOJOWE
KULTURA: prasa, film, telewizja, Internet itp..
6
Główne zmiany:
W sferze fizycznej:
zmiana wyglądu i budowy ciała;
zmiany hormonalne, budzi się seksualność;
intensywny rozwój układu nerwowego;
W sferze psychicznej
pojawia się zainteresowanie problemami psychologicznymi, filozoficznymi, estetycznymi, światopoglądowymi;
pojawia się poczucie niezrozumienia przez dorosłych i potrzeba uniezależnienia się od rodziny;
rozwija się potrzeba autonomii i samodzielności;
poszukiwanie akceptacji wśród rówieśników i pogłębienie relacji;
eksperymentowanie w celu szukania własnej tożsamości;
7
Nastolatek to młody człowiek, który:
Seksualność – nieodłączna część naszego życia
Może nie rozumieć doświadczanych
przez siebie stanów emocjonalnych,
popada w skrajności emocjonalne;
nie wie jak sobie radzić z popędem
seksualnym;
odczuwa lęki związane z
nieumiejętnością w radzeniu sobie
w nowych sytuacjach;
myśli o sobie w sposób raczej
negatywny, jest wrażliwy na swoim
punkcie i może miewać stany
depresyjne.
8
Każdy etap życia, a więc także dorastanie
wymaga od nas adaptacji do nowych
zadań, opanowania nowych umiejętności
i wiedzy. Zadania rozwojowe wynikają
z dojrzewania organizmu,
ale i z wymagań, jakie stawia nam
otoczenie.
Realizacja zadań rozwojowych może być
źródłem poczucia dumy, spełnienia, ale
także frustracji, strachu i zagubienia.
9
Dojrzewanie to okres, w którym pojawiają się zaburzenia emocjonalne tzn. wybuchowość, wahania nastroju, nasilone zachowania agresywne, jeśli nastolatek znajduje się w grupie, niekiedy myśli samobójcze. Nastolatek jest wrażliwy na swoim punkcie, może miewać stany depresyjne i odczuwać lęki związane z nową sytuacją. Jest bardziej podatny na wpływy otoczenia, szczególnie grupy rówieśniczej.
Zmiany, które zachodzą w okresie dojrzewania oraz trudności z dostosowaniem się do nowej sytuacji mogą powodować występowanie zachowań ryzykownych.
Żródło: http://www.google.pl/imgres?um=1&rlz=1C1ZMDB_enPL506PL508&hl=pl&biw=1366&bih=677&tbm=isch&tbnid=RQRhYu4VnKFX0M:&imgrefurl=http://www.kobieta.pl/drukuj/artykul/jak-rozmawiac-z-nastolatkiem/&docid=WIVxYS8KofKmHM&imgurl=http://www.kobieta.pl/uploads/pics/dzieci_nomalny.jpg&w=226&h=300&ei=vY5xUbhKh8Y8r7mAuA4&zoom=1&ved=1t:3588,r:69,s:0,i:321&iact=rc&dur=343&page=4&tbnh=213&tbnw=172&start=68&ndsp=25&tx=57&ty=91
10
Potrzeby okresu dojrzewania
Seksualność – nieodłączna część naszego życia
Źródło:
Potrzeba niezależności, samodzielności,
autonomii;
Potrzeba przynależności i potrzeba
kontaktu społecznego;
Potrzeba akceptacji i potrzeba
posiadania;
Potrzeba poznawcza i potrzeba
aktywności;
Potrzeba poczucia bezpieczeństwa;
11
Czego potrzebują od nas nasze dzieci?
Źródło:
Poczucia więzi i przynależności do rodziny. Chcą czuć, że są kochane, rozumiane i mogą liczyć na wsparcie rodziców. Potrzebują naszego szacunku, przyjaznej atmosfery w domu – poczucia bezpieczeństwa.
Poczucia własnej wartości. Chcą, aby doceniać ich wysiłki w osiąganiu sukcesów oraz chcą mieć pewność, że nie zostaną przez nas skrytykowane i odrzucone, gdy coś się nie uda.
Wiarygodności. Chcą mieć pewność, że zachowujemy się tak jak mówimy, Ale także, że potrafimy przyznać się do własnych słabości, niewiedzy i błędów.
Sprawiedliwego traktowania. Przekonania, że rodzice w niejasnej sytuacji zareagują w oparciu o wnikliwe rozpatrzenie sprawy.
Stanowczości w ważnych sprawach. Potrzebują jasno określonych reguł i konsekwencji w ich przestrzeganiu.
Poszanowania intymności i dyskrecji. Chcą mieć pewność, że granice ich prywatności są przez nas respektowane.
12
Zachowanie ryzykowne? Uzależnienie?
13
Co zachęca dzieci do podejmowania zachowań ryzykownych?
nuda
ciekawość
zmniejszenie zahamować i nabranie śmiałości w stosunku do
obcych ludzi
obniżenie bariery lęku – nabranie odwagi wprowadzenie się w
stan podniecenia
motywacja: dla zabawy, dla poczucia ulgi, dla zapomnienia
ucieczka przed problemami w domu i szkole
zwrócenie na siebie uwagi otoczenia (rodziny, rówieśników)
prowokacja
uległość wobec nacisków ze strony grupy rówieśniczej
chęć zyskania lepszej pozycji w grupie rówieśniczej
podniesienie własnej wartości
14
Zagrożenia wieku dorastania:
Kilka sposobów, które mogą wiele zmienić…
swoboda (nastolatki potrzebują kontroli! kochaj, ufaj i
kontroluj!)
wolny dostęp do Internetu
uzależnienie od komputera
niewłaściwe informacje, które ze świata docierają do
nastolatków, np. nadmierne dbanie o swoją sylwetkę
labilność emocji: od euforii do płaczu,
własne strategie działania (bez doświadczenia),
egocentryzm (życie w bańce),
wzrost poziomu testosteronu – agresja,
eksperymentowanie z życiem, używki.
15
Zachowania ryzykowne:
Zachowania ryzykowne u dzieci i młodzieży to różne działania niosące ze sobą
ryzyko negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego, psychicznego
dzieci/młodzieży, jak i dla otoczenia.
Do zachowań ryzykownych, które możemy zaobserwować u dzieci i młodzieży
zaliczamy:
palenie tytoniu
picie alkoholu
próby odreagowania emocji poprzez gry komputerowe, wirtualne znajomości
eksperymentowanie z narkotykami, lekami, sterydami lub dopalaczami
wczesną aktywność seksualną oraz brak stosowania antykoncepcji
przemoc rówieśniczą, zachowania agresywne i przestępcze
stosowanie szkodliwych dla zdrowia diet lub aktywności fizycznej
rezygnację z nauki
ucieczki z domu
samookaleczanie (autoagresja)
16
Kilka sposobów, które mogą wiele zmienić…
Badania wskazują, że zachowania ryzykowne często ze
sobą współwystępują oraz mogą się uzupełniać (jeśli
jedno zachowanie ryzykowne jest niemożliwe do
realizowania, w miejsce jego pojawia się inne
zachowanie ryzykowne). Picie alkoholu często
występuje z paleniem papierosów, a także sprzyja
wcześniejszej aktywności seksualnej. Aktywność
seksualna w stanie upojenia alkoholowego
dodatkowo zwiększa niebezpieczeństwo braku
stosowania antykoncepcji.
17
Uzależnienie
Uzależnienie (nałóg) - to silne pragnienie zażywania konkretnych środków, bądź wykonywania jakiejś czynności. Rodzajów uzależnień jest wiele.
Alkohol
narkotyki
leki
hazard
papierosy/tytoń
komputer/gry komputerowe/Internet
seks
robienie zakupów
praca
Jedzenie
Słodycze
Miłość
…..
Uzależnienie to choroba, która utrudnia prawidłowe funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne. Osoba uzależniona najczęściej nie zdaje sobie sprawy ze swojego nałogu, który przynosi wiele szkód. Powoduje koncentrację na wykonywaniu jakiejś czynności bądź zażywaniu konkretnego środka. Wpływa też negatywnie na zdrowie psychiczne jak i fizyczne.
18
Uzależnienie psychiczne
Uzależnienie społeczne
Uzależnienie fizyczne
19
Główne objawy uzależnienia, występujące przy prawie każdym jego
typie to:
Zachowanie szybko staje się nawykowe.
Jest częste, regularne i stereotypowe.
Zabiera znaczną część czasu.
Jest przyczyną problemów zdrowotnych, finansowych, zawodowych, małżeńskich i innych.
Ma charakter kompulsywny.
Trudno go zaprzestać trwale i całkowicie.
Związane jest z powracającym wewnętrznym przymusem do niego.
Zespół abstynencyjny po odstawieniu substancji lub zaprzestaniu kontaktu z daną sytuacją.
Nałóg wpływa destrukcyjnie nie tylko na zdrowie osoby uzależnionej, ale również na zachowania społeczne. Z uzależnienia mogą wynikać kłopoty w pracy, rozpad związku małżeńskiego lub innej struktury o charakterze rodzinnym, zanik więzi rodzic–dziecko czy dziecko–dziecko.
20
Najczęściej wymienia się 4 fazy rozwoju uzależnienia.
Pierwsza faza to faza eksperymentowania, czyli poznawania
stanu odurzenia. Rozpoczyna się ona w momencie pierwszego
kontaktu z substancją psychoaktywną. Następuje odkrycie, że
odurzanie jest szybkim sposobem m.in. na poprawę
samopoczucia, osiągnięcie dobrego nastroju, odprężenie czy
ułatwienie kontaktów interpersonalnych. W tej fazie, dzięki niskiej
tolerancji bardzo łatwo uzyskać stan odurzenia bez większych
pozostałości w postaci negatywnych skutków. Osoba następnie
szuka kontaktu z używką. Towarzyszy temu skłonność do
izolowania się, wzrost dystansu psychicznego, niechęć do tzw.
szczerych rozmów oraz nadmierne chronienie własnej
prywatności.
21
Druga faza tzw. fascynacji, w której następuje świadome dążenie
do zmiany nastroju. Następuje stan odurzenia przyjemnością
prowokujący zaplanowane działania, mające na celu zakup oraz
użycie substancji psychoaktywnej, niejednokrotnie w samotności.
Następuje nawiązanie kontaktu z innymi biorącymi i brak reakcji
najbliższego otoczenia na pierwsze eksperymenty. Głównymi
symptomami tej fazy są ogólne zaniedbanie i zmian rytmu życia,
utrata kontaktu z bliskimi, zamknięcie się w sobie, huśtawka
nastrojów, manifestowanie własnej dorosłości i niezależności oraz
pierwsze przerwy w życiorysie. Pojawia się wtedy duma z
fałszywego poczucia kontroli nad użyciem środków
psychoaktywnych, doświadczenie stanów maksymalnej euforii i
odurzenia. Po odstawieniu środka pojawiają się pierwsze symptomy
dyskomfortu. W tej fazie tolerancja na zażywany środek może się
zwiększać.
22
Fazę trzecią, w której stan odurzenia staje się celem nadrzędnym, kiedy osoba uzależniona podporządkowuje wszystko swojemu nałogowi uznaje się za wyraźny początek choroby, niejednokrotnie zaawansowane uzależnienie. Faza ta charakteryzuje się wysoką tolerancją na przyjmowany środek psychoaktywny, coraz częstszymi ekscesami związanymi z nadużywaniem, wstydem, poczuciem winy oraz chronicznym niezadowoleniem z siebie. Etap ten wypełnia ciągła potrzeba uniknięcia cierpienia związanego z brakiem środka odurzającego. Obniżona samoocena powoduje wzmożenie myśli samobójczych. W tej fazie włączają się mechanizmy obronne, które odcinają uzależnionego od jego własnych emocji i pozwalają lepiej o sobie myśleć mimo coraz bardziej nieodpowiedzialnych zachowań. Osoby znajdujące się na tym etapie nie są w stanie dostrzec destrukcyjnych zmian, które w nich zachodzą, gdyż tracą zdolność właściwej oceny swojego postępowania i przestają panować nad swoimi uczuciami i zachowaniami. Tutaj pojawiają się pierwsze próby zmniejszenia dawek, rzucenia nałogu oraz pierwsze przedawkowania.
23
Faza czwarta, w której odurzenie jest normą, kiedy substancja
psychoaktywna staje się potrzebna jak jedzenie i picie
i przyjmowana jest regularnie tylko po to, by zachować sprawność.
Jest to ostatni, najsilniejszy stopień uzależnienia, kiedy używanie
substancji jest już zupełnie poza kontrolą. Uzależnienie jest tak
głębokie, że jednostka nie potrafi funkcjonować bez odurzania,
jednocześnie jednak potrzebuje coraz większych dawek.
Przyjmowanie danego środka nie sprawia już przyjemności, chodzi
tylko o to, żeby zapanować nad fizjologią, zredukować ból fizyczny,
„dojść do siebie”, usilnie i bezskutecznie próbując redukować
zespół abstynencyjny. W tej fazie człowiek wymaga intensywnej
pomocy medycznej i psychologicznej, a brak podjęcia leczenia
oznacza śmierć z przedawkowania lub wyniszczenia organizmu.
24
Czynniki chroniące
Systemy adaptacyjne Czynniki chroniące/wspierające
Uczenie się i przetwarzanie informacji
Wysokie IQ, zdolności uczenia się, koncentracja uwagi, zdolności werbalne
Przywiązanie i utrzymywanie bliskich relacji z innymi
Bezpieczna więź z matką lub opiekunem w pierwszym roku życia
Procesy motywacyjne Posiadanie planów i celów życiowych, wysokie aspiracje edukacyjne, potrzeba osiągnięć
Samokontrola i samoregulacja Radzenie sobie z trudnymi emocjami, kontrola impulsów
Samoakceptacja Poczucie własnej wartości, wiara w swoje możliwości, optymizm
Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami i nabywanie kompetencji
Umiejętności społeczne, porozumiewanie się w innymi w sytuacjach konfliktowych, rozwiązywania problemów, asertywność, poczucie własnej skuteczności
25
Systemy socjalizujące i ich czynniki chroniące
Rodzina
Rówieśnicy środowisko
Szkoła
26
Ważne sygnały, które powinny Cię zaniepokoić:
Kilka sposobów, które mogą wiele zmienić…
Czy Twoje dziecko unika kontaktu z Tobą lub innymi osobami, które do tej pory były dla niego ważne?
Czy pojawiły się kłopoty z nauką, wagary (wcześniej nie pojawiał się ten problem)?
Czy kłamie?
Czy bywa częste rozdrażnienie?
Czy zmieniło swoje nawyki związane ze snem?
Czy często wychodzi z domu pod różnymi pretekstami (kilka razy na dzień)?
Czy ma nowych znajomych, których Ty nie znasz, a Twoje dziecko nie chce abyś ich poznał/a?
Czy nastąpiła zmiana apetytu (gwałtowny spadek lub wzrost masy ciała)?
Czy posiada przyrządy świadczące o używaniu narkotyków lub leków (fifki, bibułki, tabletki, opalone folie aluminiowe itd.)?
Czy miewa przekrwione (czerwone) oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice, przewlekły katar?
Czy giną pieniądze, leki z apteczki?
27
Psycholog/pedagog/terapeuta
Do kogo się zgłosić?
czujesz się bezradny i przeciążony sytuacją, zmianami w zachowaniu
dziecka
gdy nie wiesz z czym są związane objawy/zachowania dziecka (masz
wątpliwość czy wynika to z zaistniałej sytuacji, czy pojawia się bez
powodu)
gdy pojawiają się lęki w stosunku do konkretnych sytuacji, obiektów
kiedy problemy dotyczą relacji z innymi ludźmi
w sytuacji przeżywania długotrwałego stresu
kiedy Ty lub Twoje dziecko potrzebujesz rozmowy na temat
jakichkolwiek problemów emocjonalnych
Gdy niepokoisz się i nie potrafisz nazwać
powodu tego niepokoju
28
Psychiatra
Do kogo się zgłosić?
W przypadku, gdy następujące objawy pojawiają się bez wyraźnej przyczyny:
• nadpobudliwość psychoruchowa
• apatia
• Autoagresja
• Agresja
• niekontrolowane ruchy mięśni
• gdy dziecko zaczyna zachowywać się dziwnie: np. mamy wrażenie, ze ucieka w swój własny świat, prowadzi rozmowy z kimś niewidocznym, zaczyna łapać rzeczy niewidoczne, staje się nieufny, te same czynności powtarza wiele razy
• lęki np. dziecko z lękiem budzi się w nocy, boi się zasypiania, nagle, bez wyraźnej przyczyny zaczyna się bać ciemności, śmierci, hałasu, zwierząt, nowych sytuacji
Kontakt
ul. Rękawka 3/2
30-535 Kraków
Biura
ul. Wiśniowa 36 m. 2
02-520 Warszawa
ul. Iwana Pawłowa 1/1
53-604 Wrocław
ul. Kościuszki 31a/8
10-503 Olsztyn
www.uniwersytetdzieci.pl
Dziękuję!
533 300 401