skripta iz anatomije

7/26/2019 Skripta iz anatomije

1/59

PU CENTAR ZA OBRAZOVANJE I OBUKU ODRASLIH

TEHNIKE STRUKE

IVINICE

ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA

- Skripta za I razred -

Dr Almir Jagodi

ivinice, decembar 2013.


2/59

2

Sadraj

Uvod u Anatomiju................................................................................................................... 4

Celula (elija).......................................................................................................................... 6

Tkiva......................................................................................................................................... 6

Osteologia................................................................................................................................ 7

Kosti trupa ................................................................................................................................ 8

Kosti grudnog koa (Torax) .................................................................................................... 12

Kosti ramenog obrua ............................................................................................................. 14

Kosti gornjih extremiteta ........................................................................................................ 15

Kosti karlinog pojasa ............................................................................................................ 18

Kosti donjih extremiteta ......................................................................................................... 19

Kosti glave .............................................................................................................................. 21

Syndesmologia ....................................................................................................................... 26

Opta syndesmologia .............................................................................................................. 26

Specijalna syndesmologia ...................................................................................................... 30

Myologia................................................................................................................................ 32

Opta myologia ....................................................................................................................... 32

Miii grudnog koa ................................................................................................................ 33

Miii trbunog zida ................................................................................................................ 33

Miii ramenog obrua ............................................................................................................ 33

Miii gornjih extremiteta ....................................................................................................... 34

Miii lea ............................................................................................................................... 34

Miii karlinog pojasa ........................................................................................................... 35

Miii donjih extremiteta ........................................................................................................ 35

Miii glave ............................................................................................................................ 36


3/59

3

Angiologia.............................................................................................................................. 36

Srce (Cor) ................................................................................................................................ 36

Mali krvotok ............................................................................................................................ 40

Veliki krvotok ......................................................................................................................... 41

Venski sistem (Systema venosum) ......................................................................................... 41

Krv ........................................................................................................................................ 42

Systema respiratorium......................................................................................................... 45

Gornji disajni putevi ................................................................................................................ 45

Donji disajni putevi ................................................................................................................. 50

Plua (Pulmones) .................................................................................................................... 52Fiziologija disanja ................................................................................................................... 55

Glandulae sine ductibus....................................................................................................... 56

Hormoni ................................................................................................................................. 56

Hipofiza ...................................................................................................................................56

Gl. Thyroidea .......................................................................................................................... 58

Gll. Parathyroideae ................................................................................................................. 58

Timus ...................................................................................................................................... 58

Gll. Suprarenalis ...................................................................................................................... 58

Pancreas .................................................................................................................................. 58


4/59

4

UVOD U ANATOMIJU

Anatomija je nauka koja prouava normalnu grau ivih organizama, odnosno normalnugrau ovjeijeg organizma. Najjstarija je medicinska nauka i osnova je za izuavanje ostalihgrana medicine. Osnovne grane anatomije su:

-

Sistemska anatomija prouava grau organizma po sistemima (osteologia,syndesmologia i dr.)

-

Topografska anatomijaprouava odnose pojedinih organa u organizmu.

- Plastina anatomija prouava vanjski oblik tijela kosti i miie.

- Komparativna antatomija prouava grau pojedinih ivotinja i uporeuje ih sovjekom.

- Mikroskopska anatomijabavi se finom graom ovjeka.

-

Razvojna anatomijaizuava pojedine organa tokom njihovog filogenetskog razvoja.

- Rentgen anatomijaizuava grau ovjeka pomou rentgenskih zraka.

Da bi se anatomi mogli razumjeti koriste se anatomskom nomenklaturom, koja

predstavlja jedinstven sistem naziva. Najee se koristi latinski i grki nazivi. U anatomiji seovjek izuava u uspravnom poloaju s dlanovima okrenutim naprijed. (Slika 1.)

Slika 1. Poloaj tijela pri izuavanju

Nomenklatura propisuje i tri ravni koje su osnove u orijentaciji. (Slika 2.)

-

Frontalna ravan - prua se sa desno na lijevo i paralelna sa elom.


5/59

5

- Transferzalna ravan stoji pod uglom od 90 stepeni na frontalnu ravan, paralelna jesa podlogom na kojoj tijelo stoji.

- Sagitalna ravanprua se od naprijed ka nazad i vertikalna je. Dijeli tijelo na desnu ilijevu polovinu.

Slika 2. Ravni u tijelu

Glavni termini koji se koriste u anatomiji su :

Medialisblie sredini tijela

Lateralisdalje od sredine tijela

Anteriornaprijed

Posteriorstraga

Inferiordole

Superiorgore

Superficialispovrno

Prfundusduboko

Internusunutranje

Externusvanjsko


6/59

6

Dexterdesno

Sinisterlijevo

Longitudinalispostavljeno uzduno

Transverzuspostavljeno popreno

Samo za extremitete upotrebljavamo druge termine

Proximalisblie tijelu

Distalisdalje od tijela

Palmarisna aci

Plantarisna stopalu

Dorsalisnadlanica i gornja strana stopala

Fiziologija je nauka koja prouava normalne funkcije tijela i organa.

ELIJA( Celula)

elija je osnovna morfoloka i funkcionalna jedinica sa slinim ivotnim osobinama kaoi vii organizmi. elija se sastoji iz dva osnovna dijela : jedro i citoplazma. Izuzetak sueritrociti koji kod ovjeka i sisara nemaju jedro. U citoplazmi su smjetene eliske organelekoje imaju znaajnu funkciju na funkciju elije. Citoplazma je od ostalig elija omeenaeliksom membranom a od jedra jedarnom membranom.

Funkcije koje se obavljaju u eliji su: sinteza proteina, sinteza proteina, sinteza ugljenih

hidrata, oslobaanje energije, hidroliza proteina i glikogena.

TKIVA

Tkiva su jednake ili priblino jednake elije i njihovi produkti koji izgrauju organe.Razlikujemo 4 vrste tkiva: epitelno, vezivno, miino i nervno tkivo.


7/59

7

OSTEOLOGIA

Osteologia je dio sistemske anatomije koja se bavi prouavanjem normalne graekotanog sistema u organizmu. Osnovne uloge kostiju su:

- Predstavljaju glavni oslonac ovjeijeg tijela

- Podloga su za vezivanje miia

- Stvaranje kotanog obrua koji titi unutranje organe

-

Daje osnovni oblik tijelu tako to se spajaju i grade skelet

- Od razvijenosti kostiju zavisi rast i stas ovjeka

- ine podporna tkiva organizmu

-

U mladosti su hematopoetini organ

Ukupno u tijelu ima 205-6 kostiju. Kost je ivo tkivo, graeno od 30% organske tvari i70% anorganske (najveim dijelom kalcij i fosfor). Starenjem se omjer mijenja, tj. smanjujese udio organske tvari, te kosti postaju krhkije (manje elastine). Procesi izgradnje irazgradnje u finoj su ravnotei, a na njih utjeu brojni inioci kao tosu hormonalni status,hemijski sastav krvi i fiziko optereenje.

Sve kosti u tijelu moemo podijeliti na duge, kratke i pljosnate kosti. (Slika 3.)

Slika 3. Podjela kostiju prema obliku


8/59

8

KOSTI TRUPA

Vertebrae (kraljeci)

Kraljeci su kratke, meusobno spojene kosti koje grade columna vertebralis (kimenistub) (Slika 4.) Uloga kimenog stuba je da titi kimenu modinu od povreda i ima ulogu umehanici gibanja tijela. Kraljeke dijelimo na:

- Vertebrae cervicales (vratni kraljeci) ima ih 7- Vertebrae thoracicae (grudni kraljeci) ima ih 12- Vertebrae lumbales (slabinski kraljeci) ima ih 5- Vertebrae sacrales (krstani kraljeci) ima ih 5- Vertebrae coccygeae (trtini kraljeci) ima ih 4 5

Vratni, grudni i slabinski kraljeci ine prave kraljeke (vertebrae verae) zato to se svakikraljeak moe zasebno prouavati. Dok karlini i trtini srastaju u jednu cjelovitu kost i zovuse lani kraljeci (vertebrae spuriae).

Slika 4. Columna vertebralis (kimeni stub)

Na svakom kraljeku razlikujemo njegov glavni dio koji nosi teinu tijela i to je trupkraljeka (corpus vertebrae). (Slika 5). Od trupa straga odlaz lukovi (arcus vertebrae) (Slika5). Corpus i arcus zatvaraju otvor koji se naziva (foramen vertebrae) a kroz foramen prolazi


9/59

9

kanal (canalis vertebrae) kroz koji prolazi kimena modina (medulla spinalis) (Slika 6). Nakraljecima razlikujemo i nastavke koji se dijele na parne i neparne. Parni su zglobni nastavci(processus articularis) gornji i donji i boni nastavci (processus transversus). Neparni jeiljasti nastavak (processus spinosus) i nalazi se straga. (Slika 5).

Slika 5. Vratni kraljeak sa dijelovima

Obiljeje po kojem razlikujemo vratne kraljeke od ostalih jest otvor na poprenomnastavku (foramen transversarium). Kroz njih prolaze vertebralna vena i arterija. (Slika 6).

Slika 6. Vertebrae cervicalis


10/59

10

Kod vratnih kraljeaka razlikuju se prvi i drugi kraljeak od ostalih po svom obliku. Prvikraljeak (atlas), drugi kraljeak (axis). (Slika 7)

Slika 7. Atlas i Axis

Grudni kraljeaka je 12. Specifini su po zglobnim udubljenjima ( foveae costalessuperiores et inferiores), gdje se uzglobljuju s glavom rebra (caput costae)koja su smjetena

na lateralnoj strani trupa. Trup kraljeka je trokutast i visok, a otvor jest okrugao. Veliinatrupa kraljeka se poveava prema donjim kraljecima, a to su nie, to vie nalikujuslabinskim kraljecima. jo jedna specifinost jest zglobna ploha na poprenim nastavcima .(Slika 8).

Slika 8. Vertebrae thoracicae


11/59

11

Slabinskih je kraljeaka 5. S obzirom na koliinu tereta koji nose trup im je masivan, aotvor im je trokutast. Zglobni nastavci su im takoer jaki, a gornji su okrenuti prema

posteriomedialno i ploha im je konkavna, dok su donji usmjerene anteriolateralno i ploha im

je konveksna. (Slika 9).

Slika 9. Vertebrae lubales

Karlini kraljeci su meusobno srasli i ine jedinstvenu kost (Os sacrum). Sakrum jeploasta kost trouglastog oblika sa bazom okrentom gore a vrhom prema dolje. Unutranjastrana joj je glatka a vanjska strana je hrapava. (Slika 10).

Slika 10. Os Sacrum (Vertebrae sacrales)

Trtini kraljeci su spojeni u kost (Os coccygis).


12/59

12

KOSTI GRUDNOG KOA (THORAX)

Costae (rebra)

Rebra (costae), su jedan od sastavnih dijelova zida grudnog koa, ine lateralni dionjenog anteriornog i posteriornog zida te u potpunosti grade lateralne dijelove stijenke.

Dvanaest ih je pari te se oznauju rimskim brojevima, I-XII. (Slika 11)Djele se na prava rebra (costa vera) (I-VII), te na lana rebra,(costae spuriae) (VIII-XII).

Prava rebra su svojom hrskavicom (caltilago costalis), izravno spojena na prsnu

kost (sternum) dok se lana spajaju neizravno, preko hrskavice VII. rebra, ili nisu uopespojena s prsnom kosti - to su XI. i XII. rebro te se nazivaju lebdeim rebrima, (costaefluctuantes). Rebra se sastoje od nekoliko djelova; glave, caput costae, vrat,collum costae,

trup, corpus costae, te prednji dio rebra. (Slika 12.)

Slika 11. Grudni ko Slika 12. Costae


13/59

13

Sternum (grudna kost)

Sternum je neparna, ploasta kost i mjesto je povezivanja rebara i kljune kosti. Oblika jemaa sa vrhom okrenutim prema dole a drkom gore. Smjeten je an prednjoj strani grudnogkoa u medijalnoj liniji. Ima tri dijela: Drka (manubrium sternic), tijelo (corpus sterni) ikopljasti nastavak (processus xyphoideus). (Slika 13)

Slika 13. Sternum

Torax u cjelosti granice su mu:

- Sprijeda: sternum, rebarne hrskavice i prednji dio tijela rebara

- Straga: Columna vertebralis

-

Lateralno: corpus costae

Thorax ima oblik unja. Na gornjem dijelu ima otvor (apertura thoracis superior) i sadonje otvor (apertura thoracis inferior). (Slika 11)


14/59

14

KOSTI RAMENOG OBRUA

Clavicula (kljuna kost)

Kljuna kost,(clavicula) povezuje gornji extremitet sa trupom. Tijelo clavicule imadvostruki zavoj u horizontalnoj ravnini. Njena medijalna polovina je konveksna anteriorno,

dok je sternalni kraj povean i trokutast na mjestu gdje pravi zglob s manubrijemsternuma, (manubrium sterni) u sternoklavikularnom zglobu. Njena lateralna polovina je

konkavna anteriorno, a akromijalni kraj je ravan na mjestu gdje pravi zglob s acromionom

skapule u akromioklavikularnom zglobu. Medijalne dvije treine tijela klavikule sukonveksne anteriorno, dok je lateralna treina spljotena i konkavna anteriorno. Ovi zavoji

poveavaju otpornost klavikule i daju joj oblik izduenog velikog slova S.(Slika 14)

Slika 14. Clavicula

Scapula (Lopatica)

Lopaticascapula, je trokutasta plosnata kost koja lei na posterolateralnom dijelutoraksa, u razini od 2. do 7. rebra. Konveksna stranja povrina lopatice( facies dorsalis) je

jakim kotanim grebenom,(spina scapulae) neravnomjerno podijeljena na manju gornjuudubinu (fossa supraspinata) i mnogo veu donju udubinu, (fossa infraspinata). Konkavna

povrina ( facies costalis), lopatice oblikuje veliku subskapularnu udubinu, (fossasubscapularsi). iroke kotane povrine triju udubina osiguravaju hvatita za miie. Grebense lateralno proiruje i zavrava irokom izboinom (acromion), koja predstavlja najviutoku ramena i uzglobljuje se s kljunom kosti. Greben i akromion slue kao poluga za miiekoji su vezani za njih, pogotovo za (m. Tapezius). (Slika 15)


15/59

15

Slika 15. Scapula

KOSTI GORNJIH EXTREMITETA

Humerus (Nadlaktica)

Nadlaktina kost (humerus),najvea je kost gornjeg ekstremiteta. Uzglobljena je slopaticom u glenohumeralnom zglobu i s dvije kosti podlaktice u lakatnom zglobu.

Proksimalni kraj humerusa ima glavu, dva vrata (collum anatomicum et collum chirurgicum),

i veliku i malu izboninu(tuberculum majus et minus).Okrugla glava humerusa uzglobljujese sa zglobnom povrinom lopatice (cavitas glenoidalis).Anatomski vrat humerusa oblikuje

plitka brazda koja okruuje glavu i odvaja ju od velike i male izboine. Hirurki vrathumerusa, esto mjesto prijeloma, je usko podruje distalno od glave i izboina. Velikituberkul smjeten je na lateralnoj strani humerusa, dok je mali tuberkul smjeten medijalno isprijeda. Intertuberkularni lijeb (sulcus intertubercularis), odvaja tuberkule i osiguravazatien prolaz tanke tetive duge glave bicepsa. (Slika 16)

Slika 16. Humerus


16/59

16

Trup humerusa ima dvije uoljive osobine: hrapavost u obliku slova Vlateralno (tuberositas deltoidea), na koju se hvata (m. Deltoideus), i plitki iroki lijeb nastranoj strani(sulcus nervi radialis), u kojem radijalni ivac i duboka arterija ruke Donji diotrupa humerusa proiruje se u otar medijalni i lateralni supraepikondilarni rub i distalnozavrava sa svake strane izboinom (epicondylus lateralis et medialis), na koje se hvatajumiii.Distalni kraj humerusa ukljuuje zglobni valjak(trochlea humeri),glavicu (capitulumhumeri),udubine za olekranon i koronoidni nastavak lakatne kosti i radijalnu udubinu. Sve to

ini kondil humerusa (condylus humeri). Kondil ima dvije zglobne povrine: zglobnapovrina na glavici za palanu kost i valjkasta trohleja za zglob s proksimalnim krajemlakatne kosti. (Slika 16)

Ulna i Radius

Ulna ili lakatna kost je duga, cjevasta kost, smjetena u podlaktici medi alno. Na njojrazlikujemo: Gornji okrajak (Extremitas proximalis), podjeljen je na dva izrataja. Gornjiizrataj koji ini (Olecranon) i donji izrataj (Processus coronoideus). Oba izrataja ineudubinu (Incisura trochlearis) za uzglobljavanje sa humerusom. Na tijelu razlikujemo tri

strane na kojem se nalaze mjesta za hvatite miia. Donji okrajak (Extremitas distalis), sadrivaljkastu zglobnu plohu (Caput ulnae) za radius i ine distalni radioulnarni zglob. Izmeuulne i kostiju ake nalazi se vezivno-hrskaviavi disk. (Slika 17)

Slika 17. Radius i Ulna


17/59

17

Radius ili palana kost je duga, cjevasta kost u podlaktici smjetena lateralno. Na njojrazlikujemo gornji i donji okrajak kao i kod ulne te tijelo. Na gornjem okrajku nalazi se

zglobna ploha za humerus. Na medijalnoj strani se nalazi (tuberossitas radii) za vezivanje

tetive bicepsa. Na tijelu kao i kod ulne imamo tri strane na kojoj se nalaze udubine za hvatitemiia. Donji okrajak je masivan, oblika trostrane piramide i sadri zglobnu plohuza aku(facies articularis carpae). (Slika 17)

Kosti ake

Kosti ake su podjeljene u tri dijela:- Ossa carpi - kosti ruija-

Ossa metacarpikosti doruija-

Phalanges digitorum manuslanci prstiju ake (Slika 18)

Slika 18. Kosti ake


18/59

18

KOSTI KARLINOG POJASA

OS coxae

Karlina kost je parna, ploasta kost zavijena oko uzdune osovine to daje osnovni oblikkarlici. Kod odraslih ona je jedinstvena kost, a u toku razvoja sastoji se od tri kosti (os ilium,

os ischii, os pubis), iji rubovi srastu u acetabulum. Acetabulum je je vee udubljenje,postavljeno sa lateralne strane karline kosti. Ispod acetabuluma nalazi se (foramenopturatorium). (Slika 19 i 20)

Slika 19. Karlica

Slika 20. Karline kosti


19/59

19

KOSTI DONJIH EXTREMITETA

Femur (butna kost)

Butna kost (femur), jedina je natkoljenina kost i pripada skupini dugih cjevastih kostiju.To je najjaa i najdua kost u ovjeem tijelu. Postoje tri djela femura:

- proksimalni dio (extremitas proximalis)

- trup (corpus femoris)

- distalni dio (extremitas distalis)

Proksimalni dio bedrene kosti zapoinje njenom glavom(caput femoris), koja jeusmjerena superiomedijalno. Ima oblik polukugle te na sebi ima zglobnu plohu za zglob

s acetabulumom. Odmah ispod glave nalazi se vrat (collum femoris), i on je mjesto prijelaza

proksimalnog djela kosti u trup kosti. Na lateralnoj strani od vrata nalazi se dva obrtaa(Trochanter major i minor). Izmeu velikog i malog obrtaa posteriorno se nalazi greben(crista intertrochanterica), za koju se hvata (m. quadratus femoris). Trup bedrene kosti (corpus

femoris), na svojoj stranjoj strani ima hrapavost(linea aspera). Distalni dio kosti sastavljen jeod dva kondila (condylus medialis et lateralis).Na medijalnoj strani medijalnog i lateralnoj

strani lateralnog nalaze se dvije manje kotane izboine (epicondylus medialis et lateralis).(Slika 21)

Slika 21. Femur

Tibia i Fibula

Tibija je duga, cjevasta kost koja se spaja sa femurom. Na sebi ima dva okrajka

(extremitas proximali et extremitas distalis) i trup (corpus tibia). Na gornjem okrajku nalaze


20/59

20

se zglobne plohe za medialni i lateralni kondilus femura. Plohe se ne podudaraju i izmeunjih se nalaze polumjeseaste hrskaviave tvorbe mediskusi. Na prednjoj strani ispod kondialnalazi se (tuberositas tibie) mjesto hvatita tetive (m. Quadriceps femoris). Na trupu se nalazetri strane i tri ruba. Na donjem okrajku nalazi se medialno i dole izdanak tibije (malleolus

medialis tibiae). Lateralno od malleolusa je zglobna ploha za (talus). (Slika 22)

Fibula je tanka, tapiasta, cjevasta kost postavljena lateralno i slui samo za hvatitemiia. Na njoj razlikujemo dva okrajak i trup. (Slika 22)

Slika 22. Tibia i Fibula

Kosti stopala

Kosti stopala kao i kosti ake su podijeljene u tri grupe kostiju:- Ossa tarsikosti noija- Ossa metatarsaliskosti donoija-

Phalanges digitorum pedislanci prstiju stopala (Slika 23)

Slika 23. Kosti stopala


21/59

21

KOSTI GLAVE

Kosti glave dijele se na: kosti lobanje i kosti lica. Kosti lobanje se dijele na kosti krova

lobanje (Calvaria) i kosti baze lobanje (Basis crani).

KOSTI KROVA LOBANJE (CALVARIA)

Os frontale (eona kost)

eona kost je neparna ploasta kost, koja najveim dijelom izgrauje elo, gornji zid

orbite i gornji zid cavum nasi. Tako se i ova kost dijeli na tri dijela: squama frontalis, parsorbitalis i pars nasalis. (Slika 25)

Slika 25. Os frontale

Os parietale (tjemena kost)

Tjemena kost je parna ploasta kost i izgrauje najvei dio calvarie. Obadvije kosti sesastaju u medijalnoj liniji tvorei sagitalni av. Na tjemenoj kosti razlikujemo: dvije strane(unutranju i vanjsku), etri ruba i etri ugla. (Slika 26)


22/59

22

Slika 26. Os parietale

Ove dvije kosti i malim dijelom Os occipitale tvore lobanjski svod ili calvariu. (Slika 27)

Slika 27. Calvaria


23/59

23

KOSTI BAZE LOBANJE (BASIS CRANI)

Os occipitale (potiljana kost)

Potiljana kost je neparna ploasta kost. Izgrauje stranji dio lobanje i jedina je kost odkostiju glave, koja se spaja sa trupom tj. Kraljenicom. Dijeli se na dva dijela Squamaoccipitale i pars basalis. (Slika 28)

Slika 28. Os occipitale

Os sphenoidale (klinasta kost)

Klinasta kost je neparna kost koja se poput klina umee u lobanjsku bazu izmeu eone ipotiljane kosti. Sastoji se od tijela, velikih i malih krila (alae maioris et minoris) i i processuspterygoideus). (Slika 29)

Slika 29. Os sphenoidale


24/59

24

Os temporale (sljepona kost)

Sljepona kost je najkomplikovanija kost glave, jer sadri organ ula sluha i ravnotee,srednje i unutranje uho. Temporalna kost je parna kost, smjetena je na lateralnoj strani

lobanje i sadri vie dijelova koji se razvijaju odvojeno a kasnije srastu u jednu cjelinu. Nanjoj razlikujemo squamu, pars mastoidea, pars tympanica i pars petrosa. (Slika 30)

Slika 30. Os temporale

Os etmoidale (reetnica)

Reetnica je neparna kost graena od tankih kotanih lamela koje izmeu sebe zatvarajuveliki broj upljina i izgrauju najvei dio unutranjeg skeleta nosa. (Slika 31)

Slika 31. Os etmoidale


25/59

25

Slika 32. Baza lobanje

KOSTI LICA

Os zygomaticum (jagodina kost)

Je parna, masivna kost lica. Oblika je romba i povezuje maxilu, os frontale i ostemporale. Ovo povezivanje je jako bitno jer se pri vakanju stvara veliki pritisak. (Slika 33)

Slika 33. Os zygomaticum


26/59

26

Maxila

Maxila je najvea i glavna kost lica. Parna je kost, izgraena od tanke supstanice kojanosi gornje zube. Na njoj razlikujemo sredinji dio (corpus maxilae) i nastavke. (Slika 34.)

Slika 34. Maxila

Mandibula

Mandibula ili donja vilica, je neparna kost koja je jedina pokretna kost glave. Odvojena je

od svih kostiju osim spoja u fossa mandibularis sqamae temporalis. Zavijena je u obliku

potkovice i gradi korpus mandibule. Od korpusa sa stranje strane zavijaju dva kotanaizdanka (Ramus mandibulae). (Slika 35.)

Slika 35. Mandibula


27/59

27

Ostale manje kosti lica su: nosna kost (os nasalis), suzna kost (os lacrimalis), nepanakost (os palatinum), Vomer, Podjezina kost (os hyoideum).

SYNDESMOLOGIA

Syndesmologia je dio sistemske anatomije koja prouava zglobove. Dijeli se na optu ispecijalnu syndesmologiu.

OPTA SYNDESMOLOGIA

Zglobovi su spojevi izmeukostiju, i dio su kostura koji omoguuje pokrete. Dijelimo

ih, prema grai,u tri skupine:vezivni (fibrozni) zglobovi, kao npr. avovi, spojevi izmeukostiju lobanje(avovi) spojeni samo vezivnim tkivom

hrskavini(kartilaginozni) zglobovi, kao npr. preponska simfiza

pravi (sinovijalni) zglobovi, koji su najei i najpokretljiviji. U ovih su zglobovazglobne plohe pokrivene zglobnom hrskavicom, a unutar zglobne upljine nalazi sezglobna (sinovijalna) tekuina, koja podmazuje i hrani zglobnu hrskavicu.

Osnovni elementi zgloba su: Zglobno tijelo sa plohama, zglobna hrskavica, zglobna

ahura i atmosferski pritisak.

Prema obliku i funkciji, zglobove moemo podijeliti u est skupina:

- KUTNI zglobovi omoguuju pokret samo u jednoj ravnini, oko osovine poprene na

ravninu pokreta (Slika 36). Primjer kutnog zgloba su zglobovi izmeu lanaka

prstiju, ili zglob izmeu nadlaktine i lakatne kosti, u kojima se mogu vriti samo

pokreti pregibanja (fleksije) i ispruanja (ekstenzije).

- OBRTNI (rotacijski) zglobovi omoguuju samo vrtnju (rotaciju) oko sredinje

osovine zgloba (Slika 37.). Primjer su zglob izmeu prvog i drugog vratnog

kraljeka (donji zglob glave).


28/59

28

Slika 36. Kutni zglob

Slika 37. Obrtni zglob

- JAJOLIKI ili ELIPSOIDNI zglobovi graeni su tako da ovalno izboenje jedne

kosti precizno nalijee u udubinu druge kosti (Slika 38). Takva graa omoguuje

pokrete u dva smjera (oko dvije osovine), kao npr. kod runog zgloba, ilizglobova izmeumetakarpalnih i kostiju prstiju.

- SEDLASTI zglobovi graeni su tako da je svako zglobno tijelo udubljeno u

jednom smjeru, a izboeno u drugom (Slika 39). Omoguuju pokrete u dva smjera

(oko dvije osovine). Primjer je zglob na bazi palca, izmeu trapezne kosti ruija i

prve metakarpalne kosti palca.


29/59

29

Slika 38 i 39. Jajoliki i sedlasti zglob

- KUGLASTI zglobovi graeni su tako udubljeno zglobno tijelo obuhvaa konveksno

zglobno tijelo koje je pravilnog oblika, kao dijela kugle (Slika 40). Kuglasti zglobovi

najpokretljiviji su u tijelu, kao npr. rameni i zglob kuka, i omoguuju pokrete u svim

smjerovima.

Slika 40. Kuglasti zglob

Pokreti u zglobovima zavise od izgledazglobnih tijela i odnosa njihovih veliina.Pokreti

u zglobovima mogu biti glavni i antagonistiki. Antagonistiki pokret je pokret vraanaj u

prvobitno stanje.

Glavni pokreti su: Antagonistiki pokreti su:

- Flexia (pregibanje) - Extenzija (opruanje)

- Addukcija (primicanje) - Abdukcija (odmicanje)

-

Rotacija prema unutra - Rotacija prema vani


30/59

30

- Supinacija - Pronacija

- Opozicija - Repozicija

-

Cirkumdukcija

Zglob kuka (art. Coxae)

Zglob kuka, kao i rameni, kuglasti je zglob sa irokim opsegom pokreta, iako netomanjim nego u ramenom zglobu; s druge strane, vri je i stabilniji, budui da jezglobna aica (acetabulum) dublja i obuhvaa glavu bedrene kosti, koja ini dvijetreine kugle (Slike 40 i 41). Ligamenti su takoer snaniji, posebno bonobedreni(iliofemoralni) koji titi zglob s prednje strane i ograniava retrofleksiju noge.

Slika 40. Otvoreni zglob kuka Slika 41. Frontalni presjek desnog kuka

Zglob koljena (art. Genus)

Koljeni zglob najvei je zglob u tijelu (Slike 42, 43), u kojem se uzglobljuju tri kosti.

Konveksna zglobna tijela ine zglavci (kondili) bedrene kosti, a dvije plitke konkavne plohe

nalaze se na kondilima goljenine kosti. Treu kost koljena ini iver (patela) koja se uzglobljuje

s prednje strane bedrene kosti izmeu kondila.


31/59

31

Slika 42. Koljeno s prednje strane Slika 43. Prijesek kroz koljeno

Skoni zglob (art. Talocruralis)

Skoni zglob kutni je zglob u kojem se zglobni valjak (trochlea) gleanjske kosti ini

konveksno zglobno tijelo, a konkavno ine unutarnji i vanjski gleanj (medijalni i lateralni

maleol) te donja ploha goljenine kosti (Slika 44). Gleanjski zglob vrst je i stabilan,

zahvaljujuisnanimligamentima koji spajaju tibiju i fibulu sa kostima stopala. Zbog svoje

grae, u skonom zglobu mogue su jedino kretnje oko poprene osovine (ukupno oko 60),

dorzifleksija i plantarna fleksija (ispruanje stopala, koristi se i nazivplantarna ekstenzija).

Slika 44. Skoni zglob


32/59

32

MYOLOGIA

Myologia je dio sistemske anatomije, koja prouava miini sistem ovjeka. Dijeli se na

optu i specijalnu myologiu. Opta prouava zajednike osobine svih miia, izgled graa i

funkcija, te pomone miine organe. Specijalna myologija prouava svaki mii posebno.

Mii je specijalizovana vrsta vezivnog tkiva. A njegova osnovna morfoloko-

funkcionalna jedinica je miino vlakno.

Osnovne osobine miia su:

- Podraljivost sposobnost reagovanja na podraaj

-

Provodljivostsposobnost provoenja nervnog podraaja kroz miino vlakno- Elastinost sposobnost vraanja u normalno stanje po prestanku djelovanja nervnog

podraaja.

- Kontraktilnost sposobnost promjene duine miinog vlakna tj. Izvoenje

kontrakcija.

Prema funkciji koju obavljaju miii se dijele:

- Popreno-prugaste miie izgrauju sve miie skeleta i ine najveu masu tijela.

- Glatki miii izgrauju zidove unutranjih organa i zidove krvnih sudova. Njihov

rad je pod uticajem autonomnog nervnog sistema

- Srani mii po grai je popreno-prugasti a po funkciji glatki mii. Radi ritmino

i automatski.

Pomoni miini organi

- Tetiva (tendo) je krajnji dio miia kojim on polazi ilise hvata za kost, pa se tako i

zovu polazne i zavrne tetive.

- Aponeuroze su iroke, vrste i tanke tetivneploe, a stvraju se na mjestima gdje

miina vlakna ne prelaze preko kosti.

- Fascije su ovojnice koje obavijaju miie i odvajaju ga od okolnog tkiva.


33/59

33

Miii grudnog koa

- M. pectoralis maior (veliki grudni mii) Polazi sa clavicule, sternuma, rebarnih

hrskavica i hvata se za humerus. Inervisan je od ogranka plexus brachialisa. Funkcija

mu je addukcija i rotacija ruke te inspirator je.

- M. pectoralis minor (mali grudni mii) polazi sa rebara i hvata se za processus

coracoideus scapule. Inervisan od ogranka plexus brachialisa. Funkcija inspirator.

- M. serratus anterior polazi sa vanjske strane rebara i hvata se za medialni rub

scapule. Inerviran je od nervusa torakodorsalisa. Funkcija prislanja skapulu uz grudni

ko i inspirium.

- Mm. intercostalis dijele se na vanjske i unutranje. Inervisani su od nervi

intercostalis. Funkcija eksirator.

Miii trbunog zida

Ovo su veliki ploasti miii, poredani u tri sloja, jedan ispod drugog, svi zavravaju

aponeurozom koju tvore etri fascije u kojoj zavrava musculus rectus abdominis.

- M. obliqua abdominis externus funkcija ekspirium i obre tijelo na suprotnu

stranu. Inervisan od nn intercostalis.

- M. obliqus abdominis internusfunkcija ekspirator i obre tijelo na svoju stranu.

Inervisan od nn intercostalis

- M. transversus abdominisfunkcija da sabija sadraj trbune duplje. Inervisan od

plexus lumbalisa

- M. rectus abdominisfunkcija pregibanje tijela. Inervisan od nn intercostalis.

Miii ramenog obrua

Svi miii uglavnom pripadaju scapuli.

- M. subscapularis, m. supra et infrascapularis, m teres maior et minorsvi imaju

funkciju rotacije ruke i inervisani su od plexus brachialisa

- M. deltoideusfunkcija je aduktor ruke a inervisan od n. axilarisa


34/59

34

Miii gornjih extremiteta

Miii nadlaktice

Podijeljeni su u dvije grupe:

- Prednaj grupa su flexori, tu spadaju m. coracobrachialis, m. biceps brachi i m.

brachialisoni su flexori podlaktice i inervisani su od n. musculocutaneus.

- Stranja grupa su extenzori podlaktice, m triceps brachi, inervisan od n radialisa.

Miii podlaktice

Podijeljeni u dvije grupe:

-

Prednja grupa je smjetena na prednjojstrani podlaktice, svi su po funkciji fleksori a

inervisani su od n. medianusa i n. ulnarisa.

- Stranja grupa je smjetena na stranjoj strani podlaktice, po funkciji su ekstenzori a

inervisani su od n radialisa.

Miii ake

Dijele se u tri grupe mii:

- Lateralna grupa pripada palcu

- Medialna grupa pripada malom prstu

- Srednja grupa je meukotani miii.

Mii lea

Smjetni su u jednom povrnom i vie dubokih slojeva. Duboki miii su po funkcijiantagonisti m. rectus abdominis i oni ispravljaju kimeni stub pa se nazivaju mm. erectores

trunci.

Povrni su:

- M. trapesius osnovna funkcija podizanje i sputanje ramena, inervisan od n.

acessoriusa.

- M. latissimus dorsi osnovna funkcija vue ruku nazad i rotira je, inerviran od n.

toracodorsalis.


35/59

35

Miii karlinogpojasa

Dijele se na vanjsku i unutranju grupu miia.

-

Vanjska grupa su: m. gluteus maximus, medius et minimus.ine najveu miinumasu tijela. Funkcija im je opruai i rotatori bedra. Inervisani od plexus sacralisa.

- Unutranju grupu ine: M. psoas maior, m. iliacus, m. piriformis, m. opturatorius

internus et externus.

Miii donjih ekstremiteta

Miii nadkoljenice

Dijele se u tri grupe

- Prednja grupa M. sartorius funkcija mu fleksija podkoljenice, rotacija bedra i

pomae prebacivanje noge preko noge. Inervisan od n. femoralis. M quadriceps

femoris, funkcija mu extenzija podkoljenice i flexija nadkoljenice prema bedru.

Inervisan od n. femoralisa.

-

Medialna grupaM. gracilis i m. adductor longus, brevis et magnus funkcija im

addukcija nadkoljenice. Inervisano od n. opturatorisa.

- Stranju grupu M. semimembranosus i m. semitendinosuspo funkciji su flekosri

podkoljenice a inervisani su od n. ischiadicusa.

Miii podkoljenice

Dijeli se u tri grupe miia:

-

Prednja grupa m. tibialis anterior, m. extensor digitorum longus i m. extensor

policis longus, svi su po funkciji extenzori a inervisani su od n. peroneus profundus.

- Lateralna grupam. peroneus longus et brevis, po funkciji su rotatori stopala prema

vani, a inervirani su od n. peroneus superficialis.

- Stranja grupa M. triceps sure, m tibialis posterior, m. flexor digitorum longus i

m. flexor policis longus, svi su po funkciji flekosri, inervisani od n. tibialisa. M.

triceps sure se hvata za petnu kost tetivom koja se naziva tendo achili (Ahilova

tetiva).


36/59

36

Miii glave

Miii glave se dijele u dvije grupe: Mimini miii i vakai.

Mimini miii oblau kosti glave. Osnovna funkcija im je izvoenje miminih pokreta.Svi su inervisani od n. facialisa.

vakai su miii ija je osnovna funkcija vakanje hrane inervisani su od n.mandibularisa. U vakae ubrajamo: m. masseter, m. temporalis, m. pterygoideusmedialis et lateralis.

ANGIOLOGIA

Angiologia se bavi prouavanjem krvnih sudova i organa.

SRCE (COR)

Srce (gr. - kardia, lat. cor) je dvostruka, autonomna crpka i pumpa, malo vea odstisnute ake, iji dijelovi rade ujedinjeno kako bi izbacivali krv u sve dijelove tijela. Kododraslih ljudi srce je dugako oko 12 cm, iroko 8-9 cm u najirem dijelu, te debljine oko 6cm. Teina kod mukaraca varira od280 do 340 grama, a kod ena od 230 do 280 grama.Srce se poveava teinom i veliinom tokomivota, negdje do zrele dobi, a to poveanje jeizraenije kod mukaraca nego kod ena.(Slika 45)

Srce je septumom podijeljeno na desnu i lijevu polovicu, a jo jedno suenje dodatno

dijeli polovice na dvije upljine, gdje gornju upljinu nazivamo atrij, a donju ventrikul. Srcese stoga sastoji od etiriju odijeljka ili komora: desni i lijevi atrij i desni i lijevi ventrikul.(Slika 46) Atriji primaju krv koju izbacuju u ventrikule. Sinkronizirana aktivnost dviju sranihatrioventrikularnih pumpa (desni i lijevi odjeljak) ine srani ciklus. Ciklus zapoinjerazdobljem irenja ventrikula i ventrikularnog punjenja (dijastola) a zavrava razdobljemkontrakcije i pranjenja ventrikula (sistola).


37/59

37

Slika 45. Srce

Desna strana srca (desno srce) prima neoksigeniranu (vensku) krv iz tijela kroz gornju

uplju venu,(vena cava superior) i donju uplju venu,(vena cava inferior) i izbacuje jekroz(truncus pulmonalis) u plua kako bi se tamo oksigenizirala. Lijeva strana srca (lijevo

srce) prima dobro oksigeniranu (arterijsku) krv iz plua kroz pulmonalne vene i izbacuje je uaortu za distribuciju po tijelu.

Slika 46. Graa srca


38/59

38

Graa srca

Perikard je fibroserozna membrana koja prekriva srce i poetni dio njegovih velikihkrvnih ila. Perikard je zatvorena vrea koja se sastoji od dva sloja. vrsti vanjski sloj,fibrozni perikard, (pericardium fibrosum), nastavlja se i stapa se sa centralnom tetivom

dijafragme. Unutranja povrina fibroznog perikarda podstavljena je seroznom membranom,parijetalnim listom seroznog perikarda, (lamina parietalis). Ovaj sloj se vraa na srce odvelikih krvnih ila; aorte,(truncusa pulmonalisa) i vena, te superiorne i inferiorne (venaecavae) kao visceralni list seroznog perikarda, (lamina visceralis). Lamina visceralisje vrstosrasla sa sranom povrinom i ini njegov vanjski sloj, (epicardium). (Slika 47)

Slika 47. Pericard

Zid srca sastoji se od triju slojeva:

Endokarda - tankog unutranjeg sloja (endotel i subendotelno vezivno tkivo) ili"podstave" srca koja takoer prekriva zalistke.

Miokarda - debelog, krunog srednjeg sloja nainjenog od sranog miia. Epikarda - debelog vanjskog sloja (mezotela) kojeg tvori viceralni sloj seroznog

perikarda. (Slika 48)


39/59

39

Slika 48. Zid srca

Srce izvana izgleda poput piramide, bez linija prelaska jedne plohe u drugu. Razlikujemo

bazu, vrh i tri strane srca. Baza srca, (basis cordis), usmjerena je prema gore, natrag i udesno,

a od torakalnih kraljeaka je razdvaja jednjak, aorta i(ductus thoracicus). Bazu srca iniuglavnom lijevi atrij i djelomino stranji dio desnog atrija.Vrh srca, apex cordis, usmjeren

prema dolje, naprijed i ulijevo, a prekriva ga lijevo pluno krilo i pleura; lei iza petog lijevoginterkostalnog prostora, 8-9 cm od sredinje sternalne linije - ili oko 4 cm ispod i 2 mm smedijalne strane lijeve bradavice dojke. (Slika 45 i 49)

Slika 49. Poloaj srca

Desni atrij, atrium dextrum, prima vensku krv iz venae cave superior, v. cave

inferiorisinusa coronariusa. Desni atrij je vei nego lijevi, ali su mu stijenke tanke (debljineoko 2 mm), a njegova upljina u moe primiti oko 57 kubinih centimetara krvi. Sastoji se oddva dijela:sinusa venarumasmjetenog posteriorno, te manjeg dijela, aurikule, smjeteneanteriorno.


40/59

40

Desni ventrikul je trokutastog oblika, i iri se od desnog atrija do vrha, apexa, srca.Njegova anterosuperiorna povrina je zaobljena i konveksna te tvori vei dio sternokostalnepovrine srca. srca. upljina desnog ventirkula volumenom je jednaka upljini lijevogventrikula, te moe prihvatiti oko 85 kubinih centimetara krvi.

Lijevi atrij, atrium sinistrum, je manji nego desni atrij, ali su mu stijenke deblje - oko 3

mm; i kao i desni atrij, sastoji se od dva dijela - glatke glavne upljine i aurikule smusculipectinati. Lijevi atrij ini veinu baze srca.

Lijevi ventrikul, ventriculus sinister, je dui i vie stoastog oblika nego desni ventrikul,a na transverzalnom presjeku njegova upljinja ima ovalni ili gotovo kruni oblik. Tvori malidio sternokostalne i znatan dio dijafragmatske povrine srca, i takoer tvori vrh, apex, srca.

Njegove stijenke su oko tri puta deblje nego stijenke desnog ventrikula, jer je tlak krvi mnogo

vii u sustavnoj nego u plunoj cirkulaciju, stoga lijevi ventrikul obavlja i veired nego desniventrikul.

Mali krvotok

Krv iz tijela dospjeva preko gornje i donje uplje vene u desnu komoru. Iz desne komoreizlazi pluna arterija i grana se na dvije grane, od kojih svaka ulazi u po jedno pluno krilo. U

pluima se ove arterije granaju u sve sitnije ogranke i kapilare. U plunim kapilarima krvprima kiseonik pa hemoglobin prelazi u oksihemoglobin. Krv se zatim skuplja u sitne vene,

pa u sve vee, koje se ulijevaju u etiri plune vene. Plunim venama krv iz plua dospjeva ulijevu pretkomoru srca. Tok krvi od desne komore, preko plua do lijeve pretkomore nazivase mali krvatok(Slika 50)


41/59

41

Slika 50. Mali i veliki krvotok

Iz lijeve komore, preko aorte, krv se odvodi po tijelu. Aorta se grana na manje sudove arterije, koje arterijsku krv odvode u glavu, gornje udove, trup i donje udove. Arterije se dalje

granaju u sitnije ogrankemanje arterije i arteriole, preko kojih krv dospjeva do svih tkiva. U

tkivima se najsitnije arterije granaju u gustu mreu kapilara, preko kojih se obavlja razmjenamaterija izmedju krvi i tkiva. Tok krvi kroz kapilare veoma je usporen, sto je znaajno jer sena taj nain omoguuje razmjena materija. Kapilari se medjusobno spajaju i tako se obrazujunajsitnije vene. Manje vene se dalje ulijevaju u vee sve do gornje i donje uplje vene, kojedovode krv iz tijela u desnu pretkomoru srca. Tok krvi od lijeve komore srca do desne

pretkomore kroz krvotok, naziva se veliki krvotok. (Slika 50).


42/59

42

Krv

Krv (lat. sanguis) crvena je, neprozirna i gustatekuina, posebnamirisa i slanaokusa. Onaprotjee kroz srano-krvoilni sustavorganizma te kroz tijelo prenosi hranjive tvari i kisik.Ukupna koliina krvi u tijelu odraslaovjekaje 5 6litara, to je oko 8% ukupne tjelesne

mase. Krv se sastoji odkrvne plazme,krvnih stanicaeritrocita, leukocita i krvnih ploica trombocita. Krv je funkcionalno najvanija tjelesnatekuinakod ljudi.

Krv je tekue, tkivo koje ispunjavasrce i krvne ile i koje se sastoji iz dva dijela:

tekueg koji se zovekrvna plazma i

krvnih stanica koje plivaju u krvnoj plazmi i njih ine crvena krvna zrnca (eritrociti),bijela krvna zrnca (leukociti)i krvne ploice(trombociti).

Odnos zapremine krvne plazme i krvnih stanica u zdravih osoba je konstantan. Zapremina

staninih elemenata je neto manja od zapremine plazme i ona iznosi 42 - 45%, a krvneplazme 55 - 58% cijelokupne zapremine krvi. Zapremina krvnih stanica kod mukaraca je

netovea nego kod ena.Uloge krvi su zaista brojne. Krv slui u funkcijidisanja tj. za prijenoskisika iugljikovadioksida,zatim za prijenos prehrambenih tvari, otpadnih tvari, hormona,enzima,vitamina itd.

Uloga joj je i regulacija volumena tjelesnih tekuina, regulacija acido-bazne ravnotee, teregulacija tjelesne temperature, a takoer ima i veliku zatitnu ulogu. Krv struji tijelom uzatvorenom sustavu cjevica ikrvnih ila,koji se sastoji od arterija, vena i kapilara.

U kemijskom sastavu krvi najvaniji sastojci su:bjelanevine(6080 g/L),trigliceridi (0,82,00 mol/L),fibrinogen (2 4 g/L),natrij (135 151 mol/L),kolesterol (3,5 6,7mol/L),glukoza (4,2 6,4 mol/L),urea (1,7 7,6 mol/L),kalij (3,8 5,5mol/L),kalcij (2,22,7 mol/L) tebilirubin (420 mol/L).

Krvna tjeleca

Eritrociti

Eritrociti su crvene krvne stanice koje nastaju ukotanoj sri.Nemaju jezgru i bikonkavne su(udubljene) s promjerom oko 7 mikrometara. U litri krvimukarcaima ih oko 4,5 - 5 1012, au litri krvieneoko 4 - 4,5 1012. ivotni vijek im je 120 dana, a razgradnja se vri ukotanoj sri,slezeni ijetri.[1]Najvaniji sastavni dio eritrocita je hemoglobin kojidajeboju krvi i ini 33% mase eritrocita. U litri krvi mukaraca ima 160 grama, a u litri krviene oko 140 grama hemoglobina. Sastoji se od bjelanevine globina i boje hema kojasadrieljezo. Glavna funkcija hemoglobina je prijenos kisika, ali sudjeluje i u prijenosuugljikova dioksida i regulaciji acidobazne ravnotee. Vezanje hemoglobina na kisik stvaraoksihemoglobin i to daje arkocrvenu boju krvi koja tee arterijama u velikom optoku krvi, avezanje hemoglobina na ugljikov dioksid stvara karbaminohemoglobin i on daje zagasito

crvenu boju krvi koja tee venama u velikom krvotoku.

Hemoglobin takoer podlijee procesu raspadanja te prelazi u bojubilirubin koja se izluiuu,a osloboeno eljezo se moe iskoristiti za sintezu novih molekula hemoglobina ili semoe pohraniti u skladitima eljeza u tijelu. Stvaranje eritrocita naziva seeritropoeza iregulirana je potrebama tkiva za kisikom. Stvaranje eritrocita ubrzano je u svim stanjima u
http://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mirishttp://hr.wikipedia.org/wiki/Okushttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvo%C5%BEilni_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvo%C5%BEilni_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvo%C5%BEilni_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjekhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjekhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjekhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Litrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Litrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvna_plazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Srcehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvna_plazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Eritrocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Eritrocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Leukocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Leukocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trombocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Disanjehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kisikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljik_dioksidhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljik_dioksidhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Enzimihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Vitaminihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvne_%C5%BEilehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvne_%C5%BEilehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvne_%C5%BEilehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bjelan%C4%8Devinehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bjelan%C4%8Devinehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bjelan%C4%8Devinehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trigliceridihttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fibrinogen&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Natrijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kolesterolhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ureahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalcijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bilirubinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%A1tana_sr%C5%BEhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%A1tana_sr%C5%BEhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%A1tana_sr%C5%BEhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%A1karachttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%A1karachttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%A1karachttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Slezenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Jetrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krv#cite_note-1http://hr.wikipedia.org/wiki/Krv#cite_note-1http://hr.wikipedia.org/wiki/Krv#cite_note-1http://hr.wikipedia.org/wiki/Bojahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDeljezohttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDeljezohttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bilirubinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDu%C4%8Dhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDu%C4%8Dhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eritropoeza&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eritropoeza&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDu%C4%8Dhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bilirubinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDeljezohttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bojahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krv#cite_note-1http://hr.wikipedia.org/wiki/Jetrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Slezenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDenahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%A1karachttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%A1tana_sr%C5%BEhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bilirubinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalcijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ureahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kolesterolhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Natrijhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fibrinogen&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Trigliceridihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bjelan%C4%8Devinehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvne_%C5%BEilehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Vitaminihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Enzimihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljik_dioksidhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljik_dioksidhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljik_dioksidhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kisikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Disanjehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trombocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Leukocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Eritrocitihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvna_plazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Srcehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87inahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvna_plazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Litrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjekhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvo%C5%BEilni_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Okushttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mirishttp://hr.wikipedia.org/wiki/Teku%C4%87ina


43/59

43

kojima postoji apsolutni ili relativni manjak kisika (npr. slabokrvnost, dui boravak navelikim visinama, bolesti respiracijskog i cirkulacijskog sustava).

Leukociti

Leukociti su bijele krvne stanice koje nastaju u kotanoj sri ilimfnim vorovima.Promjer imje 8 12 mikrometara. U litri krvi ima ih od 4 8x10na9. Leukociti se razlikuju premaizgledu, zastupljenosti, mjestu nastanka i funkciji. Postoje tri glavne vrste leukocita:

Granulociti najbrojnija vrsta leukocita. Preteno imaju nepravilnu jezgru podijeljenuna renjie (segmentirani granulociti), a u mlaim stanicama je nepodijeljena(nesegmentirani granulociti). Prema boji zrnaca u citoplazmi granulociti se dijele na:

neutrofilne ima ih oko 60%, neobojeni su, sitni te veoma pokretni. Sadravajunizenzima koji sudjeluju u razgradnji fagocitiranih tvari kao npr. amilaza,katalaza,

nukleaza...

eozinofilni ima ih 2 4%, crvene su boje, pravilni i okrugli. Manje su pokretni od

neutrofila. Sadravajuhistamin te sudjeluju u alergijskim reakcijama.

bazofilniima ih do 5%, modra zrnca, nejednake veliine. U zrncima je pohranjena tvar

koju nazivamoheparin te ona spreava proces zgruavanja krvi u krvotoku. Limfociti ima ih oko 30%. Promjer im je 8 12 mikrometara. Imaju veliku okruglu

jezgru i oskudnucitoplazmu. I oni su pokretne stanice. Funkcija limfocita je stvaranje

globulina, a imaju i vanu ulogu u imunolokoj obrani organizma jer su im antitijelapreteno gama-globulini. Stvaranje i propadanje limfocita je veoma brzo, te se itavapopulacija moe izmijeniti u roku 24 sata.

Monocitiima ih oko 6%. Promjer im je 10 24 mikrometra, te imaju veliku, veinomrenjastu jezgru, bubreasta oblika. Oni su takoer pokretne stanice, a glavna funkcija im

jefagocitoza.

ivotni vijek leukocita je razliit. Neki leukociti koji nastaju u kotanoj sri ostaju tamopohranjeni dok za njima ne nastane potreba. Npr. granulociti nakon to dospiju u krv ive jooko 5 dana. Glavna zadaa leukocita je obrana organizma od stranih, opasnih napadaa. To su

prvenstvenomikroorganizmi,ali i mnoge otrovne tvari.

Trombociti

Trombociti su krvne ploice tj. malena, bezbojna tjeleca bez jezgre. U litri krvi ih ima od 250 300 109. Nastaju u kotanoj modini iz dijelova megakariocita (stanice s velikomjezgrom). Vrlo brzo se raspadaju, te im ivot traje razmjerno kratko, 4 8 dana.

Imaju veoma vanu ulogu u procesu zgruavanja krvi jer je odravanje krvi u tekuem stanjuunutar krvotoka i zaustavljanje krvarenja pri oteenju krvnih ila (hemostaza) vaan jemehanizam za ouvanje stalnih uvjeta u kojima funkcionira organizam. Ako se ila ozlijedi ilirastrgne, treba zaustaviti krvarenje, a zaustavljanje se postie pomou nekoliko mehanizama:
http://hr.wikipedia.org/wiki/Limfni_%C4%8Dvorovihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Limfni_%C4%8Dvorovihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Limfni_%C4%8Dvorovihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Enzimihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Katalazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Histaminhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Heparinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Citoplazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Fagocitozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mikroorganizmihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hemostazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hemostazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hemostazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hemostazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mikroorganizmihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Fagocitozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Citoplazmahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Heparinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Histaminhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Katalazahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Enzimihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Limfni_%C4%8Dvorovi


44/59

44

Spazam(stezanje ili kontrakcija) ile stijenka ile se kontrahira (skupi, stegne)odmah poto se ila presijee ili rastrgne te se time trenutano smanji otjecanje krvi krozozljedu ile. to je ila vie ozlijeena, to je vei spazam, to znai da prerezaa ilaobino mnogo vie krvari nego ila oteena trganjem. Takav lokalni ilni spazam moetrajati 20 minuta do pola sata dok se za to vrijeme odigrava proces zaepljenja ile

trombocitima i proces zgruavanja krvi.

Stvaranje trombocitnog epa to je pokuaj da se trombocitima zaepi ozljeda nakrvnoj ili. Naime, trombociti bitno promijene svoja svojstva kada dou u dodir s

povrinom koja se moe ovlaiti, kao to su kolagene niti u stjenci ile. Poinju bubriti,poprime nepravilne oblike s brojnim izdancima koji stre s njihovih povrina, postajuljepljivi pa prianjaju na kolagene niti te lue velike koliine ADP -a. ADP djeluje naokolne trombocite te ih aktivira te ti novi trombociti zbog ljepljivosti adheriraju

(prianjaju) na one trombocite koji su prvi bili aktivirani. Tako se na mjestu svake pukotine

ogoljeli kolagen izaziva zatvoreni krug aktiviranja sve veeg i veeg broja trombocita tese oni nagomilavaju i stvaraju trombocitni ep.

Stvaranje krvnog ugrukapoinje za 15 do 20 sekundi ako je oteenje stijenke

ile opseno, a za jednu do dvije minute ako je oteenje maleno. Taj proces stvaranjakrvnog ugruka zapoinju aktivacijske tvari iz oteene ilne stijenke i iz trombocita,teproteini iz krvi koji adheriraju nakolagen oteene ilne stijenke. Za tri do est minutanakon ozljede ile, ugruak ispuni cijeli prerezan ili razderan kraj ile. Nakon 20 minutado jednog sata ugruak se retrahira(potisne natrag) te se ila jo vie zatvori.

Koagulacija krvizgruavanje se zbiva u tri stadija:

Prvo, nakon prekidanja ile ili oteenja same krvi stvara se tvar nazvana aktivatorprotrombina. Drugo, aktivator protrombina katalizira pretvorbu protrombina u trombin. Tree,trombin djeluje kao enzim pri pretvorbi fibrinogena u fibrinske niti koje upliu u svoju mreu

eritrocite i plazmu te se tako stvara krvni ugruak.
http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bjena%C4%8Devine&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolagen&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolagen&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bjena%C4%8Devine&action=edit&redlink=1


45/59

45

RESPIRATORNI SISTEM

Respiratorni sistem je skup organa koji vre razmjenu gasova u organizmu pri disanju.Centralni organ u kojem se vri razmjena su plua (pulmones). Ostali organi dovode zrak do

plua i nazivaju se vazduni puteve, a dijele se na Gornje dine puteve i donje dine puteve.

GORNJI DINI PUTEVI

Nos (Nasus)

Nos (nasus) dijeli se na: vanjski (nasus externus) i unutranji nos (nasus internus).(Slika 51)

Vanjski nos naziva se jo i piramida nosa i zauzima centralno mjesto na licu. Nosnapiramida posjeduje skelet i pokrov. Skelet grade nosne kosti u gornjem dijelu i nosna

hrskavica u donjem. Pokrov ini koa sa potkonim tkivom i rudimentarnim miiima. Korjennosa je mjesto gdje nos preazi u liniju ela. Baza nosa je okrenuta prema gornoj usni. Na

bazi se nalaze dva otvora (nares). Vrh nosa je njegov prednji donji i najistureniji dio.

S obzirom na vanjski izgled , razlikju se nekoliko karakteristinih tipova nosa. Grki nos-korjen nosa direktno prelazi u liniju ela. Rimski nos- korjen nosa ne prelazi direktno u linijuela, nego se tu nalazi udubljenje. Nordijski nos- brid nosa je lako konveksan.

Slika 51. Vanjski izgled nosa

Unutranji nos (cavum nasi) je upljina koja je nosnom pregradom (septum nasi)podjeljena u dva dijela. U unutranjem nosu razlikuju se: krov, koga ini baza lobanje; podkoga ini nepce ; unutranja medijalna strana koju ini nosna pregrada; i vanjskalateralnastrana koju ini maxilla. Na vanjskom zidu nalaze se nosne koljke: gornja, srednja i donja.Izmeu svake koljke i vanjskog zida nosa nalaze se nosni hodnici (meatus nasi). U donjinosni hodnik otvara se suzni kanal, u srednji nosni hodnik otvaraju se sinusi (upljine) gornjevilice, eone i etmoidalne kosti, a u gornji nosni hodnik otvaraju se etmoidalne elije i sinussvenoidalne kosti. Unutranji otvori nosnih upljina nazivaju se hoane (choanae) i povezuju

upljine nosa sa gornjim spratom drijela (epipharyngs).(Slika 52)


46/59

46

Slika 52. Nosna upljina Slika 53. Mirisni receptori u nosu

Paranazalni sinusi

Paranazalni sinusi su pneumatske upljine (vazduhomispunjene) u linim kostima glavekoji komiuniciraju sa nosnom upljinom preko otvora. Na svakoj strani nalazi se po jedanmaksilarni, frontalni i ethmoidalni sinus, a neparan je jedino svenoidalni koji se nalazi u tijelu

klinaste kosti na bazi lobanje. Ove upljine su presvuene tankom sluznicom. Paranazalnisinusi dolaze u bliski odnos sa orbitom, optikim nervom, prednjom i srednjom lobanjskom

jamom, hipofizom itd. Ovo je znaajno jer se upalni proces moe sa sinusa proiriti na ove

strukture i izazvati teke komplikacije.(Slika 54)

Imenuju se prema kostima u kojima su locirane, stoga imamo:

Frontalni sinus,sinus frontalis;

Etmoidne upljine,cellulae ethmoidales; Sfenoidni sinus,sinus sphenoidalis;

Maksilarni sinus,sinus maxillaris.


47/59

47

Slika 54. Paranazalni sinusi

Funkcija nosa i sinusa je viestruka:

- respiratorna: prolazak vazduha prikom udisaja i izdisaja

- zatitna: ienje, zagrijavanje i vlaenje vazduha- mirisna: prenoenje mirisa do centra u mozgu- reflektorna: preko posebnih refleksnih veza nos utie na rad srca i plua- fonatorna: nosne upljine utiu na zvunost i boju glasa to najbolje vidimo kod

nahlade, kada se zbog zatvaranja nosnih upljina glas izmjeni i postaje unjkav(nazalan)

Grkljan (Larinks)

Larinks (grkljan) smjeten je u gornjem dijelu dinog puta, izmeudunikai korijena

jezika, u gornjem i anteriornom dijelu vrata, gdje na povrinskoj anatomiji predstavljaznaajan dio u sredinjoj liniji. Grkljan tvori donji dio anteriornog zidafarinksa na stranjojstrani prekriven je mukoznim slojem te upljine, a na svakoj njegovoj strani lee velike krvneile vrata. Njegov vertikalni poloaj odgovara etvrtom, petom i estom cervikalnomkraljeku. (Slika 55)
http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/dusnik-i-bronhi-r102http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/dusnik-i-bronhi-r102http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/dusnik-i-bronhi-r102http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/zdrijelo-r245http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/zdrijelo-r245http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/dusnik-i-bronhi-r102


48/59

48

Slika55. Poloaj laringsa u tijelu

Larigs je irok u svom gornjem dijelu, gdje se predstavlja u obliku trokutaste kutijespljotene sa stranje strane i sa lateralne strana, te omeen sprijeda istaknutim vertikalnimgrebenom. Ispod je uzak i cilindrian. Sastoji se od hrskavica koje su meusobno povezaneligamentima, a pomiu ih brojni miii. Iznutra je obloen mukoznom membranom koja senastavlja na onu farinksa.

U grkljanu se stvara zvuk, te je mjesto gdje se upravlja visinom zvuka i glasnoom.

Hrskavice larinksa (lat. cartilagines laryngis) (Slika 56)

Tiroidna hrskavica(cartilago thyreoidea) najvea je hrskavica grkljana. Sastoji se od

dvije laminae ija su dva anteriorna ruba spojena u sredinjoj liniji vrata, te tvorepotkonu izboinu nazvanu Adamova jabuica.

Krikoidna hrskavica(lat. cartilago cricoidea) je manja, ali deblja i jaa nego tiroidnahrskavica, te tvori nii i posteriorni dio zida grkljana

Aritenoidne hrskavice(cartilagines arytaenoideae) su parne hrskavice smjetene nagornjem rubu lamine krikoidne hrskavice, sa stranje strane grkljana. Obje su

piramidnog oblika i imaju tri povrine, bazu i vrh.


49/59

49

Kornikulatne hrskavice(cartilagines corniculatae; Santorinijeve hrskavice) su dva

mala stoasta vora koja se sastoje od ute elastine hrskavice, uzglobljuju se saritenoidnim hrskavicama te ih tako produuju prema natrag i medijalno. Smjetene suu posteriornim dijelovima ariepiglotinih nabora mukozne membrane, i nekad suslijepljene s aritenoidnim hrskavicama.

Kuneiformne hrskavice(cartilagines cuneiformes; Wrisbergove hrskavice) su dvamala izduena dijela ute elastine hrskavice smjetene sa svake strane, uariepiglotinim naborima, s kojih polaze bjelkaste elevacije povrine mukoznemembrane, tono ispred aritenoidnih hrskavica.

Epiglotis(cartilago eppiglottica) je tanka ploica fibrohrskavice ukaste boje, oblikalista, koja se projicira koso prema gore iza korijena jezika, ispred ulaza u larinks.

Slobodni kraj je irok i zaobljen; kraj koji se hvata je dugaak, uzak i povezantiroepiglotinim ligamentom za kut koji tvore dvije lamine tiroidne hrskavice.

Slika 56. Hrskavice laringsa

Unutranjost larinksa

upljina larinksa (cavum laryngis) iri se od laringealnog ulaza do donjeg ruba krikoidnehrskavice gdje zapoinje dunik. Podijeljen je na dva dijela vokalnim naborima, meu kojima

je uska trokutasta pukotina (fissura) - rima glottidis. Dio grkljana iznad vokalnih nabora

naziva se vestibul - irok je i trokutast oblikomUlaz u larinks je trokutasti otvor, irok sprijeda i uzak straga, te se sputa koso prema dolje iunatrag. Ogranien je naprijed epiglotisom; straga vrhovima aritenoidnih hrskavica, (Slika57)

Ventrikularni nabori (plicae ventriculares, lane glasnice) su dva debela nabora sluznice,od kojih svaki obavije uski snop vezivnog tkiva, ventrikularni ligament koji se hvata ispred


50/59

50

kuta tiroidne hrskavice odmah ispod hvatita epiglotisa, i iza do anterolateralne povrinearitenoidne hrskavice, kratka udaljenost od vokalnog nastavka. Donji rub ovog ligamenta,

obavijen mukoznom membranom, tvori mjeseasti rub koji ini gornju granicu ventrikulalarinksa.

Vokalni nabori (plicae vocales, inferiorne ili prave glasnice) brinu se za nastanak zvukova iobavijaju dva jaka snopa nazvana vokalni ligamenti (ligamenta vocales). Svaki ligament

sastoji se od snopa utog elastinog tkiva koje se sprijeda hvata za kut tiroidne hrskavice, astraga za vokalne nastavke aritenoidne hrskavice.

Slika 57. Cavum laringis

Duik (Trachea)

Trachea (duik) Poevi od grkljana, stijenke zranog puta su obloene prstenovima uobliku potkove ili slova C, te sainjeni od hijaline hrskavice. Dio zranog puta ispod grkljanasainjen je u obliku traheobronhalnog stabla. Dunik, koji se nalazi u gornjem medijastinumu,

predstavlja trup toga stabla. Njegova bifurkacija se nalazi u razini transverzalne torakalne

ravnine (ili sternalnog kuta), gdje se dijeli u glavne (primarne) bronhe, jedan za svako plunokrilo, prolazei inferolateralno te dolazi do plunog hiluma na svakoj strani,hilum pulmonis.(Slika 58)


51/59

51

Slika 58. Duik sa bronhima

Desni primarni bronh je iri, krai i protee se vie vertikalno nego lijevi, na ulazu uhilum plua.

Lijevi primarni bronh prolazi inferolateralno, inferiorno u odnosu na luk aorte i

anteriorno spram jednjaka i torakalne aorte, pri ulaenju uhilum plua.

Unutar plua bronhi se granaju na poznati nain formiranja korjenova traheobronhalnogstabla, inei poetni dio svakog plua (sainjen i od grana pluniharterija i vena, uz bronhe).Svaki primarni bronh se dijeli u lobarne (sekundarne) bronhe, po dva na lijevoj i tri na desnoj

strani tijela. Sekundarni bronhi opskrbljuju pojedini odgovarajui segment plua. Svakisekundarni (lobarni) bronh se dijeli u nekoliko segmentalnih (tercijarnih), koji opskrbljuju

bronhopulmonarne segmente.

Obino 18-20 brojni (10 u desnom pluu; 8-10 u lijevom pluu, ovisno o kombinirajuimsegmentima). Dalje od izravnih ogranaka lobarnih bronha, tj. dalje od segmentalnih bronha,

se nastavljaju 20 do 25 primjeraka ogranaka koji se na kraju razvijaju do terminalnih

bronhiola. Svaki terminalni bronhiol je osnova nekoliko razvojnih podjedinica respiratornih

bronhiola, a svaki respiratorni bronhiol prua 2-11 alveolarnih kanalia, od kojih svaki daje 5-6 alveolarnih vreica isprugane sa alveolima. Pulmonarni alveol je osnovna funkcionalna

jedinica izmjene plinova u pluima. Novi alveoli se nastavljaju razvijati do oko osme godineivota, kada je razvijeno oko 300 milijuna alveola.


52/59

52

Plua (pulmones)

Plua (pulmones) su vitalni organ respiracije. Njihova glavna funkcija je oksigenacijakrvi, donosei udahnuti zrak u bliski dodir s venskom krvlju u plunim kapilarama. Iako kodkadavera plua mogu biti stisnuta, vrsta ili tvrda na dodir i bezbojna izgledom, zdrava plua

kod ivih ljudi su nomalno lagana, mekana, spuvasta i u potpunosti zauzimaju pluneupljine. Dva pluna krila razdvojena su medijastinumom, za koji se hvataju korijenomplua, tonije, bronhima i pridruenim bronhalim krvnim ilama, pulmonarnim arterijama,superiornim i inferiornim plunim venama, plunim ivanim pleksusom (simpatika,

parasimpatika i visceralna aferentna vlakna) i limfnim ilama. (Slika 59) Ako se korijenplua presjee prije (medijalno od) grananja primarnog bronha i plune arterije, vidi se da je uhilusu raspored ovakav:

A. pulmonalis, najsuperiornije i lijevo (na desnoj strani najvie moe biti smjetensuperiorni lobarni bronhiol)

Superiorne i inferiorne v. pulmonales, najanteriornije i najinferiornije

Bronhi, uz i priblino u sredini posteriorne granice, s bronhalim krvnim ilama koje ih

neposredno okruuju (obino posteriorno).

Slika 59. Plua

Medijalno od hilusa, korijen je zatvoren unutar podruja izmeu parietalnog i visceralnogsloja pleure ili mezopneumoniuma (mezenterij plua). Hilus plua je podruje na medijalnoj

povrini svakog plunog krila, na mjestu gdje strukture koje tvore korijen ulaze i izlaze izplua. Desno pluno krilo imatri renja, dok lijevo ima dva. Desno pluno krilo je tee negolijevo, ali je krae i ire jer je desna kupola dijafragme via te su srce i perikard zakrenuti vieulijevo. Anteriorna granica desnog plunog krila je relativno ravna, dok ova granica kodlijevog plunog krila ima duboki kardijalni usjek, to je direktna posljedica otklona vrha srcau lijevu stranu. Svako pluno krilo ima:

Vrh, tupi gornji kraj pluno krila koje uzlazi iznad nivoa prvog rebra u korijen vrata iprekriven je cervikalnom pleurom

Tri povrine (kostalnu, medijastinalnu i dijafragmatsku)

Tri ruba (anteriorni, inferiorni i posteriorni).


53/59

53

Kostalna povrina plua je velika, glatka i konveksna. Kostalna pleura je razdvaja odrebara, rebrenih hrkavica i unutranjih rebrenih miia. Posteriorni dio kostalne povrine

povezan je s tijelima torakalnih kraljeaka i nekada se naziva vertebralnim dijelom kostalnepovrine.

Medijastinalna povrina plua je konkavna zbog toga to je povezana sa sredinjimmedijastinumom, koji sadri perikard i srce. Na medijastinalnoj povrini nalazi se hilus i stoga

prima korijen plua, oko kojega pleura tvori pleuralni 'rukav'.

Dijafragmatska povrina plua, koja je takoer konkavna, tvori bazu plua poloenu nakupolama dijafragme. Konkavitet je dublji na desnom plunom krilu zbog vieg poloajadesne kupole oita poloenog iznad jetre. Lateralno i posteriorno, dijafragmatska povrinaograniena je tankim, otrim rubom (donjom granicom) koja se projicira urecessuscostodiaphragmaticus pleure.

Anteriorni rub plua je na mjestu gdje se sastaju kostalna i medijastinalna povrinaanteriorno i preklapaju srce; kardijalni usjek udubljuje ovaj rub kod lijevog plunog krila.Donji rub plua prati dijafragmatsku povrinu plua i odvaja je od kostalne i medijastinalne

povrine. Posteriorni rub plua je na mjestu gdje se kostalna i medijastinalna povrina sastajuposteriorno; iroka je i zaokruena te lei u upljini na strani torakalne regije kraljenice.(Slika 60)


54/59

54

Slika 60. Medialna strana desnog i lijevog plua sa Hilusima

Slika 61. Alveolarna vrea


55/59

55

Dijafragma

Dijafragma ili oitje kupolasti orga, miinovezinamembrana koja razdvajatorakalnu iabdominalnu upljinu.Konveksna je na superiornoj povrini koja gleda na torakalnu upljinu,a konkavna na abdominalnoj strani. Oit je glavni mii inspiracije (zapravo, cjelokupnog

disanja, s obzirom na to da je izdisanje uglavnom pasivno - stoga funkcionalno spada u dinisustav). Sputa se tijekom udisaja; no, mie se samo centralni dio jer se njezina periferijahvata za donju granicu torakalnog 'kaveza' i gornjelumbalne kraljeke.Perikard, kojisadrisrce,poloenje na centralnom dijelu dijafragme i lagano je pritie. Dijafragma zavijasuperiorno u desni i lijevi luk, normalno je desni vii nego lijevi zbog prisutnosti jetre.Tijekom izdisanja, desni vrh dosegne razinu petog rebra, a lijevi se penje do petog

interkostalnog prostora. (Slika 62).

Slika 62. Diafragma
http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/prsni-kos-toraks-r101http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/abdomen-r3http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/slabinski-kraljezci-r128http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/slabinski-kraljezci-r128http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/slabinski-kraljezci-r128http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/perikard-r55http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/srce-r23http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/jetra-r36http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/jetra-r36http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/srce-r23http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/perikard-r55http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/slabinski-kraljezci-r128http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/abdomen-r3http://perpetuum-lab.com.hr/forum/page/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-enciklopedija/prsni-kos-toraks-r101


56/59

56

GLANDULAE SINE DUCTIBUS

Endokrini sustav je sustavlijezda sunutarnjim luenjem,a proizvodi njihovog luenjazovu sehormoni.Osim klasinihendokrinih lijezdamnoge stanice, tkiva (primjericemasno

tkivo) i organi (primjericebubrezi) takoer proizvodehormone i vaan su dio endokrinogsustava.

Hormoni po hemijskom sastavu mogu biti:

peptidi iproteini

steroidi

prostaglandini

amini

Oni su zasluni za regulaciju raznih fiziolokih procesa poput metabolizma, rasta irazvoja, a djeluju i naraspoloenje(npr.:stres).

Primjeri endokrinih lijezde suhipofiza,titna lijezdainadbubrena lijezda.Za razlikuod njih, tipineegzokrine lijezde su lijezde slinovnice, znojne lijezde i lijezde u

probavnom sustavu.Guteraaje primjerendokrine iegzokrine lijezde.

Endokrini sustav je signalni informativni sustav slianivanom sustavu. Dok ivanisustav koristi ivce za upravljanje informacijama, endokrini sustav koristi krvne ile kaoinformacijske kanale.lijezdeu raznim dijelovima tijela ukrvotok otputaju specifinekemijske spojeve zvanehormoni koji potom reguliraju razne funkcije u organizmu. Hormoni

se otputaju direktno u lokalnu krvnu ilu i potom putuju krvotokom i djeluju tono na onaj

organ ili funkciju za koju su namijenjeni, odnosno onaj koji ima receptore za odreenihormon. To je klasinoendokrino djelovanje hormona.

Cilj djelovanja hormona takoer moe biti i stanica kojaga lui (autokrino djelovanje) ilistanice u neposrednoj blizini (parakrino djelovanje).

Neke lijezde meusobno su povezane i djeluju jedna preko druge mehanizmom povratnesprege poput primjericehipotalamusa,hipofize inadbubrene lijezde.

Hipofiza

Adenohipofiza(prednji reanj):

Adrenokortikotropni hormon (ACTH) - potie luenje glukokortikoidnih hormonanadbubrene lijezde.

Tireotropni hormon (TSH) -potie luenje hormona titne lijezde.

Folikulostimuliraajui hormon(FSH) -potie sazrijevanje folikula u jajnicima.

Prolaktin (PL ili LTH) -potie proizvodnji proteina mlijeka u mlijenim lijezdama.
http://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masno_tkivo&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masno_tkivo&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Bubrezihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bubrezihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Peptidihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Proteinihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Steroidihttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Prostaglandini&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Aminihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Metabolizamhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Raspolo%C5%BEenje&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Raspolo%C5%BEenje&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Raspolo%C5%BEenje&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Streshttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Egzokrini_sustav&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Egzokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Egzokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Egzokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDlijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDlijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDlijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvotokhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Endokrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Autokrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Autokrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Parakrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Hipotalamushttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Adrenokortikotropni_hormonhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tireotropni_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Folikulostimuliraaju%C4%87i_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Folikulostimuliraaju%C4%87i_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Prolaktinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Prolaktinhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Folikulostimuliraaju%C4%87i_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tireotropni_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Adrenokortikotropni_hormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipotalamushttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Parakrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Autokrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Endokrino&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvotokhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDlijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustavhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Egzokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Egzokrini_sustav&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hipofizahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Streshttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Raspolo%C5%BEenje&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Metabolizamhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Aminihttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Prostaglandini&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Steroidihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Proteinihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Peptidihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Bubrezihttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masno_tkivo&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masno_tkivo&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masno_tkivo&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezdehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormonihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Endokrine_%C5%BElijezde


57/59

57

Hormon rasta (GH) -potie proizvodnju proteina i rast tkiva.

Luteinizirajui hormon(LH) - regulira sazrijevanje folikula, luenje estrogena i progesterona,ovulaciju, nastanak utog tijela, u mukaraca luenje androgenih hormona.

Pars intermedia(srednji reanj) (samo u ivotinja):

Hormon stimulacije melanocita (MSH) (Intermedin) - potie prozvodnjumelanina umelanocitima (boja koe).

Neurohipofiza (stranji reanj):

Antidiuretiki hormon(ADH) (iliVazopresin)-poveava reapsorpciju vode u bubrezima.

Oksitocin - izaziva kontrakcije glatkih miia u maternici za vrijeme poroda i u dojkama pridojenju.

Slika 63. lijezde sa unutranjim luenjem1. Epifiza; 2. Hipofiza; 3. titna lijezda; 4. Timus; 5. Nadbubrene lijezde; 6. Guteraa; 7. Ovarium;

8. Testis
http://hr.wikipedia.org/wiki/Luteiniziraju%C4%87i_hormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Luteiniziraju%C4%87i_hormonhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Intermedin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Melanin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Antidiureti%C4%8Dki_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Antidiureti%C4%8Dki_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Vazopresinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Oksitocinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Oksitocinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Vazopresinhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Antidiureti%C4%8Dki_hormon&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Melanin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Intermedin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Luteiniziraju%C4%87i_hormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hormon_rasta


58/59

58

Epifiza (Pinealna lijezda):

(Melatonin)- regulira cirkadijalni ritam (prilagodbu organizma na izmjene dana i noi).

titna lijezda:

Tiroksin (T4) - ubrzava metabolizam, poveava toplinu, potie rast i razvoj.

Trijodtironin (T3)

Kalcitonin (Tireokalcitonin)- smanjuje otputanje kalcija iz kostiju i pojaava luenje fosfatai kalcija urinom.

Dotitne lijezde:

Hormon dotitne lijezde (Parathormon)(PTH) -potie otputanjekalcija izkostiju,poveavaapsorpciju kalcija i smanjuje njegove izluivanje.

Guteraa (endokrini dio guterae):

Glukagon -potie razgradnju glikogena u jetri i otputanje glukoze ukrv.

Inzulin -pojaava ulazakglukoze ustanice,posebno kodjetre imiia

Nadbubrene lijezde:

Sr nadbubrene lijezde - glavni uinci: porast krvnog tlaka, ubrzanja rada srca, irenjedinih putova, pojaani metabolizam glukoze, usporavanje probave.

Adrenalin

Noradrenalin

Kora nadbubrene lijezde:

Mineralokortikoidni hormoni (U prvom sloju)

Aldosteron -potiu apsorpciju natrijevih iona u bubrezima.

Glukokortikoidni hormoni (kortikosteroidi)(U drugom sloju) - sudjeluju u prometu glukoze i

koe upalne reakcije.
http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Melatonin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Tiroksinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trijodtironinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalcitoninhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tireokalcitonin&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Do%C5%A1titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Do%C5%A1titna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Parathormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Parathormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalcijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kostihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kostihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukagonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Inzulinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Stanicahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Jetrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%A1i%C4%87ihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%A1i%C4%87ihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%A1i%C4%87ihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Adrenalinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Noradrenalinhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mineralokortikoidni_hormoni&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Aldosteronhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Glukokortikoidni_hormoni&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kortikosteroidi&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kortikosteroidi&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Glukokortikoidni_hormoni&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Aldosteronhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mineralokortikoidni_hormoni&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/Noradrenalinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Adrenalinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nadbubre%C5%BEna_%C5%BElijezdahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%A1i%C4%87ihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Jetrahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Stanicahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukozahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Inzulinhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Krvhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Glukagonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kostihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Kalcijhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Parathormonhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Do%C5%A

skripta iz anatomije

Documents