Mineralna ishrana

Katedra za Fiziologiju biljaka, Poljoprivredno - prehrambeni fakultet u Sarajevu

MINERALNA ISHRANA uzimanje mineralnih tvari iz vanjske sredine i njihovo uklju ivanje u fiziolo ke procese biljke

MINERALNA ISHRANAMineralni elementi korisni neophodni Korisni elementi elementi koji nisu nu ni za odr avanje ivota biljke, ali njihovo prisustvo djeluje pozitvno na odre ene fiziolo ke procese u biljci u korisne elemente spadaju klor, kobalt, natrij i silicij Neophodni elementi elementi bez kojih biljka ne mo e zavr iti svoj ivotni ciklus isklju ivanje bilo kojeg neophodnog elementa iz ivota biljke zna ilo bi ugibanje te biljke jer se nedostatak neophodnog elementa ne mo e nadoknaditi prisutno u ili suvi kom drugog elementa

MINERALNA ISHRANA

Podjela mineralnih elemenata: (ova podjela napravljena je s obzirom na koli inu prisutnosti u biljci, dok je njihov zna aj za ivot biljke podjednak)

makroelementi elementi potrebni biljci u ve im koli inama i tu spadaju ugljik, kisik, vodik, azot, fosfor, kalij, sumpor, kalcij, magnezij i eljezo mikroelementi elementi potrebni biljci u manjim koli inama i tu spadaju molibden, mangan, bor, bakar, cink i kobalt

MINERALNA ISHRANAUsvajanje hranjiva Biljka mo e usvajati hranjiva preko korijena i preko lista, a samo usvajanje hranjiva ovisi o nizu faktora: gradijentu koncentracije rastvorenih materija gra i membrane i njenoj selektivnoj propustljivosti usisavaju oj sili transpiracije fizikalno - hemijskim procesima (osmoza i difuzija) - pasivno usvajanje u e u energije - aktivno usvajanje metabolizmu biljke

Na ini usvajanja hranjiva pasivan aktivan (uz u e e energije)

MINERALNA ISHRANAPasivan na in usvajanja hranjiva pasivno usvajanje temelji se na fizikalnim zakonima difuzije i osmoze odvija se bez utro ka energije Osnovna teorija pasivnog na ina usvajanja hranjiva Difuzija (jednostavna i olak ana) Osmoza (naj e i prijenos hraniva)

Druge teorije pasivnog na ina usvajanja hranjiva Lipoidna teorija Ultrafiltracijska teorija Apsorpcijska teorija (kontaktno usvajanje hranjiva) Transport hranjiva konvekcijom (mass flow)

MINERALNA ISHRANAOsnovna teorija pasivnog na ina usvajanja hranjiva Difuzija pasivan proces koji ne zahtijeva energiju za kretanje molekula, ve se molekule kre u iz pravca ve e ka manjoj koncentraciji zahvaljuju i svojoj kineti koj energiji Oblici difuzije jednostavna difuzija olak ana difuzija

MINERALNA ISHRANA

Osnovna teorija pasivnog na ina usvajanja hranjiva Osmoza proces difuzije rastvara a kroz selektivnu membranu iz rastvora ni e u rastvor vi e koncentracije rastvorene materije jedan od najzna ajnijih na in usvajanja hranjiva

MINERALNA ISHRANAOsnovna teorija pasivnog na ina usvajanja hranjiva (osmoza) voda sa rastvorenim materijama ulazi preko korijenovih dla ica u biljku naj e e osmozom korijenove dla ice predstavljaju hipertoni an medij u odnosu na rastvor tla (korijenove dla ice imaju manju koncentraciju vode u svom elijskom soku) voda se dalje giba (ve inom kroz apoplast- gdje je otpor gibanju vode manji) u pravcu gradijenta vode, a nasuprot gradijenta rastvorenih tvari osmozom, preko stanica epidermisa, primarne kore do elija endodermisa Kasparijeve to ke u elijskom zidu endodermskih elija onemogu avaju kretanje vode kroz apoplast i daljnje gibanje vode sa min. tvarima odvija se kroz simplast (preko plazmodezmi) do ksilema

MINERALNA ISHRANADruge teorije pasivnog na ina usvajanja hranjiva (manji zna aj) Lipoidna teorija predstavlja difuziju uvjetovanu otapanjem lipidne komponente membrane lipidna komponenta nije propustljiva za hidrofilne molekule, ali odre eni spojevi detergentnih svojstava koje se pona aju kao povr inski aktivne tvari mogu uticati na gubitak hidrofobnosti lipidnog dijela membrane, pove avaju i time propustljivost odre eni spojevi lipoidne strukture (jonofori) imaju sposobnost da obaviju hidrofilne jone (npr. K+) i omogu e njegovo uno enje kroz lipidni dio membrane

MINERALNA ISHRANADruge teorije pasivnog na ina usvajanja hranjiva Ultrafiltracijska teorija usvajanje hranjiva kroz otvore razli itih veli ina na membrani kroz koje prolaze molekule adekvatnih dimenzija

Apsorpcijska teorija (kontaktno usvajanje hranjiva) usvajanje hranjiva koje se temelji na razmjeni jona izme u korijena i koloidnih estica do razmjene dolazi u ekvivalentnom omjeru izme u koloidnih estica tla i korijena kontaktno usvajanje hranjiva K+ + RCOOH RCOOK + H+

MINERALNA ISHRANA

Druge teorije pasivnog na ina usvajanja hranjiva

Transport hranjiva konvekcijom (mass flow) teorija

gubitak vode preko lista uzrokuje pove anje usisavaju e sile transpiracije, te voda sa rastvorenim mineralnim materijama uzlaznim tokom ide od korijena prema listu

MINERALNA ISHRANA

Aktivan na in usvajanja hranjiva

Molekule se kre u iz pravca ni e koncentracije u pravcu vi e koncentracije rastvorene materije (nasuprot gradijenta koncentracije), uz u e e energije

MINERALNA ISHRANA

Aktivan na in usvajanja hranjiva Osnovna teorija aktivnog na ina usvajanja hranjiva Teorija prenositelja membrane posjeduju vi e razli itih prijenosnih sustava za prijenos materija (kanali, nosa i, pumpe) preno enje materija ovisi o kemijskoj prirodi prijenosnih sustava ili o prirodi enzima koji omogu uje vezivanje odre ene tvari na prijenosni sustav integrirani proteini u elijskoj membrani predstavljaju prijenosni sustav za prolaz materije ako se prijenos materije odvija nasuprot gradijentu koncentracije, energiju potrebnu za prijenos materija osigurava ATP, nastao kao produkt metaboli kih procesa u biljci

AKTIVNI TRANSPORT

osnovna teorija aktivnog transporta zasniva se na tzv. teoriji prenositelja u kojoj odre eni prijenosni sustav uz pomo energije (ATP) ima funkciju preno enja materija kroz membranu nasuprot gradijenta koncentracije Preno enje materija aktivnim transportom ovisi o: koncentraciji preno ene materije raspolo ivoj energiji hemijskoj strukturi prijenosnih sustava prirodi enzima koji omogu uje vezanje odre ene materije na prijenosni sustavI T P T P I T Pi I fosfataza T = prenositelj T P = fosforilirani prenositelj membrana fosfokinaza ATP ADP

T P = kompleks ion-prenositelj I I = ion Pi = anorganski fosfor

AKTIVNI TRANSPORT

Plazmalema sadr i vi e razli itih prijenosnih sustava koji su naj e e proteinske prirode i imaju funkciju aktivnog prenositelja materija

U funkcionalnom smislu prijenosni sustavi u aktivnom transportu mogu biti: proteinski nosa i pumpe

AKTIVNI TRANSPORT

Proteinski nosa i u aktivom transportu proteinski nosa i mogu sudjelovati i u pasivnom i u aktivnom transportu materija na in vezanja odre ene materije za proteinski nosa je identi an bez obzira da li se radi o pasivnom ili aktivnom transportu, samo to je za konformaciju proteinskog nosa a neophodne za primanje odre ene materije i njen prijenos nasuprot gradijenta koncentracije neophodna energija tek fosforoilirani prenositelj, odnosno prenositelj oboga en energijom postaje sposoban prenijeti materiju nasuprot njegovog gradijenta koncentracije Jonske pumpe u aktivom transportu (elektrohemijska teorija transporta) ako je u aktivnom transportu jona uklju en protein prenositelj koji ubacuje ili izbacuje jone unutar ili van elije tada se govori o jonskoj pumpi tipi an primjer takvog transporta je Na - K pumpa, koja nasuprot gradijentu koncentracije aktivno izbacuje jone Na+ iz elije, a ubacuje jone K+ u eliju (Na+ je van elijski jon - ima ga vi e van; K+ je obrnuto, unutar elijski jon)

MINERALNA ISHRANAAktivan na in usvajanja hranjiva Lundegardova teorija (anionsko ili solno disanje) ovaj proces se tako e odvija uz pomo prenositelja (membranskih proteina koji na sebe ve u jone) biljke disanjem proizvode vlastite jone (H+ i HCO3-) i kao rezultat toga u eliji se znatno pove ava koncentracija tih jona u cilju izjedna avanja koncentracija unutar i van elije, joni (H+ i HCO3-) se u ekvivalentnoj koli ini zamjenjuju za jone vanjske sredine prilikom prelaska protona u vanjsku sredinu, a u cilju izjedna avanja naboja s obje strane membrane protoni prolaze kroz proteinski kompleks (ATP-sintetazu) i energija koja se tom prilikom osloba a ugra uje se u ATP hidrolizom ATP-a, oslobo ena energija omogu ava vezanje odre enog jona na proton - supstrat i njegov transport nasuprot gradijenta koncentracije afinitet biljaka za ve im usvajanjem aniona zasniva se na ve oj produkciji H+ i obrnuto

MINERALNA ISHRANAAktivan na in usvajanja hranjiva Elektrohemijska teorija (jonska pumpa) elektrohemijska teorija se zasniva na Lundegardovoj teoriji aktivan prijenos materija nasuprot gradijenta koncentracije provodi se pomo u jonskih pumpi jonske pumpe (proteini) izbacuju jone van elije nasuprot gradijenta koncentracije energiju za taj proces dobijaju razgradnjom ATP molekula

MINERALNA ISHRANAElektrohemijska teorija (jonska pumpa) ionske pumpe mogu biti elektrogene ili elektroneutralne elektrogeni prijenos uklju uje neto gibanje naboja npr. Na+ - K+ - ATPaza (3 Na jona se ispumpavaju van elije, a 2 kalijeva jona unutar elije, nasuprot gradijentu koncentracije) elektroneutalni prijenos ne uklju uje neto gibanje naboja npr. H+ - K+ - ATPaza (za svaki jon vodika koji se ispumpava van elije, upumpava se jon kalija unutar elije, nasuprot gradijentu koncentracije)

MINERALNA ISHRANAAktivan na in usvajanja hranjiva Endocitoza uno enje velikih molekula uz aktivno u e e elijske membrane i uz utro ak energije

Oblici endocitoze: pinocitoza fagocitoza Pinocitoza naj e i oblik endocitoze rastvorene materije se uz pomo vezikula unose u eliju

pinocitoza

fagocitoza

Fagocitoza uno enje krupnih nerastvorenih materija unutar elije

MINERALNA ISHRANAAktivan na in usvajanja hranjiva Egzocitoza izno enje velikih molekula uz aktivno u e e elijske membrane i uz utro ak energije

MINERALNA ISHRANAUpute pri dijagnosticiranju poreme aja u ishrani 1. prema vizualnim simptomima zaklju iti da li se radi o nedostatku ili suvi ku odre enog mineralnog elementa ili o nekoj infektivnoj bolesti 2. ukoliko ne postoje klasi ni simptomi gljivi nih i bakterijskih oboljenja (konidije, spore) pretpostaviti da se radi o poreme aju u ishrani 3. vidjeti da li su simptomi na listu na mla em ili starijem li u ako je u biljci prisutan nedostatak pokretljivog elementa simptomi e se prvo uo iti na starijim listovima jer se element zbog svoje pokretljivosti vrlo brzo translocira iz starijih u mla e dijelove biljke pokretljivi elementi: N, P, K, Mg, Cl, Mn nedostatak nepokretljivih elemenata manifestiraju se prvo na mla im listovima nepokretljivi elementi: Ca, S, Fe, Cu, Zn, B, Mo

MINERALNA ISHRANA

Upute pri dijagnosticiranju poreme aja u ishrani 4. ustanoviti da li su simpomi kloroti ne ili nekroti ne prirode

Kloroza je reverzibilnog karaktera i o ituje se kao svijetlo uto obojenje li a

Nekroza je ireverzibilnog karaktera i tada dolazi do izumiranja dijelova li a

MINERALNA ISHRANAUpute pri dijagnosticiranju poreme aja u ishrani 5. Na temelju ovih podataka, vlastitog znanja i kori tenjem odre enih tabela zaklju iti o kojem se poreme aju u ishrani radiBiljni dio Osnovni simptom Kloroza Starije li e Nekroza Kloroza Mla e li e i vrhovi Vr na ili rubna Me u ilna Ravnomjerna Me u ilna ili mrlje K Mg (Mn) Fe (S) Zn (Mn) Ca, B, Cu Mo (Zn, B) Pjegavost Vr na ili rubna Mn (B) B, soli Nespecifi na toksi nost Ravnomjerna Me u ilna ili mrlje Uzrok N (S) Mg (Mn)

Nekroza (kloroza) Deformacije Nekroza

Starije li

e Kloroza, nekroza

(tabela prepoznavanja simptoma - prof. Vukadinovi )

MINERALNA ISHRANAPodjela, zna aj, snabdjevanje, simptomi nedostatka i suvi ka pojednih mineralnih elemenata (tabela funkcija pojedinih mineralnih elemenata) - prof. Vukadinovielement du ik fosfor kalij simbol N P K funkcija u biljkama unkcija bjelan evine, amino kis. evine, nukleinske kis., ATP kis., kataliza, ion transport kataliza, primarna hraniva rimarna grupa

kalcij magnezij sumpor

Ca Mg S

stani ne stjenke klorofil amino kiseline mino sekundarna hraniva

eljezo bakar mangan cink bor molibden klor

Fe Cu Mn Zn B Mo Cl

sinteza klorofila komponenta enzima aktivacija enzima aktivacija enzima membrane, meristemi N fiksacija fotosinteza mikrohraniva

AZOTZna aj azota konstitutivni element mnogih organskih spojeva (proteini, nukleinske kiseline..) sastavni dio hlorofila sastavni dio mnogih enzima te sudjeluje u mnogim fiziolo kim procesima u biljci primarni element koji sudjeluje u izgradnji svih dijelova biljke

Snabdjevanje biljke azotom iz otopine tla biljci je pristupa an du ik kao NH4+ (amonijak ion) i NO3- (nitrat ion) na usvajanje nitratnog iona negativno uti u alkalna sredina i ioni klora na usvajanje amonija nog iona antagonisti ki uti u kisela sredina i kationi (Ca2+, K+) azot se u organske spojeve u biljke ugra uje u obliku amonijaka, pa se nitratni oblik mora reducirati, prvo u nitritni oblik, a zatim u amonijak dobiveni amonijak se ne nagomilava u eliji ve se ve e sa produktima razlaganja e era (ketokiseline iz Krebsovog ciklusa) u aminokiseline - bjelan evine mobilan u biljci

AZOTSimptomi nedostatka azota razli ito se manifestiraju kako kod razli itih biljnih vrsta tako i u pojedinih biljnih organa, no op enito govore i pri nedostatku azota biljka ima manji porast, li e je u e, kra e i blijedozelene boje koja poslije prelazi u naran asto - crvenu (manjak hlorofila) simptomi se prvo javljaju na starijem li u

jabuka

kru ka

AZOTSimptomi nedostatka azota

paradajz

kukuruz

AZOT

Suvi ak azota i interakcija sa drugim elementima

pri suvi ku azota biljka ima bujniji vegetativni rast, listovi zatvoreno zelene boje pretjerana gnojidba azotom uzrokuje deficijenciju bakra i cinka

suvi ak du ika

FOSFORZna aj fosfora sastavni dio organskih spojeva (nukleotidi ADP, ATP, NADP, polifosfati) koji sudjeluju u mnogim fiziolo kim procesima (fotosinteza,fosforilacija, sinteza nukl. kis..) uklju en u sve energetske procese koji se odvijaju u stanici fosfolipidi sudjeluju u izgradnji membrana

Snabdjevanje biljke fosforom glavni izvor fosfora za biljke su soli ortofosforne kiseline (H3PO4) - tri vrste iona H2PO4-, HPO42-,PO43 u vodenoj otopini koja je naj e e slabo kisele reakcije najvi e je zastupljen H2PO4- , ako je zemlji te alkalne reakcije pH>7, biljka koristi HPO42 biljke mogu koristiti fosfor i iz soli pirofosforne i metafosforne kiseline iji sadr aj u zemlji noj otopini nije zna ajan mobilan u biljci

FOSFORSimptomi nedostatka fosfora u nedostaku fosfora usporava se rast biljke (smanjenje fotosinteze i drugih energetskih procesa) li e postaje vrlo nje no, mlohavo zelena boja listova postepeno prelazi u crvenkastu do crnosme u (ovisno o vrsti biljke)

jabuka

FOSFORSimptomi nedostatka fosfora

paradajz

kukuruz

FOSFORSuvi ak fosfora i interakcija sa drugim elementima velika koncentracija fosfora mo e uzrokovati manjak cinka i bakra kada je omjer P i Zn 150:1 po inju se manifestirati simptomi nedostatka Zn azotna gnojidba mo e uzrokovati nedostatak i probleme u primanju fosfora

KALIJZna aj kalija aktivator enzima ime poti e brojne fiziolo ke procese u biljci regulira fizikalno-kemijska svojstva protoplazme (viskoznost, elasti nost, propustljivost) uklju en je u procese fotosinteze i respiracije vrlo va an faktor prilikom otvaranja i zatvaranja stoma sudjeluje u formiranju i translociranju organskih spojeva ( e eri, proteini) pove ava rezistentnost biljaka prema bolestima i niskim temperaturama intenzivnost boje ploda i kiselost u uskoj je korelaciji sa koncentracijom kalija

Snabdjevanje biljke kalijem iskori tavanje kalija iz mineralnog oblika, silikatnih i alumosilikatnih stijena mogu e je tek nakon njihovog potpunog raspadanja, tako da ve inu kalija biljka iskori tava iz organskog oblika nakon osloba anja iz organske materije, kalij se u rastvoru zemlji ta nalazi u obliku lahko rastvorljivih soli; karbonata, sulfata, klorida koji su pristupa ni biljci - u obliku iona (K+) vrlo je mobilan u biljci i ako je ote an primitak kalija preko korijena vrlo se brzo translocira iz starijih listova u mla e

KALIJSimptomi nedostatka kalija nedostatak kalija usporava ili u potpunosti zaustavlja rast biljke manifestira se prvo na starijim listovima u vidu nekroze i to prvo na rubovima lista stablo postaje tanje, internodiji se su avaju korijen postaje kratak, ne razvijaju se korijenove dla ice pri nedostatku kalija elije gube turgor, biljka vene

u po etku

vinova loza

pri kraju kukuruz

KALIJSimptomi nedostatka kalija

plodovi slabije obojani

salata

nedostatak kalija uzrokuje nekroze na listovima

KALIJSuvi ak kalija i interakcija sa drugim elementima vi ak kalija mo e uzrokovati deficijenciju magnezija, mangana i kalcija visoka koncentracija kalcija limitira upijanje kalija iz otopine zemlji ta

SUMPOR

Zna aj sumpora ulazi u sastav mnogih organskih spojeva (aminokiseline, glikozidi, eterska ulja) sastavni dio koenzima A i mnogih karboksilaza i transaminaza ima zna ajnu ulogu u mnogim fiziolo kim procesima (fotosinteza)

Snabdjevanje biljke sumporom biljke koriste sumpor u obliku sulfata i sulfida, a mogu koristiti i SO2 iz zraka da bi se sumpor uklju io u metabolizam biljke sulfati se prevode u reducirani oblik (cistein) koji se ve e za organske spojeve

SUMPORSimptomi nedostatka sumpora nedostatak usporava rast biljke, li e poprima svijetlozelenu boju simptomi sli ni kao kod nedostatka biljke azotom

kukuruz

jabuka

SUMPOR

Simptomi nedostatka sumpora

manjak sumpora kod paradajza

duhan

SUMPORSuvi ak sumpora i interakcija sa drugim elementima nisu uo ena tetna djelovanja na biljku uslijed suvi ka sumpora, osim u slu aju povi ene koncentracije SO2 u zraku prevelika koncentracija sulfata reducira ula enje molibdena

KALCIJZna aj kalcija neutalizira vi ak organskih kiselina stvaraju i oksalate s pektinom gradi kalcij-pektinat koji slu i kao neophodan materijal za ja anje primarnih membrana sudjeluje u enzimatskim procesima metabolizma ugljikohidrata pove ava viskoznost protoplazme i utje e na odr avanje fizi ko-kemijske strukture elije nu an za pravilno formiranje ploda

Snabdjevanje biljke kalcijem kalcij se u zemlji tu nalazi u vidu lako topivih soli (karbonata, sulfata, nitrata) i lahko je pristupa an biljci (Ca2+) slabo mobilan u biljci

KALCIJSimptomi nedostatka kalcija simptomi se o ituju na listovima u vidu kloroze esto su listovi naborani, krajevi liske okrenuti prema gore na plodovima karakteristi ne pjege

jabuka krastavac

KALCIJSimptomi nedostatka kalcija

manjak kalcija kod paradajza

KALCIJSuvi ak kalcija i interakcija sa drugim elementima vi ak kalcija esto je popra en nedostatkom magnezija u biljci vi ak magnezija i kalija u tlu uzrokovat e poremetnje u primitku kalcijevih iona preko korijena pretjerana gnojidba azotom stimulirat e vegetativni rast pri emu se izuzima kalcij iz plodova manjak bora mo e reducirati pokretljivost kalcija

MAGNEZIJ

Zna aj magnezija sastavni dio hlorofila sastavni dio koenzima mnogih transferaza i ima zna ajnu ulogu u enzimatskim procesima u eliji sudjeluje u izgradnji elijskih membrana kao magnezijev pektinat sudjeluje u energetskim procesima u stanici (transport elektrona) uklju en je u metabolizam azota, te u sintezu i transport proteina i ugljikohidrata mo e neutralizirati vi ak kiselina u biljkama, stvaraju i oksalate koji su te ko rastvorljivi

Snabdjevanje biljke magnezijem magnezij se u zemlji tu nalazi u vidu lakotopivih soli i pristupa an je biljci (Mg2+) lahko pokretljiv u biljci amonija ni, kalijevi i kalcijevi ioni antagonisti ki uti u na primitak magnezija

MAGNEZIJSimptomi nedostatka magnezija simptomi se manifestiraju prvo na starijim listovima koji blijede (izme u lisnih ila) i postepeno poprimaju mrku boju po ev i od vrha lista ova pojava popra ena je i stvaranjem kloroti nih pjega razasutih po cijelom listu plodovi ostaju mali

jabuka

kukuruz

MAGNEZIJSimptomi nedostatka magnezija

manjak magnezija kod paradajza

krompir

MAGNEZIJSuvi ak magnezija i interakcija sa drugim elementima vi ak magnezija esto je popra en nedostatkom kalcija u biljci velika koncentracija Mg uzrokuje nedostatak Ca i K(antagonizam) to se odra ava na slabiji rast biljke

ELJEZOZna aj eljeza sudjeluje u sintezi hlorofila ulazi u sastav mnogih oksidoreduktaza sastavni dio citokroma i ferodoksina (transport elektrona u fotosintetskom i respiratornom lancu) uti e na fiksaciju atmosferskog azota

Snabdjevanje biljke eljezom iz otopine tla biljci je eljezo pristupa no kao Fe2+, Fe3+ i kao helati da bi se eljezo uklju ilo u metabolizam biljke potrebno je da se Fe3+ reducira u dvovalentni oblik (vrlo va no prisustvo mangana) na usvajanje eljeza negativno utje u ve e prisustvo K, Ca, Mg (antagonisti), alkalna sredina i te ki metali (zbog talo enja), pove ana vla nost zemlji ta i kiselost zemlji ta slabo pokretljiv u biljci

ELJEZOSimptomi nedostatka eljeza manjak eljeza se prvo manifestira na listovima kao kloroza izme u nerava biljke zaostaju u razvoju manjak eljeza

jabuka

ELJEZOSimptomi nedostatka eljeza u otklanjanju nedostatka eljeza efektnije je dodavati eljezo u obliku helata (Sequestren), nego u mineralnom obliku, jer se u mineralnom obliku dodano eljezo vrlo brzo inaktivira (ve e se u organske spojeve i postaje nepokretno)

manjak eljeza kod paradajza

ELJEZOSuvi ak eljeza i interakcija sa drugim elementima vi ak eljeza uzrokuje slabije primanje mangana listovi se postepeno su avaju i poprimaju bron anu boju ve e koncentracije Zn, Cu, Mo, Mn uvjetuju slabije primanje eljeza u alkalnim otopinama Fe se nalazi u feri obliku (Fe3+) koji je nekoristan za biljku

suvi ak eljeza

BORZna aj bora bor sa e erima gradi komplekse koji lak e prolaze kroz membranu sudjeluje u sintezi nukleinskih kiselina i procesu aminacije organskih kiselina kao aktivator dehidrogenaza enzima neophodan element u procesu opra ivanja i oplodnje (poti e formiranje polenove cijevi) uklju en je u translokaciju Ca i biljnih hormona bor sa celulozom ini komplekse koji daju elasti nost stani noj stijenci Snabdjevanje biljke borom H3BO3 je dominantna forma bora iz koje biljka mo e apsorbirati bor u alkalnim tlima slabija je pristupa nost bora bor je slabo mobilan u biljci

BORSimptomi nedostatka bora prvi simptomi nedostatka bora su izumiranje to aka rasta stabla i korijena, raspadanje provodnog sustava biljke (floema), biljka poprima bunast izgled nedostatak bora izaziva poreme aje u formiranju ploda, korijena i krtole plodovi zaostaju u rastu, poprimaju deformirani oblik i nejednaki su po veli ini nedostatak bora esto je popra en simptomima nedostatka Ca, jer je translokacija Ca usko vezana za prisutnost bora

jabuka

BORSimptomi nedostatka bora

paradajz jagoda

BORSuvi ak bora i interakcija sa drugim elementima suvi ak bora izaziva su enje, te kasnije nekrozu perifernih dijelova lista negativno djelovanje bora se pove ava uslijed smanjene prisutnosti Ca

limun

MANGAN

Zna aj mangana aktivitor enzima (dekarboksilaza, dehidrogenaza i oksidaza) kontrolira nivo auksina (aktivira enzim koji sudjeluje u oksidaciji auksina) lako mijenja valenciju (Mn2+ u Mn3+) - sudjeluje u brojnim oksidoredukcijskim procesima neophodan za normalno odvijanje fotosinteze - sudjeluje u fotooksidaciji vode odr ava strukturu klorofila zna ajan za primanje fosfora i magnezija Snabdjevanje biljke manganom mangan ulazi u biljku u obliku trovalentnog iona mangan je pokretljiv u biljci

MANGAN

Simptomi nedostatka mangana kloroza lista, list dobija sitnomre ast izgled, nervi dugo zadr avaju zelenu boju kloroti ne pjege u odmakloj fazi prelaze u fleke tzv. suha flekavost uslijed nedostatka mangana biljne stanice gube turgor (zbog smanjenog turgora, list se savine pa izgleda kao da visi)

MANGANSimptomi nedostatka mangana

p enica

paradajz salata

MANGAN

Suvi ak mangana i interakcija sa drugim elementima suvi ak mangana izaziva nekroti ne pjege crne ili mrke boje koje se uo avaju i na nervama i dr ci lista vi ak eljeza, bakra i cinka mogu reducirati apsorpciju mangana natrij i kalij u visokim koncentracijama uzokuju poremetnje u primanju mangana vi ak mangana reducira primanje eljeza

limun

BAKARZna aj bakra ulazi u sastav ve eg broja enzima iz grupe oksidaza sastavni je dio plastocijanina (proteina koji sudjeluje u transportu elektrona) pozitivno uti e na otpornost biljaka prema su i i bolestima poti e fertilnost polena i sintezu antocijana sudjeluje u sintezi hlorofila

Snabdjevanje biljke bakrom biljka uzima bakar u obliku Cu2+ iona i helata bakar je slabo pokretan u biljci

BAKARSimptomi nedostatka bakra nedostatak bakra uzrokuje poremetnju vodnog re ima to se manifestira gubljenjem turgora u stanicama, listovi se su e i uvijaju esto odumire vr na grana i prekida se apikalna dominacija simptomi se o ituju na listovima u vidu kloroze (na periferiji lista)

kukuruz

jabuka

BAKARSimptomi nedostatka bakra

citrus vrste paradajz

BAKAR

Suvi ak bakra i interakcija sa drugim elementima suvi ak bakra pospje uje nedostatak eljeza to se manifestira klorozom listova usporen rast korijena ve a koncentracija fosfata i pretjerana gnojidba azotom inicira deficijenciju bakra vi ak bakra reducira usvajanje molibdena i mangana

CINK

Zna aj cinka sastavni je dio koenzima mnogih dehidrogenaza i proteaza ulazi u sastav enzima karboksilaze stimulira rast biljaka (pozitivno uti e na sadr aj auksina u biljci) pospje uje stvaranje kroba

Snabdjevanje biljke cinkom biljka uzima cink u obliku dvovalentnog iona i helata slabo pokretan u biljci

CINKSimptomi nedostatka cinka patuljast i rozetast izgled biljke kloroti ne pjege na listu listovi dobijaju blijedozelenu boju

CINK

Simptomi nedostatka cinka

jabuka

citrus vrste

CINKSuvi ak cinka i interakcija sa drugim elementima suvi ak cinka pra en je simptomima nedostatka eljeza vi ak fosfata uzrokuje deficijenciju cinka azotna gnojiva osobito onemogu avaju primanje cinka iz otopine tla suvi ak cinka pospje uje deficijenciju eljeza

MOLIBDEN

Zna aj molibdena uklju en u proces fiksacije azota i redukcije nitrata (sastavni dio nitroreduktaze) poti e sintezu askorbinske kiseline sudjeluje u procesima rasta i razvi a (na poticanje stadija jarovizacije)

Snabdjevanje biljke molibdenom molibden ulazi u biljku kao anion MoO42-

MOLIBDENSimptomi nedostatka molibdena simptomi se javljaju na starijim listovima u vidu nekroti nih pjega razasutih po listu smanjuje se rast biljke i oslabljen je njen energetski potencijal to se manifestira mlohavim izgledom cijele biljke

MOLIBDEN

Suvi ak molibdena i interakcija sa drugim elementima nisu uo eni zna ajniji poreme aji

MINERALNA ISHRANAPristupa nost hranjiva s obzirom na pH vrijednost zemlji ta

MINERALNA ISHRANANeki antagonisti ki parovi elemenata ishrane biljaka od prakti nog zna ajaNH4 - K NH4 - Ca NH4 - Mg K - Mg K - Ca K -B P - Fe P - Zn P - Al Mn - Mg Mn - Mo Mn - Zn Cu - Mn Cu - Fe Cu - Mo Zn - Fe Ni - Fe Cr - Fe Co - Fe SO4 - Mo

K - Na

Mn - Fe

Cu - Zn

Bergman, 1983.