รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ ... 5/art5 (2).pdf · 2019. 1....

รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการวจย

การศกษาความสาคญของ WHO FCTC มาตรา 5.3 ตอการควบคมยาสบของประเทศไทย

โดย

ไพศาล ลมสถตย ศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

สนบสนนทนโดย

ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ธนวาคม 2556

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยโครงการ “การศกษาความสาคญของ WHO FCTC มาตรา 5.3 ตอการควบคมยาสบของประเทศไทย” ไดรบการสนบสนนจากศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) และ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ผวจยใครขอขอบพระคณ ดร.ทพญ.ศรวรรณ พทยรงสฤษฎ ผอานวยการศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) และเจาหนาท ศจย.ทกทานทชวยประสานงานเปนอยางด

ผวจยใครขอขอบพระคณ นายแพทย หทย ชตานนท ประธานสถาบนสงเสรมสขภาพไทย มลนธสาธารณสขแหงชาต และอดตประธานรฐภาคกรอบอนสญญาควบคมยาสบ องคการอนามยโลก (2550 - 2551) นกวชาการชนนาดานการควบคมยาสบ ซงไดกรณาใหขอมลและถายทอดประสบการณการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทยและตางประเทศแกผวจย รวมถงชแนะแนวทางการจดทารายงานนใหมความสมบรณมากขน

ผวจยขอขอบพระคณตวแทนสวนราชการทกทานดงรายนามทปรากฏในบรรณานกรมรายงานน ซงกรณาสละเวลาอนมคาใหสมภาษณและใหขอมลทเปนประโยชนอยางยงแกผวจย ในฐานะททานเหลานนเปนตวแทนหนวยงานทตองปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน 2555 เรอง “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ.2553 มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ”

ทายน ผวจยขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย สดา วศรตพชญ ผอานวยการศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทปรกษาโครงการ ทกรณาให คาชแนะและขอสงเกตในการปรบปรงรายงานฉบบน

ผวจยหวงเปนอยางยงวา รายงานวจยนจะเปนประโยชนตอการพฒนานโยบายและมาตรการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบของประเทศไทยในอนาคต เพอแกไขปรบปรงการควบคมยาสบของประเทศทยงมจดออนหลายประการ ประเทศไทยในฐานะรฐภาคตามกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (WHO FCTC) มพนธกรณทจะตองปฏบตตามมาตรา 5.3 ใหครบถวนโดยไมชกชา เนองจากเปนเรองทองคการอนามยโลกและนานาประเทศใหความสาคญเปนอยางมาก

ไพศาล ลมสถตย หวหนาโครงการ

i

บทคดยอ

องคการอนามยโลกไดใหความสาคญกบประเดนการเฝาระวงและตอสกบอตสาหกรรมยาสบเปนอยางมาก เนองจากปจจยสาคญในการบรรลผลสาเรจของนโยบายควบคมยาสบคอ การทาความเขาใจแนวปฏบตหรอกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบ และการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ “กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ” (WHO Framework Convention on Tobacco Control) หรอ WHO FCTC ไดบญญตเรองนไวในมาตรา 5 วรรค 3 (มาตรา 5.3) ปจจบนมประเทศทรฐภาคทวโลกรวมทงประเทศไทย ของ FCTC จานวน 177 ประเทศ รวมถงประเทศไทย

การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมตอการควบคมยาสบในไทยตงแตอดตจนถงปจจบนพบวา มขอมลในเรองนเปนจานวนมาก ผวจยจงขอหยบยกเฉพาะกรณศกษาสาคญทบางเรองโดยนาเสนอเปน 2 ชวงเวลา รวม 9 กรณศกษา ปจจยทเอออานวยใหอตสาหกรรมยาสบหรอบรรษทบหรขามชาต สามารถแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบในไทย เกดจากสาเหตดงตอไปน

1) ในอดตกอนป พ.ศ.2535 รฐบาลยงไมเคยมการจดทายทธศาสตรหรอนโยบายควบคมยาสบแหงชาตมากอน ทาใหการดาเนนงานควบคมยาสบของรฐบาลและหนวยงานตาง ๆ ไรทศทาง อกทงฝายบรหารทมอานาจตดสนใจทางนโยบายมกจะไมคอยใหความสาคญในเรองน ดงจะเหนไดจากในชวง 10 ปทผานมา ผดารงตาแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจะมการปรบเปลยนบอยครงมาก ทาใหการจดทานโยบายดานสขภาพขาดความตอเนอง ไมแนนอน

2) หนวยงานหลกทรบผดชอบดานควบคมยาสบคอ กระทรวงสาธารณสข ยงขาดแคลนบคลากรทมความร ความเชยวชาญดานการควบคมยาสบดานตาง ๆ ท งดานนโยบาย กฎหมาย วทยาศาสตรเคม สาธารณสขหรอระบบสขภาพในภาพรวม และในบางกรณอาจจะยงไมรเทาทนเลหเหลยมหรอกลอบายของอตสาหกรรมยาสบ หรอถกขมขวาจะถกฟองรองตามกฎหมายหากไมดาเนนการตามคาแนะนาของบรษทบหร ทง ๆ ทเปนหนวยงานทมอานาจรบผดชอบตามกฎหมาย

3) บรษทบหรตางชาตมกจะสรางความสมพนธหรอลอบบขาราชการ เจาหนาทในหนวยงานทเกยวของกบการนโยบายหรอกฎหมายควบคมยาสบ โดยเฉพาะรฐมนตร สมาชกรฐสภา ผบรหารหรอขาราชการระดบสงในหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะกระทรวงสาธารณสข กระทรวงการคลง สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ดงปรากฏในเอกสารภายในของบรษทบหรทถกคาสงศาลสหรฐสงใหเปดเผยขอมลตอสาธารณชน ในบางกรณมปญหาทจรตคอรรปชนหรอเปดโอกาสใหมการเสนอผลประโยชนอนมชอบแกเจาหนาททเกยวของ

4) การดาเนนงานบางกรณของหนวยงาน ยงขาดการวางแผนทเปนระบบ ขาดการจดเตรยมขอมลทางวชาการทสนบสนนอยางเพยงพอ

ii

สรปผลความคบหนาในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของไทย

ประเทศไทยในฐานะรฐภาคตามกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบ ขององคการอนามยโลก (FCTC) ซงมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม มาตรา 5.3 ของ FCTC และแนวทางปฏบตของมาตรา 5.3 จากการศกษาพบวา ประเทศไทยมความกาวหนาในระดบหนง ในการปฏบตตามพนธกรณตาม FCTC มาตรา 5.3 เพยงบางเรอง โดยมเหตผลสนบสนนคอ

1) อตสาหกรรมยาสบยงสามารถเขาแทรกแซงการควบคมยาสบของภาครฐได โดยอาศยวธการตาง ๆ นานา แตรฐบาลและหนวยงานของรฐยงไมมมาตรการทเหมาะสมในการดาเนนการปองกนการแทรกแซงดงกลาว

2) หนวยงานของรฐบางองคกรยงใหการยอมรบตวแทนของอตสาหกรรมยาสบวา เปนผมสวนไดเสย (stakeholder) สาคญในการแลกเปลยนขอมล ความเหนในการจดทานโยบายควบคมยาสบ โดยเฉพาะมาตรการทางภาษยาสบ

3) ปญหาความลาชาในการดาเนนการตาม “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 - 2557” อกทงยงพบปญหาความลาชาในการดาเนนการตาม “แผนปฏบตการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ”

4) ปญหาวฒนธรรมการทางานในระบบราชการ มกเปนการทางานเชงรบ (passive) มากกวาเชงรก ซงแตกตางจากจากการทางานของภาคธรกจหรอบรษทบหรตางชาต ทมความคลองตวในการปฏบตงาน เนนการทางานเชงรก รเรมงานใหม ๆ อยเสมอ อกทงระบบราชการไมเอออานวยตอการสรางผเชยวชาญดานควบคมยาสบททางานอยางตอเนอง

5) ปญหาการจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบของรฐบาลทไมเพยงพอ กลาวคอสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรคไดรบจดสรรงบประมาณประจาปไมเพยงพอ

การศกษาวเคราะหกรณศกษาตางประเทศ 4 ประเทศคอ ประเทศแคนาดา ฟลปปนส คอสตารกา และปากสถาน ทาใหทราบบทเรยน ประสบการณ และความกาวหนาหนาในการปฏบตตามมาตรา 5.3 ของ FCTC และแนวปฏบตในเรองนไดออกเปน 2 กลมคอ

กลมท 1 ประเทศทมความกาวหนาคอนขางนอยในการปฏบตตามมาตรา 5.3 คอ ประเทศคอสตารกา และประเทศปากสถาน

กรณศกษาคอสตารกาและปากสถานเปนประเทศทมอตราการบรโภคยาสบในระดบสง จนอาจกลาวไดวาประสบความลมเหลวในการควบคมยาสบ เพราะประสบปญหาถกบรษทบหรขามชาตแทรกแซงนโยบาย กฎหมายควบคมยาสบเปนเวลานานหลายสบปตงแตอดตจนถงปจจบน กลไกการทางานของรฐบาลและภาครฐออนแอ แมวาทงสองประเทศนจะเปนรฐภาคตาม FCTC แลวกตาม

iii

กลมท 2 ประเทศทมความกาวหนามากในการปฏบตตามมาตรา 5.3 คอ ประเทศแคนาดา และประเทศฟลปปนส

กรณศกษาแคนาดาและฟลปปนสเปนแบบอยางทควรนามาปรบใช เพอปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในไทย ปจจยสาเรจเกดจากรฐบาลและหนวยงานแคนาดาและฟลปปนสคอ ภาครฐไดออกมาตรการทางบรหารคอ มนโยบายทจะไมรวมดาเนนกจกรรมในลกษณะเปนหนสวนกบอตสาหกรรมยาสบ การตดตอระหวางเจาหนาทของรฐกบอตสาหกรรมยาสบนนตองทาอยางจากดเฉพาะในบางเรองเทานน กรณแคนาดานนมกฎหมายควบคมยาสบทมเนอหาเขมงวดเปนอยางมาก ภาครฐทางานรวมกบองคกรภาคประชาสงคมอยางใกลชด

ความเขมแขงของภาคประชาสงคมททางานดานสขภาพ เปนปจจยสาคญทชวยผลกดนเชงนโยบายใหเกดการเปลยนแปลงดานนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบหลายเรอง มจดแขงในดานขอมลวชาการในเชงลกในประเดนสาคญตาง ๆ มกลมนกวชาการดานสขภาพและผประกอบวชาชพดานสขภาพทเผยแพรผลงานวจยททางานแบบเกาะตดและตอเนอง

ขอเสนอแนะในการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ มดงน

ขอเสนอแนะระยะสนและระยะกลาง

1) เรงรดจดทาระเบยบสานกนายกรฐมนตร ตามมาตรา 5.3 FCTC

กระทรวงสาธารณสขควรเสนอรฐบาลใหมการปฏบตตามมตทประชม“คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” เมอวนท 16 พฤษภาคม 2556 ทเหนชอบใหจดทา “รางระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....” และพจารณาขอเสนอของภาคประชาสงคมทเคยเสนอในเรองนไวแลว

2) เผยแพรการประเมนผลการดาเนนงานตามแผนปฏบตการ และพจารณาปรบเปลยนวธการทางาน

กระทรวงสาธารณสขในฐานะหนวยงานหลกทรบผดชอบตามแผนปฏบตการ 3 ป (พ.ศ. 2555 - 2557) ตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ควรพจารณาปรบเปลยนวธการทางานในดานการเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบในเชงรก มการจดทาตวชวดทชดเจนในยทธศาสตรท 8 และศกษาประสบการณจากประเทศแคนาดาและประเทศทมพฒนาการกาวหนาในเรองน และเผยแพรผลการประเมนการดาเนนงานตามแผนปฏบตการแกสาธารณชน

3) พฒนาศกยภาพของบคลากรในหนวยงานและองคกรภาคประชาสงคม

กระทรวงสาธารณสขควรใหความสาคญกบการพฒนาความร ความสามารถของบคลากรในหนวยงานดานควบคมยาสบ โดยเฉพาะสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค สาหรบองคกรภาค

iv

ประสงคม เครอขายวชาชพดานสขภาพควรเรงสรางบคลากรทมความร ความเชยวชาญดานการควบคมยาสบในประเดนตาง ๆ ทมความสลบซบซอน

4) อบรม เผยแพรความรดานควบคมยาสบในกลมเจาหนาทในหนวยงานตาง ๆ และหนวยงานในกระบวนการยตธรรม

เจาหนาทหรอบคลากรในหนวยงานทเกยวของกบการควบคมยาสบ รวมถงหนวยงานในกระบวนการยตธรรม (ศาล อยการ ตารวจ) ควรไดรบการอบรมหรอเผยแพรความร ความเขาใจเบองตนในงานควบคมยาสบ รปแบบการแทรกแซงของธรกจยาสบ บรษทบหร ไมสนบสนนกจกรรม CSR ของธรกจยาสบ

5) จดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบทเหมาะสม

รฐบาลและหนวยงานดานงบประมาทตระหนกถงความสาคญในเรองน กควรพจารณาจดสรรงบประมาณตามปกตอยางเหมาะสมกบภาระงานทรบผดชอบตามกฎหมาย เพราะปจจบนสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ยงไดรบการจดสรรงบประมาณไมเพยงพอ

ขอเสนอแนะระยะยาว

1) แกไขปรบปรงกฎหมายควบคมยาสบ

รฐบาลควรเสนอแกไขปรบปรงเนอหาบางประการ เพอรองรบการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 อาจจดทาเปนกฎหมายควบคมยาสบฉบบใหมคอ รางพระราชบญญตควบคมยาสบ พ.ศ. .... ซงมขอบเขตผนวกรวมเอาเนอหาของ พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และ พ.ร.บ.คมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 และตองแกไขปรบปรงหรอเสนอบทบญญตใหมเพอปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบรปแบบใหม ๆ

2) ทบทวนโครงสรางหนวยงานทรบผดชอบดานการควบคมยาสบ

รฐบาลควรพจารณาศกษาทบทวนโครงสรางหนวยงานทรบผดชอบดานการควบคมยาสบของประเทศ โดยจดตงมอบหมายใหมหนวยงานทดแลนโยบายหรอยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตในภาพรวมทมกฎหมายจดตงอยางชดเจน เชน การจดตงคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) หรอองคกรระดบชาตทมอานาจหนาทตามกฎหมายควบคมยาสบ

3) สนบสนนภาคประชาสงคมในการตอสกบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ และการผลกดน WHO FCTC มาตรา 5.3

รฐบาลจงควรใหการสนบสนนองคกรภาคประชาสงคมในดานงบประมาณ รวมทงเปดโอกาสใหภาคประชาสงคมเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบาย มาตรการตาง ๆ ในฐานะภาคเครอขายสาคญ

v

สารบญ บทคดยอ

บทนา 1

บทท

1. การแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ 15

1.1 รปแบบ วธการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในตางประเทศ 15

1.2 การแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย 27

1.2.1 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบชวงกอนป พ.ศ. 2535 27

กรณศกษาท 1 การเปดตลาดบหรเสรในป พ.ศ.2532 (ค.ศ. 1989) และ ขอพพาทของประเทศไทยตามขอตกลงแกตต

กรณศกษาท 2 การแทรกแซงกระบวนการเสนอรางกฎหมายควบคม ผลตภณฑยาสบ

1.2.2 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบชวงป พ.ศ.2535 ถง พ.ศ.2556 39

กรณศกษาท 3 นายราลฟ บอยส อดตเอกอครราชทตสหรฐอเมรกา ประจาประเทศไทย ไมปฏบตตามนโยบายดานกจการยาสบในตางประเทศของรฐบาลสหรฐอเมรกา

กรณศกษาท 4 การเขามามอทธพลในสภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกา (US-ASEAN Business Council)

กรณศกษาท 5 ปญหาผลประโยชนขดกนในการกาหนดนโยบายและ มาตรการภาษยาสบ และกฎหมายศลกากร

ก) ผบรหารบรษทบหรไดรบแตงตงเปนคณะอนกรรมาธการ พจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต วฒสภา

ข) การแตงตงผแทนบรษท ฟลลป มอรรส เปนประธานคณะอนกรรมการภาษสรรพสามต สภาหอการคาแหงประเทศไทย

ค) การแตงตงผแทนบรษท ฟลลป มอรรส เปนคณะทางาน แกไขปรบปรงกฎหมายศลกากรคณะกรรมการรวมภาคเอกชน 3 สถาบน (กกร.)

กรณศกษาท 6 คดพพาทในองคการการคาโลกระหวางฟลปปนสกบไทย กรณมาตรการทางภาษและศลกากรสาหรบบหรนาเขาจากฟลปปนส (ค.ศ.2008-2011)

vi

กรณศกษาท 7 การจดงาน TABINFO ASIA 2009

กรณศกษาท 8 การคดคานรางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. .... ของอตสาหกรรมยาสบ

กรณศกษาท 9 การฟองรองของบรษทบหรขามชาตตอศาลปกครองกลาง กรณประกาศกระทรวงสาธารณสขขยายพนทขอความ ภาพคาเตอนในฉลากบหรซกาแรตเปนรอยละ 85

กรณศกษาท 10 การลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) ระหวาง กระทรวงสาธารณสข กบ โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง

2. พฒนาการสาคญในการปฏบตตามกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวย 91 การควบคมยาสบ มาตรา 5.3 ของประเทศไทย

2.1 สาระสาคญของกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ 91 (WHO FCTC) มาตรา 5.3

2.2 คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาตเหนชอบ 96 แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2553 – 2557

2.3 มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เรอง มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพ 101ดานยาสบ

2.4 มตคณะรฐมนตรเหนชอบมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 103

2.5 มตคณะรฐมนตรเหนชอบ “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557” 105

2.6 ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของ 113 เกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555

3. การวเคราะหและประเมนผลการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของประเทศไทย 115

3.1 โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง 120

3.2 กรมสรรพสามต กระทรวงการคลง 124

3.3 สานกงานตารวจแหงชาต 125

3.4 สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย 127

3.5 สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ 128

vii

3.6 สานกปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา 132

3.7 สานกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม 134

4. กรณศกษาประเทศคอสตารกา 136

4.1 ขอมลทวไป 136

4.2 ขอมลการบรโภคยาสบและผลกระทบทางสขภาพ 138

4.3 อตสาหกรรมยาสบในคอสตารกา 139

4.4 นโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ 141

4.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในคอสตารกา 150

4.6 บทบาทของภาคประชาสงคม 159

5. กรณศกษาประเทศปากสถาน 163



5.3 อตสาหกรรมยาสบในปากสถาน 171


5.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในปากสถาน 181


6. กรณศกษาประเทศแคนาดา 190



6.3 อตสาหกรรมยาสบในแคนาดา 197


6.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในแคนาดา 214


viii

7. กรณศกษาประเทศฟลปปนส 227



7.3 อตสาหกรรมยาสบในฟลปปนส 230


7.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในฟลปปนส 245


8. บทสรปและขอเสนอแนะ 253

บรรณานกรม 269

ภาคผนวก 283

ก) Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control on the protection of public health policies with respect to tobacco control from commercial and other vested interests of the tobacco industry

ข) มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ (วนท 17 ธนวาคม 2553)

ค) มตคณะรฐมนตรเรอง “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ.2553 มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” (วนท 17 เมษายน 2555)

ง) มตคณะรฐมนตรเรอง “ขออนมตแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” (วนท 12 มถนายน 2555)

จ) “รางระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....” (เสนอโดย กลมนกวชาการ ภาคประชาสงคม โดย นพ.หทย ชตานนท และคณะ)

ฉ) ประเดนสมภาษณผแทนหนวยงานทเกยวของตามมตคณะรฐมนตรวนท 17 เมษายน 2555

1

บทนา การศกษาความสาคญของ WHO FCTC มาตรา 5.3

ตอการควบคมยาสบของประเทศไทย

1. หลกการและเหตผล

อตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรขามชาตไดเขามาแทรกแซงการควบคมยาสบของประเทศตาง ๆ เปนเวลานานแลว หากนบยอนกลบไปถงยคการคาเสรคอ การทาขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคาหรอแกตต (General Agreement on Tariffs and Trade: GATT) กอนทจะมจดตงองคการการคาโลก (World Trade Organization - WTO) โดยบรษทบหรตางชาตมกจะใชมาตรการทางการคาเปนเครองมอในการเปดตลาดบหรในประเทศตาง ๆ เพอใหรฐบาลในประเทศนน ๆ อนญาตใหนาเขาบหรเพอไปจาหนายได ในกรณประเทศไทยนนกมประสบการณในลกษณะทคลายคลงกนน รวมถงขอเทจจรงทมการแทรกแซงการควบคมยาสบของประเทศไทยโดยอาศยกลไกองคกรการคาระหวางประเทศขององคการการคาโลก นอกจากน ยงพบขอเทจจรงทมการแทรกแซงนโยบาย กฎหมายทเกยวกบการควบคมยาสบผานรฐมนตรหรอนกการเมองระดบชาตทมอานาจในการตดสนใจ เชน ในชนการพจารณาเสนอรางกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบคอ พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 25351

ในป พ.ศ. 2539 (ค.ศ. 1996) ทประชมสมชชาองคการอนามยโลก ครงท 49 เหนชอบใหมการยกรางกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบเปนครงแรก ตอมาทประชมสมชชา ฯ สมยท 52 ไดมมตเหนชอบใหเรมการดาเนนงานจดทา FCTC เมอวนท 24 พฤษภาคม ค.ศ. 1999 ซงถอเปนกลไกทางกฎหมายระดบนานาชาตฉบบแรกขององคการอนามยโลก สอดคลองกบธรรมนญกอตงองคการอนามยโลก (CONSTITUTION OF THE WORLD HEALTH ORGANIZATION) ขอ 19 เพอควบคมการบรโภคยาสบและผลตภณฑทเกยวของ ทกาลงระบาดไปทวโลกในขณะนน

1 หทย ชตานนท. มรรคาสการตรากฎหมายควบคมยาสบ นกสไทยพฆาตยกษพทกษยาสบขามชาต (กรงเทพ ฯ: ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2551).

2

“กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ2” (WHO Framework Convention on Tobacco Control หรอ WHO FCTC) ถอเปนพนธกรณระหวางประเทศ ซงปจจบนประเทศไทยไดเขาเปนภาคของอนสญญา FCTC เมอวนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2547 (ค.ศ. 2004) ประเทศไทยจงมพนธกรณทจะตองปฏบตตามมาตรา 5.3 และแนวปฏบตในเรองน3 ซงในรายงานขององคการอนามยโลก เกยวกบความกาวหนาในการปฏบตตามพนธกรณ เมอป ค.ศ. 2010 ของภาคอนสญญา FCTC ระบวา ประเทศไทยอยในกลม 11 ประเทศทมความกาวหนาในการออกมาตรการปองกนการแทรกแซงการกาหนดนโยบายควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3

อยางไรกด จากการศกษาการอนวตการตามมาตรา 5.3 ของประเทศไทยพบวา ประเทศไทยยงมไดปฏบตตามแนวทางปฏบตตามมาตรา 5.3 ของ WHO FCTC ในอกหลายเรอง แมวาจะมพฒนาการสาคญบางประการ อาทเชน

- การนาเอาขอเสนอแนะตามแนวทางปฏบต มาตรา 5.3 มาบรรจไวใน “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” ทผานการเหนชอบจากคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) เมอวนท 22 เมษายน 2553 และไดรบมตเหนชอบจากสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เมอวนท 17 ธนวาคม 2553 และตอมาคณะรฐมนตรมมตเหนชอบกบแผนยทธศาสตรดงกลาว เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555

- การจดทา “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555” (ยกเลกระเบยบกรมควบคมโรค ฯ พ.ศ. 2553) แตระเบยบกรมควบคมโรคฉบบนกไมสามารถใชบงคบกบ “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) ผ บรหารของกระทรวงสาธารณสข รวมถงเจาหนาทของรฐทกระดบในหนวยงานตาง ๆ เหมอนดงเชนในกรณศกษาของตางประเทศ อกทงระเบยบกรมควบคมโรคขางตนยงมเนอหาไมครอบคลมเนอหาของมาตรา 5.3 ทงหมดอกดวย

เพอรบมอกบการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย จงจาเปนตอง ศกษารปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ มาตรการในการปองกนการแทรกแซงในรปแบบตางๆ เหลานน บทบาทของภาคประชาสงคม เครอขายนกวชาการในประเทศไทย รวมถงศกษากรณศกษาของ

2 การเรยกชอภาษาไทยของ “กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ” ผวจยใชแนวทางของกระทรวงการตางประเทศทจะเรยกชอองคการระหวางประเทศกอน แลวตามดวยชอของอนสญญาหรอสนธสญญานน ๆ 3 แนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.3 แหงกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ วาดวยการปกปองนโยบายสาธารณสขเกยวกบการควบคมยาสบจากการแทรกแซงของธรกจและผมสวนไดเสยของอตสาหกรรมยาสบ (Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control on the protection of public health policies with respect to tobacco control from commercial and other vested interests of the tobacco industry)

3

ตางประเทศทมประสบการณและบทเรยนในเรองน เพอเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาเหลานนใหเหมาะสมกบประเทศไทย

2.วตถประสงค

1. เพอทราบขอมลรปแบบ วธการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน

2. เพอตดตาม ประเมนผลการปฏบตของหนวยงานราชการ ตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ในการปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ และแนวทางปฏบต ฯ มาตรา 5.34

3. เพอทราบปญหาอปสรรคของหนวยงานราชการในการปฏบตตามแนวทางปฏบต ฯ มาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบขององคการอนามยโลก มาตรา 5.3

4. เพอทราบบทเรยนเกยวกบการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ ในกรณศกษาตางประเทศ

5. เพอเสนอแนะแนวทางการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ทเหมาะสมกบประเทศไทย

3.วธดาเนนการ

โครงการนเปนการศกษาวจยทางเอกสาร (Documentary Research) การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ รวมกบการสมภาษณเชงลก และ/หรอการทาแบบสอบถามขอมล ความเหนของผแทนหนวยงานของรฐและภาคประชาสงคมทดาเนนงานดานการควบคมยาสบ รวมทงกลมนกวชาการ ผทรงคณวฒ ในประเดนการปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของรฐ ตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 โดยอตสาหกรรมยาสบ

4 เนองจากหนวยราชการยงไมมกฎระเบยบในเรองมาตรา 5.3 ยกเวนกรณระเบยบของกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

4

4. ขอบเขตการศกษา

1. ศกษารวบรวมรปแบบ วธการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน (ตงแตชวงกอนมพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 จนถงป พ.ศ.2555)

2. ศกษาบทบาทของรฐบาล หนวยงานราชการในการปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบทอดตจนถงปจจบน

3. ศกษารวบรวมการดาเนนงานของภาคประชาสงคม (civil society) เพอปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน (พ.ศ.2555)

4. ประเมนผลการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ภายหลงจากทไทยเขาเปนรฐภาค และแนวทางปฏบต ฯ ของ WHO FCTC มาตรา 5.3 ทไดจดทาขนแลวในป ค.ศ. 2008 (พ.ศ. 2551) โดยเฉพาะพฒนาการทสาคญ ไดแก

4.1 การปฏบตตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 (วนท 17 ธนวาคม 2553) เรอง “มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” โดยเนนเฉพาะประเดน WHO FCTC มาตรา 5.3 ของหนวยงานราชการทเกยวของ โดยกาหนดชวงเวลาประเมนผลตงแตชวงเวลาทมการจดทาแนวทางปฏบตฯ ของ WHO FCTC มาตรา 5.3 คอปลายป พ.ศ. 2551 เปนตนมา โดยเนนชวงเวลาตงแตวนทมมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ. 2553 จนถงกลางเดอนเมษายน พ.ศ. 2556 ซงจะครบกาหนด 1 ป ในการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 รวมทงชใหเหนปญหาอปสรรคของหนวยงานราชการในการปฏบตตามมตสมชชา ฯ

หนวยราชการทตองปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 มดงน กระทรวงสาธารณสข คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) กระทรวงการคลง (กรมสรรพสามต, โรงงานยาสบ) คณะกรรมการสขภาพแหงชาต กระทรวงการทองเทยวและกฬา กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงมหาดไทย (องคกรปกครองสวนทองถน) กระทรวงแรงงาน กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ

5

สานกนายกรฐมนตร (กรมประชาสมพนธ) สานกงานตารวจแหงชาต สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สานกงานประกนสงคม

นอกจากนน ยงจะพจารณาหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐอน ๆ ทมบทบาทหนาทเกยวของกบการควบคมการบรโภคยาสบ อาทเชน สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต (สานกงาน กสทช.) เพมเตมดวย

4.2 การจดทา “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2553” (ถกยกเลกไป) และ “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555”

4.3 การดาเนนการของคณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการทเกยวของกบอนสญญาการควบคมยาสบขอ 5.3 FCTC อาทเชน คาสงกระทรวงสาธารณสข เรอง แตงตงคณะกรรมการดาเนนการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและทเกยวของ

5. ศกษาวเคราะหประสบการณการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในกรณศกษาตางประเทศ และแนวทางปองกนและแกไขตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 และแนวทางปฏบตในเรองน ทควรนามาปรบใชกบประเทศไทย

6. เสนอแนะแนวทางการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ทเหมาะสมกบประเทศไทย

กรอบการศกษา WHO FCTC มาตรา 5.3 ทเกยวของกบประเทศไทย

พฒนาการสาคญของ FCTC มาตรา 5.3

กอน WHO FCTC มผล

พ.ศ.2551-2552

พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555-เม.ษ.2556

รปแบบการแทรกแซงนโยบายการควบคมยาสบโดยอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทยในชวงกอนม WHO FCTC และกอนป พ.ศ. 2535

6

พฒนาการสาคญของ FCTC มาตรา 5.3

กอน WHO FCTC มผล

พ.ศ.2551-2552

พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555-เม.ษ.2556

การประชมรฐภาคอนสญญา ฯ ครงท 3 (COP3) ณ กรงเดอรบน ประเทศแอฟรกาใต (22 พฤศจกายน 2551)

มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เรอง มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ (17 ธนวาคม2553)

คณะรฐมนตรเหนชอบมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 (17 เมษายน พ.ศ.2555)

คณะรฐมนตรใหความเหนชอบ “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557” (12 มถนายน 2555)

5. การทบทวนวรรณกรรม (Literature review) ทเกยวของ

องคการอนามยโลก (World Health Organization - WHO) ตระหนกถงความสาคญของการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบเปนอยางมาก โดยในวนงดสบบหรโลก ป พ.ศ.2555 (ค.ศ.2012) ไดกาหนดใหเรอง “การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ” (tobacco industry interference5) เปนหวขอหลกในการรณรงคเนองในวนงดสบบหรโลก (World No Tobacco Day) ซงตรงกบวนท 31 พฤษภาคม พ.ศ.2555 ขององคการอนามยโลก ดวยเหตทการควบคมยาสบของรฐบาลประเทศตาง ๆ มกจะถกตอตานอยางหนกจากอตสาหกรรมยาสบดวยวธการตาง ๆ เพอทจะทาใหนโยบายการควบคมยาสบออนแอลง หรอไมสามารถนามาดาเนนการในทางปฏบตได

5 http://www.who.int/tobacco/wntd/2012/industry_interference/en/index.htmlas of September 30, 2012.

7

ตวอยางรปแบบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ มดงน

ก) การแทรกแซงนกการเมองและกระบวนการเสนอกฎหมาย (Manoeuvering to hijack the political and legislative process)

อตสาหกรรมยาสบมกจะสรางความสมพนธหรอลอบบนกการเมอง สมาชกรฐสภา หรอผมอานาจในรฐบาล เพอใหเสนอกฎหมายทมจดออนในการควบคมยาสบ

ข) การอวดอางถงความสาคญทางเศรษฐกจทไมถกตองตามความเปนจรง (Exaggerating the economic importance of the industry)

สงทอตสาหกรรมยาสบมกกลาวถงกคอ การมสวนสาคญตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ไมวาจะเปนการสรางงานหรออาชพใหแกแรงงาน, การจดเกบภาษอากร และมลคาทางเศรษฐศาสตรอน ๆ แตกพบวามการบดเบอน กลาวอางขอมลทไมตรงกบความเปนจรงในทางเศรษฐกจ อกทงยงเพกเฉยตอตนทนทางสงคม (social costs) ตนทนหรอคาใชจายดานสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนทเกดจากยาสบและผลตภณฑยาสบ

ค) การสรางภาพลกษณทนาเคารพ นาเชอถอตอสาธารณชน (Manipulating public opinion to gain the appearance of respectability)

อตสาหกรรมยาสบมความพยายามทจะใชเลหเพทบายในการควบคมหรอบงการความเหนของประชาชน ดวยการใหเงนทนสนบสนนแผนงาน โครงการเกยวกบเดกหรอเยาวชน หรอการใหเงนบรจาคในกจกรรมทางสงคม เชน การชวยเหลอดานภยพบต, การอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต บรษทบหรมกจะทาใหประชาชนทวไปลมภาพลกษณของผผลตสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ และสรางภาพลกษณทนาเชอถอทางสงคมแทน

ง) การสนบสนนกลมองคกรบงหนา (Fabricating support through front groups)

อตสาหกรรมยาสบมกจะตองการพนธมตรหรอองคกรอนทใหการสนบสนนตนเอง จงไดสรางกลมองคกรบงหนา (front groups6) ขนมา ดวยการสนบสนนกลมรากหญา (grassroots) กลมเกษตรกรผปลกยาสบ กลมนกสทธมนษยชนทมกอางถงสทธเสรภาพทไดรบผลกระทบจากนโยบายหรอกฎหมายควบคมการสบบหร

6 กลมองคกรบงหนา หรอ front groups เปนองคกรทจดตงขนโดยแสดงออกวา สนบสนนนโยบายหรอประเดนหนงประเดนใด แตในความเปนจรงแลว กลมองคกรนไดรบการสนบสนนทางการเงนทไมเปดเผยจากกลมธรกจหรอองคกรอน เพอทจะใชเปนขออางในการสนบสนนนโยบายหรอประเดนบางอยางทผใหการสนบสนนตองการ มกจะเรยกวา third party technique เชน กลม Center for Consumer Freedom (CCF) เปนกลมทอางวาจดตงขนเพอรกษาสทธผบรโภคในการเลอกบรโภค ดมแอลกอฮอล และสบบหร ซงในความเปนจรงแลว CCF เปนกลมองคกรบงหนาทไดรบการสนบสนนจากบรษทบหร อตสาหกรรมเครองดมแอลกอฮอลและกลมรานอาหาร

8

จ) การโจมตผลการศกษาทางวทยาศาสตร (Discrediting proven science) การสรางขอสงสยเกยวกบหลกฐานทางวทยาศาสตรในประเดนอนตรายจากยาสบหรอควนบหรมอสอง ถอเปนเทคนคทอตสาหกรรมยาสบมกจะนามาใชอยเสมอ เพอทจะทาใหเหตผลในการเสนอหรอแกไขกฎหมายควบคมยาสบออนลง

ฉ) การขมขวาจะฟองรองรฐบาลหรอเจาหนาทในหนวยงานของรฐ (Intimidating governments with litigation or the threat of litigation)

สงทอตสาหกรรมยาสบมกจะดาเนนการกคอ การขมขวาจะดาเนนคดฟองรองรฐบาลหรอเจาหนาทในหนวยงานของรฐทรบผดชอบการควบคมยาสบ ในบางกรณจะกลาวอางถงขอตกลงทางการคาระหวางประเทศในชนศาลในประเทศ เพอทจะยกระดบใหเปนคดความระหวางประเทศ

การศกษาเกยวกบวธการหรอลกษณะแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ประเทศกมพชา มาเลเซย เวยดนาม และประเทศไทย) ทนาสนใจคอ ตวอยางรปแบบหรอวธการการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบรวม 86 กรณ โดยมการจดลาดบความสาคญของเชงสมพทธ (relative importance) ตงแตระดบมากทสด 5 ลาดบแรก คอ (1) เทคนคการทาตลาดและการสรางภาพลกษณ (องคกรและผลตภณฑ) (2) หลกเลยงกฎหมายทางเศรษฐกจเกยวกบยาสบ (3) การลอบบและการใชอทธพลทางการเมอง (4) การนงเฉยและลดแรงตอตาน (5) การหลอกลวงสาธารณชน นอกจากน ยงมวธการอน ๆ เชน การสรางความสมพนธหรอใหผลประโยชนแกเจาหนาทของรฐ ปญหาผลประโยชนทบซอน การสนบสนนหนวยงานรฐสนบสนนหรอรวมกจกรรมตาง ๆ การรเรมโครงการหรอนโยบายเพอสงคมหรอ Corporate Social Responsibility (CSR) การขดขวางมใหมการออกกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบทเขมงวด ฯลฯ

จากการศกษาความกาวหนาในการปฏบตตามพนธกรณตาม WHO FCTC ในประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะรฐภาคพบวา ประเทศตาง ๆ ยงอยในขนเรมตนพฒนาปรบปรงนโยบาย ยทธศาสตร แผนงาน กฎหมาย ระเบยบปฏบตตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบบทบญญตตาง ๆ ของ FCTC โดยเฉพาะพนธกรณทมความสาคญมากคอ มาตรา 5 พนธกรณทวไป (General obligations) และแนวทางปฏบตตามมาตรา 5.3

พฒนาการทสาคญของไทยในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3

ความคบหนาทสาคญในเรอง WHO FCTC มาตรา 5.3 กคอ เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 คณะรฐมนตรไดเหนชอบตอมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 (วนท 17 ธนวาคม 2553) เรอง มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ ซงมสาระสาคญ ดงน

http://www.sourcewatch.org/index.php/Front_groups

9

“ใหหนวยงานงานราชการปฏบตตามแนวทางของกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบขององคการอนามยโลก โดยเฉพาะมาตรา 5.3 การปองกนการแทรกแซงนโยบายการควบคมยาสบโดยอตสาหกรรมยาสบ โดยการกาหนดนโยบายหรอระเบยบภายในหนวยงานเพอปองกนการแทรกแซงดงกลาว”

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข เปนหนวยงานหลกทมอานาจหนาทในการตดตามการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรขางตน ตอมาเมอวนท 12 มถนายน 2555 คณะรฐมนตร มมตเหนชอบ “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557” มสาระสาคญคอ

1) อนมตแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557

2) เหนชอบใหหนวยงานทเกยวของถอปฏบตตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557 และใหจดทาแผนปฏบตการและงบประมาณรองรบแผนยทธศาสตรดงกลาว ไวในแผนปฏบตราชการประจาป

3) เหนชอบใหสานกงบประมาณ และหนวยงานทเกยวของ พจารณาใหความสาคญในการจดสรรงบประมาณเพอดาเนนงานและบรหารจดการเพอใหเปนไปตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557

การตดตามประเมนการปฏบตของหนวยงานราชการ ตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 และแนวทางปฏบตทเกยวของ ในประเดนการปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ ซงโดยอาศยขอเทจจรงทปรากฏในระหวางปลายป พ.ศ.2551 (ค.ศ.20087 8) จนถงปลายป พ.ศ. 2555 เนองจากแนวทางปฏบต ฯ ตาม FCTC มาตรา 5.3 ผานความเหนชอบของทประชมรฐภาคอนสญญา ฯ ครงท 3 (COP3) ณ กรงเดอรบน ประเทศแอฟรกาใต เมอวนท 22 พฤศจกายน 2551 (ค.ศ.2008) ดงเชนการแตงตงคณะกรรมการ คณะอนกรรมการเพอดาเนนการตามมาตรา 5.3 ไดแก “คณะกรรมการดาเนนการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและอนสญญาการควบคมยาสบขอ 5.3 FCTC - การหามอตสาหกรรมบหรแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบและ ขอ19 FCTC : ความรบผด9” เพอทราบความกาวหนาของการดาเนนการและรบทราบปญหาอปสรรคและขอเสนอแนวทางแกไข รวมถงรายงานความกาวหนาตอทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 5 ในเดอนธนวาคม พ.ศ.2555

7 FCTC/COP3(7) Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control 8 แนวปฏบตนจดทาขนภายหลงจากท FCTC มผลใชบงคบตามกฎหมายระหวางประเทศ เมอวนท 27 กมภาพนธ 2548 (ค.ศ.2005) ราว 3 ปกวา 9 คาสงกระทรวงสาธารณสข ท 662/2554 เรอง แตงตงคณะกรรมการอานวยการ และคณะกรรมการดาเนนการตาม เมอ 12 พฤษภาคม 2555 (คาสงนมผลทาใหยกเลก คาสงกระทรวงสาธารณสข ท 116/2554 ลงวนท 25 มกราคม 2554)

10

อยางไรกด ปจจบนประเทศไทยยงมไดทาระเบยบปฏบตของหนวยงานราชการตาง ๆ ตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ตามทภาคประชาสงคมเสนอใหมการจดทา “ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....” เพอใชบงคบกบหนวยงานของรฐทกแหง

กรณศกษาตางประเทศเกยวกบ WHO FCTC มาตรา 5.3 รวม 4 ประเทศ ไดแก

ประเทศคอสตารกา หรอสาธารณรฐคอสตารกา (Republic of Costa Rica) เปนประเทศกาลงพฒนาในกลมลาตนอเมรกาทประชากรมคณภาพดประเทศหนง และเปนรฐภาค FCTC ในป ค.ศ.2008 แตกยงมไดปฏบตตามมาตรา 5.3 หลายประการ ดวยเหตทคอสตารกาถกอตสาหกรรมยาสบแทรกแซงการควบคมยาสบเปนเวลานานตงแตชวงทศวรรษท 1970 จนถงปจจบนไดสาเรจ มหลายกรณทบรษทบหรขามชาตสามารถเขามาสรางมอทธพลตอรฐบาล สมาชกรฐสภา และหนวยงานดานสขภาพได โดยเฉพาะการเสนอกฎหมายและมาตรการควบคมยาสบ

ประเทศปากสถาน หรอสาธารณรฐอสลามปากสถาน (Islamic Republic of Pakistan) เปนภาค FCTC ในป 2005 ถอเปนประเทศดอยพฒนาทประชาชนสวนใหญยงมฐานะยากจน ขอมลของ UNDP ระหวางป 2006-2007 ระบวา ประชาชนสวนใหญยงมมาตรฐานการดารงชพ (living standards) ทตากวาประเทศอนเดยและบงคลาเทศทอยในภมภาคเดยวกน ธรกจยาสบในปากสถานมลกษณะเปนตลาดกงผกขาด (oligopolistic) กลาวคอ ปากสถานมบรษทธรกจยาสบเพยง 2 รายใหญทครองสวนแบงตลาดเกอบทงหมด ไมวาจะเปนตลาดบนทจาหนายบหรราคาสงและตลาดลางทจาหนายบหรราคาถก บรรษทบหรขามชาตคอบรษท Philip Morris International (PMI) และบรษท British American Tobacco (BAT) เปนผครอบครองสวนแบงตลาดบหรทงหมดในปากสถาน บรษททครองสวนแบงตลาดสวนใหญคอบรษท BAT หรอบรษท Pakistan Tobacco Company (PTC)

ประเทศแคนาดา (Canada) เปนประเทศผนาดานการควบคมยาสบในระดบโลก ประชากรแคนาดามอตราการสบบหรทลดลงอยางตอเนองในชวง 10 - 15 ปทผานมา คออตราการบรโภคยาสบในกลมผใหญในป 1999 ลดลงจากรอยละ 25 เหลอราวรอยละ 16 ในป 2012 ปจจยสาคญประการหนงกคอ แคนาดามกฎหมายควบคมยาสบทเขมงวด กาหนดใหอตสาหกรรมยาสบมหนาทจดทารายงานและเปดเผยขอมลบางอยางตอสาธารณชน เชน ปรมาณการผลตและยอดจาหนายผลตภณฑยาสบจาแนกตามประเภทและยหอตามกาหนดเวลา นอกจากน ผประกอบการยงมหนาทรายงานขอมลกจกรรมทางการตลาด การสงเสรมการขาย โดยไมถอวาขอมลทเผยแพรเปนความลบทางการคา และประชาชนทวไปสามารถเขาถงขอมลดงกลาวได

ประเทศฟลปปนส (Philippines) บรษท ฟลลป มอรรส อนเตอรเนชนแนล ครองสวนแบงตลาดบหรมากถงรอยละ 90 และเปนผนาตลาดบหรราคาถกดวย การดาเนนการเพอปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบทไดผลในระดบหนงคอ กรณกระทรวงสาธารณสขรวมกบคณะกรรมการขาราชการพลเรอนไดออกระเบยบปฏบตวาดวย

11

การปฏสมพนธหรอการตดตอระหวางผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบกบเจาหนาททกระดบในหนวยงานของรฐทกแหง เพอปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ แตกยงมสงทตองปรบปรงอกหลายประการ

ในทางตรงกนขาม ยงมหลายประเทศทมไดปฏบตตามมาตรา 5.3 จนทาใหบรษทบหรสามารถแทรกแซงการควบคมยาสบไดสาเรจ ตวอยางเชน

6. ระยะเวลาดาเนนการ

ระยะเวลาดาเนนการโครงการทงสน 14 เดอน (พฤศจกายน ถง ธนวาคม 2556) แบงเปน 3 ระยะ คอ

ระยะท 1 (เดอนพฤศจกายน ถง ธนวาคม 2555) จดทาขอมลความกาวหนาการปฏบตตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เพอเปนขอมลเสนอตอทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 5 (ธนวาคม พ.ศ. 2555)

ระยะท 2 (เดอนมกราคม ถง เมษายน 2556) ศกษาการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตลอดจนบทบาทของภาคประชาสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน และจดทารายงานการประเมนผลการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรครบรอบ 1 ป ในเดอนเมษายน 2556

ระยะท 3 (เดอนพฤษภาคม ถง ธนวาคม 2556) ศกษาวเคราะหกรณศกษาตางประเทศทเกยวกบ WHO FCTC มาตรา 5.3 และจดทารายงานฉบบสมบรณการศกษารปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตลอดจนบทบาทของภาคประชาสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน 7. รายละเอยดกจกรรม

กจกรรม ระยะเวลา ผลลพธ

ตดตาม ประเมนการปฏบตของหนวยราชการ ตาม FCTC มาตรา 5.3 ตามมตคณะรฐมนตรและมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครง ท 3 (มาตรการในการควบคมปจจย เ สยงตอสขภาพดานยาสบ)

พ.ย. - ธ.ค.2555 ร างรายงานความกาวหนาตามมตคณะรฐมนตรครบรอบ 6 เดอน

จดทารายงานความกาวหนาตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3

พ.ย. - ธ.ค.2555 ขอมลประกอบการรายงานในทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 5

12

กจกรรม ระยะเวลา ผลลพธ

การสมภาษณเชงลกผแทนหนวยงานทไดรบมอบหมาย หรอจดทาแบบสอบถามหนวยงานทเกยวของ

ม.ค.- ม.ค.2555 ผลการประเมนเบองตนพรอมขอมลปญหาอปสรรคในการดาเนนการตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ฯ

ศกษาการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตลอดจนบทบาทของภาคประชาสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน

ม.ค. - ม.ย.2556 รางผลการศกษาการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตลอดจนบทบาทของภาคประชาสงคม

สรปผลการประเมนผลการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 ตามมตคณะรฐมนตร พรอมเสนอแนะแนวทางแกไขในการปฏบตตามแนวทางปฏบต ฯ

ม.ค. - เม.ษ. 2556 ขอมลผลการประเมนการปฏบตตามมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 3 และมตคณะรฐมนตรทเกยวของ

กร ณ ศ กษ า ต า งประ เทศ ท เ ก ย วกบก ารแทรกแซงการควบคมยาสบ และการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3

เม.ษ. - ส.ค. 2556 ขอมลกรณศกษาตางประเทศ

สงมอบรายงานฉบบสมบรณ ก.ย. - ธ.ค. 2556 รายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ

8. รายชอผรบผดชอบโครงการ 1. นายไพศาล ลมสถตย หวหนาโครงการ

คณวฒ นตศาสตรมหาบณฑต ตาแหนงปจจบน (ทางวชาการ/ราชการ) นกวชาการ หนวยงานทสงกด ศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทอย ศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เขตพระนคร

กรงเทพฯ 10200

13

เบอรโทรศพทมอถอ 084-675-7959 เบอรโทรศพทททางาน 02-613-2163 โทรสาร 02-224-8100 E-mail [email protected]

บทบาทหนาท/ความรบผดชอบในโครงการน 1) บรหารจดการโครงการ 2) รบผดชอบศกษาการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย ตลอดจนบทบาทของภาคประชาสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน รวมถงกรณศกษาตางประเทศทเกยวกบ WHO FCTC มาตรา 5.3 3) วเคราะหประเดนทางวชาการศกษาวเคราะหในเรองสาระสาคญของแนวทางปฏบต มาตรา 5.3 และประเมนการปฏบตตามของหนวยงานราชการทเกยวของ 4) สมภาษณเชงลกผแทนหนวยงาน 5) จดทาขอมลประกอบการรายงานในทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 5 6) จดทารายงานการศกษาฉบบสมบรณ 2. รศ.สดา วศรตพชญ ทปรกษาโครงการ

คณวฒ นตศาสตรมหาบณฑต, LL.M. (Chuo University, Japan) ตาแหนงปจจบน (ทางวชาการ/ราชการ) ผอานวยการศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร หนวยงานทสงกด ศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทอย ศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200 เบอรโทรศพทมอถอ - เบอรโทรศพทททางาน 02-613-2113 โทรสาร 02-224-8100 บทบาทหนาทของทปรกษาโครงการ ใหคาปรกษาแนะนาทางวชาการตลอดเวลาโครงการ

9. งบประมาณ10 ไดรบทนสนบสนนจาก ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) และสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

10 คาใชจายในโครงการอาจปรบเปลยนตามกจกรรมไดตามความจาเปน ภายในวงเงนงบประมาณทกาหนดไว ยกเวนคาตอบแทนหวหนาโครงการ

14

10. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1) ทาใหทราบรปแบบ วธการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบทเกดขนในประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน และทราบแนวทางการตอบโตของภาคประชาสงคม และภาคเครอขายควบคมยาสบในเรองน

2) เปนขอมลประกอบการรายงานความกาวหนาการปฏบตตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 (2553) เรอง “มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” ตอทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 5 ในเดอนธนวาคม พ.ศ.2555

3) เปนขอมลประเมนผลการปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ของหนวยงานทเกยวของในรอบ 1 ป รวมถงความคบหนาในการดาเนนการของคณะกรรมการดาเนนการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ ฯ ตามคาสงกระทรวงสาธารณสขทเกยวของ

4) ทาใหทราบขอมลปญหาอปสรรคของหนวยงานราชการในการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 และขอเสนอในการแกไขปญหา

5) ทาใหทราบบทเรยนกรณศกษาตางประเทศในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 (ประเทศทประสบความสาเรจ และประเทศทประสบความลมเหลว) เพอนามาประยกตใชกบประเทศไทยตามความเหมาะสม

15

บทท 1

การแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ

1.1 รปแบบ วธการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในตางประเทศ

องคการอนามยโลก (World Health Organization - WHO) ตระหนกถงความสาคญของการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบเปนอยางมาก โดยในวนงดสบบหรโลก ป พ.ศ.2555 (ค.ศ.2012) ไดกาหนดใหเรอง “การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ” (tobacco industry interference1) เปนหวขอหลกในการรณรงคเนองในวนงดสบบหรโลก (World No Tobacco Day) ซงตรงกบวนท 31 พฤษภาคม พ.ศ.2555 ขององคการอนามยโลก ดวยเหตทการควบคมยาสบของรฐบาลประเทศตาง ๆ มกจะถกตอตานอยางหนกจากอตสาหกรรมยาสบดวยวธการตาง ๆ เพอทจะทาใหนโยบายการควบคมยาสบออนแอลง หรอไมสามารถนามาดาเนนการในทางปฏบตได

การศกษาวเคราะหรปแบบหรอวธการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบและผมสวนไดเสยวามอะไรบาง ซงจะมประโยชนแกรฐบาล หนวยงาน องคกรทมสวนรวมในกาหนดนโยบายหรอยทธศาสตรควบคมยาสบ เพอทจะรเทาทนพฤตกรรมของอตสาหกรรมยาสบ และสามารถปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบ เนองดวยการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบมผลตอการจดทานโยบายควบคมยาสบของรฐของประเทศตาง ๆ ทงทางกวางและทางลก ผลการศกษาทางวชาการหลายเรองชใหเหนถงยทธศาสตรของอตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรทมกใชกนในประเทศตาง ๆ สรปได 6 รปแบบหลก2 (กรณาดรปท 1.1) คอ

ก) การแทรกแซงนกการเมองและกระบวนการเสนอกฎหมาย (Manoeuvering to hijack the political and legislative process)

อตสาหกรรมยาสบมกจะสรางความสมพนธหรอลอบบนกการเมอง สมาชกรฐสภา หรอผมอานาจตดสนใจในรฐบาล รวมถงการสรางอทธพลตอกระบวนการทางการเมอง ซงมผลทาใหนโยบาย แผนงานของรฐบาลหรอการเสนอกฎหมายควบคมยาสบมความลาชาหรอมขอบกพรอง 1 “Tobacco industry interference” at http://www.who.int/tobacco/wntd/2012/industry_interference/en/index.html as of September 30, 2012. 2 “Technical Resource for Country Implementation of WHO Framework Convention on Tobacco Control Article 5.3”, (Geneva: World Health Organization Tobacco Free Initiative, 2012), pp.6-7. at http://www.who.int/tobacco/publications/industry/technical_resource_article_5_3/en/index.html

16

ข) การอวดอางถงความสาคญทางเศรษฐกจทไมถกตองตามความเปนจรง (Exaggerating the economic importance of the industry)

สงทอตสาหกรรมยาสบมกกลาวถงกคอ การมสวนสาคญตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ไมวาจะเปนการสรางงานหรออาชพใหแกแรงงาน, การจดเกบภาษอากร และมลคาทางเศรษฐศาสตรอน ๆ แตกพบวามการบดเบอน กลาวอางขอมลทไมตรงกบความเปนจรงในทางเศรษฐกจ อกทงยงเพกเฉยตอตนทนทางสงคม (social costs) ตนทนหรอคาใชจายดานสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนทเกดจากยาสบหรอผลตภณฑยาสบ

ค) การสรางภาพลกษณทนาเคารพ นาเชอถอตอสาธารณชน (Manipulating public opinion to gain the appearance of respectability)

อตสาหกรรมยาสบมความพยายามทจะใชเลหเพทบายในการควบคมหรอบงการความเหนของประชาชน ดวยการใหเงนทนสนบสนนแผนงาน โครงการเกยวกบเดกหรอเยาวชน หรอการใหเงนบรจาคในกจกรรมทางสงคม เ ชน การชวยเหลอดานภยพบต , การอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต บรษทบหรมกจะทาใหประชาชนทวไปลมภาพลกษณของผผลตสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ และสรางภาพลกษณทนาเชอถอทางสงคมแทน

ง) การสนบสนนกลมองคกรบงหนา (Fabricating support through front groups)

อตสาหกรรมยาสบมกจะตองการพนธมตรหรอองคกรอนทใหการสนบสนนตนเอง จงไดสรางกลมองคกรบงหนา (front groups3) ขนมา ดวยการสนบสนนกลมรากหญา (grassroots) กลมเกษตรกรผ ปลกยาสบ กลมนกสทธมนษยชนทมกอางถงสทธเสรภาพทไดรบผลกระทบจากนโยบายหรอกฎหมายควบคมการสบบหร

3 กลมองคกรบงหนา หรอ front groups เปนองคกรทจดตงขนโดยแสดงออกวา สนบสนนนโยบายหรอประเดนหนงประเดนใด แตในความเปนจรงแลว กลมองคกรนไดรบการสนบสนนทางการเงนทไมเปดเผยจากกลมธรกจหรอองคกรอน เพอทจะใชเปนขออางในการสนบสนนนโยบายหรอประเดนบางอยางทผใหการสนบสนนตองการ มกจะเรยกวา third party technique เชน กลม Center for Consumer Freedom (CCF) เปนกลมทอางวาจดตงขนเพอรกษาสทธผบรโภคในการเลอกบรโภค ดมแอลกอฮอล และสบบหร ซงในความเปนจรงแลว CCF เปนกลมองคกรบงหนาทไดรบการสนบสนนจากบรษทบหร อตสาหกรรมเครองดมแอลกอฮอลและกลมรานอาหาร http://www.sourcewatch.org/index.php/Front_groups

17

จ) การโจมตผลการศกษาทางวทยาศาสตร (Discrediting proven science)

การสรางขอสงสยเกยวกบหลกฐานทางวทยาศาสตรในประเดนอนตรายจากยาสบหรอควนบหรมอสอง ถอเปนเทคนคทอตสาหกรรมยาสบมกจะนามาใชอยเสมอ เพอทจะทาใหเหตผลในการเสนอหรอแกไขกฎหมายควบคมยาสบออนลง

ฉ) การขมขวาจะฟองรองรฐบาลหรอเจาหนาทในหนวยงานของรฐ (Intimidating governments with litigation or the threat of litigation)

สงทอตสาหกรรมยาสบมกจะดาเนนการกคอ การขมขวาจะดาเนนคดฟองรองรฐบาลหรอเจาหนาทในหนวยงานของรฐทรบผดชอบการควบคมยาสบ ในบางกรณจะกลาวอางถงขอตกลงทางการคาระหวางประเทศในชนศาลในประเทศ เพอทจะยกระดบใหเปนคดความระหวางประเทศ

องคการอนามยโลกไดรวบรวมตวอยางของกลยทธหรอพฤตกรรมการแทรกแซงนโยบาย มาตรการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบไว (กรณาดตารางขางลางประกอบ) ซงพบวากลยทธเหลานมความหลากหลายคอนขางมาก โดยมเปาหมายทจะทาใหการควบคมการยาสบออนแอของประเทศตาง ๆ ออนแอหรอไมประสบความสาเรจ และมการใชสรางวาทะกรรมวา อตสาหกรรมยาสบตองการแสดงความรบผดชอบตอสงคม และตองการเปนหนสวนกบรฐบาลในการควบคมยาสบ สงเหลานเปนหลกฐานแสดงถงวตถประสงคทจะยตหรอทาใหนโยบายควบคมยาสบดอยประสทธผลลง4

ผวจยพบวา เคยมการศกษารวบรวมวธการหรอลกษณะแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต5 ไดแก ประเทศกมพชา มาเลเซย เวยดนาม และประเทศไทย พบขอมลนาสนใจคอ ตวอยางพฤตกรรมหรอรปแบบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบรวม 86 กรณ โดยมการจดลาดบความสาคญของเชงสมพทธ (relative importance) ตงแตระดบท 1 ถง 5 (ระดบ 5 คอ กรณทมความสาคญมากทสด) โดยไดจดแบงกลมหลก ๆ ทมความสาคญมากทสด 5 ลาดบแรก คอ (1) เทคนคการทาตลาดและการสรางภาพลกษณ (องคกรและผลตภณฑ) (2) หลกเลยงกฎหมายทางเศรษฐกจเกยวกบยาสบ (3) การลอบบและการใชอทธพลทางการเมอง (4) การนงเฉยและลดแรงตอตาน (5) การหลอกลวงสาธารณชน (กรณาด ตารางท 1.1 ) 6

4 Tobacco industry interference with tobacco control (Geneva: World Health Organization, 2008), pp.12-13. 5 รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร” (พฤษภาคม 2555) สนบสนนโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.), หนา 19-20 6 Stillman F, Hoang M, Linton R, Ritthiphakdee B, Trochim W, “Mapping tobacco industry strategies in South East Asia for action planning and surveillance” Tobacco Control 2008, 17 (1).

18

รปท 1.1 ตวอยางวธการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมกพบในประเทศตาง ๆ

19

ตารางท 1.1 รปแบบวธการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมกพบเหน

ขอมลวธการหรอรปแบบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทกลาวมาขางตน สะทอนใหเหนวาอตสาหกรรมยาสบมทรพยากร อานาจทางเศรษฐกจ และการทาหนาทดแลกลมผมสวนไดเสยของธรกจบหร ใหไดรบผลกาไรจากการทาธรกจคาผลตภณฑยาสบ กลมอตสาหกรรมยาสบดงกลาวไดดาเนนการทกวถทางเพอใหกลไกการควบคมยาสบในระดบระหวางประเทศออนแอลง และทาใหแผนงาน โครงการควบคมยาสบของแตละประเทศไมสามารถดาเนนการไดอยางเตมท มรายงานผลการศกษาในเรองนในกรณศกษากลมประเทศพฒนาแลว7 และมแนวโนมเพมมากขนในกลมประเทศกาลงพฒนาหรอประเทศดอยพฒนาทมรายไดปานกลางถงรายไดต า8 นอกจากน ยงมหลกฐานทปรากฏชดแจงวา อตสาหกรรมยาสบไดพยายามทจะลมกระบวนการเจรจาจดทา WHO FCTC รวมถงการสรางอปสรรคในการปฏบตตามกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกฉบบน ดงจะเหนจากปฏกรยาเชงลบของอตสาหกรรมยาสบตอการใหความเหนชอบแนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.3 ของ WHO FCTC (Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control on the protection of public health policies with respect to tobacco control from commercial and

7 Novotny T, Mamudu H. Progression of tobacco control policies: lessons from the United States and implications for global action (Health, Nutrition and Population (HNP) Discussion Paper). Washington, DC, International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank, 2008. (http://siteresources.worldbank.org/HEALTHNUTRITIONANDPOPULATION/Resources/281627- 1095698140167/NovotnyPoliticalEconomy.pdf, accessed 7 May 2012). 8 Lee S, Ling P, Glantz S. The vector of the tobacco epidemic: tobacco industry practices in low and middle-income countries. Cancer Causes and Control, 2012:1-13 (http://dx.doi.org/10.1007/s10552-012-9914-0, accessed 7 May 2012).

20

other vested interests of the tobacco industry) โดยอางวา แนวทางปฏบตนมสวนทาใหเกดการเปลยนแปลงดานนโยบายควบคมยาสบของประเทศตาง ๆ ไมวาจะเปนการควบคมกากบดแลธรกจคายาสบ การจดเกบภาษ การจาหนายผลตภณฑยาสบถกกฎหมาย และทาใหนกกจกรรมตอตานบหรจะไดรบการสนบสนนเพมมากขน และทาใหรฐบาลแตละประเทศตองออกกฎระเบยบทมความโปรงใส, ตรวจสอบได, ไดสดสวน และสอดคลองกบเปาประสงคทกาหนดไว9

โครงการชอ Project Sunrise ของบรษท Philip Morris10

บรษท Philip Morris รเรมโครงการ Project Sunrise ในป ค.ศ.1995 และดาเนนการตอเนองถงป 2006 (มผต งขอสงเกตวาบรษท PM อาจยงคงดาเนนโครงการนตอไป เพราะจากการศกษายงไมมขอมลยนยนในเรองน) เปนกลยทธหรอแผนงานระยะยาวของอตสาหกรรมยาสบทตองการสรางภาพลกษณใหคนในสงคมยอมรบการสบบหรรวมถงยอมรบในตวบรษทบหรดวย โดยจดทากลยทธตาง ๆ เพอตอตานการควบคมยาสบ กลยทธโครงการ Project Sunrise ของบรษท PM ม 7 กลยทธคอ

1.Fair Play

2. Position PM as reasonable

3. Expand the smoking experience

4. Connect with smokers

5. Assure smoking places

6. Minimise environmental tobacco smoke (ETS)

7. Promote values that support smoking

ผลการศกษาของ P A McDaniel และคณะ ไดศกษาเอกสารภายในทเปนเอกสารลบของบรษทบหร แตมการเปดเผยอนเปนผลเนองมาจากคดฟองอตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหร และไดวเคราะหเฉพาะกลยทธ “Fair Play” ผอานวยการฝายประเดนนโยบาย () ของฝายจดการดานนโยบาย (issues management department) บรษท PM ชอ นาย Joshua Slavitt ไดอธบายกลวธ 4 ประการของ Fair Play ไวดงน

9 Paul Adams, Chief Executive, British American Tobacco (http://www.bat.com/group/sites/uk__3mnfen.nsf/vwPagesWebLive/DO7LLN5U?opendocument&SKN=1, accessed 7 May 2012). 10 P A McDaniel, E A Smith and R E Malone, “Philip Morris’s Project Sunrise: weakening tobacco control by working with it” Tob Control 2006;15: 215-223.

21

1) การศกษาวจยขอมลของฝายควบคมยาสบ

อตสาหกรรมยาสบไดศกษารวบรวมขอมลและเปาหมายของกลมควบคมยาสบ มการจดทาฐานขอมลองคกรควบคมยาสบตาง ๆ การวเคราะหประวตบคคลหรอผทเปนแกนนาดานสขภาพ เชน ขอมลความสมพนธของบคคลและองคกรควบคมยาสบ, แหลงเงนทน, ความเชอมโยงกบฝายการเมอง, การประชม, การจดลาดบความสาคญในการขบเคลอนทางนโยบาย แผนงานตาง ๆ

2) การสรางความสมพนธกบฝายควบคมยาสบ

บรษท Philip Morris ไดพยายามสรางความสมพนธกบกลมคนหรอองคกรทดาเนนงานดานการควบคมยาสบทมลกษณะสายกลาง (moderate anti-tobacco groups) ซงสามารถเขาถงได โดยพยายามแยกกลมคนหรอองคกรเหลานออกจากกลมควบคมยาสบ บรษท PM มความพยายามทจะใชความแตกตางทางความคดเหนในดานการควบคมยาสบเปนเครองมอสาคญ รวมทงการทาใหฝายตรงกนขามกบบรษทบหรออนแอลงดวยการทางานรวมกบกลมคนหรอองคกรเหลาน เชน การสรางความสมพนธดวยการใหเงนสนบสนนแกหนวยงานควบคมยาสบระดบชาตหรอระดบทองถน โดยอางเรองการสรางความรวมมอระหวางกน ในเอกสารภายในของ PM มไดระบความหมายของกลมสายกลางไวอยางชดเจนนก แตกใหความสาคญกบองคกรควบคมยาสบทมการดาเนนงานทจากด ไมมประเดนในเรองอตสาหกรรมยาสบ (non-industry focused agenda) เชน โครงการลดการสบบหรในกลมเยาวชนผานโรงเรยนหรอสถานศกษา หรอการสงนกวทยาศาสตรของบรษท PM เขารวมประชมกบนกวทยาศาสตรดานควบคมยาสบในการประชมตาง ๆ

3) การตดทอนเงนงบประมาณหรอแหลงทนสนบสนนงานควบคมยาสบ

กลวธทสาคญของบรษท PM คอ การชกจงใหรฐบาลหรอฝายนตบญญตทมความสมพนธอนด ดาเนนการปรบลดงบประมาณทเกยวกบการควบคมยาสบ โดยใหหนไปสนบสนนกจกรรมดานสขภาพหรอสาธารณสขอน ๆ แทน เชน งบประมาณดานเอดส, มะเรงเตานม, เบาหวาน, อลไซเมอร ฯลฯ และสนบสนนใหมกระบวนการตรวจสอบประสทธผลของแผนงาน โครงการควบคมยาสบตาง ๆ เพอเปนขออางเรองการใชงบประมาณทสญเปลาหรอใชงบประมาณโดยไมถกตองตามหลกเกณฑ หรอการลอบบนกการเมองในเรองภาษยาสบเปนตวอยางอกประการภายใตโครงการ Project Sunrise

4) การบนทอนความนาเชอถอ

กลยทธ Fair Play มเปาหมายสาคญอกประการคอ การบนทอนความนาเชอถอของบคคลหรอองคกรททางานดานควบคมยาสบ ดวยการตงขอสงสยภาพลกษณ “หมวกสขาว” (white hat) ของกลมองคกรควบคมยาสบ การตงคาถามในประเดนแหลงเงนสนบสนนขององคกรควบคมยาสบ การจดลาดบความสาคญขององคกรพฒนาเอกชนดานควบคมยาสบ บรษท PM จะดาเนนการสงขอมลใหแกฝายนตบญญตและสอมวลชน เพอแสดงใหเหนถงจดออนเหลาน เชน ในทศวรรษท 1990 บรษท PM ไดใหเงน

22

สนบสนนแกองคกรภาคประชาสงคมททางานระดบรากหญาชอวา Citizens Against Lawsuit Abuse (CALA) เพอสนบสนนเรองการปฏรปการเรยกรองสทธตามกฎหมายละเมด (tort reform) ซงมสวนททาใหการฟองบรษทบหรเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทนทาไดยากขน

นอกเหนอจากกลยทธขางตนในโครงการ Project Sunrise แลว ในชวงเวลาตอมา ตงแตป ค.ศ.2000 เปนตนมา บรษท Philip Morris ไดปรบเปลยนรปลกษณขององคกรตนเอง ดวยการสนบสนนกจกรรมเพอสงคมหรอ CSR เพอใหคนทวไปเขาใจวาบรษทมความรบผดชอบตอสงคม และยงมผลทาใหภาครฐขาดความชอบธรรมในการออกกฎหมายหรอมาตรการควบคมยาสบดวย

กรณศกษาคดฟองรองระหวางบรษทบหร กบ หนวยงานของรฐในประเดนการออกกฎหมายควบคมยาสบในตางประเทศ

เพอประโยชนในการศกษาตวอยางการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในตางประเทศ ผวจยจงไดศกษาวเคราะหการฟองรองของอตสาหกรรมบหรหรอบรรษทบหรขามชาตตอรฐบาลหรอหนวยงานดานสขภาพของประเทศตาง ๆ เพอคดคานการออกกฎหมายหรอนโยบายควบคมยาสบทมความเขมงวดมากขน ในหลายคดศาลไดใหเหตผลประกอบการวนจฉยตดสนทนาสนใจ โดยเฉพาะคดทเกยวกบการกาหนดภาพคาเตอนหรอขอความแสดงอนตรายจากการบรโภคยาสบ บางคดมการนาสบพยานผเชยวชาญทเปนนกวชาการดานการควบคมยาสบ การสอสารการตลาด

ประเทศศรลงกา

คด Ceylon Tobacco v. Minister of Health 11

โจทก : Ceylon Tobacco Company PLC

จาเลย: Hon. Maithripala Sirisena, Minister of Health, Dr. Nihal Jayathilaka, Secretary, Ministry of Health, National Authority on Tobacco and Alcohol

บรษทบหรชอ Ceylon Tobacco Company PLC (บรษทผบหรยหอ Dunhill, Benson & Hedges, John Players, Gold Leaf, Pall Mall, Capstan, Four Aces, and 3 Roses) ไดยนฟองกระทรวงสาธารณสขคอ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และเลขาธการ National Authority on Tobacco and Alcohol ตอศาลอทธรณของศรลงกา (the Court of Appeal) โดยกลาวอางวา ประกาศฉบบใหมวาดวยการกาหนดใหมการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยของบหรบนซองบหรซกาแรตรอยละ 80 ของขนาดซอง

11 http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/decisions/lk-20130222-ceylon-tobacco-company-ghw-cha

23

หรอหอบรรจซองบหร (carton) นน12 (ในเดอนพฤศจกายน 2012 กระทรวงสาธารณสขศรลงกาไดออกประกาศขยายกาหนดเวลาการบงคบใชออกไปเปนวนท 3 มนาคม 2013) ซงประกาศฉบบนอาศยอานาจตามกฎหมายชอ the National Authority on Tobacco and Alcohol Authority Act, No. 27 of 2006 (มาตรา 34) นน ออกโดยมชอบดวยกฎหมาย ขดตอกฎหมายรฐธรรมนญศรลงกา (Constitution of the Democratic Socialist Republic of Sri Lanka) กระทรวงสาธารณสขไมมอานาจออกกฎหมายน จงขอใหศาลมคาสงทเลาการบงคบ (interim order) ประกาศฉบบดงกลาวออกไป เนองจากปจจบนมกฎหมายกาหนดภาพคาเตอนบนซองบหรอยแลว

เมอวนท 22 กมภาพนธ ค.ศ.2013 ศาลอทธรณมคาสงปฏเสธคาขอของโจทก (หรอผฟองคด) ทจะใหชะลอการบงคบใชประกาศฉบบนออกไป โดยใหเหตผลวา ประกาศฉบบนออกชอบดวยกฎหมายคอ อาศยอานาจตามกฎหมาย the National Authority on Tobacco and Alcohol Authority Act, No. 27 of 2006 และการกาหนดระยะเวลาในการบงคบใชประกาศฉบบนกาหนดใหมผลใชบงคบเมอครบกาหนดเวลา 3 เดอน นบแตวนประกาศเผยแพร13 เปนกาหนดเวลาทมความเหมาะสมแลว เมอพจารณาไดสดสวนผทจะตองปฏบตตามประกาศน หลกกฎหมายทศาลอทธรณใชพจารณาวาจะมคาสงทเลาการบงคบหรอไม เปนไปตามแนวคาตดสนของศาลในคด Duwaratchi and Another Vs. Vincent and Others(1984) 2 Sri L.R. page 94 ซงกาหนดหลกการสาคญไว 3 ประการคอ

1) หากศาลมคาสงทเลาของศาล จะมผลทาใหคดความในเรองนไมมผล (invalid/ lacking legal enforce)โดยปรยาย (เชน กฎหมายฉบบนนไมมผลทางกฎหมายโดยปรยาย)

2) การพจารณาเรองหลกความไดสดสวนหรอทาใหเกดภาระ (the balance of convenience) มากนอยเพยงใด

3) การออกคาสงทเลาของศาล จะมผลทาใหเกดความเสยหายทไมอาจเยยวยาได (irreparable or irremediable mischief or injury) แกคความหรอไม เพยงใด

12 Regulation No.1 of 2012, published by the 1st Respondent in the Government Gazette Extraordinary No.1770/15 dated 8th August 2012.

5. The pictorial health warning as is specified in the Schedule to these regulations shall be printed on both sides of every Cigarette packet, package or carton containing Cigarette and shall cover an area of not less than eighty per centum (80%) of the total area of a packet, package or a carton. 13 These regulations may be cited as Tobacco Products (Labelling and Packaging) Regulations, No. 01 of 2012 and shall come into operation on the date on which a period of three months from the date of the publication of these regulations in the Gazette expires.

24

ตอมา เมอวนท 28 กมภาพนธ 2013 บรษทบหรชอ Ceylon Tobacco Company PLC ไดยนคดคานคาสงศาลอทธรณตอศาลสงสด (Sri Lanka's Supreme Court) เพอใหพจารณายกเลกคาสงศาลอทธรณ ซงศาลฎกาไดพจารณาคาคดคานดงกลาว และสงใหประกาศของกระทรวงสาธารณสขยงไมมผลใชบงคบตามกฎหมาย จนกวาจะมการพจารณาในเรองนแลว14 สถานะปจจบนของประกาศฉบบนคอ ยงไมมผลใชบงคบตามกฎหมาย

หมายเหต มขาวสารเรองตวแทนบรษทบหรไดพยายามลอบบ ดวยการตดตอเจาหนาทของรฐระดบสงคอ ปลดกระทรวงกลาโหม (Defence Secretary) ของศรลงกา เพอชวยตดตอหารอกบประธานศาลสงสดในการพจารณาเรองน15

ประเทศนอรเวย

คด Philip Morris Norway v. Health and Care Services of Norway16 โจทก: Philip Morris Norway AS จาเลย: รฐบาลนอรเวย โดย Ministry of Health and Care Services ผรองสอด (Third Parties Involved): The Norwegian Cancer Society สบเนองจาก กระทรวงสขภาพและบรการสาธารณสข นอรเวย ไดมกฎหมายควบคมยาสบชอ

Act No. 14 of 9 March 1973 relating to the Prevention of the Harmful Effects of Tobacco (Tobacco Control Act) (as amended) และมฉบบแกไขเพมเตมคอ Act No. 18 of 3 April 2009 ซงมผลในการหามการโฆษณา การวางจาหนายผลตภณฑยาสบและอปกรณทใชสบผลตภณฑยาสบในรานคา โดยจะมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2010 เปนตนไปนน

ในเดอนมนาคม 2010 บรษท Philip Morris Norway ไดฟองรฐบาลคอ กระทรวงสขภาพและบรการสาธารณสข (Ministry of Health and Care Services) ตอศาล Oslo District Court ในประเดนเรองการออกกฎหมายหามรานคาแสดงผลตภณฑยาสบและอปกรณทใชสบบหรขดตอ “ขอตกลงวาดวยเขตเศรษฐกจยโรป” (the Agreement on the European Economic Area - EEA) มาตรา 11 หรอไม โดยอางวาขดตอเสรภาพในการประกอบกจการคาหรอพาณชย (freedom of trade) ศาลกรงออสโลไดพจารณาคดนในเดอนกรกฎาคม 2012 และมคาตดสนในเดอนกนยายน 2012 สรปสาระสาคญไดคอ

14 Sri Lanka tobacco company gets more time to comply with graphic warning law (Thu, Feb 28, 2013), ColomboPage News Desk, Sri Lanka 15 http://www.lankanewsweb.com/exclusive/4655-chief-justice-to-shows-ceylon-tobacco-how-to-win-an-appeal 16 http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/decisions/no-20120914-philip-morris-norway-v.-health

25

การออกกฎหมายหามการวางจาหนายแสดงผลตภณฑยาสบและอปกรณทใชสบผลตภณฑยาสบของรฐบาล ไมเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจการคาของภาคธรกจ หรอแมจะเปนอปสรรคในการประกอบกจการคา แตเหตผลในการคมครองสขภาพ (public health reasons) ของประชาชน ยอมเปนสงทมความสาคญมากกวา เนองจากการหามการแสดงเครองหมายผลตภณฑยาสบ มวตถประสงคเพอลดการบรโภคยาสบและการสบบหรของประชาชน ซงสอดคลองกบ WHO FCTC และสอดคลองกบกฎหมายสหภาพยโรปรวมถง“ขอตกลงวาดวยเขตเศรษฐกจยโรป” กฎหมายฉบบนยงเปนมาตรการทมความจาเปนในการบรรลเปาหมายของกฎหมายควบคมยาสบฉบบน และถอเปนมาตรการทไมมทางเลอกอน ศาลจงมคาสงยกฟองของบรษท Philip Morris Norway และสงใหชาระคาธรรมเนยมศาลของกระทรวงสขภาพ ฯ

หมายเหต คาตดสนคดของศาลไดอางถง WHO FCTC / ยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาต (National Strategy for Tobacco Use Prevention Work of 2006-2010) และรายงานวจยของ the US Surgeon General, the WHO and the World Bank รวมถงการใหการของพยานผเชยวชาญทมชอเสยง เชน Professor Gerard B. Hastings ดานการสอสารการตลาดขององกฤษ หรอผเชยวชาญดานควบคมยาสบ

ประเทศอรกวย คด Philip Morris Brands v. Uruguay17 โจทก: Philip Morris Brands Sarl, Philip Morris Products S.A.และ Abal Hermanos

S.A. จาเลย: Oriental Republic of Uruguay

เมอป 2009 รฐบาลอรกวย ไดออกประกาศตามกฎหมายควบคมยาสบเกยวกบซองบรรจบหรชอ Act No. 18.256 of 6 March 2008 and Decree No. 284/008 of 9 June 2008 เพอบงคบใหบรษทบหรตองจดทาคาเตอนถงอนตรายของบหร (health warning) มพนทเปนรอยละ 80 ของผลตภณฑยาสบทงดานหนาและดานหลง (ดรปท 1.2) จากเดมทกาหนดไวทรอยละ 50 อกทงยงกาหนดใหยหอบหรหลกแตละยหอ จะตองกาหนดรปแบบของซองหรอผลตภณฑยาสบทมเพยงรปแบบเดยว (a single presentation) เพอหามการจดทายหอยอย ซงอาจทาใหผบรโภคเกดความเขาใจผดเกยวกบความปลอดภยของผลตภณฑ ตอมา บรษท Philip Morris ไดดาเนนการฟองรฐบาลตอศาล ซงศาลสงสด (the Supreme Court) ไดตดสนวา การออกประกาศตามกฎหมายควบคมยาสบของรฐบาลอรกกวยชอบดวยกฎหมาย ไมขดตอรฐธรรมนญแตอยางใด

17 http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/decisions/uy-20130702-philip-morris-brands-v.-urugua

26

อยางไรกด บรษท Philip Morris ยงนาประเดนนเปนขอพพาททางการคาระหวางประเทศคอ อางถงการทาขอตกลงการคาแบบทวภาค ระหวาง รฐบาลอรกวย กบ รฐบาลสวตเซอรแลนด ซงไดมการจดตงคณะกรรมการอนญาโตตลาการไวแลว ตามขอตกลงทางการคาทชอวา The International Centre for the Settlement of Investment Disputes established under the ICSID Convention (Convention on the Settlement of Investment Disputes between States and Nationals of other States, 1965) ซงเรมมการพจารณาขอพพาทนไปแลวในเดอนกรกฎาคม 2013 และคณะอนญาโตตลาการไดสงใหคกรณทงสองฝายจดทาเอกสารทจะใชในการโตแยงแลว ซงคาดวาอนญาโตตลาการระหวางประเทศ (ICSID) จะสามารถออกคาตดสนในปลายป 2014

รปท 1.2 ตวอยางภาพและขอความคาเตอนตามกฎหมายใหมของประเทศอรกวย

27

1.2 การแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบในประเทศไทย

จากการศกษาทบทวนประสบการณการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมตอการควบคมยาสบในไทยตงแตอดตจนถงปจจบนพบวา มขอมลในเรองนเปนจานวนมาก ซงคงไมสามารถนามาแจกแจงตวอยางเหลานไดทงหมด ผวจยจงขอหยบยกเฉพาะกรณศกษาสาคญทบางเรอง โดยแบงออกเปน 2 ชวงเวลาคอ

1.2.1 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบชวงกอนป พ.ศ. 2535

กรณศกษาท 1 การเปดตลาดบหรเสรในป 2532 (ค.ศ. 1989) และขอพพาทตามขอตกลงแกตต

ชวงป พ.ศ.2529 ถง 2532 ผแทนการคาสหรฐ (United States Trade Representative-USTR) ไดพยายามเจรจาในทางลบหลายครงกบผบรหารกระทรวงการคลงของไทยเปนเวลานานกวา 3 ป เพอใหมการเปดเสรตลาดบหรในไทย18 และเรมพบปายโฆษณาบหรสหรฐบรเวณทาอากาศยานนานาชาต ดอนเมองในชวงเวลาน นดวย ขาวความเคลอนไหวสาคญคอ ชวงเดอนมนาคม 2532 รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง นายประมวล สภาวส ใหสมภาษณวา จะเปดตลาดบหรนอกเพราะทนแรงกดดนจากสหรฐอเมรกาตอไปไมไหว

เมอวนท 13 มนาคม พ.ศ.2532 นพ.หทย ชตานนท รองปลดกระทรวงสาธารณสข ในฐานะเลขานการคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต ไดออกมาคดคานการนาเขาบหรตางประเทศ ดวยความหวงใยตอสขภาพคนไทย ตอมา ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ เลขาธการโครงการรณรงคเพอการไมสบบหร19 ของมลนธหมอชาวบาน ทาจดหมายคดคานในเรองนเสนอตอนายกรฐมนตรในขณะนน ได

18 “Thailand Resists U.S. Brand Assault” by Glenn Frankel (November 18, 1996) at http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/tobacco/stories/global2.htm

19 ป 2528 ศ.นพ.ประเวศ วะส รองประธานมลนธหมอชาวบานในขณะนน ไดหารอกบองคกรพฒนาเอกชนดานสาธารณสข และเหนพองกนวา ตองมการรณรงคใหคนไทยลดการสบบหร และสรางคานยมใหคนรนใหมไมสบบหร โดยมอบหมายใหคณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชนดานสาธารณสข หรอ คปอส. ศกษา รวบรวมขอมล และเหนรวมกนในการจดตง “โครงการรณรงคเพอการไมสบบหร” ของมลนธหมอชาวบานในป 2529 ผกอตงประกอบดวย ศ.นพ.ประเวศ วะส, ศ.นพ.อรรถสทธ เวชชาชวะ, ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ, นพ.ไพบลย สรยะวงศไพศาล และ นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ เพอใหองคกรแหงน ดาเนนการรณรงคเพอการไมสบบหร มศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ เปนเลขาธการ และคณบงอร ฤทธภกด เปนผชวยเลขาธการโครงการ ฯ โครงการนไดดาเนนงานมาเปนเวลานานกวา 11 ป จนจดตงเปนมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร ในเดอนมกราคม 2540

28

ยนจดหมายเปดผนกถงนายกรฐมนตร (พลเอกชาตชาย ชณหะวณ) ททาเนยบรฐบาล รองเรยนใหคดคานขอเสนอของกระทรวงการคลงทจะใหมการนาเขาบหรตางประเทศ นพ.หทย ชตานนทไดประสานงานกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข นายชวน หลกภย เพอเรยกประชมคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) เพอหารอประเดนการนาเขาบหรนอก ทประชม คบยช.มมตไมเหนดวยกบการทกระทรวงการคลงจะเปดเสรตลาดบหรนอกในไทย ทาใหขาวความเคลอนไหวทกระทรวงการคลงจะอนญาตใหนาเขาบหรจากสหรฐเงยบไป20

เมอวนท 10 เมษายน พ.ศ.2532 สมาคมผสงออกบหรของสหรฐอเมรกา (U.S. Cigarette Exporters Association- USCEA21) ไดทาหนงสอรองเรยนไปยงผแทนการคาสหรฐ (USTR) กรณทประเทศไทยมกฎหมายหามการนาเขาบหรจากตางประเทศ ซงถอเปนการการกระทาทเปนการแขงขนทไมเปนธรรม (unfair trade practices) ตอบรษทสหรฐ เพอใหประเทศไทยอนญาตใหนาเขาบหรจากสหรฐ และยกเลกการจดเกบภาษศลกากร รวมถงอนญาตใหโฆษณาบหรทางสอตาง ๆ ได ทาใหผแทนการคาสหรฐดาเนนการ ซงถอเปนการแทรกแซงของบรษทบหรขามชาตในสหรฐตอการควบคมยาสบของไทย

ในชวงเดอนพฤษภาคม 2532 จงเรมปรากฏขาวนขนวา สมาคมผ สงออกบหรสหรฐ ฯ ดาเนนการรองเรยนเรองขางตนไปยงรฐบาลสหรฐในสมยประธานาธบดบช เพอใหขมขทจะใชกฎหมายการคาทรจกกนในชอวา มาตรา 301 (Special 301, Trade Act of 1974) ดวยการตดสทธพเศษทางภาษศลกากรเปนการทวไป หรอ GSP (Generalized System of Preferences) ซงจะมผลทาใหไทยเสยสทธประโยชนในการลดหยอนภาษนาเขาสนคาหลายรายการไปยงสหรฐ เชน สนคาเกษตร สงทอ อญมณ อาหารสาเรจรป อปกรณอเลกทรอนกส ฯลฯ โดยอางเหตผลวาตลาดบหรในไทยในขณะนน เปนตลาดผกขาดทงการผลตและจาหนายโดยโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ทาใหบรษทบหรสหรฐไมสามารถจาหนายในไทยไดเปนการทวไปในทองตลาด กอนหนานบรษทบหรสหรฐประสบความสาเรจในการเปดตลาดบหรในประเทศเอเชยหลายประเทศคอ ประเทศญปน เกาหลใต และไตหวน ซงเปนผลจากการรกหนกในการเปดตลาดบหรในเอเชยในชวงทศวรรษ 1980

บรษทบหรสหรฐคาดการณวา หากเปดตลาดบหรในไทยสาเรจจะทาใหบรษทมรายไดเพมขนไมนอยกวา 150 ลานเหรยญสหรฐภายในเวลา 1-2 ป ในเอกสารของสมาคมผสงออกบหรสหรฐ (USCEA) อางถงขอมลของกระทรวงพาณชยสหรฐ เรองขอมลการสงออกสนคาสหรฐในชวง 6 เดอนแรกของป

“กวาจะเปน... มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร” (วนท 16 พฤศจกายน 2553) at http://www.thaihealth.or.th/partner/knowsss/18159 20 ประกต วาทสาธกกจ, สงครามการคายาสบ: บนทกไวเปนประวตศาสตร 2 (กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2549), หนา 5-6. 21 สมาคมผสงออกบหรสหรฐอเมรกามสมาชกประกอบดวยบรษทบหรสหรฐทสงออกบหรไปประเทศตาง ๆ ทวโลก กอตงโดยบรษทบหรยกษใหญ เชน Philip Morris, R.J. Reynolds, Brown & Williamson

29

1989 ทสหรฐยงขาดดลการคาในเกอบทกรายการ ยกเวนสนคา 6 กลมทสหรฐไดดลการคา ซงรวมถงบหรทสงออกไปจาหนายในตางประเทศมากเปนอนดบท 4 คอมมลคาถง 1.6 พนลานเหรยญสหรฐ 22 (กรณาด ตารางท 1.2)

ตารางท 1.2 ขอมลมลคาการสงออกสนคาของสหรฐทไดดลการคา (ม.ค.-ม.ย. 1989)

หลงจากวนท 25 พฤษภาคม 2532 ทสานกผแทนการคาสหรฐขมขวาจะพจารณายกเลก GSP และจะใชมาตรา 301 แกไทย ทาใหกลมองคกรภาคประชาสงคม นกวชาการดานควบคมยาสบของไทยทคดคานเรองน นาโดย ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ นพ.หทย ชตานนท คณบงอร ฤทธภกด และผอาวโสหลายทานในโครงการรณรงคเพอการไมสบบหร ไดทาหนงสอคดคานไปยงทตสหรฐประจาประเทศไทย โดยมผมชอเสยงและองคกรดานสขภาพรวมลงนามเปนจานวนมาก อกทงยงรวมมอกบกลมผเชยวชาญดานสขภาพในตางประเทศ เพอหาทางรบมอกบสหรฐ เชน ดร.เกรก คอนนอลล สมาชกสมาคมตอตานมะเรงและผเชยวชาญดานควบคมยาสบระดบสง ดร.เดวด เยน มลนธจอหน ตง ไตหวน

เนองดวยเหตการณตาง ๆ ทรายละเอยดคอนขางมาก ทานทสนใจสามารถศกษาเพมเตมได จงขอยกตวอยางการทางานรวมกบฝายการเมอง และเจาหนาทในหนวยงานของรฐทประสบความสาเรจเพยงบางเรองคอ กรณกระทรวงพาณชยตอบรบให ศ.นพ.ประกต เปนผแทนไทยในการเจรจากบสานกผแทนการคาสหรฐ เพอเจรจาในกรณมาตรา 301 ครงแรก ในชวงวนท 31 กรกฎาคมถง 1 สงหาคม 2532 ทพทยา ทงน เกดจากคาแนะนาของ ดร.เกรก คอนนอลล โดยม ศ.นพ.อรรถสทธ เวชชาชวะชวยตดตอนายพชร อสระเสนา ปลดกระทรวงพาณชยในขณะนน ซงมความสมพนธสวนตวในฐานะเพอนนกเรยน23 ตอมา มการเจรจาระหวางผแทนไทยและสหรฐเปนครงท 2 ในเดอนตลาคม 2532 แตกไมสามารถตกลงกนได

22 “Opening Thai Cigarette Monopoly” (United States Cigarette Exporters Association, September 1989), p.1. 23 ประกต วาทสาธกกจ, สงครามการคายาสบ: บนทกไวเปนประวตศาสตร 2, อางแลว, หนา 40-41.

30

เมอวนท 22 ธนวาคม 2532 (ค.ศ.1989) รฐบาลสหรฐตดสนใจยนเรองนเปนขอพพาทตอทประชมวาดวยความตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา (GATT) ในประเดนเรองขอจากดเกยวกบการนาเขาและการจดเกบภาษบหรจากตางประเทศ (restrictions on imports of and internal taxes on cigarettes) ของรฐบาลไทย ซงในชวงแรกนน ไดมการเจรจาหารอระหวางฝายไทยและสหรฐในวนท 5 กมภาพนธ 2533 แตการเจรจาไมสามารถหาขอยตได สหรฐจงรองขอใหประเทศภาคดาเนนการแตงตงองคคณะ (a panel) เพอพจารณาขอพพาทดงกลาว

ในทสดองคคณะทพจารณาขอพพาทนตดสนวา ประเทศไทยไดกาหนดมาตรการทเปนจากดในการนาเขาบหรจากประเทศอนตามมาตรา 2724 แหงพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 ซงขดตอความตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคาหรอแกตต (1947) พ.ศ.2490 (General Agreement on Tariffs and Trade - GATT25) มาตรา 20 (b)26 นอกจากน กฎหมายเกยวกบภาษศลกากร ภาษธรกจและภาษทองถนวาดวยบหรยงไมสอดคลองกบพนธกรณของประเทศไทยภายใตแกตต มาตรา 3 องคคณะทพจารณาจงแนะนาใหประเทศภาคทงหลายเรยกรองใหไทยแกไขปรบปรงมาตรา 27 แหง พ.ร.บ.ยาสบ ใหสอดคลองกบแกตต

24 “มาตรา 27 หามมใหผใดนาเมลดพนธยาสบ ตนยาสบ ใบยา ยาอด ยาเสนหรอยาสบเขามาในหรอสงออกไปนอกราชอาณาจกร เวนแตจะไดรบอนญาตจากอธบดหรอเจาพนกงานทไดรบมอบหมายจากอธบด

การขออนญาต การออกใบอนญาตและเงอนไขวาดวยการนาสงของตามมาตรานเขามาในหรอสงออกไปนอกราชอาณาจกร ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทอธบดกาหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

การขออนญาตนาสงของตามมาตรานเขามาในราชอาณาจกรเพอเปนตวอยางสนคาหรอมใชเพอการคาตามจานวนอนสมควร จะขอเมอสงของนนมาถงดานศลกากรแลวกได

เฉพาะยาเสนหรอยาสบใหปดแสตมปยาสบตามพระราชบญญตนกอนทจะรบมอบไปจากเจาพนกงานศลกากร เวนแตอธบดจะอนญาตใหปดภายหลงตามเงอนไขทอธบดกาหนด” 25 ความตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคาหรอ แกตต (General Agreement on Tariffs and Trade: GATT) ค.ศ.1947 ซงในขณะนนยงไมมการจดตงองคการการคาโลก (WTO) เปนกฎหมายการคาระหวางประเทศทมรฐภาคมากทสด ซงประเทศไทยกเปนรฐภาคดวย จงมพนธกรณทจะตองปฏบตตามขอตกลง GATT 26 Article XX: General Exceptions Subject to the requirement that such measures are not applied in a manner which would constitute a means of arbitrary or unjustifiable discrimination between countries where the same conditions prevail, or a disguised restriction on international trade, nothing in this Agreement shall be construed to prevent the adoption or enforcement by any contracting party of measures:

… (b) necessary to protect human, animal or plant life or health;

31

องคคณะของแกตตไดพจารณาและวนจฉยวา การสบบหรทาใหเกดผลเสยหรอความเสยงตอสขภาพของมนษยอยางมาก และประเทศภาคสามารถออกมาตรฐานเพอจากดการบรโภคบหรของประชาชนในประเทศไทยตามแกตต มาตรา 20 (b) โดยถอวาเหตผลในการคมครองสขภาพของมนษย (human health) ยอมเหนอกวาการคาเสร (trade liberalization) อยางไรกตาม การใชมาตรการใด ๆ ภายใตบทบญญตนจะตองทาเทาทจาเปนเทานน การตความคาวาความจาเปน (necessary) ในมาตรา 20 (b) ตามความเหนขององคคณะคอ มาตรการจากดหรอหามการนาเขาบหรจะมความจาเปน กตอเมอไมมมาตรการอน ๆ ตามแกตตทจะดาเนนการไดแลวเทานน หรอหากมมาตรการอน หรอมาตรการอน ๆ มลกษณะทไมสอดคลองกบแกตตมากกวาแลว ประเทศไทยจงจะสามารถเหตผลความจาเปนดานนโยบายคมครองสขภาพได 27 กลาวคอมาตรการหามนาเขาบหรจากตางประเทศ ไมถอเปนมาตรการทมความจาเปนเพยงพอทจะอางเรองคมครองสขภาพของคนไทย เนองจากยงมการจาหนายบหรทผลตโดยโรงงานยาสบ

ผลคาตดสนในขอพพาทการคานถอวา อตสาหกรรมยาสบประสบชยชนะสวนหนง เนองจากองคคณะเหนวากฎหมายภายในของไทยขดตอแกตต อยางไรกด ในเดอนตลาคม 2533 รฐบาลไทยไดประกาศเปดเสรตลาดบหรจากตางประเทศเสยกอนทสหรฐจะใชมาตรา 301 เพอตอบโตทางการคากบไทย กระทรวงสาธารณสขจงพลกวกฤตเปนโอกาสดวยการเสนอใหรฐบาลเหนชอบราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... เปนการแลกเปลยนกบการเปดเสรบหรจากตางประเทศ28 อกทงประเทศไทยกยงมชยชนะในประเดนทไทยยงคงมาตรการหามการโฆษณาบหรไดตอไป เนองจากกฎหมายไทยหามโฆษณาบหรทผลตในไทยและบหรนาเขาจากตางประเทศเหมอนกน สอดคลองกบแกตต มาตรา 3:429 และไมมความจาเปนทจะแกไข พ.ร.บ.ยาสบ มาตรา 27 จนถงบดน

การคดคานการเปดเสรตลาดบหรนอกทาใหสงคมไทยมความตนตวในเรองผลเสยจากการบรโภคยาสบหรอบหรอยางกวางขวาง ดงจะเหนไดจากการเสนอขาวสารของสอมวลชนแขนงตาง ๆ ซงมสวนสาคญในการสรางกระแสสงคมในการคดคานเรองน ผลพลอยไดสาคญอกประการคอ การสรางเครอขายองคกรดานสขภาพทตอตานอตสาหกรรมยาสบทงในประเทศและตางประเทศทเขมแขงมากกวาในอดต

27 THAILAND - RESTRICTIONS ON IMPORTATION OF AND INTERNAL TAXES ON CIGARETTES (Report of the Panel adopted on 7 November 1990) (DS10/R - 37S/200), pp.20-23. 28 ชชย ศภวงศ, 2 ทศวรรษการควบคมการบรโภคยาสบของสงคมไทย (กรงเทพฯ: ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2550), หนา 26-27. 29 Ibid., p.22.

32

กรณศกษาท 2 การแทรกแซงกระบวนการเสนอรางกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบ

ในชวงระหวางป พ.ศ. 2532 ถง 2535 ไดเกดสาคญ 2 ฉบบคอ รางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... โดยกอนหนานประเทศไทยมกฎหมายเกยวกบการควบคมยาสบทเปนมาตรการทางภาษเทานนคอ พระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 แตยงไมมกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบ โดยเฉพาะบหร และยงไมมกฎหมายคมครองสขภาพของผไมสบบหรเหมอนในตางประเทศ และยงไมมนโยบายหรอยทธศาสตรการควบคมการบรโภคยาสบระดบชาตแตอยางใด

กอนป 2532 การโฆษณาบหรยงไมมกฎหมายหามแตอยางใด จนกระทงมการออกคาสงคณะกรรมการวาดวยการโฆษณาท 2/2532 เรองหามการโฆษณาในทกสอโฆษณา และคณะกรรมการคมครองผบรโภคออกประกาศใหบหรเปนสนคาควบคมฉลากตาม พ.ร.บ.คมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 (ราชกจจานเบกษา เลมท 106 ตอนท 25 ลงวนท10 กมภาพนธ 253230)

นพ.หทย ชตานนท ในขณะทดารงตาแหนงเปนรองปลดกระทรวงสาธารณสข ไดคดรเรมทจะรางกฎหมายควบคมบหรและกฎหมายคมครองผไมสบบหรมาตงแตชวงเรมทาหนาทเปนเลขานการในคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) ทจดประชมเปนครงแรกในเดอนเมษายน 2532 และไดเสนอใหทประชมแตงตงคณะอนกรรมการดานกฎหมายขน โดยม นายประเสรฐ นาสกล เปนประธานอนกรรมการ ฯ ซงขณะนนทานเปนรองเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา กรรมการทานอน เชน นพ.หทย, นพ.ประกต, นพ.ชชย ศภวงศ, ผแทนสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ผแทนกรมสรรพสามต และม ผอ.กองนตการ สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเปนเลขานการ31

ในรายงานนจะกลาวถงเฉพาะเหตการณสาคญและกรณการแทรกแซงของบรษทบหรขามชาต ทพยายามเขามามบทบาทในการคดคานการยกราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ดงน32

เมอวนท 15 ตลาคม 2533 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบในหลกการตอรางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ทเสนอโดยกระทรวงสาธารณสข ซงขณะนนม นายชวน หลกภย เปนรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข โดยกอนหนานนในเดอนเดยวกน รฐบาลไดพจารณาทจะเปดตลาดบหรตางประเทศ ตามกระแสการกดดนของบรษทบหรสหรฐและรฐบาลสหรฐ และคาตดสนของ 30 ประกต วาทสาธกกจ, สเพอไทยไรควนบหร: บนทกไวเปนประวตศาสตร (กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2549), หนา 106-107. 31 หทย ชตานนท, มรรคาสการตรากฎหมายควบคมยาสบ นกสไทยพฆาตยกษพทกษยาสบขามชาต (กรงเทพ ฯ: ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2551), หนา 17-18. 32 ดรายละเอยดใน หทย ชตานนท, เลมเดยวกน.

33

องคคณะของแกตตดงทกลาวมาขางตน ดงนน นพ.หทย ชตานนท และ ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ) โดยการแนะนาจากทานพชร อศรางกร ณ อยธยา ปลดกระทรวงพาณชยในขณะนน ไดขอตอรองใหรฐบาลไทย ออกกฎหมายในการควบคมการบรโภคยาสบ และคมครองสขภาพผไมสบบหร รวมทงการจดตงสานกงานควบคมการบรโภคยาสบ ในกระทรวงสาธารณสข33

เหตการณการเมองสาคญในชวงรฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณ นายกรฐมนตรในขณะนนทใหความเหนชอบราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบคอ เมอวนท 23 กมภาพนธ 2534 เกดเหตการณรฐประหารของคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) นาโดย พลเอกสนทร คงสมพงษ หวหนาคณะ รสช.และ พลเอกสจนดา คราประยร ผบญชาการทหารบกในขณะนน โดยม นายอานนท ปนยารชน ดารงตาแหนงนายกรฐมนตรต งแตวนท 2 มนาคม 2534 ถงวนท 23 กนยายน 2535 เหตการณดงกลาวอาจมสวนทาใหการพจารณาราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ของคณะกรรมการกฤษฎกาหยดชะงกไป เรองนเองทาใหภาคประชาสงคมและนกวชาการดานสขภาพนาโดย นพ.หทย ชตานนท ไดมจดหมายสวนตว (ลงวนท 21 มนาคม 2534) ถงรฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข (ศ.นพ.อรรถสทธ เวชชาชวะ) สอบถามความคบหนาของรางกฎหมายน และไดตดตอไปยงเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกาดวย34

ดวยเหตน รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (นพ.ไพโรจน นงสานนท) จงไดออกคาสงกระทรวงสาธารณสขท 227/2534 เรอง แตงตงคณะกรรมการราง พ.ร.บ.ทเกยวของกบบหรและสขภาพ โดยม นพ.หทย เปนประธานกรรมการ และมกรรมการทเปนผแทนเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา กรมสรรพสามต ผแทนกระทรวงสาธารณสข ผแทนสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ.) นพ.ประกต นพ.ศรวฒน ทพยธราดล เปนตน ตอมากระทรวงสาธารณสขไดแจงเรองการปรบปรงราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบตามขอสงเกตของคณะกรรมการกฤษฎกา คณะ6 และยนยนถงเหตผลความจาเปนในการมกฎหมายฉบบน พรอมกนนน คณะกรรมการคณะนยงไดจดทาราง พ.ร.บ.คมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... เพอนาเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขพจารณาตอไปดวย

คณะกรรมการกฤษฎกา คณะ 6 ไดเรมพจารณาราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... เปนครงแรกในวนท 12 กนยายน 2534 ในชวงเวลาน เรมปรากฏขอเทจจรงเกยวกบความพยายามแทรกแซงกระบวนการรางกฎหมายของบรษทบหรขามชาต เชน

วนท 30 กนยายน 2534 เวลา 10.00 น. ตวแทนบรษทบหรขามชาต (เชน นายวโรจน BAT, นายไพฑรย นาย Patrick บรษท ฟลลป มอรรส และนาย Roger Winch) ไดเขาพบ รอง

33 ชชย ศภวงศ, 2 ทศวรรษการควบคมการบรโภคยาสบของสงคมไทย, อางแลว, หนา 31. 34 หทย ชตานนท, มรรคาสการตรากฎหมายควบคมยาสบ นกสไทยพฆาตยกษพทกษยาสบขามชาต, อางแลว, หนา 37-45.

34

นายกรฐมนตร นายมชย ฤชพนธ ททาเนยบรฐบาล โดยปรากฏเปนเอกสารภายในของบรษทบหรคอ บนทกของนายวโรจน ไตรรตโนภาส ผแทนของบรษท British American Tobacco (BAT) ประจาประเทศไทย ระบวตถประสงค3 ประการในการเขาพบรองนายก ฯ นายมชย มเนอหาดงน 35

1) เพอหารอกบตวแทนรฐบาลทรบผดชอบราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... เพอใหเกดความมนใจวา เรา (กลมบรษทบหรขามชาต) จะมสทธเขารวมกระบวนการยกรางกฎหมายฉบบน โดยเฉพาะในประเดนการแจงสวนประกอบของบหรหรอผลตภณฑยาสบ (ingredients issue) วาจะใชวธการใดในการบญญตเปนกฎหมาย

2) เพอสรางความมนใจแกรฐบาลวา เรา (กลมบรษทบหรขามชาต) จะปฏบตตามกฎหมายเรองการหามโฆษณา

3) เพอแสดงความกงวลวา ในชวงเวลา 2 ปทผานมา กระทรวงพาณชยและกรมศลกากรทเรมควบคมบหร อาจทาใหทศนคตเชงลบของประชาชนตอรางพ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ อนจะสงผลทาใหมการลกลอบนาบหรเถอนเขาประเทศไทยเพมมากขน และทาใหรฐไมสามารถจดเกบภาษได

รองนายก ฯ นายมชย ซงรบผดชอบสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาใหความเหนวา รฐบาลนยงไมเหนรางกฎหมายน และไมแนใจวาจะผานความเหนชอบจากคณะรฐมนตรหรอไม โดยสวนตวแลวไมเหนดวยทจะใหมกฎหมายฉบบน เพราะขดแยงกบนโยบายของรฐบาลทสงเสรมเรองการผอนคลายกฎระเบยบ (DEREGULATING) สนบสนนเรองการแปรรปรฐวสาหกจ (privatization) จงไมเหมาะสมทจะสรางกฎระเบยบขนใหม (RE-REGULATING) ทานยงพดตดตลกวาเปนลกคาทซอสตยของบหรยหอ State Express 555 (บหรของ BAT) และยงไดใหคาแนะนาแกตวแทนบรษทบหรวา

1) กลมอตสาหกรรมยาสบควรแสดงความกงวลของตนตอเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกาทเพงไดรบแตงตงคอ นายวฒนา รตนวจตร

2) ควรตดตอขอเขาหารอกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (นพ.ไพโรจน นงสานนท) เพอสอบถามประเดนททานรฐมนตรยงกงวลและหาแนวทางแกไขรวมกน เพอเลยงการเผชญหนากน โดยรองนายก ฯ รบปากวาจะโทรศพทถงรฐมนตร ฯ สธ. เพอปรกษาในเรองน เชน อาจเสนอใหกลมอตสาหกรรมยาสบเขารวมในกระบวนการรางกฎหมายของคณะคณะกรรมการทกระทรวงสาธารณสขแตงตง

บนทกสรปการประชมของกลมตวแทนบรษทบหร (post meeting summary) สรปความวา พวกเราเหนพองกนวา การเขาพบครงนประสบความสาเรจเปนอยางมาก ไมมความกงวลอะไรรายแรงเกยวกบราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... แตควรเรงดาเนนการในเรองตอไปน การขอเขาพบเลขาธการ

35 เลมเดยวกน, หนา 51-55. หรอด MEMORANDUM from Viroj to David Aitken “INDUSTRY MEETING WITH DEPUTY PRIME MINISTER MEECHAI RACHUPHAN AT GOVERNMENT HOUSE, SEPT, 30, 1991 I0.00 A.M.” (September 30, 1991).

35

คณะกรรมการกฤษฎกาภายในสปดาหนและเสนอกฎหมายสงคโปรเรองสวนประกอบของบหร และควรทาจดหมายถงรองนายก ฯ นายมชย เพอขอบคณและแจงความคบหนาการดาเนนการตามคาแนะนาของทานรองนายก ฯ และควรสอบถามทานเรองการโทรศพทตดตอกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข เพอทจะเตรยมการเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขตอไป นาย Patrick จะตดตอสานกงานทสงคโปรเพอใหสงกฎเกณฑเรองสวนประกอบบหรมาให แตจะไมสงมาตรการเขมงวดอน ๆ เชน การตงแสดงบหรหรอการจาหนายบหร

วนท 9 ตลาคม 2534 เวลา 15.00 น. ทสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ตวแทนบรษทบหรขามชาต (เชน นายวโรจน BAT, นายไพฑรย วโรจนโภคา ผจดการบรษท ฟลลป มอรรส ประเทศไทย นาย Patrick Rekart นาย Larry Matthews บรษท RJR และนาย Tetsu Asaki บรษท JTI) ไดเขาพบรองเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา (นายไมตร ตนเตมทรพย) ซงปฏบตราชการแทนเลขาธการ ฯ ทเดนทางไปตางประเทศ นาย Patrick ไดกลาวถงผลการเขาพบรองนายก ฯ นายมชย ทแนะนาใหเขาพบเลขาธการ ฯ เพอทจะใหขอมลแกรฐบาลวา รางกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบนมขอหามหลายเรอง และกาหนดใหแจงสวนประกอบของผลตภณฑยาสบดวย

นายไมตร ตนเตมทรพย รองเลขาธการ ฯ ใหขอมลวา รางพ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ไดรบการรบรองจากรฐบาลนแลว จงอยในชนการพจารณาของคณะกรรมการกฤษฎกา คณะ 6 นายไมตรใหขอมลแกตวแทนบรษทบหรวา คณะกรรมการกฤษฎกาเปดโอกาสใหผมสวนไดเสยทกฝายเขารวมแสดงความเหนเพอเปนขอมลประกอบการพจารณาของคณะกรรมการ ฯ และแนะนาใหอตสาหกรรมยาสบยนขอเสนอแนะโดยเรวทสด สาหรบประเดนทบรษทบหรสอบถามเนอหาของรางพระราชบญญตน นายไมตรแจงวารางกฎหมายนกระทรวงสาธารณสขเปนเจาของราง จงแนะนาใหหารอกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

กลมบรษทบหรขามชาตกลมนไดทาจดหมายเปนทางการสงถงรองนายกรฐมนตร นายมชย ฤชพนธ หลายครง เชน

จดหมายลงวนท 10 ตลาคม 2534 มเนอหาเปนจดหมายขอบคณรองนายก ฯ มชย ทไดใหโอกาสกลมอตสาหกรรมผนาเขาบหรเขาพบเมอวนท 30 กนยายน 2534 และกลาวเนนย าเรองความรวมมอระหวางผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบกบรฐบาล โดยเฉพาะการพจารณาราง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ ฯ ในประเดนการกาหนดระดบสารทาร (Tar) และนโคตน (Nicotine) ในบหรของรฐบาลโดยลาพง รวมถงการควบคมกจกรรมการทาตลาดของบรษททถกกลาวหาวาไมเหมาะสม

จดหมายลงวนท 18 ตลาคม 2534 มเนอหาอางขอมลความรวมมอระหวางรฐบาลกบอตสาหกรรมยาสบ ในเรองการกาหนดหลกเกณฑเรองระดบสารทารและนโคตนในบหร เชน ฮองกง สงคโปร ญปน และเสนอแนะเรองการเปดโอกาสใหบรษทผผลตบหรมสวนรวมในการเฝาระวงระดบ

36

สารทารและนโคตนในบหรรวมกบรฐบาลไทย เชน การจดตงหองแลบตรวจสอบ การฝกอบรมบคลากรทเปนเจาหนาทของรฐ การวางแผนเรองการจดซอเครองมอ อปกรณทใชทดสอบตาง ๆ

จดหมายลงวนท 22 ตลาคม 2534 ระบถงประเดนหลกเกณฑเรองสวนประกอบของบหร และการทดสอบระดบสารทารและนโคตนทเกดจากการเผาไหมบหร อกทงยงกลาวอางวาสวนประกอบของบหรถอเปนความลบทางการคาของผผลตบหร แมวารฐบาลหลายประเทศจะกาหนดใหแจงขอมลดงกลาวกตาม

ตอมา เมอวนท 20 ธนวาคม 2534 เลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกาไดมหนงสอถงเลขาธการคณะรฐมนตร เพอสงรางพ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ ฯ ทพจารณาเสรจแลว ซงรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขทาหนงสอถงเลขาธการ ครม. ลงวนท 17 มกราคม 2535 เรองเหนชอบรางพระราชบญญตนตามทคณะกรรมการกฤษฎกาพจารณาแลวเสรจ เหตการณนทาใหกลมบรษทบหรทาหนงสอถงรองนายก ฯ มชย เพอคดคานเนอหาของรางกฎหมายนวามขอเสยหลายประการ

มการวเคราะหมมมองของบรษทบหรขามชาตในการสรางความสมพนธกบรองนายก ฯ มชย วาเปนสงทมความสาคญมากทสด เพอทจะใหเกดการเจรจาพดคยกบตวแทนรฐบาลในประเดนการกาหนดสวนประกอบของบหร กลมบรษทบหรมองวา รองนายกรฐมนตร นายมชย เปนพนธมตรสาคญในการคดคานการเสนอรางพ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ ฯ โดย นพ.หทยแสดงความเหนวา รองนายก ฯ มชย ตองการทจะใหนาบทบญญตเรองการแจงสวนประกอบของผลตภณฑยาสบออก (มาตรา 11) รางกฎหมายน 36 ทงน รองนายก ฯ มชยไดเสนอประเดนตอทประชมคณะรฐมนตร วนท 11 กมภาพนธ 2535 ทกาลงพจารณารางพระราชบญญตน โดยใหเหตผลวา มาตรา 11 ไมเปนธรรมตอผประกอบการเนองจากเปนความลบทางการคา แต นพ.หทย ไดชแจงเหตผลทตองมาตรา 11 ไว เพราะสอดคลองกบคาตดสนของแกตต และยงมกฎหมายแคนาดา และกฎหมายสหรฐทกาหนดใหบรษทบหรตองเปดเผยขอมลสวนประกอบบหรตอภาครฐ ทาใหคณะรฐมนตรเหนชอบรางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ซงคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาเสรจตามทกระทรวงสาธารณสขเสนอ ในวนท 11 กมภาพนธ 2535 และเหนชอบใหเสนอตอสภานตบญญตแหงชาตพจารณาตอไป และเมอวนท 4 กมภาพนธ 2535 คณะรฐมนตรเหนชอบรางพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... ทาใหรางกฎหมายทงสองฉบบถกเสนอไปยงสภานตบญญตแหงชาตพรอมกน

สาหรบการขอเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขของกลมบรษทบหรนน รฐมนตร ฯ ไดมอบหมายให นพ.หทย เปนผแทนในการหารอแทน ซงมการพบปะกนเมอวนท 16 ธนวาคม 2534 ซง

36 R MacKenzie, J Collin, K Sriwongcharoen, et al., “If we can just 'stall' new unfriendly legislations the scoreboard is already in our favour'': transnational tobacco companies and ingredients disclosure in Thailand, Tob Control 2004 13: ii81.

37

มการบนทกวดโอและเสยงในการประชมดวย นพ.หทยไดกลาวกบตวแทนบรษทบหรวา ตนเองมจดยนทแตกตางอยางสนเชงกบธรกจยาสบ

การพจารณารางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... ของสภานตบญญตแหงชาต มกรณตวอยางทแสดงใหเหนถงการเขาแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบอยางชดเจน มรายละเอยดดงน

นายแพทย อรรถสทธ เวชชาชวะ รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข ใหสมภาษณสอมวลชน ปรากฏเปนขาวในวนท 21กมภาพนธ 2535 วา มตวแทนบรษทบหรตองการเขาพบตน แตตนไมใหเขาพบ ทาใหบรษทบหรรองเรยนตอรองนายก ฯ มชย ขอมสวนรวมในการพจารณารางกฎหมายน

ตอมา วนท 25 กมภาพนธ 2535 กลมบรษทบหรขามชาตไดทาจดหมายถงประธานสภานตบญญตแหงชาต เพอขออนญาตเขาชแจงรางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ ฯ โดยอางเหตผลวา รางพระราชบญญตนจะเปนผลเสยหายตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ไมมความจาเปนทจะออกกฎหมายฉบบน เนองจากมกฎหมายหลายฉบบทควบคมการประกอบกจการสนคาบหรอยแลว ขดตอนโยบายการคาของรฐบาลทตองการลดบทบาทของรฐ เพอใหการประกอบธรกจมความคลองตว หลกการในราง พ.ร.บ.หลายประการคลมเครอไมชดเจน อกทงกระบวนการพจารณากไมเปดโอกาสใหผประกอบการทไดรบผลกระทบแสดงความเหน

สภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ผานการพจารณารางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... ในวาระ 1 สภา ฯ จงสงใหคณะกรรมาธการสาธารณสขและสงแวดลอมพจารณาคาแปรญตตของสมาชก สนช.โดยมกาหนดเวลาแปรญตตภายใน 3 วน โดยราง พ.ร.บ.ควบคม ฯ มผขอแปรญตต 3 คนคอ นายธรรมนญ ลดพล นายโอสถ โกศน และนายดสต ศรวรรณ ทงน นายธรรมนญ ลดพล ขอแกไขถอยคาเลกนอย สวนนายโอสถ โกศน และนายดสต ศรวรรณ ขอตดมาตรา 4 (การหามขายบหรแกผทมอายไมครบ 18 ป) และมาตรา 11 (การกาหนดใหผผลตหรอผนาเขาแจงสวนประกอบของบหร) ออกทงหมด

การประชมคณะกรรมาธการสาธารณสข ฯ ครงแรกในวนท 10 มนาคม 2535 มตวแทนของบรษท ฟลลป มอรรส (ประเทศไทย) คอ นายไพฑรย วโรจนโภคา เขารวมประชมอยดวยโดยไมไดรบเชญ ทาให นพ.หทย แจงเรองนใหรองประธาน ฯ (ศ.นพ.วกจ วรานวตต) ทราบ จงไดแจงใหประธานคณะกรรมาธการ ฯ คอ ศ.นพ.ประสพ รตนากร ทราบ ประธาน ฯ จงประกาศใหผทไมไดรบเชญออกจากหองประชมไป นายไพฑรย และนายดสต จงลกเดนออกจากหองประชม เจาหนาทรฐสภาแจงวา นายดสต ศรวรรณ สมาชก สนช.เปนผพานายไพฑรยเขามาในหองประชม โดยอางวาเปนคนของตน แตมไดแจงใหทางคณะกรรมาธการ ฯ ทราบลวงหนา

เหตการณลอบบของบรษทบหรทสมาชก สนช.พาตวแทนบรษทบหรขามชาตเขามารวมประชมพจารณารางกฎหมาย ถอเปนสงสะทอนความพยายามอยางสงของบรษทบหรขามชาตทเขาถงผม

38

ตาแหนงระดบสงทเกยวกบการพจารณากฎหมาย ฝายสขภาพไดแจงขาวนใหสอมวลชนทราบ ทาใหเปนขาวใหญโตขนหนาหนงของหนงสอพมพหลายฉบบในกรณน ดานนายดสต ศรวรรณ อางเหตผลทพานายไพฑรยเขารวมประชมดวย เพราะอยากใหชวยนาเสนอขอมลทงสองดานตอคณะกรรมาธการ ฯ สวนรองนายก ฯ มชย ใหสมภาษณทางสอวา บคคลภายนอกสามารถเขาฟงการแปรญตตของคณะกรรมาธการ ฯ ไดเพราะไมถอวาเปนความลบในเรองดงกลาว ไมมอะไรตอการตดสนใจของคณะกรรมาธการ

ในเดอนมนาคม 2535 กอนทจะมการพจารณารางพระราชบญญตท งสองในวาระ 2 และ 3 เอกสารภายในของบรษทบหรคอ British American Tobacco UK and Export’s (BATUKE) (Davis R. Developments in Thailand. 10 Mar 1992. British American Tobacco. Bates No. 304033896. Available from Guildford Depository.) จดทาโดย นาย Richard Davies ไดแจงขอมลเรองเจาหนาทบรษทบหรไดพยายามลอบบสมาชกสภานตบญญตแหงชาตทมอาวโสบางทาน เพอใหตดเรองการแจงสวนประกอบของบหรออกไป โดยดงความสนใจของรฐบาลไปในเรองสารทารและนโคตน37

ตอมาสภานตบญญตแหงชาตมมตเหนชอบรางพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. .... ในวาระ 2 และวาระ 3 จนกระทงมการประกาศพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 เปนกฎหมายในราชกจจานเบกษา เมอวนท 5 เมษายน 2535 ซงพระราชบญญตนมผลใชบงคบราวตนเดอนสงหาคม 2535 คอเมอพนกาหนด 120 วนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป สวนกฎหมายอกฉบบคอ พระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 7 เมษายน 2535 มผลใชบงคบตงแตวนท 8 เมษายน 2535 เปนตนไป

การทสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) สามารถพจารณาใหความเหนชอบกฎหมายควบคมยาสบทสาคญ 2 ฉบบขางตนได แมวาจะมการแทรกแซงของบรษทบหรขามชาตทพยายามลอบบสมาชก สนช.บางคน รวมถงผมอานาจในรฐบาลและเจาหนาทของรฐ แตกประสบความลมเหลว เปนผลจากการเฝาระวง ตรวจสอบของฝายทสนบสนนกฎหมาย 2 ฉบบน รวมถงการทางานรวมกบสอมวลชนโดยเฉพาะหนงสอพมพทชวยเปดโปงความพยายามดงกลาว ทาใหเกดกระแสสงคมตอตานการแทรกแซงของผ ประกอบธรกจบหร ผทรบผดชอบในการพจารณารางกฎหมายมความระมดระวงตวมากขน

37 Ibid.

39

1.2.2 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบชวงป พ.ศ.2535 ถง พ.ศ.2556

เหตการณชวงป พ.ศ.2535 มพฒนาการสาคญเกยวกบการควบคมยาสบคอ การตรากฎหมายควบคมยาสบสาคญ 2 ฉบบคอ พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 หลงจากนน องคการอนามยโลกไดเหนชอบกฎหมายระหวางประเทศดานการควบคมยาสบฉบบแรกชอวา “กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ” (WHO Framework Convention on Tobacco Control) หรอ WHO FCTC ซงมผลบงคบใชเมอวนท 27 กมภาพนธ พ.ศ.2548 ซงขอมล ณ เดอนสงหาคม 2555 มรฐภาคตาม FCTC ทตองปฏบตตามกรอบอนสญญา ฯ ดงกลาวรวม 176 ประเทศ38) โดยประเทศไทยไดเขาเปนภาคของWHO FCTC เมอวนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2547 (ค.ศ. 2004) จงมพนธกรณทจะตองปฏบตตามบทบญญตตาง ๆ รวมถงมาตรา 5.3 (หรอมาตรา 5 วรรค 3) คอการปองกนมใหธรกจยาสบเขามาแทรกแซงการควบคมยาสบของภาครฐ และแนวปฏบตตามมาตรา 5.3

กรณศกษาทนาสนใจภายหลงจากป 2535 มดงน

กรณศกษาท 3 นายราลฟ บอยส อดตเอกอครราชทตสหรฐอเมรกา ประจาประเทศไทย ไม

ปฏบตตามนโยบายดานกจการยาสบในตางประเทศของรฐบาลสหรฐอเมรกา

นายราลฟ บอยส อดตเอกอครราชทตสหรฐ ประจาประเทศไทย (ป ค.ศ.2004 - 2007 )

จากการศกษาขอมลกฎหมายของรฐบาลสหรฐชอ International Tobacco Responsibility Act of 1997 (H.R.2135) ทมกเรยกวา “the Doggett Amendment” ซงมสาระสาคญคอ หามเจาหนาทสหรฐเขาไปเกยวของในการสนบสนนทางการเงนแกอตสาหกรรมยาสบในการสงออกหรอจาหนายบหรซกา

38 Parties to the WHO Framework Convention on Tobacco Control at http://www.who.int/fctc/signatories_parties/en/index.html

40

แรตและยาสบไรควนทผลตในสหรฐไปยงประเทศอน (foreign subsidiary) รวมถงหามเจาหนาทรฐบาลสหรฐปฏบตงานในลกษณะททาใหกฎหมายหรอระเบยบการควบคมยาสบในตางประเทศนนดอยประสทธภาพลง

ในชวงเวลาตงแตเดอนกมภาพนธ 1998 เปนตนมา หนวยงานสาคญของสหรฐหลายแหงไดแก กระทรวงการตางประเทศ, กระทรวงพาณชย และกระทรวงเกษตร (U.S. Department of Agriculture) ไดจดทาแนวปฏบตชอวา “the cabled guidance” ตามกาหนดเวลาทวางแผนไง แนวปฏบตนมเนอหากาหนดใหเจาหนาทสหรฐทมตาแหนงและปฏบตงานในตางประเทศ มหนาทรายงานเกยวกบการดาเนนการเพอสนบสนนนโยบายตางประเทศของสหรฐ รวมถงการควบคมยาสบ (tobacco-control efforts) มรายละเอยดสรปไดดงน 39

เนอหาของแนวปฏบตนหามเจาหนาทรฐบาลสหรฐดาเนนการในเรองตอไปน

การสนบสนนการจาหนายหรอสงออกยาสบหรอผลตภณฑยาสบ และใหการชวยเหลอแกบรษทสหรฐหรอผมสญชาตสหรฐในการดาเนนการดงกลาว

การมสวนรวมในงานแสดงสนคาหรอนทรรศการ หรอรวมงานเลยงตอนรบทไดรบการสนบสนนโยกลมอตสาหกรรมยาสบหรอผมประโยชนเกยวของ (tobacco interests)

การตอตาน คดคานกฎหมาย กฎ ระเบยบตาง ๆ ของประเทศอน ซงมวตถประสงคเพอลดผลเสยจากการบรโภคยาสบ

เนอหาของแนวปฏบตทเกยวกบการควบคมยาสบ ทเจาหนาทรฐบาลสหรฐพงใหการสนบสนนหรอชวยเหลอแกรฐบาลตางประเทศในเรองตอไปนคอ

สนบสนนและกาหนดแผนงานหรอโครงการควบคมยาสบ จดหาเงนทนสนบสนนโครงการปองกนและการควบคมยาสบ รวมถงแหลงทนจาก

สหรฐ รายงานสถานการณและความกาวหนาในการควบคมยาสบของประเทศอน ๆ จดทารายงานและตดตามเรองกฎหมายควบคมยาสบตางประเทศ

แนวปฏบตนอนญาตใหเจาหนาทรฐบาลสหรฐสามารถดาเนนการในบางกรณได ไดแก

การปฏบตงานของเจาหนาทสหรฐเพอใหบรการแกผประกอบการตามหนาทปกตทวไปแกบรษทและคนสญชาตสหรฐ เชน การใหขอมลดานนโยบายตางประเทศ, นโยบาย และกฎหมาย ระเบยบตาง ๆ

39 TOBACCO EXPORTS: USDA’s Foreign Agricultural Service Lacks Specific Guidance for Congressional Restrictions on Promoting Tobacco (US: GAO, May 2003), pp.5-6.

41

การใหความชวยเหลอในการแกปญหาทางธรกจตาง ๆ เชน การนาเขาสนคาทตองผานพธการศลกากร

การใหความชวยเหลอในการแกปญหาอปสรรคหรอมลกษณะเปนปญหาการเลอกปฏบตทางการคา (potentially discriminatory trade restrictions)

นายราลฟ บอยส (Ralph Leo Boyce) อดตเอกอครราชทตสหรฐอเมรกา ประจาประเทศไทย (ดารงตาแหนงชวงเดอนธนวาคม ค.ศ.2004 – ธนวาคม ค.ศ.2007) ไดฝาฝนแนวปฏบตของรฐบาลสหรฐทกลาวมาขางตน ดวยการนากลมบรษทบหรและสราเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (นายพนจ จารสมบต) เมอวนท 24 สงหาคม 2549 (ค.ศ.2006) โดยผแทนบรษทฟลลปมอรรสไดรองเรยนวา กระทรวงสาธารณสขปฏบตไมเทาเทยมกน จากกฎหมายทหามการตงแสดงบหร สรา แตไมหามแสดงซการและยาเสน ถอวาเปนการเลอกปฏบต ในเรองนนายแพทยหทย ชตานนทไดพจารณาวา เอกอครราชทตทาผดกฎของกระทรวงตางประเทศสหรฐฯ ทหามมใหทตสนบสนนบรษทยาสบอเมรกนในประเทศตางๆ จงไดแจงไปยงมตรสหายทสหรฐฯ ของอาจารยหทย ซงไดดาเนนการรองขอใหวฒสมาชกและสมาชกสภาผแทนอเมรกนรวมลงนามถง รมว.ตางประเทศสหรฐฯ ใหพจารณาความผดของทต เปนผลใหเอกอครราชทตสหรฐผนตองถกยายออกจากประเทศไทยไปในทสด

นพ.หทย ชตานนท ประธานสถาบนสงเสรมสขภาพไทย กลาววา “ทกภาคสวนในกระทรวงสาธารณสขจะไมเจรจากบบรษทบหร หากตองการอะไรกใหเสนอไดเปนลายลกษณอกษร ซง สธ.จะตอบกลบไปเปนลายลกษณอกษรไปในแตละกรณ การเจรจากบพอคาบหร เปรยบเสมอนกบการปลากบหม เสยเวลาและเปลองตว เพราะหมนนสกปรก และไมมประโยชนทจะไปปลาดวย”40 ทางดานนายพนจ จารสมบต รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ไดใหกลาววา “สธ.จะเพมความเขมขนในการควบคมเหลา บหรใหมากกวาเดม เพราะเปนททราบแลววา ไมวาบหรหรอเครองดมแอลกอฮอลเปนสงทใหโทษตอรางกายและสงคม”41

รฐบาลสหรฐไดปรบปรงแกไขแนวปฏบตนในป 2000 รายละเอยดของคาสงรฐบาลสหรฐเกยวกบนโยบายยาสบในตางประเทศ ซงประกาศใชในเดอนมกราคม ค.ศ.2000 (พ.ศ.2543) ชอวา “U.S. Department of State Directive on Tobacco Policy Abroad” (January 2000) มเนอหาโดยสรปดงน

40 “หมอหทย เปรยเจรจาพอคาบหร เหมอนปลากบหม เสยเวลาเปลองตว” (มตชนรายวน วนท 26 สงหาคม 2549), หนา 5. 41 เลมเดยวกน

42

นโยบายทวไป (General Policy)

นโยบายของประธานาธบดคลนตนและรฐบาลสหรฐทใหความสาคญเปนลาดบแรก ๆ คอ การเปดตลาดการคาระหวางประเทศสาหรบผลตภณฑของสหรฐ การไมเลอกปฏบต (non-discriminatory treatment) ตอผสงออกสหรฐ รวมถงการยกเลกอปสรรคทางการคาระหวางประเทศ อยางไรกด รฐบาลสหรฐเคารพตอสทธของรฐบาลตางประเทศในประเดนแนวปฏบตดานสาธารณสขหรอการคมครองสขภาพ และสนบสนนทรฐบาลตางประเทศจะดาเนนมาตรการทเกยวของตามความเหมาะสม อกทงรฐบาลสหรฐยงอาจใหการชวยเหลอแบบทวภาคหรอพหภาค อนง เปนททราบกนวา การใชยาสบเปนสาเหตสาคญของการเสยชวตกอนวยอนควรของประชากรทวโลก ฉะนน จงตองแยกแยะระหวางนโยบายปกปองตลาดสนคาในประเทศ (protectionist policies) ออกจากมาตรการคมครองสขภาพประชาชนตามกฎหมาย (legitimate health-based actions) เพอทจะไมเปนการบนทอนความสาคญในการลดการบรโภคยาสบหรอผลตภณฑยาสบ รวมถงการคมครองสขภาพของประชาชนในประเทศนน ๆ

ดวยตระหนกถงผลเสยอยางรอยแรงตอสขภาพทเกดจากการบรโภคยาสบ รฐบาลสหรฐจะไมสงเสรมใหมการจาหนายหรอสงออกยาสบหรอผลตภณฑยาสบ หรอไมสนบสนนเรองการลดหรอยกเลกขอจากดการนาเขายาสบหรอผลตภณฑยาสบ รวมถงขอจากดในการทาการตลาดผลตภณฑยาสบทไมมลกษณะเลอกปฏบตของตางประเทศ ในขณะทรฐบาลสหรฐจะสนบสนนใหมการลดการปฏบตทางการคา (discriminatory trade practices) และจะดาเนนการสรางความเชอมนวา บรษทสหรฐจะไดรบการปฏบตทไมแตกตางจากผประกอบการในประเทศนน ๆ กลาวโดยสรปคอ วตถประสงคโดยรวมของนโยบายนคอ การสรางความเชอมนในเรองการเขาถงตลาดยาสบทวโลกอยางเทาเทยมกน นโยบายนสอดคลองกบกฎหมายชอวา the Act making appropriations for the Departments of Commerce, Justice, and State, the Judiciary, and related agencies (H.R. 3421) มาตรา 61742 ซงมผลในปงบประมาณ ค.ศ.2000 มเนอหาทเกยวกบการหามการใชเงนงบประมาณสนบสนนอตสาหกรรมยาสบ ไมวาจะเปนการจาหนายยาสบหรอผลตภณฑยาสบ หรอการตอตาน คดคานขอจากดหรอเงอนไขเกยวกบการทาตลาดสนคาประเภทยาสบหรอผลตภณฑยาสบทบงคบใชกบผประกอบการในประเทศและบรษทสหรฐอยางเทาเทยมกน

42 “None of the funds provided by this act shall be available to promote the sale or export of tobacco or tobacco products, or to see the reduction or removal by any foreign country of restrictions on the marketing of tobacco or tobacco products, except for restrictions which are not applied equally to all tobacco or tobacco products of the same type.”

43

แนวทางปฏบต

แนวทางปฏบตทสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลคลนตนในการลดผลเสยดานสขภาพจากการบรโภคยาสบ และปกปองสทธของคนอเมรกนในตางประเทศ มดงน

(1) เจาหนาทรฐบาลสหรฐทมตาแหนงในตางประเทศ ควรใหการชวยเหลอและสงเสรมเรองการควบคมยาสบในประเทศทตนเองปฏบตหนาท (host countries)

(2) เจาหนาทรฐบาลสหรฐทมตาแหนงในตางประเทศ ไมควรดาเนนการทาทายหรอคดคานกฎหมาย กฎ ระเบยบทมหลกการคมครองสขภาพทเหมาะสม (public health principles) หากมลกษณะทไมเลอกปฏบตตอยาสบหรอผลตภณฑยาสบทผลตในประเทศกบยาสบหรอผลตภณฑยาสบทนาเขาจากตางประเทศ หากเจาหนาทรฐบาลสหรฐมเหตผลทเชอไดวา กฎหมายดงกลาวอาจกดกนบรษทสหรฐหรอคนสญชาตสหรฐแลว จะตองแจงเรองนไปยงรฐบาลวอชงตนเพอหารอกบหนวยงานดานการคา สขภาพ และหนวยงานอนทเกยวของ

(3) เจาหนาทรฐบาลสหรฐทมตาแหนงในตางประเทศ ไมควรสนบสนนการจาหนายหรอสงออกยาสบหรอผลตภณฑยาสบ และไมควรชวยเหลอบรษทสหรฐหรอคนสญชาตสหรฐในการดาเนนการในเรองน เอกอครราชทตสหรฐและเจาหนาททตสหรฐ (Ambassadors or embassy staff) ไมควรรวมประชมหรอใหการสนบสนนงานเลยง, กจกรรมสงเสรมการคา (trade promotions) หรอกจกรรมอน ๆ ทไดรบเงนสนบสนนจากบคคลหรอองคกรทเกยวของกบการผลต สงออก การสงเสรมการขาย การจดจาหนาย หรอการจาหนายยาสบหรอผลตภณฑยาสบ หากการเขารวมกจกรรมดงกลาวอาจถกตความใหเขาใจไดวา รฐบาลสหรฐใหการสนบสนนการจาหนายหรอสงออกยาสบหรอผลตภณฑยาสบ

(4) เจาหนาทรฐบาลสหรฐทมตาแหนงในตางประเทศ ควรใหการสนบสนนดานการใหบรการทวไปแกคนสญชาตสหรฐหรอบรษทสหรฐ เชน การเผยแพรขอมลขาวสารและนโยบายของประเทศตาง ๆ หรอการใหความชวยเหลอแกบรษทสหรฐหรอคนสญชาตสหรฐในการปฏบตตามกฎหมายตางประเทศเกยวกบการลงทนของชาวตางชาตในประเทศนน ๆ รวมถงชวยเหลอในการแกปญหาทางธรกจตาง ๆ เชน พธการศลกากร การนาเขาสนคาผานศลกากร การละเมดเครองหมายการคา หรอเงอนไขดานสขอนามยทอาจมลกษณะเลอกปฏบต

ในเดอนสงหาคม 2549 นพ.หทย ชตานนทในฐานะประธานสถาบนสงเสรมสขภาพไทย มลนธสาธารณสขแหงชาต ไดประสานงานกบ นายเฮนร แวกซแมน สมาชกสภาผแทนราษฎรสหรฐ (Rep Waxman, Henry A.) เพอใหชวยสงเรองรองเรยนไปยงนางคอนโดลซา ไรซ รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสหรฐ ใหสอบสวนกรณนายราลฟ บอยส เอกอครราชทตสหรฐ ประจาประเทศไทยในขณะนน ไมปฏบตตามแนวปฏบตของเจาหนาทสหรฐในเรองการลอบบหรอใหความชวยเหลอแกกลมบรษทบหรสหรฐทประกอบธรกจยาสบในไทย (ตวแทนบรษท ฟลลป มอรรส) ใหเขาพบ นายพนจ จาร

44

สมบต รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขของไทย เมอวนท 24 สงหาคม 2549 เพอรองเรยนประเดนการบงคบกฎหมายการตงโชวบหร ซงถอวาขดตอแนวปฏบตของกระทรวงการตางประเทศสหรฐทหามเจาหนาทสหรฐสนบสนนธรกจยาสบในประเทศตาง ๆ 43

ตอมา นายเฮนร แวกซแมน สมาชกสภาผแทนราษฎรสหรฐและมตาแหนงเปน Ranking Member Lloyd Doggett ไดทาหนงสอรองเรยนไปยงนางคอนโดลซา ไรซ รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสหรฐ ในประเดนทนายราลฟ บอยส ไมปฏบตตามนโยบายเรอง Doggett Amendment ของรฐบาลสหรฐ เพอใหสอบสวนขอเทจจรงดงกลาว นอกจากน นายแวกซแมนยงขอทราบขอมลการตดตอนดพบระหวางเจาหนาทรฐบาลสหรฐกบตวแทนอตสาหกรรมยาสบสหรฐในไทยในชวง 6 ปทผานมา

อนง กอนหนานนายบอยสเคยปฏบตงานในประเทศไทยตงแตชวงป 1988 จงสามารถพด ฟงภาษาไทยไดเปนอยางด รวมถงภาษาฝรงเศสและภาษาเปอรเซย และชวงเวลาตงแตเดอนกมภาพนธ 2008 นายราลฟ บอยส ไดรบตาแหนงเปนประธานกรรมการบรหารบรษทผลตเครองบนพาณชยของสหรฐประจาภมภาพเอเชยตะวนออกเฉยงใต (President of Boeing Southeast Asia) จนถงปจจบน (ขอมล ณ เดอนสงหาคม 2556)

ผวจยไดศกษากฎหมายและแนวทางปฏบตของรฐบาลสหรฐในปจจบน ในประเดนการหามเจาหนาทรฐบาลสหรฐทปฏบตหนาทในตางประเทศ ใหการสนบสนนอตสาหกรรมยาสบของสหรฐพบวา มกฎหมายชอวา “An Act Making appropriations for the Departments of Commerce and Justice, Science, and Related Agencies” (2012) ซงมผลใชบงคบในปงบประมาณ 2012 (ครบกาหนดเดอนกนยายน 2013) เนอหาทเกยวกบการหามการใชเงนงบประมาณสนบสนนอตสาหกรรมยาสบ ระบในมาตรา 509 ทบญญตวา

“None of the funds provided by this Act shall be available to promote the sale or export of tobacco or tobacco products, or to seek the reduction or removal by any foreign country of restrictions on the marketing of tobacco or tobacco products, except for restrictions which are not applied equally to all tobacco or tobacco products of the same type.”

ขอสงเกตคอ กฎหมายในเรองนมเนอหาไมแตกตางจากกฎหมายป 1999 และแนวปฏบตป 2000 ในกรณ นายราลฟ บอยส

43 “จสอบทตสหรฐในไทย” (15 ธนวาคม 2549) เวบขาวมตชน www.matichon.co.th

45

กรณศกษาท 4 การเขามามอทธพลในสภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกา (US-ASEAN Business

Council)

สภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกา (US-ASEAN Business Council - USABC 44) กอตงขนในป ค.ศ.1984 (พ.ศ.2527) เปนสภาธรกจการคาทประกอบดวยบรษทธรกจอเมรกนชนนาขนาดใหญราว 20 บรษท (จานวน(ขอมลในเดอนกนยายน 2556 มบรษทสมาชกทเปนกรรมการบรหารมราว 50 บรษท) ประกอบกจการในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน รวมถงประเทศไทย บรษท ฟลลปมอรส เปนหนงในบรษทอเมรกนชนนาทไดกอตง U.S. ASEAN BUSINESS COUNCIL (US-ABC) ขน ไดเรมเขามาแทรกแซงนโยบายของไทยในเรองบหรและแอลกอฮอล รวมถงสนคาทเกยวกบสขภาพของประชาชน เชน ผลตภณฑยาในประเดนสทธบตรยา กลมบรษทอเมรกนเหลานไดเขามาลงทนในอาเซยนทมประชากรรวมกนกวา 600 ลานคน มมลคา GDP มากถง 1.5 ลานลานเหรยญสหรฐ หลายประเทศมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจคอนขางสง พนธกจหลกของ USABC จงเปนเรองการสงเสรมการคาสนคาและบรการระหวางสหรฐกบประเทศในอาเซยน รวมถงผลตภณฑยาสบทสรางรายไดจานวนมหาศาลใหแกบรษทบหรขามชาตของสหรฐอยางบรษท ฟลลปมอรส

ตวแทนของ USABC จะเดนทางมาเยอนไทยอยางเปนทางการเปนประจาทกป เพอหารอกบนายกรฐมนตรและบคคลสาคญในภาครฐและภาคเอกชน มหลายครงทไดขอเขารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขทมหนาท ความรบผดชอบในการกาหนดนโยบายการควบคมยาสบของประเทศ รวมถงนโยบายสขภาพอน ๆ จงมความเปนไปไดทบรษทสหรฐเหลานจะพยายามกดดนใหผแทนรฐบาลไทย ผอนคลายมาตรการควบคมยาสบและสนคาทสงผลกระทบตอสขภาพ เชน บหร เครองดมแอลกอฮอล รวมถงผลตภณฑยาทนาเขาจากตางประเทศ ซงบรษทสหรฐเปนเจาของสทธบตรยาเหลานน

จากการศกษาขอมลรายชอคณะกรรมการบรหาร (Board of Directors) ของสภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกาชดปจจบน ทม นาย Evan G. Greenberg เปนประธาน (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2556) พบวา ยงมรายชอผแทนของ Philip Morris รวมเปนกรรมการบรหารอยดวย คอ นาย Matteo Pellegrini ประธานกรรมการบรษท Philip Morris Asia Ltd. (ลาดบท 44)

44 US-ASEAN Business Council at http://www.usasean.org/about/what-we-do

46

รายชอคณะกรรมการบรหาร (Board of Directors) ของสภาธรกจอาเซยน-สหรฐชดปจจบน45

Chairman

1. Mr. Evan G. Greenberg

Chairman, President and Chief Executive Officer ACE Limited

Vice Chairmen

2. Mr. Keith Williams

President & CEO Underwriters Laboratories, Inc.

3. Mr. Greg Brown Chairman & CEO

Motorola Solutions, Inc.

Chairmen Emeritus

4. Mr. Maurice Greenberg Chairman & CEO

C.V. Starr & Co., Inc.

5. Mr. Roderick M. Hills Chairman

Hills Companies

6. Mr. Muhtar Kent Chairman & CEO

The Coca-Cola Company

7. Mr. Charles Williamson Former Chairman & CEO

Unocal Corporation

Board of Directors

8. J. William Ichord * 45 http://www.usasean.org/about/board-of-directors

47

(Secretary) Vice President, International Government Affairs

ConocoPhillips 9. John Kwant *

(Treasurer) Ford Motor Company 10. Scott Kicker

President, AES Transpower Pte Ltd. Vice President, AES Corporation 11. Paolo Grassi

Vice President and Deputy General Counsel, AIG Executive Vice President, Regulatory and Government Affairs, AIG Property Casualty

12. Catherine Novelli Vice President, Worldwide Government Affairs

Apple 13. Jake Jennings

Executive Director, International & Regulatory Affairs AT&T

14. Paul Weida Vice President, Government Affairs

Black and Veatch 15. Greg Saunders

Senior Director, International Affairs bp

16. Abraham Klaeijsen President & Regional Director

Cargill Asia Pacific Ltd. 17. George L. Kirkland **

Vice Chairman of the Board; Executive Vice President of Upstream Chevron

18. Michael Zink Head of ASEAN

48

Citi 19. Joe Maruschack

President, Asia-Pacific ConocoPhillips 20. Pat Dawson

President, Asia Pacific Dow Chemical Company 21. Emma Cochrane

Vice President, Asia Pacific, Africa and Power ExxonMobil

22. Karen Reddington Regional Vice President, South Pacific Operations

FedEx Corporation 23. Larry A. Bolander

Vice President, Sales & Marketing Fluor Corporation

24. Stephen Biegun Vice President, International Government Affairs

Ford Motor Company 25. W. Russell King *

Senior Vice President, Freeport-McMoRan Copper & Gold Senior Vice President, McMoRan Exploration Company

26. Nick Nash Director, General Atlantic Singapore Fund Pte. Ltd.

Principal, General Atlantic 27. Karan Bhatia *

Vice President & Senior Counsel, Global Government Affairs and Policy General Electric Company 28. Jo Le Couilliard

Head of Corporate Development GlaxoSmithKline

29. Ralph J. Gerson

49

President & CEO Guardian International Corp. 30. Jerry Cook

Vice President, Government and Trade Relations HanesBrands

31. Roderick M. Hills Legal Counselor Hills Companies

32. Elizabeth Hernandez Vice President, Government Relations, Asia Pacific & Japan

Hewlett-Packard 33. Stephen Braim *

Vice President, Governmental Programs IBM Asia Pacific 34. Anjan Ghosh

Regional Director, Corporate Affairs, Asia-Pacific Intel

35. Leslie Mancuso President & CEO

Jhpiego, an affliliate of the Johns Hopkins University 36. Susan Greenwall

Vice President, International Government Relations MetLife

37. Samir Khalil Executive Director, International Policy

Merck & Company 38. Astrid Tuminez

Regional Director of Legal and Corporate Affairs in Southeast Asia Microsoft

39. Pradeep Pant Executive Vice President and President, Asia Pacific and Eastern Europe, Middle East & Africa

(EEMEA)

50

Mondelēz 40. William Ennis

Director, International Business Development Northrop Grumman Corp 41. Joseph Alhadeff

Vice President, Global Public Policy; Chief Privacy Officer Oracle Corporation

42. Michael Flannigan Vice President, International Government Relations

Peabody Energy 43. Dennis Wright

President and CEO Peregrine

44. Matteo Pellegrini President

Philip Morris Asia Ltd. 45. Sam Kim

Vice President, ASEAN & Asia Development Markets Procter & Gamble

46. Nigel Sutton Regional Director, Middle East and North Africa Business Development

Raytheon 47. Mark Johnson Vice President, Government Relations &

Business Development SSA Marine

48. Belinda Lui Vice President, International Relations and Public Policy, Asia Pacific

Time Warner 49. Rich McArdle

Vice President, Corporate Public Affairs UPS

50. Alexander C. Feldman *

51

President US-ASEAN Business Council 51. John Phipps *

Senior Director, Global Government Relations Visa International

52. Yu-Chuang Kuek Regional Director, Public Policy

Yahoo! 53. Robert Gilby

Managing Director, South East Asia The Walt Disney Company

* Member of Executive Committee ** USABC Vice Chairman 2010-11, USABC Chairman 2012

ตวอยางความพยายามแทรกแซงนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบของผแทนสภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกา

วนท 21 พฤษภาคม 2552 (2009) นาย Matt Daley ประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ ฯในขณะนน ไดเขาเยยมคารวะนายกรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ ณ ทาเนยบรฐบาล เพอสรปขอมลกจกรรมตาง ๆ ของสภาธรกจ ฯ ทเนนการสงเสรมการคาระหวางไทยกบสหรฐ46 ตอมาเมอวนท 17 สงหาคม 2552 นาย Alexander Feldman ประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐคนใหมได

46 ขาวจากเวบไซตสานกเลขาธการนายกรฐมนตร ทาเนยบรฐบาล http://www.thaigov.go.th/en/news-room/item/59833-on-21-may-2009-mr-matt-daley-president-of-the-us-asean-business-council-called-on-the-prime-minister-at-the-purple-room-thai-kuh-fah-building-government-house-mr-daley-briefed-the-prime-minister-on-the-current-activities-of-usabc-to-promote.html (สบคนเมอวนท 5 มนาคม 2556)

52

นาย Matt Daley ประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ ฯ เขาพบอดตนายกรฐมนตร นายอภสทธ

วนท 9 มนาคม 2553 กระทรวงการตางประเทศไดมหนงสอถงปลดกระทรวงสาธารณสข เรอง คณะนกธรกจจากสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ ฯ ขอเขาเยยมคารวะรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข47 ระหวางวนท 25-26 มนาคม 2553 จานวนประมาณ 30 คน โดยมการระบชอตวแทนบรษทเอกชนบางราย ซงมผแทนของบรษท Phillip Morris ดวย (ระบชอ 2 คนคอ นาย Ashok Rammrohan ผจดการบรษท ฟลลป มอรรส (ประเทศไทย) และ นายจรณชย ศลยพงษ ผอานวยการฝาย Corporate Affairs) ในจดหมายของกระทรวงการตางประเทศไดแจงประเดนหารอในกรณนโยบายการบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยา (CL) และการพฒนาดานสาธารณสข

ทงน นพ.หทย ชตานนทไดแจงเรองนแกองคกรพฒนาเอกชนดานสขภาพในสหรฐฯ 2 องคกรคอ Essential Action ผานแอนนา ไวท และ Corporate Accountability International (CAI) ผานกก คลเลท เปน เพอทราบและรวมรณรงคตอตาน USABC และเชญชวนสมาชกรวมลงนามจานวน 281 คน จาก 44 ประเทศทวโลกโดย นพ.หทยไดแจงใหแอนนารางหนงสอรองเรยนในนามเครอขาย GLOBALink ถงประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ ขอใหสภาธรกจอาเซยน-สหรฐพจารณาใหบรษท ฟลลปมอรรส ออกจากสภาธรกจ ฯ และมหนงสอถงรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขของประเทศภมภาคอาเซยน มใหเจรจาใดๆ กบ USABC ในเรองยาสบ ผลของการคดคานดงกลาว นาจะมสวนทาใหคณะตวแทน USABC ไดเลอนการเดนทางมาไทยจากเดอนมนาคม 2553 มาเปนเดอนมถนายนในปเดยวกน

47 หนงสอท กต. 1102/173 ลงวนท 9 มนาคม 2553

53

วนท 28 ตลาคม 2553 คณะนกธรกจของ USABC ไดเขาพบนายจรนทร ลกษณวศษฏ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ณ หองรบรอง สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข เพอเขาเยยมคารวะและมประเดนสาคญหารอคอเรองยาผดกฎหมาย และประเดนความเปนหวงเกยวกบสทธพเศษขององคการเภสชกรรม ในการจาหนายยาใหกบหนวยราชการ แตรฐมนตร สธ.ใหขาววาไมมการหารอเรองประเดนเหลาและบหรแตอยางใด48 ในเอกสารประเดนหารอระหวางรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข กบ คณะนกธรกจของ USABC ระบถงกรอบอนสญญาควบคมยาสบ ฯ หรอ FCTC ดวย หนวยงานทเกยวของในการหารอคอ กรมควบคมโรค49

อยางไรกด เมอวนท 26 ตลาคม 2553 กอนทจะการเขาพบดงกลาว นพ.หทย ชตานนท ไดกลาววา สภาธรกจอาเซยน-สหรฐเปนการรวมตวบรษทยกษใหญของสหรฐ 20 บรษท โดยมบรษทบหรขามชาตอยางฟลลป มอรรสรวมดวย ซงเรองนประชาคมโลกกวา 10 ประเทศ ไดลงชอคดคานราว 400-500 รายชอ ใหสภาธรกจอาเซยน-สหรฐตดบรษทบหรขามชาตออกจากคณะ เนองจากเปนบรษททคาขายสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ ทงน เครอขายรณรงคปองกนภยแอลกอฮอลจะรวมตวแสดงพลงคดคานกลมสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ ทกระทรวงสาธารณสข เพอเรยกรองใหนายจรนทรปฏเสธไมใหคนกลมนเขาพบ50

วนท 10 เมษายน 2556 เวลา 14.00 น. นายอเลกซานเดอร ซ เฟลดแมน (Mr. Alexander C. Feldman) ประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ นาคณะนกธรกจสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ (US-ASEAN Business Council-USABC) เขาเยยมคารวะนางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ในโอกาสเดนทางเยอนไทยประจาป เพอกระชบความรวมมอทางการคาและการลงทนกบรฐบาลไทย โดยมบรษทชนนาของสหรฐฯ กวา 30 บรษท ในโอกาสนมรฐมนตรทเกยวของเขารวมการหารอดวย คอ นายกตตรตน ณ ระนอง รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง นายนวฒนธารง บญทรงไพศาล รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตร นายบญทรง เตรยาภรมย รฐมนตรวาการกระทรวง

48 “จรนทร” เผยสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ ชนชม สธ. ทควบคมยาผดกฎหมายอยางจรงจง ใหความมนใจไทยไมมการปดกนการแขงขนตลาดยาเพอใหสทธพเศษ อภ.แตอยางใด at http://www.thaigov.go.th/en/news-ministry/2012-08-15-09-44-34/item/50568.html 49 หทย ชตานนท, United States ASEAN Business Council (USABC) สนบสนนโดย ศจย., หนา 62-63. (อยระหวางการจดทา) 50 นพ.หทย” คานฟลลป มอรรส รวมสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ จบตาขอพบ รมว.สธ. 28 ต.ค.น (26 ต.ค. 2553) at http://www.mcot.net/site/content?id=4ff672070b01dabf3c013265#.UnCBFtA5Pcs

54

พาณชย นายชชชาต สทธพนธ รฐมนตรวาการกระทรงคมนาคมนายประเสรฐ บญชยสข รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม อนง ทางดานประธานสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ กลาววาการนาคณะนกธรกจสหรฐฯ มาเยอนครงน ถอเปนครงทมจานวนนกธรกจมากทสด และมหลากหลายสาขา ทงนสหรฐฯ ยนดทเปนประเทศคคาอนดบตนของไทย และหวงทจะเพมพนมลคาการคาและการลงทนใหเปนอนดบหนง51 ผวจยไมมขอมลวากลมนกธรกจทเขาพบนายก ฯ ยงลกษณ มผแทนของบรษทบหรดวยหรอไม

นายอเลกซานเดอร ซ เฟลดแมน เขาเยยมคารวะนายกรฐมนตร นางสาวยงลกษณ ชนวตร

วนท 10 เมษายน 2556 นายแพทยประดษฐ สนธวณรงค รฐมนตรวาการกระทรวง

สาธารณสข ไดใหการตอนรบคณะผบรหารสภาธรกจอาเซยน-สหรฐอเมรกา หรอ USABC ภายหลงมวาระเขาเยยมคาราวะนายกรฐมนตร และรฐมนตรของกระทรวงตางๆ ทเกยวของ ณ หองประชม 2 ชน 2 ตกสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข52 ผวจยไมสามารถหาขอมลประเดนการหารอระหวาง นพ.ประดษฐ กบตวแทนของ USABC

51 “สหรฐฯ เชอมนไทยมศกยภาพ พรอมผลกดนมลคาการคาการลงทนเพอเปนคคาอนดบ 1 ของไทย” (10 เมษายน 2556) http://www.thaigov.go.th/en/governmental/item/76630-สหรฐฯ-เชอมนไทยมศกยภาพ-พรอมผลกดนมลคาการคาการลงทนเพอเปนคคาอนดบ-1-ของไทย.html 52 “ตอนรบคณะผบรหารสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ” (สานกสารนเทศ, 10 เมษายน 2556)http://www.moph.go.th/ops/iprg/include/admin_hotnew/show_hotnew.php?idHot_new=54811

55

นายแพทยประดษฐ สนธวณรงค ใหการตอนรบคณะผบรหาร USABC

กรณศกษาท 5 ปญหาผลประโยชนขดกนในการกาหนดนโยบายและมาตรการภาษยาสบ และกฎหมายศลกากร

เหตการณทเกยวกบการแทรกแซงการควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ ดวยการเขาไปมบทบาทในการกาหนดนโยบายและกฎหมายภาษยาสบ ซงขดตอ FCTC มาตรา 5.3 และเปนปญหาผลประโยชนขดกน (conflict of interests) ในการกาหนดนโยบายและมาตรการภาษยาสบทผประกอบธรกจเขาไปมสวนเกยวของในหลายกรณ ดงจะไดนาเสนอตอไปน

ก) ผบรหารบรษทบหรไดรบแตงตงเปนคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต วฒสภา

นายจรณชย ศลยพงษ ผบรหารบรษท ฟลลป มอรรส ไดรบแตงตงเปน “คณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต” ใน “คณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา”53 รายชออนกรรมาธการชดน ประกอบดวย

53 ด http://www.senate.go.th/committee2551/committee/page.php?committee_id=4&page=subcommittee (สบคน ณ วนท 8 กนยายน 2556)

56

1.นายสมบรณ งามลกษณ54 ประธานคณะอนกรรมาธการ

2.นายถาวร ลนตพงษ 55 ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

3.นายชาตรสวรรณน56 อนกรรมาธการ

4.นายสมชย สมยสต อนกรรมาธการ

5.นายสมเกยรต แสงสเรนทร อนกรรมาธการ

6.นายวทยา นราธศจรรย 57 อนกรรมาธการ

7. นายจรณชย ศลยพงษ อนกรรมาธการ

8. นายชนสร คลายสงข58 อนกรรมาธการ

9. นายปญญา ฤทธสข อนกรรมาธการ

10. นางชตกาญจน นพคณ อนกรรมาธการ

11.นางสาวภครส อนทรเสาร เลขานการคณะอนกรรมาธการ

อานาจหนาทของคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามตชดนคอ ทประชมคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา มมตตงคณะอน

54 นายสมบรณ งามลกษณ สมาชกวฒสภาจงหวดนครราชสมา และดารงตาแหนงกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา ทานเคยดารงตาแหนงสาคญในภาครฐ อาทเชน ผวาราชการจงหวดนครราชสมา กรรมการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ผวาราชการจงหวดสมทรสาคร และผวาราชการจงหวดตราด และจบการศกษา นตศาสตรบณฑต (ม.ธรรมศาสตร) อางจาก ขอมลประวตของสมาชกวฒสภา http://www.senate.go.th/profile/main.php?url=history&senator=3b8a614226a953a8cd9526fca6fe9ba5 55 นายถาวร ลนตพงษ สมาชกวฒสภา ภาควชาการ ดารงตาแหนงเปนประธานคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา 56 อยการพเศษฝายสญญาและหารอ 2 สานกงานอยการสงสด ด http://gphone.prd.go.th/dp.php?MID=11&DID=37 (สบคน ณ วนท 8 กนยายน 2556) 57 ผถอหนบรษท เอสซ แอสเสท คอรปอเรชน จากด (มหาชน) ลาดบท 8 จานวน 2,284,800 หน (รอยละ 0.71) http://www.scasset.com/corporate/shareholder.htm (ขอมล ณ วนท 12 มนาคม 2553) 58 เจาหนาทสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ปจจบนดารงตาแหนงผอานวยการฝายกฎหมายคมนาคม ด http://gphone.prd.go.th/dp.php?MID=13&DID=26 (สบคน ณ วนท 8 กนยายน 2556)

57

กรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต โดยมขอบเขตในการพจารณาศกษากฎหมาย 4 ฉบบ ดงน 59

1. รางพระราชบญญตภาษสรรพสามต (ฉบบท..) พ.ศ. ....

2. รางพระราชบญญตพกดอตราภาษสรรพสามต (ฉบบท..) พ.ศ. ....

3. รางพระราชบญญตยาสบ (ฉบบท..) พ.ศ. ....

4. รางพระราชบญญตสรา (ฉบบท..) พ.ศ. ....

คณะอนกรรมาธการ ฯ มกาหนดเวลาพจารณาศกษาภายใน 120 วน นบตงแตวนท 5 พฤศจกายน 2551 เปนตนไป (ครบกาหนดในวนพธท 4 มนาคม 2552) และเมอพจารณาศกษาเสรจแลวคณะอนกรรมาธการจะไดจดทารายงานเสนอตอคณะกรรมาธการในโอกาสตอไป ทงน รางกฎหมายดงกลาวไดผานความเหนชอบขนหลกการจากคณะรฐมนตรไปแลวเมอวนท 5 สงหาคม 2551 ขณะนอยระหวางการพจารณาตรวจรางของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

ความเปนมาทตองมการแกไขปรบปรงกฎหมายสรรพสามตทง 4 ฉบบคอ ฝายปราบปรามและจดเกบภาษสรรพสามตไดเสนอวาควรมการพฒนากฎหมายสรรพสามตบางฉบบใหมความเหมาะสม รดกมและทนสมย กรมสรรพสามตจงไดมการแตงตงคณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายสรรพสามตขนมาคณะหนงซงประกอบดวย ผบรหารกรมสรรพสามตทกฝาย ประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทยหรอผแทน ประธานสภาหอการคาแหงประเทศไทยหรอผแทน รวมถงผแทนสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา โดยมการแกไขกฎหมายรวมทงสน 5 ฉบบ (รวมทงการนาพระราชบญญตไพรวมกบพระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527) ซงทง 5 ฉบบ มสาระสาคญทเสนอใหมการแกไขทงหมด 6 ประเดนดงน

1. ราคาขาย ณ โรงงานอตสาหกรรม ในกฎหมายฉบบปจจบนทงพระราชบญญตสรรพสามต พระราชบญญตสราและพระราชบญญตยาสบลวนกอใหเกดปญหาในทางปฏบตเนองจากขาดความชดเจน เพราะไมไดกาหนดวาราคาขายคออะไร ดงนนในรางกฎหมายฉบบใหมจงไดมการนยามความหมายของคาวา “ราคาขาย ณ โรงงานอตสาหกรรม” เพอใหเกดความชดเจนในการจดเกบภาษสรรพสามต

2. มการปรบปรงอานาจในการประกาศมลคาสนคาทผลตในราชอาณาจกรและสนคาทนาเขามาในราชอาณาจกร ภายใตหลกเกณฑทเทาเทยมและเปนธรรมในการจดเกบภาษ ซงในปจจบนใหอานาจ

59 บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต ในคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา ครงท 1/2551 เมอวนองคารท 25 พฤศจกายน 2551 ณ หองประชม หมายเลข 1502 ชน 15 อาคารสขประพฤต

58

อธบดกรมสรรพสามตโดยการอนมตของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในการประกาศมลคาสนคาทใชคานวณภาษสาหรบสนคาทผลตในราชอาณาจกร แตไมใหอานาจสาหรบสนคาทนาเขามาในราชอาณาจกร จงไดมการแกไขเพมเตมในรางกฎหมายฉบบใหมโดยใหอานาจอธบดกรมสรรพสามตโดยการอนมตของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในการประกาศมลคาสนคาทใชคานวณภาษทงสนคาทผลตในราชอาณาจกรและสนคาทนาเขามาในราชอาณาจกร

3. กาหนดใหราคาขาย ณ โรงงานอตสาหกรรมเปนฐานในการคานวณภาษสรรพสามตซงใชกบสนคาทผลตในเขตปลอดอากรหรอสนคาทผลตในเขตการคาเสร โดยหากเปนกรณทผลตเพอการสงออกกจะไดรบการยกเวนภาษสรรพสามต หากเปนการผลตเพอการอนกจะใชราคาขาย ณ โรงงานอตสาหกรรมเปนฐานในการคานวณภาษ

4. เปนการปรบปรงบญชทายภาษสราและยาสบ ซงบญชทายจะเปนเรองของภาษและคาธรรมเนยม โดยขยายเพดานภาษและคาธรรมเนยมใหสงขน

5. ปรบปรงพระราชบญญตพกดอตราภาษในสวนของเครองปรบอากาศ โดยใหมการจดเกบภาษสรรพสามตตามปรมาณ ซงแตเดมเปนการจดเกบภาษสรรพสามตตามมลคา (คดเปนรอยละ)

6. เปนการรวมพระราชบญญตไพซงเปนพระราชบญญตทใชบงคบมาเปนเวลานานมารวมกบพระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527

ในบนทกการประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ ครงท 1/2551 นายจรณชย ศลยพงษ อนกรรมาธการซงเปนผแทนสภาหอการคาแหงประเทศไทยมบทบาทในการประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ คอนขางมาก โดยไดใหขอมลและความเหนตอทประชมวา “ในสวนของภาคเอกชนเหนดวยกบการพฒนากฎหมายสรรพสามตเนองจากเหนวากฎหมายสรรพสามตไดมการใชบงคบมาเปนเวลานานพอสมควรจงควรมการแกไขใหมความเหมาะสมกบภาวะการณในปจจบน แตการจะเปนการเปลยนแปลงทสอดรบทงภาครฐและภาคธรกจ ซงตอกรณดงกลาว สภาหอการคาแหงประเทศไทยไดตงขอสงเกตและขอเสนอแนะไวดงน

1. พระราชบญญตภาษสรรพสามตซงเปนพระราชบญญตทใชเกบภาษธรกจ 18 ประเภท โดยเปนธรกจทมความแตกตางหลากหลายมาก อาท ธรกจยานยนต เครองปรบอากาศ แบตเตอร เครองดมน ามน ซงเปนทนาสงเกตวาโดยหลกกฎหมายแลวจะทาอยางไรใหมการบงคบใชกฎหมายใหมความเหมาะสมกบธรกจแตละประเภท

2. สาหรบประเดนการใหอานาจอธบดกรมสรรพสามตประกาศมลคาสนคาเพอใชเปนฐานในการคานวณภาษสรรพสามตนน ภาคธรกจมความกงวลในประเดนนเปนอยางมาก เพราะทาใหภาคธรกจขาดความชดเจนและแนนอนในเรองราคาและการคานวณภาระภาษ สงผลกระทบตอการวางแผนดานตนทน โครงสรางราคาและภาษ ในขณะเดยวกนการใชอานาจประกาศมลคาสนคาขาดหลกการและ

59

เหตผลทชดเจนในการไมยอมรบราคาเดมและประกาศมลคาใหม ทาใหขาดความชดเจนและโปรงใส เปนการเปดโอกาสใหมการใชอานาจดลยพนจของทางราชการเพยงฝายเดยว ซงอาจกอใหเกดปญหาเลอกปฏบตและเกดความไมเปนธรรม นอกจากนการแกไขดงกลาวยงไมสอดคลองกบพระราชบญญตศลกากรและกระบวนการทางศลกากร รวมทงขดแยงกบขอตกลงระหวางประเทศและขอตกลงระดบภมภาค เชน ความตกลงทวไปวาดวยการคาและภาษศลกากร (GATT) หรอขอตกลงอตราภาษพเศษรวมสาหรบเขตการคาเสรอาเซยน (CEPT) โดยหลกการสภาหอการคาแหงประเทศไทยเหนดวยกบการทภาครฐควรจะสามารถตรวจสอบราคา ณ โรงงานอตสาหกรรมของสนคาทผลตในประเทศและราคาซ.ไอ.เอฟ ของสนคานาเขา ในกรณทมขอสงสยเกยวกบการหลกเลยงภาษโดยการแจงราคาทใชเปนฐานในการคานวณภาษตากวาทควรได แตในปจจบนมกระบวนการและหลกเกณฑทรฐสามารถใชในการดาเนนการตรวจสอบได กรณทเปนสนคาทผลตในประเทศสามารถตรวจสอบโดยการสอบบญชกจะไดราคา ณ โรงงานอตสาหกรรมทถกตอง สวนราคา ซ.ไอ.เอฟ ของสนคานาเขานนรฐสามารถตรวจสอบไดโดยใชกระบวนการ หลกเกณฑและวธการของกรมศลกากรซงเปนทยอมรบทงภายในประเทศและระหวางประเทศซงใชปฏบตเปนมาตรฐานอยแลว จงไมควรกาหนดกระบวนการทซ าซอนและเออใหเกดการใชอานาจดลยพนจทมากเกนไป ซงอาจนาไปสการเลอกปฏบตและมความเสยงเปนอยางมากทจะกอใหเกดประเดนขอพพาททางการคาระหวางประเทศ

3. เสนอใหยกเลกการจดเกบภาษสรรพสามตสาหรบสนคาบางประเภท อาท น าพช ผกผลไม เครองปรบอากาศ แตเดมหลกในการจดเกบภาษสรรพสามตจะเกบจากธรกจทเปนสนคาฟ มเฟอยเปนอนตรายตอสงแวดลอม แตปจจบนเทคโนโลยไดเขามามบทบาทในการพฒนาสนคาหลายชนดทในอดตอาจกอใหเกดขอกงวลดานสงแวดลอม และดานพลงงาน ขณะเดยวกนสนคาบางประเภทสามารถผลตไดเอง ในประเทศซงไมจดเปนสนคาฟ มเฟอย และไมเขาขายทจะตองจดเกบภาษสรรพสามตตามหลกการในการจดเกบภาษสรรพสามตอกตอไป

4. การปรบเพดานภาษและอตราคาธรรมเนยมของสนคาบางรายการ สภาหอการคาแหงประเทศไทยเหนดวยวาจาเปนตองมการปรบ อยางไรกตามในการปรบควรกาหนดอตราทไมสงจนเกนไป และมกระบวนการ ขนตอน และกรอบระยะเวลาทชดเจนแนนอนใหผประกอบการไดรบทราบ เพอใหภาคธรกจสามารถคาดการณและมความแนนอนในการดาเนนธรกจ”

ในบนทกการประชม ฯ ระบวา ทประชมคณะอนกรรมาธการไดมการแสดงความคดเหนตอกรณดงกลาวขางตนอยางกวางขวาง พรอมทงเสนอแนะแนวทางโดยใหทางกรมสรรพสามตกลบไปทบทวนรางพระราชบญญตพรอมทงใหผแทนสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกานาขอคดเหนตางในทประชมเสนอตอคณะกรรมการพจารณารางพระราชบญญตเพอพจารณาปรบปรงกฎหมาย ใหเหมาะสมสอดคลองทงภาครฐและภาคเอกชน และนาผลการพจารณาเสนอตอทประชมคณะอนกรรมาธการในการประชมครงตอไป

60

ผวจยไดศกษาบนทกการประชมคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต ในคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา ครงท 2/2551 เมอวนองคารท 16 ธนวาคม 255160 มเนอหาสาคญคอ ในวาระเพอพจารณาคอ พจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามตนน ทประชมไดหารอและมมตใหถอนรางกฎหมายวาดวยสรรพสามตทเสนอโดยกรมสรรพสามตจานวน 4 ฉบบทกลาวมาขางตน โดยเฉพาะรางพระราชบญญตยาสบ (ฉบบท..) พ.ศ. ....

ผวจยเหนวา การทตวแทนอตสาหกรรมยาสบสามารถเขาไปเปนอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต วฒสภานน อาจสะทอนใหเหนถงอทธพลของอตสาหกรรมยาสบในการกาหนดนโยบายและกฎหมายภาษตาง ๆ ของประเทศ รวมถงภาษยาสบ ซงจะสงผลเสยตอการควบคมยาสบได เนอหาของบนทกการประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ ครงท 2/2551 มดงน

“ประธานคณะอนกรรมาธการไดมการหารอตอทประชมวา เมอมการจดตงรฐบาลขนใหม รางกฎหมายสรรพสามตทง 4 ฉบบ จงตองรอการยนยนจากรฐบาลชดใหมกอน ในการน นางสาวอดมลกษณ บญสวาง ผแทนจากสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดใหขอมลวา ไดรบการประสานงานจาก กรมสรรพสามตในการจะขอเสนอถอนรางพระราชบญญตดงกลาวเพอนามาพจารณาปรบปรงแกไขเพมเตมหลกการใหม ทงน สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดดาเนนการชะลอการพจารณารางพระราชบญญตดงกลาวไวแลว นายปญญา ฤทธสข อนกรรมาธการ ในฐานะผแทนกรมสรรพสามต ไดใหขอมลเพมเตมวา ในการประสานงานระหวางกรมสรรพสามต และสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา นน ถอเปนการประสานงานภายใน แตในทางกฎหมายการจะเสนอขอถอนรางพระราชบญญตดงกลาวจะตองมกระบวนการและขนตอนโดยตองผานการพจารณาจากคณะรฐมนตรกอน

นายจรณชย ศลยพงษ อนกรรมาธการ ในฐานะผแทนสภาหอการคาแหงประเทศไทยไดแสดงความคดเหนวา เหนดวยทจะมเสนอถอนเรองเพอกลบไปพจารณาทบทวนรางพระราชบญญตสรรพสามต ซงคงจะตองมกระบวนการของการพฒนาและแกไขกฎหมายใหมในเรองนภาคเอกชนทกอตสาหกรรมมความเขาใจดถงความจาเปนในการปรบปรงกฎหมายใหเหมาะสมกบสภาพขอเทจจรงของธรกจ อยางไรกตาม หากกรมสรรพสามตจะมการพฒนากฎหมายโดยจดใหมการประชมรวมกนเพอระดมความคดเหนจากผประกอบการแตละภาคอตสาหกรรม ทงนจะไดนาขอคดเหนตาง ๆ มาปรบปรงพฒนาฐานภาษของอตสาหกรรมแตละชนดใหมความเหมาะสมตอไป …

60 บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต ในคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา ครงท 2/2551 เมอวนองคารท 16 ธนวาคม 2551 ณ หองประชม หมายเลข 305 ชน 3 อาคารรฐสภา 2

61

นายพงศธร องศสงห ในฐานะผแทนสภาหอการคาแหงประเทศไทย ไดแสดงความคดเหนเกยวกบการปรบปรงโครงสรางภาษและการพจารณาปรบปรงแกไขกฎหมายสรรพสามต สงทตองคานงถงเปนลาดบแรกในการปรบปรงโครงสรางภาษและการพฒนากฎหมายนน คอ วตถประสงคของการจดเกบภาษสรรพสามต ซงวตถประสงคนนจะเปนตวกาหนดและออกแบบฐานภาษรวมทงวธการในการคานวณภาษของสนคาแตละชนด ซงสงทตองยอมรบประการหนง คอ ประเทศไทยไมมวตถประสงคทชดเจนในการจดเกบภาษ ดงนน รฐจะตองกาหนดวตถประสงคใหชดเจน อาท สรา เมอภาครฐจะเนนทางดานสขภาพ หากรายไดจากการจดเกบภาษลดนอยลงกไมควรมขอโตแยงใด ๆ

นายสมเกยรต แสงสเรนทร อนกรรมาธการ ไดแสดงความคดเหนวา คณะอนกรรมาธการควรนา ประเดนดงกลาวเสนอไปยงรฐบาลวาประเทศไทยไมควรมการกาหนดวตถประสงคทซ าซอน และประเดนการอทธรณคาสงอานาจอธบด รวมทงความโปรงใสในการกาหนดอตราภาษ ระเบยบ ประกาศตาง ๆ ใหมความชดเจน เพอใหผประกอบธรกจสามารถวางแผนไวลวงหนาไดในเรองน

ประธานคณะอนกรรมาธการ มความเหนวา ควรรอรางกฎหมายทจะเสนอเขามาใหม และรางกฎหมายดงกลาวควรจะตองรบฟงความคดเหนจากหนวยงานทเกยวของใหมากยงขน รวมทงคณะอนกรรมาธการจะเปนสวนหนงทจะเสนอขอคดเหนตาง ๆ ทเปนประโยชนเพอใหเศรษฐกจสามารถขบเคลอนตอไปได”

ภายหลงจากการประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ ครงท 2 กไมมการเรยกประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ ชดนอกเลย เนองจากทประชมคณะอนกรรมาธการ ฯ มความเหนใหถอนรางกฎหมายสรรพสามตทง 4 ฉบบออกไปกอน

ตอมาปรากฏขาวสารเรองภาคเอกชนคดคานการแกไขกฎหมายภาษสรรพสามต 4 ฉบบ61 ซงนายสมหมาย ภาษ รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการคลง กลาวถงเหตผล ความจาเปนในการแกไขกฎหมายดงกลาว เนองจากกระทรวงการคลงไมมนใจในการสาแดงราคาของผประกอบการ และมนใจวาราคาทผนาเขาแสดงเปนราคาทบดเบยว จงถอเปนกฎหมายทดดหลงผประกอบการ และคาดวาจะผานการพจารณาจากสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) และพรอมประกาศใชเปนกฎหมายไดภายในปน

นายพรศลป พชรนทรตนะกล ประธานคณะกรรมการกฎระเบยบและการคาระหวางประเทศ สภาหอการคาแหงประเทศไทย กลาววา ภาคเอกชนซงไดแกกลมอตสาหกรรมยานยนต สราและยาสบไมเหนดวยกบรางแกไข พ.ร.บ.ของกรมสรรพสามต 4 ฉบบ คอ ราง พ.ร.บ.ภาษสรรพสามต ราง พ.ร.บ.พกดอตราภาษสรรพสามต ราง พ.ร.บ.สรา และราง พ.ร.บ.ยาสบ เนองจากรางกฎหมายทง 4 ฉบบ เปนการ

61 เอกชนเบรกแก ก.ม.สรรพสามต 4 ฉบบ คม ชด ลก (วนท 27 พฤศจกายน 2550) http://news.sanook.com/economic/economic_216199.php

62

มอบอานาจให รมว.การคลงประกาศมลคาของราคาสนคาไดตามคาแนะนาของคณะกรรมการกาหนดมลคาสนคาทมปลดกระทรวงการคลง เปนประธาน

รางกฎหมายทมอบอานาจใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนการใชดลพนจทจะกอใหเกดความไมแนนอนในการประกอบธรกจ และยงเปนการเปดชองใหมการใชอานาจในทางทผดเพอประโยชนสวนตวหรอทจรตได นายพรศลป กลาว

เนอหาของราง พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. .... ทกรมสรรพสามตเสนอแกไขปรบปรง สรปไดดงน 62

แกไขเพมเตมพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 ดงน

(1) เพมบทนยามคาวา "ราคาขายปลก"

(2) กาหนดฐานเพอใชในการคานวณคาแสตมปยาสบตามมลคา สาหรบยาเสนและยาสบททาในราชอาณาจกร และทนาเขามาในราชอาณาจกร

(3) กาหนดจดความรบผดในอนจะตองเสยคาแสตมปยาสบ

(4) กาหนดใหมการประเมนคาแสตมปยาสบ

(5) กาหนดใหมการประเมนคาแสตมปยาสบ

(6) กาหนดใหมคณะกรรมการวนจฉยการจดเกบคาแสตมปและอานาจของคณะกรรมการ

(7) ปรบปรงหนวยในการจดเกบคาแสตมปยาสบตามปรมาณ

สถานะปจจบนของรางกฎหมายนคอ คณะรฐมนตรมมตอนมตหลกการรางพระราชบญญตยาสบ (ฉบบท ..) พ.ศ. .... เมอวนท 12 เมษายน 2554 ปจจบนอยระหวางการพจารณาของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

ข) การแตงตงผแทนบรษท ฟลลป มอรรส เปนประธานคณะอนกรรมการภาษสรรพสามต สภาหอการคาแหงประเทศไทย

สภาหอการคาแหงประเทศไทย ไดแตงตง นายจรณชย ศลยพงษ ผอานวยการฝายบรษทสมพนธ บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด เปนประธานคณะอนกรรมการภาษสรรพสามต สภาหอการคาแหงประเทศไทย โดยชวงปลายเดอนกรกฎาคม 2553 นายจรณชยไดเขาหารอกบเจาหนาทกระทรวงการคลง เพอหารอเรองการปรบโครงสรางภาษยาสบ ซงจะมผลใหตองแกไขพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 เนองดวยกระทรวงการคลงมแนวคดทจะแกไขกฎหมายสรรพสามตในกรณยาสบกอน

62 รางกฎหมายทอยในความรบผดชอบของ กรมสรรพสามต http://draftlaw.mof.go.th/draft_law.php?dept=3

63

ภายในป 2553 แทนการแกไขปรบปรงกฎหมายสรรพสามตท ง 4 ฉบบในชวงกอนหนาน แตตอมากระทรวงการคลงขอถอนรางกฎหมายทง 4 ฉบบทเคยเสนอคณะรฐมนตร63

นายจรณชย ศลยพงษ ใหเหตผลในการเสนอแกไขราง พ.ร.บ.ยาสบกอนเปนลาดบแรกโดยอางวา “มการคยกนวาจะผลกดนเรองปรบโครงสรางภาษบหรใหไดกอน เพอใชเปนโมเดลสาหรบสนคาอก 18 รายการ เพราะถาจะผลกดนพรอมท ง 4 ฉบบ คงเปนไดยาก โดยตงเปาหมายวาจะผลกดนแกไขกฎหมายภายในปน ซงนาจะเปนไปไดเพราะเปนเพยงธรกจเดยว และมผประกอบการอยไมถง 10 ราย”64

นพ.หทย ชตานนท มความเหนวา กรณนถอวาเปนอนตรายอยางยงตอการบรหารภาษของประเทศ เพราะการเพมภาษและราคาเปนยาขนานเอกหรอเครองมอสาคญของการควบคมยาสบ ดงนน เมอวนท 26 เมษายน 2555 “ภาคปกปองไทยพนภยบหร” ไดมหนงสอถงประธานกรรมการสภาหอการคาไทย เรอง ขอใหพจารณาปลดนายจรณชย ศลยพงษ ออกจากตาแหนงประธานอนกรรมการภาษสรรสามต สภาหอการคาไทย โดยใหจดหมายระบวา “บรษทบหรขามชาตไมควรไดมสวนรวมในนโยบายทเกยวกบภาษผลตภณฑยาสบ เพราะจะทาใหเกดความเสยหายในการบรหารภาษของประเทศ เหตผลทสาคญคอ อตสาหกรรมยาสบเปนกจกรรมซงมพฤตกรรมฉอฉลหลอกลวงและมความเลวนานปการ ดงทไดบรรยายไวชดเจนในเอกสารวจย ฯ ทไดแนบมาน (เอกสารวจยชอ “ไมมทยนของพลพรรคคาความตายในโลกสากล” จดทาโดย นพ.หทย ชตานนท)

นอกจากน ยงมเหตการณอน ๆ ทบรษทบหรไดพยายามเผยแพรขอมล แนวคดของตนเองในกลมสอมวลชน เชน เมอวนท 24 มนาคม 2554 นายจรณชย ศลยพงศ ไดใหเงนสนบสนนการจดประชม AEC Prompt ประจาป 2554 แก นายพรศลป พชรนทรตนะกล ประธานคณะกรรมการ AEC Prompt จานวน 300,000 บาท65 หรอเมอวนท 28 กรกฎาคม 2553 เวลา 10.00 -12.00 น. นายจรณชย ศลยพงศ เคยไดรบเชญไปบรรยายพเศษเรอง “โครงสรางภาษยาสบสรรพสามต” เพอบรรยายใหแกนกขาว สอมวลชนสายเศรษฐกจ ณ หองประชม สมาคมผสอขาวเศรษฐกจ ชน 9 ตกชาง อาคารบ ปจจบน นายจรณชย ศลยพงศ ยงมตาแหนงเปนผบรหารบรษท และเปนกรรมการสมาคมอตสาหกรรมเครองดมไทย66 ในฐานะเปนผบรหารบรษท เปปซ-โคลา(ไทย)เทรดดง จากด (Pepsi-Cola (Thai) Trading Co. Ltd.)

63 “สรรพสามตจอรอภาษยาสบ ชเสรจสนปน” (26 กรกฎาคม 2553) www.thaipost.net 64 เลมเดยวกน 65 “ผแทน ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด รวมสนบสนน AEC Prompt ประจาป 2554” เวบไซตหอการคาไทย http://www.thaichamber.org 66 รายชอคณะกรรมการสมาคมอตสาหกรรมเครองดมไทย เวบไซตสมาคมอตสาหกรรมเครองดมไทย http://www.tba-thai.or.th/structure.php

64

ค) การแตงตงผแทนบรษท ฟลลป มอรรส เปนคณะทางานแกไขปรบปรงกฎหมายศลกากรคณะกรรมการรวมภาคเอกชน 3 สถาบน (กกร.)

นอกจากน บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด โดย นายพงศธร องศสงห เปนคณะทางานเพอพจารณาราง พ.ร.บ.ศลกากรของคณะกรรมการรวมภาคเอกชน 3 สถาบน (กกร.)67 เคยใหสมภาษณกรณคดคานการจดทาราง พ.ร.บ.ศลกากร พ.ศ. .... เพอแกไข พ.ร.บ.ศลกากร พ.ศ. 2469 (แกไขลาสด ฉบบท 20 พ.ศ.2548) เนองจากเหนวา “รางกฎหมายใหมของกรมศลกากรมบทลงโทษหนกในความผดทกกรณโดยไมมการลดหยอน หรอยกเวนใหกบผประกอบการตามเจตนากระทาผด อกทงยงเพมโทษใหหนกกวา พ.ร.บ.ฉบบเดม โดยใหเจาหนาทยดสนคาสงของทงสน ไมคานงถงการรบโทษ ถอเปนกฎหมายทรนแรงเกนกวากฎหมายทวไป สาหรบอตราเงนสนบนและเงนรางวล มองวามอตราทสงเกนไป จงไมเปนธรรมและเปนเหตจงใจใหเจาหนาทศลกากรปฏบตหนาทโดยมชอบ จงใหยกเลกการจายสนบนรางวลหรอมอตราลดลง เพราะการใหเงนสนบนรางวลจายใหกบผแจงความนาจบถงรอยละ 30 ของคาปรบ และจายรางวลนาจบใหแกเจาหนาทศลกากรทเกยวของอกรอยละ 25 ของเงนคาปรบรวมเปนสนบนทงหมดรอยละ 55 กรณไมมผแจงความนาจบใหจายรางวลถงรอยละ 30 ซงเปนสดสวนทสง”68

การคดคานการปรบปรงกฎหมายศลกากรของผแทนบรษทบหรขามชาต ยอมมผลกระทบดานใดดานหนงตอการกระทาผดทเกยวกบธรกจยาสบ เชน ผประกอบการบางรายทเคยถกหนวยงานของรฐสงฟองในขอหาสาแดงราคาสาแดงการนาเขาบหรจากตางประเทศอนเปนเทจเพอหลกเลยงภาษศลกากร จนเปนเหตใหรฐเสยประโยชนในการจดเกบภาษหลายหมนลานบาทคอ กรณกรมสอบสวนคดพเศษ สรปสานวนสงฟองสงอยการ โดยม 14 ผบรหาร บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด จากด ตกเปนผตองหาคดแสดงราคานาเขาบหรยหอมารลโบโร และแอลแอนดเอม (L&M) จากประเทศฟลปปนส ตากวาปกต เพอชาระภาษบหร ตอกรมสรรพสามตทนอยกวาความเปนจรง ทาใหรฐเสยหายกวา 6.8 หมนลานบาท กระทาผดตาม พ.ร.บ.ศลกากร พ.ศ.2469 และ พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ.2509 และภายหลงจากททางอยการสงไมฟองสงความเหนกลบมายงกรมสอบสวนดพเศษเมอประมาณปลายเดอนมกราคมทผานมา

67 คณะกรรมการรวมภาคเอกชน 3 สถาบน (กกร.) ประกอบดวยสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (ส.อ.ท.) สภาหอการคาแหงประเทศไทย และสมาคมธนาคารไทย 68 “คลงขานรบขอเสนอเอกชนรองแกไขกม.กรมศลกากร” (เวบไซตขาวมตชน วนท 17 กนยายน พ.ศ. 2552) http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1253164573&catid=00

65

นายธารตสงการใหเจาหนาทกลมงานความเหนแยง พจารณาวเคราะหวาจะมความเหนไมสงฟองเหมอนกบอยการหรอไม69

คด "ฟลลป มอรรส" เรมขนในชวงป 2544-2546 กรมศลกากรตงขอสงเกตวา บหรยหอมารลโบโรและแอลแอนดเอมทนาเขามาจากประเทศฟลปปนส อาจจะสาแดงราคาตนทนการนาเขา หรอซไอเอฟ (Cost Insurance and Freight-CIF) ตากวาความเปนจรง จงสงเรองใหดเอสไอ เปนคดพเศษในป 2549 มการสบสวนเกบขอมลและพยานหลกฐานตางๆ พรอมเปรยบเทยบราคาตนทนบหรนาเขาทแจงกรมศลกากรประเทศตางๆ ในภมภาคอาเซยนกบราคาตนทนการนาเขาททางบรษท ฟลลป มอรรสฯ แจงไวกบศลกากรไทย

ผลการสอบสวนของดเอสไอพบวา บหรยหอมารลโบโรของ บรษท ฟลลป มอรรส (ฟลปปนส) สงมาขายใหกบบรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ในชวงนนแจงราคาตนทนนาเขาหรอราคาซไอเอฟไวทซองละ 7.76 บาท แตสงไปขายใหกบบรษท คง เพาเวอร แจงราคาทซองละ 27.46 บาท และเทยบกบประเทศอนๆ อาท สงคโปร แจงราคาซไอเอฟซองละ 20 บาท มาเลเซยซองละ 19.95 บาท สวนบหรยหอแอลแอนดเอมเชนเดยวกน โรงงานผลตทประเทศฟลปปนสสงมาขายใหบรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ซองละ 5.88 บาท แตสงไปขายใหบรษท คง เพาเวอร ซองละ 16.81 บาท

นอกจากนดเอสไอยงเปรยบเทยบราคาบหรยหอมารลโบโรทสาแดงราคาซองละ 7.76 บาท บหรยหอแอลแอนดเอมแจงราคาทซองละ 5.88 บาท กบบหรไทยพบวามราคาใกลเคยงกบบหรยหอกรองทพย แจงราคาตนทนกอนออกจากโรงงานไวทซองละ 7.946 บาท พรอมกบใหขอมลถงสวนแบงการตลาดของบหรตางประเทศทขยายตวจาก 5% เปน 25% ในชวง 10 ป (2539-2548) โดยแยงตลาดบหรไทยไดอยางรวดเรว

ในระหวางทดเอสไอรวบรวมพยานหลกฐานและขยายผลคด ทางรฐบาลฟลปปนสทาเรองรองเรยนไปถงองคการการคาโลกป 2551 กลาวหาวากรมศลกากรไทยไมปฏบตตามขอตกลงขององคการการคาโลก ไมยอมรบราคาบหรทง 2 ยหอทนาเขามาจากฟลปปนสและมการใชอานาจอธบดกรมศลกากรกาหนดราคาขนมาใชในการคานวณภาษ โดยไมเปนไปตามหลกการของราคาแกตต หรอขอตกลงทวไปวาดวยพกดอตราภาษศลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade - GATT)

ตอมาเมอวนท 15 พฤศจกายน 2553 ทางคณะกรรมการไตสวนขอพพาทขององคการการคาโลก ระบวาการเกบภาษมลคาเพมจากบหรนาเขาในระดบสงกวาบหรประเภทเดยวกนทผลตในประเทศ ถอวา

69 “ธารต"แยงอยการสงสด คดภาษบหร: พลกสงฟองฟลลปมอรรส แฉปมการเมองแทรกแซง” (วนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2554 ปท 34 ฉบบท 12212 มตชนรายวน) http://www.matichon.co.th/daily/view_news.php?newsid=01p0107170854&sectionid=0101&selday=2011-08-17

66

ละเมดกตกาการคาโลก ทงน ประเทศสมาชกรวมถงไทยตองยอมรบราคาสงออก เปนราคาศลกากร ไมวาผซอและผขายจะมความสมพนธกนหรอไม กระทรวงการคลงทาเรองขออทธรณคดนไปถงองคการการคาโลกแตปรากฏวาลาสดเมอเดอนมถนายน 2553 คณะอทธรณขององคการการคาโลกตดสนใหรฐบาลไทยแพคด เนองจากเหนวารฐบาลไทยเลอกปฏบตตอบหรนาเขา ขณะเดยวกนกเออประโยชนใหกบบหรทผลตในประเทศ

กฎหมายศลกากรยงมความสาคญและเกยวของกบกรณการลกลอบนาเขาบหรเถอนทมไดเสยภาษศลกากรตามกฎหมายทอาจมความเกยวของกบบรษทบหรขามชาตบางราย เพอตองการแยงสวนแบงตลาดบหรทผลตและจาหนายในประเทศไทย

กรณศกษาท 6 คดพพาทในองคการการคาโลกระหวางฟลปปนสกบไทย กรณมาตรการทางภาษและศลกากรสาหรบบหรนาเขาจากฟลปปนส (ค.ศ.2008-2011) 70

ขอพพาททางการคาระหวางไทยและฟลปปนสในกรณของ บรษท ฟลลป มอรรส ประเทศฟลปปนส กลาวหาทางการไทยวา เรยกเกบภาษบหรทนาเขาจากบรษทในอตราทไมเปนธรรม ขดตอความตกลง GATT 1994 มาตรา 3 และมาตรา 10 โดยเมอวนท 7 กมภาพนธ 2551 (ค.ศ.2008) ประเทศฟลปปนสไดยนคารองตอองคการการคาโลก (World Trade Organization –WTO71) โดยกลาวหาไทยวา ประเมนราคาศลกากรบหรนาเขาไมเปนไปตามหลกการและไมเปนธรรม โดยกาหนดราคาประเมนทสงเกนจรง สงผลใหผนาเขาตองเสยภาษทเกยวของ อาท ภาษศลกากร ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต ภาษ

70 Thailand - Customs and Fiscal Measures on Cigarettes from the Philippines (World Trade Organization, WT/DS371/AB/R, 17 June 2011) at http://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/cases_e/ds371_e.htm

71 องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) กอตง WTO ขนเมอวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2538 เปนองคการระหวางประเทศ ทมพฒนาการมาจากการทาความตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคาหรอ แกตต (GATT, 1947) (พ.ศ.2490) ซงขณะนนยงไมมสถานะเปนสถาบนจนกระทงการเจรจาการคารอบอรกวยสนสดลง ด “กรอบความรวมมอ : องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)” จดทาโดย กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กองนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศ (สงหาคม 2550, ปรบปรง 28 มถนายน 2555) http://www.mfa.go.th/main/th/world/7/19901-%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81-(World-Trade-Organization:-WTO).html

67

กองทนสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และเงนบารงองคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย (ไทยพบเอส) เกนกวาทควรจะตองเสย รวมทงกาหนดราคาขายปลกสงสด (ซงใชเปนฐานในการคานวณภาษมลคาเพม) สาหรบบหรนาเขาสงกวาบหรทผลตในประเทศ จงขดกบหลกหามเลอกปฏบตของความตกลงแกตต ค.ศ.1994

ตอมา คณะผพจารณา (Panel) ของดบเบลยทโอชขาดออกมาเมอเดอนมนาคม 2554วา เหนดวยกบขอกลาวหาของทางการฟลปปนส และมคาสงใหไทยปรบปรงกระบวนการจดเกบภาษ ฐานภาษในการคานวณภาษศลกากรใหสอดคลองกบแนวทางของดบเบลยทโอ และใหเปนธรรมในการแขงขน

เมอวนท 17 มถนายน 2554 (2011) คณะผพจารณาอทธรณ (Appellate Body) ของ WTO ไดตดสนยนตามคาวนจฉยของคณะผพจารณา (Panel) วา กฎหมายศลกากรของไทยสอดคลองกบ WTO เรองราคาสมมตทไทยสามารถกาหนดขนเพอใชเปนฐานในการเกบภาษได โดยไมจาเปนตองใชราคาขายปลกจรง การขอคนเงนภาษ และการแตงตงผบรหารระดบสงของกระทรวงการคลงเปนกรรมการบรหารโรงงานยาสบ เปนตน แตยงมบางประเดนสาคญทไทยปฏบตไมสอดคลองกบพนธกรณภายใต WTO เชน ความลาชาในกระบวนการพจารณาอทธรณ การไมใหสทธอทธรณคาสงใหผนาเขาวางประกน การกาหนดราคาขายปลกสงสด (Maximum Retail Selling Price – MRSP) ทไมชดเจน และการยกเวนภาษมลคา เพมสาหรบสนคาบหรทผลตในประเทศ แตมการจดเกบภาษมลคาเพมสาหรบบหรนาเขาจากตางประเทศ ละเมดตอหลกในเรอง “การประตบตเยยงคงชาต” (the national treatment) ซงไทยมพนธกรณตองปฏบตตามความตกลง GATT 1994 นางศรรตน รษฐปานะ อธบดกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย ใหขอมลในกรณนวา สงทไทยจะตองดาเนนการหลงคาตดสนสดทายของ WTO คอตองปรบเปลยนมาตรการคานวณมาภาษศลกากรสาหรบบหรนาเขาทเกยวของใหสอดคลองกบพนธกรณภายใต WTO รวมท งตองจายคาปรบ หรอจายคนภาษ หรอคาชดเชย ใหกบฟลปปนส72

72 “WTO รายงานผลการพจารณาขออทธรณ กรณพพาทเรองสนคาบหรของฟลปปนส” (27 มถนายน 2554) เวบไซตกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย at http://www.thaifta.com/thaifta/NewsFTA/tabid/67/ctl/Details/mid/427/ItemID/6943/Default.aspx

68


กรณอตสาหกรรมยาสบจดงาน TABINFO ASIA 2009 ระหวางวนท 11 – 13 พฤศจกายน 2552 ทอมแพค เมองทองธาน เพอสงเสรมการตลาดยาสบ ภายใตชอ โดยประชาสมพนธวาเปนการแสดงสนคาทใหญทสดของกลมอตสาหกรรมยาสบ โดยมวตถประสงคเพอพฒนาอตสาหกรรมยาสบทงในสวนของผลตภณฑใหม ๆ และการทาการตลาดในภมภาคเอเชย

ภาคประชาสงคมทคดคานอตสาหกรรมยาสบไดรวมตวกนเปน “เครอขายตานภยเอกซโปบหร” ซงประกอบดวยภาคเครอขายดานสาธารณสขตาง ๆ จานวน 483 องคกร74 โดยม นพ.หทย ชตานนท เปนประธาน และมลนธรณรงคเพอการไมสบบหรเปนผประสานงาน ไดผนกกาลงดาเนนการรวบรวมรายชอภาคเครอขายและประชาชนเพอแสดงออกถงการไมเหนดวยกบการจดงานดงกลาวในประเทศไทย เพราะถอเปนการวางแผนสงเสรมและขยายตลาดบหรโดยเฉพาะในหมเยาวชนและสตรของเอเชยและของโลก และประชาสมพนธอตสาหกรรมยาสบในกลมประชาชนคนไทย ซงภาครฐไมควรใหการสนบสนนควบคมการบรโภคยาสบของประเทศไทย และเพอเปนบทเรยนแกประเทศเพอนบานในการเตรยมรบมอกบการจดงานลกษณะเชนนในอนาคต

73 หทย ชตานนท, พชต TABINFO Asia 2009 (กรงเทพมหานคร : 2555) จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 74 เครอขายตานภยเอกซโปบหรทเปนแกนหลก เชน สถาบนสงเสรมสขภาพไทย มลนธสาธารณสขแหงชาต, มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, เครอขายวชาชพสขภาพเพอสงคมไทยปลอดบหร 17 องคกร, คณาจารย และนกศกษาเภสชศาสตร คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, มหาวทยาลยมหดลและ มหาวทยาลยมหาสารคาม, สหพนธนสตนกศกษาเภสชศาสตรแหงประเทศไทย, กลมเครอขายครนกรณรงคเพอการไมสบบหร และนกเรยนเครอขายโรงเรยน ปลอดบหร, ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ มหาวทยาลยมหดล, เครอขายนกรณรงคการควบคมการบรโภคยาสบแหงอาเซยน (SEATCA), เครอขายแพทยชนบท, สมาคมผไรกลองเสยงในประเทศไทย, ภาคเครอขายองคกรงดเหลา

69

ตอมา เครอขายตานภยเอกซโปบหรไดทาจดหมายเปดผนกถง ฯพณฯ อภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตรในขณะนน 75 พรอมรายชอผคดคานกวา 50,000 คน เนอหาในจดหมายดงกลาวระบเหตผลในการคดคานการจดงานดงกลาว ดงตอไปน

1. TABINFO ASIA 2009 จดขนเพอสงเสรมและระดมสมองเพอพฒนาอตสาหกรรมยาสบ เพอขยายตลาด โดยเฉพาะฝายจดการประชมระบอยางเปดเผยทเลอกมาจดทกรงเทพวา เอเชยเปนตลาดทใหญทสด และขยายตวเรวทสดในโลก

2. การจด TABINFO ASIA 2009 เปนการทาทายเจตนารมณของอนสญญาควบคมยาสบขององคการอนามยโลก (FCTC) ททวโลกรวมมอกนในการทจะลดการบรโภคยาสบ ซงประเทศไทยเปนรฐภาคอนสญญา

3. เปนการทาทายประเทศไทยในเชงสญลกษณ ดวยประเทศไทยมความพยายามทจะควบคมยาสบ มกฎหมายควบคมยาสบทเขมงวด และเอกสารทเผยแพรภายในของฝายจดการประชมมสโลแกนการจดงานวา “If you win Thailand, You win the world”

4. ผลการประเมนสมรรถนะการควบคมยาสบของประเทศไทยโดยผเชยวชาญองคการอนามยโลก ทเปดเผยตนปน พบวารฐบาลไทยยงตองพฒนาสมรรถนะการควบคมยาสบของประเทศไทยในดานตาง ๆ อกมากมาย

5. ประเทศไทยเปนผเสนอตอทประชมรฐมนตรสาธารณสขอาเซยนครงท 9 พ.ศ.2551 ทกรงมะนลาซงทประชมมมตเหนชอบตามทกระทรวงสาธารณสขไทยเสนอ ใหมการดาเนนงานความรวมมอควบคมยาสบในภมภาคอาเซยน

75 จดหมายของเครอขายตานภยเอกซโปบหร เรอง ขอใหคณะรฐมนตร พจารณาใหมการดาเนนการตามมาตรา 5.3 อนสญญาควบคมการบรโภคยาสบ องคการอนามยโลก ลงวนท 3 พฤศจกายน 2552 ลงนามโดย นพ.หทย ชตานนท ประธานเครอขาย ฯ

70

6. ประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตามขอตกลงมาตรา 5.3 อนสญญาควบคมยาสบองคการอนามยโลก วาดวยการคมครองนโยบายสาธารณะจากอทธพลของธรกจยาสบ เนอหาหลก คอ ไมใหหนวยงานรฐยงเกยวกบกจกรรมใด ๆ ของธรกจยาสบ

เครอขาย ฯ จงมขอเรยกรองตอ ฯพณฯนายกรฐมนตร ดงน

1. ขอใหนายกรฐมนตรกาหนดนโยบายใหทกหนวยงานของรฐบาล ไมสนบสนนและไมเขาไปยงเกยวกบการจดงานเอกซโปยาสบครงน

2. ขอใหนายกรฐมนตรพจารณานาเสนอใหคณะรฐมนตรมมตใหหนวยงานรฐยดถอตามแนวปฏบต มาตรา 5.3 อนสญญาควบคมการบรโภคยาสบ องคการอนามยโลก ซงประเทศไทยเปนรฐภาค ทมขอตกลงทสาคญ ๆ คอ

2.1 หนวยงานของรฐไมรวมกจกรรมใด ๆ กบบรษทบหร

2.2 หามหนวยงานของรฐทกแขนงรบความชวยเหลอไมวารปแบบใดๆ จากบรษทบหร รวมถงดานการศกษา โครงการทเกยวของกบเยาวชนและโครงการทเกยวกบชมชน

2.3 หามหนวยงานรฐสนบสนนหรอรวมกจกรรมในโครงการเพอสงคมของบรษทบหร

นอกจากน เครอขายตานภยเอกซโปบหร ยงไดยนจดหมายเปดผนกถง รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง นายประดษฐ ภทรประสทธ ลงวนท 9 พฤศจกายน 2552 เพอเรยกรองไมใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเขารวมงาน TABINFO ASIA 2009 แมวากระทรวงการคลงเปนหนวยงานทกากบดแลโรงงานยาสบ

นพ.หทย ชตานนท ไดวเคราะหสาเหตหนงททาใหประเทศเปนเจาภาพจดงานน เนองจากสานกงานสงเสรมการจดประชมและนทรรศการ (สสปน.) เปนผอนญาตใหบรษทบหรขามชาตทจดแสดงสนคายาสบในไทยได โดยคานงถงรายไดทจะไดรบเปนสาคญ แตไมคานงถงผลกระทบทจะตามมา

ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ เลขาธการมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร ใหเหตผลถงการคดคานการจดงานแสดงสนคายาสบครบวงจรในไทยวา บรษทบหรขามชาตจะเขาจดงานในไทย เปนการโปรโมตบหร ยอมทาใหการควบคมการสบบหรในไทยทาไดยากขน ในขณะทรฐบาลไทยตองปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 ทกาหนดไมใหหนวยงานของรฐรวมกจกรรมใด ๆ กบธรกจยาสบ

ผลจากการคดคานการจดงาน TABINFO ASIA 2009 ของเครอขายตานภยเอกซโปบหร และการเผยแพรขาวสารในยงสอมวลชนตาง ๆ ทาใหรฐบาล นายอภสทธ เวชชาชวะ ไดสงการในทประชมคณะรฐมนตร หามหนวยงานของรฐสนบสนนหรอเขารวมงานดงกลาว แมวาจะมการจดงานดงกลาวขน

71

กตาม แตกมผเขารวมงานไมเกน 1,000 คน นอยกวาจานวนผ ทจดงานคาดไว (ผจ ดงานจดเกบคาธรรมเนยมแกผเขารวมงานคนละ 10,000 บาท และคาใชจายในการจดบธแสดงสนคาบธละ 10 ลานบาท) ทาใหประชาชนตนตวจากขาวสารขอมลการตอตานการจดงานดงกลาว เกดเครอขายเยาวชน นกเรยน นกศกษาทสนใจเรองพษภยของบหรและธรกจยาสบ

สงทเปนเรองสาคญในการคดคานการจดงานครงนคอ การดาเนนคดกบผจดงาน TABINFO ASIA 2009 ของกระทรวงสาธารณสข ซงถอเปนครงแรกทมการดาเนนคดกบผจดงานเอกซโปบหรทเคยจดมาในหลายประเทศ โดยเมอวนท 12 พฤศจกายน 2552 เจาหนาทกระทรวงสาธารณสขพบปายแสดงชอเครองหมายบหรและการจดแสดงผลตภณฑบหรในสถานทจดงาน (แมวาผจดงานจะพยายามถวงเวลาดวยการเกบผลตภณฑยาสบกอนทเจาหนาทจะขอเขาตรวจสอบ แตเจาหนาทไดเขาไปถายภาพไวกอนแลว) ซงถอเปนความผดตามพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 มาตรา 8 วรรคหนง ความผดฐานโฆษณาผลตภณฑยาสบหรอแสดงชอหรอเครองหมายของผลตภณฑยาสบ โดย นพ.หทย ชตานนท รวมกบ นพ.ประพนธ ตงศรเกยรตกล รองอธบดกรมควบคมโรค และเจาหนาทสานกควบคมการบรโภคยาสบ อาทเชน นพ.ภานวฒน ปานเกต ผอานวยการสานกควบคมการบรโภคยาสบ นพ.ชฤทธ เตงไตรสรณ รองผอานวยการสานกควบคมการบรโภคยาสบ ไดตดตอประสานงานใหเจาหนาทตารวจทรบผดชอบทองทคอ สถานตารวจภธรปากเกรด ใหดาเนนคดกบผจดงานเอกซโปคอ นายเจฟฟ แฮนนา จาเลยซงใหการรบสารภาพ

เมอวนท 13 พฤศจกายน 2552 ศาลจงหวดนนทบร ไดวนจฉยขอเทจจรงและพพากษาใหจาเลยมความผดตามพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 มาตรา 8 วรรคหนง ประกอบ มาตรา 19 ปรบ 40,000 บาท แตจาเลยใหการรบสารภาพ มเหตบรรเทาโทษ จงลดโทษใหกงหนงคอ ปรบ 20,000 บาท76 (คาปรบสงสดตามมาตรา 8 วรรคหนงคอไมเกน 200,000 บาท แตหากผกระทาผดเปนบรษทบหรผผลตหรอผนาเขาผลตภณฑยาสบจะไดรบโทษปรบเปน 2 เทาคอปรบสงสดถง 400,000 บาท) ผวจยมความเหนวา ในทางกฎหมายแลว ผทกระทาความผดในกรณนควรเปนบรษทบหรทเปนผออกบธแสดงผลตภณฑบหรในงาน แตกมไดมการดาเนนคดแตอยางใด ทง ๆ ทเจาหนาทสานกควบคมการบรโภคยาสบไดเคยแจงเบาะแสในเรองนไวแลว นพ.หทยใหขอสงเกตในเรองนวา บรษทบหรขามชาตพยายามอยางยงทจะไมใหตนเองถกดาเนนคด แตจะใหบรษทเอกชนทรบจดงานหรอเจาของสถานทถกดาเนนคดแทน แลวบรษทบหรจะชดใชใหในภายหลง

76 คดหมายเลขแดงท อ. 4184/2552

72

ผลความสาเรจในการคดคานงาน Tabinfo Asia 2009 ของไทย ไดรบการยกยองเปนอยางมากจากองคกรและนกวชาการทมชอเสยงดานการควบคมยาสบทวโลก จงมการวเคราะหของกลมนกวชาการทสรปวา ความสาเรจนเกดจากการประสานงานของ 5 องคประกอบ77

ผวจยไดนามาศกษาวเคราะหเพมเตมแบงไดเปน 4 กลมหลก ดงน

1. ภาคประชาสงคม มการขบเคลอนอยางเปนระบบและตอเนอง มการเปดเผยขอมลผลเสยของธรกจยาสบและวตถประสงคทแทจรงในการจดงาน TABINFO ASIA 2009 ประกอบกบมภาคเครอขายเขารวมเปนจานวนมาก และมประชาชนทคดคานการจดงานหลายหมนคน

2. ฝายการเมองหรอผกาหนดนโยบายคอ นายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตรในขณะนน เปนผทใหความสาคญกบเรองการสรางเสรมสขภาพของประชาชนและไมมผลประโยชนเกยวของกบอตสาหกรรมยาสบ ไดสงการไปยงหนวยงานของรฐและโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง มใหดาเนนการใหการสนบสนนหรอเขารวมงาน นอกจากนบดาของทานอภสทธคอ ศาสตราจารย นายแพทยอรรถสทธ เวชชาชวะ รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข ในรฐบาลอานนท ปนยารชน เคยเปนกาลงสาคญในการรณรงคตอตานการบรโภคยาสบของไทยในยคแรก และเปนผผลกดนใหมรางกฎหมายควบคมยาสบ 2 ฉบบผานคณะรฐมนตรในสมยของทาน ซงตอมาไดผานเปนกฎหมายคอ พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ.2535

3. หนวยงานของรฐทรบผดชอบตามกฎหมายคอ กระทรวงสาธารณสขใหความสาคญในการบงคบใชกฎหมายในกรณนอยางเขมแขงจรงจง แมวาในชวงแรกจะพบขอขดของบางประการในการประสานงานกบตารวจทองทในการจบกมผกระทาความผด หรอการออกบตรประจาตวพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบทเปนอานาจของผวาราชการจงหวดนนทบร

4. สอมวลชน ใหความสนใจในการเสนอขาวการคดคานการจดงานเปนอยางมาก ไมวาจะเปนสถานโทรทศน (โดยเฉพาะไทยพบเอส ทมการออกขาวอยางตอเนอง แบบเกาะตดเหตการณกอนวนงาน) หนงสอพมพ เวบไซต และยงไดรบความสนใจจากสอมวลชนตางชาต เชน นตยสารไทม (Time) สานกขาวรอยเตอร และสานกขาวเอพ

77 “การถอดบทเรยน แรงตานงาน TABINFO ASIA 2009” จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.)

73


ชวงระหวางเดอนกรกฎาคม 2555 ถง กนยายน 2555 กระทรวงสาธารณสข โดย กรมควบคมโรค รวมกบ ภาคเครอขายภาคประชาสงคมทคดคานการบรโภคยาสบ ไดจดประชมรบฟงความเหน “รางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. ....” โดยมเหตผลความจาเปนคอ กฎหมายควบคมยาสบปจจบน 2 ฉบบคอ พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 พระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 ใชบงคบมาเปนเวลานานกวา 20 ปแลว จงสมควรใหมการแกไขยกเลกกฎหมายทงสองฉบบ และยกรางเปนกฎหมายฉบบใหมทมเนอหาสอดคลองกบสถานการณหรอปญหาการบรโภคยาสบของประชาชนในปจจบนและอนาคต แกไขปญหาการตความกฎหมายบางประการ รวมถงกลยทธการตลาดทหลากหลายมากขนของบรษทบหร ทาใหคนไทยมอตราการสบบหรเพมมากขนในชวง 3-4 ปมาน กลาวคอขอมลการบรโภคยาสบในป พ.ศ.2555 ของไทยทสาคญคอ78 คนไทยมผสบบหรมากถง 11.5 ถง 12 ลานคน เพมจาก 10.9 ลานคน ในป 2552 บหรทนยมสบมากทสด คอ บหรซอง และบหรมวนเอง กลมเดก เยาวชนเปนกลมทมแนวโนมสบบหรเพมมากขน

เหตผลสาคญอกประการคอ ประเทศไทยเปนภาคตามกฎหมายระหวางประเทศคอ FCTC จงมพนธกรณทจะตองแกไขปรบปรงกฎหมายใหสอดคลองกบ FCTC เชน ปจจบนกฎหมายไทยยงไมสามารถควบคมกจกรรมเพอสงคม หรอ CSR ของบรษทบหรทอางวา ทาเพอประโยชนตอสงคมนน แททจรงแลวเปน CSR เทยม เพราะมเปาหมายทแทจรงคอ ความพยายามลบภาพลกษณทไมดของกจการยาสบทสงผลเสยตอสขภาพ รวมถงการเขาถงผมอานาจกาหนดนโยบายในภาครฐโดยอาศยกจกรรมทางสงคม79 รวมถงการประชาสมพนธกจการยาสบ การชกจงใหประชาชนบรโภคผลตภณฑยาสบโดยออม

ในกระบวนประชาพจารณ รบฟงความเหนของประชาชนตอเนอหาของรางพระราชบญญตฉบบนในภมภาคตาง ๆ พบวา กลมธรกจยาสบไดออกมาคดคานรางกฎหมายนอยางรนแรงเกอบทกเวท โดยเฉพาะการจดประชมรบฟงความเหนทพนทภาคเหนอ จงหวดเชยงราย โดยกลมเกษตรกรผปลกและบมใบยาสบจากพนทภาคเหนอ สมาคมผบม ผเพาะปลกและผคาใบยาสบไทย (ส.ย.ท.) พรอมดวยตวแทนชาวไรยาสบและผบมใบยาสบพนธเวอรจเนย 8 จงหวดภาคเหนอ กวา 400 ราย สมาคมผบมผเพาะปลกและผคาใบยาสบภาคเหนอ 6 สมาคม (ไดแก สมาคมผบม ฯ จงหวดเชยงใหม, สมาคมผบม ฯ จงหวด

78 ศรวรรณ พทยรงสฤษฏ, ประภาพรรณ เอยมอนนต และคณะ, สรปสถานการณการควบคมการบรโภคยาสบประเทศไทย พ.ศ.2555 จดทาโดย ศจย. สนบสนนโดย สสส.(สงหาคม 2555), บทสรปสาหรบผบรหาร. 79 ไพศาล ลมสถตย, มาตรการควบคมกจกรรม CSR ของธรกจยาสบ (tobacco sponsorship) (จลสารสมาคมนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร สมยท 19 ฉบบท 3 กรกฎาคม-กนยายน 2556) , หนา 13.

74

ลาปาง, สมาคมผบม ฯ จงหวดเชยงราย, สมาคมผบม ฯ จงหวดนาน, สมาคมผบม ฯ จงหวดพะเยา, สมาคมผบม ฯ จงหวดแพร และสมาชกสมาคมชาวไรยาสบเบอรเลยจงหวดสโขทย (ส.ย.บ.) โดย นายสรศกด สงหเสน นายกสมาคมผบมฯ ใบยาสบ จงหวดเชยงราย-พะเยา กลาวในฐานะตวแทนชาวไรยาสบภาคเหนอวา“ชาวไรยาสบมความกงวลใจกบรางกฎหมายใหมเปนอยางยง เกรงวารางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบน จะสงผลตอเกษตรกรและผบมใบยาสบของไทยเนองจากมความไมชดเจนและคลมเครออยางมาก ไมมการชแจงผลกระทบผเกยวของ หลายมาตราเปดชองใหออกกฎบงคบภายหลงโดยไมตองผานการรบฟงผทไดรบกระทบ อกทงยงมการจากดสทธของชาวไรยาสบ”80

นอกจากน สมาคมการคายาสบไทย โดย ผอานวยการบรหารสมาคมการคายาสบไทย (นางวราภรณ นะมาตร) ไดทาหนงสอถงรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 7 พฤศจกายน 2555 เพอคดคานรางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ โดยอางเหตผล 4 ประการสรปคอ

1) รางกฎหมายฉบบนสรางภาระใหแกการประกอบการของผประกอบการคายาสบจนเกนสมควร

2) รางกฎหมายฉบบนขดตอสทธและเสรภาพในการประกอบการ การสอสาร ทรพยสนทางปญญาในสาระสาคญ ซงไมสอดคลองกบรฐธรรมนญและกฎหมายอน ๆ ทเกยวของ

3) รางกฎหมายฉบบนใหอานาจแกกระทรวงสาธารณสขในการออกอนบญญต โดยไมตองผานการกลนกรองของรฐสภา

4) รางกฎหมายฉบบนมโทษทางอาญาและบทลงโทษทรนแรง โดยเฉพาะคาปรบในหลายกรณทไมไดสดสวนกบการกระทาความผด

สมาคมการคายาสบไทยจงเหนวา ไมมความจาเปนทจะเสนอกฎหมายใหม แตควรใชกฎหมายทมอยคอ พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และ พ.ร.บ.คมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 อยางเขมงวดและมประสทธภาพกเพยงพอแลว

ทางดานตวแทนของ บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด นายพงศธร องศสงห ไดกลาววา เนอหาราง พ.ร.บ.มหลายเรองไมเกยวของกบสขภาพ แตไปจากดสทธประชาชน เชน ไมใหเกษตรกร ผ บม ตดตอกบหนวยราชการ หามผเกยวของกบกจการยาสบเผยแพรกจกรรมทางสงคม กาหนดสวนประกอบยาสบ ฯลฯ81

80 “ชาวไรยาสบภาคเหนอกวา 400 รายรวมฟงประชาพจารณคานราง พ.ร.บ. ยาสบฉบบใหม” (4 กนยายน 2555) เวบไซต สมาคมชาวไรยาสบเบอรเลยจงหวดสโขทย http://www.btfa.or.th/hotnews.php?id=33 81 “ชาวไรยาสบเหนอประทวงซา จวกตงแตยคแมวยนเพอไทยดแตรบปากชวย” (22 กนยายน 2555) โดย ASTVผจดการออนไลน http://www2.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9550000116712&TabID=3&

75

นายตอศกด โชตมงคล ผอานวยการยาสบโรงงานยาสบ กลาววา ราง พ.ร.บ.ควบคมการบรโภคยาสบ จะกระทบกบผปลกใบยาสบทงประเทศอยางรนแรง โดยปจจบนมยอดการผลตขายใหกบโรงงานยาสบ 30 ตน สงออก 20 ตน และทาเปนยาเสนมวนเองอก 40 ลานตน มลคารวมกนถง 10,000 ลานบาท โดยกฎหมายทควบคมยาสบทมอยในปจจบนเขมงวดอยแลว ราง พ.ร.บ.ควบคมยาสบของกระทรวงสาธารณสขเขมงวดและรวบอานาจมากเกนไป เพราะนอกจากตองเลกปลกใบยาสบภายใน 5 ปแลว และมขอมลวา โรงงานยาสบไดนาชาวไรยาสบมารวมคดคานรางกฎหมายดวย82

ฝายบรหารคอ นายทนศกด เลกอทย รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการคลง ซงไดรบมอบหมายใหกากบดแลโรงงานยาสบไดแสดงความเหนวา ไมเหนดวยกบราง พ.ร.บ.ควบคมการบรโภคยาสบของกระทรวงสาธารณสข โดยอางวา รางกฎหมายนหามปลกใบยาสบภายในประเทศภายในเวลากาหนดเวลา 5 ป ภายหลงจากทกฎหมายบงคบใช ซงจะสงผลกระทบตอชาวไรยาสบ ถอเปนการลดรอนสทธตอเกษตรกรทสงผลใหผปลกใบยาสบถง 1 ลานครอบครวไมมอาชพทากนอกตอไป และอางวากระทรวงสาธารณสขไมใหผปลกใบยาสบเขารวมรบฟงและแสดงความคดเหน83

ผวจยเหนวา การเคลอนไหวคดคานรางกฎหมายขางตนของธรกจยาสบและเจาหนาทในหนวยงานของรฐบางแหง นาจะมเปาหมายสาคญรวมกนคอ การคดคานการออกกฎหมายควบคมยาสบทมความเขมงวดมากกวากฎหมายทใชบงคบอยในปจจบน โดยอางเหตผลตาง ๆ นานา ซงสวนใหญเปนเรองทบดเบอน ไมตรงกบความเปนจรง และขาดเหตผลสนบสนนในทางกฎหมาย ตวอยางของขออางของฝายอตสาหกรรมยาสบทบดเบอน ขดตอความเปนจรง ไมมหลกฐานยนยนขออาง เชน

ขออางทวารางกฎหมายนหามปลกใบยาสบภายในประเทศภายในเวลากาหนดเวลา 5 ป ภายหลงจากทกฎหมายบงคบใช เปนเรองทบดเบอนจากความเปนจรง เพราะไมมเนอหาสวนใดในรางกฎหมายทบญญตเรองนไววา ใหจากดจานวนพนทเพาะปลกยาสบ อกทงการอนญาตใหเพาะปลกตนยาสบ ถอเปนอานาจของกรมสรรพสามต กระทรวงการคลงทจะควบคม ซงผเพาะปลกตนยาสบจะตองไดรบใบอนญาตตามพระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 มาตรา 784

82 กองบรรณาธการ, “รจกโฉมหนา ... ฝายทคดคานกฎหมายยาสบฉบบใหม” (วารสาร Smart, ปท 13 ฉบบท 151 กนยายน 2555), หนา 18. 83 “ทนศกดคานพ.ร.บ.ยาสบชลอนสทธ” (13 กนยายน 2555) https://www.facebook.com/TobaccoIndustryWatch/posts/412645012134491 84 “มาตรา 7 ผใดทาการเพาะปลกตนยาสบ ตองไดรบอนญาตจากเจาพนกงานการขออนญาต

การออกใบอนญาตและเงอนไขวาดวยการเพาะปลกตนยาสบ ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทอธบดกาหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

ใบอนญาตทออกตามมาตรานสนอายเมอครบกาหนดหนงปนบแตวนออกใบอนญาต

76

ขออางเรองรางกฎหมายฉบบนขดตอสทธและเสรภาพในการประกอบการ ซงไมสอดคลองกบรฐธรรมนญและกฎหมายอน ๆ ทเกยวของ ขออางนไมมเหตผลรองรบในทางกฎหมาย เนองจากรฐธรรมนญ (พ.ศ.2550) ฉบบปจจบน บญญตรบรองสทธ เสรภาพของประชาชน และกาหนดใหรฐสามารถออกกฎหมายจากดสทธ เสรภาพของประชาชนได หากเปนกรณจาเปนเพอคมครองประโยชนสาธารณะ ซงยอมมคณคาสงกว าประโยชนของ ปจ เ จกชนหรอ เอกชนก ลมห น งก ลมใด ตราบ เ ท า ท ไ มกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนน ตามรฐธรรมนญ มาตรา 2985 ประกอบ มาตรา 4386 ซงกฎหมายควบคมยาสบถอเปนการคมครองสขภาพของผบรโภคหรอประชาชนโดยรวมอยางหนง

ขออางเรองรางกฎหมายฉบบนใหอานาจแกกระทรวงสาธารณสขในการออกอนบญญต โดยไมตองผานการกลนกรองของรฐสภา เปนเรองโกหกตอแหลอยางหนงของกลมทคดคาน เนองจากกฎหมายควบคมยาสบปจจบน 2 ฉบบ เชนพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 กกาหนดไวใหมการออกกฎกระทรวง ประกาศกระทรวงสาธารณสข เหมอนกบกฎหมายไทยฉบบอน ๆ ตางกมอนบญญตทใหอานาจฝายบรหารในการเสนอกฎหมายลกษณะนไดทงสน ไดแก การออกเปนกฎกระทรวง หรอประกาศกระทรวง เนองจากกฎหมายระดบพระราชบญญตไมสามารถกาหนดรายละเอยดตาง ๆ ไดอยางครบถวน

บทบญญตมาตรานมใหใชบงคบแกผปลกตนยาสบพนธยาสบพนเมอง” 85 “มาตรา 29 การจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกาหนดไวและเทาทจาเปน และจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได

กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง ทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอานาจในการตรากฎหมายนนดวย

บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสองใหนามาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายดวยโดยอนโลม” 86 “มาตรา 43 บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม

การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการรกษาความมนคงของรฐหรอเศรษฐกจของประเทศ การคมครองประชาชนในดานสาธารณปโภค การรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนการจดระเบยบการประกอบอาชพ การคมครองผบรโภค ....”

77

ขออางเรองจานวนผปลกใบยาสบในไทยทมจานวน 1 ลานครอบครว ซงไมมขอพสจนหรอหลกฐานทยนยนในเรองนแตอยางใด เพราะหากเปรยบเทยบกบชาวนาซงเปนอาชพหลกของคนไทยตงแตในอดตจนถงปจจบนแลว ชาวนาทวประเทศมประมาณ 3.8-4 ลานครวเรอน87 ขอมลของกรมสรรพสามตเกยวกบจานวนผปลกยาสบทไดรบอนญาตมทงหมดในป 2554 มจานวน 61,104 ราย และมเกษตรกรทไมไดขนทะเบยนราว 16,631 ราย รวมจานวนผปลกยาสบทงหมดราว 77,735 ราย 88

นพ.หทย ชตานนท เคยใหขอมลในประเดนนแกผวจยวา เกณฑการคานวณจานวนแรงงานตามมาตรฐาน จะตองคดจากแรงงานททางานแบบเตมเวลาหรอ full-time equivalent (FTE) มใชคดจากแรงงานททางานเกยวของกบธรกจยาสบทงหมดทกประเภท แมวาจะไมไดทางานแบบเตมเวลา

กลาวโดยสรปคอ กลมอตสาหกรรมยาสบทคดคานรางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. .... ประกอบดวย

ก) กลมชาวไรยาสบในประเทศ ทรวมตวกนเปน “สมาคมผบม ผเพาะปลกและผคาใบยาสบไทย” 89 (ส.ย.ท.) (The Thai Tobacco Growers, Curers and Dealers Association - TTA)

ข) สมาคมการคายาสบไทย (Thai Tobacco Trade Association หรอ TTTA) 90

87 สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, “ ผลดผลเสยของการจานาขาวทกเมด” (กนยายน 2555) 88 “ขอโตแยงการราง พ.ร.บ.ควบคมการบรโภคยาสบฉบบใหม” กาวทนวจยกบ ศจย. ปท 4 ฉบบท 2 ประจาไตรมาสทสอง พ.ศ.2555 (จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ), หนา 7. 89 สมาคมผบม ผเพาะปลกและผคาใบยาสบไทย กอตงจากการรวมกลมกนของผทเกยวของในธรกจเกษตรและการคาใบยาสบอนประกอบดวยสมาคมและกลมผปลกใบยาสบกลมผบม และกลมผคาใบยาสบสายพนธเวอรจเนย ในพนทภาคเหนอของประเทศไทย ไดแก สมาคมฯ ผบมจงหวดเชยงราย- พะเยา สมาคมฯ ผบมจงหวดนาน สมาคมฯ ผบมจงหวดแพร สมาคมฯ ผบมจงหวดลาปาง ซงครอบคลมเครอขายชาวไร ผผงพง และแรงงาน ยาสบสายพนธเวอรจเนยรวมกวา 320,000 ราย เมอปพ.ศ. 2554 ส.ย.ท. ไดเขารวมเปนสมาชกอยางเปนทางการของสมาคมผปลกยาสบนานาชาต (International Tobacco Growers’ Association: ITGA) ซงเปนองคกรไมแสวงหาผลกาไรทกอตงในป พ.ศ. 2527 เปนตวแทนเครอขายของผปลกใบยาสบหลายลานคนทวโลก โดยมสมาชกกวา 21 ประเทศ อางจาก เวบไซตสมาคมผบม ผเพาะปลกและผคาใบยาสบไทย http://thaitobacco.org/history.php 90 สมาคมการคายาสบไทย กอตงขนในเดอนมกราคม พ.ศ. 2555 เพอเปนตวแทนใหกบผคาปลก ผคาสง ผจดจาหนาย และผนาเขาผลตภณฑยาสบ โดยเนนดานปญหาทสงผลกบธรกจยาสบ สมาคมแหงนมบทบาทในการรกษาผลประโยชนของอตสาหกรรมยาสบ เชน การคดคานนโยบาย ภาษหรอกฎหมาย กฎ ระเบยบเกยวกบ

78

ค) บรษทบหรขามชาต เชน บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด

ง) โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง

บทเรยนจากการคดคานของฝายธรกจยาสบตอรางกฎหมายฉบบนคอ ในขนตอนการประชาพจารณรางกฎหมายนน ฝายผคดคานไดกลาวอางขอมลทบดเบอนจากความเปนจรงหลายเรอง แตผแทนกระทรวงสาธารณสขและภาคเครอขายดานสขภาพ ไมสามารถโตแยงในบางประเดน เพราะขาดการศกษารวบรวมขอมลหลกฐานทเพยงพอ เชน ขอมลจานวนผเพาะปลกยาสบในไทย หรอผลกระทบทางเศรษฐกจทจะเกดกบกลมผประกอบการยาสบ แตเพงจะมการศกษาขอมลเหลานในภายหลง

ขอมล ณ เดอนสงหาคม 2556 กระทรวงสาธารณสขอยระหวางการพจารณาปรบปรงเนอหาของรางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. .... ภายหลงการจดประชาพจารณรบฟงความเหนจากประชาชน คณะรฐมนตรยงมไดมมตเหนชอบรางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. .... ทเสนอโดยกระทรวงสาธารณสขแตอยางใด จงขนอยกบนโยบายของรฐบาลวาจะสนบสนนรางกฎหมายฉบบนหรอไม เพยงใด


สบเนองจากกรณกระทรวงสาธารณสขไดออก “ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยและชองทางตดตอเพอการเลกยาสบ ในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2556”91 ลงวนท 6 มนาคม 2556 ประกาศฉบบนจะมผลใชบงคบตามกฎหมายเมอพนกาหนด 180 วน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาคอ ตงแตวนท 2 ตลาคม 2556 เปนตนไป (ดรปท 1.3) ประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบใหมนไดยกเลก “ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการและเงอนไขการแสดงฉลากและขอความในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2552” ลงวนท 24 สงหาคม พ.ศ. 2552 ซงมผลทาใหมการเปลยนแปลงรปภาพคาเตอนในฉลากบหรใหมทงหมดรวม 10 แบบ ขอสาคญคอ มการเพมขยายขนาดพนทขอความ ภาพคาเตอนในฉลากบหรซกาแรตจากรอยละ 55 ตามประกาศ ฯ ฉบบเดมเปนรอยละ 85 ฉะนน การฟองรองนจงถอเปนครงแรกทบรษทบหรขามชาตฟองกฎหมายควบคมยาสบของไทย

ยาสบทจะสงผลกระทบตอธรกจของสมาชกสมาคมการคายาสบไทย สาหรบเงนสนบสนนการดาเนนงานของสมาคม ฯ มาจากผจดจาหนาย และผนาเขาผลตภณฑยาสบ รวมถงบรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด ด การกอตงสมาคมการคายาสบไทย http://www.ttta.or.th/aboutus.php 91 ราชกจจานเบกษา เลม 130 ตอนพเศษ 45 ง (วนท 5 เมษายน 2556)

79

การฟองรองของบรษทบหรขามชาตดงกลาว ถอเปนรปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบทพบในหลายประเทศ ทาใหรฐบาลไมสามารถใชบงคบกฎหมายควบคมยาสบในทนท ในบางกรณอาจใชเวลานานในการตอสคดความในชนศาล

ขอมลการบงคบใชขอความและภาพคาเตอนสขภาพบนซองบหรในประเทศไทย

พ.ศ. 2517: บงคบใชขอความคาเตอนสขภาพครงแรกบนบรเวณขางซอง โดยไมระบลกษณะและขนาดของตวอกษร

พ.ศ. 2532: บงคบใชขอความคาเตอนสขภาพบรเวณดานหนาซองเทานน ขนาดตวอกษร 2x2 มลลเมตร

พ.ศ. 2535: บงคบใชขอความคาเตอนสขภาพบรเวณดานหนาและดานหลงของซอง บนพนทรอยละ 25 บรเวณดานลางของซอง กาหนดตวอกษรสพระยาขนาด 16 พอยต

พ.ศ. 2540-2547: บงคบใชขอความคาเตอนสขภาพบรเวณดานหนาและดานหลงของซอง บนพนทรอยละ 33.3 บรเวณดานบนของซอง กาหนดตวอกษรสพระยาขนาด 20 พอยต

พ.ศ. 2548: บงคบใชภาพคาเตอนสขภาพ 4 สบรเวณดานหนาและดานหลงของซองครงแรกในประเทศไทย พนทรอยละ 50 ของซอง ซงเปนประเทศท 4 ของโลกทมการบงคบใชภาพคาเตอน (ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 8) พ.ศ. 2547 เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงฉลากและขอความในฉลากของบหรซกาแรต ตามพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 เปนประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบแรก ทกาหนดใหมฉลากรปภาพเปนครงแรก ใน สมยทนางสดารตน เกยราพนธ เปนรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขในขณะนน)

พ.ศ. 2553: บงคบใชภาพคาเตอนสขภาพ 4 สบรเวณดานหนาและดานหลงของซอง บนพนทรอยละ 55 ของซอง ซงภาพคาเตอนทใชมขนาดใหญเปนอนดบท 9 ของโลก (ประกาศ ฯ ป 2552)

80

รปท 1.3 รปภาพและขอความตนแบบฉลากทายประกาศกระทรวงสาธารณสข ฯ ฉบบใหม

81

ภายหลงจากการประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยและชองทางตดตอเพอการเลกยาสบ ในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2556 ฝายบรษทบหรขามชาตไดยนฟองกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขตอศาลปกครอง เพอขอใหศาลเพกถอนประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยและชองทางตดตอเพอการเลกยาสบ ในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2556 และขอใหศาลมคาสงทเลาการบงคบตามประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบนเปนการชวคราว กอนศาลจะมคาพพากษาหรอคาสงชขาด ขอมลเกยวกบธรกจยาสบทฟองศาลปกครองทผวจยสามารถคนควาได มดงน

คดท 1 บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด92 และ บรษท ฟลป มอรรส โปรดคส เอส.อา. จากด ผ ฟองคด กบ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และ กระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ผถกฟองคด (คดหมายเลขดาท 1324/2556)

บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด เปนผผลต นาเขาบหรซกาแรตเพอจาหนายในไทย ยหอทรจกกนดคอ Marlboro และ L&M บรษท ฟลลป มอรส เรมนาเขาบหรมาจาหนายในไทยเปนครงแรกในป พ.ศ.2534 (ค.ศ.1991) อนเปนผลจากทประเทศไทยแพคดพพาทตามขอตกลง GATT ทาใหตองเปดเสรนาเขาบหรจากตางประเทศ ปจจบนบหรทไดรบความนยมในไทยมากทสดคอ ยหอ L&M ซงนาเขาและจาหนายในไทยผลตในประเทศฟลปปนส93

เนอหาเกยวกบคดความนสรปไดดงน บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด จากด ผฟองคดท 1 กบ บรษท ฟลป มอรรส โปรดคส เอส.อา. จากด ผฟองคดท รวม 2 คน ไดยนฟองกระทรวงสาธารณสข ผถกฟองคดท 1 กบ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ผถกฟองคดท 2 รวม 2 คน ในคดหมายเลขดาท 1324/2556 โดยเปนคดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย กลาวคอ ผฟองคดฟองศาลปกครองกลางวา ประกาศกระทรวง 92 บรษท ฟลลป มอรส (ไทยแลนด) ลมเตด (Philip Morris (Thailand) Limited - PMTL92) เปน บรษทสาขาของ บรษท Philip Morris International (PMI) ซงเปนบรษทบหรขามชาตของสหรฐทใหญทสดในโลก เปนบรษทบหรตางชาตทครองสวนแบงตลาดบหรในประเทศไทยเปนลาดบท 2 รองจากโรงงานยาสบ หรอคดเปนรอยละ 26.8 (ขอมลกรมสรรพสามต กระทรวงการคลง ป 2551) ในขณะทโรงงานยาสบมสวนแบงตลาดรอยละ 67.1 สวนลาดบท 3 คอ บรษท บรตชอเมรกน โทแบคโค (ประเทศไทย) จากด ด ศรวรรณ พทยรงสฤษฏ, ประภาพรรณ เอยมอนนต และคณะ, สรปสถานการณการควบคมการบรโภคยาสบประเทศไทย พ.ศ.2555, อางแลว, หนา 45-47. 93 ด http://www.pmi.com/marketpages/pages/market_en_ch.aspx http://www.pmi.com/marketpages/pages/market_en_th.aspx

82

สาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยและชองทางตดตอเพอการเลกยาสบ ในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2556 ออกโดยไมชอบดวยกฎหมายคอ ผ ฟองคดเหนวาเปนการออกประกาศทเกนกวาทกฎหมายใหอานาจไวและยงเปนการลดรอนสทธในการใชเครองหมายการคาของผฟองคดเปนเหตใหผฟองคดซงเปนผนาเขาและจาหนายสนคาบหรไดรบความเดอดรอนเสยหาย จงขอใหเพกถอนประกาศฉบบดงกลาว ตอมา เมอวนท 23 สงหาคม 2556 ศาลปกครองกลางไดมคาสงใหทเลาการบงคบตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฯ ฉบบน ไวเปนการชวคราวจนกวาศาลจะมคาพพากษาหรอคาสงเปนอยางอน

เนองดวยขอจากดดานขอมลเอกสารทางคดความทอยระหวางการพจารณาของศาลปกครอง กลาวคอผวจยไมมขอมลคาฟองของผฟองคด และไมมเอกสารคาใหการแกฟองของผถกฟองคด ผวจยจงขอวเคราะหประเดนพพาทในคดนทมผฟองคดคอ บรษท ฟลลป มอรส (ไทยแลนด) ลมเตด ซงศาลปกครองไดมคาสงคมครองชวคราวแลว สรปประเดนคาฟองของผฟองคดคอ บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด จากด มดงน

1. การออกประกาศ ฯ เกนขอบเขตของ พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 มาตรา 12

2. กระบวนการออกประกาศ ฯ ไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากไมปฏบตตามขนตอนของกฎหมาย โดยอาง มาตรา 58 ของรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 และพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546

3. ประกาศ ฯ ละเมดสทธในเครองหมายการคาของผฟองคดทงสอง โดยอางพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 และกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของคอ ความตกลงทรปส (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights -TRIPS94) ขอ 15 (4) และอนสญญากรงปารส ขอ 10 bis

4. ประกาศ ฯ ขดกบสทธของผฟองคด ตามรฐธรรมนญ มาตรา 43 (สทธในการประกอบกจการและประกอบอาชพโดยเสรอยางเปนธรรม)

5. ประกาศ ฯ ไมเปนไปตามหลกความจาเปน และหลกความไดสดสวนตามกฎหมายปกครอง และมาตรา 29 ของรฐธรรมนญ

ผถกฟองคดคอ ฝายกระทรวงสาธารณสขไดยนคาใหการเปนเอกสาร และมพยานของผถกฟองคด 2 คนคอ นางสาวศรณญา เบญจกล และนางสาวสาวตร สขศร ใหถอยคาเกยวกบกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (FCTC) มาตรา 11 โดยอางแนวปฏบตในเรองน ในประเดน 94 TRIPS Agreement เปนความตกลงระหวางประเทศดานทรพยสนทางปญญา เปนสวนหนงของความตกลงของประเทศสมาชกองคกรการคาโลก (World Trade Organization) ซงผกพนประเทศสมาชกทกขององคกรการคาโลกทกประเทศ

83

การเพมขนาดภาพและคาเตอนใหใหญทสดเทาทจะทาได และมผลตอประสทธภาพของภาคตาเตอน กลาวถงพฤตกรรมการซอบหรของผบรโภค ไมไดขนอยกบราคา แตขนกบ Brand ทผบรโภคชนชอบหรอสบอยเปนประจาอยแลว รวมถงอางถงผลการสารวจเรองการเพมพนทภาพคาเตอนจากรอยละ 50 เปนรอยละ 55 ของพนทซอง ไมมผลทาใหอตราการสบบหรลดลง เนองจากภาพทใชมความคลายคลงกน จงตองเปลยนรปภาพและเพมขนาดภาพและคาเตอน

ตอมา ศาลปกครองกลางไดออกคาสงคมครองชวคราว โดยใหเหตผลสาคญตามขอ 73 วรรคสาม แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด พ.ศ. 2543 สรปไดวา ประกาศกระทรวงสาธารณสขดงกลาว นาจะมปญหาเกยวกบความชอบดวยกฎหมาย และหากใหประกาศดงกลาวมผลใชบงคบตอไป จะเปนการสรางภาระใหแกผฟองคดทงสองเกนความจาเปน อนจะเปนการยากทจะเยยวยาในภายหลง เนองจากกระบวนการพมพฉลากรปภาพและขอความคาเตอนตองดาเนนการเปลยนแปลงแบบแมพมพใหมทงหมด และปญหาในกระบวนการผลต หากเกดความผดพลาดในการดาเนนการบรรจบหรในกลองหรอกระดาษหมหอซองหรอภาชนะบรรจบหรซกาแรต (carton) ทตองมรปภาพคาเตอนทไมซ ากนทง 10 แบบ ผฟองคดอาจถกดาเนนคดตามกฎหมายซงมโทษปรบถงหนงแสนบาท จงกระทบตอการดาเนนธรกจของผฟองคดทงสอง อนยากแกการเยยวยาในภายหลง ศาลจงคาสงใหทเลาการบงคบคดประกาศฉบบนไวกอน อกทงเปนอปสรรคตอการบรหารงานของรฐหรอแกบรการสาธารณะแตประการใด แมจะมการทเลาการบงคบตามประกาศฉบบดงกลาว เนองจากผฟองคดทงสองยงตองปฏบตตามประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการและเงอนไขการแสดงฉลากและขอความในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2552 ลงวนท 24 สงหาคม พ.ศ. 2552 ทบญญตใหจดพมพฉลากรปภาพและขอความคาเตอนถงพษภยของบหรบนซองหรอภาชนะบรรจบหรซกาแรตอยตอไป

อยางไรกด คดนอยระหวางการพจารณาของศาลปกครองกลาง ผวจยจงไมขอวเคราะห วจารณคาฟองและคาใหการของคกรณทงสองฝายวามเหตผลหรอน าหนกทางกฎหมายและสอดคลองกบหลกวชาการหรอไม เพยงใด

84

คดท 2 บรษท เจท อนเตอรเนชนแนล (ไทยแลนด95) จากด และ บรษท เจท อนเตอรเนชนแนล เอส เอ จากด ผฟองคด กบ กระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ผถกฟองคด

บรษท เจท อนเตอรเนชนแนล (ไทยแลนด) จากด นาเขาบหรซกาแรตเพอจาหนายในไทย 2 ยหอคอ ไมลด เซเวน (Mild Seven ซงกาลงจะเปลยนเปนยหอ เมวอส หรอ Mevius) วนสตน (Winston) คาเมล (Camel) เซเวน สตารส (Seven Stars) และซาเลม (Salem) บรษท เจท ฯ มสวนแบงตลาดบหรนาเขาทจาหนายในไทยราวรอยละ 0.4 (ขอมลตามคาฟองคดของบรษท เจท ฯ) ซงนอยกวาบรษท ฟลลป มอรส (ไทยแลนด) ลมเตด และ บรษท บรตชอเมรกน โทแบคโค (ประเทศไทย) จากด ซงมสวนแบงตลาดบหรนาเขาเปนลาดบท 1 และ 2 ตามลาดบ

คดทบรษท เจท อนเตอรเนชนแนล (ไทยแลนด) จากด และบรษท เจท อนเตอรเนชนแนล เอส เอ จากด (เปนผจดจาหนายบหรภายใตยหอของกลมเจท โดยไดรบอนญาตจากเจแปน โทแบคโค องค ซงจดตงตามกฎหมายญปน) เปนผฟองคดตอศาลปกครองกลาง เมอวนท 21 มถนายน 2556 (คดหมายเลขดาท 1270/2556) เนอหาในคาฟองระบวา ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการแสดงรปภาพ ขอความคาเตอนเกยวกบพษภยและชองทางตดตอเพอการเลกยาสบ ในฉลากของบหรซกาแรต พ.ศ. 2556 เปนกฎทไมชอบดวยกฎหมายตาม มาตรา 9 วรรคหนง (1) แหง พ.ร.บ.จดตงศาลปกครอง ฯ โดยมประเดนตามคาฟอง ดงน

1. ประกาศ ฯ เปนกฎทออกโดยไมมอานาจหรอเกนกวาอานาจหนาทตาม มาตรา 12 แหง พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535

2. ประกาศ ฯ เปนกฎทออกโดยไมถกตองตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทานน โดยอางวาขดตอรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 57 วรรคสอง เรองการรบฟงความเหนของประชาชนอยางทวถงกอนการออกกฎทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยสาคญของประชาชน และอางพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 มาตรา 8 (3) และมาตรา 35

95 บรษท เจท อนเตอรเนชนแนล (ไทยแลนด) จากด เปนบรษทสาขาของบรษทบหรขามชาตรายใหญทชอวา Japan Tobacco International (JTI) จดตงในป 1999 โดยเปนสวนหนงของกลมบรษท Japan Tobacco Group of Companies มสานกงานใหญทกรงเจนวา สวตเซอรแลนด JTI เปนบรษทบหรขนาดใหญ มรายได (core revenue) ในป 2012 รวมทงสน 11.8 พนลานเหรยญสหรฐ โดยจดจาหนายบหรทวโลกกวา 120 ประเทศ รวมถงประเทศไทยในชอยหอหรอเครองหมายทางการคาตาง ๆ เชน Winston, Camel, Mild Seven ด http://www.jti.com/our-company/jti-at-a-glance/

85

3. ประกาศ ฯ เปนกฎทออกโดยไมถกตองตามกฎหมาย กลาวคอ กฎขดหรอแยงตอกฎหมายทมลาดบชนสงกวา ไดแก พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 โดยอางวาเปนการจากดการใชเครองหมายการคาตาม มาตรา 4, 44, 63 และมาตรา 68

4. ประกาศ ฯ เปนกฎทไมชอบดวยกฎหมายเนองจากสรางภาระเกนสมควร คออางวาในทางเทคนคของกระบวนการผลตนน ไมสามารถดาเนนการได และตองยกเลกสนคาคงคลงทเกบอยทจาหนายยงไมหมดกอนระยะเวลา 90 วน นบจากวนทประกาศ ฯ มผลใชบงคบ

นอกจากนน บรษท เจท อนเตอรเนชนแนล ฯ ผฟองคดยงอางวา ประกาศฉบบนลดรอนสทธในทรพยสนและสทธอน ๆ ของผฟองคดท 1 ไดแก

เสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม ตามมาตรา 43 ของรฐธรรมนญ

เสรภาพในการสอสารถงกนและเสรภาพในการแสดงความคดเหนตามมาตรา 36 และมาตรา 45 ของรฐธรรมนญ

สทธในทรพยสนตามมาตรา 41 ของรฐธรรมนญ ตามสญญาการนาเขาและใบอนญาตใหนาเขายาสบ รวมถงสทธในทรพยสนทางปญญาตาม พ.ร.บ.เครองหมายการคา

อนง ขอมล ณ วนท 30 กนยายน 2556 คดทบรษท เจท ฯ เปนผฟองคด ศาลปกครองกลางยงไมมคาสงแตอยางใด

สาหรบขาวกรณตวแทนสมาคมการคายาสบไทย (Thai Tobacco Trade Association หรอ TTTA) โดย นางวราภรณ นะมาตร ผอานวยการบรหารสมาคม ฯ ทมขาววาจะฟองศาลปกครองเกยวกบประกาศฉบบเดยวกนนน ยงไมพบขอมลวามการฟองศาลหรอไม เนองจากผวจยเหนวา ในกรณนสมาคมการคายาสบไทยอาจไมมอานาจฟองคดน เนองจากมใชผผลตบหรทตองปฏบตตามประกาศฉบบใหม จงมใชผเสยหายโดยตรงทไดรบผลกระทบจากประกาศดงกลาว

ผลของการฟองคดขางตน ทาใหศาลปกครองกลางมคาสงคมครองชวคราวประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบใหม ผลในทางกฎหมายคอ ประกาศฉบบใหมยงไมมผลตามกฎหมาย จนกวาศาลจะมคาสงเปลยนแปลงหรอมคาวนจฉยเปนทสด ซงศาลอาจใชเวลาพจารณาคดอกหลายเดอนหรอหลายป

การฟองรองของบรษทบหรขามชาตดงกลาว ถอเปนรปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบทพบในหลายประเทศ ทาใหรฐบาลไมสามารถใชบงคบกฎหมายควบคมยาสบในทนท ในบางกรณอาจใชเวลานานในการตอสคดความในชนศาล

86

ตวอยางคดฟองรองอน ๆ ระหวางบรษทบหรกบหนวยงานของไทย ผวจยไดสบคนขอมลคดปกครองทบรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด เปนผฟองคด กบหนวยงานของรฐ พบวากรณทกระทรวงสาธารณสขถกบรษทบหรขามชาตฟองตอศาลปกครองนน มใชเปนคดแรก แต หนวยงานดานการจดเกบภาษบหรคอ กรมสรรพสามตและกรมศลกากรเคยตกเปนผถกฟองคด ซงศาลมคาพพากษาเปนทสดแลว แตผวจยไมมขอมลเกยวกบผลแหงคด เชน 1) บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด โดย นายภาคภม สนทรวภาต ผรบมอบอานาจ กบ กรมศลกากรท 1 กบพวกรวม 2 คน กรณขอพพาทเรอง คดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย (คดหมายเลขแดงท 1629/2549) (วนทรบคาฟองคอ 28 กนยายน 2549) 2) บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด โดยนายภาคภม สนทรวภาต ผรบมอบอานาจชวง กบ กรมสรรพสามต กรณขอพพาทเรอง คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกกหมาย (คดหมายเลขแดงท 1235/2550) (วนทรบคาฟองคอ 11 กรกฎาคม 2550) 3) บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด กบ กรมสรรพสามต กรณขอพพาทเรอง คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย (คดหมายเลขแดงท 804/2551) (วนทรบคาฟองคอ 29 เมษายน 2551)

ตวอยางอน ๆ ของการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของบรรษทบหรขามชาตในไทย เชน การ

จดกจกรรมเพอสงคม (CSR) เพอลบภาพลกษณทไมดในสายตาของสาธารณชน หรอคดทอดตผบรหารของโรงงานยาสบทจรตซงเรยกรบเงนราว 1.8 ลานเหรยญสหรฐจากบรษทยาสบในสหรฐชอ Dimon Inc. และ Standard Commercial Corporation จากกรณโรงงานยาสบทาสญญาสงซอใบยาสบจากสหรฐมลคา 18.3 ลานเหรยญสหรฐ96 คดนศาลสหรฐไดตดสนใหบรษทสหรฐทใหสนบนมความผดตามกฎหมาย Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) ซงมผลทาใหจาเลยตองชาระคาปรบเปนเงนสงถง 14 ลานเหรยญ แสดงถงกรณทธรกจยาสบขามชาตทจะตดสนบนเจาหนาทรฐทเกยวของ

96 Naowarut Charoenca, Jeremiah Mock, Nipapun Kungskulniti, Sunida Preechawong, Nicholas Kojetin and Stephen L. Hamann, “Success Counteracting Tobacco Company Interference in Thailand: An Example of FCTC Implementation for Low- and Middle-income Countries” Int. J. Environ. Res. Public Health 2012, 9: 1123-1124.

87


กรณศกษาการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทขดตอ FCTC มาตรา 5.3 และแนวปฏบตขอ 17 (3) ในเรองนคอ หนวยงานของรฐไดมความรวมมอหรอขอตกลงกบอตสาหกรรมยาสบ กลาวคอ กระทรวงสาธารณสขในฐานะทเปนหนวยงานหลกดานคมครองสขภาพของประชาชนและการควบคมยาสบไดมความรวมมอกบโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ในการพฒนาโรงพยาบาลโรงงานยาสบ ทอยภายใตโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง อกทงถอเปนกรณทกระทรวงสาธารณสขดาเนนการฝาฝน ไมปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 เรอง “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 มต 6 มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” ซงหามกระทรวงการคลงหรอธรกจยาสบภายใตกระทรวงการคลงคอ โรงงานยาสบทากจกรรม CSR (Corporate Social Responsibility)97 การทา MOU ดงกลาวยงอาจสงผลกระทบเชงลบตอการปฏบตตาม “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555-2557” ผวจยจะอธบายถงในบทท 2 และบทท 3 ในลาดบตอไป

รายละเอยดของการลงนาม MOU ดงกลาวมดงน เมอวนท 4 ธนวาคม 2556 ณ หองประชมชยนาท นเรนทร ตกสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง รวมกบ กระทรวงสาธารณสข ลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) การใหบรการทางการแพทยและทางวชาการ ในการพฒนาโรงพยาบาลโรงงานยาสบ เปนศนยสขภาพครบวงจร (Health Complex) โดยมนายสรวงค เทยนทอง รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข และ นายพสษฐ ศกดาณรงค ทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข รวมเปนสกขพยาน ในการนนายตอศกด โชตมงคล ผอานวยการยาสบ พรอมดวยคณะผบรหารโรงงานยาสบและคณะผบรหารกระทรวงสาธารณสขรวมลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอการใหบรการทางการแพทยและวชาการ โครงการพฒนาการเขาถงบรการสขภาพในเขตพนทกรงเทพมหานคร เพอใหพนกงานยาสบ ครอบครวและผมสทธรกษาพยาบาลของโรงงานยาสบไดรบบรการสขภาพทดยงขน นอกจากนประชาชนทอาศยอยบรเวณโรงพยาบาลโรงงานยาสบยงสามารถเขาถงการบรการสขภาพทดเพมมากขนอกดวย98

นายสรวงศ เทยนทอง รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข สมภาษณวา การลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอครงน โดยอางถงนโยบายของรฐบาลทใหความสาคญกบการพฒนาคณภาพชวต

97 “2.2 ใหกระทรวงการคลง ดาเนนการ

... 2.2.2 หามธรกจยาสบทากจกรรมภายใตนโยบายความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ(Corporate Social Responsibility; CSR)” 98 “โรงงานยาสบ กระทรวงการคลงลงนาม MOU รวมกบ สธ. พฒนา รพ.โรงงานยาสบ ส Health Complex”

(6 ธนวาคม 2556) เวบไซตโรงงานยาสบ http://www.thaitobacco.or.th/asa/2013/12/007375.html

88

ของประชาชนและสงคมไทย โดยเฉพาะการใหบรการดานสาธารณสขใหมคณภาพ สงเสรมการแพทยทางเลอก พฒนาระบบฐานขอมลสขภาพของประเทศ พฒนาบคลากรดานสาธารณสขดานผลตและการกระจายบคลากร และใชมาตรการทางการเงน การคลง เพอสขภาพทดอยางย งยน99

ผวจยมขอสงเกตคอ การลงนามความรวมมอนมสวนราชการในสงกดกระทรวงสาธารณสขทรวมลงนาม 3 หนวยงานคอ กรมอนามย (ผลงนามคอ นพ.พรเทพ ศรวนารงสรรค อธบดกรมอนามย) กรมการแพทย (ผลงนามคอ นพ.สพรรณ ศรธรรมมา อธบดกรมการแพทย) และกรมสขภาพจต (ผลงนามคอ นพ.เจษฎา โชคดารงสข อธบดกรมสขภาพจต) โดยเฉพาะนพ.พรเทพ ศรวนารงสรรค ทเคยดารงตาแหนงเปนอธบดกรมควบคมโรครบผดชอบดานการควบคมยาสบของประเทศ

ลกษณะกจกรรมดงกลาวนอกจากจะขดตอมาตรา 5.3 แลว ยงขดตอมาตรา 13 ของ FCTC เพราะเขาขายเปนการจดทากจกรรม CSR เทยม ๆ รปแบบหนง เพอลบลางภาพลกษณทไมดของโรงงานยาสบทประกอบกจการคาททาลายสขภาพประชาชน ซงบรษทบหรในตางประเทศกเคยใชวธการน การดาเนนการของโรงงานยาสบ กระทรวงการคลงในเรองน เชน การจดทาโครงการพฒนาการจดบรการสงเสรมสขภาพในเขตพนทกรงเทพมหานคร โดยเฉพาะประชาชนทอาศยอยบรเวณโรงพยาบาลยาสบ โดยอางวาเปนการสงเสรมสขภาพของประชาชน ทง ๆ ทไมใชบทบาทหนาทของกระทรวงสาธารณสขทจะตองใหการสนบสนนในเรองนแตอยางใด เนองจากโรงงานยาสบมงบประมาณและเงนสวสดการพนกงานทสามารถจดสรร เพอวาจางโรงพยาบาลเอกชนหรอบรษทเอกชนใหดาเนนการในเรองนไดเอง จงไมมความจาเปนใด ๆ ทจะตองทา MOU กบกระทรวงสาธารณสข

ขอมล ณ วนท 20 ธนวาคม 2556 ยงไมปรากฏขาวสารทางสอมวลชนวา ผบรหารกระทรวงสาธารณสข อธบดกรมควบคมโรค (ในฐานะกรรมการและเลขานการ คบยช.) หรอผบรหารสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค จะไดดาเนนการทวงตงหรอคดคานใหระงบการปฏบตตาม MOU ดงกลาวแตอยางใด เพราะสงทนายสรวงศ เทยนทอง รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสขและผบรหารกระทรวง ฯ ดาเนนการไปนน ขดตอมตคณะรฐมนตร มต คบยช. และมตสมชชาสขภาพแหงชาต

99 “สธ.ลงนาม MOU พฒนา รพ.โรงงานยาสบ” หนงสอพมพแนวหนา ฉบบวนพธ ท 11 ธนวาคม พ.ศ. 2556, หนา 21.

89

พธลงนาม MOU ระหวางกระทรวงสาธารณสข กบ โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง

เมอวนท 4 ธนวาคม 2556

91

บทท 2

พฒนาการสาคญในการปฏบตตาม

กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ มาตรา 5.3 ของประเทศไทย

2.1 สาระสาคญของกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (WHO FCTC) มาตรา 5.3

การปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบเปนประเดนสาคญเรองหนงในกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (WHO FCTC) ดงปรากฏในอารมภบทของกรอบอนสญญาน ทไดชใหเหนถงเจตนารมณของ FCTC โดยจะขอชใหเหนถงการเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบทพยายามขดขวางการควบคมยาสบ

“ตระหนกถงความจาเปนทจะตองพรอมรบมอกบความพยายามใดๆ ของอตสาหกรรมยาสบในอนทจะบอนทาลายหรอลบลางความพยายามในการควบคมยาสบ ตลอดจนความจาเปนทจะตองรบรถงกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบทจะสงผลกระทบในเชงลบตอความพยายามในการควบคมยาสบ”1

องคการอนามยโลกไดใหความสาคญกบประเดนการเฝาระวงและตอสกบอตสาหกรรมยาสบสรปสาระไดวา2 ปจจยสาคญในการบรรลผลสาเรจของนโยบายควบคมยาสบคอ การทาความเขาใจแนวปฏบตหรอกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบ กลาวคอ ในทางปฏบตองคการอนามยและประเทศสมาชกไดดาเนนการเฝาระวงการดาเนนงานของอตสาหกรรมยาสบทวโลก ซงสอดคลองกบขอมตท 54.18 ของทประชมสมชชาสขภาพโลกหรอทประชมสมชชาองคการอนามยโลก (World Health Assembly) รวมถง WHO FCTC ทงน เครองมอสาคญในการตรวจสอบเรองนคอ การเฝาระวง (surveillance) และการออกกฎหมายควบคมยาสบ

1 Recognizing the need to be alert to any efforts by the tobacco industry to undermine or subvert tobacco control efforts and the need to be informed of activities of the tobacco industry that have a negative impact on tobacco control efforts, 2 “Watching and countering the industry” at http://www.who.int/tobacco/industry/background/en/index.html (สบคนเมอวนท 29 พฤษภาคม 2556)

92

ขอมตท 54.18 ของทประชมสมชชาองคการอนามยโลกครงท 54 มเนอหาโดยสรปคอ3

อตสาหกรรมยาสบไดดาเนนการแทรกแซงหรอทาลายบทบาทของรฐบาลทวโลกและองคการอนามยโลก ทเกยวกบนโยบายสาธารณสขเพอตอสกบการโรคทเกดจากยาสบมาเปนเวลานานหลายปแลว ฉะนน เพอสรางความเชอมนแกสาธารณชนในเรองความโปรงใสในการตดตอหรอสรางความรวมมอหรอความสมพนธระหวางผแทนสมาชกของทประชมสมชชาองคการอนามยโลก (delegates to the Health Assembly) คอผแทนรฐบาลแตละประเทศ กบตวแทนของอตสาหกรรมยาสบ หรอการประชมอน ๆ ระหวางองคการอนามยโลกกบอตสาหกรรมยาสบ จงมขอมตดงน

1) ปรารถนาใหสมาชกองคการอนามยโลกและตวแทนสมาชก ระมดระวงในเรองการสรางความรวมมอหรอความสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบ

2) ปรารถนาใหองคการอนามยโลกและสมาชกองคการอนามยโลก ตนตวเกยวกบความพยายามทงหลายของอตสาหกรรมยาสบอยางตอเนองทจะทาลายแนวปฏบตและความเขมแขงในนโยบายสขภาพของแตละประเทศ ในการประชมรวมกบองคการอนามยโลกและตวแทนรฐบาลทเปนสมาชกองคการอนามยโลก

3) เรยกรองใหองคการอนามยโลกใหขอมลแกสมาชกองคการอนามยโลกเกยวกบกจกรรมตาง ๆ ของอตสาหกรรมยาสบ ซงมผลกระทบดานลบตอการควบคมยาสบของรฐบาลประเทศสมาชก

ประเดนการเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบนน องคการอนามยโลกเรยกรองใหประเทศสมาชกตรวจสอบและตอตานการทากจกรรมการแทรกแซงนโยบายสาธารณสขของอตสาหกรรมยาสบอยางเหมาะสม รวมถงการเผยแพรขอมล รายงาน ฐานขอมลกจกรรมตาง ๆ ของอตสาหกรรม ฯ ทมวตถประสงคเพอบนทอนการควบคมยาสบทวโลก

ประเดนการจดทากฎหมายควบคมยาสบนน องคการอนามยโลกจะใหการชวยเหลอผานภาคเครอขายในการจดทากฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบ ไมวาจะเปนการควบคมสวนประกอบ สารปลดปลอย (emissions) และการควบคมหบหอและคาเตอนตาง ๆ โดยเฉพาะเครอขายทชอวา WHO Study Group on Tobacco Product Regulation (TobReg) และ WHO Tobacco Laboratory Network (TobLabNet) เพอบรรลตามเจตนารมณของ WHO FCTC

เนอหาของ WHO FCTC ทเกยวกบการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ ปรากฏในมาตรา 5 วรรค 3 มสาระสาคญดงน

3 WHA54.18 Transparency in tobacco control (22 May 2001) at http://www.who.int/tobacco/industry/who_mandate/en/index1.html

93

มาตรา 5 พนธกรณทวไป (General obligations) 4

เมอพจารณาจากโครงสรางของ FCTC แลว จะเหนวา เนอหาในมาตรา 5 เปนสวนทมความสาคญ เพราะเปนพนธกรณทวไป ซงในทางกฎหมายถอวาเปนบทหลกการทวไป (general principles) ทเปนกรอบกตกาใหญของ FCTC สวนบทบญญตในหมวดอน ๆ ถดไปคอ ตงแตหมวด 3 เปนตนไป เปนมาตรการเฉพาะเรองทระบเนอหาในรายละเอยด ดงนน จงควรทาความเขาใจเนอหาของมาตรา 5 กอนทจะทาความเขาใจเนอหาในหมวดอน ๆ จากการพจารณาเนอหาในมาตรา 5 ทกวรรค พบวา มลกษณะนาสนใจคอ มการใชคาวา “shall” ซงในภาษากฎหมายระหวางประเทศ มนยแสดงวา เปนพนธกรณทรฐภาคจะตองปฏบตตามโดยไมมขอยกเวน สรปความไดวา

มาตรา 5 วรรคหนง5 กลาวคอ รฐภาคมหนาทจะตองพฒนา ทบทวนปรบปรงยทธศาสตร แผนงาน และโครงการการควบคมยาสบในระดบชาตของภาค ใหมเนอหาทนสมย สอดคลองกบอนสญญานและพธสารทเกยวของ และนาไปปฏบตไดอยางเหมาะสม

สงทรฐภาครวมถงประเทศไทยจะตองปฏบตตามพนธกรณในมาตรา 5 วรรคแรก คอ การพจารณาทบทวนเนอหาของนโยบาย ยทธศาสตร แผนงาน โครงการควบคมยาสบทเกยวของวาสอดคลองกบ FCTC หรอไม หากมเรองใดทไมสอดคลองแลว กจะตองแกไขปรบปรงตอไป

มาตรา 5 วรรคสอง6 อธบายถงมาตรการหรอกลไกสนบสนนตาง ๆ เพอทจะใหบรรลเปาหมายตามทระบในมาตรา 5 วรรคแรก กลาวคอ ภาคทกฝายจะตองดาเนนการ 2 ประการ คอ

(ก) ใหการสนบสนน และจดสรรงบประมาณใหแกกลไกการประสานงานระดบชาต หรอเจาภาพหลกททาหนาทควบคมยาสบ และ

4 ไพศาล ลมสถตย, รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร” (2555) สนบสนนโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.), หนา 13-17. 5 1. Each Party shall develop, implement, periodically update and review comprehensive multisectoral national tobacco control strategies, plans and programmes in accordance with this Convention and the protocols to which it is a Party. 6 2. Towards this end, each Party shall, in accordance with its capabilities:

(a) establish or reinforce and finance a national coordinating mechanism or focal points for tobacco control; and

(b) adopt and implement effective legislative, executive, administrative and/or other measures and cooperate, as appropriate, with other Parties in developing appropriate policies for preventing and reducing tobacco consumption, nicotine addiction and exposure to tobacco smoke.

94

(ข) ยอมรบและดาเนนการใชมาตรการทางนตบญญต มาตรการทางบรหาร มาตรการทางปกครอง และ/หรอมาตรการอน ๆ ทมประสทธภาพมาใช และประสานงานกบภาคอนในการพฒนานโยบายควบคมยาสบตางๆ

มาตรา 5 วรรคสาม7 (หรอมกเรยกวา มาตรา 5.3) มเนอหาวา

“ในการจดทาและดาเนนนโยบายดานสาธารณสขทเกยวของกบการควบคมยาสบของภาคนน ใหภาคกระทาการตาง ๆ เพอค มครองนโยบายเหลานจากกลมผลประโยชนทางการคาและกลมผลประโยชนอน ๆ ของอตสาหกรรมยาสบ ซงเปนไปตามกฎหมายภายในของภาค”

แนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.38

แนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.3 แหงกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ วาดวยการปกปองนโยบายสาธารณสขเกยวกบการควบคมยาสบจากการแทรกแซงของธรกจและผ มสวนไดเสยของอตสาหกรรมยาสบ (Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control on the protection of public health policies with respect to tobacco control from commercial and other vested interests of the tobacco industry) มเนอหาดงน

เปาหมายหรอวตถประสงคของแนวทางปฏบต มาตรา 5.3 คอ การปองกนมใหนโยบายควบคมยาสบถกภาคธรกจยาสบแทรกแซง ภาคจงตองนาเอามาตรการตาง ๆ มาใชกบหนวยงานของรฐบาลทกระดบ โดยเฉพาะหนวยงานทอาจมผลประโยชนเกยวของ หรอดวยอานาจหนาทของหนวยงานนน จะสงผลตอนโยบายสาธารณสขในเรองการควบคมยาสบ แนวทางปฏบตนจงมสวนชวยใหภาคสามารถปฏบตตามหนาทตามกฎหมายตามมาตรา 5 วรรคสามไดอยางถกตอง

ขอบเขตการบงคบใชของแนวทางปฏบต

ภาคสามารถนาแนวทางปฏบตนไปใชเปนสวนหนงของนโยบายสาธารณสขดานการควบคมยาสบของประเทศตนเองได โดยผทจะตองปฏบตตาม ไดแก บคคล องคกรหรอหนวยงานทมสวนรวม หรออาจมสวนรวมในการจดทา ดาเนนการ การบรหารจดการ หรอบงคบใชนโยบายดงกลาว

ฉะนน แนวทางปฏบตตามมาตรา 5.3 จงใชกบเจาหนาทของรฐทกระดบ ทงฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการ ตงแตหนวยงานของรฐระดบชาต รฐ จงหวด องคกรปกครองทองถน จนถง

7 3. In setting and implementing their public health policies with respect to tobacco control, Parties shall act to protect these policies from commercial and other vested interests of the tobacco industry in accordance with national law. 8 ไพศาล ลมสถตย, อางแลว, หนา 25-28.

95

หนวยงานทองถน หรอองคกรของรฐรปแบบตาง ๆ (other public or semi/quasi-public institution or body) รวมถงบคคลททาหนาทเปนผแทนหนวยงาน องคกรเหลานดวย แนวทางปฏบตยงระบเพมเตมวา องคกรของรฐทแบงตามการใชอานาจอธปไตยคอ ฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการ ซงมหนาทเกยวของกบการจดทาหรอดาเนนการตามนโยบายควบคมยาสบ หรอมหนาทในการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ กจะตองมความรบผดชอบในเรองนดวยเชนกน

แนวทางการปรบใช

แนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.3 ไดระบมาตรการตาง ๆ เพอทจะปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ รวมถงกลมองคกรหรอบคคลททางานเพอผลประโยชนของอตสาหกรรมยาสบ แนวปฏบตนยงระบวา ใหภาคนามาตรการทเสนอแนะในแนวทางปฏบตนไปปรบใชใหมากทสดตามความจาเปนของแตละประเทศ เพอใหบรรลวตถประสงคตามมาตรา 5.3 ของ FCTC กลาวคอ หากประเทศทเปนภาคมปญหาถกอตสาหกรรมยาสบแทรกแซง จนสงผลตอนโยบายหรอมาตรการควบคมยาสบของประเทศนน ๆ เพยงใดแลว กถอเปนเหตผลความจาเปนทจะนาเอาแนวทางปฏบต 5.3 มาปรบใชอยางเขมขนตามไปดวย นอกจากน แนวทางปฏบตย งระบวา ภาคสามารถกาหนดมาตรการอน ๆ นอกเหนอจากทระบไวในแนวทางปฏบตนไดอกดวย โดยขนอยบรบทแวดลอมเปนกรณ ๆ ไป

ขอเสนอแนะในการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ

แนวทางปฏบตตาม มาตรา 5.3 ระบขอเสนอแนะในการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบไว 8 ประการ ปรากฏอยในขอ 17 มเนอหาดงน

(1) สรางความตระหนกถงการเสพตดและอนตรายของผลตภณฑยาสบ และการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมตอนโยบายควบคมยาสบ

(2) กาหนดมาตรการจากดการปฏสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบ และสรางความมนใจวาการปฏสมพนธนนมความโปรงใส

(3) ปฏเสธความรวมมอใด ๆ รวมถงขอตกลงทไมมผลในทางกฎหมาย หรอขอตกลงทไมสามารถบงคบไดตามกฎหมายกบอตสาหกรรมยาสบ

(4) หลกเลยงปญหาผลประโยชนขดกนของเจาหนาทของรฐและลกจางของภาครฐ

(5) กาหนดใหขอมลอตสาหกรรมยาสบทเปดเผย จะตองมความถกตองและโปรงใส

(6) การจดกจกรรมตาง ๆ ทอางวาเปน “ความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจ” (corporate social responsibility - CSR) ของอตสาหกรรมยาสบ จะตองมกฎหมายกากบควบคม และถอวาเปนสงทไมควรสนบสนน

(7) ไมใหสทธพเศษใด ๆ แกอตสาหกรรมยาสบ

96

(8) ใหปฏบตตออตสาหกรรมยาสบของรฐเหมอนกบอตสาหกรรมยาสบของภาคธรกจ

แนวทางปฏบต ฯ ในขอ 18 ยงระบอกวา ภาคสามารถกาหนดมาตรการอน ๆ เพมเตม นอกเหนอจากทระบไวในในแนวทางปฏบตนได นอกจากน ภาคยงสามารถออกมาตรการทมความเขมงวดมากกวาทมลกษณะสอดคลองกนกบขอเสนอแนะทง 8 ประการขางตนไดดวย

2.2 คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาตเหนชอบแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557

จากการศกษาความเปนมาในการผลกดนใหเกด WHO FCTC พบวา ภาคประชาสงคมและกลมนกวชาการของไทย มสวนสาคญในการผลกดนผานกระทรวงสาธารณสข เพอใหประเทศไทยเขาเปนภาคตามกรอบอนสญญา FCTC ตามลาดบคอ เมอวนท 10 มถนายน 2546 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบตามทกระทรวงสาธารณสข ใหลงนามรบรองราง FCTC ในการประชมสมชชาองคการอนามยโลก ครงท 56 ระหวางวนท 16-22 มถนายน 2546 ณ นครเจนวา ประเทศสวตเซอรแลนด ผแทนของไทยจงไดลงนามเมอวนท 20 มถนายน 2546 (ค.ศ. 2003) ตอมาเมอวนท 24 สงหาคม 2547 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบตามทกระทรวงสาธารณสขเสนอใหมการใหสตยาบน จนกระทงผแทนของไทยไดใหสตยาบนเมอวนท 8 พฤศจกายน 2547 โดยเอกอครราชทตผแทนถาวรแหงประ3ทศไทยประจาสหประชาชาต ณ นครนวยอรก (คณหญงลกษณาจนทร เลาหพนธ) ไดมอบสตยาบนสารดงกลาวแกนาย Palitha Kohona หวหนาแผนกสนธสญญา สานกงานสนธสญญาแหงสหประชาชาต ซงรบมอบสตยาบนสารของไทยในนามของเลขาธการสหประชาชาต มผลทาใหเขาเปนภาคโดยสมบรณ9

ความคบหนาสาคญในดานการดาเนนการตามมาตรา 5.3 ของ FCTC กคอ การขบเคลอนดานนโยบาย ยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาตทสาคญในชวง 2 – 3 ปทผานมาคอ การจดทา “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557”10 โดยกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ไดมคาสงท 218/2552 ลงวนท 10 มนาคม 2552 เรองแตงตงคณะอนกรรมการและคณะทางานจดทาแผนควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต โดยมสานกงานควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรคเปนหนวยงานประสานงาน จนทาใหเกด “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 –2557” ทถอเปนยทธศาสตรการควบคมยาสบของประเทศไทยทจดทาขนเปนครงแรก มเนอหาครอบคลมการควบคมยาสบทกดาน ขอสาคญคอเปนผลทเกดจากความรวมมอกนระหวางภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน (เชน สถาบนสงเสรมสขภาพไทย, มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, เครอขายนกรณรงคเพอการไมสบบหร

9 เลมเดยวกน, หนา 9. 10 “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” (นนทบร: สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2554).

97

ภาคพนเอเชยอาคเนยหรอ SEATCA) เครอขายนกวชาการและสถาบนการศกษา และภาคประชาชน (กรณาดแผนภาพดานลางน)

แผนภาพแสดงผมสวนรวมในการจดทาแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557

แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557 ผานความเหนชอบจาก “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) เมอวนท 22 เมษายน 2553 ตอมาคณะรฐมนตรเหนชอบ“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557 ”11 เมอวนท 12 มถนายน 2555 โดยปรบเปลยนระยะเวลาใหเรมในป 2555 แตยงคงเนอหาสาระคงเดม แผนยทธศาสตรนมพนธกจคอ สนบสนนใหองคกรเครอขายทกภาคสวนรวมกนเฝาระวงและดาเนนการ เพอคมครองสขภาพของประชาชนไทย ใหไดมาตรฐาน ทนตอการเปลยนแปลง เพอใหพนจากการเสพตด เจบปวย พการ และตายอนเนองมาจากอนตรายของยาสบ เปาหมายสาคญม 4 ประการคอ

1. ในป 2557 อตราการสบบหรปจจบนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ลดลงรอยละ 10 จากฐานขอมลการสารวจป พ.ศ.2552 2. ปรมาณการบรโภคยาสบตอหวประชากรตอป ลดลงไมนอยกวารอยละ 20 จากป 2552 3. ควบคมมใหอตราการบรโภคยาสบชนดอนๆ (บหรไรควน) เพมขนจากฐานขอมลป 2552 4. ป 2557 อตราการไดรบควนบหรมอสองของประชาชนลดลงรอยละ 50 จากป 2552 11 “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 - 2557” (สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2555).

98

ยทธศาสตรสาคญในการควบคมยาสบของประเทศ ประกอบ 8 ยทธศาสตรหลกคอ

1. การปองกนมใหเกดผบรโภคยาสบรายใหม 2. การสงเสรมใหผบรโภคลด และเลกใชยาสบ 3. การลดพษภยของผลตภณฑยาสบ 4. การสรางสงแวดลอมใหปลอดควนบหร 5. การสรางเสรมความเขมแขงและพฒนาขดความสามารถในการดาเนนงานควบคมยาสบของประเทศ 6. การควบคมการคาผลตภณฑยาสบทผดกฎหมาย 7. การแกปญหาการควบคมยาสบโดยใชมาตรการทางภาษ 8. การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ

เนอหาของยทธศาสตรทเกยวกบ FCTC มาตรา 5.3 คอ ยทธศาสตรท 8 “การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ” ซงประกอบดวย 7 ยทธวธ ไดแก

1. การปองกนอตสาหกรรมยาสบเขามาแทรกแซงนโยบายวาดวยการควบคมยาสบ 2. การตรวจสอบอตสาหกรรมยาสบ บรษทบหรขามชาต โรงงานยาสบ กลมบงหนา (Fronts)

กลมผลประโยชนรวมกน (Vested interests) 3. เฝาระวงและดาเนนการกบผลตภณฑยาสบรปแบบใหม เชน บหรไรควน บหรชรส และ

ผลตภณฑยาสบแปลงราง (Alternative Products) 4. เฝาระวงและดาเนนการกบตลาดรปแบบใหมตางๆ 5. เฝาระวงและดาเนนการดานความรบผดชอบขององคกรธรกจตอสงคม (CSR) ของบรษทบหร

และโรงงานยาสบ (รยส.) ยทธวธนประกอบดวย 3 กจกรรมหลก ดงน 6. การทาใหยาสบเปนสงทไมปกต (Tobacco demoralization) 7. การเปนคดความ (Litigation)

จากการศกษาวเคราะหเนอหาของยทธวธขางตนพบวา ยงมเนอหาไมสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ขอ 17 กลาวคอ ผวจยเหนวายทธวธตามยทธศาสตรท 8 มเพยงบางขอทสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ไดแก

ยทธวธ 1 มเนอหาทสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ขอ 17 (1) “1. การปองกนอตสาหกรรมยาสบเขามาแทรกแซงนโยบายวาดวยการควบคมยาสบ ยทธวธนประกอบดวย 2 กจกรรมหลก ดงน 1.1 สรางความตระหนกในองคกร หนวยงานภาค ภาครฐเกยวกบกลยทธของอตสาหกรรมยาสบ ทใชบคคล กลม และองคกรเครอขายตาง ๆ ใหดาเนนการทงโดยเปดเผยหรอโดยลบ

99

1.2 ออกกฎ หรอประกาศระดบกระทรวง และระดบชาตเรองปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ” ยทธวธ 5 มเนอหาทสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ขอ 17 (6)

“5. เฝาระวงและดาเนนการดานความรบผดชอบขององคกรธรกจตอสงคม (CSR) ของบรษทบหรและโรงงานยาสบ ยทธวธนประกอบดวย 3 กจกรรมหลก ดงน

5.1 จดทา Advocacy research ในเรอง CSR ของธรกจยาสบ 5.2 ใชกฎระเบยบราชการซงเกดจากขอ 5.3 ของอนสญญาฯ กากบธรกจยาสบมให

เผยแพรประชาสมพนธการทา CSR 5.3 จดกจกรรมรณรงค สรางกระแสตอเนอง เพอการรเทาทนเกยวกบกจกรรม CSR

ของธรกจยาสบ” ยทธวธ 6 มเนอหาทสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ขอ 17 (1) “6. การทาใหยาสบเปนสงทไมปกต (Tobacco demoralization) ยทธวธนประกอบดวย 2

กจกรรมหลก ดงน 6.1 เฝาระวงการสรางแรงดงดด เยายวนใจ (Glamorization) ของการบรโภคยาสบ 6.2 ใหการศกษา (Educate) ใหขอมล (Inform) และใหการชแนะ (Advocate) แก

สาธารณะเพอใหเกดบรรทดฐานในสงคมใหการบรโภคยาสบเปนสงทไมปกต”

สาหรบยทธวธอน ๆ ไดแก ยทธวธ 2, 3, 4 และ 7 มเนอหาแตกตางจากแนวปฏบตตามมาตรา 5.3 ขอ 17 จงกลาวไดวาแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557 ยงมเนอหาทไมสอดคลองกบแนวปฏบตตามมาตรา 5.3

องคกรดาเนนงานดานการควบคมยาสบระดบชาต หนวยงานและองคกรทดาเนนงานดานการควบคมยาสบในประเทศไทยมหลายองคกร ในทนจะ

ขอกลาวถงเฉพาะองคกรระดบชาตทมอานาจหนาทกาหนดนโยบาย ทศทางการควบคมยาสบของประเทศคอ “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) ซงมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธานกรรมการ และมปลดกระทรวงสาธารณสขเปนรองประธานกรรมการ โดยมอธบดกรมควบคมโรคเปนกรรมการและเลขานการ กระทรวงสาธารณสข เปนหนวยงานฝายเลขานการของ คบยช. กรรมการสวนใหญเปนกรรมการโดยตาแหนงทเปนผบรหารหนวยงานทเกยวของ และมกรรมการผทรงคณวฒไมมากนก โดย คบยช.ชดปจจบนไดรบการแตงตงตามมตคณะรฐมนตรในรฐบาลปจจบน (น.ส.ยงลกษณ ชนวตร) มผลตงแตวนท 20 กนยายน 2554 มกรรมการรวมทงสน 28 คน มกรรมการผทรงคณวฒเพยง 4 คน

100

อานาจหนาทของ คบยช. คอ 1. กาหนดนโยบายและแนวทางการดาเนนงานเกยวกบการควบคมการบรโภคยาสบของชาต

2. ประสานงานการดาเนนการเกยวกบการควบคมการบรโภคยาสบ 3. เรงรด ควบคม กากบ ตดตามและประเมนผลการบงคบใชกฎหมายทเกยวกบการบรโภคยาสบ

ทมผลบงคบใชแลวและเรองอน ๆ 4. พจารณาปรบปรง แกไขกฎหมาย ระเบยบ และขอบงคบ 5. กลนกรองรางกฎหมาย พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวกบ

การควบคมการบรโภคยาสบ 6. สงเสรม สนบสนน การรวบรวม การคนควา การวจยดานวชาการและใหความรแก

สาธารณชน 7. แตงตงคณะอนกรรมการและคณะทางานไดตามความเหมาะสม

ผวจยมขอสงเกตเกยวกบคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต ( คบยช.) บางประการ ซงอาจถอเปนจดออนดานความพรอมของไทยในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3

1) คบยช.เปนองคกรทไดรบแตงตงโดยมตคณะรฐมนตร มไดเปนองคกรทมกฎหมายจดตงเปนการเฉพาะ เมอมการเปลยนแปลงรฐบาล จะมผลทาใหสถานะของ คบยช.สนผลลง ทาใหขาดความตอเนองในการปฏบตงาน จงควรบญญตให คบยช.เปนคณะกรรมการทมกฎหมายรองรบคอ บญญตไวใน “รางพระราชบญญตควบคมการบรโภคยาสบ พ.ศ. ....” ทเสนอโดยกรมควบคมโรค ในชวงป 2555 แตยงไมไดความเหนชอบจากคณะรฐมนตรในรฐบาล นายก ฯ ยงลกษณ ชนวตร

2) องคประกอบของกรรมการ คบยช.ชดปจจบน สวนใหญเปนผแทนหนวยงานของรฐ โดยมกรรมการผทรงคณวฒนอยมาก จงควรพจารณาปรบเปลยนสดสวนของกรรมการเปน 3 กลมคอ ภาครฐ ภาคประชาสงคมและผทรงคณวฒทเชยวชาญดานการควบคมยาสบ โดยมสดสวนกรรมการทใกลเคยงกน โดยลดสดสวนกรรมการภาครฐทไมมความเกยวของมากนก และจดตงเปนคณะอนกรรมการแทน เพอความคลองตวในการปฏบตงานเหมอนโครงสรางองคกรควบคมยาสบระดบชาตในหลายประเทศ สาหรบกรรมการทมใชกรรมการโดยตาแหนงคอ กรรมการจากภาคประชาสงคมและผทรงคณวฒ ควรใชกระบวนการสรรหาทเปดกวาง12

ควรพจารณาใหนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการ โดยมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง เปนรองประธานกรรมการ

12 ไพศาล ลมสถตย, อางแลว, หนา 107-108.

101

3) คบยช. ควรมบทบาทหลกในการกาหนดนโยบาย ยทธศาสตรการควบคมยาสบของประเทศ แตไมควรมบทบาทในเชงงานประจาทไมมความสาคญมากนก เชน การพจารณาปรบปรง แกไขประกาศ ระเบยบ ขอบงคบ ระเบยบ และขอบงคบเกยวกบการควบคมการบรโภคยาสบ เวนแตจะเปนการแกไขกฎหมายระดบพระราชบญญตทเกยวกบการควบคมยาสบ

นอกจากน คบยช.ในฐานะทเปนองคกรระดบชาต จงควรมอานาจหนาทในการพจารณาแกไขปรบปรงกฎหมายทเปนมาตรการทางภาษในการควบคมยาสบดวย เชน พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. 2509 ทอยในความรบผดชอบของกรมสรรพสามต กระทรวงการคลง

ความคบหนาในครงลาสดของ คบยช.คอ

2.3 มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เรอง มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ

ผเขารวมประชมสมชชาสขภาพแหงชาตทจดปละ 1 ครง ประกอบดวยผแทนหนวยงานของรฐ ภาคประชาสงคม ผแทนองคกรชมชนทองถนตามกลมจงหวดตาง ๆ ทวประเทศ นกวชาการ ผแทนสถาบนการศกษา การลงมตของทประชมจะดาเนนการโดยเนนการมสวนรวมของประชาชนทเปนสมาชกสมชชาสขภาพ13 เพอหาฉนทามตจากผเขารวมประชมทกฝายทเกยวของ มกลไกผลกดนไปสการตดสนใจของผมอานาจตดสนใจหรอผกาหนดนโยบายตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 4514 เชน การเสนอตอคณะรฐมนตรเพอใหความเหนชอบ (กรณาด แผนภมดานลางนประกอบ)

13 พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 3

“สมชชาสขภาพ” หมายความวา กระบวนการทใหประชาชนและหนวยงานของรฐทเกยวของไดรวมแลกเปลยนองคความรและเรยนรอยางสมานฉนท เพอนาไปสการเสนอแนะนโยบายสาธารณะเพอสขภาพหรอความมสขภาพของประชาชน โดยจดใหมการประชมอยางเปนระบบและอยางมสวนรวม 14 มาตรา 45 ในกรณทสมชชาสขภาพแหงชาตมขอเสนอใหหนวยงานของรฐนาไปปฏบตหรอนาไปพจารณาประกอบในการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ใหเสนอตอ คสช.เพอพจารณาดาเนนการใหบรรลผลตามควรแกกรณตอไป

102

การประชมสมชชาสขภาพแหงชาตจงถอเปนกลไกหรอเวทสาคญในการจดทาแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ไดเสนอรางมต เรอง มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบตอทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เมอวนท 17 ธนวาคม 2553 ซงทประชมมฉนทามตเหนชอบ เรอง “มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” ซงเสนอโดยเครอขายสถาบนการศกษาสาธารณสขศาสตร อนเปนผลสบเนองจากคณะทางานวชาการเฉพาะประเดนทม นพ.หทย ชตานนท เปนประธาน ม ศ.นพ.ประกต วาทสาธกกจ เปนรองประธาน และมทพญ.ศรวรรณ พทยรงสฤษฏ เปนเลขานการ

เนอหาของมตดงกลาวประกอบดวย “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” และมสาระสาคญทระบถงกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ ในเอกสารมตทประชม ขอ 2 ดงน

“2. ขอใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาต นาเสนอคณะรฐมนตรเพอพจารณาใหความเหนชอบมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 3 เรอง มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ และมอบหมายหนวยงานทเกยวของดาเนนการตอไปน

103

2.1 ใหหนวยงานราชการปฏบตตามแนวทางของกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบขององคการอนามยโลก โดยเฉพาะมาตรา 5.3 การปองกนการแทรกแซงนโยบายการควบคมยาสบของรฐโดยอตสาหกรรมยาสบ โดยการกาหนดนโยบายหรอระเบยบภายในหนวยงานเพอปองกนการแทรกแซงดงกลาว”

ทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต มมตทเกยวกบการขบเคลอนใหแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาตบรรลผลในทางปฏบตคอ

ขอ 3.3 ระบใหกระทรวงสาธารณสขดาเนนการใหมคณะกรรมการระดบจงหวดเพอขบเคลอนและดาเนนการตามมตนและตาม “แผนยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาต ฯ” ใหเปนรปธรรมในระดบพนท และ

ขอ 4 ระบใหคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) เปนหนวยงานหลก รวมกบภาคเครอขายระดบจงหวด อาเภอ ตาบล หมบาน และชมชน สรางแรงจงใจในการดาเนนการตามมตและตดตามผลการดาเนนงานตามมตน

2.4 มตคณะรฐมนตรเหนชอบมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3

การประชมคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 มมตเหนชอบเรอง “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ.2553 มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” ตามทสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) เสนอ

หนวยราชการทตองปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 มทงสน 10 หนวยงานคอ

1) กระทรวงการคลง 2) กระทรวงสาธารณสข 3) กระทรวงศกษาธการ 4) กระทรวงการทองเทยวและกฬา 5) กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 6) กระทรวงแรงงาน 7) กระทรวงมหาดไทย 8) กระทรวงวฒนธรรม 9) สานกนายกรฐมนตร 10) สานกงานตารวจแหงชาต

104

ทงน ในกระบวนการขอความเหนชอบจากคณะรฐมนตรนน สานกงานเลขาธการคณะรฐมนตรไดทาหนงสอเวยนหนวยงานทเกยวของรวม 2 ครง15 เพอขอความเหนตอมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 ดงกลาวนน มหนวยงานทเสนอความเหนกลบมารวม 7 หนวยงาน จากหนวยงานทงหมด 10 หนวยงานททาหนงสอขอความเหนไป หนวยงานทตอบความเหนกลบมาไดแก กระทรวงการคลง กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงศกษาธการ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน) สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร สานกงานตารวจแหงชาต และกระทรวงสาธารณสข โดยทกหนวยงานทตอบความเหนมายงสานกงานเลขาธการคณะรฐมนตรเหนชอบตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 ตามมต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ

อยางไรกด ผวจยมขอสงเกตบางประการ แมวาบางหนวยงานจะมไดตอบความเหนกลบมา แตกระทรวงสาธารณสขในฐานะทเปนหนวยงานหลกรบผดชอบโดยตรงในเรองสขภาพของประชาชนเปนหนวยงานทตอบความเหนกลบมาลาชาทสดกลาวคอ สานกงานเลขาธการคณะรฐมนตรไดรบหนงสอจาก สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข16ในวนท 18 เมษายน 2555 เวลา 10.36 น.ซงเปนวนเดยวกนกบทคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบไปแลว ทาใหไมปรากฏขอมลความเหนของกระทรวงสาธารณสขในการพจารณาของคณะรฐมนตร

ความเหนของกระทรวงสาธารณสขทเหนชอบมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 ขางตน มเนอหาสาคญคอ มตสมชชาสขภาพแหงชาต ฯ น สอดคลองกบแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2553-2557 ทอยระหวางดาเนนการเสนอคณะรฐมนตรเพอใหความเหนชอบ โดยจะนามตสมชชาสขภาพแหงชาต ฯ มาผนวกกบแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาตดานตาง ๆ เพอเปนกรอบทศทางในการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตรน

ดงทกลาวในตอนขางตนแลววา มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 “มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบประเดน” มสาระสาคญเกยวของกบ WHO FCTC มาตรา 5.3 ซงประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC/COP3(7)) ขอ 31 กลไกการบงคบใช17 มเนอหากาหนดใหรฐภาคควรดาเนนการใหมกลไกการบงคบใชตามมาตรา 5.3 ของ FCTC ไมวาจะเปนกลไกทมอยแลวหรอกลไกใหม เพอทจะปฏบตตามพนธกรณตามมาตรา 5.3 และแนวปฏบตนเทาทสามารถดาเนนการได และในขอ 32-34 (Monitoring implementation of Article 5.3 of the Convention and of 15 หนงสอสานกงานเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0505/ว(ล)6060 ลงวนท 14 มนาคม 2555 (ครงแรก) และหนงสอสานกงานเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0505/ว(ล)7297 ลงวนท 26 มนาคม 2555 (ครงทสอง) 16 หนงสอกระทรวงสาธารณสข ท สธ 0442.2/1188 ลงวนท 11 เมษายน 2555 17 Enforcement

31. Parties should put in place enforcement mechanisms or, to the extent possible, use existing enforcement mechanisms to meet their obligations under Article 5.3 of the Convention and these guidelines.

105

these guidelines) เชน ขอ 3218กาหนดใหมระบบการตรวจสอบ ตดตามผลการดาเนนการตามมาตรา 5.3ไปพรอมกน รวมถงการเฝาระวงผประกอบการหรออตสาหกรรมบหรและใชฐานขอมลขององคการอนามยโลกตามแผนงาน WHO Tobacco Free Initiative สงสาคญอกประการในการตดตามผล ขอ 3319 ระบถงการสนบสนนใหภาคประชาสงคม องคกรพฒนาเอกชนทไมมสวนเกยวของกบอตสาหกรรมบหร เขามามบทบาทสาคญในการเฝาระวงกจกรรมของอตสาหกรรมบหรดวย

หากพจารณาชวงเวลาทมการจดทาแนวปฏบตฯ ของ WHO FCTC มาตรา 5.3 ในชวงเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2551 (การประชม FCTC COP ครงท 3 ณ เมอง Durban ประเทศแอฟรกาใต ระหวางวนท 17-22 พฤศจกายน ค.ศ.2008) เปนตนมาจนถงวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ซงมมตคณะรฐมนตรเหนชอบในเรองน จะนบเวลาไดราว 3 ป 5 เดอน ซงหากประเมนผลการปฏบตตามพนธกรณของประเทศไทยแลวถอวาคอนขางลาชา

2.5 มตคณะรฐมนตรเหนชอบ “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 -2557”

“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 -2557” ผานความเหนชอบจาก “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) เมอวนท 22 เมษายน 2553 และไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรเมอวนท 12 มถนายน 2555 โดยมสาระสาคญดงทกลาวมาแลวขางตน

นอกจากน คณะรฐมนตรยงไดมความเพมเตมใน 3 ประเดน ซงถอเปนสวนหนงของมตคณะรฐมนตรตามเรองทเสนอโดยกระทรวงสาธารณสข มเนอหาดงน

1. สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพควรเพมบทบาทในการปองกนและลดจานวนประชากรผบรโภคยาสบใหเกดผลสาเรจอยางเปนรปธรรม โดยใหมตวชวดผลสาเรจทชดเจน เพอใหสอดคลองกบอานาจหนาทและงบประมาณทไดรบ

2. ควรกาหนดยทธศาสตรลดการนาเขาใบยาสบจากตางประเทศ เนองจากใบยาสบของตางประเทศมสารนโคตนและทารทเปนอนตรายตอสขภาพและมโทษมากกวาใบยาสบทปลกในประเทศ รวมทงเพอลดผลกระทบตอเกษตรกรผปลกยาสบภายในประเทศดวย

18 32. Monitoring implementation of Article 5.3 of the Convention and of these guidelines is essential for ensuring the introduction and implementation of efficient tobacco control policies. This should also involve monitoring the tobacco industry, for which existing models and resources should be used, such as the database on tobacco industry monitoring of the WHO Tobacco Free Initiative. 19 33. Nongovernmental organizations and other members of civil society not affiliated with the tobacco industry could play an essential role in monitoring the activities of the tobacco industry.

106

3. ควรกาหนดยทธศาสตรสนบสนและสงเสรมใหเกษตรกรปลกพชชนดอนทดแทนการปลกยาสบ

ในเอกสารสรปผลการประชมคณะรฐมนตรเมอวนท 12 มถนายน 255520 ไดระบใหหนวยงานรฐทเกยวของเรงดาเนนการจดทาแผนปฏบตงานและแผนการใชจายงบประมาณรองรบการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2553-2557 ไวในแผนปฏบตราชการประจาป เพอเสนอของบประมาณรายจายประจาปตามความจาเปนและเหมาะสม สาหรบ องคกรภาคเอกชน ใหเสนอขอรบเงนสนบสนนการดาเนนงานจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ตามความเหนของสานกงบประมาณ

กรมควบคมโรค รวมกบหนวยงานของรฐ และภาคเครอขายภาคประชาสงคม รวมกนจดทา “แผนปฏบตการ 3 ป (พ.ศ. 2555 - 2557) ตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557” ซงถอเปนสวนหนงของแผนยทธศาสตร ฯ ทคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ เนอหาของแผนปฏบตการนมจานวน 8 แผน แบงตามยทธศาสตรทง 8 ดาน ในรายงานฉบบนจะขอกลาวถงเฉพาะ “แผนปฏบตการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ” มเนอหาเกยวกบการปฏบตตามพนธกรณ มาตรา 5.3 แหง FCTC มรายละเอยดดงน 21

20 สรปผลการประชมคณะรฐมนตร ประจาวนองคารท 12 มถนายน 2555 21 “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” (นนทบร: สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2554), หนา 85-90.

113

2.6 ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555

ความคบหนาทเกยวกบการปฏบตตาม มาตรา 5.3 ของ FCTC และแนวปฏบตในเรองนคอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ไดออก “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2553”22 ลงวนท 29 กนยายน 2553 ระเบยบนมผลใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา23 คอวนท 18 ธนวาคม 2553

เหตผลในการออกระเบยบกรมควบคมโรคนคอ ประเทศไทยมพนธกรณทตองปฏบตตาม ขอ 5.324 แหงกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบ ขององคการอนามยโลก (WHO Framework Convention on Tobacco Control) ซงมวตถประสงคเพอปองกนการแทรกแซงนโยบายสาธารณะวาดวยการควบคมยาสบจากผประกอบการ และผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ จงจาเปนทจะตองกาหนดมาตรการในการตดตอประสานงานกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบใหเปนไปดวยความโปรงใส

เมอพจารณาขอบเขตเนอหาของระเบยบกรมควบคมโรคดงกลาวแลวพบวา เปนการดาเนนการตามแนวทางปฏบต มาตรา 5.3 ขอ 17 (2) คอ การกาหนดมาตรการจากดการปฏสมพนธระหวางเจาหนาทของกรมควบคมโรค25กบอตสาหกรรมยาสบ และสรางความมนใจวาการปฏสมพนธนนมความโปรงใส26 และกาหนดแนวทางปฏบตของเจาหนาทของกรมควบคมโรคทมการตดตอกบผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบ เชน การบนทกการประชมระหวางเจาหนาทกรม ฯ กบผประกอบการ (ขอ 10) ซง

22 กรณาด ภาคผนวก ค 23 ราชกจจานเบกษา เลม 127 ตอนพเศษ 145 ง (17 ธนวาคม 2553) 24 คาวา Article 5.3 คาแปลภาษาไทยทถกตองคอ มาตรา 5 วรรคสาม หรอมาตรา 5.3 ตามอนสญญา FCTC เพราะมสถานะเปนสนธสญญาหรอกฎหมายระหวางประเทศ จงไมควรใชคาวา ขอ 5.3 ตามทอางถงในระเบยบกรมควบคมโรคฉบบน 25 “เจาหนาท” หมายความวา ขาราชการ พนกงานราชการ และลกจางของกรมควบคมโรค รวมถงบคคลในสงกดหนวยงานอนทมาปฏบตราชการภายในกรมควบคมโรค 26 (2) Establish measures to limit interactions with the tobacco industry and ensure the transparency of those interactions that occur.

114

สอดคลองกบแนวทางปฏบตของ FCTC มาตรา 5.3 และสอดคลองกบกฎหมายไทยคอ พ.ร.บ.ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 27

ผวจยมขอสงเกตคอ ระเบยบกรมควบคมโรคฉบบนมเนอหา ไมครอบคลมถงขาราชการ พนกงานราชการ และลกจางของกระทรวงสาธารณสขในหนวยงานอน ๆ ทไมอยในสงกดของกรมควบคมโรค เชน ไมใชบงคบกบปลดกระทรวงสาธารณสข รองปลด ฯ อธบดกรมตาง ๆ ผบรหารและขาราชการ พนกงาน ลกจางในหนวยงานอนของกระทรวงสาธารณสข ผวจยไดพเคราะหเนอหาของระเบยบนแลวเหนวา ยงไมครอบคลมเนอหาของแนวทางปฏบตในกรณอน ๆ คอ ขอ 17 (1) (3) (4) (5) (6) (7) และ (8)28

ระเบยบกรมควบคมโรคขางตนสนผลใชบงคบแลว ระเบยบกรม ฯ ทมผลใชบงคบในปจจบนคอ “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555” 29 (ลงวนท 29 กมภาพนธ 2555 และมผลใชบงคบตงแตวนท 4 เมษายน 2555 เปนตนไป) ซงยกเลกระเบยบกรมควบคมโรค ฯ ป 2553 เพอแกไขเลกนอย สาระสาคญสวนใหญมไดแตกตางจากเดม

27 คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารสาขาสงคม การบรหารราชการแผนดนและการบงคบใชกฎหมาย เคยมคาวนจฉยเรองการใชสทธของเอกชนหรอประชาชนทวไป เพอขอสาเนาเทปบนทกการประชมทเกยวของกบผรองขอใหเปดเผยขอมลขาวสาร หรอเปนกรณทเปนประโยชนสาธารณะนน สามารถเปดเผยได 28 ไพศาล ลมสถตย, อางแลว, หนา, 45-46. 29 ราชกจจานเบกษา เลม 129 ตอนพเศษ 62 ง วนท 3 เมษายน 2555

115

บทท 3

การวเคราะหและประเมนผลการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของประเทศไทย

ความคบหนาในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของหนวยงานของรฐ

ภายหลงจากทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เมอวนท 17 ธนวาคม 2553 ซงทประชมมฉนทามตเหนชอบ เรอง “มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ”ซงประกอบดวย “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” ตอมาในชวงกลางป 2554 นายแพทยไพจตร วราชต ปลดกระทรวงสาธารณสขในขณะนน กระทรวงสาธารณสขมคาสงยกเลกคาสงท 116/ 2554 ลงวนท 25 มกราคม 2554 และคาสงท 257/ 2554 ลงวนท 25 กมภาพนธ 2554 โดยมการแตงต งคณะกรรมการอานวยการ ฯ และแตงตงคณะกรรมการดาเนนการตามยทธศาสตรท 1 ถงยทธศาสตรท 11 จงมการออก “คาสงกระทรวงสาธารณสขท 622/ 2554 เรอง แตงตงคณะกรรมการอานวยการ และคณะกรรมการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต และอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC)” ลงวนท 12 พฤษภาคม 2554

“คณะกรรมการอานวยการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต และอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC)” มรองปลดกระทรวงสาธารณสขเปนประธานกรรมการ อธบดกรมควบคมโรคเปนรองประธานกรรมการ รองอธบดกรมควบคมโรคทไดรบมอบหมายเปนกรรมการและเลขานการ คณะกรรมการอานวยการ ฯ มอานาจหนาทกาหนดทศทางและแนวทางการดาเนนการกากบตดตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557 และอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก และประสานงานรวมกบภาคเครอขายทงภาครฐและภาคเอกชน

“คณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและอนสญญาการควบคมยาสบ ขอ 5.3 FCTC : การหามอตสาหกรรมบหรแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบ และขอ 19 FCTC : ความรบผด”

คณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 มอานาจหนาทเหมอนกบคณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 1 ถงยทธศาสตรท 11 ดงน

1) สนบสนนและรวมดาเนนการตามแผนปฏบตการของแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557 และดาเนนการตามขอตาง ๆ ของอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC) ในสวนทไดรบมอบหมาย

116

2) กากบ ตดตาม การดาเนนการตามแผนปฏบตการของแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557 และตดตามการดาเนนการตามขอตาง ๆ ของอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC) ในสวนทไดรบมอบหมาย

3) รายงานความกาวหนาและใหขอเสนอแนะการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555-2557 และตามขอตาง ๆ ของอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC) แกคณะกรรมการอานวยการตามแผนยทธศาสตร ฯ

4) แตงตงคณะอนกรรมการไดตามความเหมาะสม

คณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 มรองอธบดกรมควบคมโรคทไดรบมอบหมายเปนประธานกรรมการ และมเจาหนาทของสานกควบคมการบรโภคยาสบเปนกรรมการและเลขานการ รายชอของกรรมการซงประกอบดวยผแทนสวนราชการและนกวชาการ ดงรายชอตอไปน

117

ผวจยไดสอบถามกรรมการบางทานถงความคบหนาในการดาเนนงานของ “คณะกรรมการ

ดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและอนสญญาการควบคมยาสบ ขอ 5.3 FCTC : การหามอตสาหกรรมบหรแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบ และขอ 19 FCTC : ความรบผด” ผลปรากฏวา ในชวงป 2556 ไมมการเรยกประชมคณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 ฯ แตอยางใด เนองจากกรมควบคม กระทรวงสาธารณสขในฐานะหนวยงานทรบผดชอบมไดเรยกประชมคณะกรรมการ ฯ ฉะนน จงไมมความคบหนาเพมเตมของคณะกรรมการชดนซงมความเกยวของกบการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ฯ และมาตรา 5.3 FCTC

อนง การประชมเชงปฏบตการ “เพอขบเคลอนแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555-2557 และมาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบตามมตคณะรฐมนตรสการปฏบต” เมอวนท 27 มนาคม 2556 นพ.นพพร ชนกลน รองอธบดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ไดกลาวถง สรปผลภาพรวมแนวทางการดาเนนการขบเคลอนฯระดบจงหวดในทประชมในวนดงกลาววา กระทรวงสาธารณสขในฐานะเปนผรบผดชอบหลกแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555-2557 ไดรบมอบหมายใหเปนผตดตามผลการดาเนนงานตามมตสมชชาสขภาพแหงชาต ฯ กระทรวงสาธารณสขไดดาเนนการเพมเตมในทางปฏบตคอ การขอความรวมมอไปยงภาคเครอขายทเปนหนวยงานของรฐ จานวน 15 กระทรวง 7 หนวยงานในการจดทาแผนปฏบตการทสอดคลองกบแผน

118

ยทธศาสตรการควบคมยาสบฯ และใหรายงานผลการดาเนนงานตามมตคณะรฐมนตรตามแผนยทธศาสตร ฯ และมตสมชชาสขภาพ ฯ ใหกระทรวงสาธารณสขไดรบทราบ

สาหรบการดาเนนงานในสวนภมภาคหรอระดบจงหวดนน กระทรวงสาธารณสขไดขอความรวมมอไปยงนายแพทยสาธารณสขจงหวดทกจงหวด ในการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตร ฯ และมตสมชชาสขภาพ ฯ ในระดบจงหวด

การขบเคลอนแผนยทธศาสตร ฯ นน กระทรวงสาธารณสขไดแตงตงคณะกรรมการอานวยการและคณะกรรมการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 – 2557 โดยไดมการพจารณาแผนปฏบตการและกาหนดจดเนนการดาเนนงานในป พ.ศ. 2556-2557 ไวดวย และมการแตงตงคณะกรรมการตดตามและประเมนแผนยทธศาสตร ฯ ดวย

พญ.ปานทพย โชตเบญจมาภรณ ผอานวยการสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กลาวถงการดาเนนการในระดบจงหวด ตาม“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2557” โดยกลาวถง ยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ มสาระสาคญคอ ใหเจาหนาททเกยวของเนนการดาเนนงานในระดบจงหวด โดยดาเนนการใน 2 เรองหลกคอ 1) การเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบในระดบจงหวด ตาม พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และ 2) การไมรบการสนบสนนจากอตสาหกรรมยาสบของหนวยงานของรฐ สาหรบการจดทาแผนปฏบตการของหนวยงานตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบไดผนวกเขากบแผนปฏบตราชการประจาปของกระทรวงสาธารณสข

ผรบผดชอบหลกในระดบจงหวดคอ เจาหนาทผรบผดชอบงานควบคมยาสบ เพอเปนผ ดาเนนงานตดตอประสานงานในระดบอาเภอ ตาบลและรายงานผลการดาเนนงาน อยางไรกตาม พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 กาหนดใหมพนกงานเจาหนาททไดรบแตงตงตามประกาศกระทรวงสาธารณสข1 แตมไดกาหนดใหมคณะกรรมการตามกฎหมายซงจะสามารถเปนกลไกหลกในการขบเคลอนทางนโยบายและยทธศาสตรการควบคมยาสบ ฉะนน ในทางปฏบตจงอาศยคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอลจงหวด ซงมผวาราชการจงหวดเปนประธาน ตามพระราชบญญตควบคมเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ. 2551 (มาตรา 18-19) เปนองคกรหลกในการขบเคลอนในระดบจงหวดรวมกน

แนวทางการรณรงคของกระทรวงสาธารณสขทจะดาเนนการทเกยวกบ WHO FCTC มาตรา 5.3 คอ เนนใหผกาหนดนโยบายและสาธารณะรเทาทนกลยทธการตลาดและรวมรณรงคใหสอดคลองกบแนวทางการดาเนนการและสาระสาคญตามกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบขององคการอนามยโลก (WHO FCTC) และแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต

1 ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง แตงตงพนกงานเจาหนาทเพอปฏบตการตามพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 ลงวนท 13 พฤศจกายน 2550 (มผลใชบงคบตงแตวนท 29 ธนวาคม 2550)

119

ความคบหนาในการจดทาระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการตดตอระหวางผประกอบการและผมสวนเกยวของกบผลตภณฑยาสบกบเจาหนาทของรฐ

เมอวนท 16 พฤษภาคม 2556 คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต (คบยช.) ครงท 2 ซงม นพ.ประดษฐ สนธวณรงค รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข เปนประธานกรรมการไดกลาววา ทประชมไดหารอเกยวกบประเดนการยกรางระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการตดตอระหวางผ ประกอบการและผ มสวนเกยวของกบผลตภณฑยาสบกบเจาหนาทของรฐ เพอใหการตดตอประสานงานระหวางเจาหนาทกบผประกอบการกระทาไดเทาทจาเปนเฉพาะการปฏบตตามกฎหมายวาดวยการควบคมผลตภณฑยาสบหรอมาตรการอนใดตาม FCTC และแนวทางปฏบตตามมาตรา 5.3 เชน การแจงรายการสวนประกอบของผลตภณฑยาสบ การขอรบหนงสอรบรองการแจงรายการสวนประกอบของผลตภณฑยาสบ เนองจากระเบยบของกรมควบคมโรคทใชในปจจบนใชในระดบกรมเทานน ยงไมครอบคลมไปถงหนวยงานอนทเกยวของ ท งน ทประชม คบยช.มมตใหต งคณะทางานยกรางฯ ประกอบดวยหนวยงานภาครฐทมสวนเกยวของและภาคประชาชน และเสนอรางตอทประชมคณะกรรมการตอไป2 อนง ขอมล ณ เดอนพฤศจกายน 2556 คบยช.หรอกระทรวงสาธารณสข ยงมไดแตงตงคณะทางานเพอยกรางระเบยบสานกนายก ฯ แตอยางใด หลงจากท คบยช.มมตเหนชอบในเรองนมานานกวา 6 เดอนแลว

ผวจยเหนดวยท คบยช.จะตองเรงรดดาเนนการจดทารางระเบยบสานกนายกรฐมนตรฉบบน เพอใชบงคบกบการปฏบตงานของเจาหนาทรฐทกหนวยงานใหเปนไปในแนวทางเดยวกน และเกดความโปรงใส ประสทธภาพมากทสด ปองกนการแทรกแซงนโยบายการควบคมยาสบของ โดยควรพจารณานา “รางระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....” ซงไดมการเสนอเรองใหแกกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสขดาเนนการตอไปแลวในชวงป 2554

2 มตการประชมคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต ครงท 2 ประจาป 2556 (เวบสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต) at http://www.samatcha.org/?q=node/852

120

สรปผลการสมภาษณผแทนหนวยงานทเกยวของกบ คณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555

ผวจยไดตดตอขอขอมลทเกยวของ ขอสมภาษณผแทนหนวยงานหลกทตองปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ทเหนชอบ “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 มต 6 มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” คอ

1) กระทรวงการคลง 2) กระทรวงสาธารณสข 3) กระทรวงศกษาธการ 4) กระทรวงการทองเทยวและกฬา 5) กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 6) กระทรวงแรงงาน 7) กระทรวงมหาดไทย 8) กระทรวงวฒนธรรม 9) สานกงานตารวจแหงชาต

ผวจยไดรบการตดตอจากหนวยงานขางตนเพอใหขอมล หรออนญาตใหเขาสมภาษณตวแทนหนวยงาน ตามประเดนคาถามสมภาษณ (กรณาดภาคผนวก) จงสามารถนาขอมลทไดรบจากหนวยงานเหลานนมาศกษาวเคราะหรวมกบขอมลทผวจยศกษารวบรวม สรปความคบหนาในการดาเนนงานของหนวยงานตาง ๆ ไดดงน

3.1 โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง

นายสมชย อภวฒนพร ประธานกรรมการอานวยการโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.2 ใหกระทรวงการคลง ดาเนนการ

2.2.1 ปรบโครงสรางภาษยาสบ ใหสอดคลองกบบรบทในปจจบนเพอทาใหราคาขายปลกยาสบโดยเฉลยสงขน โดยขอใหพจารณาจดเกบภาษบหรซกาแรต ทงตามสภาพและตามราคาขายปลกรวมทงใหผประกอบการอตสาหกรรมยาสบปดแสตมปยาสบบนซองบรรจยาเสนททาจากใบยาสบพนธพนเมองดวย และดาเนนการทยอยปรบขนภาษยาเสนและยาสบประเภทอนอยางคอยเปนคอยไป

2.2.2 หามธรกจยาสบทากจกรรมภายใตนโยบายความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ(Corporate Social Responsibility; CSR)”

121

(อางจาก มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 มต 6 มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ)

นายสมชย อภวฒนพร ประธานกรรมการอานวยการโรงงานยาสบมความเหนวา การออกมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ทหามโรงงานยาสบ (รยส.) ทากจกรรม CSR เปนเรองทไมถกตอง ถอวาสดโตงเกนไป ไมควรหามเดดขาดในทกกรณ เพราะวตถประสงคของกจกรรมเพอสงคมหรอ CSR เปนเรองทควรไดรบการสนบสนนจากรฐบาล เปนประโยชนตอสงคม โดยยกตวอยางเปรยบเทยบกบกรณการนาเงนจากสลากกนแบงรฐบาลไปใชในกจกรรมเพอสงคม กเปนสงทควรไดรบการสนบสนนเชนกน ผลของมตคณะรฐมนตรดงกลาว ทาใหหนวยงานของรฐหลายแหงไมกลาขอรบการสนบสนนจากโรงงานยาสบ เชน กรณโรงพยาบาลสมเดจพระยพราช จงหวดเชยงรายทเคยเสนอของบจดซอเครองมอแพทย แตตอมามหนงสอแจงขอยกเลกเรองน เพราะมมตคณะรฐมนตรหามไว

ดงนน กจกรรม CSR ของโรงงานยาสบจงเปนเรองทเปนประโยชนตอสงคม มหลายโครงการทเปนประโยชนตอชมชนทองถน เชน โครงการขดบอน า, โครงการเซลลพลงงานแสงอาทตย, โครงการ TTM World Care Tour ทบรจาคจกรยานใหโรงเรยนและทากจกรรมดานอนรกษสงแวดลอม โรงงานยาสบทากจกรรมเหลาน โดยไมเคยสนบสนนใหเดก เยาวชนสบบหร ไมไดโฆษณาขายบหร ปจจบนงบประมาณดาน CSR ของ รยส.ราวปละ 100 กวาลานบาทไมไดนาไปพฒนาสงคมอยางเตมท มเพยงบางหนวยงานทยนดรบการสนบสนนอย

ในประเดนการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของประเทศไทยนน โครงสรางของคณะกรรมการอานวยการ รยส.ไมไดมปญหาเรองผลประโยชนขดกน (conflict of interest) เพราะกรรมการไดรบแตงตงโดยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง

ขอเสนอแนะของประธานกรรมการอานวยการโรงงานยาสบคอ

1) ควรแกไขมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ใหกระทรวงการคลงสามารถให รยส.ทากจกรรม CSR ได

2) กระทรวงการคลงควรดาเนนการปรบปรงโครงสรางภาษยาสบทมปญหามานานแลว ทาใหบรษทตางชาต เชน บรษทฟลลป มอรรส สามารถนาเขาบหรจากฟลปปนสทสาแดงราคาบหรเปนเทจคอ แจงราคาตากวาความเปนจรง โดยไมมการตรวจสอบ ทาให รยส.เสยเปรยบในการแขงขนดานราคากบบหรนาเขา ทางดานกระทรวงสาธารณสขกควรแกไขกฎกระทรวงทกาหนดใหแจงสวนประกอบบหรทถกตอง

122

อนง ผวจยไดสารวจขอมลการบรจาคเงนในกจกรรม CSR ของ รยส. พบวายงมการทากจกรรมในลกษณะนอยบาง เชน

วนท 3 พฤษภาคม 2555 นายตอศกด โชตมงคล ผอานวยการยาสบ เปนตวแทนโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ในการมอบเครองคอมพวเตอร จานวน 140 เครอง ณ หองประชม 1 ตกอานวยการ ใหแกโรงเรยนทขอรบบรจาครวม 8 โรงเรยน ไดแก 3 (ด รปท 3.1) 1. โรงเรยนบานดงยาง จงหวดศรสะเกษ 2. โรงเรยนชมชนบานนาดหนองไผ จงหวดสกลนคร 3. โรงเรยนบานตระกาศขอนแกน จงหวดศรสะเกษ 4. โรงเรยนบานอมเหมา จงหวดสกลนคร 5. โรงเรยนบานคาเจรญสามแยกฯ จงหวดสกลนคร 6. โรงเรยนบานนายม จงหวดสกลนคร 7. โรงเรยนบานนาคอย จงหวดสกลนคร 8. โรงเรยนบานสงเปลอย จงหวดสกลนคร

รปท 3.1 โรงงานยาสบมอบเครองคอมพวเตอรจานวน 140 เครอง วนท 3 พฤษภาคม 2555

วนท 23-24 พฤศจกายน 2556 นายตอศกด โชตมงคล ผอานวยการยาสบ พรอมคณะผบรหารโรงงานยาสบ มอบทนการศกษาจานวน 1,500,000 บาท ใหแกมลนธรมฉตร (จดตงโดยวดไตรมตร) ในโครงการแขงขนประวตศาสตรเพชรยอดมงกฎ ครงท 6 ปการศกษา 2556 ณ หอประชมโรงเรยนสตรวทยา กรงเทพมหานคร4 (ด รปท 3.2 - 3.3)

3 http://www.thaitobacco.or.th/thai/news/53/news-3-0-5129.html (สบคนเมอวนท 11 พฤษภาคม 2555) 4 http://www.thaitobacco.or.th/th/?p=7222 (สบคนเมอวนท 1 ธนวาคม 2556)

123

รปท 3.2 - 3.3 โรงงานยาสบมอบทนการศกษาใหแกมลนธรมฉตร

124

3.2 กรมสรรพสามต กระทรวงการคลง

นายณฐกร อเทนสต นกวชาการภาษเชยวชาญ สานกแผนภาษ กรมสรรพสามต กระทรวงการคลง ไดรบมอบหมายจากสานกงานปลดกระทรวงการคลง ไดใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.2 ใหกระทรวงการคลง ดาเนนการ

2.2.1 ปรบโครงสรางภาษยาสบ ใหสอดคลองกบบรบทในปจจบนเพอทาใหราคาขายปลกยาสบโดยเฉลยสงขน โดยขอใหพจารณาจดเกบภาษบหรซกาแรต ทงตามสภาพและตามราคาขายปลกรวมทงใหผประกอบการอตสาหกรรมยาสบปดแสตมปยาสบบนซองบรรจยาเสนททาจากใบยาสบพนธพนเมองดวย และดาเนนการทยอยปรบขนภาษยาเสนและยาสบประเภทอนอยางคอยเปนคอยไป

2.2.2 หามธรกจยาสบทากจกรรมภายใตนโยบายความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ(Corporate Social Responsibility; CSR)”


นายณฐกร อเทนสตใหขอมลวา ดวยบทบาทของกรมสรรพสามตในการจดเกบภาษยาสบ จงมความจาเปนทจะตองพบปะกบผประกอบการทเปนผรบใบอนญาตตาม พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. 2509 การจดทาแผนการจดเกบภาษในแตละปในบางครง ตองขอขอมลการผลต ขอมลตลาดยาสบจากผประกอบการทเปนผผลต ผคาปลกดวย เพอประมาณการรายไดในแตละปภาษ กรมสรรพสามตมแนวปฏบตในเรองนอยเรอยมา หากมการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 จะทาใหผประกอบการไมอยากจะใหขอมลกบกรมสรรพสามตเหมอนระเบยบกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (“ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555” ลงวนท 29 กมภาพนธ พ.ศ. 25555)

บทบาทหนาทของคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) เปนเรองควบคมยาสบทางนโยบายและกฎหมายผลตภณฑยาสบ กฎหมายคมครองผไมสบบหร ฉะนน คบยช.ไมควรทางานซาซอนกบกรมสรรพสามตในประเดนภาษยาสบ

นายณฐกร อเทนสต มขอสงเกตเพมเตมวา ไมมความจาเปนใด ๆ ทจะตองมการออกระเบยบสานกนายกรฐมนตร ตามมาตรา 5.3 ของ FCTC เพราะเจาหนาทมจรยธรรม และมระเบยบราชการของ

5 ราชกจจานเบกษา เลม 129 ตอนพเศษ 62 ง วนท 3 เมษายน 2555

125

ก.พ.อยแลว มตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 จงเปนเพยงเศษกระดาษ ไมมผลในทางปฏบต เนองจากเจาหนาทกรมสรรพสามตสามารถยกหโทรศพทนดคยกนหลงเวลาราชการกได เพราะระเบยบราชการไมสามารถใชบงคบได ตรวจสอบยาก อกประเดนหนงคอ การหามไมใหสวนราชการหรอหนวยงานรบเงนบรจาคจากโรงงานยาสบหรอบรษทบหรไมนาจะเหมาะสม เพราะกจกรรม CSR นนเปนประโยชนตอประชาชน

3.3 สานกงานตารวจแหงชาต

พล.ต.ต. วฒนา สกกวตร ผบญชาการสานกงานกฎหมายและคด สานกงานตารวจแหงชาต ใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.8ใหกระทรวงสาธารณสข และคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต(คบยช.)เปน หนวยงานหลกในการบรณาการ โดยรวมกบหนวยงานทเกยวของ ไดแก กระทรวงมหาดไทย สานกงานตารวจแหงชาต กระทรวงการคลง และองคกรปกครองสวนทองถน ในการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ”


สานกงานตารวจแหงชาตเปนหนวยงานหลกทมหนาทปองกนและปราบปรามการกระทาความผดทางอาญาตามกฎหมายทกชนด ยอมมอานาจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในการดาเนนการตาง ๆ ทางอาญา รวมถงกฎหมายควบคมยาสบคอ พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. 2509 พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพ.ร.บ.คมครองเดก พ.ศ. 2546 ตารวจโดย บช.ก. (กองบญชาการตารวจสอบสวนกลาง) เปนหนวยงานหลกทจดตงชดปฏบตการเฝาระวงและควบคมยาสบ และมการแจงมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ไปยงหนวยงานในสงกด สตช. เชน ตารวจภธรภาค 1 ถง 9 (ภ.1 – 9) รวมถงการบงคบใชกฎหมายทเกยวของ โดยเฉพาะการปราบปราม จบกมบหรตางประเทศทนาเขามาในประเทศอยางผดกฎหมาย

สตช.ไดดาเนนกจกรรมทสอดคลองกบมตคณะรฐมนตรขางตนหลายประการคอ

126

จดสถานทปลอดบหรตามกฎหมาย มปายแสดงชดเจน ดาเนนการรณรงคไมสบบหรในสถานทราชการ ประชาสมพนธใหประชาชนทราบถงโทษของผลตภณฑยาสบผานสอประชาสมพนธทางรถยนต วทยกระจายเสยงทองถนทกสปดาห

จดอบรมหรอใหคาแนะนาความรเกยวกบพ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และกฎหมายทเกยวของ

ประชาสมพนธใหผประกอบการ รานคา ประชาชนทวไปปฏบตตามกฎหมายและโทษทอาจไดรบหากฝาฝน

มการจบกมการจาหนายบหรหนภาษ เชน ตารวจภธรภาค 9 ดาเนนการในชวง ม.ค.-ธ.ค.2555 มการจบกมผตองหารวม 13 คน ขอหามไวในครอบครองซงรอยแลววาเปนสนคาทมไดเสยภาษ ฯ รวมของกลางบหรตางประเทศทยดได 4,399 ซอง

เอกสารรวบรวมความเหนของหนวยงานตาง ๆ ในสงกด สตช. เสนอแนะเรองการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรสรปไดคอ6

ประเดนการปองกนการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบโดยอตสาหกรรมยาสบนน มความเหมาะสมดอยแลว แตตองดาเนนการใหเกดผลเปนรปธรรม

ควรประชาสมพนธมตคณะรฐมนตร เมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ใหทราบในวงกวาง

ควรสนบสนนงบประมาณการลบลอบนาเขาบหรตางประเทศผดกฎหมาย

ควรปรบปรงภาษบหรใหมอตราสงและบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง

รฐบาลควรเพมโทษแกผลกลอบนาเขาและจาหนายบหรหนภาษใหสงขน

รฐบาลควรใชสอประชาสมพนธใหประชาชนทราบพษภยของบหรใหมากขน

ควรใหกรมสรรพสามตเพมความเขมงวดในการปราบปรามบหรเถอนทหนภาษ เนองจากมกาลงเจาหนาทรบผดชอบโดยตรง และใหระบกรอบการปฏบตแกหนวยงานตาง ๆ อยางชดเจน เพอใหการปฏบตเกดผลอยางเปนรปธรรม

6 บนทกขอความของกองกฎหมาย สานกงานกฎหมายและคด เรอง ขอความอนเคราะหในการสมภาษณโครงการวจย ฯ ลงวนท 19 กมภาพนธ 2556 เรยน ผบช.กมค.

127

อยางไรกด พล.ต.ต.วฒนา สกกวตร ผบญชาการสานกงานกฎหมายและคด สตช.มความเหนสวนตววา การรบเงนบรจาคจากโรงงานยาสบหรอบรษทบหร นาจะไมใชเรองเสยหาย เพราะถอเปนการทาประโยชนแกสงคมอยางหนง

3.4 สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย

นายภรมย นลทยา ผอานวยการสวนยทธศาสตรดานพฒนาชมชนและสงเสรมการปกครองทองถน ทองถน สานกนโยบายและแผน สานกปลดกระทรวงมหาดไทย ใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.9 ใหองคกรปกครองสวนทองถนทกระดบมบทบาทรวมในการควบคมแหลงผลตวตถดบในพนท และการใชมาตรการทางกฎหมาย/ขอบงคบอยางจรงจง”


ความรบผดชอบของกระทรวงมหาดไทยเปนเรองการรกษาความสงบเรยบรอย ความมนคงภายใน การบาบดทกขบารงสขของประชาชน อานวยความเปนธรรมและแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนในระดบพนท ผวาราชการจงหวดเปนผมบทบาทหลกในจงหวดในดานตาง ๆ รวมถงการปฏบตเรองประชาสมพนธการปฏบตตามกฎหมายควบคมยาสบ 2 ฉบบคอ พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพ.ร.บ.คมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 โดยกระทรวงมหาดไทยไดมหนงสอสงการไปยงผวาราชการจงหวดทกจงหวด (หนงสอท มท 0211.3/ ว 2773 ลงวนท 20 มถนายน 2555) โดยกาชบใหผวา ฯ ใหความสาคญกบการปฏบตตามกฎหมายทงสองฉบบ ในฐานะทขาราชการหรอเจาหนาทของกระทรวงมหาดไทยเปนพนกงานเจาหนาทตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฯ ทเกยวของ มการประชมหารอกบผวา ฯ ทกเดอนทาง video conference

สบเนองจากมตคณะรฐมนตรวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 กระทรวงมหาดไทยมนโยบายชดเจนทจะไมรบเงนสนบสนนจากธรกจยาสบหรอบรษทบหร ทงน มขอเสนอแนะใหกระทรวงสาธารณสขทาหนาทเปนตวกลาง บรณาการในเรองนสาหรบพนทภมภาคและทองถน

ขอสงเกตและขอเสนอแนะเพมเตมคอ

กระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการคลงควรมบทบาททางานอยางบรณาการในสวนภมภาค ทองถน โดยเฉพาะสาธารณสขจงหวดทยงไมไดปฏบตงานอยางเตมทในเรองน

128

ในอดตนนกระทรวงมหาดไทยเคยเสนอใหมคณะกรรมการบหรประจาจงหวด โดยมผวา ฯ เปนประธาน

กระทรวงสาธารณสขและสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ควรใหความรแกประชาชนในเรองผลกระทบตอสขภาพจากบหร

3.5 สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

นางสนดา เดชเสน และนายจลพงษ จลสคนธ สานกอานวยการ กลมสงเสรมและพฒนากองทนการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) กระทรวงศกษาธการ ใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.7 ใหกระทรวงศกษาธการบรรจเรองโรคทเกยวกบบหรเขาไปในหลกสตรการเรยนการสอนและหนวยงานทมสถานศกษาในสงกดทงภาครฐและเอกชน ดาเนนการปองกนและแกไขปญหายาสบในสถานศกษากาชบใหสถานศกษาทกแหง

ตดปายหามสบบหรในสถานศกษาและหามสบบหรในสถานศกษาตามทกฎหมายกาหนด

หามสบบหรในขณะทอยในชดของสถาบนหรอชดนกศกษา

ใหบคลากรทางการศกษา เชน คร อาจารย นกการภารโรง ผนาทางศาสนา เปนตน

เปนแบบอยางแกนกเรยน นกศกษา

สนบสนนงบประมาณการผลตสอนวตกรรมเพอการเรยนร ดานพษภยจากบหรอยางเปนรปธรรม และการวจยกจกรรมการเรยนรเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ


กระทรวงศกษาธการไดปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ตามขอ 2.7 หลายเรองแลวคอ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดดาเนนการจดทา “แผนปฏบตการป 2556-2557” รองรบแผนปฏบตราชการประจาป เพอใหสอดคลองกบมตคณะรฐมนตรขางตน (อางถง บนทกขอความของ สพฐ.เรยน ปลดกระทรวงศกษาธการ ตามหนงสอท ศธ 04001/ 3000 ลงวนท 11 ธนวาคม 2555 เรอง การจดทาแผนปฏบตการและรายงานผลการดาเนนงานตามมตคณะรฐมนตรตามแผนยทธศาสตรการ

129

ควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557 และมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 3 พ.ศ. 2553 มต 6 มาตรการในการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ) นอกจากน สพฐ.ยงไดจดเสวนาวชาการเรอง “รวมพลงขบเคลอนแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557 และกรอบอนสญญาการควบคมยาสบแหงองคการอนามยโลก (WHO FCTC)” เมอวนท 14 มนาคม 2554

โรงเรยนถกกาหนดใหเปนเขตปลอดบหรตามกฎหมาย สพฐ.ไดทาหนงสอเวยนถงผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา และผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาทกเขตพนทการศกษาแลว (อางถงหนงสอของสพฐ.ท ศธ 04001/ ว 967 ลงวนท 2 พฤษภาคม 2555 เรอง แนวทางการปฏบตตามดาเนนการใหโรงเรยนเปนเขตปลอดบหรตามกฎหมาย นอกจากนน ผวจยยงศกษาเพมเตมพบวา กระทรวงศกษาธการไดออก “ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง แนวทางการปฏบตตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557 ในสถานศกษา” ลงวนท 29 มถนายน 2555)

131

ประกาศ ฯ ขางตนมเนอหาเรองการหามสถานศกษา หนวยงานในสงกด ศธ.รบการสนบสนนจากธรกจยาสบในกจกรรม CSR อยางไรกตาม ในทางปฏบตยงพบสถานศกษาบางแหงทยงมไดปฏบตตามประกาศฉบบน จงควรมการประชาสมพนธเรองนในวงกวางตอไป เชน สพฐ.ไดทาหนงสอเวยนท ศธ 04001/ ว 265 ลงวนท 12 กมภาพนธ เรอง การระมดระวงกรณการรบเงนบรจาคหรอความชวยเหลอจากบรษทบหร เรยน ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาทกเขตพนทการศกษา

เรองการบรรจโรคทเกยวกบบหรเขาไปในหลกสตรการเรยนการสอนและหนวยงานทมสถานศกษาในสงกดทงภาครฐและเอกชนนน กระทรวงศกษาธการไดมอบหมายใหสานกวชาการและมาตรฐานการศกษาดาเนนการในเรองน (อางถง บนทกขอความของ สพฐ.เรยน ปลดกระทรวงศกษาธการ ตามหนงสอท ศธ 04001/ 3000 ลงวนท 11 ธนวาคม 2555)

บคลากรทางการศกษาโดยเฉพาะขาราชการครสวนมากระมดระวงทจะไมสบบหรใหนกเรยนเหน บางรายเลกสบแลว ในกรณทพบนกเรยนสบบหร ครเวรจะมหนาทดแลวากลาวตกเตอน เชญผปกครองมารบทราบและรวมแกไขปญหาเพอปรบเปลยนพฤตกรรมใหดขน ตวอยางเชน สพป.นนทบร เขต 1 ศนยเฝาระวงดแลปรบเปลยนพฤตกรรมนกเรยน

ปญหาหรออปสรรคสาคญในการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 คอ กระทรวงศกษาธการขาดงบประมาณในการทากจกรรมตอตานยาสบ ขาราชการครสวนใหญไมมความรในดานนอยางลกซง

ขอเสนอแนะของกระทรวงศกษาธการ มดงน กระทรวงสาธารณสขไมควรผลกภาระให สพฐ.เหมอนทผานมา แตควรเขามา

สนบสนนงบประมาณงบประมาณ วทยากร เครองมอ เอกสาร การจดอบรมสมมนาใหกบขาราชการครในสถานศกษาโดยเฉพาะ สพม./ สพป.ทมโรงเรยนขยายโอกาส เพราะนกเรยนเปนกลมวยรนทถอเปนกลมเสยงทจะสบบหร

ทกองคกรตองรวมมอกนรณรงคไมใหเกดนกสบหนาใหม ใหผสบเดมเลกสบ

ปองกนการลกลอบจาหนายบหรตางประเทศ

132

3.6 สานกปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา

นายอดม โอษฐยมพราย หวหนากลมตดตามและประเมนผล รกษาการผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา ใหขอมลสรปสาระสาคญคอ

“2.6 ใหกระทรวงการทองเทยวและกฬา และกระทรวงวฒนธรรม ควบคมกากบองคกรและเครอขายไมใหรบการสนบสนนใดๆ จากบรษทยาสบทงภายในและตางประเทศ ตามกฎหมาย”


กระทรวงการทองเทยวและกฬาปฏบตตามมตคณะรฐมนตรคอ ไมเคยรบการสนบสนนใด ๆ จากบรษทบหรตางประเทศและโรงงานยาสบ นายอดม โอษฐยมพรายใหขอมลวา กระทรวงการทองเทยวและกฬามกจกรรมรณรงคไมใหสบบหรในสถานทราชการ สนามกฬา การแขงขนฟตบอล รวมถงการหามดมสราดวย อยางไรกตาม นายอดมมความเหนสวนตววา ไมควรหามธรกจบหรหรอเหลาเปนผใหการสนบสนนหนวยงานดานกฬา แตควรเนนงานรณรงค ประชาสมพนธใหประชาชนเหนพษภยของบหร สรา

เคยมกรณสมาคมกฬาทขอรบเงนจากโรงงานยาสบคอ สมาคมวนดเซรฟแหงประเทศไทยโดยไดมการเซนสญญาระหวางกนแลว ตามนโยบายของรฐบาลทสนบสนนโครงการ “1 สมาคมกฬา 1 รฐวสาหกจ” (เปนสวนหนงของ “แผนยทธศาสตรสรางกฬาไทยสความเปนเลศ พ.ศ.2553 – 2559) แตเมอมมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน พ.ศ.2555 ทหามโรงงานยาสบ กระทรวงการคลงใหการสนบสนนงบประมาณแกสมาคมกฬา ทาใหสมาคมวนดเซรฟ ฯ มไดรบเงนสนบสนนจากโรงงานยาสบ สงผลกระทบตอการเตรยมเขาแขงขนกฬาซเกมส ครงท 27 ทประเทศพมา และเอเชยนเกมส ครงท 17 ประเทศเกาหลใต ตอมาสมาคม ฯ ไดตดตอขอรบการสนบสนนเงนจากสานกงานสลากกนแบงรฐบาล7

ผวจยไดตรวจสอบขอมลในเวบไซตของสมาคมวนดเซรฟแหงประเทศไทย8 พบวา สมาคมวนดเซรฟ ฯ มไดรบเงนสนบสนนจากโรงงานยาสบ ในการสงนกกฬาโอลมปคเทสอเวนต 2014 ประเทศสเปน ระหวางวนท 2-15 กนยายน 2556 (ดรปท 3.4 - 3.5) อยางไรกด สมาคมวนดเซรฟ ฯ เปนสมาคมกฬาซงเปนองคกรเอกชน มใชหนวยงานของกระทรวงการทองเทยวและกฬา แมวาสมาคมกฬา ฯ จะอยภายใตการกากบดแลของการกฬาแหงประเทศไทย (กกท.) ซงเปนรฐวสาหกจภายใตกระทรวงการ

7 “ส.วนดเซรฟเซงหามยาสบหนน” หนงสอพมพคม ชด ลก (18 กนยายน 2555), หนา 23-24. 8 สมาคมวนดเซรฟแหงประเทศไทย at http://www.windsurfingthailand.org/

133

ทองเทยวและกฬากตาม ผวจยเหนวา กระทรวงการทองเทยวและกฬาปฏบตตามมตคณะรฐมนตร เพราะ กกท.กมไดรบเงนสนบสนนจากบรษทบหรหรอโรงงานยาสบโดยตรง

รปท 3.4-3.5 การแถลงขาวสงนกกฬาโอลมปคเทสอเวนต 2014 ประเทศสเปน วนท 2-15 กนยายน 2556

134

3.7 สานกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม

สานกงานปลดกระทรวงวฒนธรรมไดประสานงานและสงจดหมายตอบกลบมายงศนยกฎหมายสขภาพ ฯ ใหขอมลตอบประเดนสมภาษณเปนเอกสาร9 สรปสาระสาคญคอ

“2.5 ใหกระทรวงวฒนธรรม กรมประชาสมพนธ และ กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ปรบปรงกฎหมายเพอหามมฉากสบบหร และการสงเสรมการตลาดดวยวธประชาสมพนธความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ ทางภาพยนตร โทรทศนและสอมวลชนตางๆ และมมาตรการสงเสรมใหบคคลสาธารณะทมชอเสยง เชน ดารา นกรอง เปนแบบอยางทดแกสาธารณชนโดยการไมสบบหรในทสาธารณะ”

“2.6 ใหกระทรวงการทองเทยวและกฬา และกระทรวงวฒนธรรม ควบคมกากบองคกรและเครอขายไมใหรบการสนบสนนใดๆ จากบรษทยาสบทงภายในและตางประเทศ ตามกฎหมาย”


กระทรวงวฒนธรรมไดทาหนงสอระบวา ไดปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน

พ.ศ.2555 ในขอ 2.5 และขอ 2.6 มรายละเอยดดงน ขอ 2.5 กระทรวงวฒนธรรม โดยกรมสงเสรมวฒนธรรมอยระหวางการปรบปรงแกไข

“พระราชบญญตภาพยนตรและวดทศน พ.ศ. 2551” เพอหามการมฉากสบบหรในภาพยนตร เพราะมการออก “กฎกระทรวง กาหนดลกษณะของประเภทภาพยนตร พ.ศ. 2552” (ลงวนท 4 สงหาคม 2552) โดยอาศยอานาจตามพระราชบญญตฉบบน กาหนดประเภทภาพยนตรทมการจากดเนอหาทแสดงการใชสารเสพตดสาหรบภาพยนตรสาหรบผมอายตงแต 13 ปขนไป (น๑๓+) 15 ปขนไป 18 ปขนไป และอายไมเกน 20 ป แตมไดกาหนดใหการใชผลตภณฑยาสบหรอบหรไวในกฎกระทรวงดงกลาว

ขอ 2.6 กระทรวงวฒนธรรมไดมหนงสอแจงเวยนมตคณะรฐมนตรขางตน ไปยงองคกรในสงกดของกระทรวง ฯ รวมถงสถาบนการศกษาในสงกดกระทรวง ฯ เชน สถาบนบณฑตพฒนศลป โดยวทยาลยชางศลปและวทยาลยชางศลป อกทงยงขอความรวมมอเครอขายไมใหรบการสนบสนนใด ๆ จากบรษทยาสบทงภายในและตางประเทศ 9 หนงสอสานกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม ท วธ 0208/816 ลงวนท 25 มนาคม 2556 เรอง ขอมลเพอสนบสนนโครงการวจย “การศกษาความสาคญของ WHO FCTC มาตรา 5.3 ตอการควบคมยาสบของประเทศไทย” เรยน ผอานวยการศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร

135

นอกจากน สานกเฝาระวงทางวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ยงสนบสนนการปฏบตตามแนวปฏบต มาตรา 5.3 ของ FCTC ขอ 17 ในประเดนตอไปน

ขอ 17 (1) การสรางความตนตวถงอนตรายและอานาจเสพตดของผลตภณฑยาสบ

ขอ 17 (3) ปฏเสธความรวมมอใดๆ กบอตสาหกรรมยาสบ

ขอ 17 (4) หลกเลยงผลประโยชนทบซอน (Conflict of Interest) ทอาจเกดขนกบขาราชการ และเจาหนาทของรฐ

136

บทท 4

กรณศกษาประเทศคอสตารกา


สาธารณรฐคอสตารกา (Republic of Costa Rica) หรอประเทศคอสตารกาเปนประเทศในกลมอเมรกากลางและลาตนอเมรกา คาวา “คอสตารกา” แปลวาชายฝงทะเลอนอดมสมบรณ (the rich coast) เมองหลวงคอกรงซานโฮเซ (San José) คอสตารกาถอเปนประเทศทมระดบความมนคงทางเศรษฐกจและการเมองในภมภาคน เนองจากไมมปญหาความขดแยงทางการเมองหรอขอพพาทระหวางประเทศ จงมความกาวหนาทางเศรษฐกจในลาดบตนของกลมอเมรกากลาง องคการสหประชาชาตจดใหคอสตารกาเปนประเทศทมระดบการพฒนาและความเจรญทางเศรษฐกจทเขมแขงในภมภาคอเมรกากลาง เปนตวอยางของประเทศทมความมนคงทางเศรษฐกจ มประชากรทมการศกษาสง มคณภาพชวตทคอนขางด จานวนประชากรชาวคอสตารกามราว 4.57 ลานคน (ขอมล ณ ป 2011) ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก รอยละ 76.3, นบถอนกายอวานเจลกา รอยละ 13.7 ภาษาราชการทใชคอภาษาสเปน

แผนทประเทศคอสตารกา

1 สถานเอกอครราชทต ณ กรงซานโฮเซ คอสตารกา (เวบไซตกระทรวงการตางประเทศ) http://www.thaiembassychile.org/index.php?lay=show&ac=article&Id=538876639 (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2556).

137

คอสตารกามการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบสาธารณรฐ แบงการปกครองออกเปน 8 จงหวด (provinces) และเขตปกครองทองถน 81 เขต (cantons) เมองหลวงชอ กรงซานโจส (City of San Jose) ประธานาธบดซงมาจากการเลอกตงเปนประมขของประเทศ โดยตรงของประชาชน วาระการดารงตาแหนง 4 ป แตไมสามารถเปนประธานาธบดตดตอกน 2 วาระได ประธานาธบดถอเปนหวหนารฐบาล ประธานาธบดเปนผแตงตงคณะรฐมนตร รวมถงหวหนาระดบสงของหนวยงานของรฐตาง ๆ ดานฝายนตบญญตมรฐสภาเพยงสภาเดยว (unicameral legislative assembly) มสมาชกรฐสภาทมาจากการเลอกตงจานวน 57 คน มวาระการดารงตาแหนง 4 ป การพจารณารางกฎหมายของคอสตารกาจะถกพจารณาโดยคณะกรรมาธการของรฐสภา และขอความเหนชอบจากสมาชกรฐสภา เมอผานการพจารณาของสภาแลว จะตองไดรบความเหนชอบจากประธานาธบดภายในเวลา 10 วนทาการ หากไมไดความเหนชอบหรอถกคดคาน (veto)โดยประธานาธบดดวย จะมผลทาใหรางกฎหมายนนตกไป กฎหมายของฝายบรหารสวนใหญเปนกฎหมายลาดบรอง ซงสามารถถกยกเลกโดยประธานาธบดไดทกเมอ ระบบพรรคการเมองเปนระบบ 2 พรรคใหญ ปจจบนประกอบดวยพรรคเสรนยมแหงชาต (National Liberation Party) และพรรคสงคมนยมแนวรวมครสเตยน (Social Christian Unity Party)

สาหรบฝายตลาการคอ ศาลสงสดของประเทศ (Supreme Court) มจานวน 22 คน ไดรบการแตงตงจากประธานาธบด โดยมอานาจหนาทสาคญคอ การพจารณาวนจฉยวา รางกฎหมายฉบบใดทผานรฐสภานน ขดตอรฐธรรมนญหรอไม กอนทจะประกาศใชเปนกฎหมายตอไป

ขอมลของ UNDP องคการสหประชาชาตเรองดชนการพฒนาของมนษย (Human Development Index - HDI) ป ค.ศ.20122 พบวา คณภาพชวตของคนคอสตารกาอยในลาดบการพฒนาทสง (high human development) คดเปนคะแนน 0.773 คอสงกวาคาเฉลยของกลมประเทศในกลมลาตนอเมรกาและแถบแครเบยน คอสตารกาอยในลาดบท 62 จากทงหมด 187 ประเทศทวโลก แตยงตากวาประเทศปานามาและอรกวยทมดชน HDI สงกวา ขอมลในป 2012 ประชากรมอายขยเฉลย (Total life expectancy at birth) ราว 79.4 ป

2 “Human Development Report 2013 : Costa Rica” http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/CRI.html

138

4.2 ขอมลการบรโภคยาสบและผลกระทบทางสขภาพ

ขอมลในป ค.ศ.2011 อตราการการบรโภคยาสบชนดสบของประชากรคอสตารกาทมอายตงแต 18 ปขนไป แตมอายไมเกน 65 ป คดเปนรอยละ 14.2 (ลดลงจากขอมลป 2009 ทมอตราการบรโภคยาสบรอยละ 16.8 แตหากเปรยบเทยบขอมลสถตยอนหลงไปถงป 1987 ประชากรมอตราการการบรโภคยาสบอยในชวงระหวางรอยละ 15 ถงรอยละ 22) 3 สาหรบขอมลลาสดในป 2012 อตราการการบรโภคยาสบของประชากรคอสตารกาทมอายตงแต 18 ปขนไป แตมอายไมเกน 65 ป คดเปนรอยละ 12.8 โดยแบงเปนอตราการสบบหรซกาแรตของเพศชายมอตราสงมากถงรอยละ 18.6 ในขณะทประชากรเพศหญงมอตราคดเปนรอยละ 8.5 4

ขอมลสารวจสขภาพของคนคอสตารกาทไดรบผลกระทบจากการบรโภคยาสบของเครอขายตอตานยาสบแหงชาต (Red National Anti-Tobacco Network- RENATA) ไดขอมลคอ ในแตละวนจะมผเสยชวตจากโรคทเกยวกบการบรโภคยาสบวนละ 10 คน และทาใหภาครฐตองสญเสยเงนงบประมาณคาใชจายดานสขภาพปละ 139 ลานเหรยญโกลอน หรอคดเปนเงน 273,300 เหรยญสหรฐ

หนวยงานของรฐทรบผดชอบดานการควบคมยาสบในคอสตารกาคอ กระทรวงสขภาพ (The Ministry of Health) หรอกระทรวงสาธารณสข ซงจดตงขนในป ค.ศ.1927 ขอมลทนาสนใจคอ กระทรวงสขภาพไดใหเงนงบประมาณสนบสนนแกองคกรดานสขภาพ 2 แหงโดยตรงคอ5

1) Costa Rican Public Health Association (Asociación Costarricense de Salud Pública - ACOSAP) หรอสมาคมสาธารณสขคอสตารกาจดตงขนในป 1982 มบทบาทในการใหคาปรกษาแนะนาประเดนการปรบปรงระบบสาธารณสขและสงเสรมการศกษาวจยดานสขภาพ

2) Institute of Alcoholism and Drug Dependence (Instituto sobre Alcoholismo y Farmacodependencia - IAFA) หรอสถาบนฟนฟบาบดผตดเครองดมแอลกอฮอลและยาเสพตด จดตงขนในป 1986 ไดจดทาแผนงานดานการปองกน รกษาและบาบดฟนฟผตดบหร สราและสงเสพตดอน ๆ รวมถงการควบคมการโฆษณายาสบและเครองดมแอลกอฮอล

3 Eric Crosbie, Ernesto M. Sebrié and Stanton A. Glantz, Tobacco Control Legislation in Costa Rica (1971-2012): After 40 Years of Tobacco Industry Dominance, Tobacco Control Advocacy Succeeds (Roswell Park Cancer Institute, May 2012), p.8. 4 WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013: Costa Rica. 5 Eric Crosbie, Ernesto M. Sebrié and Stanton A. Glantz, op. cit., pp.10-11.

139

4.3 อตสาหกรรมยาสบในคอสตารกา

เปนททราบกนมานานแลววา อตสาหกรรมยาสบทมบทบาทในคอสตารกามอทธพลในการแทรกแซงการควบคมยาสบของประเทศเปนเวลาไมนอยกวา 40 ป ไมวาจะเปนการแทรกแซงกระบวนการนตบญญต การออกกฎหมายควบคมยาสบใหม เพอทาใหมาตรการกฎหมายขาดประสทธภาพ รวมถงการใหทนการศกษาวจยและการรณรงคใหเยาวชนเลกบหร ซงไดรบการพสจนแลววา โครงการของ BAT ไมมประสทธภาพใด ๆ ในบางกรณมการจดกจกรรมในลกษณะสงเสรมใหเยาวชนหนมาสบบหรดวย

คอสตารกายงเปนตลาดสาคญของบรรษทบหรขามชาตของประเทศกลมลาตนอเมรกา ไดแก บรษท British American Tobacco (BAT) และบรษท Philip Morris International (PMI) โดยบรษททงสองไดดาเนนการจดตงบรษทสาขาในคอสตารกา ขอมลการจาหนายบหรซกาแรตในคอสตารกาในป 2010 บรษท BAT ครองสวนแบงตลาดบหรซกาแรตในคอสตารกาเปนอนดบท 1 คดเปนรอยละ 66 รองลงมาคอ บรษท PMI ทครองสวนแบงตลาดบหรซกาแรตรอยละ 34 (ด รปท 4.1) โดยสวนแบงตลาดดงกลาวไมแตกตางจากขอมลในชวงทศวรรษท 1960 ซงในขณะนน บรษท Republic Tobacco Company (RTC) ซงเปนบรษทลกของ BAT ทจดทะเบยนในคอสตารกา ครองสวนแบงตลาดบหรกวารอยละ 60 เชนกน สวนอกรอยละ 40 เปนสวนแบงตลาดของ PMI

รปท 4.1 สวนแบงตลาดบหรซกาแรตในคอสตารกา

บรษท British American Tobacco (BAT) ไดเรมเขามาประกอบกจการรวมทนกบบรษทบหรของประเทศจาไมกา เพอจาหนายซการในคอสตารกาตงแตป 1913 ตอมาในป 1920 ไดจดตงบรษทขนใหมชอวา Republic Tobacco Company (RTC) ซงประกอบกจการจาหนายบหรซกาแรตเปนเวลาเกอบ 80 ปคอ ตงแตชวงป 1920 ถง 1999 ปจจบน BAT มหนสวนในบรษท RTC รอยละ 80 สวนอกรอยละ 20 เปนหนสวนของผประกอบการในประเทศ จนกระทงป 2001 เปนตนมา BAT ไดควบรวมกจการ

140

ผลตบหรในอเมรกากลาง และกอตงเปนกลมการคาใหมในชอวา British American Tobacco Central America (BATCA) ซงประกอบดวยบรษทสาขาตาง ๆ คอ Republic Tobacco Company ในคอสตารกา และบรษทในเครอของ BAT ในประเทศอน ๆ ไดแก Tabacalera Nicaragüense (นการากว), Tabacalera Hondureña (ฮอนดรส), Cigarrería Morazán (เอลซลวาดอร), Tabacalera Nacional (กวเตมาลา), Tabacalera Istmeña (ปานามา) รวมถงบรษทสาขาในสาธารณรฐโดมนกน

ตอมาในป 2003 BAT รวมกจการของ BATCA กบบรษทสาขาของ BAT ในแถบทะเลแครเบยน ไดแก West Indian Tobacco Limited (ตรนแดดและโตเบโก), Carreras Limited (จาไมกา), Demerara Tobacco Company Limited (กายอานา), and Carisma Marketing Services Limited, และเรยกชอกลมการคาใหมนวา British American Tobacco Caribbean & Central America (BATCCA)

ยหอบหรซกาแรตของ BAT ทวางจาหนายในคอสตารกาในป 2012 มยหอหลกทไดรบความนยมคอ Belmont, Delta, Lucky Strike, Rex และ Royal

บรษท Philip Morris International (PMI)

บรษท PMI เรมประกอบกจการบหรในคอสตารกาตงแตป 1975 โดยการเขาซอกจการบรษทบหรเอกชนในประเทศทชอวา Tabacalera Costarricense (TC) หรอ Costa Rican Tobacco Company ซงจดตงมาเปนเวลานานตงแตป 1932 PMI เปนผถอหนทงหมดของบรษทดงกลาวตงแตเขาซอกจการจนถงปจจบน ยหอหลกของบหรของ PMI หรอ TC ทจาหนายในประเทศนคอ Derby, Lion, Marlboro และ Next (ดรปท 4.2)

รปท 4.2 ยหอบหรของ BAT และ PMI ทจาหนายในคอสตารกา

141

ขอมลการผลตและจาหนายบหรในคอสตารกา

บหรทวางจาหนายในคอสตารกาสวนใหญเปนบหรทนาเขาจากตางประเทศ เนองจากมการลดพนทปลกยาสบและกาลงผลตบหรภายในประเทศตงแตชวงทศวรรษท 1990 คอ ในป 1994 โรงงานผลตบหรในประเทศผลตยาสบได 2,050 ตน และลดลงเหลอเพยง 62 ตนในป 2009 ดวยเหตผลน จงสงผลทาใหบรษท BAT ยตการผลตในประเทศทงหมดในป 2000 และยายโรงงานผลตบหรไปยงประเทศฮอนดรสแทน ในขณะทบรษท PMI ยงคงโรงงานผลตบหรไมมากนกในประเทศ สวนใหญอยในพนทจงหวด Heredia โดยขอมลในเดอนพฤษภาคม 2012 มแรงงานทถกวาจางโดย PMI ทวประเทศเพยง 350 คน เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนในลาตนอเมรกาอยางประเทศบราซลและอาเจนตนา ซงถอเปนประเทศผผลตยาสบรายใหญดวยกาลงการผลตสงถง 862,000 ตน และ 170,000 ตน ตามลาดบ

4.4 นโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ

ประเทศคอสตารกาเปนรฐภาคของกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (WHO FCTC) โดยไดลงนามเมอวนท 3 กรกฎาคม 2003 และใหสตยาบน เมอวนท 21 สงหาคม 2008 และการเขาเปนภาคมผลตงแตวนท 19 พฤศจกายน 2008

กฎหมายควบคมยาสบสาคญของคอสตารกาคอ LAWS No. 9028 GENERAL LAW ON TOBACCO CONTROL AND TOBACCO’S HARMFUL EFFECTS ON HEALTH6 (March 26, 2012) (ชอในภาษาสเปนคอ LEY GENERAL DE CONTROL DEL TABACO Y SUS EFECTOS NOCIVOS EN LA SALUD) กฎหมายนไดรบความเหนของจากรฐสภาคอสตารกาเมอวนท 27 กมภาพนธ 2012 และถกประกาศใชเมอวนท 26 มนาคม ค.ศ.2012 อยางไรกตาม กฎหมายฉบบนยงไมมผลใชบงคบทางกฎหมายในทนท เนองจากกฎหมายบญญตบทเฉพาะกาลบญญตวา ผนาเขา, ผ สงออก, ผผลต, ผคา, ผจดจาหนาย และผจาหนายผลตภณฑยาสบ ไมตองปฏบตตามกฎหมายฉบบน จนกวาจะพนกาหนดเวลา 12 เดอนนบแตวนประกาศคอ จะมผลทางกฎหมายในปลายเดอนมนาคม ค.ศ.2013

6 กฎหมายนมผลยกเลกกฎหมายควบคมยาสบฉบบเดมทชอวา Law No. 7501, Smoking Regulation (June 8, 1995) และกฎหมายฉบบแกไขเพมเตม

142

ในมาตรา 1 ของกฎหมายฉบบนระบอยางชดเจนวา การบญญตกฎหมายฉบบนเปนการอนวตการตาม WHO FCTC เพอควบคมการใชยาสบ การลดผลกระทบจากควนบหร และลดอตราการสบบหรของประชากร วตถประสงคของกฎหมายฉบบนปรากฏในมาตรา 2 ไดแก

a) ลดการบรโภคยาสบและผลตภณฑยาสบ (นยามศพทคาวา “ผลตภณฑยาสบ” (tobacco products) ตามกฎหมายฉบบน หมายความวา ผลตภณฑทจดทาขนโดยมใบยาสบเปนวตถดบทงหมดหรอบางสวน และใชสาหรบการสบ,ดด, เคยว หรอสดดมหรอพนเขาไปในจมก 7)

b) ลดผลกระทบทเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนทไดรบจากผลตภณฑยาสบ

c) ลดความเสยหายดานสขภาพ, สงคม และสงแวดลอมทเกดจากการสบผลตภณฑยาสบ

d) ปองกนการเรมการสบผลตภณฑยาสบ โดยเฉพาะประชากรกลมเดกและวยรน

e) สงเสรมการสนบสนนการใหการศกษาดานสขภาพ และเผยแพรความรแกคนรนปจจบนและอนาคตเกยวกบความเสยงตาง ๆ ทเกดจากการบรโภคผลตภณฑยาสบและควนทเกดจากยาสบ

f) เพอตอสกบการลกลอบจาหนายผลตภณฑยาสบทหนภาษอยางผดกฎหมาย

กฎหมายฉบบนมความกาวหนากวากฎหมายฉบบเดมเมอป 1995 หลายประการ เนอหาโดยยอคอ8 การกาหนดเขตปลอดบหรโดยไมมขอยกเวนในสถานททางานทกแหง สถานทสาธารณะ (public places) เชน ภตตาคาร บาร, การเพมขนาดคาเตอนดานสขภาพบนซองบหรทมพนทรอยละ 50 ของซองบหร รวมถงภาพแสดงคาเตอนหรออนตรายจากการสบบหร, การหามการโฆษณา สงเสรมการขาย และใหการสนบสนนของผประกอบธรกจในกจการยาสบ, การหามจาหนายบหรใหแกเยาวชน, การหามจาหนายบหรแบบแบงขายหรอนอยกวา 20 มวน, การหามใชเครองจาหนายอตโนมต, กาหนดอตราภาษ ฯลฯ

หนวยงานทรบผดชอบตามกฎหมายควบคมยาสบ

กฎหมายควบคมยาสบสาคญของคอสตารกาทกลาวมาขางตนคอ LAWS No. 9028 GENERAL LAW ON TOBACCO CONTROL AND TOBACCO’S HARMFUL EFFECTS ON HEALTH (2012) เนอหากฎหมายนไดบญญตหนวยงานทมอานาจหนาทรบผดชอบตามกฎหมายควบคมยาสบหลายหนวยงาน โดยบญญตไวในมาตรา 32 มดงน

7 Tobacco products: Embraces products prepared totally or in part by using tobacco leaves as raw material and designed to be smoked, sucked, chewed or used as snuff. 8 “Costa Rica – New tobacco control act adopted” at http://www.who.int/fctc/implementation/news/news_costarica/en/

143

1. กระทรวงสาธารณสขหรอกระทรวงสขภาพ (Ministry of Health) เปนหนวยงานหลกทมอานาจหนาทควบคม กากบดแล และตรวจสอบการปฏบตตามกฎหมายฉบบนและกฎ ระเบยบทเกยวของ

2. กระทรวงเศรษฐกจ อตสาหกรรม และการคา (Ministry of Economy, Industry and Trade) เปนหนวยงานทมอานาจหนาทตรวจสอบการปฏบตตามหมวด 4 (CHAPTER IV LABELING OF TOBACCO PRODUCTS), หมวด 5 (CHAPTER V ADVERTISING, PROMOTION AND SPONSORSHIP OF TOBACCO PRODUCTS) และหมวด 7 (CHAPTER VII DISTRIBUTION, SALE AND SUPPLY OF TOBACCO PRODUCTS) ของกฎหมายฉบบน และบทบญญตอน ๆ ทเกยวของ

3. หนวยงานหรอองคกรปกครองสวนทองถน และสภาอาชวอนามย (the Council on Occupational Health) ภายใตกระทรวงแรงงานและประกนสงคม (Ministry of Labor and Social Security)

4. กระทรวงรกษาความสงบเรยบรอยภายในประเทศ (The Ministry of Public Safety) จะประสานงานกบเจาหนาทตามบทบญญตวาดวยการควบคม, การตรวจสอบ และการบงคบใชกฎหมายฉบบน รวมถงกฎ ระเบยบทเกยวของ

อานาจหนาทของกระทรวงสาธารณสขตามกฎหมายฉบบน

อานาจหนาทของหนวยงานดานสขภาพ (health authority) คอ กระทรวงสาธารณสขตามกฎหมายฉบบน บญญตไวในมาตรา 8 มดงน

a) กาหนดวธการตรวจวเคราะหผลตภณฑยาสบ

b) กาหนดหลกเกณฑ วธการวดสวนประกอบของผลตภณฑยาสบ (the contents of tobacco products)

c) กาหนดเรองสารปลดปลอยจากผลตภณฑยาสบ (tobacco product emissions)

d) กาหนดหลกเกณฑการออกกฎ ระเบยบเกยวกบสวนประกอบและสารปลดปลอยของผลตภณฑยาสบ

e) กาหนดวธการตรวจพสจนทสอดคลองกบมาตรฐานระหวางประเทศ

f) กาหนดขอมลทผประกอบการทเปนผผลตผลตภณฑยาสบจะตองเปดเผยตอหนวยงานดานสขภาพ (the Ministry of Health) และเปดเผยขอมลสวนประกอบของผลตภณฑยาสบตอสาธารณชน ทงน ยงใหความคมครองความลบทางการคาของอตสาหกรรมอย

กระทรวงสาธารณสขมอานาจทจะหามการใชสวนประกอบบางชนด (particular ingredients) ของผลตภณฑยาสบ หากพสจนใหเหนไดตามหลกฐานทางวทยาศาสตรและมาตรฐานระหวางประเทศวา

144

สวนประกอบดงกลาวมสวนทาใหเพมความเปนพษโดยรวม (total inherent toxicity) และมผลทาใหผบรโภคเสพตด (dependence on the products) เพมมากขน

หองทดลองทใชในการตรวจวดหรอวเคราะหตามกฎหมายฉบบน จะตองไดรบการรบรองจากหนวยงานชอ the Costa Rican Accreditation Body (ECA)

ตามกฎหมายฉบบน กระทรวงสาธารณสขยงมอานาจทจะกาหนดใหผนาเขาและผผลตภณฑผลตภณฑยาสบไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ยนขอมลเอกสารประจาปเ กยวกบสวนประกอบตาง ๆ รวมถงสารปลดปลอยของผลตภณฑยาสบทวางจาหนายในประเทศ อนไดแก สารนโคตน, ทาร และคารบอนมอนนอกไซด ผประกอบการเกยวกบผลตภณฑยาสบรายใดทไมปฏบตตามบทบญญตในมาตรา 8 อาจถกยดและทาลายผลตภณฑยาสบนน ๆ

การกาหนดเขตปลอดบหร

มาตรา 8 กาหนดสถานททถอเปนเขตปลอดบหร 100 เปอรเซนตไวในมาตราน อนไดแกสถานทสาธารณะและสถานทสวนบคคล เชน

a) สถานบรการสาธารณสขและโรงพยาบาล b) สถานททางานตามทบญญตไวในมาตรา 4 (คอสถานททมบคคลทางาน 1 คน หรอมากกวานน

ไมวาจะเปนการทางานทไดรบคาจางหรอทางานแบบอาสาสมครโดยไมไดรบคาตอบแทน รวมถงสถานททอยตดกบสถานททางานดงกลาว รวมถงยานพาหนะทใชโดยผปฏบตงานในทางการทจาง แตไมรวมถงบานพกทจดไวสาหรบครอบครวของผทางาน)

c) หนวยงานทางปกครองและสานกงานของรฐบาล และหนวยงานของรฐตาง ๆ ทจดตงขนตามกฎหมาย

d) ศนยหรอสถาบนการศกษา อบรมของภาครฐ ภาคเอกชน e) ศนยใหบรการงานสงคมสงเคราะห ยกเวนบรเวณทเปนพนทเปดของเรอนจาหรอสถานท

กกขงผกระทาความผด f) หางสรรพสนคา คาสโน ไนตคลบ หองจดเตน บาร และภตตาคาร g) สถานททจดใหมกจกรรมสนทนาการ การแสดง หรอการเลนกฬาทกประเภท

นอกจากน ยงรวมถงสถานทตาง ๆ เชน รถโดยสารสาธารณะทกประเภท เคเบลคาร ทาเรอ ทาอากาศยาน บรเวณปายรถโดยสารประจาทาง แทกซ สถานขนสงสาธารณะ ศนยวฒนธรรม โรงภาพยนตร หอประชม หองบรรยาย สถานทจดการประชมหองสมด สถานทจดแสดงดนตร และพพธภณฑ ฯลฯ

145

บทลงโทษสาหรบผสบบหรในพนทปลอดบหรคอ จะถกปรบเปนเงนรอยละ 10 ของเงนคาจางรายเดอนขนตาตามกฎหมาย9 หรอคดเปนเงนไทยขนตาราว 1,577 บาท แตหากบคคลนนสบบหรในเขตปลอดบหร โดยจงใจสบบหร แมวาจะมปายหามสบ (No Smoking/ Tobacco smoke free environment) หรอคาเตอนใด ๆ ทระบหามสบบหรในพนทดงกลาว บคคลนนจะมโทษปรบสงขนเปนรอยละ 15 ของเงนคาจางรายเดอนขนตาตามกฎหมาย

การตดฉลากผลตภณฑยาสบ

มาตรา 9 บญญตเรองการตดฉลากภาพและขอความแสดงผลกระทบตอสขภาพจากการบรโภคผลตภณฑยาสบบนซองหรอบรรจภณฑ (carton) ตามทกฎหมายกาหนดไว ทงน กระทรวงสขภาพจะเปนผกาหนดและอนมตขอความ ภาพคาเตอนดงกลาวทจะตองจดทาเปนภาษาสเปน มเนอหาไมนอยกวารอยละ 50 ของพนทซองหรอบรรจภณฑ

กฎหมายกาหนดใหระบขอความเพมเตมคอ สาหรบจาหนายในคอสตารกาเทานน และหามจาหนายใหแกเยาวชน โดยจะตองไมอยในพนทเดยวกนกบขอความคาเตอนดานสขภาพ ขอความดงกลาวจะมการสบเปลยนหมนเวยนตามแนวปฏบตของกระทรวงสขภาพ บรษทบหรจะตองเปลยนแปลงขอความหรอรปภาพภายในเวลา 12 เดอนนบแตวนประกาศภาพหรอขอความคาเตอนแบบใหม

การควบคมการโฆษณา การสงเสรมการขาย และการใหทนสนบสนนเกยวกบผลตภณฑยาสบ

กฎหมายควบคมยาสบสาคญของคอสตารกาบญญตเรองนไวในหมวด 5 มาตรา 12 เพยงมาตราเดยว มเนอหาเกยวกบการโฆษณา การสงเสรมการขาย และการใหทนสนบสนนเกยวกบผลตภณฑยาสบ (Advertising, promotion and sponsorship) ซงมนยามศพทคาวา การโฆษณาและการสงเสรมการขายยาสบ ไวในกฎหมายน มาตรา 4 ไววา “การสอสารดวยวธการใด ๆ, การใหคาแนะนา หรอการดาเนนการ

9 คาจางรายเดอนขนตาของแรงงานไรฝมอ (Unskilled Workers) ในคอสตารกาป 2013 ซงกาหนดโดยกระทรวงแรงงาน (The Costa Rican Ministry of Labor) คอ 251.191,19 โคลอนตอเดอน หรอคดเปนเงนไทยราว 15,770 บาท ตอเดอน กาหนดโดยประกาศชอ Executive Decree No. 37397-MTSS ซงมผลตงแตวนท 1 มกราคม 2013 เปนตนไป ด “Costa Rica Minimum Wage Scale for 2013” at http://www.costaricalaw.com/Labor-Law/costa-rica-minimum-wage-scale-for-2013.html

146

ในทางพาณชยทมวตถประสงค, ผลกระทบ หรอผลกระทบทอาจเกดขนทงทางตรงหรอทางออมจากการสงเสรมผลตภณฑยาสบหรอการใชยาสบ10

โดยหลกการทวไปแลว การโฆษณา การสงเสรมการขาย และการใหทนสนบสนนเกยวกบผลตภณฑยาสบและผลตภณฑทเกยวเนอง (its derivatives) กบผลตภณฑยาสบถอเปนสงตองหามตามกฎหมาย ยกเวนกรณการโฆษณาและการสงเสรมการขายทเขาลกษณะตอไปน

a) การโฆษณา การสงเสรมการขาย และการใหทนสนบสนนเกยวกบผลตภณฑยาสบ ทดาเนนการในสถานทหรอการจดนทรรศการทจากดบคคลทเขาไปในสถานทนนเฉพาะผใหญ (ตามประมวลกฎหมายวาดวยเดกและผใหญของคอสตารกา หรอ Codigo de Ninez y Adolesencia กาหนดอายของผใหญคอ ผมอายครบ 18 ปบรบรณ) และจะตองเปนสถานททกฎหมายกาหนดวาเปนเขตปลอดบหรทงหมดตามกฎหมายฉบบน (hundred percent (100%) smoke free)

b) การสอสารโดยตรงระหวางผจาหนาย (vendors) และผซอหรอผใชผลตภณฑยาสบ (users of tobacco products) โดยตองเปนไปตามแนวปฏบตตามกฎระเบยบของกฎหมายฉบบน

การหามจาหนายผลตภณฑยาสบในสถานทบางแหง

มาตรา 16 กาหนดหลกเกณฑเรองการหามจาหนายหรอจดใหมผลตภณฑยาสบในสถานทบางแหงหรอในพนทบางลกษณะ ไดแก

a) สถานบรการสาธารณสขและโรงพยาบาล

b) หนวยงานทางปกครองและสานกงานของรฐบาล และหนวยงานของรฐตาง ๆ ทจดตงขนตามกฎหมาย

c) ศนยหรอสถาบนการศกษา อบรมของภาครฐ ภาคเอกชน

d) ศนยใหบรการงานสงคมสงเคราะห

e) สถานททจดใหมกจกรรมสนทนาการ การแสดง หรอการเลนกฬาทกประเภท

f) ศนยวฒนธรรม โรงภาพยนตร หอประชม หองบรรยาย สถานทจดการประชมหองสมด สถานทจดแสดงดนตร และพพธภณฑ

g) ศนยจดกจกรรมสนทนาการหรอการผอนคลายสาหรบเดกและเยาวชน

10 Tobacco advertising and promotion: Understood as any form of communication, recommendation or commercial action with the goal, effect or possible effect of directly or indirectly promoting a tobacco product or the use of tobacco.

147

การหามจาหนายผลตภณฑยาสบใหแกเดกและเยาวชน

มาตรา 16 วรรคสาม บญญตเรองการหามจาหนายผลตภณฑยาสบหรอบหรใหแกเดกและเยาวชนหรอผมอายต ากวา 18 ป

รปแบบและวธการการจาหนายผลตภณฑยาสบในรานคา

มาตรา 16 วรรคสาม กาหนดหนาทของผจดหนายผลตภณฑยาสบทเปนรานคาปลกและรานคาสงทจะตองจดวางผลตภณฑยาสบดงกลาวในรานคาของตนดวยเงนคาใชจายของตนเอง กลาวคอ หามรานคาเหลานรบเงนสนบสนนจากบรษทบหรในการจดแสดงสนคา11 และจะตองจดแสดงปายคาเตอนทระบหามการจาหนายผลตภณฑยาสบใหแกผมอายต ากวา 18 ป ไวอยางชดเจนในบรเวณรานจาหนายนน ๆ หนาทอกประการคอ ผทจาหนายผลตภณฑยาสบมหนาทแจงใหผซอแสดงบตรประจาตว (ID card) หรอเอกสารยนยนอายของผซอดวย

ในมาตรา 16 วรรคทาย ยงบญญตเรองการจดวางผลตภณฑยาสบหรอบหรในรานคาอกวา จะตองอยในตาแหนงทผซอไมสามารถหยบไดเอง คอจะตองจดเกบผลตภณฑยาสบหรอบหรไวทบรเวณชาระเงนหรอจดจาหนาย (points of sale) เทานน

การหามจาหนายผลตภณฑยาสบผานสอตาง ๆ ทไมสามารถพสจนอายบคคลผซอได

กฎหมายฉบบน มาตรา 16 วรรคสอง หามการจาหนายผลตภณฑยาสบหรอบหรผานสอตาง ๆ ทไมสามารถพสจนอายบคคลผซอได ไดแก การจาหนายผานโทรศพท, สออเลกทรอนกสตาง ๆ, ไปรษณย หรอสออน ๆ ทไมสามารถพสจนอายบคคลผซอไดวามอายตามทกฎหมายกาหนด

การหามเยาวชนจาหนายผลตภณฑยาสบ

กฎหมายควบคมยาสบฉบบน มาตรา 17 บญญตเรองการหามวาจางพนกงานทเปนเดกหรอเยาวชนหรอผมอายต ากวา 18 ป ในการจาหนายหรอการทาตลาดเกยวกบผลตภณฑยาสบ

หลกเกณฑในการคา การจาหนายผลตภณฑยาสบ

มาตรา 18 กาหนดเรองการหามบคคลใด ๆ ดาเนนการจาหนายบหรซกาแรตแบบแยกขายหรอขายปลกทนอยกวาคราวละ 20 มวน (คอนอยกวา 1 บหรซอง) และหามการจาหนายผลตภณฑยาสบหรอผลตภณฑทเกยวเนองดวยเครองจาหนายอตโนมต (vending machines or tobacco product dispensers)

11 ผวจยเหนวา กฎหมายในเรองนมความกาวหนามากกวา พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 ทมไดหามในเรองนไวแตอยางใด เพราะในทางปฏบตมขอมลวารานสะดวกซอในไทยบางรายมการทาสญญาใหเชาพนทเพอจดวางตบหรระหวางบรษทบหรขามชาตคอ บรษท ฟลลป มอรรส (ไทยแลนด) ลมเตด ในฐานผเชา กบรานคาในฐานะผใหเชา เพอรบผลประโยชนกบบรษทบหร

148

นอกจากนน กฎหมายยงหามผผลต ผนาเขา และผจาหนายอาหารหรอของเลนทมรปรางหรอลกษณะคลายคลงกบผลตภณฑยาสบ (มาตรา 19)

โครงสรางการจดเกบภาษบหร

กฎหมายควบคมยาสบคอสตารกาทกลาวมาขางตนคอ LAWS No. 9028 GENERAL LAW ON TOBACCO CONTROL AND TOBACCO’S HARMFUL EFFECTS ON HEALTH มบทบญญตเรองอตราภาษบหร ในหมวด 9 (TAX ON TOBACCO PRODUCTS)

มาตรา 22 กาหนดอตราการจดเกบภาษบหรซกาแรตและผลตภณฑยาสบทคลายคลงกนไวในอตรา 20 เหรยญโคลอน (เทากบ 1.26 บาท12) ตอบหร หรอซการ หรอ “puro” cigars13 ททาจากยาสบจานวน 1 มวน อตราภาษนใชกบบหรหรอซการทผลตในประเทศและนาเขาจากตางประเทศ

สาหรบยาสบหรอผลตภณฑทไดมาจากยาสบทย ง มไดแปรสภาพหรอผลตภณฑท มสวนประกอบของยาสบแตไมไดใชสบนน อตราการจดเกบภาษจะถกกาหนดจากน าหนกของยาสบ (หนวยเปนกรม) โดยเปรยบเทยบกบคาเฉลยของน าหนกของบหรซกาแรตแตละมวน โดยใหกาหนดรายละเอยดในการปฏบตตามกฎ ระเบยบในเรองน

ผมหนาทจายภาษบหรตามทกฎหมายกาหนด (มาตรา 24) แบงเปน 2 กรณคอ กรณท 1 การผลตในประเทศคอ ผผลตหรอผจดทาบหรหรอซการ สวนกรณท 2 การนาเขามาจากตางประเทศคอ ผนาเขาบหร ซการทไดรบอนญาตตามกฎหมาย

หนวยงานทรบผดชอบในเรองการจดเกบภาษบหรคอ the General Tax Office (มาตรา 27)

อยางไรกด วตถดบของผผลตบหรซกาแรต หรอซการ และ “puro” cigars ทผลตในประเทศหรอนาเขามาจากตางประเทศ จะไมถกจดเกบภาษตามอตราทขางตน หากผประกอบการสามารถแสดง

12 เงนของคอสตารกาคอโคลอน (Costa Rican Colon - CRC) ) อตราแลกเปลยน 1 โคลอน เทากบ 0.001998 เหรยญสหรฐ (1 เหรยญสหรฐ เทากบ 31.46 บาท) เมอเปลยนมาเปนเงนไทย 1 โคลอน เทากบ 0.0628 บาท http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/FinancialMarkets/ExchangeRate/_layouts/Application/ExchangeRate/ExchangeRate.aspx ณ วนท 7 ตลาคม 2556 1 และอางจาก http://www.exchange-rates.org/Rate/CRC/USD 13 คาวา puro cigars คอ ซการทสวนประกอบผลตจากยาสบทงหมดมาจากประเทศใดประเทศหนงเทานน สวนประกอบของซการทง 3 สวนคอ Filler Binder และ Wrapper จะตองมาจากแหลงผลตในประเทศเดยวกนเทานน ซการทมลกษณะนจะเรยกวา puro cigars ซงในปจจบนมเพยงไมกประเทศทสามารถผลตซการชนดนได เชน ประเทศควบา นการากว อนง คาวา “puro” ในภาษาสเปน หมายความวา “บรสทธ” ด What is a Puro cigar? http://aolanswers.com/questions/puro_cigar_cigars_smoking_9516510710831 (สบคนเมอวนท 8 ตลาคม 2556)

149

หลกฐานตอหนวยงานศลกากรไดวา ไดจดทะเบยนเปนผจายภาษเฉพาะตามมาตรา 22 แลว ซงจะมการคดอตราภาษในขนสดทายทมการผลตออกมาเปนบหรซกาแรตหรอซการ

มาตรา 28 กาหนดเรองขอยกเวนกรณทไมตองปฏบตตามในเรองการชาระภาษบหรทบญญตไวในหมวดนกคอ กรณการผลตบหร ซการหรอผลตภณฑทมยาสบเปนสวนประกอบ รวมถงสารสกดจากใบยาสบและเครองดมทใชในการฆาศตรพช (insecticides) หรอปองกนโรคปรสต (parasitacides) ทเกดในสตวเลยง

การจดสรรเงนรายไดจากการจดเกบภาษบหร

มาตรา 29 ตามกฎหมายฉบบน บญญตเรองการจดสรรเงนรายไดจากการจดเกบภาษบหรทนาสนใจคอ เงนภาษบหรทจดเกบไดจะถกเปดเปนบญชเฉพาะในธนาคารของรฐตามกฎหมายชอ Financial Administration Act เพอความสะดวกในการบรหารจดการ โดยมหนวยงานทดแลงบประมาณของประเทศคอ National Treasury ทมอานาจอนมตใหจดสรรเงนรายไดดงกลาวไปใชในการพฒนาสงคมดานตาง ๆ โดยไมตองนาสงเปนรายไดแผนดน ไดแก

a) เงนรอยละ 60 จดสรรให Costa Rican Social Security System (CCSS) โดยจะตองนาไปใชใน 2 ลกษณะคอ 1.การตรวจ วนจฉย รกษา และปองกนโรคทเกยวกบการสบบหรหรอยาสบ และ 2. การสรางความเขมแขงของ National Oncology Network เพอใชปองกน ตรวจวนจฉย รกษา บาบดฟนฟ และดแลแบบประคบประคองในกลมผปวยมะเรง

b) เงนรอยละ 20 จดสรรให กระทรวงสาธารณสข เพอดาเนนการตามหนาททกฎหมายกาหนดไว

c) เงนรอยละ 10 จดสรรให the Institute on Alcoholism and Drug Dependency (IAFA) เพอปฏบตงานตามทกฎหมายกาหนดไว

d) เงนรอยละ 10 จดสรรให Costa Rican Institute of Sports and Recreation (ICODER) ซงมภารกจดานสงเสรมกฬาและการสนทนาการ

กฎหมายกาหนดใหมหนวยงานททาหนาทควบคมดแลการจดสรรเงนทนในบญช ชอ The General Comptroller’s Office of the Republic ซงเทยบเคยงไดกบสานกงานตรวจเงนแผนดนของไทย เพอใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตไว

บทลงโทษ

มาตรา 36 กาหนดบทลงโทษของผฝาฝนกฎหมายไวหลายกรณ เชน ผจาหนายบหรใหเดก เยาวชนอายต ากวา 18 ป, ผใชเครองจาหนายอตโนมต, การผลต นาเขาหรอจาหนายอาหารหรอของเลนทมรปราง ลกษณะคลายคลงกบผลตภณฑยาสบ, ผประกอบการทจาหนายบหรในพนทตองหามตามกฎหมาย หรอความผดในกรณอน ๆ ทกฎหมายบญญตไว คอ ผกระทาผดจะถกปรบเปนเงนรอยละ 50

150

ของเงนคาจางรายเดอนขนตาตามกฎหมาย หรอคดเปนเงนไทยราว 7,885 บาท ซงผวจยเหนวาจานวนเงนคาปรบตามกฎหมายน มอตราตามากเมอเปรยบเทยบกบกฎหมายควบคมยาสบของไทย

ผประกอบการหรอผใดทไมปฏบตตามกฎหมายในบางเรองทเกยวกบการประกอบกจการยาสบตามกฎหมาย เชน ฝาฝนเรองการจดทาขอความหรอภาพคาเตอนบนซองบหรหรอหบหอ (packages and cartons) ตามทกฎหมายกาหนดไว หรอไมปฏบตตามพธการศลกากรสาหรบผลตภณฑยาสบ หรอการฝาฝนไมปฏบตบทบญญตในเรองการโฆษณา สงเสรมการขาย และการใหทนสนบสนนทเกยวกบผลตภณฑยาสบ ผกระทาผดจะถกปรบเปนเงนจานวน 10 เทาของเงนคาจางรายเดอนขนตาตามกฎหมาย หรอคดเปนเงนไทยราว 157,700 บาท

ผวจยมขอสงเกตคอ ผกระทาผดตามกฎหมายควบคมยาสบฉบบนไมตองระวางโทษจาคกแตอยางใด แตกฎหมายบญญตใหใชมาตรการลงโทษอน ๆ แทน เชน กระทรวงสาธารณสขหรอหนวยงานระดบทองถนมอานาจสงปดกจการทไมปฏบตตามกฎหมายน หรอใหหนวยงานอน ๆ พจารณาไมตอใบอนญาตตามกฎหมายใหแกผประกอบการรายนน จนกวาจะไดรบใบรบรองจากกระทรวงสาธารณสขทยนยนวา ผกระทาผดไดชาระเงนคาปรบตามกฎหมายแลว

4.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในคอสตารกา

อตสาหกรรมยาสบมอทธพลอยางมากตอการกาหนดนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบในคอสตารกามาเปนเวลาไมนอยกวา 40 ป (ทศวรรษท 1970 ถง 2010) จนกลาวไดวาบรษทบหรขามชาตประสบความสาเรจในการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของภาครฐ ดงเหตการณตอไปน14

ชวงเวลากอนป 199515

ในระยะเวลากวา 20 ปคอชวงทศวรรษท 1970 ถง 1980 ประธานาธบดคอสตารกาหลายทานและสมาชกรฐสภาไดพยายามหลายครงทจะเสนอกฎหมายควบคมการโฆษณายาสบและการจดทาฉลากคาเตอนอนตรายตอสขภาพบนซองหรอบรรจภณฑของผลตภณฑยาสบหรอบหร แตอตสาหกรรมยาสบไดดาเนนการทกวถทางทจะขดขวางการเสนอกฎหมายเหลานน โดยเฉพาะบรษทบหร BAT ทไดใชองคกร 14 Eric Crosbie, Ernesto M Sebrié and Stanton A Glantz, Tobacco industry success in Costa Rica: The importance of FCTC Article 5.3 salud pública de méxico / vol. 54, no. 1, enero-febrero de 2012: pp.28-38. 15 Eric Crosbie, Ernesto M Sebrié and Stanton A Glantz, Tobacco Control Legislation in Costa Rica (1971-2012): After 40 Years of Tobacco Industry Dominance, Tobacco Control Advocacy Succeeds), op.cit., pp.17-18.

151

ทางวชาการแบบ think tank ซงเปนองคกรบงหนาชอ “Costa Rican Tobacco Institute” หรอ “Instituto Costarricense del Tabaco” (INCOTAB) โดยเปนองคกรททาหนาทตดตามความเคลอนไหวของกลมองคกรควบคมยาสบ ผลสาเรจของบรษทบหรคอ การแทรกแซงใหรฐบาลออกกฎหมายควบคมการโฆษณาผลตภณฑยาสบทมชองวาง ไมใชกฎหมายทมเนอหาเขมงวด แมวากฎหมายดงกลาวเปนกฎหมายลาดบรอง (คอไมใชกฎหมายหลก) กตาม

อตสาหกรรมยาสบมความพงพอใจมากกบการออกกฎหมายลกษณะน เนองจากมกลไกบงคบใชกฎหมายทออนแอและไมมบทลงโทษตามกฎหมายในกรณมการฝาฝนกฎหมายนน เชน ในเดอนกนยายน 1971 รฐสภาไดอภปรายรางกฎหมายหามโฆษณายาสบและเครองดมแอลกอฮอลทประธานาธบดในขณะนนสนบสนน ในรายงานของ BAT16 ระบถงแผนการควารางกฎหมายฉบบน ดวยการเสนอขอตกลงกบรฐบาลทจะไมโฆษณาบหรทางวทย โทรทศนโดยสมครใจระหวางเวลา 15.00 น.-19 .30 น . ผลก คอรางกฎหมายนตกไปในช นการพจารณาของคณะกรรมาธการรางกฎหมาย (ดตารางท 4.1)

16 British American Tobacco. Public Affairs News: Issue Number 1. September 1980.

152

ตารางท 4.1

ความสาเรจของอตสาหกรรมยาสบในการขดขวางกฎหมายควบคมยาสบ ระหวางป ค.ศ.1971 ถง 1990

ในชวงป 1973 - 1978 รฐบาลคอสตารกามไดเสนอกฎหมายควบคมยาสบเลย จนกระทงปลายป 1979 กระทรวงสขภาพ (Ministry of Health) ไดเสนอใหออกกฎหมายระดบ decree เพอหามโฆษณายาสบในทกกรณ ดวยเหตน ในเดอนกนยายน 1980 BAT จงออกขาวทจะขอทางานรวมกบกระทรวงสขภาพในการยกรางกฎหมายดงกลาว ผลของการแทรกแซงของบรษทบหรประสบความสาเรจอกครง กลาวคอกฎหมายทประกาศใชเมอวนท 25 พ.ย.1980 มเนอหาแตกตางจากรางกฎหมายเดมคอ หามเฉพาะ

153

การโฆษณาผลตภณฑยาสบทางโทรทศนและวทยในวนอาทตย วนหยดตามเทศกาลตาง ๆ และวนทางานระหวางเวลา 6.00 ถง 19.00 น. แทนการหามโฆษณาในทกกรณโดยไมมขอยกเวน

ชวงป 1992 – 1995 บรษทบหรประสบความสาเรจในการแทรกแซงกฎหมายทเสนอในป 1992 สมาชกรฐสภาชอ Enid Sonia Rodríguez Quesada (PLN) ไดเสนอรางกฎหมาย Bill 11.545 ในวนท 27 กรกฎาคม 1992 มเนอหามการสบบหรในสถานททางาน สถานทสาธารณะ (ยกเวนรานอาหารและบาร ทสามารถมเขตสบบหรได) และหามโฆษณาบหรในทกกรณ บรษทบหรไดพยายามทจะหยดย งรางกฎหมายฉบบน โดยบรษทบหรไดรเรมโครงการชอ “Latin Project” เพอหยดย งกฎหมายหามการสบบหรหรอผลตภณฑยาสบในสถานททางานและสถานทสาธารณะในประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกา รวมถงคอสตารกา รายละเอยดของโครงการดงกลาวมดงน

โครงการ “Latin Project”

ทวปลาตนอเมรกาเปนทวปทมอตราการบรโภคผลตภณฑยาสบคอนขางสงเมอเปรยบเทยบกบภมภาคอนของโลก โดยมเขตอาณาครอบคลมประเทศในอเมรกากลาง แครบเบยน และอเมรกาใต มจานวนประชากรรวมทงหมดกวา 600 ลานคน ประกอบดวย 46 ประเทศ โดยแบงเปนประเทศเอกราช 33 ประเทศ และดนแดนทไมใชรฐอสระอก 13 แหง บราซลเปนประเทศทมขนาดใหญและประชากรมากทสดในลาตนอเมรกา17 ฉะนนทวปลาตนอเมรกาจงเปนภมภาคสาคญของอตสาหกรรมยาสบ บรษทบหรไดรเรม โครงการชอ “Latin Project” (โครงการลาตน) ในป 1992 โดยบรษทบหรขามชาตคอ BAT และ PMI ไดรวมกนวาจางบรษททปรกษากฎหมายในสหรฐทชอ บรษท Covington & Burling เพอใหทาหนาทดาเนนการโครงการตอตานกฎหมายหรอมาตรการบงคบเกยวกบควนบหรมอสองในประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกา ขอมลงบประมาณโครงการลาตนในป 1994 มมลคาราว 680,000 เหรยญสหรฐ ในจานวนนไดใชในการวาจางบรษททปรกษากฎหมายแหงนคดเปนเงน 105,000 เหรยญ โครงการนดาเนนไปจนถงราวป 1998 (พจารณาจากเอกสารภายในบรษทบหร)

แนวทางการดาเนนการตาม Latin Project คอ อตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรไดวาจางทปรกษาหรอผเชยวชาญดานการแพทยและวทยาศาสตรทมชอเสยง โดยใหเงนสนบสนนในการจดทารายงานวจยเกยวกบคณภาพอากาศในสถานทแบบปด (indoor air quality) การจดทารายงานวชาการทโตตอบกบงานวชาการทางวทยาศาสตรทระบถงผลเสยของควนบหรมอสองและโรคภยไขเจบทเกยวของ การจดประชมในระดบภมภาคสาหรบนกวทยาศาสตรและสอมวลชน รวมถงการลอบบ (lobby) นกการเมองใหสนบสนนบรษทบหร ผลการศกษาพบวา โครงการลาตนประสบความสาเรจ กลาวคอม

17 “ภมภาคลาตนอเมรกา” จดทาโดย กองลาตนอเมรกา กรมอเมรกาและแปซฟกใต กระทรวงการตางประเทศ

(กรกฎาคม 2552)

154

ผลทาใหรฐบาลประเทศตาง ๆ ไมผลกดนใหมกฎหมายหรอมาตรการควบคมควนบหรมอสองทเขมแขง หรอแมวาจะมกฎหมายควบคมยาสบ แตกมปญหาการบงคบใชกฎหมาย 18

นอกจากน บรษทบหรไดจดตงองคกรบงหนาชอวา Center for Indoor Air Research (CIAR) ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทรบเงนสนบสนนจากอตสาหกรรมยาสบ CIAR มบทบาทอยางมากในการเปนเสยงสนบสนนจดยนของบรษทบหรในประเดนสาคญคอ ควนบหรมอสองหรอควนจากผลตภณฑยาสบ(Environmental Tobacco Smoke- ETS) ไมกอใหเกดความเสยงทสาคญตอสขภาพของประชาชน และมสวนรวมใน Latin Project ดวย เชน ในป 1992 CIAR ใหทนสนบสนนในการศกษาวจยการสบบหรในททางานและรานอาหาร หรอป 1998 CIAR ใหทนสนบสนนแก Dr. Antonio Miguel ทาการวจยเรอง indoor air quality ในประเทศบราซลและชล

ขอบเขตของ Latin Project มการวาจางทปรกษาจานวน 13 คนจากประเทศบราซล อาเจนตนา ชล คอสตารกา เอกวาดอร กวเตมาลา และเวเนซเอลา แตมไดครอบคลมทกประเทศในลาตนอเมรกา บรษทบหรจะมงเนนเฉพาะประเทศทมตลาดบหรใหญ

กรณศกษาคอสตารกานน บรษทบหรไดวาจางนกวชาการคอ Dr. Maria del Rosario Alfaro ซงมาจาก National University of Costa Rica (มตาแหนงเปน chief of the Research Program of Environmental Pollution in Costa Rica and director of the Pollution Laboratory at the National University of Costa Rica.) คดเปนเงนราว 25,000 เหรยญสหรฐในป 1994 ทปรกษาเหลานจะตองเขยนบทความและจดหมายในหนงสอพมพ นตยสารทองถนตาง ๆ เพอโตแยงกบกลมททางานดานควบคมยาสบ ในเอกสารของบรษทบหร PM ไดกลาวถงงานท Dr. Alfaro ดาเนนการ ไดแก การเขยนบทความวชาการหลายเรองเพอตพมพในหนงสอ นตยสารทไดรบความนยม บทความบางเรองจะใชในการนาเสนอตอทประชมวชาการ “The “Second International Symposium on New Advances in Ambient Air and Cardio-respiratory Illnesses” ณ กรงบวโนส ไอเรส อาเจนตนา และนาไปเผยแพรยงประเทศอเมรกากลางอน ๆ โดยเฉพาะประเดนคณภาพอากาศในอาคารและนอกอาคาร เชน บทความชอ Characterisation of indoor air quality in large urban centres in Central America. Indoor & Built Environment 1997; 6:337–43.

บรษททปรกษากฎหมาย Covington & Burling ทเสนอตอเจาหนาทบรษทบหร 2 แหงคอ Gilberto Barrantes (PMI) และEdgar Cordero (BAT) ในป 1994 เรองรายงานโครงการศกษานารองเรอง ผลการศกษาการสบบหรภายในอาคาร 9 แหงนน ไมมผลททาใหคณภาพอากาศภายในอาคาร (indoor air quality - IAQ) แตกตางไปจากเดมอยางมนยสาคญ

18 J Barnoya and S Glantz, Tobacco industry success in preventing regulation of secondhand smoke in Latin America: the “Latin Project” (Tob Control 2002 11): 305-314.

155

ผลของการแทรกแซงขางตนทาใหกฎหมายทออกในป 1995 ชอ “Regulation of Smoking” (Law 7501) มเนอหาออนลงไปตามความตงใจของอตสาหกรรมยาสบคอ ไมไดหามการสบบหรในสถานททางานและสถานทสาธารณะทกแหง (คอหามเฉพาะบรเวณสถานทขนสงมวลชน) และมไดหามการโฆษณายาสบในทกกรณเหมอนรางกฎหมายเดม (Bill 11.545) ทเคยเสนอในตอนตน และขอสาคญคอไมมบทลงโทษตามกฎหมายแกผฝาฝน จงถอเปนความสาเรจของบรษทบหร จนกลางเปนกรณตวอยางทบรษทบหรจะนาไปใชในประเทศอน ๆ ดวย (ดตารางท 4.2) 19

ตารางท 4.2 ความแตกตางระหวางกฎหมาย 1995 กบ รางกฎหมายเดม

19 Eric Crosbie, Ernesto M Sebrié and Stanton A Glantz, Tobacco Control Legislation in Costa Rica (1971-2012): After 40 Years of Tobacco Industry Dominance, Tobacco Control Advocacy Succeeds, op. cit., pp.30 - 31.

156

ชวงเวลาป 1996 ถง 2003

ความสาเรจของบรษทบหรขามชาตทสามารถขดขวาง แทรกแซงการเสนอรางกฎหมายควบคมยาสบ ไดกลายเปนอปสรรคสาคญในการเสนอรางกฎหมายทเขมงวดในชวงทศวรรษท 1990 และ 2000 คอในป 1998 รฐบาลไดเสนอรางกฎหมายชอ Bill 13.200 เพอหามการโฆษณายาสบ ทาให BAT และ PMI รเรมโครงการใหมชอ “En Punto-Socios en el Exito” (On Target-Partners in Success) ดวยการรณรงคใหกลมรานคาปลกใหมาสนบสนนอตสาหกรรมยาสบ โดย PMI รวมกบ National Chamber of Merchant Retailers เผยแพรขอมล “โครงการหรอแผนงานปกปองเยาวชนจากการสบบหร”(youth smoking prevention programs) ซงเปนสวนหนงของแผนงาน Courtesy of Choice program จนทาใหรางกฎหมาย Bill 13.200 ตกไปในเดอนมกราคม 2001 โดยถกใชเปนขออางวาไมมความจาเปนทจะตองเสนอรางกฎหมายทเขมงวดกวากฎหมายปจจบน

ในเดอนพฤษภาคม 2000 บรษท BAT และ PMI ไดเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงสขภาพชอ นาย Rogelio Pardo ซงไดเขาพบกบผแทนบรษท BAT ถง 3 ครงในป 2000 เพอหารอเรองการจดทาขอตกลงรวมกนในเรองการตรวจสอบกนเองในกรณการโฆษณายาสบ (a voluntary agreement for self-regulating tobacco advertising) ผลคอรฐมนตรเหนชอบดวยกบขอเสนอของบรษทบหร เชน บรษทบหรยนยอมทจะเพมขอความคาเตอนดานสขภาพวา “Smoking is harmful to your health” ในบรเวณพนทดานลางของปายโฆษณาบหร ซงไมมผลกระทบตอภาพลกษณของบรษทแตประการใด ผลทตามมากคอ รฐบาลไมดาเนนการพจารณารางกฎหมาย Bill 13.200

ป 2003 บรษท BAT ไดเลอกคอสตารกาเปนประเทศทจดทาเวบไซตเผยแพรกจกรรมเพอสงคมหรอ CSR เรยกวา 2002-2003 Social Report ซงไดอางถงระบบการหามโฆษณายาสบโดยสมครใจทเรยกวา “auto regulation” มผลทาใหรางกฎหมาย Bill 14.844 ซงมเนอหาหามสบบหรในททางาน และหามโฆษณายาสบทางโทรทศน หนงสอพมพ และมบทลงโทษแกผฝาฝน ไมผานการพจารณาของรฐสภา ตอมา นาย Pardo รฐมนตรวาการกระทรวงสขภาพไดออกประกาศชอ Decree 31616 ในเดอนพฤษภาคม 2003 ซงเพมขอจากดในการโฆษณาทมากกวากฎหมายป 1995 เทานน แตไมมบทบญญตเพมเตมในเรองควบคมยาสบ คอ ขยายชวงเวลาหามโฆษณายาสบทางโทรทศนเปนเวลา 6.00 น. ถง 22.00 น. (จากเดม 6.00 น. ถง 21.00 น.) โดยมไดบญญตเรองเขตปลอดบหร หรอการจดทาฉลากคาเตอนทเขมงวดกวาเดม และไมมบทลงโทษแตอยางใด


ป 2003 กระทรวงสขภาพโดยหนวยงานชอ Costa Rican Institute of Public Health (Asociación Costarricense de Salud Pública - ACOSAP) ไดรณรงคใหสมาชกรฐสภาและนกวชาการ สนบสนนการ

157

ลงนามเพอเขารวมเปนภาคตามกรอบอนสญญา FCTC ของรฐบาล แตกถกบรษทบหรคดคานอยเรอยมา (จนกระทงรฐบาลคอสตารกาไดลงนามใน FCTC เมอวนท 3 กรกฎาคม 2003) จนกระทงในป 2006 บรษท BAT ไดเสนอทจะทาขอตกลงโดยสมครใจกบรฐบาล เพอเพมขนาดภาพคาเตอนดานสขภาพบนซองบหรเปนรอยละ 30 เพอทจะชกจงใหรฐบาลคอสตารกาเหนวา การปฏบตตาม FCTC มาตรา 11 ซงกาหนดใหมคาเตอนดานสขภาพบนซองบหรคดเปนรอยละไมตากวา 30 ถง 50

กลมหนวยงานดานควบคมยาสบรวมกบ สมาชกรฐสภานาโดย Orlando Hernández Murillo สถาบนวชาการ องคกรพฒนาเอกชนดานสขภาพ เชน RENATA (National Anti-Tobacco Network) ไดกดดนใหรฐบาลใหสตยาบนตาม FCTC ในชวงป 2007 จนกระทงรฐบาลไดใหสตยาบน FCTC ในเดอนสงหาคม 2008


เดอนตลาคม 2008 สมาชกรฐสภา Orlando Hernández Murillo ไดเสนอรางกฎหมายชอ Bill 17.371 เพอกาหนดใหมเขตปลอดบหร 100 เปอรเซนต รวมถงหามโฆษณายาสบในทกกรณ การเพมภาษยาสบและบทลงโทษกรณการฝาฝน ตอมาบรษทบหร PMI ไดคดคานขอเสนอทจะใหมรางกฎหมายฉบบน โดยอางเหตผลวา แผนงานรณรงคของบรษทเรองความรบผดชอบตอสงคม (corporate social responsibility) ในเรองการหามสบบหรในโรงเรยน และไมโฆษณาสนคาใหแกกลมเยาวชนนนเพยงพอแลว ไมมความจาเปนใด ๆ ทจะตองมกฎหมายใหม เดอนธนวาคม 2009 บรษท BAT ไดเสนอรายงานวชาการทเปนบทวเคราะหผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมทอาจเกดจากรางกฎหมาย Bill 17.371 โดยเฉพาะเรองการหามสบบหรในสถานทตาง ๆ จะสรางความเสยหายใหแกธรกจบนเทงหรอพกผอนหยอนใจ (hospitality industry) สาหรบขอมลผลสารวจขอมลของผสบบหรมความเหนสอดคลองในทางเดยวกนกบบรษทบหรทเหนวา การตดตงระบบฟอกอากาศในพนทสบบหรเพยงพอแลว ตอมาเดอนมนาคม 2011 สมาชกรฐสภาชอ Hernández Murillo และ Lesvia Villalobos เปดเผยขอมลวา ตวแทนบรษทบหรไดเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงสขภาพ (María Luisa Ávila) เพอใหปรบแกไขรางกฎหมาย Bill 17.371 ใหมเนอหาออนลงไปจากเดม ตอมารฐมนตรคนดงกลาวกลาวปฏเสธ แตเมอถกกดดนอยางนก จนกระทงยอมรบวาไดพบกบตวแทนบรษทบหรจรง แตไมไดหารอเรองรางกฎหมาย ผลคอทาใหรางกฎหมายฉบบนมความลาชาในกระบวนการเสนอตอรฐสภา

158

การฟองรองเกยวกบกฎหมายควบคมยาสบทมบรษทบหรอยเบองหลง

กรณสมาชกรฐสภากลมหนงจานวน 10 คน ฟองศาลรฐธรรมนญเกยวกบรางกฎหมายควบคมยาสบ ขดตอรฐธรรมนญหรอไม 20 ความเปนมาของคดน (เลขคด File: 12-002657-0007-CO Dec. Nº 2012-003918) คอ เมอวนท 27 กมภาพนธ 2012 สมาชกรฐสภากลมนไดยนคารองตอศาลรฐธรรมนญ (the Constitutional Court) เพอใหพจารณาวา รางกฎหมายควบคมยาสบทอยระหวางพจารณาของรฐสภา (ชอวา “General Law on Tobacco Control and Its Harmful Effects on Health”, Legislative File Number 17,371) ขดตอรฐธรรมนญคอสตารกาหรอไม โดยในขณะนนรางกฎหมายผานการพจารณาจากรฐสภาแลว เหลอเพยงการลงนามของประธานาธบด ประเดนหลกทสมาชกรฐสภากลมนเสนอใหศาลพจารณาคอ กระบวนการพจารณารางกฎหมายนมความถกตองหรอไม อยางไร และเนอหาของรางกฎหมายนสอดคลองกบรฐธรรมนญหรอไม

ทงน ฝายผรองอางวา สมาชกรฐสภาไดพจารณารางกฎหมายน โดยใชกระบวนการทมชอบตามรฐธรรมนญ และยงกลาวอางประเดนอน ๆ คอ บทบญญตเกยวกบการควบคมการโฆษณา, การสงเสรมการขาย, การใหทนสนบสนนของผประกอบการ ฯ รวมถงมาตรการทางภาษบหร, มาตรการหามสบบหรในเขตปลอดบหร, การกาหนดเรองการเปดเผยสวนประกอบของผลตภณฑยาสบ, การคาผดกฎหมาย ลกลอบหนภาษ และมาตรการอน ๆ นน ไมเหมาะสมและไมสมเหตสมผล (disproportionate and unreasonable)

เมอวนท 20 มนาคม 2012 ศาลรฐธรรมนญมคาตดสนวา รางกฎหมายนไมขดตอรฐธรรมนญ รฐบาลคอสตารกามอานาจออกกฎหมายควบคมยาสบ ผลตภณฑยาสบ เพอค มครองสขภาพของประชาชน กระบวนการออกกฎหมายของรฐสภาปฏบตตามขนตอนทกฎหมายบญญตไว ซงตอมาไดมการประกาศใชเปนกฎหมายฉบบใหมคอ LAWS No. 9028 (2012)

20 “Legislative Consultation with Constitutional Division of the Supreme Court” http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/decisions/cr-20120320-legislative-consultation-with-

159

4.6 บทบาทของภาคประชาสงคม

คอสตารกามองคกรภาคประชาสงคมหรอองคกรพฒนาเอกชนทดาเนนงานใหมการควบคมยาสบหลายองคกร ในทนจะขอกลาวถงเฉพาะองคกรเครอขายหลกคอ เครอขายตอตานยาสบแหงชาตสแดง (RENATA)

เครอขายตอตานยาสบแหงชาต (National Anti-Tobacco Network- RENATA21)

เครอขายตอตานยาสบแหงชาตเปนเครอขายภาคประชาสงคมทกอตงในป ค.ศ.2007 โดยเปนผลจากการรเรมของสถาบนชอวา the Institute on Alcoholism and Drug Dependence (IAFA) ทดาเนนงานในเรองการควบคมเครองดมแอลกอฮอลและยาเสพตด เพอเรยกรองใหมการจดตงเครอขายดานการตอตานการบรโภคยาสบไรควน และพฒนายทธศาสตรตาง ๆ เพอเตรยมความพรอมในการใหสตยาบนตาม FCTC ขององคการอนามยโลกของรฐสภาคอสตารกา ซงยงไมมความคบหนาในขณะนน เพราะรฐบาลคอสตารกาไดเคยลงนามเปนภาคของ FCTC ในป 2003 เปนทนาสงเกตวารฐบาลใชเวลานานถง 5 ป จงจะใหสตยาบนตาม FCTC ในป 2008 จงอาจจะถกแทรกแซงจากอตสาหกรรมยาสบทไมตองการใหเขาเปนภาค

กลมประชาสงคมและองคกรตาง ๆ ทดาเนนงานดานควบคมยาสบไดจดประชมเชงปฏบตการในเรอง FCTC และรวมตวกนเปนคณะผใหคาปรกษาในการใหสตยาบนตาม FCTC (Inter-Advocacy for the Ratification of the FCTC - IAFA) ตอมาในเดอนกรกฎาคม 2007 IAFA ไดเหนชอบทจะรวมตวกนจดตงเปนองคกรใหมชอวา “National Anti-Tobacco Network” (RENATA) โดยมหนวยงานของรฐ และองคกรภาคประชาสงคมทมสวนรวมจดตงหลายองคกร ไดแก Costa Rican Public Health Association (ACOSAP ), Municipality of St. Joseph (MSJ), Municipality of Alajuela (MoU), Instituto Costarricense Cancer (ICCC), Institute on Alcoholism and Drug Dependence (IAFA), Ministry of Health (MOH), University of Costa Rica (UCR), Universidad Estatal a Distancia (UNED), Foundation for Nonsmokers' Rights (FUPRODENOF), ICE Group และ the Costa Rican Association of Medical Students (ACEM)

21 http://www.rednacionalantitabaco.com/

160

RENATA มพนธกจหรอเปาหมายสาคญคอ เพอปกปองสขภาพของชาวคอสตารกา ดวยการลดการใชหรอบรโภคผลตภณฑยาสบ รวมถงผทไดรบผลกระทบจากควนบหร โดยมวสยทศนของเครอขายคอ การสรางความเขมแขงใหแกองคกรเครอขายในการดาเนนงานตอสกบการบรโภคยาสบ เพอสขภาวะทางกาย สงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคมของประชากรคอสตารกา ผลงานสาคญเรองหนงของเครอขาย RENATA คอ การผลกดนใหรฐบาลคอสตารกาใหสตยาบนใน FCTC

ปจจบนสมาชกเครอขาย RENATA ประกอบดวยตวแทนจากองคกรภาคประชาสงคม นกวชาการดานสขภาพ และหนวยงานของรฐ เนนงานดานสรางเสรมสขภาพของประชาชน สนบสนนใหมนโยบายสาธารณะทใหความคมครองดานสขภาพและสวสดการของประชาชาชน และมเปาหมายหลกในการบรรลการปรบปรงการบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบและมาตรการอน ๆ ทเกยวของ สาหรบวตถประสงคเฉพาะดานของ RENATA มดงน

1. สนบสนนแผนงานคมครองประชากรในประเทศทไดรบผลกระทบจากการบรโภคยาสบทงยาสบไรควนและควนจากยาสบ ผานกลไกการจดการขององคกรตาง ๆ

2. ใหคาปรกษาทางเทคนค การศกษาทบทวนนโยบายทเกยวกบ FCTC เพออนวตการในการแกไขปรบปรงกฎหมายควบคมยาสบ

3. ใหขอมลขาวสาร สรางความตระหนกในเรองการลดการบรโภคยาสบของประชากรอยางครอบคลม และผลกระทบในระดบประเทศ

4. ประเมนผลการปฏบตตามกฎหมายของหนวยงาน รวมถงขอเสนอตาง ๆ ของ RENATA

5. เผยแพรความรเกยวกบกฎหมายควบคมยาสบในวงกวาง และเขารวมการอภปรายทางกฎหมาย

6. กอตงพนธมตรเชงยทธศาสตร (strategic alliances) รวมกบองคกรระดบชาตและองคกรนานาชาตทสนบสนนนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ

7. จดพมพบทความ ความเหน และรายงานผลการศกษาผานสอตาง ๆ

8. จดฝกอบรมและใหการศกษาตอเนองในประเดนยาสบและผลกระทบตอสขภาพ

9. ชวยเหลอหนวยงานททาหนาทบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ ดวยการจดทาขอเสนอในการออกกฎ ระเบยบทจะจดทาในอนาคต รวมทงสนบสนนใหมการรองเรยนตอหนวยงานทมอานาจหนาทตามกฎหมายและเปดเผยกระบวนการและผลลพธทเกดขน

ตวอยางกจกรรมและเหตการณสาคญของพนธมตรของเครอขาย RENATA ทมสวนสาคญในการควบคมยาสบของคอสตารกา

161

เครอขาย RENATA ไดประสานงานกบองคกรระหวางประเทศหลายองคกร เชน Framework Convention Alliance, Corporate Accountability International และ Tobacco-Free Kids Campaign จดทากจกรรมฝกอบรม ใหความชวยเหลอแนะนาทางเทคนคแกสมาชกของเครอขาย หนวยงานรฐบาล องคกรภาคประชาสงคมอน ๆ สมาชกรฐสภาคอสตารกา ในการดาเนนกจกรรมตาง ๆ22 เชน

การจดประชม “Subregional Meeting Tobacco Control of Central American and Caribbean” (1-2 พ.ย. 2007)

รฐบาลคอสตารกาเตรยมการใหสตยาบนตามกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (FCTC) RENATA จดประชม “Costa Rica country ratifying the FCTC: A new stage and implementation agenda” โดยมการจดประชมเมอวนท 31 กรกฎาคม ถงวนท 1 สงหาคม 2008

วนท 25 กนยายน 2008 จดสปดาหรณรงคเรอง International Week of Resistance to Transnational Snuff ครงท 9

ระหวางวนท 15-22 พ.ย.2008 เขารวมประชมรฐภาคครงท 3 (COP3) ณ เมองเดอรบน ประเทศแอฟรกาใต ไดมการสรางเครอขายระหวางประเทศของ RENATA ในการประชม

เดอนเมษายน 2009 จดทาผลการสารวจเรองการสบบหรของประชากรคอสตารกา

องคการอนามยโลกมอบรางวล “วนงดสบบหรโลก” (World No Smoking Day) ใหแก RENATA ในป 2009 ในฐานะทเปนองคกรทมผลงานยอดเยยมในการตอสกบการบรโภคยาสบไรควน ซงมประเทศทไดรบรางวลนในปเดยวกนอก 3 ประเทศจากประเทศสมาชกองคการอนามย 192 ประเทศ

RENATA เสนอรางกฎหมายควบคมยาสบและปองกนผลกระทบตอสขภาพ ฉบบป 2010

วนท 20 กรกฎาคม 2010 จดพมพความเหนตามกฎหมายรฐธรรมนญของทนายความชอ Román Navarro เกยวกบการเสนอรางกฎหมายควบคมยาสบ

วนท 17 กนยายน 2010 RENATA ประสบความสาเรจในการออกใบรบรองเขตปลอดบหร 100 เปอรเซนตใหแกสนามกฬาแหงชาต (National Stadium)

22 http://www.rednacionalantitabaco.com/institucional/mision-vision-e-historia/

162

มกราคม 2011 RENATA ไดรบการสนบสนนจากผวาการเมองหลวง กรงซานโจส (City of San Jose) ในการตดปาย billboard ขนาดใหญ รณรงคใหประชาชนเหนถงผลเสยของการสบบหรในกลมผทเคยสบบหร

กมภาพนธ 2011 RENATA จดรายการวทยรณรงคการเลกสบบหรทวประเทศทเรมกจกรรมตงแตเดอนมกราคม 2011

พฤษภาคม 2011 RENATA รวมกบผ เ ชยวชาญระหวางประเทศ เขาใหขอมลแกคณะกรรมาธการกจการสงคม (the Committee on Social Affairs,) รฐสภา ในประเดนรางกฎหมายควบคมยาสบ

กนยายน 2011 จดกจกรรมรณรงคบรเวณหนารฐสภา เพอใหสมาชกรฐสภาทราบขอมลวา ทก 2 ชวโมง 40 นาท จะมผปวยเสยชวตจากการบรโภคยาสบโดยเฉพาะยาสบแบบไรควนทผลตในประเทศ (a Costa Rican snuff)

27 กมภาพนธ 2012 รางกฎหมายควบคมยาสบผานความเหนชอบของรฐสภา

27 กมภาพนธ 2012 สมาชกรฐสภากลมหนงจานวน 10 คน ไดยนคารองตอศาลรฐธรรมนญเพอใหพจารณาวา รางกฎหมายควบคมยาสบทอยระหวางพจารณาขดตอรฐธรรมนญหรอไม

8 มนาคม 2012 RENATA จดกจกรรมรณรงคทกระทรวงยตธรรม (the Plaza de la Justice) เพอคดคานกรณทศาลรฐธรรมนญรบเรองรางกฎหมายควบคมยาสบไวพจารณา

20 มนาคม 2012 ตลาการศาลรฐธรรมนญออกคาวนจฉยในคดขางตนสรปวา รางกฎหมายควบคมยาสบนไมขดกบรฐธรรมนญ

22 มนาคม 2012 ประธานาธบด Juan Carlos Mendza Garcia (หรอชอในภาษาสเปนคอ Laura Chinchilla Miranda) ลงนามในกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบฉบบใหมชอวา LAWS No. 9028 GENERAL LAW ON TOBACCO CONTROL AND TOBACCO’S HARMFUL EFFECTS ON HEALTH

26 มนาคม 2012 รฐบาลประกาศใชกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบฉบบใหม โดยตพมพเผยแพรอยางเปนทางการ ชอ LAWS No. 9028 GENERAL LAW ON TOBACCO CONTROL AND TOBACCO’S HARMFUL EFFECTS ON HEALTH

163

บทท 5

กรณศกษาประเทศปากสถาน

5.1 ขอมลทวไป1 2

ประเทศปากสถานหรอชอทางการคอ สาธารณรฐอสลามปากสถาน (Islamic Republic of Pakistan) เปนกรณศกษาหนงทเลอกศกษา ขอมล ณ ป ค.ศ.2011-2012 ปากสถานมประชากรจานวน 180 ลานคน อตราการเตบโตของประชากรรอยละ 2 สวนใหญมเชอชาตปญจาบ (Punjabis) คดเปนรอยละ 59, ปาทานรอยละ 14 ซนด (Sindhis), รอยละ 12 บาลช, รอยละ4 และมฮาเจยร (ชาวมสลมทอพยพมาจากอนเดย) รอยละ 8 และอนๆ รอยละ 3 ประชาชนมเชอสายและวฒนธรรมทหลากหลาย ปากสถานเปนประเทศทมภาษาถนมากถง 300 ภาษา ภาษาราชการทเปนภาษาประจาชาตคอ ภาษาอรด สาหรบภาษาองกฤษเปนภาษาทางการทใชในรฐบาลกลางและภาคธรกจ และมการใชภาษาทองถนอนๆ อาท ปญจาบ ซนธ ปชตน และบาลช

แผนทประเทศปากสถาน

1 “Human Development Report 2013 : Pakistan” http://undp.org.pk/mdgs-in-pakistan.html 2 สาธารณรฐอสลามปากสถาน (เวบไซต กรมเอเชยใต ตะวนออกกลางและแอฟรกา กระทรวงการตางประเทศ ) http://sameaf.mfa.go.th/th/country/south-asia/detail.php?ID=7 (สบคนเมอวนท 1 กรกฎาคม 2556 )

164

อายขยเฉลยของประชากรเพศหญงคอ อาย 66 ป ในขณะทเพศชายมอายขยเฉลยราว 64 ป ศาสนาทประชากรสวนใหญนบถอคอศาสนาอสลาม รอยละ 97 (รอยละ 77 เปนนกายสหน และรอยละ 20 เปนนกายชอะห) นอกจากนน มศาสนาครสต ฮนด และอนๆ รวมรอยละ 3

ภายหลงจากแยกตวออกจากอนเดยในป ค.ศ.1947 ปากสถานมระบบการปกครองประชาธปไตย ประธานาธบดเปนประมขของรฐ หวหนาฝายบรหาร นายกรฐมนตร แบงเขตการปกครองออกเปน 4 จงหวด (provinces) และ 1 เขตปกครอง (territory) (ไมรวมถงเขตแดนทมขอขดแยงทางการเมองกบประเทศเพอนบานคอ ภมภาคจมม แคชเมยร (Jammu and Kashmir) และ พนททางตอนเหนอบางแหง แรงงานสวนใหญมากกวาครงหนงอยในภาคเกษตรกรรมและชนบท ประชาชนสวนใหญมฐานะยากจนเนองดวยเปนประเทศทมประชากรหนาแนนมากทสดประเทศหนงในโลก มปญหาการเมองภายในประเทศ ขาดสงจงใจในการลงทนการคาจากตางประเทศ ปากสถานมระบบกฎหมายใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวขององกฤษ และกฎหมายอสลาม3

จากขอมลรายงานของ UNDP องคการสหประชาชาตเรองดชนการพฒนาของมนษย (Human Development Index - HDI)4 ป ค.ศ.2012 พบวา คณภาพชวตของคนปากสถานอยในลาดบทคอนขางตา (low human development) คดเปนคะแนน 0.515 กลาวคออยในลาดบท 146 จากทงหมด 187 ประเทศทวโลก ใกลเคยงกบประเทศบงคลาเทศแตตากวาประเทศอนเดย ขอมลในป 2012 ประชากรมอายขยเฉลย (Total life expectancy at birth) ราว 65.7 ป ขอมลสารวจระหวางป 2006-2007 ประชาชนสวนใหญยงมมาตรฐานการดารงชพ (living standards) ทต ากวาประเทศอนเดยและบงคลาเทศทอยในภมภาคเดยวกน แมวาจะมสขภาพทดกวาเลกนอย

3 The World Factbook 2001: Pakistan at http://www.pakistan.gov.pk/gop/index.php?q=aHR0cDovL3d3dy53b3JsZGZhY3RzYW5kZmlndXJlcy5jb20vY291bnRyaWVzL3Bha2lzdGFuLnBocCN0b3A%3D##top 4 http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/PAK.html

165


ขอมลในป ค.ศ.2006 อตราการการบรโภคยาสบของประชากรปากสถานทมอายตงแต 15 ปขนไป แตมอายไมเกน 65 ป คดเปนรอยละ 18 หรอคดเปนจานวนประชากรราว 32 ลานคน แบงเปนอตราการสบบหรซกาแรตของเพศชายมอตราสงมากถงรอยละ 32 ในขณะทประชากรเพศหญงมอตราคดเปนรอยละ 4.10 สาหรบการบรโภคยาสบไรควน (smokeless tobacco) ประชากรทงชายและหญงมอตราการบรโภคคดเปนรอยละ 4.9 โดยสวนใหญเปนชายรอยละ 8.1 5 และขอมลการสารวจอตราการการบรโภคบหรของประชากรปากสถานในเมองและชนบทเมอในป 2005 ของกระทรวงสาธารณสขปากสถาน ผทอาศยในชนบททงเพศชายและเพศหญงจะมอตราการสบบหรมากกวาคนในเมองคอ คดเปนรอยละ 19.7 และรอยละ 11.8 ตามลาดบ (ดรปท 5.1)

รปท 5.1 อตราการการบรโภคบหรของประชากรปากสถานในเมองและชนบทป 2005

5 “REPORTING INSTRUMENT OF THE WHO FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: Pakistan” (July 09, 2012), pp.3-9.

166

เมอเปรยบเทยบกบขอมลการสารวจดานสขภาพของคนปากสถานเมอป ค.ศ.1999 (Pakistan Health Education Survey, 1991,1999) ขอมลในขณะนนมจานวนผสบบหรจานวน 22 – 25 ลานคน แบงเปนเพศชายรอยละ 36 และเพศหญงรอยละ 9 6 จากจานวนประชากรในขณะนนราว 145 ลานคน7 หรอคดเปนอตราการการบรโภคบหรของประชากรปากสถานรอยละ 16.55 ซงมอตราการสบบหรตากวาอตราการสบบหรในป 2006 แสดงถงความลมเหลวของการควบคมการบรโภคยาสบของประเทศปากสถาน องคการอนามยโลกและกระทรวงสขภาพของปากสถาน (Ministry of Health) ไดเสนอรายงานขอมลปญหาสขภาพของคนปากสถานทเกดจากการบรโภคยาสบชวงป ค.ศ.2009 8 สรปไดดงน

คนปากสถานราว 5,000 คน ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทกวน เนองจากปวยดวยโรคทเกดจากการบรโภคยาสบ

คนปากสถานราว 100,000 คน เสยชวตจากโรคทเกยวเนองจากการบรโภคยาสบ จานวนครวเรอนชาวปากสถาน รอยละ 55 ของครวเรอนทงหมด จะมผสบบหรอยาง

นอย 1 คน ผสบบหรทเปนกลมเดก เยาวชนอายระหวาง 6-15 ป หรอนกสบหนาใหมมจานวน

เพมขนราววนละ 1,200 คน

นอกจากนน ขอมลขององคการอนามยโลกในป ค.ศ.2012 ระบวาประชากรทวโลกจานวน 6 ลานคน ตองเสยชวตดวยโรคทเกดจากการบรโภคยาสบ และมประชากรทวโลกทเสยชวตจากควนบหรมอสองจานวน 6 แสนคนตอป9 เมอนามาเปรยบเทยบกบผลการศกษาของ Dr. Zahid Masood ผอานวยการโครงการNetwork, tobacco consumption ของ University of Faisalabad ประเทศปากสถาน ไดขอสรปคอ10 ปจจบนมผสบบหรในปากสถานจานวนราว 28-30 ลานคน และใชจายเงนในการบรโภค

6 Tobacco Free Initiative : Pakistan http://www.emro.who.int/pak/programmes/tobacco-free-initiative.html 7 Population of Pakistan (Population Association of Pakistan) http://www.pap.org.pk/statistics/population.htm 8 Tobacco Free Pakistan: A Fact File presented by the Tobacco Control Cell, Ministry of Health Pakistan (2010) 9 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/index.html 10 “Tobacco kills 80,000 annually in Pakistan” (June 02, 2013) http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/national/02-Jun-2013/tobacco-kills-80-000-annually-in-pakistan

167

ยาสบคดเปนเงน 450 พนลานเหรยญ PKR ตอป หรอคดเปนเงนราว 144,000 ลานบาทตอป (คดจากอตราแลกเปลยน 1 เหรยญ PKR เทากบ 0.32 บาท11)

รายงานการศกษาเรองหนงของเครอขายคมครองผบรโภคในปากสถาน (The Network for Consumer Protection12) ระบวา แมวาจะกฎหมายควบคมการโฆษณายาสบในรปสงพมพ สออเลกทรอนกสทางอนเทอรเนตในปากสถาน และมกฎหมายหามการจาหนายบหรในพนทใกลโรงเรยน สถาบนการศกษา แตในทางปฏบตพบปญหาสาคญในเรองการบงคบใชกฎหมายทออนแอมาก ผลการศกษาเรองการทาตลาดและการโฆษณาของธรกจยาสบในระยะเวลา 18 เดอนนไดขอสรปสาคญคอ มการทาตลาดบหรและยาสบชนดตาง ๆ ในโรงพยาบาล, สถานทราชการ, หนวยงานในกระบวนการยตธรรม, สถาบนการศกษา, บรเวณปายรถโดยสารประจาทาง, สวนสาธารณะหรอสถานทพกผอนหยอนใจของประชาชน

ในกรงอสลามมาบด เมองหลวงของปากสถานมรานจาหนายยาสบ (points of sale -PoS) มากกวา 2,000 แหง (ดรปท 5.2 - 5.5) รวมถงรานจาหนายในอก 9 เขตปกครองทวประเทศ ผลการศกษายงพบอกวา บรเวณจดจาหนายยาสบดงกลาวรอยละ 78 มการโฆษณาผลตภณฑยาสบซงถอวาขดตอกฎหมายควบคมยาสบ อกทงยงมการใชชนหรอตวางจาหนายบหรทปด-เปดไดทเรยกวา “Power walls and Fascia” ในการโฆษณาผลตภณฑยาสบคดเปนรอยละ 77 มการนาขนม ตกตาสาหรบเดกและเยาวชนมาวางในบรเวณตจาหนายบหรดวย เพอลบภาพลกษณทแสดงถงอนตรายของบหร เพราะทาใหเกดแรงจงใหใหเยาวชนซอบหร มนกสบหนาใหมทเปนเยาวชนมากขน ปรากฏการณนคลายกบทเคยเกดขนใน

11 อตราแลกเปลยน 1 เหรยญ PKR เทากบ 0.32 บาท (ณ วนท 29 สงหาคม 2556) เวบไซตธนาคารแหงประเทศไทย http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/FinancialMarkets/ExchangeRate/_layouts/Application/ExchangeRate/ExchangeRate.aspx 12 The Network for Consumer Protection เปนองคกรพฒนาเอกชนดานคมครองผบรโภคทแสวงหากาไร (non- profit making organization) จดทะเบยนในรปบรษทตามกฎหมาย จดตงขนในป ค.ศ.1992 โดยเรมดาเนนงานดานการควบคมยาสบตงแตป ค.ศ.2000 และระหวางป 2000-2007 ไดเขารวมในโครงการ Tobacco Free Initiative Pakistan ขององคการอนามยโลก ซงมวตถประสงคเพอสรางความตนตวของประชาชนใหเหนถงอนตรายหรอพษภยของยาสบ รวมถงตอตานการทาการตลาดของอตสาหกรรมยาสบ ตอมาไดรบทนสนบสนนจาก Bloomberg Grant Initiative ในชวงป 2008-2010 ด http://www.thenetwork.org.pk/Services_Detail.aspx?id=1

168

ประเทศบราซลและสหรฐอเมรกา13 งานศกษาเรองนยงเปดเผยขอมลวา รานคาปลกยงจาหนายบหรใหแกเยาวชนโดยผดกฎหมายมากถงรอยละ 87.4 14

รปท 5.2 - 5.3 แสดงการวางบหร ณ จดขายรวมกบขนม ตกตาสาหรบเดกและเยาวชน

รปท 5.4 – 5.5 การวางบหร ณ จดขาย บรเวณ Power Walls และ Fascias15

Multan City September 2011

13 Point of sale advertising (JANUARY 2011) WWW.TOBACCOFREECENTER.ORG 14 Waqas Naeem, World No-Tobacco Day: In Pakistan, smoking kills 0.1 million people every year (June 1, 2013) http://tribune.com.pk/story/557060/world-no-tobacco-day-in-pakistan-smoking-kills-0-1-million-people-every-year/ 15 ตามแนวทางปฏบตทอาศยอานาจตามกฎหมายปากสถานชอวา “Prohibition of Smoking & Protection of Non-Smokers Health Ordinance 2002” กาหนดจากดพนทแสดงผลตภณฑยาสบในบรเวณ Power Walls และ Fascias ไมเกน 1 ตารางเมตร

169

ผลการศกษาของ ดร.Dina L.G. Borzekowski นกวชาการจาก Johns Hopkins Center for Global Health ไดศกษาวจยเรอง International Reach of Tobacco Marketing Among Young Children16 ในประเทศทมรายไดต าถงรายไดปานกลาง และมประชากรทมอตราการสบบหรของผใหญสงทสดในภมภาคตาง ๆ (อางจากรายงานขององคการอนามยโลกชอ World Health Organization. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2011 และ Warning About the Dangers of Tobacco. Geneva, Switzerland; World Health Organization; 2011) รวม 6 ประเทศคอประเทศรสเซย, จน, ปากสถาน, อนเดย, ไนจเรย และบราซล การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาการรบรหรอจดจายหอหรอเครองหมายการคาของบหร รวมถงทศนคตของเดกทมอายตงแต 5 – 6 ป ทมตอบหรรวมถงความตงใจทจะบรโภคยาสบโดยเปนกลมเดกทอยในครอบครวทมสมาชกครอบครวสบบหร ผลการศกษาใน 6 ประเทศน เดกสวนใหญในประเทศเหลานมความคนเคยกบยหอบหรตาง ๆ โดยเฉพาะในประเทศจนทเดกรอยละ 86 สามารถจดจาไดวาเปนยหอบหร รองลงมาคอ ปากสถานเดกรอยละ 84 สามารถจดจาไดวาเปนยหอบหร โดยลาดบสดทายคอรสเซย มเดกทจดจาไดคอรอยละ 5017 ผศกษาวจยจงเสนอแนะใหภาครฐมมาตรการทมประสทธภาพในการปองกนการทาตลาดของบรษทบหรในกลมเดกทอาจเปนนกสบหนาใหมในอนาคต เชน การเพมขนาดภาพคาเตอนบนซองบหร

ในแตละป ปากสถานมผเสยชวตราว 80,000 คน เนองจากปวยดวยโรคทเกดจากการบรโภคยาสบ ซงหากคดเปนสดสวนของคนปากสถานกบประชากรทวโลกคดเปนรอยละ 13.33 ขอมลการใชยาสบแบบมควนของเยาวชนและผมอายราว 20 ปเศษเพมสงขนอยางมากจากรอยละ 6 เพมเปนรอยละ 16.3 ในชวงเวลาไมกปมาน โดยเฉพาะความนยมในการใชชซา (sheesha/ shisha 18) ของกลมนกเรยนคด

16 Dina L.G. Borzekowski, EdD and Joanna E. Cohen, PhD., “International Reach of Tobacco Marketing Among Young Children”. Pediatrics. 2013; Volume 132, Number 4, October 2013: e825-e831. 17 “Young Children Recognize Cigarette Brands in Countries With Most Smokers” (Sep. 30, 2013) at http://www.sciencedaily.com/releases/2013/09/130930101834.htm?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+sciencedaily+(ScienceDaily%3A+Latest+Science+News) 18 รายงานวจยขององคการอนามยโลกระบวา การใชชซา (sheesha/ shisha) หรอฮคคา (huqqa) ในแตละครง เทยบไดกบการสบบหรจานวนมากถง 100 - 200มวนในคราวเดยว ผสบจะสดควนไดนานกวาการสบบหรทวไปเพราะมสารปรงแตงตาง ๆ ทชวยลดความกรานของยาสบ วยรนในปากสถานนยมใชเปนอยางมาก มการบรโภคเครองดมแอลกฮอลรวมดวย Harmful Sheesha (The Express Tribune June 02, 2013) http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/letters/02-Jun-2013/harmful-sheesha

170

เปนรอยละ 19.7 ของผทนยมใชชซาทงประเทศ ประเดนปญหาในขณะนคอ การใชชซาและยาสบไมอยภายใตกฎหมายควบคมยาสบเหมอนผลตภณฑยาสบอน ๆ เชน บหร ยาสบอน ๆ

ประเภทของยาสบทคนปากสถานนยมบรโภค มดงน

1) บหรซกาแรตและซการ ทจดอยในผลตภณฑยาสบชนด smoking tobacco products โดยสวนใหญเปนบหร

2) ยาสบแบบมวนเอง เรยกวา “beeris” (hand rolled cigarettes)

3) ยาสบทใชความรอนใหเกดควนผานน า(waterpipe) เรยกชอวา ฮคคา (huqqa), ชซา (sheesha) (เปนตนแบบของไทยทเรยกวา บาราก) เปนยาสบทกาลงไดรบความนยมในกลมเยาวชน (ดรปท 5.6-5.7)

4) ยาสบไรควนหรอยาสบแบบเคยว (chewing tobacco) เรยกชอวา naswar, qiwam

รปท 5.6 - 5.7 การใชฮคคา (huqqa) หรอ ชซา (sheesha)

อนง ตามกฎหมายควบคมยาสบปจจบน การบรโภคหรอใชยาสบในอปกรณทเรยกวา ฮคคา (huqqa), ชซา (sheesha) ในสถานทใด ๆ ทถอเปนสถานททางานของประชาชนหรอสถานทสาธารณะ ถอวาเปนความผดตามกฎหมายชอวา the Smoking Ordinance 2002 (LXXIV of 2002) มาตรา 519 และมาตรา 11 บญญตใหผฝาฝนอาจตองไดรบโทษปรบไมเกน หรอโทษจาคกไมเกน 1,000 รป และอาจผดกฎหมายอน ๆ ดวย

19 “No person shall smoke or use tobacco in any other form in any place of public work and use. The Federal Government may, however, issue guidelines for permitting designated smoking areas in premises or places where adequate arrangements are made to protect the health of non-smokers.”

171

มรายงานผลการศกษาปญหาสาคญในการควบคมยาสบในปากสถานระบวา20 ในชวงหลายปทผานมายอดจาหนายบหรในปากสถานมแนวโนมสงขนทกป แตขอมลยอดจาหนายบหรในป 2011 ลดลง เนองจากมการขนภาษบหรและราคาจาหนาย ประกอบกบภาวะเศรษฐกจตกตา ปญหาเงนเฟอ คนวางงาน ปญหาการลกลอบจาหนายบหรเถอนทเพมมากขน อนเกดจากปญหาการบงคบใชกฎหมายทขาดประสทธภาพ ปจจยอนททาใหยอดขายบหรลดลงคอ ความนยมของกลมเยาวชนหรอผทมอายระหวาง 18-25 ป ทนยมใช ‘sheesha’ มากขน

5.3 อตสาหกรรมยาสบในปากสถาน21

ธรกจยาสบในปากสถานมลกษณะเปนตลาดกงผกขาด (oligopolistic) กลาวคอ ปากสถานมบรษทธรกจยาสบเพยง 2 รายใหญทครองสวนแบงตลาดเกอบทงหมด ไมวาจะเปนตลาดบนทจาหนายบหรราคาสงและตลาดลางทจาหนายบหรราคาถก บรษททครองสวนแบงตลาดสวนใหญคอบรษท BAT หรอบรษท Pakistan Tobacco Company (PTC) โดน ขอมลป 2008 มสวนแบงตลาดราวรอยละ 51 และบรษท Phillip Morris (Pakistan) มสวนแบงตลาดราวรอยละ 40 โดยมจานวนบหรซกาแรตทจาหนายในป 2008 มจานวนราว 78 พนลานมวน 22

บรรษทบหรขามชาตคอบรษท Philip Morris International (PMI) และบรษท British American Tobacco (BAT) เปนผครอบครองสวนแบงตลาดบหรทงหมดในปากสถาน โดยไดซอหนในบรษทบหรของปากสถาน เชน กรณ PMI เขาซอหนของบรษท Lakson Tobacco Co. (LTC) ในป 2007 จนถอหนสวนใหญคดเปนรอยละ 97.62 ของหนทงหมด โดยกอนหนานบรษท LTC เปนบรษทในเครอบรษท Rothmans ซงมสวนแบงตลาดบหรในปากสถานคอนขางมาก23 ในรายงานนจะกลาวถงขอมลเบองตนของบรษทบหรในปากสถาน และกลยทธของบรษทบหรในการแทรกแซงการควบคมยาสบของภาครฐ

20 “Tobacco in Pakistan” by Euromonitor International (January 2013) at http://www.euromonitor.com/tobacco-in-pakistan/report 21 Tobacco industry activities in Pakistan 1992 - 2002 (World Health Organization. Regional Office for the Eastern Mediterranean, 2010), pp.7-12. 22 Pakistan (Campaign for Tobacco-Free Kids) at http://global.tobaccofreekids.org/en/global_epidemic/pakistan/ 23 Philip Morris acquires Pakistan's Lakson Tobacco (Mar 9, 2007) at http://www.reuters.com/article/2007/03/09/businesspro-pakistan-morris-dc-idUSISL13794220070309

172

บรษท Pakistan Tobacco Company (PTC) จดตงขนในป ค.ศ.1947 โดยบรษท British American Tobacco ดวยการซอกจการจากบรษทผผลตยาสบและใบยาสบของอนเดยทชอวาบรษท Imperial Tobacco ซงตรงกบยคทปากสถานเขาสยคกอตงขนภายหลงประกาศตวเปนรฐอสระจากอนเดยเมอวนท 14 สงหาคมของปเดยวกน ฉะนน BAT จงเปนบรษทบหรขามชาตรายแรกทประกอบกจการธรกจยาสบในปากสถาน ขอมลปจจบนในเวบไซตของ PTC (http://www.ptc.com.pk) ระบวาบรษทแหงนจางพนกงานกวา 1,700 คน และมประชาชนราว 1 ลานคนไดผลประโยชนโดยออมจากธรกจยาสบของบรษท PTC ครอบสวนแบงตลาดยาสบในลาดบแรก ๆ คอไดจายภาษสรรพสามตและภาษรายไดใหแกรฐบาลราวปละ 30,000 ลานรป (Rs) หรอคดเปนเงนไทยราว 9,000 ลานบาท24

ยหอบหรของ PTC ทวางจาหนายคอ Dunhill, Benson & Hedges, John Player Gold Leaf, Capstan by Pall Mall, Gold Flake และ Embassy (บหรยหอนมราคาจาหนายตาสดทมยอดจาหนายสงสด ไดรบความนยมมากในรฐปนจาบ)

ปจจบน PTC เปนสมาชกของสมาคมการคาและอตสาหกรรมหลายแหงของปากสถาน ไดแก

Cigarette Manufacturers Association Of Pakistan (CMA)

Management Association Of Pakistan (MAP)

Overseas Investors Chamber Of Commerce & Industry (OICCI)

Anti-Counterfeit and Infringement Forum (ACIF)

ยทธศาสตรทางธรกจของบรษท PTC มหลายประการ เชน การสรางภาพลกษณของยหอบหรทไดรบความนยม เชน Embassy หรอการปรบปรงคณภาพผลตภณฑ การบรรจหบหอ การพมพซอง สงทนาสนใจทเกยวกบการแทรกแซงการควบคมยาสบคอ การจดตงแผนกผบรโภคและกฎหมาย (consumer and regulatory affairs department) ในป 1996

24 อตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ประจาวนท 30 กนยายน 2556 1 เหรยญปากสถานเทากบ 0.30 บาท อางจากเวบไซตธนาคารแหงประเทศไทย http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/FinancialMarkets/ExchangeRate/_layouts/Application/ExchangeRate/ExchangeRate.aspx

173

บรษท Phillip Morris (Pakistan) จากด (PMPKL)25 เปนบรษทมหาชนทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย มความเปนมาจากการท PMI เขาซอกจการจากบรษท Godfrey Phillips ในป ค.ศ.1967 เดมนนการจาหนายบหรของบรษทนจะตองทาผานขอตกลงอนญาตใหสทธกบ Premeir tobacco industries (PTI) แตกไมสามารถสรางผลกาไรจากยหอบหรของตนเองมากนก เนองดวยขอจากดดานกฎหมาย ทาให PM ไมไดรบอนญาตใหนาเขาบหรมาโบโร (Marlboro) เขามาจาหนายในปากสถานไดในชวงกอนป 1995 อนเปนผลการลอบบของบรษท PTC ทไมตองการให PM นาบหรยหอนเขามาจาหนายจนกระทงในป 1995

ป 1995 PTI ไดควบประกอบกจการรวมลงทนกบบรษท Lakson Tobacco Co. (LTC26) โดยทง PM และ Rothmans ตางกถอหนบรษทนในสดสวนทเทากน จนกระทงในป 2007 PM จงไดซอหนสวนใหญหรอเกอบทงหมดของ LTC (มากกวารอยละ 97) ปจจบนบรษท PMPKL มพนกงานรวมทงสน 2,500 คน บรษทครองสวนแบงตลาดบหรในปากสถานอยในลาดบท 2 รองจาก Pakistan Tobacco Company และถอเปนบรษทขนาดใหญ 25 ลาดบแรกของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยการาจและตลาดหลกทรพยเมองละฮอร ระหวางป 2003 และ 2008

มรายงานระบวา ผลประกอบการของ บรษท Phillip Morris (Pakistan) ทตกตาลง ภายหลงจากการเขาซอกจการของ PM กลาวคอ ผลกาไรของบรษททลดลงจาก 1.5 พนลานเหรยญปากสถาน (Rupee) ในป 2007 ลดลงเหลอ 573 ลานเหรยญฯ ในป 2010 หรอลดลงมากถงรอยละ 62 สาเหตเนองจากยอดจาหนายบหรของ PM ทลดลง ในขณะทยอดจาหนายของคแขงขนสาคญคอ บรษท Pakistan Tobacco Company กลบเพมสงขน แมวา PM จะพยายามแขงขนดวยการลดราคาจาหนายบหรลงกตาม นอกจากน ยงมการปดโรงงานบหรในพนท Mandra ใกลกบเมอง Rawalpindi โดย PM ใหขอมลวาเปนโรงงานขนาดเลกทไมคมกบการประกอบการตอไป ประกอบกบปญหาทางเศรษฐกจของประเทศ อยางไรกด ม

25 Phillip Morris (Pakistan) at http://philipmorrispakistan.com.pk/companyprofile.htm 26 บรษท Lakson Tobacco เปนบรษทหนงในเครอกลมบรษท Lakson Group เนนสนคาจาพวกอปโภคบรโภค (consumer goods) และเปนบรษทแมของผจดพมพนตยสาร The Express Tribune

174

การวเคราะหวาการปดโรงงานครงนนาจะเกยวของกบการออกประกาศชอวา SRO 863(I) (2010) ทหามการทาตลาดและจาหนายบหรทมจานวนนอยกวา 10 มวน27

ยหอบหรหลกของบรษท Phillip Morris (Pakistan) ทจาหนายในปากสถานคอ Morven Gold, Marlboro, Diplomat, K2 และ Red & White

บรษท Phillip Morris (Pakistan) ใหความสาคญกบการทาโครงการสรางภาพลกษณของบรษท เชน โครงการหรอกจกรรมดานการศกษา, การรกษาสงแวดลอม, การชวยเหลอฟนฟผประสบภยพบตในปากสถาน

ตวอยางกจกรรมหรอโครงการทดาเนนการโดย บรษท Phillip Morris (Pakistan) เชน การสรางความสมพนธกบชมชนทองถน (community relations) ดวยการใหการสนบสนนแผนงาน โครงการของชมชนทอยในพนทผลตยาสบ เชน โครงการดานการศกษา, การรกษาสงแวดลอม, การปรบปรงหรอพฒนาชนบท28

กลมอตสาหกรรมยาสบปากสถานไดรวมตวกนจดตงเปน Tobacco Control Board ในป ค.ศ.

1968 มวตถประสงคเพอสงเสรมการเพาะปลก การผลต และสงออกยาสบ ผลตภณฑยาสบ และธรกจทเกยวของ องคประกอบของคณะกรรมการบรหาร Tobacco Control Board ประกอบดวย

1) กรรมการทเปนตวแทนหนวยงานรฐบาลกลาง (Federal Government Officers)

2) กรรมการทเปนตวแทนจงหวด 4 จงหวด (Provincial Governments Officers)

3) กรรมการทเปนตวแทนกลมอตสาหกรรมยาสบคอ Cigarette Manufacturers Association of Pakistan และตวแทน Federation of Pakistan Chambers of Commerce and Industry

4) กรรมการทเปนตวแทนกลมชาวไรยาสบทวประเทศ จานวน 6 คน โดยคดเลอก 3 คนจากจงหวดปญจาบ (Punjab) และจงหวด Khyber Pakhtunkhwa

5) กรรมการอน ๆ ทไดรบแตงตงจากรฐบาลกลาง

27 “Tobacco industry: Philip Morris feeling the squeeze in Pakistan” by Farooq Tirmizi (The Express Tribune, March 4, 2012) at http://tribune.com.pk/story/345156/tobacco-industry-philip-morris-feeling-the-squeeze-in-pakistan/ 28 http://philipmorrispakistan.com.pk/community.htm

175

ผวจยมขอสงเกตวา ตวแทนหนวยงานของรฐไดเขาไปเปนกรรมการใน Tobacco Control Board จงนาจะขดตอมาตรา 5.3 ในประเดนการเปนภาคหรอหนสวนรวมกบอตสาหกรรมยาสบ และหากเจาหนาทรฐอยในหนวยงานควบคมยาสบ กจะมปญหาผลประโยชนขดกนดวย


ประเทศปากสถานเปนรฐภาคของกรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ (WHO FCTC) โดยไดลงนามเมอวนท 18 พฤษภาคม 2004 และใหสตยาบน เ มอวนท 3 พฤศจกายน 2004 และการเขาเปนภาคมผลตงแตวนท 27 กมภาพนธ 2005

กฎหมายควบคมยาสบทสาคญ มดงน

1. กฎหมายวาดวยการจดทาภาพคาเตอนบนซองบหรหรอ the Cigarettes (Printing of Warning) Ordinance, 1979 (Ordinance No. LXXIII of 1979) กาหนดใหมภาพและขอความคาเตอนดานสขภาพบนซองบหร และหามผประกอบการผลต จาหนายหรอครอบครองบหรทไมมการพมพภาพคาเตอนทกฎหมายกาหนดไว กฎหมายฉบบนมการแกไขปรบปรงหลายครงจนถงปจจบนทมการแกไขครงลาสดคอ ป 2009

จากการศกษาพบวา กฎหมายบญญตใหมภาพและขอความคาเตอนดานสขภาพบนซองบหรซกาแรตในสดสวนรอยละ 40 ของพนทซองบหรท งหมดทงดานหนาและดานหลง แตปจจบนยงไมมกฎหมายกาหนดใหมภาพและขอความคาเตอนดานสขภาพของยาสบไรควน (รปท 5.8) 29

รปท 5.8 ภาพคาเตอนบนซองบหรตามกฎหมาย

Smoking Causes Mouth Cancer

29 Country profile: Pakistan (WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013).

176

2. กฎหมายวาดวยการหามสบบหรและการคมครองสขภาพของผไมสบบหร ค.ศ.2002 หรอ the Prohibition of Smoking and Protection of Non-Smokers Health Ordinance, 2002) (Ordinance No. LXXIV of 2002) เชน การหามสบบหรในสถานทสาธารณะถอเปนเขตปลอดบหร100% โดยไมมขอยกเวนเรองการจดสถานทใหสบบหร(เชน สถานบรการสาธารณสข โรงพยาบาล, สถาบนการศกษาทกระดบ, สถานทราชการทกแหง, สถานททางานทเปนพนท indoor, ภตตาคารหรอรานอาหาร, คาเฟ บาร ผบ) รวมถงรถหรอยานพาหนะโดยสารสาธารณะ กฎหมายฉบบนยงหามการจาหนายผลตภณฑยาสบผานเครองจาหนายอตโนมต

2.1 กฎหมายลาดบรองเกยวกบการหามโฆษณา การสงเสรมการขายยาสบ และการใหทนสนบสนนของผประกอบกจการยาสบในกฎหมายฉบบนดวย เชน แนวปฏบตวาดวยการโฆษณาทางวทย โทรทศน สอสงพมพตาง ๆ ทกาหนดไวโดย the Committee on Tobacco Advertisement Guidelines อยางไรกตาม กฎหมายฉบบป 2002 มไดบญญตถงการจาหนายหรอโฆษณาผลตภณฑยาสบทางอนเทอรเนต หนวยงานรฐและรฐบาลจงตความวา ไมสามารถควบคมในกรณดงกลาวได สาหรบการใหทนสนบสนน (sponsorship) ของผประกอบกจการยาสบไมมกฎหมายหามแตอยางใด แตหามการโฆษณาประชาสมพนธการใหทนสนบสนนดงกลาว

2.2 กฎหมายลาดบรองวาดวยการหามจาหนายบหรแกเยาวชนหรอผมอายต ากวา 18 ป (The Prohibition of Sales of Cigarettes to Minors Rules, 2010 (SRO 863(I)/2010), 2 September, 2010) กฎหมายฉบบนยงบญญตครอบคลมถงการหามจาหนายบหรบรรจซองหรอหบหอ (packet) ทมจานวนนอยกวา 20 มวน ซงใชบงคบกบบหรทผลตในปากสถานและบหรทนาเขาจากตางประเทศ

2.3 กฎหมายลาดบเรองการหามโฆษณาหรอสงเสรมการขายผลตภณฑยาสบ โดยออกเปนประกาศฉบบท SRO 882(1)/2007

อยางไรกด สงทเปนปญหาอยางมากในการควบคมยาสบของปากสถานคอ ปญหาการบงคบใชกฎหมายทไรประสทธภาพ แมแตในคาพพากษาศาลฎกาบางคดยงระบถงปญหาในเรองปญหาการบงคบใชกฎหมายวาดวยการหามสบบหรและการคมครองสขภาพของผไมสบบหร ค.ศ.2002 และมเนอหาบางประการทยงไมสอดคลองกบ WHO FCTC ดวย หนวยงานทรบผดชอบดานควบคมยาสบคอ กระทรวงสขภาพ

ตวอยางความลาสมยของกฎหมายควบคมยาสบ และปญหาการบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบในปากสถาน

กฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบทสาคญคอ ประกาศของกระทรวงสาธารณสขชอวา NOTIFICATION MINISTRY OF HEALTH (the 25th October; 2003) ซงอาศยอานาจตามกฎหมายชอ the Prohibition of Smoking and Protection of Non-Smokers Health Ordinance, 2002 (LXXIV

177

of 2002) มาตรา 730 เนอหาของมาตรา 7 บญญตวา บคคลหรอนตบคคลใด ๆ ทโฆษณายาสบหรอผลตภณฑยาสบทางสอมวลชนหรอโฆษณาในสถานทใด รวมถงรถโดยสารสาธารณะ หากการโฆษณานน ๆ ไมปฏบตตามแนวปฏบตทออกตามมาตรานตามทคณะกรรมการทชอวา the Committee on Tobacco Advertisement Guidelines กาหนดแลว และเปนไปตามประกาศทรฐบาลกาหนด ยอมถอวาฝาฝนมาตราน กลาวคอ กฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบของปากสถาน มไดหามการโฆษณาบหรอยางเดดขาด โดยเปดโอกาสใหมการโฆษณาในบางกรณได แตกตางจากกฎหมายไทยทหามการโฆษณาในทกกรณ

ผฝาฝนมโทษอาญาตามมาตรา 11 คอ อาจตองระวางโทษปรบไมเกน 5,000 รป และหากมการกระทาความผดซ าเปนครงทสองหรอมากกวานน ผกระทาผดอาจไดรบโทษจาคกไมเกน 3 เดอน หรอไดรบโทษปรบไมตากวา 1,000 รป หรอทงจาทงปรบ

แนวปฏบตตามมาตรา 7 มรายละเอยดในหลายประเดนทนาสนใจทใชวเคราะหปญหา มดงน

แนวปฏบตวาดวยการโฆษณายาสบทางสออเลกทรอนกส (Guidelines for Tobacco Advertisements on electronic media) อนญาตใหมการโฆษณายาสบหรอบหรทางโทรทศนไดในบางชวงเวลาคอ ตงแตเวลาเทยงคนถง 6.00 น. สวนขอหามตามแนวปฏบตนคอ การหามโฆษณายาสบในโรงภาพยนตรทอนญาตใหบคคลอายต ากวา 18 ปเขามาชมภาพยนตรได หามการโฆษณายาสบ เชน การสบบหรในรายการโทรทศน ละคร การแสดงโชว ปายโฆษณา (รปท 5.9 - 5.12) หรออปกรณ เครองมออน ๆ ทใชในการโฆษณาผลตภณฑยาสบในกจกรรมแขงขนกฬาตาง ๆ รวมถงขาวสารเกยวกบกฬานน ๆ

แนวปฏบตวาดวยการโฆษณาบหรทางปายโฆษณา กาแพง ยานพาหนะขนสงสาธารณะ(Guidelines for Tobacco Advertisements on bill boards, wall murals, transport) กาหนดไมใหโฆษณาบหรทางปายโฆษณา กาแพง ยานพาหนะขนสงสาธารณะ ถาเปนการโฆษณานนมพนทเกนกวา 35 ตารางเมตร แนวปฏบตวาดวยการคมครองเดก เยาวชนจากการสงเสรมการขายบหร (Guidelines to protect children from the tobacco promotion) ไดแก การหามใชเดก เยาวชนในการโฆษณาบหร หรอกลาวถงเดก เยาวชนในการโฆษณาทกชนด หามโฆษณาผลตภณฑยาสบผานสอสงพมพทมเดก เยาวชนเปนกลมเปาหมายหรอลกคาหลก, หามโฆษณาผลตภณฑยาสบหรอบหรภายในรศม 50 เมตร ภายในเขต

30 7. Prohibition on advertisement of cigarette etc. - Notwithstanding anything contained in any other law for the time being in force, no person/ companies shall advertise tobacco and tobacco products on any media or in any place and any public service vehicle, if such advertisement is not in accordance with guidelines prescribed for this purpose by a committee which the Federal Government may, by notification in the official Gazette, constitute.

178

โรงเรยน สถานศกษา รถประจาทาง ศนยกฬา หรอรานจาหนายการตน และหามการโฆษณายาสบใด ๆ ทมงตอกลมเยาวชนในทกกรณ

รปท 5.9 – 5.10 ปายโฆษณายหอบหรในบรเวณโรงเรยนและสถานทสาธารณะ

รปท 5.11 - 5.12 ปายโฆษณาบหรตาง ๆ

การหามจาหนายบหรใหแกเดก เยาวชน Statutory Notifications (S. R. 0.) S. R. 0. 863 (1)/2010 (2nd September, 2010) เปนประกาศทออกโดยอาศยอานาจตามกฎหมายชอ the Prohibition of Smoking and Protection of Non-Smokers Ordinance,2002 (LXXIV of 2002) มาตรา 17 ทใหอานาจแกรฐบาลกลางในการออกประกาศอน ๆ เพมเตมเพอวตถประสงคในการบงคบใชตามกฎหมายน ประกาศฉบบน ขอ 3 มเนอหากาหนดหนาทของผคาปลก (retail sellers) บหรซกาแรตหามจาหนายบหรแกบคคลทมอายต ากวา 18 ปบรบรณ หรอเชญชวนใหผมอายต ากวา 18 ป ซอบหร และยงกาหนดใหผคาปลกบหรซกาแรตจะตองแสดงปายหาม

179

จาหนายบหรดงกลาวทมขนาดไมนอยกวา A4 ในบรเวณรานคา (ดรปท 5.13) ในกรณมขอสงสยเกยวกบอายของผซอบหร รานคามหนาทสอบถามผซอหรอผบรโภคใหแสดงหลกฐานเกยวกบอายของผ ซอวามอายครบ 18 ปตามกฎหมาย อยางไรกตาม ในทางปฏบตยงพบวามรานคาจานวนมากทยงจาหนายบหรใหแกเดก เยาวชน การสบบหรในสถานทตาง ๆ (รปท 5.14 – 5.15)

รปท 5.13 ปายสญลกษณหามจาหนายบหรแกผมอายตากวา 18 ป

รปท 5.14 – 5.15 การสบบหรของเดกและเยาวชน

หนวยงานทรบผดชอบดานการควบคมยาสบ

อดตทผานมานน กระทรวงสขภาพหรอกระทรวงสาธารณสขของปากสถาน (the Ministry of Health) เปนหนวยงานทรบผดชอบดานควบคมยาสบของประเทศ ตอมา มแนวคดเรองการกระจายอานาจการปรบปรงประสทธภาพในการปฏบตงานของภาครฐในเรองน และการเตรยมความพรอมของปากสถานทไดใหสตยาบนเปนรฐภาคตามกรอบอนสญญา FCTC เมอปลายป ค.ศ.2004

180

ในเดอนกรกฎาคม ค.ศ.2007 (พ.ศ.2550) รฐบาลปากสถานไดจดตงหนวยงานชอ “Tobacco Control Cell” ซงอยภายใตหนวยงานหนงคอ Health Services Academy หวหนาหนวยงาน Tobacco Control Cell คอ Executive Director, Health Services Academy ซงอยภายใตการควบคมของกระทรวงสาธารณสขทเปลยนชอใหมเปน กระทรวงใหบรการสขภาพแหงชาต กฎหมายและการประสานงาน (Ministry of National Health Services, Regulations and Coordination) เนองจากกระทรวงนมความรบผดชอบในดานการควบคมยาสบ จากการศกษาสถานะทางกฎหมายของ Tobacco Control Cell พบวา หนวยงานแหงนจดตงเปนหนวยงานเฉพาะกจ มใชสวนราชการทไดรบงบประมาณแผนดนเหมอนหนวยงานทวไปหรอเรยกวา non development budget31

อานาจหนาทของ Tobacco Control Cell มหลายประการ แบงไดเปนดงน

การบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบฉบบตาง ๆ รวมถงการปฏบตตาม FCTC งานศกษาวจยดานยาสบผานกลมศกษาวจยและใหคาปรกษาดานยาสบ การสรางความตนตว เผยแพรขอมล ความรดานควบคมยาสบแกประชาชนทวไปและ

กลมเปาหมายตาง ๆ ทเกยวกบการบรโภคยาสบและโรคทเกยวของ การปฏสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบในฐานะผมสวนไดเสย การประสานงานกบภาคเอกชน ภาควชาการ และองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) การใหคาแนะนาทางเทคนคแกหนวยงานอน ๆ ในระดบกระทรวง และหนวยงาน

ทองถน และองคกรพฒนาเอกชนในประเดนดานยาสบ การจดฝกอบรมแกผประกอบวชาชพดานสาธารณสข การจดทาแนวปฏบตทางเทคนคใหแกผมสวนไดเสยกลมตาง ๆ เชน แนวปฏบตในการ

เลกบหร

ผวจยมขอสงเกตเกยวกบอานาจหนาทของ Tobacco Control Cell ในเรองการปฏสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบในฐานะผมสวนไดเสย (Interacting with the tobacco industry as a stakeholder)

31 Tobacco Control Cell at http://www.tcc.gov.pk/

181

เนองจากปากสถานเปนภาคตาม FCTC แลว ซงมหนาทตองปฏบตตามพนธกรณในมาตรา 5.3 และแนวปฏบตในเรองน ซงกาหนดใหมมาตรการจากดการปฏสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบ และการปฏเสธความรวมมอใด ๆ รวมถงขอตกลงทไมมผลในทางกฎหมาย หรอขอตกลงทไมสามารถบงคบไดตามกฎหมายกบอตสาหกรรมยาสบ ฉะนน การทหนวยงานทมหนาทบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบอยาง Tobacco Control Cell ถอวาบรษทบหรหรออตสาหกรรมยาสบเปนผมสวนไดเสย (Interacting with the tobacco industry as a stakeholder32) จงไมเหมาะสมเปนอยางยง เพราะขดตอมาตรา 5.3 อยางชดเจน

ในชวงกลางป 2011 มกระแสขาววา รฐบาลอาจพจารณายกเลกหนวยงาน Tobacco Control Cell33 โดย Dr. Javaid Khan ผเชยวชาญดานควบคมยาสบจาก Agha Khan University และประธาน the National Alliance for Tobacco Control ไดกลาวถงขาววงในทกระทรวงสาธารณสขอาจพจารณายบหนวยงานแหงน โดยใหความเหนวา Tobacco Control Cell เปนหนวยงานทประสานงานกบองคการอนามยโลกและองคกรตอตานยาสบในประเทศไดเปนอยางด ทางดานนาย Khurram Hashmi จาก National Coordinator for the Coalition for Tobacco Control ใหขอมลวา ปากสถานเปน 1 ใน 40 ประเทศแรกทลงนามและเขาเปนภาคของ FCTC ถามการยกเลกหนวยงานแหงนกจะสงผลเสยตอภาพลกษณดานควบคมยาสบของประเทศอยางมาก อกทง Tobacco Control Cell ยงเปนชองทางรบทนสนบสนนจากองคกรระหวางประเทศและประเทศผบรจาค เพอพฒนางานดานควบคมยาสบตาง ๆ นอกเหนอจากชองทางการใหทนผานรฐบาลกลาง

5.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในปากสถาน

อตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรไดดาเนนการแทรกแซงการควบคมยาสบของรฐบาล โดยใชวธการตาง ๆ นานา สรปไดดงน

เอกสารภายในของบรษท BAT เรองแผนงานของบรษทในชวงป 1997 – 1999 ทชอวา Pakistan Tobacco Company Limited: company plan 1997–1999. British American Tobacco (30 September 1999) (http://legacy.library.ucsf.edu/tid/bih61a99). ระบภาระงานสาคญของแผนกนคอ34

32 Functions of Tobacco Control Cell at http://www.tcc.gov.pk/about_us.php 33 Tobacco Control Cell Going to be dysfunctional in Pakistan (May 30th, 2011) at http://www.thenewstribe.com/2011/05/30/tobacco-control-cell-going-to-be-dysfunctional-in-pakistan/ 34 “Tobacco industry activities in Pakistan 1992–2002”, op. cit., pp.9-13.

182

1) การลอบบหรอสรางความสมพนธกบรฐบาล เจาหนาทผบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ (regulators) รวมถงการเจาหนาทรฐบาลระดบจงหวด (Provincial Governments) และฝายนตบญญต

ตวอยางเชน PTC จงพยายามลอบบรฐบาลใหเปลยนแปลงโครงสรางภาษ เพอใหมการจดเกบภาษผผลตบหรในประเทศในภมภาค Mardan ชอวา Mardanwallahs ซงเสยภาษในอตราคอนขางตาคอ รอยละ 15 ของราคาขายปลก ในขณะท PTC จะตองเสยภาษในอตรารอยละ 73 ของราคาขายปลก โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง (Pakistani Finance Minister) และปลดกระทรวงการคลงเหนชอบกบขอเสนอของ PTC ทาใหมการปรบปรงโครงสรางภาษบหรในป 1994 ผลคอยอดจาหนายบหรยหอ Embassy ของ PTC เพมสงขนอยางมากกวารอยละ 40 ในระหวางป 1994 ถง 1995 และจาใหยอดจาหนายบหรของบรษทบหรในประเทศลดลงอยางมาก PTC ยงลอบบเพอแกปญหาการลบลอบนาเขาบหรเถอนยหออนทไมเสยภาษเขามาจาหนายในประเทศ

2) การสอสารองคกร การสรางภาพลกษณ ชอเสยงทดของบรษท

การสนบสนนสทธของบรษทในการโฆษณาสนคา เพอทจะสรางแรงกดดนตอการกาหนดนโยบายของรฐบาล ซงจะสรางความไดเปรยบใหแกบรษทในทางธรกจ เชน กรณบรษท BAT และ PTC ทใหความสาคญกบการทาการตลาด (marketing) ผลตภณฑยาสบอยางมาก ไมวาจะเปน Above –the-line marketing ไดแก การทาตลาดผานสอมวลชน การโฆษณาผานโทรทศน วทย ปายโฆษณา สงพมพ หรอกรณ Below-the-line marketing ทเนนการทากจกรรมเฉพาะกลมเปาหมาย กจกรรมเพอสงคม การสอสารในประเดนสงแวดลอม การสงเสรมการขายผลตภณฑ

เชน PTC จดทาโครงการผลตและจาหนายน ามนพชทรบประทานได (edible oils project) ซงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลปากสถาน หรอโครงการจดรถใหบรการสขภาพเคลอนทแกประชาชน (mobile health vans) ในป 1989 เพอใหการดแลรกษาสขภาพเบองตนในโรคทวไป ใหบรการในบรเวณพนทใกลเคยงโรงงานผลตบหรของบรษทในรศม 30 กโลเมตร รวมถงชวยเหลอกรณเกดภยพบตทางธรรมชาต มขอมลของบรษทอางวาไดใหบรการผปวยไปกวา 17,000 คน ในชวงป 1989 ถง 1994, โครงการทเนนกลม Below-the-line marketing เชน การใหเงนสนบสนนแกผจดการรายการวทยทเปดเพลงภาษาองกฤษทไดรบความนยม หรอการใหทนแกหนงสอพมพภาษาองกฤษเพอสรางภาพลกษณะใหมของบหร Benson & Hedges ในชอวา “new look B&H”35 หรอโครงการรกษาสงแวดลอมของบรษท Pakistan Tobacco Company (รปท 5.16 - 5.17)

35 “Tobacco industry activities in Pakistan 1992–2002”, op. cit., pp.15-16.

183

รปท 5.16 - 5.17 โครงการรกษาสงแวดลอมของบรษท Pakistan Tobacco Company

แผนงานอน ๆ ของบรษทในชวงป 1997 – 1999 ของบรษท BAT ไดแก การเผยแพรขอมล การถกเถยงทางวทยาศาสตรหรอวชาการเกยวกบการไดรบควนบหรมอสอง (environmental tobacco smoke), การสนบสนนเสรภาพของประชาชนในการเลอกทจะสบบหร และการหาแนวรวมทเปนเกษตรกร ชาวไรยาสบ ผจดจาหนายทยนดทจะรวมในการลอบบเจาหนาทรฐบาลเพอประโยชนของบรษท

184

3) การใหทนสนบสนน (Sponsorship) ของบรษทบหร

การใหการสนบสนนกฬาของบรษทบหรเปนสงทบรษทบหรดาเนนการอยเสมอ จากการศกษาการแทรกแซงของบรษทบหรในปากสถานพบวา บรษทบหรไดเคยใหการสนบสนนทางการเงนแกการจดแขงขนกฬามาเปนเวลานานเกอบ 40 ป คอ บรษท Pakistan Tobacco Company ไดใหการสนบสนนกฬาครกเกต (cricket) ทเปนกฬาทไดรบความนยมอยางมาก ตงแตป ค.ศ.1977 ทงการแขงขนในประเทศและการแขงขนครกเกตระดบนานาชาตหลายรายการ เชน One-Day International Creket Tournament, Wills Trophy International, Wills Cup one day national cricket tourment pool matches, Gold Flake Cricket League รวมถงการแขงขนครกเกตระดบโลกอยาง World Cup cricket

เอกสารภายในของบรษท PTC ใน 199336 ระบถงเปาหมายในการใหการสนบสนนกฬาครกเกตคอ นอกเหนอจากการสรางความสมพนธกบยหอบหรกบกฬาแลว การใหสนบสนนยงถอเปนรปแบบหนงของการโฆษณาอกดวย และยงเปนวธการหนงทจะชวยลดความเปนไปไดทจะมการหามการโฆษณาบหรทางโทรทศน ในเอกสารของบรษทบหรไดกลาวถงเปาหมายของการสนบสนนในกจกรรมตาง ๆ มวตถประสงคหรอเปาหมายดงน

Win Win Win Approach Consumer Convenience Consumer Understanding Innovative and Eye Catching Slogan: Know What Matters – A taste Apart Misleading Descriptors to Dilute the Harm Perception Youth Targeting Slogans Sponsorship and cross boarder advertisement Counteract Tobacco Control Efforts Enhance the image of Tobacco Industry Counteract Tobacco Control Efforts Threaten Negative Consequences of the Tobacco Control

นอกจากนน คณะกรรมการครกเกตแหงชาตของปากสถานทชอวา Pakistan Cricket Board (PCB37) ซงเปนองคกรทกากบดแลกฬาชนดน ไดรบเงนสนบสนนการแขงขนครกเกตทดาเนนการโดย

36 Hameed NS. Letter from N Saquib Hameed to David Aitken regarding notes on company plan 1994. British American Tobacco, 25 November 1993 (http://legacy.library.ucsf.edu/tid/zzp77a99). 37 Pakistan Cricket Board จะรบผดชอบดาเนนการจดการเกมการแขงขนครกเกตในประเทศและระหวางประเทศ การจดทามาตรฐานการแขงขนในประเทศ และดแลระเบยบขอบงคบของสมาชก

185

PCB จากบรษทบหรมาเปนเวลานานหลายสบป อกทงเคยอนญาตใหตวแทนบรษทบหรยงไดรบแตงตงเปนสมาชกวสามญของคณะกรรมการอกดวย

ขอมลการแขงขนครกเกตในชวงไมกปมาน ไมมขอมลระบวาบรษทบหรไดใหการสนบสนนกฬาชนดนอก ผใหการสนบสนนตงแตป 2000 เปนตนมาจนถงปจจบน สวนใหญมกจะเปนธนาคาร บรษทน าอดลม บรษทจาหนายอปกรณกฬา38 เชน Faysal Bank T-20 Cup 2011/12, Pepsi PCB Cricket Stars Under-16s Tournament 2012/13 , ABN-AMRO Cup Gold League 2005/06, Tissot Cup

สาหรบแนวปฏบตในการหามบรษทบหรใหการสนบสนนคอ ประกาศของกระทรวงสาธารณสขชอวา NOTIFICATION MINISTRY OF HEALTH (the 25th October; 2003) กาหนดแนวปฏบตทวไปวาดวยเรองการใหเงนสนบสนนของอตสาหกรรมยาสบไวในขอ 20 มสาระสาคญคอ การใหการสนบสนนกจกรรมตาง ๆ ของธรกจยาสบเปนสงทไมไดรบอนญาต แตแนวปฏบตนไมมผลในทางกฎหมายแตอยางใด เพราะไมมสถานะเปนกฎหมาย หากเปนเพยงคาแนะนาทใหผประกอบการพจารณาเองตามความเหมาะสม

4) การใหขอมลบดเบอนในรายงานวชาการดานวทยาศาสตร

บรษทบหรพยายามสรางขอมลตอบโตรายงานผลการศกษาทางการแพทยหรอวทยาศาสตรทเกยวกบผลกระทบตอสขภาพจากการบรโภคยาสบ ในประเดนผลกระทบจากควนบหรมอสองหรอ environmental tobacco smoke (ETS)39 เนองจากมรายงานทางการวทยาศาสตรทพสจนไดและระบผลเสยของควนบหรมอสองตอสขภาพอยางชดเจน ทาใหบรษทบหรในปากสถานโดยเฉพาะบรษท Pakistan Tobacco Company (PTC) ไดวางแผนในระหวางป 1997-1999 ทจะใหขอมลอกดานหนงแกสอมวลชน ประชาชนทวไปวา ควนบหรมอสองไมมผลกระทบตอคณภาพอากาศ เพราะมไดเปลยนแปลงอากาศในบรเวณพนทในอาคาร (indoor air quality) หรอสขภาพของผทไดรบควน บหร เชน อางวาไมมผลการศกษาทางวทยาศาสตรทระบวา ควนบหรทาใหเกดโรคมะเรงปอดและโรคหวใจ เพราะเปนเรองทตรวจสอบไดยาก

บรษท BAT ไดออกเอกสารยนยนจดยนของบรษทคอ ควนบหรมอสองเปนเพยงสงทกอใหเกดความราคาญเทานน ไมมหลกฐานแสดงวามผลกระทบตอสขภาพแตอยางใด บรษท BAT ยงสนบสนนใหมการจดอภปราย ถกเถยงในประเดน ETS วามผลกระทบตอสขภาพอยางแทจรงหรอไม อยางไร เพอสรางความสบสนใหแกผทไดรบขอมลขาวสาร แมวาจะมรายงานทางการแพทยและวทยาศาสตรกตาม

อางจาก http://www.pcb.com.pk/about-pcb.html 38 http://www.pcb.com.pk/tournament-reports.php?&new_page_limit=all 39 “Tobacco industry activities in Pakistan 1992–2002”, op. cit., pp.23-24.

186

5) การฟองรองของบรษทบหร

คดความฟองรองระหวางบรษทบหรในปากสถานกบหนวยงานของรฐ มดงน 40

คดท 1 Baig v. Province of Punjab [Pakistan] [June 25, 2012]

รฐบาลเมองละฮอร (Lahore) ไดออกกฎหมายทองถนตามกฎหมายรฐบาลกลางเรองการเขตหามใช sheesha/ shisha ในพนทปลอดบหร เชน คาเฟ ทาใหมการปดธรกจบรการ sheesha เปนจานวนมาก ทาใหเจาของคาเฟทใหบรการ sheesha ยนคาฟองตอศาลสงเมองละฮอรเพอคดคานกฎหมายดงกลาว แตศาลสงตดสนยกคาฟองของธรกจคาเฟ

คดท 2 The State of Pakistan v. Tarar [Pakistan] [March 20, 2012]

รฐบาลปากสถานโดยอยการฟองดาเนนคดแกบรษท Phillip Morris Pakistan ซงดาเนนการขดตอกฎหมายหามโฆษณาผลตภณฑยาสบในนตยสารทจาหนายทวประเทศ ศาล Civil Magistrate พจารณาคดดงกลาวแลวตดสนใหหวหนาฝายการตลาดของบรษท Phillip Morris Pakistan มความผดตามกฎหมาย แมวาจาเลยจะกลาวอางวา ทาไปโดยสจรตเนองจากไมทราบวาการหามโฆษณาในสอสงพมพตาง ๆ รวมถงนตยสารดวย ผลคอจาเลยตองเสยเงนคาปรบตามกฎหมายและจาคก 3 เดอน แตโทษจาคกใหรอลงอาญาไว

คดท 3 Case No. 6110-2011 [Pakistan] [March 23, 2011]

คดนผจดการคาเฟทใหบรการ sheesha/ shisha ไดยนคาฟองตอศาลเพอคดคานนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบของรฐบาลปากสถาน โดยอางเรองตารวจอายดอปกรณ sheesha/ shisha โดยอางวาการประกอบธรกจของคาเฟไมขดตอกฎหมายควบคมยาสบ และยงกลาวอางวาการดาเนนการของตารวจขดตอสทธของประชาชนตามรฐธรรมนญปากสถาน (Pakistani constitution) ในคดนผถกฟองคอ the Capital City Police Office เมองละฮอรไดกลาวอางถงกฎหมายชอวา “Prohibition of Smoking in Enclosed Places and Protection of Non-Smokers Health Ordinance 2002” ซงมเนอหาบญญตหามการใชยาสบในพนทสาธารณะ (public places) รวมถงการหามบรโภคยาสบดวย shisha ในคาเฟดวย และยงหามการบรโภคยาสบของเยาวชนทมอายต ากวา 18 ป ศาลจงตดสนยกฟองของผประกอบธรกจคาเฟ

คดท 4 Dr. M. Yaqoob Bhatti v. Chairman Medical Research Council, et al. [Pakistan] [February 23, 1994]

40 http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/advancedsearch/?country=Pakistan

187

โจทกเปนแพทยชอ Dr. M. Yaqoob Bhatti ไดฟองศาล โดยอางวาการโฆษณาบหรทางโทรทศนถอวาขดตอสทธของประชาชนตามกฎหมายรฐธรรมนญ ศาลยกคาฟองโดยใหเหตวา โจทกมไดใหเหตผลทเพยงพอในเรองการละเมดสทธพนฐานตามรฐธรรมนญในประเดนใดบาง (ขอสงเกตคอ คดนเกดขนในป 1994 ซงในขณะนน ยงไมมกฎหมายหามการโฆษณายาสบทางสอตาง ๆ ตอมาจงมการแกไขปรบปรงกฎหมายในป 2002)


องคกรภาคประชาสงคมหรอองคกรพฒนาเอกชนทดาเนนงานใหมการควบคมยาสบ จากการศกษาพบวา หลายองคกรมความเขมแขงในการดาเนนงานเปนอยางมาก แตขาดการสนบสนนจากภาครฐ สวนใหญเปนองคกรทางวชาการและผประกอบวชาชพดานสขภาพ เชน the National Alliance for Tobacco Control, Heartfile, Coalition for Tobacco Control และ Network for Consumer Protection รวมถงสมาคมหรอองคกรผประกอบวชาชพทางสาธารณสข เชน สมาคมโรคหวใจ สมาคมโรควณโรค ชมรมผปวยมะเรง (cancer societies) และชมรมการศกษาดานสาธารณสข (public health education societies)

อยางไรกด ผวจยมขอมลในเรองนไมมากนก เพราะมการจดทาเอกสารเผยแพรเปนภาษาองกฤษคอนขางนอย ตวอยางกจกรรมของภาคประชาสงคมในปากสถาน มดงน

พนธมตรควบคมยาสบแหงชาต (National Alliance for Tobacco Control) เปนองคกรทไม

แสวงหากาไร รเรมจดตงโดยกลมนกวชาการทเปนแพทยดานระบบหายใจ (Section of Pulmonology) ของมหาวทยาลย the Aga Khan University ตวอยางผลงานเชน เมอวนท 7 กมภาพนธ 2011 ไดออกแถลงการณคดคานกรณทรฐมนตรวาการกระทรวงกฬาใหสมภาษณวา จะใชเงนบรจาคของธรกจยาสบในการสนบสนนกฬาตาง ๆ ในประเทศ ทง ๆ ทองคกรดานสขภาพทวโลกตางกคดคานการรบเงนจาก

188

อตสาหกรรมยาสบ โดยเปรยบเทยบกบกรณหนวยงานหรอองคกรดานสนตภาพหรอตอตานสงคราม ยอมทจะไมรบเงนสนบสนนจากบรษทหรอธรกจทผลตกบดกทเปนวตถระเบด หากกระทรวงกฬารบเงนจากบรษทบหรแลว จะกลายเปนการโฆษณา ประชาสมพนธบรษทบหรโดยออม ทาใหประชาชนทวไปและสมาชกรฐสภาเขาใจผดวาบรษทบหรเปนธรกจทด ควรสงเสรม ฉะนน รฐมนตร ฯ จงควรปฏเสธการรบเงนจากบรษทบหร41

เครอขายควบคมยาสบแหงชาต (Coalition for Tobacco Control Pakistan หรอ CTC-Pak) เปนองคกรภาคประชาสงคมทรฐบาลใหการยอมรบวา เปนแหลงใหคาแนะนาทางวชาการดานควบคมยาสบแกกระทรวงสาธารณสข และองคกรระหวางประเทศ เชน องคการอนามยโลก เปนองคกรทเปนสมาชกของเครอขายตอตานยาสบระหวางประเทศ เชน Framework Convention Alliance (FCA), Global Smoke Free Olympics Campaign, Stop-TB, Health and Development Network and Bloomberg Grants Initiative Forum-Pakistan และเปนภาคของ American Cancer Society and Health Bridge วตถประสงคในการจดตงเครอขาย CTC-Pak คอ การเสรมสรางความเขมแขงและการปฏบตตามนโยบาย กฎหมายควบคมยาสบทสอดคลองกบ FCTC โดยดาเนนงานในลกษณะการรณรงค และใหคาแนะนาทางวชาการแกกระทรวงสาธารณสข

เครอขายคมครองผบรโภค (Network for Consumer Protection) เปนองคกรพฒนาเอกชนทมพนธกจหลกในดานคมครองสทธผบรโภค ทางานดานผบรโภคมานานกวา 20 ป และจดตงเปนองคกรในป 1992 การดาเนนงานเนนการเผยแพรขอมล ความรเกยวกบสนคาและบรการ การจดทาขอเสนอตอรฐบาล เครอขายนดาเนนการดานควบคมยาสบมาเปนเวลานานเชนกน เชน ชวงป 2000 – 2007 ไดทางานในโครงการ Tobacco Free Initiative Pakistan ขององคการอนามยโลก เนนการใหขอมลอนตรายจากการบรโภคยาสบ การคดคานกจกรรมสงเสรมการขายตาง ๆ และใหคาปรกษาแนะนาแกรฐบาลในประเดนควบคมยาสบ หรอกจกรรมชวงป 2008-2010 เครอขาย ฯ ไดรบทนจาก Bloomberg Grant Initiative ในเรอง Policy Advocacy and Stakeholders Awareness เพอลดอปสงคของบหรในปากสถาน

41 “say NO to tobacco money” (Feb 7, 2011) at https://www.facebook.com/notes/national-alliance-for-tobacco-control-natc-pakistan/say-no-to-tobacco-money/187863907901056

189

นอกเหนอจากบทบาทของภาคประชาสงคมแลว การปฏบตงานของสอมวลชนกมความสาคญในการควบคมยาสบ เชน ชมรมสอทางเลอกและวจย (Society for Alternative Media and Research - SAMAR) ไดจดประชมเชงปฏบตการ ในโครงการชอ “Development & Implementation Of Tobacco Control Policies Project in Pakistan” 42 ใหแกสอมวลชน เมอวนท 5 มกราคม 2009 ภายใตการสนบสนนของ the Campaign for Tobacco Free Kids (CTFK) โดยมวตถประสงคเพอสรางความเขาใจในการปฏบตตาม FCTC ของปากสถาน ผานกลไกการตรวจสอบตาง ๆ รวมถงการปรบปรงกฎหมาย การรเทาทนเรองลอบบของอตสาหกรรมยาสบ เนอหาในการประชมทนาสนใจคอ ผเขารวมประชมไดอภปรายถงความพยายามของอตสาหกรรมยาสบทจะกภาพลกษณทไมดของตน ดวยการตดตอ โนมนาวผมอานาจกาหนดนโยบาย (policy makers) การหาความสนบสนนจากองคกรดานสขภาพและสงแวดลอมตาง ๆ, การสงเสรมผลตภณฑยาสบของตนดวยการประชาสมพนธทางสอมวลชน และการใหเงนสนบสนนงานเทศกาลพนเมองประจาทองถนตาง ๆ (local folk festivals) นอกจากน ยงมความพยายามของบรษทบหรทจะแบงแยกสอมวลชนออกเปนฝกเปนฝาย ดวยการพยายามทจะมอทธพลเหนอผสอขาวหรอสอมวลชนสนบสนนเรองการจดใหมเขตปลอดบหร 100 % ซงถอเปนรปแบบการแทรกแซงของบรษทบหรอยางหนง

42 Journalists Orientation Meeting Coalition for Tobacco Control – Pakistan Report Jan 2009.

190

บทท 6

กรณศกษาประเทศแคนาดา

6.1 ขอมลทวไป 1 2

ประเทศแคนาดาเปนประเทศทมขนาดใหญเปนอนดบ 2 ของโลก มการปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภาและเปนระบบสหพนธรฐ (federation) หรอ สมาพนธรฐ (confederation) คอ มรฐบาลกลาง (federal government) และมรฐบาลมลรฐ 10 มลรฐ (provinces) และดนแดน (territories) 3 เขต รวมเปน 13 เขตปกครอง3 โดยรฐธรรมนญแหงประเทศแคนาดา (Canadian Charter of Rights and Freedoms) ไดบญญตการแบงแยกอานาจไวสรปไดดงน รฐบาลกลางจะมอานาจหนาทรบผดชอบกจการของประเทศในดานนโยบายตางประเทศ การคาระหวางประเทศ ความมนคงของชาต กจการประมล การขนสงและการสอสาร กจการโทรคมนาคม กจการนวเคลยร ภาษอากร ระบบการเงนและธนาคาร กฎหมายอาญา การตรวจคนเขาเมอง และสทธมนษยชน ในขณะทรฐบาลมลรฐจะมเขตอานาจในการบรหารดานกจการยตธรรม (administration of justice) สทธพลเมอง (civil rights) ทรพยากรธรรมชาต การจดเกบภาษของมลรฐหรอทองถน การศกษา วฒนธรรม ระบบสาธารณสข การประกนสงคม และควบคมดแลรฐบาลทองถน (municipal government ) ซงจะมบทบาทในเรองการบรหารจดการการศกษา การพฒนาทดน การออกกฎหมายเกยวกบธรกจทองถน กจกรรมทางวฒนธรรมทงน รฐบาลกลางและรฐบาลมลรฐจะมความรบผดชอบรวมกนในกรณทเกยวกบการจดการสงแวดลอม รฐบาลมลรฐมอานาจทางนตบญญตของตนเองผานการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรของผมสทธเลอกตง

ขอมลทควรทราบคอ ระบบกฎหมายแคนาดาม 2 ระบบคอ ระบบคอมมอนลอว (Common Law) ขององกฤษ โดยใชบงคบในกฎหมายรฐบาลกลางและมลรฐสวนใหญ มเพยงมลรฐควเบก (province of Quebec) ทใชระบบกฎหมายซววลอว (Civil Law)

1 สรปจากเวบไซตรฐบาลแคนาดา http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/index-eng.php 2 เวบไซตรฐบาลแคนาดา http://www.canada.gc.ca/aboutcanada-ausujetcanada/menu-eng.html และ http://www.canadainternational.gc.ca/thailand-thailande/about-a_propos/overview-apercu.aspx?lang=eng&view=d 3 10 มลรฐ ไดแก Alberta, British Columbia, Manitoba, New Brunswick, Newfoundland and Labrador, Nova Scotia, Ontario, Prince Edward Island, Quebec และ Saskatchewan. และดนแดน 3 เขต ไดแก Northwest Territories, Nunavut และ Yukon

191

แผนทประเทศแคนาดา

ขอมลทางเศรษฐกจทสาคญคอ ประเทศแคนาดามขนาดทางเศรษฐกจใหญเปนอนดบ 10 ของโลก โดยเปนสมาชกกลมอตสาหกรรมชนนา 8 ประเทศ (Group of Eight - G8) และเปนสมาชกขององคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development - OECD) นอกจากนน แคนาดายงเปนหนงในกลมประเทศทกาลงเจรจาจดทา “ความตกลงหนสวนยทธศาสตรเศรษฐกจเอเชย-แปซฟก” หรอ TPP (Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement) ซงเปนความตกลงการคาเสรระดบภมภาคทอาจมผลเสยตอการควบคมยาสบของไทย หากรฐบาลไทยตดสนใจเขารวมเจรจา TPP ดวย4

จากขอมลสภาพสงคมและคณภาพชวตคนแคนาดา ในป 2010 แคนาดามประชากรราว 34 ลานคน (ขอมล ณ วนท 1 เมษายน 2010) ชวงเวลาเพยง 3 เดอน มประชากรเพมขนจากขอมลวนท 1 มกราคม 2010 จานวน 88,100 คน (หรอคดเปนรอยละ 0.26) ในจานวนประชากรทเพมขนนราวรอยละ 71 หรอ 2 ใน 3 เปนผทอพยพมาตงถนฐานในแคนาดา5 ประชากรในแคนาดามความหลากหลายของเชอชาต 4 ไพศาล ลมสถตย, “ผลกระทบทอาจเกดขนจาก TPP ตอการควบคมยาสบของไทย” (หมอชาวบาน, ปท 35 ฉบบท 416 ธนวาคม 2556), หนา 41. 5 “Canada's population estimates” (Statistics Canada) at http://www.statcan.gc.ca/daily-quotidien/100628/dq100628a-eng.htm

192

วฒนธรรมอยางมากประเทศหนง เนองจากมผทอพยพโยกยายมาตงถนฐานเปนจานวนมาก ประชากรแคนาดาทเปนคนกลมนอย (minority group) จะมจานวนเพมสงขนอยางมากโดยเฉพาะในชวงป ค.ศ.1991 ถง 2006 มรายงานการศกษาเรองการคาดการณจานวนประชากรในป 2031 วา ประชากร 3 ใน 10 คน หรอคดเปนรอยละ 29 ถง 32 จะมเชอสายจากชนกลมนอยและไมไดพดภาษาองกฤษเปนภาษาแม กลาวคอ จะมประชากรทมเชอสายของผยายมาตงถนฐานจากประเทศอนราว 11.1 ถง 14.4 ลานคน โดยสวนใหญจะเปนคนทมเชอสายเอเชยใตและเชอสายจน และเปนคนรนหนมสาว รองลงมาจะเปนเชอสายอาหรบและเอเชยตะวนตก6 ทาใหสงคมแคนาดามวฒนธรรม การนบถอศาสนาทหลากหลาย

ประชากรสวนใหญมระดบการศกษาสงเมอเปรยบเทยบกบคาเฉลยของประเทศในกลมองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD) ทเปนกลมประเทศพฒนาแลว โดยขอมลชวงป 1999 ถง 2009 ประชากรแคนาดาทมอายระหวาง 25 ถง 64 ปจบการศกษาในระดบมหาวทยาลยหรอวทยาลย เพมขนจากรอยละ 39 ในป 1999 เปนรอยละ 50 ในป 2009 ในขณะทคาเฉลยของประเทศสมาชก OECD ในป 2009 ยงอยทรอยละ 307 ในดานคณภาพชวตของคนแคนาดานน องคการสหประชาชาตไดจดลาดบใหประเทศแคนาดาเปนประเทศหนงทประชากรมคณภาพชวตทดทสดในโลก ไมวาจะเปนการดารงชวต อายเฉลยและระดบการศกษาของประชากร อกทงยงมวฒนธรรมและภาษาทหลากหลาย ดงจะเหนไดจากขอมลดชนการพฒนามนษยของสหประชาชาต (the United Nations Human Development Index8 หรอ HDI) ป ค.ศ. 2009 พบวา สถานะดานสขภาพของคนแคนาดา มสขภาพทดทสดประเทศหนงของโลก กลาวคอมคณภาพชวตทดในลาดบท 4 ของประเทศตาง ๆ ทวโลก (รองจากประเทศนอรเวย, ออสเตรเลย และไอซแลนด ตามลาดบ) คนแคนาดามสขภาพดกวาคนอเมรกนทอยในลาดบท 13 จงสามารถสะทอนถงคณภาพของระบบบรการสาธารณสขและระบบสขภาพในแคนาดาดวย

แมวาจะไมปรากฏหลกฐานชดเจนวา เรมมการบรโภคยาสบในแคนาดาเปนครงแรกเมอใด แตนกโบราณคดไดคนพบหลกฐานการใชยาสบในพนททางตะวนตกเฉยงใตของมลรฐออนแตรโอ (Ontario) ทสามารถคานวณอายยอนหลงไปถงราวศตวรรษท 8 พนธยาสบทเคยนยมปลกของชาว

6 Éric Caron Malenfant, André Lebel and Laurent Martel, Projections of the Diversity of the Canadian Population 2006 to 2031 (Statistics Canada, Minister of Industry, 2010), p.1. 7 “Education indicators in Canada: An international perspective” (Statistics Canada, 2009) at http://www.statcan.gc.ca/daily-quotidien/110913/dq110913b-eng.htm 8 HDI เปนการสรปภาพรวมดชนชวดการบรรลเปาหมายของประเทศตาง ๆ ใน 3 ดานหลกทเกยวกบการพฒนามนษย ไดแก สขภาพ, ความร และมาตรฐานการครองชพทดของประชาชนในประเทศนน ๆ โดยดชนดานสขภาพจะวดจากอายขยเฉลยของประชากร และมการใชตวชวดหลายรอยตว กรณาด http://hdr.undp.org/en/statistics/faq/question,68,en.html

193

พนเมองในทวปอเมรกาเหนอคอ ยาสบพนธ Nicotiana rustica ซงมถนกาเนดในพนทอเมรกาใต9 ในชวงตอมา ยาสบเรมใชกนอยางแพรหลายในกลมชนพนเมองในแคนาดาทเรยกวา First Nations10 ผานการตดตอคาขายกบชาวยโรป เชน ตนป ค.ศ. 1597 นกเดนเรอชาวยโรปไดนายาสบมาแลกเปลยนกบขนสตวของชนพนเมอง สาหรบประวตความเปนของการควบคมยาสบในประเทศแคนาดา11 เรมตนในชวงตนศตวรรษท 20 โดยกลมสหภาพสตรชาวครสเตยนทชอวา Women’ s Christian Temperance Union (WCTU) เปนองคกรเผยแพรความเชอศาสนาครสตทจดตงขนในสหรฐ จงมจดยนในเรองการรณรงคคดคานการบรโภคยาสบทชดเจน โดยเฉพาะการสบบหรหรอยาสบของผหญงทไดรบการตอตานมากในชวงเวลานน องคกรแหงนสามารถดาเนนงานอยางประสบความสาเรจในเรองน


ขอมลเกยวกบการบรโภคยาสบ

ขอมลรายงานของแคนาดาป 2012 ทเสนอตอองคการอนามยโลก12 ในฐานะรฐภาคของ FCTC พบวาประชากรผใหญ (อายต งแต 15 ปขนไป) มอตราการบรโภคยาสบในกลมผใหญทประเมนในระหวางป 2010 มอตรารอยละ 15.10 (ผชายทสบเปนประจาวนคดเปนรอยละ 16.4 และในขณะทผชายทสบเปนประจาวนราวรอยละ 13.2) แหลงขอมลสาคญทอางองคอ Canadian Tobacco Use Monitoring Survey (CTUMS13) 2010

9 Neil Collishaw, History of tobacco control in Canada (Canada: Physiciansfor a Smoke-Free Canada, November 2009), p.1. 10 เปนชอเรยก กลมชาตพนธทเปนชนพนเมองทอาศยอยในพนทอเมรกาเหนอหรอแคนาดาในปจจบน กอนทจะชาวตะวนตกจะคนพบแคนาดา เปนชาวอะบอรจน ปจจบนประชากรราว 7 แสนคน มการรวมตวกนกอตงเปนองคกรชอ the Assembly of First Nations (AFN) เมอป ค.ศ. 1985 เพอเปนตวแทนของกลมชนพนเมองกวา 630 ชมชนทวแคนาดา กรณาดขอมลเพมเตมในเวบไซต AFN (www.afn.ca) 11 Neil Collishaw, History of tobacco control in Canada, op. cit., pp.11-12. 12 “REPORTING INSTRUMENT OF THE WHO FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: Canada” (February 27, 2012), pp.3-4. 13 CTUMS เปนการสารวจขอมลการบรโภคยาสบในแคนาดาทจดทาเปนประจาทกป ทจดทาโดย กระทรวงสขภาพแคนาดา (Health Canada) รวมกบ สานกงานสถตแหงชาตของแคนาดา (Statistics Canada) สารวจขอมลจากกลมประชากรชาวแคนาดาราว 20,000 คน ทมอายตงแต 15 ป แตไมรวมถงกลม residents ทอาศยอยในดนแดน 3 เขต ไดแก Northwest Territories, Nunavut และ Yukon กบกลม full-time residents ของสถาบนตาง ๆ

194

ขอมลนาสนใจคอ ขอมลของกระทรวงสาธารณสขแคนาดา14 อตราการบรโภคยาสบหรอบหรในชวงเวลา 15 ป โดยสารวจจากกลมผสบบหรทมอายตงแต 15 ปขนไป (ค.ศ.2000-2010) มแนวโนมลดนอยลงอยางตอเนองคอ ป 2000 มอตรารอยละ 24 จนเหลอรอยละ 19 ในป 2005 และมอตราการใชยาสบทชะลอตวลงในระหวางป 2005 ถง 2010 (ดรปท 6.1)

รปท 6.1 ขอมลอตราการสบบหรในแคนาดาของผสบบหรอายตงแต 15 ปขนไป(ค.ศ.2000-2010)

ขอมลรายงานผลการสารวจการบรโภคยาสบของชาวแคนาดาลาสด (CTUMS) ทจดทาขนตงแตป 1999 จนถงป 2012 รวมเวลา 14 ป15 ไดผลสรปในภาพรวมคอ มการบรโภคยาสบในแคนาดาลดนอยลงเปนอยางมากคอ อตราการบรโภคยาสบในกลมผใหญรอยละ 25 ในป 1999 ลดเหลอรอยละ 16 ในป 2012 (ดรปท 6.2) ในชวงเวลา 14 ปมานแคนาดามประชากรอายตงแต 15 ป เพมขนราว 4.4 ลานคน ในชวงเวลาดงกลาวมจานวนผสบบหรทเปนชาวแคนดาลดนอยลงราว 1.5 ลานคน ในขณะทมผทเคยสบบหรอยางนอย 100 มวนในชวต แตปจจบนเลกสบแลว (Former Smokers - Person who is not smoking; however, has smoked at least 100 cigarettes in their life.) เพมขนราว 1.9 ลานคน และมประชากรทไมเคยสบบหรมากอนเลยหรอเคยสบบหรนอยกวา 100 มวนในชวต (Never Smoker - Person who is not

14 BACKGROUNDER ON THE CANADIAN TOBACCO INDUSTRY AND ITS MARKET 2011-12 Edition (Canada: Non-Smokers’ Rights Association/ Smoking and Health Action Foundation, March 2012), p.5. 15 “Canadian Tobacco Use Monitoring Survey” (CTUMS) (2012) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/research-recherche/stat/ctums-esutc_2012-eng.php

195

smoking and has not smoked 100 cigarettes in their life.) เพมขนราว 4 ลานคน กลาวโดยสรปคอในภาพรวมมประชากาทสบบหรเพมขนราวรอยละ 15 ในขณะทกลมผทสบบหรอยในปจจบนและกลม Former Smokers (Ever Smoker - Current and former smoker combined) มจานวนไมเปลยนแปลง (ดรปท 6.3)

รปท 6.2 ขอมลเปรยบเทยบการบรโภคยาสบของประชากรแคนาดาระหวางป 1999 กบป 2012 (อางจาก CTUMS, 2012)

รปท 6.3 Total Population and Smoking Status Percentages and Counts for Canadians Aged 15 Years Older From 1999 and 2012

1999 2012

CTUMS Annual 2012 Population Percentage Population Percentage

Total Population 24,260,326 100 28,680,393 100

Never Smokers 11,992,942 49 16,039,065 56

Ever Smokers 12,267,384 51 12,641,328 44

Former Smokers 6,145,392 25 8,011,341 28

Current Smokers 6,121,992 25 4,629,987 16

196

ขอมลผสบบหรของคนแคนาดาในปจจบน (Current Smokers) คอ ในป 1999 มผสบบหรราว

6.12 ลานคน โดยแบงเปนกลมผสบบหรเปนประจาทกวนทมอายตงแต 15 ป (Daily Smokers) จานวนรอยละ 83 และมกลมผสบบหรเปนครงคราว (Occasional Smokers) คดเปนรอยละ 17 ในขณะทขอมลป 2012 มผสบบหรราว 4.62 ลานคน แบงเปนกลมผสบบหรเปนประจาทกวน (Daily Smokers) จานวนรอยละ 73 และมกลมผสบบหรเปนครงคราว (Occasional Smokers) คดเปนรอยละ 27 กลาวคอในชวง 14 ปทผานมา มคนสบบหรเปนประจาทกวนลดนอยลงราวรอยละ 10 ในขณะทจานวนผสบบหรเปนครงคราวเพมมากกวาในอดต แสดงวาคนแคนาดามพฤตกรรมสบบหรเปนประจาลดนอยลงแบงเปนกลมผ สบบหรเปนประจาทกวน (Daily Smokers) จานวนรอยละ 83 และมกลมผสบบหรเปนครงคราว (Occasional Smokers) คดเปนรอยละ 17 (ดรปท 6.4) ขอมลผสบบหรเปนประจาในป 2012 สบบหรเฉลยจานวน 15 มวนตอวน ซงนอยกวาขอมลป 2001 ทมการบหรเฉลยจานวน 16.2 มวนตอวน

รปท 6.4 ขอมลผสบบหรของคนแคนาดาในปจจบนระหวางป 1999 กบ 2012

พฤตกรรมการบรโภคยาสบแบบมควนตามเขตพนทตาง ๆ ในแคนาดาคอ ชาวแคนาดาในมลรฐ British Columbia มสดสวนตาทสดเมอเปรยบเทยบกบพนทอน ๆ คอคดเปนรอยละ 13 ในขณะทชาวแคนดาในมลรฐ Newfoundland/Labrador มการสบบหรมากถงรอยละ 20 ขอมลป 2011 ถงป 2012 ในแคนาดามประชากรราวรอยละ 4 หรอคดเปนจานวน 1.2 ลานคนของประชากรทมอายตงแต 15 ปขนไป ทนยมสบซการหรอซการขนาดเลกทเรยกวา cigarillo สาหรบขอมลการบรโภคยาสบแบบไรควน (smokeless tobacco products) ในป 2012 มชาวแคนาดาทมอายตงแต 15 ปขนไป คดเปนรอยละ 8 ทบรโภคยาสบชนดน ซงเพมขนจากขอมลในป 2006 ทมสดสวนรอยละ 4

ขอมลการบรโภค Water-pipe Tobacco ในป 2012 มชาวแคนาดาอายตงแต 15 ปขนไป นอยกวารอยละ 1 หรอจานวน 251,000 คน ทเคยใชยาสบลกษณะนในชวงเวลา 30 วนทผานมา สวนใหญเปนกลมคนทมอายตงแต 20-24 ป ราว 104,000 คน

197

จากการศกษาขอมลการบรโภคยาสบไรควนในแคนาดาพบวา มสดสวนเพยงรอยละ 1 ของจานวนประชากร แตขอมลทนากงวลคอกลมผใชยาสบประเภทนคอกลมเยาวชนทมอายไมเกน 25 ป (คดเปนรอยละ 8 ของจานวนประชากรท งหมด) โดยสวนใหญนยมยาสบไรควนแบบชรส (smokeless tobacco use flavoured products) กฎหมายควบคมยาสบของแคนาดายงมไดควบคมธรกจยาสบไรควนอยางเขมงวดเหมอนกรณบหรซกาแรต เชน ไมมกฎหมายกาหนดเรองภาพคาเตอนดานสขภาพ และยงไมไดหามเรองการใสสารปรงรสตาง ๆ16

ผลกระทบตอสขภาพของคนแคนาดา

ขอมลจาก Canadian Cancer Society 17ระบวา การบรโภคยาสบเปนสาเหตลาดบท 1 ของการเสยชวตของคนแคนาดาดวยโรคทปองกนได โดยทาใหมผเสยชวตมากราว 37,000 คนในแตละป ควนบหรหรอยาสบเปนสาเหตของการเสยชวตดวยโรคมะเรงคดเปนรอยละ 30 ของโรคมะเรงทงหมดในแคนาดา ทงน ผเสยชวตดงกลาวสวนใหญปวยเปนมะเรงปอด ขอมลในป 2012 มคนแคนาดามากถง 25,600 คนทเปนผปวยมะเรงปอด และมผเสยชวตราว 20,100 คนในแตละป ซงถอวาผปวยมะเรงปอดมจานวนสงกวาผปวยมะเรงหลายชนด การบรโภคยาสบยงเปนสาเหตของการปวยดวยโรคมะเรงหลายชนด

6.3 อตสาหกรรมยาสบในแคนาดา

อตสาหกรรมยาสบในแคนาดาอยในกลมบรษทบหรยกษใหญ 3 รายทครองสวนแบงตลาดยาสบสวนใหญในประเทศคอ

1. บรษท Imperial Tobacco Canada (ITC) เปนบรษทบหรทมอายมากกวา 105 ป คอ จดตงขนในป ค.ศ.1908 ณ เมองมอนทรออล มลรฐควเบค (Quebec) ตอมาในป 1970 มการจดตงบรษท holding company ชอ Imasco Limited โดย Imperial Tobacco Canada เปนบรษทลกและเปน 1 ใน 3 กจการหลกกลมบรษท ในขณะนน บรษทบหรขามชาตคอ British American Tobacco ไดเขาซอหนในบรษท Imasco

16 BACKGROUNDER ON THE CANADIAN TOBACCO INDUSTRY AND ITS MARKET 2011-12 Edition, op. cit., p.21. 17 “Why tobacco control is important” at http://www.cancer.ca/en/get-involved/take-action/what-we-are-doing/tobacco-control/?region=nu

198

Limited คดเปนรอยละ41.5 ของหนท งหมด จนกระทงในเดอนกมภาพนธ ป 2000 บรษท Imperial Tobacco Canada ไดรบการตดตอเจรจาซอกจการทงหมดโดย British American Tobacco18

บรษท ITC เปนบรษทบหรทมสวนแบงตลาดบหรมากทสดในแคนาดา กลาวคอมสวนแบงตลาดในป 2011 คดเปนรอยละ 50.4 แมวาจะลดนอยลงจากสวนแบงตลาดในป 2010 รอยละ 51.7 กตาม ในรายงานของ BAT อางวาสาเหตทสวนแบงตลาดลดนอยลงเนองจากปญหาบหรหนภาษทพบเพมขนอยางมากในป 2011 ซงมผลทาใหยอดการจาหนายบหรถกกฎหมายในแคนาดาลดนอยลงราวรอยละ 3 ในปเดยวกน19

ยหอบหรของ ITC ทไดรบความนยมในแคนาดาคอ ยหอ du Maurier, John Player Standard, Matinée (Matinée ชนด slim and superslim เปลยนชอเปน Vogueแลว), Peter Jackson, Players และยหอ Viceroy

2. บรษท Rothmans Benson & Hedges20 มจดกาเนดจากการกอตงบรษท Rothmans of Pall Mall Canada Limited ในป ค.ศ.1956 โดยนาย Rothmans เจาของบรษท ตอมาในป 1963 ไดซอกจการบรษทยาสบชอ Rock City Tobacco ในมลรฐควเบค ตอมาป 1986 บรษท Rothmans ไดควบรวมกจการกบบรษท Benson & Hedges ตงแตป 2008 เปนตนมาบรษท Rothmans Benson & Hedges ไดถกบรษทบหรขามชาตอยางบรษท Phillip Morris International เขาซอกจการ บรษทบหรแหงนมสานกงานใหญทเมองโตรอนโต มลรฐออนแตรโอ (Ontario) ปจจบนเปนบรษทบหรและกจการยาสบทมขนาดใหญเปนลาดบท 2 ในแคนาดา ดาเนนกจการผลตและจาหนายบหร ยาสบ และจดจาหนายซการ ยหอบหรทไดรบความนยมคอ ยหอ Accord, Belmont, Canadian Classics, Mark Ten Original, Next, Number 7 และ Quebec Classique

3. บรษท JTI MacDonald Corp บรษทนกอตงขนโดยพอคา 2 คนคอ William C. และ Augustine Macdonald ในป ค.ศ.1858 เดมใชชอวา บรษท RJR-Macdonald Inc. ณ เมองมอนทรออล ตอมาในป 1999 เปลยนชอเปน RJR-Macdonald Inc. และเปลยนชอเปน JTI MacDonald Corp ภายหลงจากท Japan Tobacco Inc. เขาซอกจการบรษทบหรขามชาตของสหรฐคอ R.J. Reynolds ในป 1999 ปจจบน JTI เปนบรษทบหรทมขนาดใหญเปนลาดบท 3 ของโลกของญปนไป บรษทแคนาดาแหงน

18 History (Imperial Tobacco Canada) at http://www.imperialtobaccocanada.com/groupca/sites/IMP_7VSH6J.nsf/vwPagesWebLive/DO7VXM2Z?opendocument&SKN=1 19 BACKGROUNDER ON THE CANADIAN TOBACCO INDUSTRY AND ITS MARKET 2011-12 Edition, op. cit., p.9. 20 Rothmans Benson & Hedges at http://www.pmi.com/marketpages/pages/market_en_ca.aspx

199

กลายเปนบรษทสาขาของ JTI ยหอบหรทไดรบความนยมคอ ยหอง Legend, Macdonald Special, Export A และ Studio

ในรายงานขอมลอตสาหกรรมยาสบในแคนาดาทจดทาโดย “สมาคมสทธของผไมสบบหร” (Non-Smokers' Rights Association - NSRA) ระหวางป 2011 - 2012 ขอมลสวนใหญมาจากแหลงขอมลทนาเชอถอคอ ขอมลของกระทรวงสาธารณสขแคนาดา และสานกงานสถตแหงชาตของแคนาดา รวมถงขอมลจากรายงานประจาปของผถอหนบรษทบหรและเวบไซตตาง ๆ ระบวา บรษทบหรยกษใหญ 3 บรษทขางตนครองสวนแบงตลาดสวนใหญมากถงราวรอยละ 96 (ขอมลป 2007)

สาหรบสวนแบงตลาดบหรในแคนาดาอกรอยละ 4 เปนของบรษทบหรขนาดเลก เชน บรษท Grand River Enterprises (GRE) และบรษท Tabac ADL Tobacco ซงทงสองบรษทนเปนกจการของกลมชนพนเมอง (First Nations people) และบรษท Bastos du Canada Ltée อยางไรกด ขอมลของบรษทบหรขนาดเลกมอยไมมากนกและมกจะไมเปดเผยตอสาธารณชน

ขอมลการจาหนายยาสบไรควน (smokeless tobacco) ในแคนาดา มยอดจาหนายเพมสงขนมากเชนกน แตยงไมมการจดทาขอมลอยางเปนระบบ ผประกอบธรกจทดาเนนการยาสบไรควนคอ บรษท National Smokeless Tobacco Company Limited (NSTC) ซงจาหนายผลตภณฑยาสบไรควนสวนใหญ สนคาเหลานจะนาเขาและจดจาหนายในชอยหอ Copenhagen และ Skoal บรษท NSTC ซงเปนผลตภณฑยาสบของบรษทสหรฐชอวา บรษท U.S. Smokeless Tobacco Company (USSTC) บรษท NSTC และบรษท USSTC เปนบรษททถอหนทงหมดโดยกลม Altria ซงเปนเจาของเดยวกนกบบรษท Philip Morris USA และบรษทจาหนายซการขอ John Middleton cigar

ปจจบนธรกจยาสบในแคนาดาเรมประสบความยากลาบากในการดาเนนกจการ ดงจะเหนไดจากอตราการบรโภคยาสบในแคนาดาทลดลงอยางตอเนอง ประกอบกบกฎหมายควบคมยาสบของแคนาดาทมความเขมงวดเพมมากขน หรอกรณรฐบาลของมลรฐหลายแหงไดดาเนนการฟองรองบรษทบหรในหลายคด ทาใหบรษทบหรตองหนไปทากจกรรมหรอโครงการเสรมสรางภาพลกษณขององคกรในพนทชมชน รวมถงการสนบสนนกจกรรมการกศลหรอเรอง CSR

200


ยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตของแคนาดา22

แคนาดาไดชอวาเปนประเทศทเปนกลมผนาในเรองการควบคมยาสบประเทศหนงของโลก โดยสามารถลดอตราการตายของประชากรจากการบรโภคหรอสบบหรไดอยางมาก ทาใหยอดจาหนายบหรลดนอยลงมากกวารอยละ 30 และทาใหอตราการสบบหรในกลมเยาวชนลดลงเปนครงแรกในชวงป ค.ศ.2000 ถง 2010 กลาวคอ อตราการสบบหร (smoking prevalence) ของชาวแคนาดาทตดบหรหรอยาสบ (ever smokers) ลดลงจากรอยละ 22 (เทากบจานวนประชากรราว 4.7 ลานคนในป 2001) เหลอรอยละ 17 (เทากบจานวนประชากรราว 7 แสนคนในป 2010)23 ในชวงเวลาทมการดาเนนการตามยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต

รฐบาลแคนาดากาหนดเปาหมายทจะลดการบรโภคยาสบลงอก ดงปรากฏใน “ยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต” ของรฐบาลสหพนธรฐ (Federal Tobacco Control Strategy - FTCS24) ซงเปนยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตของประเทศแคนาดา มระยะเวลา 10 ป จดทาเปนครงแรกในป ค.ศ. 200125 โดยการรเรมของกระทรวงสาธารณสขหรอกระทรวงสขภาพของแคนาดา (Health Canada) รวมกบ หนวยงานทเกยวของ ไดแก Public Safety Canada, the Royal Canadian Mounted Police (RCMP), Canada Revenue Agency, Canada Border Services Agency และสานกงานอยการ (the Office of the Director of Public Prosecutions)

เนอหาของยทธศาสตรนกาหนดพนธกจหลกคอ การลดจานวนชาวแคนาดาทเสยชวตหรอเจบปวยดวยโรคทมความสมพนธกบการบรโภคยาสบ โครงสรางของ FTCS ประกอบดวย 4 แกนหลก

21 ไพศาล ลมสถตย, รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร”, อางแลว, หนา 77-85. 22 “Tobacco Control in Canada” (Health Canada) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/about-apropos/control/index-eng.php 23 Canadian Tobacco Use Monitoring Survey (CTUMS), 2001 and Canadian Tobacco Use Monitoring Survey (CTUMS, 2010). 24 “Federal Tobacco Control Strategy” (Canada) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/about-apropos/role/federal/strateg-eng.php 25 กอนหนาน รฐบาลแคนาดาเคยจดทายทธศาสตรควบคมยาสบตงแตป ค.ศ. 1986 แตไมประสบความสาเรจเหมอนกบ FTCS เพราะใหความสาคญกบบทบาทของรฐบาลกลางเปนหลก ซงแตกตางจาก FTCS ทใหความสาคญกบรฐบาลมลรฐ ดนแดน และรฐบาลทองถนดวยในการประสานความรวมมอกนทกระดบ

201

คอ การปองกนการบรโภคยาสบ, การเลกการใชยาสบ, การปองกนผลกระทบจากการบรโภคยาสบ และการควบคมผลตภณฑยาสบ โดยเปาหมายของยทธศาสตรนจะเนนทมลรฐหรอดนแดน รวมถงทองถนตาง ๆ ในแคนาดา

สงททาใหการขบเคลอนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาตของแคนาดา (implementation of a National Strategy) ประสบความสาเรจคอ การสรางความสมพนธอนเขมแขงระหวางรฐบาลสหพนธรฐ รฐบาลมลรฐ รฐบาลเขตแดน กบภาคประชาสงคมนาโดย องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) เครอขายนกวชาการหรอนกวจยดานควบคมยาสบ และองคกรชมชนทองถน ซงมสวนรวมในการบรรลวตถประสงคในการควบคมยาสบ รวมถงกลไกการทางานอยางมสวนรวมของทกฝายทเกยวของ (collaborative mechanisms)

เนอหาของ FTCS ทนาสนใจสรปไดดงน ยทธศาสตรการทางานรวมกบแบบภาคเครอขายในการขบเคลอนยทธศาสตร ฯ (Partnership Roles in Implementing a National Strategy) ระหวางภาครฐ กบภาคประชาสงคมหรอองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ดงน

รฐบาลกลาง/ รฐบาลมลรฐหรอเขตแดน มบทบาทใหการสนบสนนทรพยากร(งบประมาณ) ในงานดานควบคม

ยาสบ ใช FTCS เปนพมพเขยวหรอแผนการปฏบตงาน บญญตกฎหมายและบงคบใชกฎหมายของรฐบาลกลาง สนบสนนการปฏบตงานของคณะกรรมการเฉพาะกจชอ National

Strategy to Reduce Tobacco Use (NSTRTU) เพอเปนกลไกประสานการทางานระหวางรฐบาลในระดบตาง ๆ กบองคกรพฒนาเอกชน

สนบสนนการศกษาวจยดานควบคมยาสบและใหการศกษาเรองนแกประชาชน

สนบสนนการพฒนาศกยภาพของบคลากรโดยรวมมอกบรฐบาลมลรฐ

องคกรพฒนาเอกชนระดบชาต (National NGO's) กาหนดทศทางและความสาคญของการควบคมยาสบในระดบมลรฐ

และภมภาค ใช FTCS เปนพมพเขยวหรอแผนการปฏบตงาน จดทาขอมลและเอกสารสนบสนนกจกรรมควบคมยาสบระดบชาต มล

รฐและทองถน

202

ใหคาปรกษาแนะนาเพอสนบสนนกจกรรมควบคมยาสบของรฐบาลกลาง

องคกรพฒนาเอกชนในมลรฐหรอเขตแดน (Provincial/Territorial NGO's) พฒนากจกรรมควบคมยาสบทเหมาะสมกบบทบาทขององคกรของตน

โดยใช FTCS เปนพมพเขยวหรอแผนการปฏบตงาน กาหนดทศทางการทางานดานควบคมยาสบของสานกงานในมลรฐ

และภมภาค จดทาแผนงาน โครงการในระดบมลรฐ ทองถน เผยแพรขอมล ความร จดอบรมแกกลมชมชนทสนบสนนการควบคม

ยาสบ รวมถงภาคธรกจ ใหคาปรกษาหารอกจกรรมควบคมยาสบของรฐบาลกลางและรฐบาล

มลรฐ

นอกจากน ภาครฐยงสนบสนนการทางานขององคกรพฒนาเอกชนทจดตงขนโดยภาคธรกจในหลายชองทาง ไดแก การเผยแพรขอมลการศกษาวจย การใหบรการตามอานาจหนาททกฎหมายบญญตไว และการใหทนสนบสนนแบบใหเปลา (grants) แกโครงการตาง ๆ ขององคกรภาคประชาสงคม รวมถงการสนบสนนโครงการรวมกน

เมอเดอนมนาคม 2011 ทผานมา รฐบาลแคนาดาชดปจจบนไดประกาศวา จะขยายเวลาการบงคบใชยทธศาสตรออกไปอก 1 ป เพอทจะประเมนผลการดาเนนงานตามยทธศาสตรนในชวง 10 ปทผานมา รวมถงการรเรมโครงการและกฎหมายสาคญ26 เชน การเสนอกฎหมายชอ the Cracking Down on Tobacco Marketing Aimed at Youth Act รวมถงการเสนอใหมคาเตอนถงอนตรายตอสขภาพบนฉลากหรอซองบหรทมขนาดรปภาพและขอความทใหญเพมขนคอ มพนทเพมเปนรอยละ 75 ทงดานหนาและดานหลงของซองบหรจากเดมทมขนาดรอยละ 50 เชน ปจจยทจะทาใหปวยเปนโรคใหม ๆ หรอการใสคากลาวของผทไดรบผลกระทบจากการใชยาสบหรอบหร

การจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบของรฐบาลแคนาดา

ปจจยความสาเรจของการควบคมยาสบของแคนาดาประการหนงกคอ รฐบาลแคนาดาใหความสาคญในการจดสรรงบประมาณทเหมาะสม เพอดาเนนการตามยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต (FTCS) ขอมลขององคการอนามยโลกทนาสนใจคอ27

26 Looking Forward The Future of Federal Tobacco Control (Consultation Document) (Health Canada, September 12, 2011). 27 Federal Tobacco Control Strategy 2001-2011 Horizontal Evaluation (Health Canada, June 2012), pp.6-8.

203

ในชวง 5 ปแรกทมการดาเนนการตาม FTCS คอในป 2001 รฐบาลกลางของแคนาดาไดจดสรรงบประมาณราว 560 ลานเหรยญแคนาดา หรอคดเปนเงนไทยมากถง 17,012 ลานบาท28 โดยจดสรรงบประมาณสวนหนงปละ 16 ลานเหรยญ (หรอราว 490 ลานบาท) ใหแกหนวยงานของรฐบาลกลางอน ๆ (นอกเหนอจากหนวยงานภายใต Heath Canada) ททางานแบบภาค เพอปองกนและแกปญหาการลกลอบนาเขาบหรหนภาษตามชายแดน เชน หนวยงาน Canada Border Services Agency หรอ Public Prosecution Service of Canada ในขณะทงบประมาณประจาปของ Heath Canada ในระหวางปงบประมาณ 2004-2005 เพมสงขนจากปละ 54.5 ลานเหรยญ เปนปละ 99.2 ลานเหรยญ อกทงยงจดสรรงบประมาณเพมเตมทรบโอนมาจากโครงการ Tobacco Control Initiative ราว 10 ลานเหรยญ

งบประมาณในชวง 5 ปหลงคอ 2006 – 2010 รฐบาลกลางไดจดสรรงบประมาณตามภารกจตาม FTCS ลดลงเหลอราว 285 ลานเหรยญ (ราว 8,700 ลานบาท) สาหรบหนวยงานของ Heath Canada และอก 80 ลานเหรยญสาหรบหนวยงานอนททางานรวมกน ขอนาสงเกตคอ ในชวง 5 ปหลงของ FTCS มการฟองรองทเกยวกบบรษทบหรหรอธรกจยาสบเพมขนเปนอยางมาก ในหลายคดนน รฐบาลแคนาดาตองกลายมาเปนคความในคด อนเปนผลจากการฟองรองของบรษทยาสบเหลานน ทาใหมการจดตงแผนกสนบสนนการฟองรองคดยาสบ (an Office for Tobacco Litigation Support) เปนการเฉพาะขน โดยเปนสวนหนงของหนวยงานชอ Controlled Substances and Tobacco Directorate (CSTD) ในชวงแรกนน งบประมาณทใชในการตอสคดความในศาลเปนงบประมาณทไดจากการบรจาคหรอการขอรบทนสนบสนนจากองคกรอน ๆ ซงเปนผลจากความลาชาในการอนมตงบประมาณในป 2007-2008 รฐบาลกลางไดจดสรรงบประมาณเกยวกบคดฟองรองเกยวกบยาสบในป 2008-2009 คดเปนเงนราว 3 ลานเหรยญโดยมาจากงบกอนใหญของ FTCS ทไดรบในแตละป

ขอมลงบประมาณประจาป 2010 ของรฐบาลกลางแคนาดา (annual budget for tobacco control in currency reported) จานวน 57,500,000 เหรยญแคนาดา หรอคดเปนเงนราว 1,747 ลานบาทจานวนงบประมาณทรฐบาลแคนาดาจดสรรในแตละปมความใกลเคยงกน เชน ปงบประมาณ 2006 จดสรรงบประมาณตาม FTCS ราว 57.32 ลานเหรยญแคนาดา แมวาในบางปจะมการปรบลดงบประมาณลงบางกตาม

28 1 เหรยญแคนาดา เทากบ 30.38 บาท (อตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ประจาวนท 15 พฤศจกายน 2556) เวบไซตธนาคารแหงประเทศไทย http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/FinancialMarkets/ExchangeRate/_layouts/Application/ExchangeRate/ExchangeRate.aspx

204

ขอมลการจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบตามยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต (FTCS) ในระหวางปงบประมาณ 2011 - 2012 มจานวนเงนลดลงเหลอ $52.5 ลานเหรยญแคนาดา หรอคดเปนเงนราว 1,595 ลานบาท แตมการใชเงนจรงจานวน 49 ลานเหรยญ หรอ 1,489 ลานบาท 29 ทงน รฐบาลแคนาดาของนายกรฐมนตร นาย Harper ไดเสนอปรบลดงบประมาณดานควบคมยาสบในปงบ 2013 ลงมากถงราว 15 ลานเหรยญ หรอคดเปนรอยละ 35 จากงบประมาณทไดรบราว 43 ลานเหรยญ เนองจากมการจดทาภารกจตามยทธศาสตร ฯ สาเรจในหลายเรองและเปนชวงทายของ FTCS แตเรองนกไดรบการวพากษวจารณจากกลมองคกรดานสขภาพเปนอยางมาก เนองจากมผลกระทบตอการบงคบใชกฎหมายของหนวยงาน การศกษาวจย และยงตองปรบลดงบประมาณทภาครฐไดใหการสนบสนนองคกรภาคประชาสงคมลงไปดวย กลาวคอ รฐบาลจะตองปรบลดเงนสนบสนนองคกรพฒนาเอกชนททางานระดบชาตและมลรฐทวแคนดารวม 74 องคกร ทไดรบจากรฐบาลราวปละ 16 ลานเหรยญตามสดสวนของงบประมาณทถกปรบลดลง จงมการคานวณสดสวนงบประมาณทรฐบาลกลางใชในการควบคมยาสบคดเปนเงนรอยละ 0.9 ของเงนรายไดของรฐจากภาษยาสบราวปละ 3 พนลานเหรยญ (ราว 92,000 ลานบาท) 30

จานวนบคลากรทปฏบตหนาทดานควบคมยาสบกเปนสงทมความสาคญเชนกน ขอมลในป 2010 มจานวนเจาหนาทของรฐทปฏบตงานดานควบคมแบบเตมเวลา (number of full-time equivalent staff in national agency) รวม 101 คน

กฎหมายควบคมยาสบของแคนาดาในระดบสหพนธรฐ (federal law)

กฎหมายควบคมยาสบของแคนาดาทสาคญ เปนกฎหมายสหพนธรฐ (federal law) ชอวา Tobacco Act (1997) ซงเปนกฎหมายทยกเลกกฎหมายเดมทชอวา Tobacco Product Control Act (1988) กฎหมายปจจบนคอ Tobacco Act มเจตนารมณเพอแกไขปญหาสาธารณสขของประเทศทเกยวกบการบรโภคยาสบตามทบญญตไวใน มาตรา 4 31 กลาวคอ เปนกฎหมายทใหความสาคญกบการ

29 http://www.tbs-sct.gc.ca/hidb-bdih/plan-eng.aspx?Org=41&Hi=34&Pl=397 30 “Harper government guts Federal Tobacco Control Strategy : Big Tobacco wins big with $15 million cut from tobacco control budget” by Geoffrey Lansdell (Tobacco Info No.10, August 2012) at http://www.tobaccoinfo.ca/mag10/federal.htm 31 4. The purpose of this Act is to provide a legislative response to a national public health problem of substantial and pressing concern and, in particular, (a) to protect the health of Canadians in light of conclusive evidence implicating tobacco use in the incidence of numerous debilitating and fatal diseases;

205

ควบคม กากบดแลอตสาหกรรมยาสบ, การคมครองสขภาพของชาวแคนาดา, คมครองเดก เยาวชนจากการถกชกจงโฆษณา สงเสรมการขายใหใชผลตภณฑยาสบ และเนนการสรางความตนตวของประชาชนใหเหนถงพษภย อนตรายของผลตภณฑยาสบ

เนอหาของกฎหมายฉบบนเขมงวดกวากฎหมายฉบบเดมเปนอยางมาก ปจจบนมการออกกฎหมายลาดบรองคอ regulation หลายเรอง ในทนจะอธบายถงเนอหาของการควบคมฉลากของผลตภณฑยาสบชอวา Tobacco Products Information Regulations (TPIR) ทมผลใชบงคบในป 2000 ซงออกโดยอาศยอานาจตามกฎหมาย Tobacco Act

ขอมล ณ เดอนพฤษภาคม 2011 มประเทศทมกฎหมายกาหนดในเรองนรวม 41 ประเทศ สงทควรทราบคอ แคนาดาเปนประเทศแรกในโลกทมกฎหมายกาหนดเรองฉลากคาเตอนผลกระทบตอสขภาพทเปนรปภาพบนซองบหรในป ค.ศ.200032 เนอหาของของมาตรการเรองนยงควบคมการกาหนดใหมขอความคาเตอนทางสขภาพจากการบรโภคผลตภณฑยาสบ การกาหนดเรองการแสดงสารพษและระดบสารพษทปลดปลอยเมอมการสบ

ตอมาในเดอนกนยายน 2011 ไดมการออกกฎหมายลาดบรองฉบบใหม แกไขปรบปรงกฎหมายลาดบรองป 2000 ทกลาวมาขางตนในบางประเดน เพอเพมประสทธภาพในการควบคมผลตภณฑยาสบโดยเฉพาะบหรซกาแรตและซการขนาดเลก (little cigars33) ทจะอยในบงคบของกฎหมายใหมชอวา “Tobacco Products Labelling Regulations (Cigarettes and Little Cigars)” (TPLR-CLC) โดยมเนอหาหลก 4 เรองคอ34

1. จดทาภาพคาเตอนดานสขภาพใหม (health warning messages) รวม 16 ภาพ มพนทครอบคลมรอยละ 75 ของพนทดานหนาและหนาหลงของซองหรอบรรจภณฑบหรและซการขนาดเลก

(b) to protect young persons and others from inducements to use tobacco products and the consequent dependence on them; (c) to protect the health of young persons by restricting access to tobacco products; and (d) to enhance public awareness of the health hazards of using tobacco products. 32 Success Stories of the Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) (Framework Convention Alliance) 33 ซการขนาดเลก หมายถง ซการขนาดเลกทมรปทรงแบบมวนหรอทอ มสวนประกอบของกนกรอง กระดาษหอ สวนหอหม และใบยาสบ และมนาหนก 1.4 กรมหรอนอยกวาตอ 1 มวน แตไมรวมถงนาหนกของ mouthpiece หรอ tip และมกนกรองบหร 34 Tobacco Products Labelling Regulations (Cigarettes and Little Cigars) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/legislation/reg/label-etiquette/index-eng.php

206

2. จดทาขอความคาเตอนดานสขภาพใหม (health information messages) ทมภาพกราฟฟกและสประกอบดวย (ดรปท 6.5)

3. มเบอรโทรศพทใหคาปรกษาเลอกบหรทวแคนาดาทไมเสยคาใชจาย และเวบไซตใหขอมลแกผบรโภคยาสบทตองการเลกสบยาสบ

4. ใหขอมลสารพษปลดปลอยทมขอความทเขาใจไดงาย (toxic emissions statements) (ดรปท 6.6)

รปท 6.5 ขอความคาเตอนดานสขภาพใหมทใชกบบหรและซการขนาดเลก จานวน 8 รปแบบ

รปท 6.6 ขอมลสารพษปลดปลอยทมขอความทเขาใจไดงาย ใชกบบหรและซการขนาดเลก 4 รปแบบ

207

สาหรบผลตภณฑยาสบอน ๆ ยงคงอยภายใตกฎหมาย Tobacco Products Information Regulations ไดแก kreteks, bidis, leaf tobacco, cigars, pipe tobacco รวมถงยาสบไรควนประเภทตาง ๆ

แมวาวนทมผลใชบงคบของ “Tobacco Products Labelling Regulations (Cigarettes and Little Cigars)” มผลตงแตวนท 22 กนยายน 2011 แตบญญตบทเฉพาะกาล (transition period) 35 ซงมรายละเอยดดงน ระยะเวลา 180 วนใชสาหรบผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบ เพอใหธรกจสามารถปรบตวในการจดทาฉลากรปแบบใหมในบรรจภณฑหรอหบหอผลตภณฑยาสบ กลาวคอ ตงแตวนท 21 มนาคม 2012 ผผลตหรอผนาเขาผลตภณฑยาสบในกลมบหรซกาแรตและซการขนาดเลก หามจาหนาย จดจาหนายหรอนาเขาผลตภณฑทใชฉลากรปแบบเกา สาหรบกลมรานคาปลกหรอผคาปลกทจาหนายผลตภณฑ กฎหมายบญญตบทเฉพาะกาลไวเปนเวลา 270 วน เพอใหรานคาปลกทจาหนายผลตภณฑสามารถระบายสนคาทมฉลากแบบเดมใหหมดไปกอน ซงตรงกบวนท 19 กรกฎาคม 2012 ทจะตองจาหนายบหรทใชฉลากรปแบบใหมตามกฎหมาย สงทควรทราบคอ องคกรหรอบคคลใด ๆ ทจดจาหนายผลตภณฑยาสบในนามผประกอบการตามกฎหมาย จะไมตองรบผดตามกฎหมายแตอยางใด เพราะถอเปนความรบผดชอบของผประกอบการและผคาปลกทมหนาทปฏบตตามกฎหมาย อนง แมวากฎหมายนจะถกฟองรองในชนศาล แตกไมกระทบตอการกฎหมายฉบบนแตอยางใด

กฎหมายควบคมยาสบระดบมลรฐและเขตแดน

ดงทกลาวมาแลววา แคนาดามระบบการปกครองแบบสหพนธรฐ จงมกฎหมายควบคมยาสบของรฐบาลกลางและรฐบาลมลรฐ ฉะนน มลรฐตาง ๆ ซงมฝายนตบญญตของตนเอง จงสามารถบญญตกฎหมายควบคมยาสบทมเนอหาสอดคลองกบกฎหมายของรฐบาลกลางได ดงเชนกรณกฎหมายคมครองผไมสบบหรในทสาธารณะจากควนบหรมอสองของมลรฐตาง ๆ ซงจะมรายละเอยดแตกตางกนไป ดงตวอยางตอไปน

มลรฐ Alberta ออกกฎหมายชอ the Tobacco Reduction Act and Tobacco Reduction Regulation หามการสบบหรภายในอาคารสาธารณะ () ยานพาหนะขนสงมวลชนทก

35 http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/legislation/reg/label-etiquette/index-eng.php

208

ประเภท หรอรถรบสงพนกงาน และหามสบบหรในบรเวณทางเดน หนาตาง หรอสถานททางาน สถานทสาธารณะทอยตดกนภายในรศมราว 5 เมตร ในชมชนบางแหงของมลรฐนยงมกฎระเบยบของชมชนทเขมงวดมากกวากฎหมายของมลรฐอลเบอรตาเอง เชน หามสบบหรในหองพกของโรงแรม หรอหามสบบหรในรถยนตทมเดกโดยสารอยดวย

มลรฐ Saskatchewan ออกกฎหมายชอ Tobacco Control Act หามการสบบหรในสถานทสาธารณะทอยในอาคาร (enclosed public places) และพนทบรเวณโดยรวมสถานทดงกลาวในระยะ 3 เมตร และหามการบรโภคยาสบทกประเภทในสนามของโรงเรยน

มลรฐ British Columbia ออกกฎหมายชอ the Tobacco Control Act (มาตรา 2.3) และ the Tobacco Control Regulation (มาตรา 4.22) ซงหามการสบบหรในสถานทสาธารณะภายในอาคาร สถานททางาน และพนทใกลเคยงในรศม 3 เมตร

มลรฐ Newfoundland and Labrador ออกกฎหมายชอ The Smoke-Free Environment Act,2005 หามการสบบหรในสถานทสาธารณะภายในอาคาร เชน รานอาหาร ผบ บาร เรอเฟอรร สถานททางาน รวมถงกรณยานพานะทใชเครองยนตหากมบคคลทอายต ากวา 16 ปเปนผโดยสารดวย

มลรฐ Ontario มกฎหมายชอ The Smoke-Free Ontario Act (SFOA) ซงมผลใชบงคบต งแตวนท 31 พ.ค. 2006 หามการสบบหรในสถานทสาธารณะภายในอาคารและสถานททางาน อกทงยงหามผคาปลกจาหนายผลตภณฑยาสบทมอายต ากวา 19 ป

ตวอยางความกาวหนาสาคญในการควบคมยาสบ

1) การปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 ของรฐบาลแคนาดา

ดงทกลาวมาแลววา แคนาดาเปนประเทศพฒนาแลวทมชอเสยงในเรองการควบคมยาสบ พฒนาการทสาคญอกดานหนงคอ การใหสตยาบนเพอเขาเปนภาค FCTC ของแคนาดาคอ วนท 26 พฤศจกายน ค.ศ. 2004 และมสวนรวมในการผลกดนใหเกด FCTC การเปดโอกาสใหองคกรพฒนาเอกชนเขามามสวนรวมในกระบวนการจดทากรอบสนธสญญาน รวมถงการรเรมเรองการควบคมยาสบตงแตชวงทศวรรษท 1960 ถง 1980 อาทเชน การเปนเจาภาพและใหการสนบสนนงบประมาณจดประชมขององคกรพฒนาเอกชนผานองคกรตาง ๆ ของแคนาดา

ขอมลรายงานของประเทศแคนาดาทจดทาโดย Health Canada เสนอตอองคการอนามยโลก เมอวนท 27 กมภาพนธ 2010 ไดรายงานถงความคบหนาในการปฏบตตาม มาตรา 5.3 สรปสาคญคอประเทศแคนาดาไดดาเนนการออกมาตรการทจาเปน เพอปองกนมใหนโยบายดานสาธารณสขหรอการควบคม

209

ยาสบ ถกแทรกแซงจากอตสาหกรรมยาสบและกลมทมผลประโยชนเกยวของแลว รายละเอยดของกฎหมายทมการอธบายการปฏบตตาม มาตรา 5.3 มดงน

1) กระทรวงสาธารณสขแคนาดาไดออกมาตรการทางบรหารคอ มนโยบายทจะไมรวมดาเนนกจกรรมในลกษณะเปนหนสวนกบอตสาหกรรมยาสบ โดยกระทรวงสาธารณสขไดหารอกบเจาหนาทในหนวยงานทเกยวของในสงกดของรฐบาลมลรฐ ดนแดนในแคนาดา ซงทาหนาทเปนผประสานงาน (collaborators) ตามยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต

ผวจยไดตดตอสอบถามเจาหนาทของรฐบาลแคนาดาทรบผดชอบเรองนชอ Mr. Greg Loyst

ตาแหนง Acting Director Controlled Substances and Tobacco Directorate, Health Canada36ทาใหทราบวา กระทรวงสาธารณสขแคนาดากาลงพจารณามาตรการเพมเตมทจะนามาปรบใชตามแนวทางปฏบตของ FCTC มาตรา 5.3 เชน ชองทางการตดตอระหวางเจาหนาทของรฐกบอตสาหกรรมยาสบนนตองทาอยางจากดเฉพาะในบางเรองเทานน คอ

(1) การหารอเรองทางเทคนคทเกยวกบประเดนสขภาพจากการบรโภคยาสบตามกฎหมายควบคมยาสบ

(2) ประเดนภาษอากรทเกยวของ (health and tax-related regulations) ตามกฎหมายควบคมยาสบ

(3) คดความฟองรองตามทมกฎหมายบญญตไว

อยางไรกด Canadian Council for Tobacco Control (CCTC) ไดรายงานวา 37ขอมลในวนท 31 มนาคม ค.ศ. 2040 ผแทนของอตสาหกรรมยาสบคอ ผอานวยการบรษท Imperial Tobacco Canada ชอ Barbara McDougall ไดรบแตงตงใหเปนประธานกรรมการ International Development Research Centre (IDRC38) โดยกอนหนาน Barbara McDougall เคยดารงตาแหนงกรรมการของ IDRC ตงแตเดอนมกราคม

36 ขอมลจาก Greg Loyst, Acting Director Controlled Substances and Tobacco Directorate, Healthy Environments and Consumer Safety Branch, Health Canada ชอหวขอ “In response to your correspondence of February 8th, 2012 on FTCS and Article 5.3 of WHO FCTC” เมอวนท 13 มนาคม 2555. 37 CANADA’S IMPLEMENTATION OF THE FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: A CIVIL SOCIETY ‘SHADOW REPORT’ (GLOBAL TOBACCO CONTROL FORUM OTTAWA, NOVEMBER 2010), pp. 7-10. 38 เปนหนวยงานของรฐบาลแคนาดา จดตงขนเพอสนบสนนการวจยเชงประยกตทตอบสนองความตองการของชมชนทองถนในประเทศตาง ๆ ทวโลก โดยเนนเฉพาะกลมประเทศกาลงพฒนาและดอยพฒนา เพอยกระดบคณภาพชวตและสงคมในประเทศนน ๆ เปนองคกรใหทนสนบสนน ถายทอดความร ความเชยวชาญดานตาง ๆ โดยในชวงป 2009-2010 ไดใหเงนสนบสนนไปราว 140 ลานเหรยญแคนาดา

210

2006 และไดเปนประธานกรรมการตงแตเดอนธนวาคม 2006 จนถงปจจบน ซงกรณดงกลาวนาจะทาใหแคนาดาไมสามารถปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 ในประเดนปญหาผลประโยชนขดกน ผวจยไดตรวจสอบขอมลลาสดในเวบไซต IDRC พบวา มการแตงตงประธานกรรมการคนใหมชอ นาย David M. Malone ซงเคยดารงตาแหนง Canada’s High Commissioner to India และ non-resident Ambassador to Bhutan and Nepal

2) การลอบบ (lobby) ของกลมอตสาหกรรมยาสบ

การผลกดนดานนโยบายสาธารณสขหรอการควบคมยาสบของรฐบาลกลางและรฐบาลมลรฐในแคนาดา อาจถกแทรกแซงจากอตสาหกรรมยาสบได ดงตวอยางทเกดขนในหลายประเทศ ดงเชนกรณประเทศสหรฐอเมรกาทไดกลาวมาแลว การลอบบนกการเมองในรฐสภาหรอผมอานาจในรฐบาลดงกลาว มวตถประสงคเพอปกปองผลประโยชนของบรษทบหรและผมสวนไดเสยทเกยวของ ในบางประเทศจงถอวาเปนเรองทตองมการเปดเผยใหประชาชนทวไปรบทราบ และเปนสงสาคญอยางมากทจะตองทราบวากลมองคกรหรอบคคลทใหการสนบสนนอตสาหกรรมยาสบ ดงเชนกรณกฎหมายสหรฐและกฎหมายแคนาดาทบญญตใหมการเปดเผยขอมลเรองน โดยเฉพาะขอมลนกการเมองหรอพรรคการเมองทไดรบการสนบสนนหรอไดรบผลประโยชนในรปของเงนบรจาคพรรคการเมอง รวมถงปญหาผลประโยชนขดกน (conflict of interest) ของนกการเมองทมอานาจฝายบรหาร39

ประเทศแคนาดา ผทเปนลอบบยสตจะถกควบคมตามกฎหมายระดบ federal law ชอ Lobbyist Registration Act (1989) ซงอยภายใตความรบผดชอบของหนวยงานทชอวา Office of the Commissioner of Lobbying of Canada กฎหมายฉบบนกาหนดเงอนไขใหลอบบยสตประเภทททาหนาทดานใหคาปรกษา (consultant lobbyist40) มหนาทเปดเผยขอมลและยนรายงานตาง ๆ ใหแกนายทะเบยนตามกฎหมาย เชน ลอบบยสตททางานใหกบอตสาหกรรมยาสบ มหนาทยนรายงานตอ the Commissioner of Lobbying ในกรณทมการตดตอกบเจาหนาทของรฐในกรณทกฎหมายกาหนดไว ขอสาคญคอ กฎหมายฉบบนกาหนดความผดในกรณทองคกรธรกจทกประเภท รวมถงอตสาหกรรมยาสบทใหบรจาค

39 “Technical Resource for Country Implementation of WHO Framework Convention on Tobacco Control Article 5.3”, (Geneva: World Health Organization Tobacco Free Initiative (TFI), 2012), p.15. at http://www.who.int/tobacco/publications/industry/technical_resource_article_5_3/en/index.html 40 ลอบบยสตตามกฎหมายแคนาดาม 3 ประเภทคอ 1) Consultant lobbyists 2) In-house lobbyists (corporations) คอลอบบยสตทเปนพนกงานของบรษทธรกจ และ 3) In-house lobbyists (organizations) เปนลอบบยสตทเปนพนกงานขององคกรพฒนาเอกชนหรอองคกรทไมแสวงหากาไร

211

เงนหรอทรพยสน เพอสนบสนนใหแกพรรคการเมองหรอนกการเมองซงมวตถประสงคเพอการเลอกตง41

ลอบบยสตประเภท consultant lobbyist เปนบคคลทไดรบเงนคาจางหรอคาตอบแทนตามสญญา (ไมใชพนกงานทไดรบเงนเดอนประจา) เพอดาเนนการในนามลกคา ลอบบยสตประเภทน อาจเปนผใหคาปรกษาดานความสมพนธกบรฐบาล นกกฎหมาย นกบญช หรอผประกอบวชาชพอน ๆ โดยจะตองจดทะเบยนตามกฎหมาย ลอบบยสตมหนาทแจงขอมลบางอยางแกนายทะเบยน เชน ชอลกคาทวาจาง, กลมเครอขายของตนเอง, ขอมลทมการลอบบ, ชอบคคลหรอหนวยงานทตดตอหรอลอบบ, วธการตดตอกบเจาหนาทของรฐ, แหลงเงนและจานวนเงนทมการมอบใหเจาหนาทในหนวยงานของรฐ

กฎหมาย Lobbyist Registration Act เปนกฎหมายทกาหนดเรองการขนทะเบยนผทเปนลอบบยสต หลกการสาคญของกฎหมายนม 4 ประการคอ (1) การเขาถงขอมลสาคญของรฐบาลทเกยวของกบผลประโยชนสาธารณะโดยไมเสยคาใชจาย (2) การลอบบเจาหนาทของรฐตามวธการทกฎหมายบญญตไววาสามารถดาเนนการได (3) เจาหนาทของรฐและประชาชนทวไปสามารถทราบกจกรรมการลอบบทงหลาย (4) จดใหมระบบจดทะเบยนลอบบยสตทจะตองเสยคาธรรมเนยม เพอปองกนมใหลอบบยสตแทรกแซงการเขาถงรฐบาลทมลกษณะเปดกวาง

หนวยงานชอ Office of the Commissioner of Lobbying of Canada ไดจดทาเวบไซตทประชาชนทวไปสามารถคนหาขอมลลอบบยสตทกรายทขนทะเบยนไวได และเผยแพรขอมลเรองทมนกลอบบยสตทขนทะเบยนไวดาเนนการดวยวาเปนเรองใด

ตวอยางลอบบยสตททางานใหอตสาหกรรมยาสบทผวจยสามารถสบคนได เชน Emily Pearce (ขนทะเบยนในป 2009 จนถงปจจบน) ทาหนาทเปน consultant lobbyist ในสงกดของบรษทชอ Temple Scott Associates Inc.ไดรบการวาจางจากลกคาคอ Imperial Tobacco Canada Limited ซงเปนบรษทลกของ British American Tobacco p.l.c. ประเทศสหราชอาณาจกร ประเดนสาคญทเปนเปาหมายของลกคาในการลอบบคอ การศกษา เฝาระวงการรเรมนโยบายใหมในเรองการหามการจาหนายบหรผดกฎหมายของหนวยงานทเกยวของ (contraband tobacco enforcement strategy) โดยมรายชอหนวยงานของรฐทลอบบยสตรายนตดตอหรอมแผนงานทจะตดตอในอนาคต ไดแก Aboriginal Affairs and Northern Development Canada (AANDC), Canada Revenue Agency (CRA), Finance Canada (FIN), Health Canada (HC), House of Commons, Industry Canada (IC), Justice Canada (JC), Public Safety Canada (PS)

41 “Technical Resource for Country Implementation of WHO Framework Convention on Tobacco Control Article 5.3”, op. cit., p.15.

212

3) อตสาหกรรมยาสบในแคนาดามนโยบายเปดเผยขอมลทางการตลาด (marketing activities) และกจกรรมทางธรกจตอสาธารณะ เพราะตามกฎหมายควบคมยาสบฉบบปจจบนคอ Tobacco Act กาหนดใหอตสาหกรรมยาสบมหนาทเปดเผยขอมล ตอหนวยงานของรฐเกยวกบงานวจยและกจกรรมการตลาดของอตสาหกรรมยาสบ ประชาชนทวไปสามารถเขาถงขอมลดงกลาวได โดยเปนไปตามทกฎหมายวาดวยการเขาถงขอมลขาวสาร (Access to Information Act, 198542) และกฎหมายคมครองความเปนสวนตว (Privacy Act, 1980) บญญตไว กลาวคอประชาชนสามารถเขาถงขอมลในรายงานดงกลาวได ขอมลเหลานไมถอเปนความลบทางการคาแตอยางใด สาหรบกรณขอมลทถอเปนความลบทางธรกจนน การพจารณาวาขอมลใดเปนความลบทางธรกจ จะขนอยกบหลกเกณฑการประเมนทรฐบาลกาหนด

กฎหมายเกยวกบการรายงานขอมลของอตสาหกรรมยาสบ มชอวา “Tobacco Industry Reporting: Tobacco Reporting Regulations” ค.ศ. 2000 (SOR/2000-273) กฎหมายนเปนกฎหมายลาดบ regulation ทออกโดยอาศยอานาจตาม Tobacco Act สาระสาคญของกฎหมายฉบบนคอ ผ ประกอบธรกจเกยวกบผลตภณฑยาสบหรออตสาหกรรมยาสบ43 เชน ผผลตยาสบและผนาเขามหนาทรายงานขอมลประจาปตอกระทรวงสาธารณสขแคนาดา ขอมลทตองรายงานไดแก ขอมลยอดจาหนาย (sales data), ขอมลการผลต (manufacturing information), สวนประกอบของผลตภณฑยาสบ (tobacco product ingredients), สารเคมทถอเปนสารพษ (toxic constituents), ขอมลสารพษทเกดจากการเผาไหมของยาสบ (toxic emissions) ตามทกฎหมายกาหนดไว, ขอมลการทาวจยและกจกรรมการทาตลาด (research activities and promotional activities)

องคกรภาคประชาสงคมในแคนาดา มบทบาทสาคญในการควบคมยาสบของรฐบาลแคนาดา เชน การตรวจสอบกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบอยางใกลชด มการจดทาเวบไซต สงพมพเผยแพรขอมลเหลาน อาทเชน เมอวนท 18 มกราคม 2554 องคกรพฒนาเอกชนชอ Canadian Council for Tobacco Control (CCTC)44 ไดเรยกรองใหอตสาหกรรมยาสบเปดเผยขอมลสวนประกอบของบหรและสารเสพตด สารพษและสารเคมทเกดจากการเผาไหมหรอควนบหรเพมเตมตอสาธารณชน เนองจากแมวา

42 กฎหมายวาดวยการเขาถงขอมลขาวสารมชอวา Access to Information Act (1985) เปนกฎหมายฉบบหนงทนามาศกษาและใชเปนแนวทางในการบญญตกฎหมายไทยคอ พ.ร.บ.ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 43 http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/legislation/reg/indust/index-eng.php 44 http://www.cctc.ca/

213

ตามกฎหมายแคนาดา ผประกอบการมหนาทรายงานตอกระทรวงสาธารณสขมากกวา 500 ชนดและสารเคมมากกวา 4,000 ชนด แตขอมลบางอยางจะไมเปดเผยตอประชาชนทวไป45

คณะกรรมการเฉพาะกจวาดวยสขภาพ (Standing Committee on Health) ไดยนขอเสนอแนะตอกระทรวงสาธารณสขแคนาดา เรองการรเรมแกไขปรบปรง Tobacco Reporting Regulations ขางตน เพอใหประชาชนทวไปสามารถเขาถงขอมลของอตสาหกรรมยาสบไดมากขน ไดแก ขอมลเกยวกบผลตภณฑยาสบทมผลกระทบโดยตรงตอสขภาพและความปลอดภยของผบรโภคยาสบ เชน ขอมลผลการประเมนความเปนพษ (toxicity assessment information) ซงตามกฎหมาย Access to Information Act มาตรา 20 (6)46 ใหอานาจแกรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขมอานาจเปดเผยขอมลดงกลาว โดยถอประโยชนสาธารณะ (public interest) เปนสาคญ47 กลาวคอ แมวาขอมลของอตสาหกรรมยาสบจะเปนขอมลผลตภณฑยาสบทอางวาเปนความลบทางการคาหรอธรกจ แตถาการเปดเผยขอมลดงกลาว จะเปนประโยชนสาธารณะแลว กสามารถเปดเผยไดตามกฎหมาย

เนอหาของการเปดเผยขอมลการจาหนายยาสบของผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบ

Tobacco Reporting Regulations (2000) กาหนดใหผประกอบการทดาเนนการผลต (manufacturer48) และนาเขาผลตภณฑยาสบในแคนาดา มหนาทรายงานขอมลตามทกฎหมายไว เชน กรณบหรบดส (bidis), บหร, ซการ, tobacco sticks และ บหรกานพล (kreteks) ผประกอบการตองรายงานปรมาณการผลต, จานวนผลตภณฑทจาหนายได, ยอดจาหนายผลตภณฑทงหมด จาแนกตาม

45 “Canadian Council for Tobacco Control Calls for Disclosure of Cigarette Constituents; And Exactly How Will This Protect The Public's Health?” at http://tobaccoanalysis.blogspot.com/2011/01/canadian-council-for-tobacco-control.html 46 (6) The head of a government institution may disclose all or part of a record requested under this Act that contains information described in any of paragraphs (1)(b) to (d) if (a) the disclosure would be in the public interest as it relates to public health, public safety or protection of the environment; and (b) the public interest in disclosure clearly outweighs in importance any financial loss or gain to a third party, any prejudice to the security of its structures, networks or systems, any prejudice to its competitive position or any interference with its contractual or other negotiations. 47 “Government Response to the Sixth Report of the Standing Committee on Health on the Committee's (38th Parliament, Session 1) on Proposed Regulations Amending the Tobacco Reporting Regulations” at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/legislation/reg/indust/govresp_repgouv-eng.php 48 “manufacturer” includes an importer of tobacco products. It does not include a manufacturer that only packages or that only distributes tobacco products on behalf of another manufacturer.

214

ประเภทยหอ หากเปนกรณบหรไฟฟาหรอบหรอเลกทรอนกส (kits) จะตองระบจานวนทผลตและจาหนายได, น าหนกของยาสบทอยในบหรไฟฟา, จานวนกระดาษ หลอดหรอไสกรอง และกรณผลตภณฑยาสบอน ๆ จะตองแจงน าหนกเปนกโลกรม จานวนแพกเกจทจาหนายไดแยกตามชนดหรอยหอผลตภณฑ ยอดจาหนายทงหมดทจาแนกตามประเภทแพกเกจ สาหรบชวงเวลาในการรายงานกจะแตกตางกนไป เชน กรณบหรทวไป, cigarette tobacco หรอ tobacco sticks จะตองรายงานขอมลเดอนทผานมาเปนประจาทกเดอน โดยรายงานกอนวนท 15 ของเดอนถดไป สาหรบผลตภณฑยาสบอน ๆ จะมกาหนดเวลารายงานตามชวงระยะเวลาทก ๆ 3 เดอน รวมปละ 4 ครง เชน วนท 1 มกราคม ถง วนท 31 มนาคมของทกป

นอกจากน ผประกอบการยงมหนาทรายงานขอมลการจดกจกรรมทางการตลาด การสงเสรมการขาย (promotional activities) ดวย โดยใหรายงานทก ๆ 6 เดอน (semi-annually) หรอปละ 2 ครง ยกเวนบางกรณทใหรายงานทก 3 เดอนหรอปละ 4 ครง ตวอยางเชน คาใชจายทงหมดทใชในกจกรรมสงเสรมการขาย และขอมลกจกรรมการทาตลาดทจาแนกตามยหอผลตภณฑ (brand family) และหากมการจดกจการในลกษณะของการใหทนสนบสนน (sponsorship) ผประกอบการกมหนาทตองรายงานเชนกน เชน รายงานชอบคคลหรอองคกรทมการแสดงสญลกษณหรอยหอของผลตภณฑยาสบ การรายงานเหตการณ กจกรรม รายละเอยดของการจดกจกรรมนน ๆ สถานทและทอยทดาเนนการจดกจกรรม รปภาพ แผนผงแสดงการจดกจกรรม ระยะเวลาการจด คาใชจายทงหมดทใชในการจดกจกรรมแตละกจกรรมและคาใชจายทงหมด

กลาวโดยสรปคอ ประเทศแคนาดาไดปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 หลายประการ รวมถงแนวทางปฏบตในขอ (2) (3) (4) และ (5)

6.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในแคนาดา

อตสาหกรรมยาสบในแคนาดาไดดาเนนกลยทธทางการตลาดหลากหลายรปแบบ เพอจงใจใหประชาชนหนมาบรโภคหรอใชผลตภณฑยาสบ โดยเฉพาะกจกรรมทเนนกลมเปาหมายทเปนผหญง เดก เยาวชน เชน การโฆษณา ประชาสมพนธทางสอมวลชน การใหทนสนบสนน หรอจดกจกรรมสงเสรมการขาย การสรางคานยมวาการสบบหรเปนเรองโกเกสาหรบผหญงหรอเยาวชน โดยเรมตงแตทศวรรษท 1920 เปนตนมา จนกระทงในราวทศวรรษท 1950 เรมมผลการศกษาเรองผลกระทบตอสขภาพของยาสบมากขน ประกอบกบมกฎหมายควบคมยาสบชอวา Tobacco Products Control Act ในป 1988 มผลในการหามการโฆษณายาสบทกกรณ และบญญตขอจากดในการสงเสรมการตลาด การใหทนสนบสนนกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบ รวมถงการจดทาคาเตอนบนซองหรอบรรจภณฑผลตภณฑยาสบ

215

จนกระทงมการออกกฎหมายฉบบใหมคอ Tobacco Act (1997) และในป 2003 มการแกไขปรบปรงกฎหมายควบคมยาสบฉบบใหมทหามการใหทนสนบสนน (sponsorship)

องคกรบงหนาของบรษทบหรในแคนาดา

เนองจากกลยทธของบรษทบหรหรอธรกจยาสบในแคนาดามขอมลเปนจานวนมาก ซงหลายกรณมความคลายคลงกบกรณศกษาในหลายประเทศรวมถงประเทศไทย ผสนใจสามารถศกษาเพมเตมเองได ผวจยจงขอกลาวถงเฉพาะรปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในลกษณะทไมคอยไดพบมากนกในไทยคอ การจดตงองคกรบงหนา

ในแคนาดา บรษทบหรมภาพลกษณทไมดในสายตาของสาธารณชน ขาดความนาเชอถอ จงมความพยายามของอตสาหกรรมบหรทจะสรางเครอขายของบรษทบหรในกลมผประกอบธรกจทวไป เพอเปนองคกรบงหนา (front group) ของบรษทบหร ในรายงานนจะวเคราะหองคกรบงหนา 2 องคกรคอ

1) Canadian Convenience Stores Association (CCSA) 49

สมาคมรานสะดวกซอประเทศแคนาดา (Canadian Convenience Stores Association - CCSA)

เปนสมาคมทกอตงกลมผประกอบการรานสะดวกในแคนาดา รวมถงสมาชกทเปนผจดจาหนายแกสโซลน (gasoline) รานอาหาร รานจาหนายเครองดมน าอดลม ฯลฯ มบทบาทหลกในการปกปอง รกษาผลประโยชนสงสดของสมาชก กลาวไดวาเปนสมาคมทเปนองคกรบงหนาของอตสาหกรรมยาสบมาเปนเวลานานแลว ดงจะเหนไดจากผบรหารของสมาคมทเคยเปนบคคลททางานใหกบบรษทบหร ตลอดจนจดยนของสมาคมรานสะดวกซอ ฯ ทเออประโยชนตอธรกจยาสบ

ผบรหารของ CCSA สวนใหญมาจากบรษทบหร50 เชน อดตประธาน CCSA คอ นาย Dave Bryans ซงปจจบนเปน CEO ของ CCSA เคยเปนผบรหารของบรษทบหร RJR Macdonald Inc. (ปจจบนคอ JTI-Macdonald) และยงเปนผบรหารสาขาในภมภาคตาง ๆ ของ CCSA ซงลวนแตมความเชอมโยงกบบรษทบหรทงสน ไดแก นาย Dave Bryans อดตประธาน Atlantic Convenience Stores Association (ACSA) เปนอดตผบรหารฝายองคกรสมพนธของ Rothmans, Benson & Hedges (RBH), หรอนาย Ron Funk ประธาน Ontario Convenience Stores Associations (OCSA) เปนอดตผบรหาร RBH, นาย Wayne

49 Canadian Convenience Stores Association and the National Coalition Against Contraband Tobacco: Independent organizations or groups fronting for Big Tobacco? ( Non-Smokers’ Rights Association, 2010). 50 BACKGROUNDER ON THE CANADIAN TOBACCO INDUSTRY AND ITS MARKET 2011-12 Edition, op. cit., p.2.

216

Hoskins ประธาน Western Convenience Stores Association (WCSA) เคยเปนผบรหารของ Imperial Tobacco Canada

ภาพนาย Michel Gadbois กอนทจะดารงตาแหนงเปนรองประธาน CCSA เคยทางานดานการสอสารองคกรของบรษทบหรคอ บรษท Benson & Hedges (ปจจบนคอ บรษท Rothmans, Benson & Hedges) และบรษท Imasco (ปจจบนอยในการควบคมของบรษท Imperial Tobacco Canada)

ตวอยางเชน นาย Michel Gadbois รองประธาน CCSA ไดเสนอใหรฐบาลลดภาษยาสบลง (tobacco tax rollback) โดยไดชแจงขอมลเรองนตอ the Standing Committee on Public Safety and National Security ในเดอนพฤษภาคม 2008 เพอเพมยอดจาหนายบหรหรอผลตภณฑยาสบในรานสะดวกซอ และตอสกบปญหาการคาบหรเถอน ขอเสนอนไดรบการสนบสนนจาก National Coalition Against Contraband Tobacco แตขอเสนอนไดรบการวพากษวจารณอยางมากจากผเชยวชาญดานสขภาพทใหเหตผลวา การลดภาษยาสบจะทาใหประชาชนบรโภคยาสบเพมมากขนและสงผลเสยตอสขภาพ การเพมขนอตราการเสยชวต การเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ทเกยวของ อกทงยงทาใหรายไดของรฐบาลลดลงอกดวย51 ในเดอนกนยายน 2011 นาย Alex Scholten ประธาน CCSA ไดประกาศวา CCSA จะขยายเครอขายสมาชกทเปนรานสะดวกซอทเปนผจดจาหนายและผคาสง เพอกดดนรฐบาลใหยอมรบขอเสนอของสมาคม ฯ ในประเดนผลตภณฑยาสบ ขอมลทนาสนใจอกประการคอ ผลตภณฑยาสบเปนสนคาทมยอดจาหนายสงในรานสะดวกซอในแคนาดา กลาวคอขอมลของ CCSA ในเดอนเมษายน 2010 ประมาณการณวาผลตภณฑยาสบมยอดจาหนายคดเปน 1 ใน 3 ของยอดจาหนายทงหมดของรานสะดวกซอ52

รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบมความซบซอนมากกวาในอดต ดงจะเหนไดจากความสมพนธระหวาง CCSA หรอสมาคมรานสะดวกซอ ฯ กบอตสาหกรรมยาสบทใกลชดกน ถกเปดเผยจากกรณสมาชกของ CCSA ไดรบเงนจากบรษทบหรในแตละปเปนจานวนเงนมหาศาล ขอมลของกระทรวงสาธารณสขแคนาดาระบวา ในป 2007 อตสาหกรรมยาสบไดจายเงนมากถง 108 ลานเหรยญแคนาดาใหแกรานสะดวกซอในแคนาดา ซงเพมขนจากป 2001 ทมการจายเงนราว 74 ลานเหรยญหรอเพมขนถงรอยละ 46 สาหรบขอมลในป 2007 รานสะดวกซอในมลรฐควเบคและมลรฐออนแตรโอไดรบเงนจากบรษทบหรมากทสด (ด ตารางท 6.1) รปแบบการจายเงนมหลากหลาย อาทเชน บรษทบหร Imperial Tobacco Canada ไดเสนอจายเงนแกรานสะดวกซอทจาหนายบหร โดยคานวณตามคารตน 51 Ibid., p.5. 52 Ibid., p.4.

217

(carton) ในเวบไซตของ CCSA ระบรายชอพนธมตรและองคกรผใหการสนบสนนเงนทนของสมาคม ฯ ซงมชอของบรษทบหรดวย53 เชน บรษท Imperial Tobacco Canada, บรษท JTI-Macdonald Tobacco Corp. และ National Smokeless Tobacco

ตารางท 6.1 มลคาเงนทรานสะดวกในแคนาดาตามมลรฐตาง ๆ ทไดรบจากบรษทบหร (ค.ศ.2006-2007)

แหลงขอมล: Canadian Cancer Society รวบรวมโดย Rob Cunningham (18 July 2008)

2) National Coalition Against Contraband Tobacco (NCACT)

พนธมตรตอตานบหรเถอนแหงชาต (National Coalition Against Contraband Tobacco -NCACT) เปนกลม advocacy group ของแคนาดาทเกดจากรวมตวกนของกลมธรกจ องคกร และบคคลทมสวนไดเสยกบการคาบหรเถอนหรอบหรหนภาษ พนธมตรตอตานบหรเถอน ฯ หรอ NCACT มเปาหมายรวมกนคอการผลกดนใหรฐบาลแกปญหาบหรเถอน เชน บหรทผลตในประเทศอน ขอมลการคาบหรเถอนของหนวยงานตารวจแหงชาตของแคนาดาในป 200954 มการลกลอบนาเขาบหรเถอนทวประเทศ

53 Partners & Sponsors at http://www.theccsa.ca/partners?language=en (16 ตลาคม 2556) 54 Contraband Tobacco Enforcement Strategy (Canada: Royal Canadian Mounted Police, August 2011), p.4.

218

แคนาดาจานวน 975,000 คารตน (cartons) รวมถงยาสบพรอมใชจานวน 34,000 กโลกรม พนททพบปญหามากคอแถบตะวนออกเฉยงใตของมลรฐออนแตรโอและพนทตะวนตกเฉยงใตของมลรฐควเบค

จากผลการศกษาทเกยวของพบวา NCACT เปนกลมองคกรทเปนพนธมตรทมผลประโยชนรวมกนกบสมาคมรานสะดวกซอ ฯ (CCSA) โดย CCSA เปนสมาชกของ NCACT และสนบสนนขอเสนอเรองการลดภาษยาสบ โดยอางวาจะสามารถแกปญหาการคาบหรเถอนได55 รปแบบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบดงกลาว คลายคลงกบกรณประเทศสหรฐทบรษทบหรจะใหเงนวาจางบรษทประชาสมพนธและองคกรหรอบคคลฝายท 3 เพอใหทาหนาทปกปองผลประโยชนของอตสาหกรรมยาสบ

อยางไรกด ผวจยเหนวาขอเสนอในการแกปญหาบหรเถอนของ NCACT หลายประการทนาสนใจ56 เชน การบญญตความผดและโทษของการลบลอบนาเขาบหรเถอนทรนแรงมากขน, การเพมอานาจหนาทของตารวจในการตรวจยดสงของทเกยวของ, การเพมการตรวจตราของเจาหนาทในพนททมกพบการลกลอบขนบหรเถอน หรอการกาหนดใหมการออกใบอนญาตประกอบกจการทเกยวกบผลตภณฑยาสบ ไมวาจะเปนกระดาษหอบหรซกาแรต, กนกรอง และวสดอน ๆ เพราะตามกฎหมายแคนาดาปจจบนยงไมมการควบคมในเรองการผลต ครอบครองหรอจาหนายสงเหลาน

การวาจางสถาบนทางวชาการ

บรษทบหรในแคนาดาไดวาจางหรอใหเงนสนบสนนแกสถาบนทางวชาการหรอสถาบนวจยตาง ๆ (Think Tank) ใหจดทารายงานผลการศกษาหรอขอเสนอแนะทเปนประโยชนแกอตสาหกรรมยาสบ แตเปนผลเสยตอสขภาพของประชาชนหรอการควบคมยาสบ ตวอยางกรณศกษา Montreal Economic Institute และ Fraser Institute

1) Montreal Economic Institute (MEI) หรอ Institut Économique de Montréal (IEDM) ซง

เปนสถาบนวชาการหรอสถาบนวจยดานเศรษฐศาสตร โดยอางวาเปนสถาบนวชาการทเปนอสระ ไมหวง

55 Canadian Convenience Stores Association and the National Coalition Against Contraband Tobacco: Independent organizations or groups fronting for Big Tobacco?, op. cit., p.5. 56 Harper Government Report Card #2: Action on Contraband Cigarettes (National Coalition Against Contraband Tobacco : January 19, 2011), p.4.

219

ผลกาไร มภารกจสาคญเพอจดทาประเดนนโยบายสาธารณะทสง เสรมกจกรรมเศรษฐกจ กรรมการบรหารสาวนใหญเปนนกการเมองอาวโสหรออดตผบรหารรฐบาลกลาง

ขอมลป 2012 แหลงเงนทนของ MEI มาจาก 3 แหลงทนหลกคอ การบรหารงานของสถาบน (รอยละ 70) เงนบรจาคของภาคธรกจ (รอยละ 27) และเงนบรจาคของบคคลทวไป (รอยละ 3)57 โดยผ บรจาคเอกชนแตละรายจะไมสามารถบรจาคเงนไดเกนรอยละ 8 และมนโยบายสาคญคอไมรบเงนสนบสนนหรอเงนบรจาคจากรฐบาลหรอหนวยงานของรฐ แมวา MEI เปดเผยยอดเงนรายไดของสถาบนในแตละป เชน รายไดในป 2012 มยอดรายไดทงสน 1.9 ลานเหรยญ แต MEI กไมมนโยบายเปดเผยรายชอผบรจาคเงนตอสาธารณชนแตอยางใด อยางไรกด MEI ยอมรบวาในป 2004 ไดรบเงนบรจาคจากอตสาหกรรมยาสบคดเปนรอยละ 3.4 ของยอดเงนบรจาคในปนน เชน ขอมลระหวางป 2002 ถง 2006 MEI ไดรบเงนบรจาคจากบรษทบหร Imperial Tobacco Canada และมลนธของ Imperial Tobacco Canada คดเปนเงนราว 135,000 เหรยญ

ขอเสนอของ MEI หลายเรองทมลกษณะเปนการสนบสนนใหประชาชนบรโภคผลตภณฑยาสบของบรษทบหรเพมมากขน เชน

การใหความเหนวาการขนภาษยาสบ จะเพมความเสยงในการลกลอบบหรเถอนเพมมากขน นาย Pierre Lemieux กรรมการ MEI นาเสนอผลการศกษาชอวา “ระบบเศรษฐกจใตดน” ในเดอน พ.ย.2007 วา การลดภาษยาสบเปนวธการเดยวทจะแกปญหาบหรเถอนได

การหามสบบหรในสถานทสาธารณะโดยอางวาจะสงผลเสยตอสขภาพจากควนบหรมอสองนน เปนสงทไมเหมาะสม เนองจากจะกอใหเกดผลเสยตอระบบเศรษฐกจอยางรนแรง อกทงในมมมองทางหลกเศรษฐศาสตรและสทธ เสรภาพของประชาชน สทธในทรพยสนของเอกชน ประชาชนยอมมทงผทนยมการสบบหรหรอไมนยม ภาครฐจงไมควรจากดเสรภาพในเรองนหรอใชกฎหมายกาหนดบงคบความนยมชมชอบ (individual preferences) หรอทางเลอกสวนบคคล (individual choices) อกทงการหามสบบหรในทสาธารณะยงไมมประสทธภาพอกดวย

การใหความเหนทางวชาการวา การออกกฎหมายควบคมโฆษณาผลตภณฑยาสบในหลายประเทศ เชน แคนาดา ไอซแลนด ไอรแลนด และประเทศไทย ไมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคยาสบของประชาชน จงถอวาเปนมาตรการหรอนโยบายทไมมประสทธภาพอยางมาก58 (อางผลการศกษาชอ Patrick Basham and John

57 Who funds the MEI? at http://www.iedm.org/34412-who-funds-the-mei- 58 Michel Kelly-Gagnon and Youri Chassin, “THE INFLUENCE OF ADVERTISING ON CONSUMPTION” (MEI: Economic Note, June 2011), p.2.

220

Luik, “Tobacco Display Bans: A Global Failure,” Economic Affairs, Vol. 31 (2011), No. 1, p. 102.)

รฐบาลของมลรฐตาง ๆ ไมควรใชเงนงบประมาณสนบสนนองคกรพฒนาเอกชนทดาเนนงานดานควบคมยาสบ เพราะเปนการใชเงนภาษประชาชนทเสยเปลา แตกลบมไดระบถงเงนงบประมาณดานสขภาพทภาครฐจะตองใชในการรกษาสขภาพของประชาชนทเกดจากการบรโภคยาสบ

2) สถาบนฟราเซอร (Fraser Institute) 59 ในฐานะทเปน “think tank” เปนสถาบนวชาการททางานดานวจยดานนโยบายสาธารณะของแคนาดาทมชอเสยง กอตงในป 1974 โดยกลาวอางวาเปนสถาบนทมความเปนอสระททางานวจยรวมกบสถาบนตาง ๆ ในหลายประเทศ แตไดรบเงนสนบสนนจากบรษทบหรอยางตอเนอง เชน ชวงป 2003 – 2003 สถาบนฟราเซอร เปนพนธมตรทเหนยวแนนของอตสาหกรรมยาสบ ไดรบเงนสนบสนนจากบรษทบหร Imperial Tobacco Canada จานวน 325,000 เหรยญ

ในอดตทผานมา Fraser Institute ไดจดทารายงานการศกษาทมเนอหาสนบสนนอตสาหกรรมยาสบ เชน รวมใหทนสนบสนนการจดประชมทางวทยาศาสตรในเรองควนบหรมอสอง ซงสวนใหญเปนทปรกษาหรอนกวชาการของฝายอตสาหกรรมยาสบ และยงจดพมพหนงสอทไดรบทนสนบสนนจากบรษทบหร กจกรรมบางเรองเปนการคดคานกฎหมายควบคมการสบบหรในทสาธารณะ หรอการใหความเหนตอคาตดสนของศาลฎกาแคนาดาทรบรองความชอบดวยกฎหมายควบคมยาสบตามรฐธรรมนญแคนาดา โดยมความเหนในทานองวารฐบาลแทรกแซงกระบวนการยตธรรม การตดสนของฝายตลาการ

59 Exposing recent tobacco industry front groups and alliances (Non-Smokers’ Rights Association and Smoking and Health Action Foundation, October 2008), pp.14-15.

221


แคนาดาเปนประเทศทมความกาวหนาในการควบคมยาสบระดบโลก ภาคประชาสงคมททางานดานสขภาพมความเขมแขงเปนอยางมาก เชน Physicians for a Smoke-free Canada (PSC), Canadian Public Health Association (CPHA),Canadian Cancer Society, Coalition québécoise pour le contrôle du tabac, Non-Smokers Rights Association, Ontario Tobacco Research Unit (OTRU), Canadian Lung Association, Heart and Stroke Foundation of Canadaion (CLA) แตเนองดวยขอจากดของระยะเวลาในการศกษาและขอมลทมคอนขางมาก รายงานวจยนจะขอกลาวถงเฉพาะองคกรภาคประชาสงคมทมผลการดาเนนงานดานควบคมยาสบระดบชาต โดยจะกลาวถงบทบาทของภาคประชาสงคมบางองคกรทผลงานโดดเดนในการควบคมยาสบ

สมาคมสทธผไมสบบหร (Non-Smokers' Rights Association - NSRA)60

เปนองคกรภาคประชาคมททางานดานตอตานยาสบแนวหนาของแคนาดาและทางานในหลายประเทศ สมาคมนจดตงขนทเมองโตรอนโตป 1974 โดย นาง Rosalee Berlin พยาบาลวชาชพทประสบปญหาสขภาพคอ ปวยเปนโรคภมแพจากการรบควนบหรมอสอง ในระยะแรกเปนการรวมตวของอาสาสมครกลมเลก ๆ ทมวตถประสงคเพอใหมอากาศบรสทธสาหรบผไมสบบหร ตอมามการจดตงคณะกรรมการบรหารและขยายขอบเขตงานของสมาคม ฯ ในประเดนตาง ๆ เกยวกบอตสาหกรรมยาสบ โดยมไดเนนเฉพาะการคดคานผสบบหรเทานน ดวยความสนบสนนของกลมชมชนทองถนททางานดานสขภาพ รวมถงองคกรระดบชาตและมลรฐ การทางานอยางตอเนองนทาใหคนแคนาดามทศนคตตออตสาหกรรมยาสบทเปลยนแปลงไปจากเดม และไดรบรางวลเหรยญทองควบคมยาสบ (World Health Organization's Gold Medal for tobacco control) ขององคการอนามยโลก ตวอยางผลงานทประสบความสาเรจของสมาคมสทธผไมสบบหร เชน

ผลกดนกฎหมายควบคมยาสบของรฐบาลกลางชอ Tobacco Products Control Act ในป 1988 โดย NSRA ทางานรวมกบ Canadian Cancer Society และเครอขาย รณรงคใหมกฎหมายฉบบนจนประสบความสาเรจ

ลอบบรฐบาลแคนาดาใหเหนชอบกบในการออกกฎหมายเรองคาเตอนดานสขภาพ ใหมพนทครอบคลมรอยละ 30 ของพนทดานหนาและหนาหลงของซองหรอบรรจภณฑบหร

ผลกดนกฎหมายควบคมยาสบฉบบใหมของรฐบาลกลางชอ Tobacco Act ในป 1997 โดยบญญตหามการโฆษณาผลตภณฑยาสบในทกกรณ และใหอานาจรฐบาลกลางในการกาหนดบงคบเรองสวนประกอบของบหร

60 http://www.nsra-adnf.ca/cms/

222

มสวนรวมผลกดนในการรณรงคใหมกฎหมายควบคมยาสบในระดบมลรฐหลายฉบบ โดยเฉพาะกฎหมายของมลรฐออนแตรโอชอ Tobacco Control Act ในป 1994 in 1994 และกฎหมายของมลรฐควเบคชอ Tobacco Act ในป 1998

กลมแพทยเพอสงคมปลอดควนของแคนาดา (Physicians for a Smoke-free Canada – PSC)61

องคกรนเปนการรวมตวของกลมแพทยชาวแคนาดาเรยกชอวา “กลมแพทยเพอสงคมปลอดควนของแคนาดา” เปนองคกรดานสขภาพระดบชาต จดตงในป ค.ศ.1985 เปนองคกรการกศลตามกฎหมาย (registered charity) มเปาหมายประการเดยวคอ การลดความเจบปวยทมสาเหตจากการบรโภคยาสบ ดวยการลดการสบบหร ผลตภณฑยาสบและลดการปลอยควนมอสอง PSC เปนองคกรนาของกลมผ ประกอบวชาชพเวชกรรมในเรองการควบคมยาสบ ในระยะเวลากวา 20 ปทผานมา มแพทยชาวแคนาดามากกวา 1,500 คนทไดรวมทางานกบ PSC ในป 1994 PSC ไดรบรางวลจากชมรมแพทยโรคหวใจแหงแคนาดา (Canadian Cardiovascular Society's Dr. Harold N. Segall) ในฐานะทเปนองคกรทมสวนชวยปองกนโรคหวใจในแคนาดา และในป 2004 ไดรบรางวลจากมลนธโรคหวใจและโรคหลอดเลอดสมองแหงแคนาดา (the Heart and Stroke Foundation of Canada) คอ รางวลผนาดานนโยบายสขภาวะเพอหวใจ (Leadership Award in Heart Healthy Policy) ตอมาในป 2005 PSC ไดรบรางวลจากองคการอนามยโลกเนองในวนงดสบบหรโลก (the World No Tobacco Day Award)

ปจจบน PSC ไดรบทนสนบสนนจากกระทรวงสขภาพแคนาดา (Health Canada) และกระทรวงอนทเกยวกบดานสขภาพ รวมถงรบบรจาคจากมลนธเอกชน เงนบรจาคของสมาชก PSC และมรายไดสวนหนงจากการใหบรการปรกษาหารอ (consulting services) เชน ขอมลป 2005 PSC ไดรบเงนรายไดรวมทงสน 387,445 เหรยญแคนาดา (หรอราว 11,770,000 บาท) และมรายจายในปเดยวกนรวมทงสน 400,324 เหรยญ (หรอราว 12,162,000 บาท)62 อนง ในชวงกอนป 1999 PSC ไดรบทนสนบสนนจากบรษทยาตาง ๆ

แนวทางการดาเนนงานของ PSC คอ การประสานงานกบรฐบาลกลางและรฐบาลในระดบตาง ๆ ทวแคนาดา และรวมกบแพทยสมาคมแคนาดา (Canadian Medical Association) องคกรพฒนาเอกชนดานสขภาพ ตวอยางผลงานของ PSC อาทเชน

61 http://www.smoke-free.ca 62 Our Finances at http://www.smoke-free.ca/eng_home/about_finances.htm

223

การเรยกรองใหรฐบาลมลรฐ รฐบาลทองถนออกกฎหมายคมครองผไมสบบหร 63

ในชวงกลางป 2010 กลมแพทยททางานดานสขภาพในแคนาดาทเปนสมาชก PSC ไดเรยกรองใหรฐบาลมลรฐ รฐบาลทองถนในแคนาดา ดาเนนการออกมาตรการหามการสบบหรในภตตาคารหรอรานอาหารแบบ Patio (รานอาหารสไตล home-made มสวนทเปน outdoor ดวย) และสถานทพกผอนหยอนใจอน ๆ โดยนายแพทย Neil Collishaw ผอานวยการ PSC กลาววา มหลกฐานทางวชาการทแสดงวา การออกกฎหมายกาหนดใหภตตาคารหรอรานอาหารประเภท Patio เปนเขตปลอดบหร เปนสงทจาเปนในการคมครองสขภาพของพนกงานและประชาชนทวไปจากควนบหรมอสอง มลรฐสวนใหญในแคนาดายงไมมกฎหมายบงคบในเรองน กลาวคอ มเพยง 4 มลรฐคอ Newfoundland, Prince Edward Island, Nova Scotia, Alberta และ the Yukon Territory รวมถงหลายเมองใน British Columbia บางเมองใน Ontario ทมกฎหมายคมครองผไมสบบหรใน ภตตาคารหรอรานอาหารแบบ Patio พนทเหลานมกฎหมายคมครองชาวแคนาดากวา 6.8 ลานคน แตยงมชาวแคนาดาสวนใหญคอ 24.7 ลานคนทไมมกฎหมายในเรองน

การฟองรองบรษทบหรของรฐบาลแคนาดา 64

ในเดอนพฤษภาคม 2009 กลม PSP ไดเขยนจดหมายเปดผนกถงนายกรฐมนตรแคนาดา เพอขอคายนยนเรองการขนตอนการฟองรองบรษทบหรในคดพพาทเกยวกบธรกจยาสบทมความโปรงใส และตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม (public engagement) โดยจะตองมเปาหมายเพอสขภาพเปนสาคญ ในยทธศาสตรการฟองรองกบอตสาหกรรมยาสบ อยางไรกด ขอมลในชวงเวลาดงกลาว ยงไมมสงบงชวามลรฐใดทดาเนนการตามขอเรยกรองของ PSC

PSP กลาวแสดงยนดทรฐบาลมลรฐ Ontario ไดดาเนนการฟองรองบรษทยาสบ เพอเรยกรองคาเสยหายเปนเงนกวา 50 พนลานเหรยญแคนาดา ในฐานทบรษทบหรเหลานนไดสรางความเสยหายตอคาใชจายดานสขภาพของภาครฐทตองใชจายไปตงแตในอดตจนถงปจจบน ทงน PSP ไดใหขอสงเกตวา การฟองรองของภาครฐจะตองมงผลทจะใหมการปรบปรงสขภาพของประชาชนใน Ontario ไมใชเพอนาเงนทฟองรองมาเพอหวงเปนรายไดของรฐบาลมลรฐ กลาวคอการฟองรองของภาครฐไมควรอาศยเหตผลในเรองเงนงบประมาณทเสยไปเทานน แตจะตองใชเพอลดโรคภย ความเจบทเกดจากการบรโภคยาสบดวย อยางไรกด เคยมกรณทเคยมการฟองรองโดยรฐบาลแคนาดาเปนครงแรกคอ เมอวนท 31 กรกฎาคม 2008รฐบาลกลาง รฐบาลมลรฐทกแหงในแคนาดา ไดทาขอตกลงรวมกนระหวางกบบรษทยาสบ 2 แหง

63 “Doctors’ group calls for smoke-free patios in all Canadian communities” (May 25, 2010) at http://www.smoke-free.ca/eng_home/2010/news_press_May_25_2010.htm 64 “Suing big tobacco should be about health, not just health care costs” (September 29, 2009) at http://www.smoke-free.ca/eng_home/2009-media/news_press_29_sep_2009.htm

224

ซงมสวนรวมในการจาหนายบหรหนภาษ (contraband tobacco sales) ในป 1990 แตนายแพทย Kapur ไดกลาววาการทาขอตกลงดงกลาวถอเปนบทเรยนสาคญ เนองจากรฐบาลกลางไดทาการเจรจา ตกลงกบบรษทบหรอยางลบ ๆ ไมเปดเผยตอประชาชน เปนผลทาใหกระทรวงสขภาพไมสามารถนาขอตกลงดงกลาวมาใชในการควบคมยาสบในดานอปทานอยางไดผลหรอมประสทธภาพ

ชมรมมะเรงแหงแคนาดา (Canadian Cancer Society)65

องคกรแหงนจดตงอยางเปนทางการในป ค.ศ.1938 โดยเกดจากการรวมตวกนของคณะกรรมการมะเรงแหงชาตซงประกอบดวยแพทยผเชยวชาญดานมะเรงทวประเทศแคนาดาตงแตป 1929 ในการประชมทจดโดย the Saskatchewan Medical Association ตอมาในป 1947 องคกรนไดจดตง “สถาบนมะเรงแหงแคนาดา” (the National Cancer Institute of Canada) ปจจบนชอวา Canadian Cancer Society Research Institute (CCSRI) ไดใหทนวจยแกนกวจยหลายพนคน ดวยการจดสรรทนวจยมากกวา 1 พนลานเหรยญแคนาดา พนธกจหลกขององคกรนคอ การขจดโรคมะเรงและสงเสรมคณภาพชวตของประชาชนทเปนผปวยมะเรง

ผลงานสาคญดานการควบคมยาสบของ Canadian Cancer Society มดงน

การกาหนดใหมภาพคาเตอนดานสขภาพบนซองและบรรจภณฑบหร (graphic warnings on cigarette packaging) เปนประเทศแรกในโลกเมอป 2000 โดยมผลการศกษาในป 2002 ทแสดงถงประสทธผลของภาพคาเตอนทมตอพฤตกรรมการบรโภคยาสบ

การเพมขยายขนาดภาพคาเตอนดานสขภาพบนซองและบรรจภณฑบหรเปนรอยละ 75 ทงดานหนาและดานหลงซอง และมระบหมายเลขโทรศพทใหบรการเลกบหรหรอยาสบบนซองบหรดวย บรการเลกบหรทางโทรศพทในหลายมลรฐนน ดาเนนการโดย Canadian Cancer Society

เรยกรองใหมการหามการผลตและจาหนายผลตภณฑยาสบหรอบหรชรส (flavoured tobacco products) และในเดอนกรกฎาคม 2008 เขาพบตวแทนรฐบาล เพอชกจงใหดาเนนการกบกลยทธทางการตลาดลกษณะน จนกระทงในเดอนตลาคม 2009 รฐบาลกลางไดผานกฎหมายทบญญตใหการจาหนายบหร, ซการ และกระดาษหอซการ (blunt wraps) แบบชรสเปนสงผดกฎหมายในแคนาดา

65 http://www.cancer.ca

225

สมาคมสาธารณสขแคนาดา (Canadian Public Health Association - CPHA)66

สมาคมสาธารณสขแคนาดากอตงในป 1910 เปนองคกรพฒนาเอกชนระดบชาตทมความเปนอสระ ดาเนนงานดานนโยบายสาธารณสขในแคนาดา มบทบาทหลกในการใหคาแนะนาแกผมอานาจตดสนใจดานการปฏรประบบสาธารณสข รเรมในการคมครองสขภาพของชมชนและประชาชนทวไป สมาชกของสมาคม ฯ ประกอบดวยผประกอบวชาชพดานสาธารณสข 25 คน ซงมประวตผลงานเปนทยอมรบ

พนธกจหลกของ CPHA คอ การเปนองคกรททาหนาทใหคาปรกษาแนะนาในการปรบปรงและปกปองรกษาสขภาพของประชาชนและคนในชมชนทองถนในแคนาดา โดยสอดคลองกบหลกการสาคญทางสาธารณสขดานการปองกนโรค, การคมครองและสรางเสรมสขภาพ และนโยบายสาธารณะทมสขภาวะ (healthy public policy)

CPHA เปนองคกรใหคาปรกษาหารอดานสาธารณสขทมความเปนอสระ มขอมลเอกสารวชาการเสนอตอผกาหนดนโยบาย โดยคานงถงหลกสาคญคอ หลกความเทาเทยมและความยตธรรมทางสงคม (principles of equity and social justice) มผลงานดานการผลกดนนโยบายสาธารณสขสาคญในหลายประเดน โดยเฉพาะประเดนการควบคมยาสบและเครองดมแอลกอฮอล มการจดทาเอกสารแสดงจดยนในเรองดงกลาวเสนอตอรฐบาลสหพนธรฐ รฐบาลมลรฐและดนแดน รวมถงผมสวนไดเสยทกฝาย ซงไดรบการตอบรบเปนอยางดจากภาครฐและองคกรตาง ๆ เชน องคกรชอ Pan American Health Organization (PAHO) ไดยกยอม CPHA วาเปนองคกรทมจดยนและวสยทศนทมนคงในประเดนยาสบในแคนาดา

เปาหมายของ CPHA ในการควบคมยาสบคอ ภายในป ค.ศ.2035 ประเทศแคนาดาจะเปนประเทศทปลอดบหร (a tobacco-free Canada) (คาวา “tobacco-free” ในทนหมายความวา ในป 2035 อตราการสบบหรของประชากรแคนาดาจะมตากวารอยละ 1 หรอเทากบจานวนผสบบหรราว 250,000 คน) เปาหมายนจะบรรลไดกตอเมอมยทธศาสตร นโยบายและแผนงาน การใหบรการตาง ๆ มาสนบสนนดวย สงทาทายในระยะใกลทจะตองดาเนนการคอ CPHA เรยกรองใหหนวยงานของรฐบาลทกระดบ ชมชนทองถน ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข และประชาชนทกคน ทางานรวมกนตามเปาหมายระยะกลางดงนคอ ประการแรก การลดจานวนผสบบหรหรอใชยาสบแบบมควนลดรอยละ 50 ภายในป 2020 (คอจะเหลอผสบราว 3 ลานคน) ประการทสอง การลดจานวนเยาวชนทมอายระหวาง 12-19 ป ทสบบหรลงรอยละ 50 ภายในป 2020 (คอเทากบจานวนผสบราว 180,000 คน)

CPHA กาหนดเปาหมายในประเดนการควบคมยาสบ ดงตอไปน 67

66 http://www.cpha.ca

226

1) การควบคมโรค (the vector of disease) ทมประสทธภาพคอ การควบคมอตสาหกรรมยาสบ

2) สรางสภาพแวดลอมทางสงคมทสนบสนนเรองการไมสบบหรของประชาชน

3) ปองกนการยอมรบเรองการสบบหร

4) ขจดสงปลดปลอย (ควน) ทเปนอนตรายตอผไมสบบหร ซงเกดจากการบรโภคยาสบ

5) สงเสรมและชวยเหลอผบรโภคยาสบในการเลกบรโภคโดยเรวเทาทจะทาได

6) ลดอนตรายและความเสยหายทเกยวของหรอเกดจากการบรโภคยาสบอยางตอเนอง รวมถงการตดยาสบและสารนโคตน

7) สรางสงคมทปลอดยาสบ (tobacco-free societies)

.

ประเดนทายทายทเกยวกบการปฏบตตาม FCTC 68

แมวาแคนาดาจะเปนประเทศทมชอเสยงในการควบคมยาสบในลาดบตน ๆ ของโลก มกฎหมายควบคมยาสบทมเนอหาเขมงวด และปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบไดอยางด อกทงยงสามารถปฏบตตามพนธกรณตาง ๆ ทบญญตไวใน FCTC ในหลายประเดน แตกยงมประเดนทาทายหลายเรองทควรมการปรบปรงตอไป ดงทไดมการจดทารายงานประชมของ the Canadian Global Tobacco Control Forum (CGTCF) ซงไดรบทนสนบสนนจาก CPHA ดงน

ยงพบปญหาการคาบหรหนภาษเปนจานวนมากในแคนาดา ไมมการบงคบใชกฎหมายสาธารณสขในชมชนหลายแหงของชาวพนเมองทเรยกวา

First Nations communities มพฒนาการดานกฎหมายควบคมยาสบในระดบชาตชามาก ไมมการพจารณาขนภาษยาสบของรฐบาลสหพนธรฐหรอรฐบาลกลาง ไมมมาตรการตอบโตบรษททใชกลยทธลดราคาบหรหลายยหอ ปรบลดจานวนเงนงบประมาณหรอการใหทนสนบสนนการควบคมยาสบลงมากกวา 20

ลานเหรยญตอป ความไมแนนอนของยทธศาสตรการควบคมยาสบของรฐบาลกลางซงจะสนสดลงใน

เดอนมนาคม 2012

67 Canadian Public Health Association Position Paper: The Winnable Battle: Ending Tobacco Use in Canada (Canadian Public Health Association : December 2011), p.2. 68 Ibid., p.3.

227

บทท 7

ประเทศฟลปปนส

7.1 ขอมลทวไป

ประเทศฟลปปนสหรอชอทางการคอ สาธารณรฐฟลปปนส (Republic of the Philippines) ปกครองในระบอบประชาธปไตย ในรปแบบสาธารณรฐ มประธานาธบดเปนประมข มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน อยในตาแหนงคราวละ 6 ป ดารงตาแหนงไดไมเกน 1 วาระ เขตการปกครองออกเปน 17 เขต (region) 80 จงหวด (province) และ 120 เมอง (city) ขอมลป 2008 มจานวนประชากรราว 96 ลานคน ประชากรสวนใหญรอยละ 83 นบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาธอลก อกรอยละ 9 นบถอโปรเตสแตนท และรอยละ 5 นบถอศาสนาอสลาม ภาษาราชการคอฟลปโน และองกฤษ1

แผนทประเทศฟลปปนส

1 สาธารณรฐฟลปปนส (เวบไซตกระทรวงการตางประเทศ) at http://www.mfa.go.th/main/th/world/70/10253-%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%9F%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%9B%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%AA%E0%B9%8C.html

228

จากขอมลรายงานของ UNDP องคการสหประชาชาตเรองดชนการพฒนาของมนษย (Human Development Index - HDI)2 ป ค.ศ.2013 พบวา คณภาพชวตของชาวฟลปปนสอยในลาดบปานกลางคดเปนคะแนน 0.654 โดยอยในลาดบท 114 จากทงหมด 187 ประเทศ เมอเปรยบเทยบกบประเทศในอาเซยนจะม HDI ตากวาประเทศไทยและมาเลเซย แต HDI สงกวาอนโดนเซย อายขยเฉลยของประชากรคอ 69 ป

ฟลปปนสเปนประเทศทมความใกลชดกบประเทศสหรฐอเมรกาเปนอยางมาก เนองดวยความเกยวพนทางประวตศาสตร ความเปนพนธมตรดานความมนคง การทหาร ความสมพนธระหวางประเทศ และสหรฐอเมรกาเปนประเทศคคารายใหญทสดอกดวยดวย


ขอมลเกยวกบการบรโภคยาสบ

ขอมลขององคการอนามยโลกในโครงการ TFI (อาศยขอมลผลการสารวจการบรโภคยาสบเมอป 2009 ในกลมผใหญ (Philippines Global Adult Tobacco Survey (GATS), 2009) และการสารวจการบรโภคยาสบในกลมเยาวชนเมอป 2011)3 อตราการการบรโภคยาสบของประชากรฟลปปนส กลมผใหญหรอผมอายตงแต 15 ปขนไป คดเปนรอยละ 28.3 หรอคดเปนจานวนประชากร 17.3 ลานคน โดยสวนใหญเปนเพศชายคดเปนรอยละ 47.6 (14.6 ลานคน) และเปนเพศหญงรอยละ 9 (2.8 ลานคน) ซงถอเปนอตราการบรโภคยาสบทสงมาในลาดบ 1 ใน 3 ของโลกเมอเปรยบเทยบกบขอมลขององคการอนามยโลก ยาสบแบบมควนทประชากรฟลปปนสนยมบรโภคคอบหร ในขณะทกลมผบรโภคยาสบทเปนเยาวชนหรอผมอายระหวาง 13-15 ป พบวา ม อตราการบรโภคยาสบคดเปนรอยละ 13.7 และมอตราการบรโภคบหรซกาแรตรอยละ 8.9 (ด ตารางท 7.1 )

2 Philippines (Human Development Report, 2013)http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/PHL.html 3 WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013: Country profile Philippines.

229

ตารางท 7.1 ขอมลการบรโภคยาสบของประชากรฟลปปนส ณ วนท 31 ธนวาคม ค.ศ.2012

สวนการบรโภคยาสบไรควนในกลมผใหญทมอายตงแต 15 ป มอตราไมสงนกคอคดเปนรอยละ 2 ของประชากรทงหมด ในขณะทกลมเยาวชนจะมอตราการบรโภคยาสบไรควนคดเปนรอยละ 4.5 ขอมลทนาสนใจเกยวกบพฤตกรรมการสบบหรกคอ รายงาน Philippine GATS 2009 survey ระบวา ประชากรทมอายตงแต 15 ปขนไป (จานวน 61.3 ลานคน) มอยถงรอยละ 48.8 ทอางวาอนญาตใหสมาชกในครอบครวสบบหรในบานของตนเองได และรายงาน the GYTS 2007 survey ระบวา มเดก เยาวชนทอาศยอยในบานทมผ สบบหร คดเปนรอยละ 57.8 และมผสบบหรในสถานทสาธารณะคดเปนรอยละ 67.9 และมผใหญทไดรบควนบหรมอสองในททางานภายในอาคาร มจานวนรอยละ 36.9 (ราว 6.1 ลานคน) สาหรบในสถานขนสงสาธารณะ มผไดรบควนบหรมอสองคดเปนรอยละ 55.3, ในสถานทราชการคดเปนรอยละ 25.5 และสถานบรการสาธารณสขคดเปนรอยละ 7.6

ขอมลผลกระทบทางสขภาพทเปนผลจากการบรโภคยาสบของตนเองหรอบคคลอนคอ การบรโภคผลตภณฑยาสบเปนสาเหตของการตายของคนฟลปปนสราวปละ 73,000 คน4 สวนขอมลในรางรายงาน Tobacco in the Philippines: Comprehensive Country Profile (July 2010) ระบวาในป 2004 การบรโภคผลตภณฑยาสบทาใหคนฟลปปนสเสยชวตราวปละ 58,000 คน หรอคดเปนรอยละ 12 ของสาเหตการเสยชวตของประชากรฟลปปนส และยงพบวาการเสยชวตกวารอยละ 80 มสาเหตเกยวของกบการบรโภคยาสบ โดยมการคานวณวา ทก ๆ 1 ชวโมงจะมผเสยชวตจากความเจบปวยทเกยวกบการบรโภคยาสบราว 10 ราย สาหรบขอมลในป 2011 องคการอนามยโลกประมาณการณวา บหรทาใหคนฟลปปนสเสยชวตราวปละ 87,000 คนตอป

4 Philippines at http://global.tobaccofreekids.org/en/global_epidemic/philippines/

230

7.3 อตสาหกรรมยาสบในฟลปปนส

อตสาหกรรมยาสบหรอธรกจยาสบทมสวนแบงตลาดมากในฟลปปนสคอ บรษท ฟลลป มอรรส อนเตอรเนชนแนล (Philip Morris International - PMI) ซงมสดสวนในตลาดบหรมากถงรอยละ 90 ของกลมผสบทเปนผใหญ และเปนผนาตลาดบหรราคาถกดวย เชน ยหอ Fortune, Champion และ Hope โรงงานของ PM สามารถผลตบหรไดมากถง 70 พนลานมวนตอป ภายใตชอบรษท Philip Morris Philippines Manufacturing Inc. (PMPMI) ซงเรมเขามาจดทะเบยนเปนบรษทในป 1995 นบตงแตท PMI เขามาในตลาดบหรฟลปปนสเปนเวลากวา 40 ปคอ ตงแตป 1955 ทมการทาสญญา licensing agreement รวมกบบรษทบหรในประเทศคอ บรษท La Suerte Cigar and Cigarette เพอนาเขาบหรยหอมารโบโร (Marlboro) ตอมาในป 2010 บรษท PMPMI ไดควบรวมกจการกบบรษท Fortune Tobacco Corporation (FTC) โดยเปลยนชอเปนบรษท PMFTC ปจจบนมพนกงานมากถง 4,000 คน มพนทประกอบการหลกในภมภาคทปลกยาสบ5

ขอมลในเวบไซตบรษท PMFTC ระบวา บรษทไดรเรมจดทาโครงการ Embrace เพอทากจกรรมการกศลตางๆ ทเรยกวา กจกรรมเพอสงคม หรอ CSR ทเปนไปตามความตองการของชมชนทองถน และยงอางถงการทางานรวมกบรฐบาล หนวยงานตาง ๆ ในฐานะภาคหรอหนสวน (partner) ในดานตาง ๆ เชน การศกษา สงแวดลอม การแกปญหาความยากจน ศลปวฒนธรรม บรการทางสงคม และการฟนฟเยยวยาจากเหตภยพบต การจดทากจกรรมอาสาของพนกงานบรษท ฯลฯ

ยหอบหรของบรษท PMFTC คอ Marlboro, Philip Morris, Hope, Fortune, Champion, Jackpot, Westpoint, Bowling Gold, Miller, Stork และ Hope

5 Philip Morris Philippines Manufacturing Inc. at http://www.pmi.com/marketpages/pages/market_en_ph.aspx#

232


รฐบาลฟลปปนสมอบหมายใหกระทรวงสาธารณสขหรอกระทรวงสขภาพ (Department of Health) เปนหนวยงานหลกทมหนาทรบผดชอบเรองการควบคมยาสบ แตเพงเรมมการควบคมยาสบภายใตกระทรวงสาธารณสขในชวงเวลาราว 20 ปมานเองคอ ในป 1994 (พ.ศ.2537) กระทรวงสาธารณสขไดจดตงแผนงานควบคมโรคไมตดตอ (the Non-communicable Diseases Control Program) ตอมาในป 2007 มการจดตงหนวยงานชอวา National Centre for Diseases Prevention and Control (NCDPC) ในฐานะทเปนหนวยงานหลกควบคมยาสบของประเทศ

ในป 2007 กระทรวงสาธารณสขไดจดทา “แผนงานปองกนและควบคมยาสบแหงชาต” (National Tobacco Prevention and Control Program - NTPCP) โดยไดจดทาบนทกความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ เพอแกปญหาการบรโภคยาสบตามคาสง Administrative Order 2007-0004 พนธกจของแผนงานนคอ การจดทาระบบการปองกนและควบคมโรคทเกยวกบยาสบอยางเปนบรณาการกน มวตถประสงคหลกคอ การลดภาระโรค (burden of disease) และการเสยชวตของประชากรทมสาเหตเกยวเนองกบยาสบ ดวยการลดอตราการบรโภคยาสบ ลดควนบหรมอสอง และลดการใชยาสบและผลกระทบตาง ๆ รายละเอยดของแผนงานนเปนการกาหนดบทบาทและความรบผดชอบของเจาหนาทของหนวยงานตาง ๆ ภายใตกระทรวงสาธารณสขและหนวยงานอน ๆ โดยม National Centre for Diseases Prevention and Control เปนหนวยงานงานกลาง

บทบาทหนาทและความรบผดชอบของหนวยงาน องคกรตาง ๆ ทนาสนใจ มดงน

National Center for Disease Prevention and Control (NCDPC) มหนาทดาเนนการพฒนาแผนปฏบตการตามแผนงานปองกนและควบคมยาสบแหงชาต รวมถงการเฝาระวงและประเมนผลการปฏบตตามแผนงานดงกลาว

National Center for Health Promotion (NCHP) รบผดชอบในการจดทามาตรฐานและพฒนาขอมล การใหการศกษา การสอสาร และการใหคาปรกษาหารอดานยทธศาสตรในการปฏบตตามแผนงานปองกน ฯ รวมถงผลกระทบทางสขภาพของการบรโภคยาสบ

Health Policy Development and Planning Bureau (HPDPB) เปนหนวยงานทรบผดชอบในการตดตามการปฏบตตามแผนงานปองกน ฯ และมหนาทประเมนแผนงานดงกลาว เพอสรางความมนใจวาแผนงานจะเปนสวนหนงในแผนปฏบตการแหงชาต

Bureau of Local Health Development (BLHD) รบผดชอบในการดาเนนการตามแผนงานปองกน ฯ เพอใหเปนสวนหนงของระบบสาธารณสขในชมชนทองถนของรฐบาลทองถน (local government)

233

Centers for Health Development (CHDs) มบทบาทในการทาใหหนวยงานในภมภาคสามารถปฏบตตามแผนงานปองกน ฯ ไดในทางปฏบต ไดแก การจดประชมคณะกรรมการควบคมยาสบระดบภมภาค (Regional Tobacco Control Committee), การใหความชวยเหลอทางวชาการหรอทางเทคนค, กาหนดตวบคคลททาหนาทประสานงานตามแผนงาน ฯ, ใหคาปรกษาแนะนาแกองคกรปกครองสวนทองถน, การพฒนาศกยภาพของหนวยงานรฐบาลทองถนและประสานงานในการดาเนนการตามแผนงาน ฯ และกจกรรมทเกยวของ

ภาคประชาสงคม องคกรพฒนาเอกชน และสถาบนการศกษา ซงมใชหนวยงานของรฐ สามารถมสวนรวมสาคญในการผลกดนตาม National Tobacco Prevention and Control Program โดยเฉพาะภาคประชาสงคมจะมสวนชวยสนบสนนรฐบาลทองถนในเรองน ประเดนสขภาพของประชาชนทเกยวกบยาสบ

หนวยงานกลางทมบทบาทในการบรหารแผนงาน ฯ คอ คณะกรรมการทชอวา National Program Management Committee ซงประกอบดวยตวแทนจากกระทรวงสาธารณสข, ประธานกรรมการคอ ผดารงตาแหนงเปน the Undersecretary for Health Operations Cluster รองประธานคอ Director for National Center for Disease Prevention and Control กรรมการอนประกอบดวยนกวชาการ, องคกรพฒนาเอกชน, ผใหบรจาค, ผเชยวชาญดานสงคม และหนวยงานอน ๆ เชน กระทรวงศกษาธการ

กระทรวงสาธารณสขไดรบทนสนบสนนจากโครงการบลมเบอรก (Bloomberg Project) เมอป 2009 ชอวา “Moving to the Next Level in the Philippines: Complete Implementation of the WHO-Framework Convention on Tobacco Control (WHO-FCTC.)” โครงการดงกลาวมวตถประสงคเพอสนบสนนการควบคมยาสบของประเทศและการอนวตการตาม FCTC ของฟลปปนส โดยรวมกบ National Center for Health Promotion (NCHP)

นโยบายและยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตของฟลปปนส

นอกจากแผนงานดานควบคมยาสบของกระทรวงสาธารณสขแลว เมอไมนานมาน รฐบาลไดรเรมใหมการประเมนศกยภาพในการควบคมยาสบระดบชาต (National Capacity Assessment for Tobacco Control) ซงประกอบดวยทมผเชยวชาญจากกระทรวงสาธารณสข และหนวยงานอนของรฐบาล ทมประเมนยงไดประเมนขอมลทางระบาดวทยาทเกยวกบการบรโภคยาสบ ดาเนนการสมภาษณบคคลราว 128 คน ซงเปนตวแทนของสถาบนตาง ๆ รวม 78 องคกร ไดแก หนวยงานของรฐในสวนกลาง ภมภาค ทองถน สมาชกรฐสภา ตวแทนภาคประชาสงคม กลมสอมวลชน และนกวชาการ และยงไดศกษาวเคราะหกฎหมาย มาตรการควบคมยาสบในปจจบนของรฐบาล ผลจากการประเมนขางตนทาใหมการจดประชมเพอจดทาทา “ยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาต ค.ศ.2011-2016” (NATIONAL TOBACCO CONTROL

234

STRATEGY 2011-20166) ในชวงป 2011 เนอหาของยทธศาสตรนสอดคลองกบการอนวตการตาม FCTC มเนอหาโดยสรปดงน

วสยทศนคอ ทาใหฟลปปนสปลอดยาสบ: ประชากรมสขภาพทดขน และมพนธกจคอ การใหคาปรกษาแนะนา ผลกดนและขบเคลอนใหภาคสวนตาง ๆ ใหการสนบสนนนโยบายและแผนงานควบคมยาสบทเขมงวดมากขน และสอดคลองกบ WHO FCTC

เปาหมายของยทธศาสตรม 2 ประการคอ 1) การลดอตราการบรโภคยาสบใหเหลอนอยทสดเทาทจะทาได และ 2) การปกปองประชาชนจากควนบหรมอสอง (secondhand smoke - SHS)) ในระดบสงสด

ยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตของฟลปปนส ประกอบดวย 3 ยทธศาสตรหลก (ดรปท 7.1) คอ

ยทธศาสตรท 1 สงเสรมและสนบสนนการอนวตการตาม FCTC

ยทธศาสตรท 2 ขบเคลอนดานการปฏบตการตอสาธารณชน เชน ศกษาปรบปรงนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบทยงไมสอดคลองกบ FCTC ประเดนการบงคบใชกฎหมาย, การเพมอตราภาษบหร (Tobacco taxation), การจดทาแนวปฏบตในการเฝาระวงการหามโฆษณา สงเสรมการขาย หรอการใหการสนบสนนของยาสบ (Tobacco Advertising, Promotion,and Sponsorship -TAPS) และการสรางพนธมตร เครอขายควบคมยาสบตาง ๆ (Regional Tobacco Control Network - RTCN)

ยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงและพฒนาศกยภาพของหนวยงาน องคกร ไดแก การฝกอบรมใหแกผปฏบตในองคกรตาง ๆ, การเผยแพรความรใหแกประชาชนทวไป, การเฝาระวง ตรวจสอบ, การปรบปรงระบบการเยยวยา ฟนฟผบรโภคยาสบ หรอการจดทาแนวปฏบตทางคลนกในเรองการเลกบหร (National Clinical Practice Guidelines (CPGs) for smoking cessation)

6 “NATIONAL TOBACCO CONTROL STRATEGY (2011-2016)” (PHILIPPINES: DEPARTMENT OF HEALTH, July 2012).

235

รปท 7.1 กรอบยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาต ค.ศ.2011-2016

ตวอยางโครงการสาคญทปรากฏในยทธศาสตรนคอ การจดตง “สานกงานประงานงานการควบคม

ยาสบแหงชาต” (National Tobacco Control Coordinating Office - NTCCO7) โดยปจจบนไดกาหนดให

7 National Tobacco Control Coordinating Office (NTCCO) at http://www.beat-tobacco.ph/national-tobacco-control-strategy/tobacco-control-policies-in-the-philippines/

236

The National Center for Health Promotion ภายใตกระทรวงสาธารณสข ทาหนาทเปนหนวยประสานงานกลางในเรองการควบคมยาสบของประเทศ โดยเพมบทบาทจากเดมทเนนเรองการสรางเสรมสขภาพ และการปองกนโรค มาเปนการใหการฟนฟ บาบดรกษาดวย มการจดทาระบบมาตรฐานในการบรหารเรองการรายงานผลและการประมวลผลขอมล เพอตรวจสอบ ประเมนผลประสทธภาพในการปฏบตงานของหนวยงานตาง ๆ ภายในคณะกรรมการและอนกรรมการทเกยวของ รวมถงการประสานงานตามยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต การสนบสนนทางเทคนคดานตาง ๆ นอกจากน ในยทธศาสตรยงกาหนดใหจดตง “คณะทางานหรอทมงานควบคมยาสบของกระทรวงสาธารณสข” (Tobacco Control Team - TCT) และคณะกรรมการระหวางหนวยงานหรอสาขาตาง ๆ ทเรยกวา Sector-Wide Anti-Tobacco (SWAT) Committee นอกจากน ยงมการจดต งอนกรรมการเพอดาเนนการตาม FCTC อกราว 11 คณะ ทงน สานกงานประงานงานการควบคมยาสบ ฯ จะทาหนาทรวมกบหนวยงานอน ๆ เพอบรณาการงานควบคมยาสบของประเทศ

กฎหมายควบคมยาสบ

ฟลปปนสไดลงนามใน FCTC เมอวนท 23 กนยายน ค.ศ. 2003 และผานความเหนชอบจากวฒสภาเมอวนท 25 เมษายน 2005 จนกระทงรฐบาลไดใหสตยาบนเพอเขาเปนภาคในวนท 6 มถนายน 2005 มผลทาใหเขาเปนภาคตงแตวนท 4 กนยายน 2005 (พ.ศ.2548) เปนตนไป เนองดวยขอบเขตการศกษานจะเนนเฉพาะเรอง FCTC มาตรา 5.3 จงขออธบายถงภาพรวมของกฎหมายควบคมยาสบฟลปปนสโดยสงเขป ดงน

กฎหมายควบคมยาสบสาคญของฟลปปนสคอ

1. Tobacco Regulation Act of 2003 (Republic Act 9211)

กฎหมายควบคมยาสบฉบบหลกคอ Tobacco Regulation Act of 2003 มขอบเขตเนอหาทครอบคลมเรองการบรโภคยาสบเกอบทงหมด โดยมวตถประสงคดงน

a. สงเสรมสภาพแวดลอมทดตอสขภาพ

b. ใหขอมลความรแกประชาชนเกยวกบความเสยงดานสขภาพทเกยวกบการสบบหรและการบรโภคยาสบ

c. กากบดแลและหามการโฆษณาและการใหทนสนบสนนยาสบในทกกรณ (ban all tobacco advertisements and sponsorships)

d. กากบดแลการตดฉลากบนผลตภณฑยาสบ

237

e. คมครองเยาวชนจากการสบบหรและการบรโภคยาสบ ดวยการหามจาหนายผลตภณฑยาสบใหแกเดกและเยาวชน

f. ชวยเหลอและผลกดนใหชาวไรยาสบหนไปปลกพชอนแทนยาสบ

g. จดตงคณะกรรมการชอ Inter-Agency Committee on Tobacco (IAC-Tobacco8) เพอทาหนาทตรวจสอบ ตดตามการปฏบตตามบทบญญตตาง ๆ ตามกฎหมายฉบบน

เมอมการประกาศใชกฎหมายควบคมยาสบป 2003 แลว ในป 2004 มการออกกฎหมายลาดบรองชอ “ Rules and Regulations Implementing Republic Act No. 9211” โดยกฎหมายนใชบงคบกบผลตภณฑยาสบทกประเภท ทงทผลตในประเทศและนาเขาจากตางประเทศ ตวอยางเนอหามดงน

Title II – HEALTHFUL ENVIRONMENT

Rule I – Smoking Ban and Designation of Smoking Areas

Title III – ACCESS RESTRICTIONS

Rule I – Requirements for Self-Service Facilities and Point-of-Sale

Rule II – Minimum Age for Access to Tobacco Products

Title IV – ADVERTISING AND PROMOTIONS

Rule I – Warnings on Packages of Tobacco Products

Rule II – Warnings in Advertising

Rule III – Restrictions on Advertising in General

Rule IV – Restrictions on Print Media Advertising

Rule V – Restrictions on Outdoor Advertising

Rule VI – Restrictions on Advertising in Cinemas

Rule VIII – Restrictions on Advertising in Audio, Video and Computer Cassettes/Discs and Similar Medium

Rule IX – Restrictions on Advertising on the Internet and Similar Medium

8 Inter-Agency Committee on Tobacco เปนคณะกรรมการทแตงตงขนตามมาตรา 29 ของกฎหมาย Tobacco Regulation Act of 2003

238

Rule X – Ban on Advertisements

Rule XI – Restrictions on Tobacco Promotions

Rule XII – Naming Rights

Rule XIII – Restrictions on Sponsorships

Rule XIV – Ban on Sponsorships

Rule XV – Restrictions on Sampling

Rule VII – Restrictions on Television and Radio Advertising

จากการศกษาภาพรวมของกฎหมายฉบบน ผวจยเหนวาเนอหาบางประการมความทนสมยกวากฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบของไทย เชน การหามเรองการใหทนสนบสนนของอตสาหกรรมยาสบ ซงกฎหมายไทยไมมบทบญญตหามไวเปนการเฉพาะ แตกฎหมายฉบบนกมเนอหาบางประการทเขมงวดนอยกวากฎหมายไทย แตไมขอวเคราะหในรายละเอยด เพราะไมอยในวตถประสงคของโครงการวจยน

2. Clean Air Act of 1999 (Republic Act 8749)

Clean Air Act of 1999 เปนกฎหมายทมหลกการสาคญคอ เพอคมครองสทธของบคคลทจะอยในสภาพแวดลอมทดตอสขภาพ ระบบนเวศน กฎหมายฉบบนมบทบญญตเกยวกบการคมครองสขภาพของประชาชนจากควนบหรมอสอง เนองดวยควนจากบหรและยาสบเปนมลพษทางอากาศอยางหนงและสงผลเสยตอสขภาพของประชาชน ผวจยมขอสงเกตตอกฎหมายฉบบนคอ เปนกฎหมายทมขอบเขตเกยวกบมลพษหรอมลภาวะทางอากาศ เชน บทบญญตเรองการเฝาระวงคณภาพอากาศ (Air Quality Monitoring) ความรบผดของผกอมลพษทางอากาศ กฎหมาย Clean Air Act of 1999 จงมไดเปนกฎหมายเฉพาะในเรองการคมครองสขภาพผไมสบบหร บทบญญตทเกยวกบเรองการคมครองผไมสบบหรหรอบรโภคยาสบแบบมควนอยในหมวด 5 มลพษจากแหลงอน มาตรา 24 เปนเรองมลพษจากการสบ มเนอหาหามบคคลสบบหรหรอบรโภคยาสบแบบมควนในสถานทตอไปน

อาคารสถานทสาธารณะ สถานทสาธารณะทเปนสถานทแบบปด (an enclosed public place) เชน โรงภาพยนตร, ผบ

บาร, รานอาหาร ฯลฯ ยานพาหนะสาธารณะทกประเภท อาณาบรเวณทไมใชสถานทเปดโลงและมใชทพกอาศยสวนบคคล สถานททางานสวนบคคล สถานททสบบหรไดทกฎหมายบญญตหามไว

239

หนวยงานทมอานาจหนาทรบผดชอบตามบทบญญต มาตรา 24 คอ องคกรปกครองสวนทองถนทวประเทศ ไมใชหนวยงานสวนกลางของกระทรวงสาธารณสข

ตอมาในป 2009 กระทรวงสาธารณสขไดออกคาสงทางปกครองชอวา Administrative Order (AO 2009-0010) promoting a 100% Smoke-free environment โดยกาหนดใหททาการทกแหงของกระทรวงสาธารณสขทงสวนกลางและสวนภมภาค รวมถงโรงพยาบาล สถานบรการสาธารณสขตาง ๆ เปนเขตปลอดบหร 100 เปอรเซนต สาหรบสถานททางานภายในอาคารสถานท (indoor workplaces) และสถานทสาธารณะตาง ๆ กฎหมายปจจบนอนญาตใหมพนทสาหรบสบบหรไดเปนการเฉพาะ

ผลของคาสงป 2009 ทาใหมการรเรมการมอบรางวลชอ “the Red Orchid Award”9 เพอมอบใหแกหนวยงานรฐบาลทองถน โรงพยาบาลของรฐ ทสามารถทาใหททาการหรอสานกงานของตนเปนเขตปลอดบหรทงหมดได การประกวดในป 2013 เปนปท 4 มหนวยงานของรฐทเขารวมประกวดมากถง 170 องคกร สวนใหญเปนหนวยงานระดบทองถนโรงพยาบาลของรฐ และศนยพฒนาสขภาพ (centers for health development) ของกระทรวงสาธารณสข ผเขารวมโครงการจะไดรบการประเมนจากเจาหนาทกระทรวงสาธารณสข Civil Service Commission Ambulatory Pediatric Association และ Framework Convention on Tobacco Control Alliance Philippines (FCAP) ซงจะไปตรวจดสถานท โดยจะตองไดคะแนนตงแต 90 ถง 100 คะแนน อนง สญลกษณของกลวยไมสแดงเปนสงทองคการอนามยโลกใชเปนสญลกษณแทนการปลอดยาสบ เปนการรณรงคเพอยตการระบาดของโรคทเกยวกบยาสบ

นอกจากน กระทรวงสาธารณสขยงไดออกคาสงทางปกครองทเกยวกบการควบคมยาสบหลายเรอง ไดแก Administrative Order No. 122 s. 2003 Smoking Cessation Program to Support the National Tobacco Control and Healthy Lifestyle, (10 December 2003) ซงออกตามบทบญญตตามกฎหมาย RA 9211 มาตรา 33 (b) – (c) โดยจดใหมคลนกใหคาปรกษาและรกษาผตดยาสบหรอบหร

กฎหมายทสาคญอกฉบบคอ Administrative Order No. 2010-0013 Graphic Health Information ซงมผลตงแตวนท 24 พฤษภาคม 2010 กาหนดใหมขอความและภาพคาเตอนอนตรายตอสขภาพบนซองบหร โดยจะตองมคาเตอนไมนอยกวารอยละ 30 ของพนทซองบรเวณดานหนา และไมนอยกวารอยละ 60 ดานหลงซองบหร อกทงกาหนดใหมคาเตอน 9 รปแบบ (ด รปท 7.3 – 7.4) หมนเวยนกนทก ๆ 24 เดอนตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนด อยางไรกตาม กฎหมายฉบบนยงไมมผลใชบงคบ เนองจากมการฟองรองของบรษทบหรหลายบรษทเมอป 2010 จงยงคงใชกฎหมายเดมทกาหนดใหมพนทแสดงขอความคาเตอนคดเปนรอยละ 30 ของพนทหนาซองบหรดานเดยว (ดรปท 7.2) กฎหมายฉบบนจงมความ

9 “DOH Red Orchid Awards 2013” at http://www.beat-tobacco.ph/red-orchid-awards-2013/

240

เขมงวดนอยกวากฎหมายไทยและกฎหมายมาเลเซยในเรองฉลากคาเตอนบนซองบหร จนบดนศาลยงไมมคาตดสนออกมาในเรองน 10

รปท 7.2 คาเตอนบนซองบหรตามกฎหมายปจจบน

รปท 7.3 ภาพคาเตอนบนซองบหรตามกฎหมายใหม (ยงไมมผลใชบงคบ)

10 Phl lags in use of graphic health warning on cigarette packs (26 August 2013) at http://www.pchrd.dost.gov.ph/index.php/2012-05-23-07-46-36/2012-05-24-00-03-06/6086-phl-lags-in-use-of-graphic-health-warning-on-cigarette-packs

241

รปท 7.4 ภาพคาเตอนบนซองบหรตามกฎหมายใหม (ยงไมมผลใชบงคบ)

242

ตวอยางความกาวหนาสาคญในการควบคมยาสบ11

1) การปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3

จากการศกษาบทบาทของอตสาหกรรมยาสบในฟลปปนส ทาใหทราบวา บรรษทบหรขามชาตหรออตสาหกรรมยาสบมอทธพลอยางสงทพยายามเขาไปมอทธพลในหนวยงานของรฐ การสรางความสมพนธกบเจาหนาทระดบสงทเกยวของกบการควบคมยาสบ จงนาจะเปนสาเหตสาคญททาใหการควบคมยาสบยงอยในระดบลาหลงประเทศหนงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 12 อยางไรกด ในชวง 3-4 ปมาน ฟลปปนสมความกาวหนาสาคญในเรองการควบคมยาสบทนาสนใจ และรดหนากวาประเทศไทยคอ

ประเทศฟลปปนสมความกาวหนามากในการผลกดนเรองการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 โดยมกจะถกหยบยกเปนกรณศกษาในเรองมาตรา 5.3 อยเสมอ โดยในรายงานความคบหนาของประเทศเคนยาในฐานะภาค FCTC จดทาโดยกระทรวงสาธารณสขหรอสขภาพ (Department of Health) ทเสนอตอองคการอนามยโลก เมอวนท 15 กนยายน 2011 สรปสาระสาคญไดวา ประเทศฟลปปนสไดดาเนนการออกมาตรการทจาเปน เพอปองกนมใหนโยบายดานสาธารณสขหรอการควบคมยาสบ ถกแทรกแซงจากอตสาหกรรมยาสบและกลมทมผลประโยชนเกยวของแลว รายละเอยดของกฎหมายทมการอธบายการปฏบตตาม มาตรา 5.3 มดงน

กระทรวงสาธารณสขของฟลปปนสไดแตงตงคณะกรรมการทมอานาจหนาทเกยวกบ มาตรา 5.3 เปนการเฉพาะชอวา “Article 5.3 Committee” มภารกจในการพฒนาแผนยทธศาสตร แผนงานในการปฏบตตามพนธกรณในเรองน คณะกรรมการชดดงกลาวประกอบดวย ขาราชการระดบผอานวยการของกระทรวงสาธารณสข และผบรหารทมอานาจตดสนทางนโยบาย ผแทนจากคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (Civil Service Commission) ผแทนจากสานกงานประธานาธบด ผแทนของภาคประชาสงคมและองคกรพฒนาเอกชน เชน FCAP, Health Justice

คณะกรรมการชดนจะจดประชมเปนประจาทกเดอน และยงจดต งคณะทางานทมผแทนจากหนวยงานอน ๆ รวมถงหนวยงานตารวจ และหนวยงานดานการสอสาร13 เชน การจดทาสอ เครองมอเผยแพรความร ความเขาใจในเรองการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบวา สงผลเสยอยางไรบาง โดยจดทาเปนสรปขอเทจจรง โปสเตอร และวดโอ

11 ไพศาล ลมสถตย. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร”, อางแลว, หนา 86-90. 12 K Alechnowicz, S Chapman, op. cit.. 13 Preventing Tobacco Industry Interference: A Toolkit for Policy Makers and Advocates based on the Guidelines for the Implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (WHO FCTC Article 5.3) by SEATCA and Health Justice (2010), p.18.

243

ระเบยบวาดวยการปองกนหนวยงานของรฐจากการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ

กระทรวงสาธารณสข รวมกบ คณะกรรมการขาราชการพลเรอน (Civil Service Commission) ไดรวมกนออกระเบยบปฏบตของหนวยงานของรฐในฟลปปนส ชอวา “ระเบยบวาดวยการปองกนหนวยงานของรฐจากการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ” (Joint Memorandum Circular No.2010-01, PROTECTION OF THE BUREAUCRACY AGAINST TOBACCO INDUSTRY INTERFERENCE) เมอวนท 29 มถนายน ค.ศ. 2010 (พ.ศ. 2553) ซงออกโดยอาศยอานาจตามรฐธรรมนญ หมวด 3 มาตรา IX-B ซงใหอานาจคณะกรรมการขาราชการพลเรอนในฐานะหนวยงานกลางดานกาลงคนของรฐบาล ทปฏบตหนาททางราชการ ระเบยบฉบบนยงอาศยอานาจตามประมวลกฎหมายปกครอง ค.ศ. 1987 (Administrative Code) หมวด 914 มาตรา 2 ซงกาหนดใหกระทรวงสาธารณสขมอานาจตรากฎหมาย กฎ และระเบยบทเกยวกบสขภาพ

ระเบยบฉบบนมวตถประสงคเพออนวตการตามพนธกรณของ FCTC มาตรา 5.3 ซงประเทศฟลปปนสเปนภาค ดวยการปองกนการแทรกแซงของกลมธรกจยาสบทจะมอทธพลตอนโยบายสาธารณสขในเรองการควบคมยาสบ

เนอหาของระเบยบฉบบนสรปไดดงน

เจาหนาทของรฐในทกหนวยงาน จะตองหลกเลยงการมปฏสมพนธ (interaction) ทงทางตรงและทางออมกบอตสาหกรรมยาสบ และหากมความจาเปนทจะตองมการตดตอกน กจะตองปฏบตตามกฎเกณฑทกาหนดไว อยภายใตการควบคม กากบ และจะตองมลกษณะเปดเผย โปรงใส

เจาหนาทของรฐทมปฏสมพนธหรอตดตอกบอตสาหกรรมยาสบ จะตองหลกเลยงการสรางความสมพนธในลกษณะหนสวน หรอมความรวมมอระหวางกนอนเปนผลจากการปฏสมพนธดงกลาว

เจาหนาทของรฐจะตองไมรบของขวญ เงน การเชญใหรวมกจกรรมสนทนาการ การใหกยมเงน หรอรบผลประโยชนใด ๆ จากอตสาหกรรมยาสบ อนเปนผลจากการปฏบตงานตามหนาทของเจาหนาท หรอเกยวของกบการบงคบใชกฎหมาย อกทงเจาหนาทไมควรทาธรกรรมกบบคคลหรอธรกจใด ๆ ในอตสาหกรรมยาสบ ทมผลกระทบตอการปฏบตหนาท

เจาหนาทของรฐและสมาชกในครอบครวจะตองไมยอมรบหรอแนะนาใหบคคลใดเขาทางานใหกบผประกอบธรกจทมความสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบทมการทาธรกรรมกบหนวยงานทเจาหนาทนน ๆ สงกดอย

14 หมวด 9 เปนบทบญญตกาหนดอานาจหนาท ขอบเขตงานของกระทรวงสาธารณสข

244

เจาหนาทของรฐไมวามตาแหนงในระดบใด จะตองหลกเลยงกรณผลประโยชนขดกนกบอตสาหกรรมยาสบ หากพบวามปญหาดงกลาวเกดขน เจาหนาทผนนจะตองลาออกจากตาแหนงในอตสาหกรรมยาสบภายในกาหนดเวลา 30 วน นบแตวนทเจาหนาทผนนเขารบตาแหนง และถาเปนกรณถอหนหรอมผลประโยชนในกรณอน ๆ กตองเรงดาเนนการภายในกาหนดเวลา 60 วนนบแตวนทถอวามผลประโยชนขดกนเกดขน

เจาหนาทของรฐทมบทบาทหนาทเกยวกบการจดทาและปฏบตตามนโยบายสาธารณสข มหนาทแจงลวงหนาตอหนวยงานตนสงกดใหทราบ เรองการทางานใหกบอตสาหกรรมยาสบภายหลงจากพนตาแหนงไปแลว ไมวานจะไดรบคาตอบแทนหรอไมกตาม

ผลของระเบยบฉบบนทาใหขาราชการและลกจางของหนวยงานตาง ๆ ของรฐบาล จะตองปฏบตตาม ผทฝาฝนจะถอวามความผดทางวนยหรอไดรบโทษทางปกครอง (administrative disciplinary action) ตามทบญญตไวใน Executive Order No.292 นอกจากน เจาหนาททฝาฝนอาจตองมความผดทางอาญาและความรบผดทางแพงตามกฎหมายอน ๆ ดวย

2) การปฏรปภาษบหร

ในผลการศกษาเมอป 2002 พบวา ราคาบหรทจาหนายในฟลปปนสมราคาตามากถอเปนลาดบท 2 ของประเทศสมาชกอาเซยน หากเปรยบเทยบกบราคาจาหนายบหรยหอมารลโบโร (Marlboro) ทจาหนายในอาเซยน ผสบบหรนยมสบบหรรสเมนทอลเปนเวลานานหลายสบป จนกลายเปนบหรทไดรบความนยมมากทสด15 จงมความพยายามทจะปฏรปภาษบหร เพอลดการบรโภคบหรของประชาชน เนองจากยอดการจาหนายบหรในประเทศมแนวโนมเพมสงขน เชน ขอมลมลคาบหรทจาหนายไดในประเทศเพมขนราวรอยละ 8 ในป 201116 ฉะนน องคการอนามยโลกจงเรยกรองใหประเทศตาง ๆ เพมภาษยาสบจะมผลทาใหลดยอดจาหนายบหรลงไดอยางมนยสาคญ

15 K Alechnowicz and S Chapman, op. cit: ii71. 16 Tobacco in the Philippines ( Euromonitor International, Jan 2013), p.61.

245

7.5 รปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในฟลปปนส

ปญหาการบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบของฟลปปนสทไมมประสทธภาพ เกดจากการกดดนของอตสาหกรรมยาสบทมอทธพลอยางหนกทางการเมองและในหนวยงานของรฐ อตสาหกรรมยาสบฟลปปนสยงเคยพยายามขดขวางการปฏบตตาม FCTC ในฐานะรฐภาคดวยวธการตาง ๆ นานา ไดแก ตวอยางกรณศกษาการแทรกแซงการควบคมยาสบในฟลปปนส ทขดขวางการปฏบตตาม WHO FCTC มดงน

ก) การสรางความสมพนธหรอขอตกลงรวมกบหนวยงานของรฐ

บรษทบหรในฟลปปนสไดดาเนนการสรางความสมพนธหรอทาขอตกลงรวมกบหนวยงานของรฐหลายครงในชวงป 200917 เชน

บรษท ฟลลป มอรรส รวมกบ กรมศลกากร (Bureau of Customs) ไดรวมกนลงนามทาบนทกความรวมมอหรอ MOU เรองการปองกนการลกลอบขนบหรหนภาษจากตางประเทศ

บรษท ฟลลป มอรรส ไดลงนามความตกลงรวมกบ the Department of Environment and Natural Resources (DENR) โดยบรษท ฟลลป มอรรส ไดบรจาคถงขยะทมทเขยบหรเพอใชในสถานทสาธารณะ มผลการศกษาทางวชาการการจดทาถงขยะดงกลาวทาใหประชาชนมพฤตกรรมสบบหรเพมมากขน หนวยงาน DENR เปนหนวยงานบงคบใชกฎหมาย Clean Air Act

กรมสรรพากรไดมอบรางวล Billionaire’s Club Award ใหแกบรษท ฟลลป มอรรส ในฐานะทเปนบรษทเอกชนทจายภาษใหแกกรมสรรพากรมากทสด บรษท ฟลลป มอรรสไดเผยแพรขาวสารไดไปยงสอมวลตาง ๆ

ข) การแทรกแซงการบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ

ฟลปปนสเปดชองใหอตสาหกรรมยาสบเขาแทรกแซงเรองการควบคมยาสบของรฐได โดยกลมอตสาหกรรมยาสบฟลปปนสทชอวา the Philippine Tobacco Institute มตาแหนงเปนกรรมการในสดสวนผแทนอตสาหกรรมยาสบใน “คณะกรรมการวาดวยยาสบระหวางหนวยงาน” (Inter-Agency Committee on Tobacco หรอทเรยกวา IAC-Tobacco) ซงเปนองคกรทมอานาจหนาททจดตงตามกฎหมายชอ Tobacco Regulation Act of 2003 (RA 9211) มอานาจหนาทในการบรหารงานและปฏบตงานตามอานาจทกฎหมาย

17 Preventing Tobacco Industry Interference: A Toolkit for Policy Makers and Advocates (SEATCA and Health Justice, 2010), p.10.

246

กาหนด กรณนขดตอพนธกรณตามมาตรา 5.3 ของ FCTC ในประเดนปญหาผลประโยชนขดกนในคณะกรรมการควบคมยาสบ

องคประกอบของ Inter-Agency Committee on Tobacco บญญตไวในมาตรา 29 ประกอบดวยประธานกรรมการคอ ปลดกระทรวงการคาและอตสาหกรรม (the Secretary of the Department of Trade and Industry) และมปลดกระทรวงสาธารณสข (Secretary of the Department of Health) เปนรองประธาน กรรมการอน ๆ เกอบทงหมดเปนตวแทนสวนราชการทเกยวของ ยกเวนตวแทนขององคกรพฒนาเอกชนดานสรางเสรมสขภาพหรอสาธารณสขทเสนอชอโดยกระทรวงสาธารณสข และตวแทนอตสาหกรรมยาสบทจดตงตามกฎหมายและไดรบการเสนอชอโดยสมาคมอตสาหกรรมยาสบ (A representative from the Tobacco Industry to be nominated by the legitimate and recognized associations of the industry)

กลาวไดวา บรษทบหรยงมอทธพลอยางสงในการบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ ทาให กฎหมาย Tobacco Regulation Act of 2003 ของฟลปปนส ยงมเนอหาทไมสอดคลองกบ FCTC มาตรา 5.3

ค) อทธพลของธรกจยาสบตอนกการเมอง

ในสมยอดตประธานาธบด พลเอกฟเดล รามอส (Fidel V. Ramos) (ดารงตาแหนงชวงป 1992 – 1998) มนโยบายทจะพลกฟนเศรษฐกจของประเทศทอยในสภาพย าแย ดวยการเสนอรางกฎหมายแกไขปญหาการผกขาดของธรกจขนาดใหญ รวมถงธรกจยาสบดวย ดวยเหตนบรษทบหรตาง ๆ จงไดลอบบสมาชกรฐสภาเพอใหรางกฎหมายดงกลาวไมมประสทธภาพ

กรณการลอบบหรอใชอทธพลทางการเมองขดขวางนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ โดยเฉพาะกลมสมาชกรฐสภาประเภทสมาชกสภาผแทนราษฎรหลายคน (Philippines House of Representatives) ทเปน สส.อยในเขตพนทตอนเหนอของประเทศทเรยกวา กลมพนธมตรทางเหนอ (the Northern Alliance) เพราะพนทดงกลาวเปนพนทหลกในการเพาะปลกไรยาสบ ทาใหนกการเมองกลมนพยายามขดขวางการเสนอกฎหมายควบคมยาสบทเขมงวดหรอทาใหกฎหมายออนแอลง18 หรอในป 2009 เมอง Baguio ไดออกประกาศใหงานเทศกาลรนแรงทจดในเมองนเปนเขตปลอดบหร ทาใหบรษท PM ไดตดตอขอเขาพบกบนายกเทศมนตรเมอง เพอเสนอใหมทเขยบหร, เตนทสาหรบผสบบหร และการใหคาแนะนาทางเทคนคในเรองการลดขนาดหองเพอใชเปนสถานทสบบหรได 19

เมอเดอนกรกฎาคม 2012 องคการอนามยโลก โดย Dr. Soe Nyunt-U ออกแถลงขาวเรยกรองใหสมาชกวฒสภาฟลปปนส ในการตอสกบอตสาหกรรมยาสบทพยายามคดคานการผานรางกฎหมายขนภาษ 18 K Alechnowicz and S Chapman, “The Philippine tobacco industry: ‘‘the strongest tobacco lobby in Asia” Tob Control 2004 13: ii71-ii78. 19 The Philippines: Advocates and Government Agencies Work to Combat Industry Interference at http://global.tobaccofreekids.org/en/industry_watch/case_studies/the_philippines_advocates_and_government

247

บหร เพราะราคาบหรทจาหนายในประเทศนตามากคอ ราคาเพยงครงเหรยญดอลลารสหรฐตอซอง กฎหมายภาษยาสบเปนเครองมอหรอมาตรการควบคมยาสบทมประสทธภาพมากทสดทจะชวยลดการบรโภคยาสบ องคการอนามยโลกไดเรยกรองใหรฐบาลดาเนนการตอตานการแทรกแซงของบรษทบหร20

อกกรณหนงทนาสนใจทเกยวกบการเมองและการคาเสรระหวางประเทศคอ ในป 1995 นบตงแตบรษทบหรขามชาตคอ PMI ไดเขารวมลงทนกบผผลตบหรในฟลปปนสคอ La Suerte Cigar & Cigarette Company ตามสญญาอนญาตใหใชสทธ ทาใหมการผลตบหรของ PMI ในประเทศคอ Marlboro และ Philip Morris ทาใหสามารถผลตและจาหนายบหรในราคาตาลงเนองจากเสยภาษยาสบตากวาบหรนาเขาจากตางประเทศ ตอมาเมอสญญาขางตนสนสดลง PMI ไดสรางโรงงานผลตของตวเองในประเทศ ซงไดรบสทธประโยชนทางการลงทนและภาษจากขอตกลงเขตการคาเสรอาเซยนหรออาฟตา (ASEAN Free Trade Area - AFTA) เพราะประเทศสมาชกอาเซยนตองลดกาแพงภาษสนคานาเขาจากประเทศสมาชกอาเซยน ทาใหมการสงออกบหรทผลตในฟลปปนสไปจาหนายในประเทศตาง ๆ รวมถงประเทศในราคาทตาลง

ง) การฟองรองของบรษทบหร

ในป 2007 กลมภาคประชาสงคมและสมาชกรฐสภาพยายามเสนอเรองฉลากภาพคาเตอน(graphic health information) รปแบบใหม รวมถงหามการใชถอยคาบรรยายทบดเบอนไปจากความเปนจรง ซงเปนไปตามกฎหมายชอ Administrative Order No. 2010-0013 ทมผลใชบงคบในเดอนพฤษภาคม 2010 ตอมาบรษทบหรหลายแหงไดฟองศาลเพอใหมคาสงระงบการใชบงคบกฎหมายฉบบดงกลาวไวกอน ไดแก

1) คด Fortune Tobacco Co. v. Dept. of Health [Philippines] [July 01, 2010]

2) คด Mighty Corp. v. Dept. of Health [Philippines] [July 29, 2010]

3) คด Telengtan Brothers & Sons, Inc. v. Ona, et al. [Philippines] [September 08, 2010]

4) คด PMFTC v. Dept. of Health [Philippines] [September 28, 2010]

ผลของการฟองคดขางตน ในคด Fortune Tobacco Co. v. Dept. of Health ศาลมคาสงคมครองชวคราว (preliminary injunction) ซงมผลทาใหกฎหมายป 2010 ยงไมมผลใชบงคบจนกวาศาลจะมคาตดสน ศาลมคาสงใหบรษทบหรวางหลกประกนเปนเงน 5 ลานเปโซเพอชดเชยใหแกกระทรวงสาธารณสข ในกรณทศาลมคาวนจฉยใหกระทรวงสาธารณสขชนะคด อยางไรกด ผวจยมขอสงเกตคอในคด Telengtan Brothers & Sons, Inc. v. Ona, et al. ศาลตดสนวากฎหมายฉบบดงกลาว กระทรวงสาธารณสขออกโดยไมมอานาจตามกฎหมาย

20 WHO urges Philippine senate to defy tobacco lobby and boost cigarette taxes (July 27, 2012) at http://www.foxnews.com/world/2012/07/27/who-urges-philippine-senate-to-defy-tobacco-lobby-and-boost-cigarette-taxes/

248

จ) บทบาทของอตสาหกรรมยาสบในสภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงประเทศฟลปปนส

บรษทบหรโดยเฉพาะ PMI เปนบรษททมบทบาทอยางมากในสภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงประเทศฟลปปนส (Philippine Chamber of Commerce and Industry) เชน ในป 1986 นาย Richard Snyder มตาแหนงเปนผบรหารสงสดของ PMI ไดรบเลอกตงใหดารงตาแหนงประธานสภาการคา ฯ บรษท PMI ยงผลกดนใหพนกงานบรษทของตนเขาไปมตาแหนงสาคญในองคกรระหวางประเทศ21

ฉ) การใหทนสนบสนนแกกจกรรมตาง ๆ 22

บรษทบหรใหเงนทนสนบสนนแกกจกรรมตาง ๆ เชน การแขงขนกฬา, งานแสดงศลปะ , วฒนธรรม ฯลฯ ทมกลมเปาหมายเปนเยาวชน คนทางาน ประชาชนทวไป เชน ในป 1973 บรษท Fortune Tobacco Company ใหเงนสนบสนนการจดประกวดนางงามฟลปปนส หรอในป 1983 บรษท La Suerte รเรมจดการแขงขน “Marlboro GG [Game of the Generals] Freedom Games” เกมชนดนไดรบความนยมอยางมากในกลมนกเรยน นกศกษา ผลทไดคอการสรางภาพลกษณทดของบรษทบหร มการโฆษณาเกมชนดนผานปายโฆษณาขนาดใหญ หรอป 1983 ตวแทนบรษทบหรชอ Mr. Tan ใหเงนสนบสนนการการจดคอนเสรท (Filipino Music concert) ผเขาชมคอนเสรตจะไดรบกลองบหรเปลายหอ Hope and More แทนตวเขาชม หรอในชวงทศวรรษท 1990 บรษทบหรใหเงนสนบสนนรายการเพลงทางสถานวทยซงไดรบความนยมเปนอยางมาก เชน รายการวทย ‘‘Marlboro No. 1 Music’’ หรอในป 1994 สมาคมบาสเกตบอลฟลปปนส (the Philippine Basketball Association - PBA) ทาความตกลงขอรบการสนบสนนจากบรษทเอกชนเพยงรายเดยวคอ บรษท PMI

21 K Alechnowicz and S Chapman, op. cit.. 22 Ibid.

249


ฟลปปนสเปนประเทศมเครอขายภาคประชาสงคมหลายองคกรททางานอยางเขมแขงในดานควบคมยาสบ ซงมสวนสาคญทสงเสรมการทางานของภาครฐ โดยเฉพาะองคกรพฒนาเอกชนทประกอบดวยกลมผใหคาปรกษา, องคกรทางศาสนา, นกวชาการ, กลมองคกรวชาชพดานสขภาพ และองคกรยอยขององคกรนานาชาตตาง ๆ แหลงทนสนบสนนขององคกรเหลานมกมากจากแหลงทนภายนอก เชน โครงการ Bloomberg Philanthropies จากมลนธบลมเบอรก (the Bloomberg Initiative) หรอ (Southeast Asia Tobacco Control Alliance - SEATCA)23 รายชอองคกรภาคประชาสงคมทเปนแกนหลกในการดาเนนงานดานควบคมยาสบในฟลปปนส มดงน 24

1. FCTC Alliance Philippines (FCAP)

กลมพนธมตร FCTC (Framework Convention on Tobacco Control Alliance, Philippines - FCAP) จดตงขนในป 2001 เกดจากการรวมตวกนของกลม องคกรภาคประชาสงคม องคกรวชาชพดานสขภาพ กลมองคกรทางศาสนา กลมเยาวชน กลมสงแวดลอม ดาเนนกจกรรมในการใหคาปรกษา เพอปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบของรฐจากอตสาหกรรมยาสบ และเพอสรางความมนใจวารฐบาลจะดาเนนการตาม FCTC ทงน FCAP ทางานรวมกบกระทรวงสาธารณสขอยางใกลชด

ตวอยางผลงานสาคญของ FCAP เชน

(1) การรวมทมเจรจาจดทาราง FCTC ขององคการอนามยโลกในชวงป 2001-2004

(2) รวมผลกดนใหวฒสภาใหสตยาบน FCTC เมอป 2005

(3) สนบสนนใหการจดกฬาซเกมสทปลอดการบรโภคยาสบ

(4) เผยแพรความรกฎหมายเรองเขตปลอดบหร การหามโฆษณาบหร สงเสรมการขาย และใหทนสนบสนนแกองคกรปกครองสวนทองถน

(5) ลอบบและใหขอมลทางวชาการแกสมาชกรฐสภาในการประชมสภาสมยท 14 และ 15 เพอสนบสนนการออกกฎหมายเรองภาพคาเตอนบนซองบหร และการปฏรปภาษยาสบ โดยทางานรวมกบ

23 “NATIONAL TOBACCO CONTROL STRATEGY (2011-2016)”, op. cit., p.10. Tobacco Control Policies in the Philippines at http://www.beat-tobacco.ph/national-tobacco-control-strategy/tobacco-control-policies-in-the-philippines/ 24 Ibid., pp.63-64.

250

Health Justice และ Action for Economic Reform และรณรงคขอการสนบสนนจากนกการเมองทองถนทวประเทศ

(6) พฒนากลมภาคเครอขายสขภาพเพอการควบคมยาสบรวมกบ the Philippine Ambulatory of Pediatrics Association (PAPA)

FCAP ยงรวมมอกบแพทยสมาคมฟลปปนส (Philippine Medical Association) ในการจดทา “Roadmap for tobacco control” โดยทางานรวมกบ PAPA และ the Philippine College of Chest Physician (PCCP) เพอจดใหมบรการเลกบหร รวมถงการฟองรองบรษท Philip Morris ทละเมดกฎหมายเรองภาพ ขอความคาเตอนทยงไมมผลใชบงคบ เพราะอยในการพจารณาของศาล Court of Appeals

กจกรรมสาคญของ FCAP ในป 2013 คอ การคดคานการจดนทรรศการธรกจยาสบ (tobacco expo) ชอ “Protobex Asia/Intertabac Asia 2013” 25 ทจดขนทฟลปปนส โดยกลมธรกจหรออตสาหกรรมยาสบ ในกลมผผลตยาสบและธรกจใบยาสบ ประธานกรรมการบรหาร FCAP คนปจจบนคอ Dr. Maricar Limpin ไดกลาวถงเรองนวา “อตสาหกรรมยาสบไมเพยงแตบนทอนความพยายามในการควบคมยาสบของรฐบาล แตยงไมเคารพหรอเกรงกลวกฎหมายอยางชดแจง โดยเฉพาะ FCTC มาตรา 5.3 และ MOU ของ Civil Service Commission (CSC) ททากบหนวยงานตาง ๆ กลาวคอในสถานทจดนทรรศกาลดงกลาว มการอนญาตใหสบบหรในสถานทจดงานทเปนบรเวณในอาคาร (indoor smoking)” (รปท 7.5)

รปท 7.5 ภาพกลมผประทวงการจดงาน Protobex Asia/Intertabac Asia 2013

Dr. Maricar Limpin กลาววา การจดงานเอกซโปครงนถอเปนครงทสองแลว ถอเปนการสงสญญาณทไมด เปดโอกาสใหบรษทบหร ผผลตผลตภณฑยาสบสามารถสงเสรมสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ สาหรบผจดงานนทรรศการไดใหขอมลวา สาเหตทเลอกจดงานทฟลปปนส เนองจากอตสาหกรรมยาสบมความเขมแขง อกทงยงไดรบการสนบสนนจากรฐบาลทองถนแหงเมอง Pasay (Pasay City เปนเขตปกครองขนาดเลกทสดเปนลาดบท 3 คอมพนทราว 18.5 ตารางกโลเมตร ตงอยในเขตพนททเรยกวา the National

25 “FCAP Condems the International Tobacco Expo in Manila” at http://www.tobaccocontrol.ph/node/2

251

Capital Region อยตดกบกรงมะนลา เมองหลวง26) ซงออกประกาศอนญาตใหมการสบบหรภายในอาคารไดในการจดงานครงน

2. Health Justice (HJ)

Health Justice27 ถอเปนกลมองคกรพฒนาเอกชนทมนกวชาการดานกฎหมาย ทางานในดานการฟองรอง การจดทาเอกสารนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ ใหคาแนะนาทางเทคนคและการสนบสนนทางกฎหมายแกกระทรวงสาธารณสขในเรองคาเตอนบนซองบหร, การเฝาระวงการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ, การใหคาแนะนาเรองการบงคบใชกฎหมายของหนวยงานของรฐอนทเกยวของ เชน CSC, LTFRB, FDA อกทงยงมงานวจยดานเศรษฐศาสตรเพอสนบสนนประเดนภาษยาสบ การแกปญหาบหรเถอน และประเดนอน ๆ ตามกฎหมายควบคมยาสบ รวมจดทาเอกสารคมอตาง ๆ (toolkits) ใหแกภาคภาครฐและภาคประชาสงคม

ตวอยางผลงานสาคญ เชน การผลกดนใหกระทรวงสาธารณสข ออกระเบยบปฏบตของทางราชการ เพอรองรบการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 โดยเมอวนท 6 พฤษภาคม ค.ศ. 2010 เพอใหหนวยงานทกระดบของกระทรวงสาธารณสขถอปฏบตตามชอวา “Protection of the Department of Health, including all of its Agencies, Regional Offices, Bureaus or Specialized/ Attached Office/ Units, against Tobacco Industry Interference” (No.2010 - 0216) ระเบยบปฏบตฉบบนอาศยอานาจตามประมวลกฎหมายปกครอง ค.ศ. 2009 ฉบบท 4 โดยมเจตนารมณเพอรองรบการปฏบตตามพนธกรณ มาตรา 5.3 โดยเฉพาะขาราชการ พนกงาน ลกจางในกระทรวงสาธารณสขทกระดบทตองถอปฏบตตาม เพอปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ

3. Philippine Medical Association (PMA)

แพทยสมาคมฟลปปนส (Philippine Medical Association) เคยมมตเหนชอบเรองการตอตานการสบบหรในกลมแพทยเมอป 2010 เพอเปนแบบอยางอนดใหประชาชนเลกสบบหร การใหคาแนะนาแกผปวยทประสงคจะเลกบหร

26 City of Pasay at http://www.pasay.gov.ph/City_Profile.html 27 HealthJustice Philippines เปนองคกรพฒนาเอกชนทจดตงในป ค.ศ. 2009 มวตถประสงคเพอเชอมโยงประเดนสขภาพกบกฎหมาย เพอทาใหชาวฟลปปนสมสขภาวะ มสทธในการเขาถงบรการสขภาพ ภารกจสวนใหญจะเนนการศกษาวจย การพฒนาศกยภาพขององคกร หนวยงานในประเดนสาธารณสข http://www.healthjustice.ph/

252

4. New Vois Association of the Philippines

กลม New Vois Association of the Philippines เพงจะเขารวมในการควบคมยาสบไมนานนก สมาชกสวนใหญเปนประชาชนทไดรบผลกระทบจากการใชยาสบ ทางานในดานการใหคาปรกษาดานควบคมยาสบ

5. Tobacco-Free Philippines (TFP)

Tobacco-Free Philippines เรมดาเนนงานควบคมยาสบมาเปนเวลานานกวา 30 ปแลว คอเรมตงแตชวงตนทศวรรษท 1980 กลมนมบทบาทสาคญเรองผลกดนกฎหมายควบคมยาสบหลายฉบบ อยางไรกตาม กจกรรมตาง ๆ เรมลดนอยลงตงแตป 2000

6. Faith Based Organizations

กลมองคกรทางศาสนา เชน Seventh Day Adventist และ Jesus Christ of Latter Day Saints เปนกลมองคกรสมาชกของ FCAP การดาเนนงานหลกเปนเรองการเขตปลอดบหร งานรณรงคหามโฆษณาบหร สงเสรมการขาย และใหทนสนบสนนในกลมองคกรปกครองสวนทองถนทวประเทศ และใหบรการใหคาปรกษาผทตองการเลกบหร

7. Eco Waste Coalition

กลมภาคเครอขายนทางานรวมกบ FCAP ตงแตป 2008 ในประเดนสงแวดลอม

8. Action for Economic Reform (AER)

กลม Action for Economic Reform ทางานในประเดนภาษยาสบและความโปรงใส ผลงานสาคญคอในป 2009 มสวนสาคญในการคาแนะนา ความรทางวชาการแกสมาชกรฐสภาในประเดนการปฏรปภาษยาสบ รวมกบภาคและกระทรวงสาธารณสข

9. University of the Philippines College of Law Development Foundation (UPCLDF)

มลนธนตศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยฟลปปนส ประกอบดวยนกกฎหมายทเรมเขารวมในประเดนควบคมยาสบตงแตป 2008 ทางานในดานฝกอบรมแกเจาหนาทของรฐททาหนาทบงคบใชกฎหมาย และมสวนรวมพฒนาเครองมอในการเฝาระวงการบงคบใชกฎหมาย การออกแนวทางปฏบตตาง ๆ อกทงใหคาแนะนาทางกฎหมายแกกระทรวงสาธารณสขดวย

10. Filipino Consumers Will (BILMAKO)

กลม Filipino Consumers Will ดาเนนงานดานคมครองผบรโภคเปนหลก เรมศกษาเรองประสทธผลของกฎหมาย RA 9211 ทเกยวกบ FCTC

253

บทท 8

บทสรปและขอเสนอแนะ

บทสรป

องคการอนามยโลกไดใหความสาคญกบประเดนการเฝาระวงและตอสกบอตสาหกรรมยาสบสรปสาระสาคญไดวา ปจจยสาคญในการบรรลผลสาเรจของนโยบายควบคมยาสบคอ การทาความเขาใจแนวปฏบตหรอกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบ และการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ ในวนงดสบบหรโลก ป พ.ศ.2555 กไดกาหนดใหเรอง “การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ” (tobacco industry interference) เปนหวขอหลกในการรณรงคเนองในวนงดสบบหรโลกซงตรงกบวนท 31 พฤษภาคม พ.ศ.2555 สมาชกขององคการอนามยโลกตางตระหนกดวา มความจาเปนทจะตองมมาตรการกฎหมายในการปองกนการแทรกแซงดงกลาว จงไดผลกดนใหมกฎหมายระหวางประเทศดานควบคมยาสบฉบบแรกคอ “กรอบอนสญญาขององคการอนามยโลกวาดวยการควบคมยาสบ” (WHO Framework Convention on Tobacco Control) หรอ WHO FCTC ไดบญญตเรองนไวในมาตรา 5 วรรค 3 หรอทมกเรยกกนวา มาตรา 5.3 ปจจบนมประเทศทรฐภาคทวโลกรวมทงประเทศไทย ของ FCTC จานวน 177 ประเทศ1 (ขอมล ณ เดอนพฤศจกายน 2556)

กรณศกษาการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมตอการควบคมยาสบในไทย

ธรกจยาสบไดดาเนนกจการในไทยมาเปนเวลานานกวา 70 ปหรอกอนสงครามโลกครงท 2 โดยมการนาเขาบหรจากตางประเทศมาจาหนายในไทย ตอมารฐบาลของพนเอก หลวงพบลสงคราม ซงมหลวงประดษฐมนธรรม (ปรด พนมยงค) เปนรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในขณะนน นายปรดเหนวากจการยาสบเปนอนตรายตอประชาชน จงควรอยในความควบคมของรฐ จงมนโยบายซอกจการบรษทบหรตางชาตคอ BAT และจดตงโรงงานยาสบในป พ.ศ.2482 ในขณะนน ประเทศไทยยงไมมกฎหมายควบคมยาสบแตอยางใด จนลวงเลยเวลากวา 50 ป จงมการรเรมเสนอรางกฎหมายควบคมยาสบเปนการเฉพาะจนมการประกาศใชในป 2535 จะเหนไดวาในอดตนน รฐบาลหรอภาครฐยงไมใหความสาคญกบการคมครองสขภาพของประชาชนมากนก ทาใหอตสาหกรรมยาสบมความเขมแขงอยางมาก ประกอบสงคมไทยยงอย

1 อางจากเวบไซตองคการอนามยโลก http://www.who.int/fctc/signatories_parties/en/index.html ณ เดอนพฤศจกายน 2556

254

ในระบบอปถมภและมปญหาการทจรตคอรรปชนททวความรนแรงมากขน จงเปนอปสรรคสาคญในการควบคมยาสบ

การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบทมตอการควบคมยาสบในไทยตงแตอดตจนถงปจจบนพบวา มขอมลในเรองนเปนจานวนมาก ผวจยจงขอหยบยกเฉพาะกรณศกษาสาคญทบางเรองโดยนาเสนอเปน 2 ชวงเวลา รวม 10 กรณศกษาคอ

ชวงท 1 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรชวงกอนป พ.ศ. 2535

กรณศกษาท 1 การเปดตลาดบหรเสรในป 2532 (ค.ศ. 1989) และขอพพาทของประเทศไทยตามขอตกลงแกตต

กรณศกษาท 2 การแทรกแซงกระบวนการเสนอรางกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบ

ชวงท 2 การแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบหรอบรษทบหรชวงหลงป พ.ศ. 2535 ถง พ.ศ. 2555

กรณศกษาท 3 นายราลฟ บอยส อดตเอกอครราชทตสหรฐ ประจาประเทศไทย ไมปฏบตตามนโยบายดานกจการยาสบในตางประเทศของรฐบาลสหรฐ

กรณศกษาท 4 การเขามามอทธพลในสภาธรกจอาเซยน-สหรฐ (US-ASEAN Business Council)

กรณศกษาท 5 ปญหาผลประโยชนขดกนในการกาหนดนโยบายและมาตรการภาษยาสบ และกฎหมายศลกากร

กรณศกษาท 6 คดพพาทในองคการการคาโลกระหวางฟลปปนสกบไทย กรณมาตรการทางภาษและศลกากรสาหรบบหรนาเขาจากฟลปปนส (ค.ศ.2008-2011)





255

ผวจยไดวเคราะหสรปปจจยทเอออานวยใหอตสาหกรรมยาสบหรอบรรษทบหรขามชาต สามารถแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบในไทย เกดจากสาเหตดงตอไปน

1) ในอดตกอนป พ.ศ.2535 รฐบาลยงไมเคยมการจดทายทธศาสตรหรอนโยบายควบคมยาสบแหงชาตมากอน ทาใหการดาเนนงานควบคมยาสบของรฐบาลและหนวยงานตาง ๆ ไรทศทาง อกทงฝายบรหารทมอานาจตดสนใจทางนโยบายมกจะไมคอยใหความสาคญในเรองน ดงจะเหนไดจากในชวง 10 ปทผานมา ผดารงตาแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจะมการปรบเปลยนบอยครงมาก ทาใหการจดทานโยบายดานสขภาพขาดความตอเนอง ไมแนนอน

แมวาในอดตจะมการออกกฎหมายควบคมยาสบคอ กฎหมายดานภาษหรออากรยาสบมาเปนเวลานาน เชน พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. 2486 และพ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ.2509 เพราะรฐถอวายาสบเปนแหลงรายไดหนงของรฐ แตกลบไมมกฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบและกฎหมายคมครองผไมสบบหร ดวยเหตน จงเปนจดออนททาให การดาเนนการของภาครฐประสบปญหาหลายประการ และทาใหถกแทรกแซงจากบรษทบหรขามชาต

2) หนวยงานหลกทรบผดชอบดานควบคมยาสบคอ กระทรวงสาธารณสข ยงขาดแคลนบคลากรทมความร ความเชยวชาญดานการควบคมยาสบดานตาง ๆ ทงดานนโยบาย กฎหมาย วทยาศาสตรเคม สาธารณสขหรอระบบสขภาพในภาพรวม และในบางกรณอาจจะยงไมรเทาทนเลหเหลยมหรอกลอบายของอตสาหกรรมยาสบ หรอถกขมขวาจะถกฟองรองตามกฎหมายหากไมดาเนนการตามคาแนะนาของบรษทบหร ทง ๆ ทเปนหนวยงานทมอานาจรบผดชอบตามกฎหมาย

ในขณะทบรษทบหรขามชาตเหลาน น มกจะวาจางบรษททปรกษาระดบโลก นกการตลาด นกวทยาศาสตร นกกฎหมาย หรอนกวชาการทมชอเสยง เพอชวยในการวางแผนแทรกแซงการควบคมยาสบอยางเปนระบบ

3) บรษทบหรตางชาตมกจะสรางความสมพนธหรอลอบบขาราชการ เจาหนาทในหนวยงานทเกยวของกบการนโยบายหรอกฎหมายควบคมยาสบ โดยเฉพาะรฐมนตร สมาชกรฐสภา ผบรหารหรอขาราชการระดบสงในหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะกระทรวงสาธารณสข กระทรวงการคลง สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ดงปรากฏในเอกสารภายในของบรษทบหรทถกคาสงศาลสหรฐสงใหเปดเผยขอมลตอสาธารณชน ในบางกรณมปญหาทจรตคอรรปชนหรอเปดโอกาสใหมการเสนอผลประโยชนอนมชอบแกเจาหนาททเกยวของ

แนวปฏบตของ มาตรา 5.3 FCTC มไดหามการตดตอ ประสานงานระหวางผประกอบการกบเจาหนาทในหนวยงานอยางเดดขาด แตจะตองมการกาหนดมาตรการหรอระเบยบปฏบตในการปฏสมพนธเฉพาะเรองทมความจาเปนและเหมาะสม ตองทาอยางเปดเผย โปรงใส ตรวจสอบได เพอการปฏบตตาม

256

กฎหมายควบคมยาสบเปนไปอยางมประสทธภาพ แตปจจบนยงไมมการออกระเบยบปฏบตในการปฏสมพนธกบตวแทนกลมอตสาหกรรมยาสบทใชกบหนวยงานตาง ๆ

4) การดาเนนงานบางกรณของหนวยงาน ยงขาดการวางแผนทเปนระบบ ขาดการจดเตรยมขอมลทางวชาการทสนบสนนอยางเพยงพอ โดยเฉพาะการเสนอแกไขปรบปรงกฎหมายหรอเสนอใหมกฎหมายลาดบรองทออกตามกฎหมายระดบพระราชบญญต การฟองรองหนวยงานของรฐของบรษทบหรมวตถประสงคเพอชะลอการบงคบใชกฎหมายทมความเขมงวดกวาเดม ถอเปนกลยทธทใชอยางไดผล แมวาบรษทบหรจะแพคดเมอศาลมคาพพากษาถงทสดกตาม แตกมกจะใชเวลาในการพจารณาหลายป

สรปผลความคบหนาในการปฏบตตาม WHO FCTC มาตรา 5.3 ของไทย

ประเทศไทยในฐานะรฐภาคตามกรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบ ขององคการอนามยโลก (FCTC) ซงมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม มาตรา 5.3 ของ FCTC และแนวทางปฏบตของมาตรา 5.3 จากการศกษาพบวา ประเทศไทยมความกาวหนาในระดบหนง ในการปฏบตตามพนธกรณตาม FCTC มาตรา 5.3 เพยงบางเรองกลาวคอ เมอวนท 17 เมษายน 2555 คณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบเรอง “มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ.2553 มต 6 มาตรการควบคมปจจยเสยงตอสขภาพดานยาสบ” ซงประกอบดวย “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2557” (ภายหลงปรบเปลยนเปน “แผนยทธศาสตร 2555 – 2557”) และมอบหมายให “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” (คบยช.) เปนหนวยงานหลกในเรองน รวมกบ กระทรวงสาธารณสข

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสขไดดาเนนการออก “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2555” (ยกเลก “ระเบยบกรมควบคมโรค วาดวยการตดตอกบผประกอบการและผทมสวนเกยวของเกยวกบผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2553”) ซงเปนสวนหนงในการปฏบตตามพนธกรณตามแนวปฏบต มาตรา 5.3 ขอ 17 (2) เรองมาตรการจากดการปฏสมพนธกบอตสาหกรรมยาสบ แตกจากดเฉพาะขาราชการ เจาหนาทในกรมควบคมโรคเทานน ยงไมครอบคลมผบรหารกระทรวงสาธารณสขทมอานาจหนาทหรอบทบาทในการกาหนดนโยบายควบคมยาสบ และไมครอบคลมถงหนวยงานเจาหนาทของรฐในหนวยงานอน เนองจากปจจบนยงไมมการจดทาระเบยบสานกนายกรฐมนตรหรอแนวปฏบตของหนวยงานอน ๆ ทสอดคลองกบมาตรา 5.3 อยางครบถวน

จากผลการศกษาในรายงานน สามารถสรปประเมนความกาวหนา รวมถงอปสรรคในการปฏบตตามมาตรา 5.3 FCTC และแนวปฏบตในเรองนของไทยคอ มความกาวหนาในระดบปานกลาง โดยมเหตผลสนบสนนคอ

257

1) อตสาหกรรมยาสบยงสามารถเขาแทรกแซงการควบคมยาสบของภาครฐได โดยอาศยวธการตาง ๆ นานา แตรฐบาลและหนวยงานของรฐยงไมมมาตรการทเหมาะสมในการดาเนนการปองกนการแทรกแซงดงกลาว

2) หนวยงานของรฐบางองคกรยงใหการยอมรบตวแทนของอตสาหกรรมยาสบวา เปนผมสวนไดเสย (stakeholder) สาคญในการแลกเปลยนขอมล ความเหนในการจดทานโยบายควบคมยาสบ โดยเฉพาะมาตรการทางภาษยาสบ

3) ปญหาความลาชาในการดาเนนการตาม “แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 - 2557” ซงเดมตามมต คบยช.จะเรมดาเนนการในป 2553 ถง 2557 อกทงยงพบปญหาความลาชาในการดาเนนการตาม “แผนปฏบตการยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบ” ทงน ผวจยไดทราบจากกรรมการหลายทานใน “คณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและอนสญญาการควบคมยาสบ ขอ 5.3 FCTC : การหามอตสาหกรรมบหรแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบ และขอ 19 FCTC : ความรบผด” ผลปรากฏวา ในชวงป 2556 ไมมการเรยกประชมคณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 ฯ แตอยางใด เนองจากกรมควบคม กระทรวงสาธารณสขในฐานะหนวยงานทรบผดชอบมไดเรยกประชมคณะกรรมการ ฯ และไมมการเผยแพรขอมลความกาวหนาในเรองน โดยทคณะกรรมการชดนมความเกยวของกบการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ฯ และมาตรา 5.3 FCTC

4) ปญหาวฒนธรรมการทางานในระบบราชการ มกเปนการทางานเชงรบ (passive) มากกวาเชงรก ซงแตกตางจากจากการทางานของภาคธรกจหรอบรษทบหรตางชาต ทมความคลองตวในการปฏบตงาน เนนการทางานเชงรก รเรมงานใหม ๆ อยเสมอ อกทงระบบราชการไทยไมเอออานวยตอการสรางผเชยวชาญดานควบคมยาสบททางานอยางตอเนอง เพราะขาราชการหรอเจาหนาทมกจะถกโยกยายไปยงหนวยงานอน เพอความกาวหนาของตนเองในทางราชการทจะไดรบตาแหนงสงขนไป

5) ปญหาการจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบของรฐบาลทไมเพยงพอ กลาวคอสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรคไดรบจดสรรงบประมาณประจาปไมเพยงพอ ทาใหตองจดทาโครงการเสนอขอรบการสนบสนนการสนบสนนหรอรบทนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ในปงบประมาณตาง ๆ จนถงงบประมาณปจจบนปละนบสบลานบาท ขอมลดานงบประมาณขางตนสอดคลองกบผลการประเมนการดาเนนงานดานการควบคมยาสบในประเทศไทย ครงท 2 ขององคการอนามยโลก ซงดาเนนการโดยผแทนองคการอนามยโลก 2 ทาน Dr. Peruya Armando และ Dr. Sanda Luminita ไดขอสรปทนาสนใจในประเดนงบประมาณคอ2 แมวากระทรวงสาธารณสขไดเพม

2 รายงานการประชมคณะกรรมการดาเนนการควบคมการบรโภคยาสบ ครงท 1/2555 เมอวนพธท 11 มกราคม 2555 เวลา 9.00-13.00 น. ณ หองประชมกรมควบคมโรค อาคาร 1 ชน 2, หนา 6-8.

258

บคลากรและงบประมาณสนบสนนการดาเนนงานควบคมยาสบผานสานกงานควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรคแลว แตรองอธบดกรมควบคมโรค นพ.นพพร ชนกลน ไดใหขอคดเหนในทประชมวา สานกงานควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรคยงคงไดรบการจดสรรงบประมาณไมเพยงพอในการดาเนนงาน จงตองขอรบการสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) นอกจากน การทาแผนปฏบตการยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ฯ ของหนวยงานของรฐทเกยวของ กยงมประเดนทหนวยงานของรฐอน ๆ ประสงคจะรบทนสนบสนนจาก สสส.ดวยเชนกน อาทเชน กรมสรรพสามต กระทรวงการคลง3

บทสรปจากกรณศกษาตางประเทศ

ในรายงานความกาวหนาในการปฏบตตามพนธกรณ WHO FCTC ของรฐภาคฉบบป 20124 ทจดทาโดยองคการอนามยโลกระบวา รฐภาคมากกวารอยละ 90 หรอราว 116 ประเทศ ไดจดทารายงานระบถงบทบญญตทมความสาคญมากทสดของรฐภาคทงหลาย (the highest positions in the priority lists of Parties) ผลปรากฏวา รฐภาคจานวนมากกวาครงหนงรายงานวา การดาเนนการตามมาตรา 5 พนธกรณทวไป (general obligations) เปนสงทมความสาคญมากทสด เมอพจารณาในรายละเอยดของรายงานของรฐภาคเหลานน

การจดลาดบความสาคญทตองดาเนนการเปนลาดบแรก ๆ ตามมาตรา 5 คอ

การเสนอหรอแกไขปรบปรงกฎหมาย กฎ ระเบยบตาง ๆ ใหสอดคลองตามพนธกรณของมาตรา 5

การพฒนายทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาต และแผนปฏบตการ การบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพ การพฒนาศกยภาพของบคลากร โดยเฉพาะเจาหนาทของหนวยงานทรบผดชอบดานการ

ควบคมยาสบ การแตงตงคณะกรรมการควบคมยาสบทมาจากภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของ

องคการอนามยโลกใหความสาคญกบมาตรา 5 โดยถอวาเปนโครงสรางทจาเปนในการควบคมยาสบ (essential infrastructure for tobacco control) ของประเทศตาง ๆ เปนกลไกการประสานงานระดบชาต รวมถงพฒนาและขบเคลอนตามยทธศาสตรหรอแผนควบคมยาสบทมความหลากหลายของภาคสวนท

3 เลมเดยวกน, หนา 14. 4 2012 global progress report on implementation of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (France: World Health Organization, 2012), pp.10-13, 63.

259

เกยวของ การผลกดนกฎหมายควบคมยาสบ โดยสรางหลกประกนทจะไมใหอตสาหกรรมยาสบเขาแทรกแซง มาตรา 5 ยงกาหนดใหมการระดมเงนจากแหลงสนบสนนตาง ๆ แหลงเงนทนระหวางประเทศ

ในรายงานของรฐภาคทเสนอตอองคการอนามยโลก มรฐภาคมากกวาครงหนงคอ จานวน 68 ประเทศทไดดาเนนการปองกนการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 FCTC และมรฐภาคจานวน 34 ประเทศทเผยแพรขอมลกจกรรมของอตสาหกรรมยาสบแกประชาชนทวไปตามมาตรา 12 (c)5 ของ FCTC ประเทศกาลงพฒนาและประเทศดอยพฒนาหลายประเทศไดดาเนนการแกไขปรบปรงกฎหมายทสอดคลองกบมาตรา 5.3 เชน ประเทศฟลปปนส, นามเบย (Namibia), บรกนาฟาโซ (Burkina Faso) (ประเทศในแอฟรกาตะวนตก), สาธารณรฐจบต (Djibouti) (ประเทศในแอฟรกาตะวนออก),

มาตรการปองกนการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 FCTC ซงรฐภาคทไดดาเนนการไปแลวตามแนวปฏบต (guideline) มาตรา 5.3 สรปไดดงน

ก) สรางการรบร ความตนตวของประชาชนทวไปใหเหนถงผลเสยของการแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของอตสาหกรรมยาสบ (รฐภาคทมความคบหนาในเรองนมจานวน 9 ประเทศ)

ข) สรางความเขาใจของประชาชนทวไปวา ทาใหผลตภณฑยาสบหรอยาสบเปนสงทกอใหเกดอนตรายหรอผลเสยตอสขภาพประชาชน (denormalizing tobacco industry)

ค) มการจดทากฎหมายหรอระเบยบปฏบตเพอจากดปฏสมพนธระหวางเจาหนาทรฐและอตสาหกรรมยาสบ (รฐภาคสวนใหญมความคบหนาในเรองน มจานวนถง 24 ประเทศ)

ง) ยกเลกการเปนหนสวน ภาค หรอการทาขอตกลงหรอความรวมมอกบอตสาหกรรมยาสบ แมวาจะเปนขอตกลงทไมมผลผกพนในทางกฎหมายกตาม (partnerships and non-binding or non-enforceable agreements) (รฐภาคทดาเนนการเรองนมจานวน 4 ประเทศ)

จ) เปดเผยขอมลของอตสาหกรรมยาสบใหประชาชนทวไปรบทราบ ตองเปนขอมลทมความถกตอง (คอตองมกระบวนการตรวจสอบเนอหาของขอมล) และการทาใหผลตภณฑยาสบ

5 Article 12 Each Party shall promote and strengthen public awareness of tobacco control issues, using all available communication tools, as appropriate. Towards this end, each Party shall adopt and implement effective legislative, executive, administrative or other measures to promote:

… (c) public access, in accordance with national law, to a wide range of information on the tobacco

industry as relevant to the objective of this Convention

260

ฉ) มาตรการหรอแนวปฏบตในการปองกนปญหาผลประโยชนขดกนของเจาหนาทรฐ (conflicts of interest for government officials)

ช) ออกกฎหมายควบคมกจกรรมทอางวาเปนกจกรรมทแสดงความรบผดชอบตอสงคม (activities described as “socially responsible”) ของอตสาหกรรมยาสบ (มรฐภาคทรายงานเรองดาเนนการเรองนเพยง 6 ประเทศ)

ซ) การปฏเสธการใหสทธพเศษแกอตสาหกรรมยาสบ

ขอสงเกตในเรองนขององคการอนามยโลก

รฐภาคทดาเนนการตามพนธกรณมาตรา 5.3 คดเปนรอยละ 41 ของรฐภาคทงหมด (ขอมลตามรายงานป 2012) แตกลบมความคบหนาในเรองนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบรายงานความกาวหนาในป 2010 อยางไรกด รฐภาคหลายประเทศทไดปรบปรงกฎหมายควบคมยาสบ เพอใหมเนอหาสอดคลองกบมาตรา 5.3 และแนวปฏบตในมาตราน สาหรบฝายอตสาหกรรมยาสบนน มความพยายามอยางมากทจะแทรกแซงนโยบาย กฎหมายควบคมยาสบของรฐภาคตาง ๆ โดยเฉพาะกฎหมายทเกยวกบการตดฉลากภาพคาเตอนบนซองบหร (บรษทบหรฟองรองหนวยงานของรฐภาคทออกกฎหมายในเรองน) รวมถงการจดกจกรรมสงเสรมการขายของผลตภณฑยาสบ องคการอนามยโลกจงใหคาแนะนาวา รฐภาคจะตองมความรวมมอกนทจะแลกเปลยนขอมลขาวสารในเรองน รวมถงการขอคาแนะนาทางกฎหมาย

ผวจยไดศกษาวเคราะหกรณศกษาตางประเทศรวม 4 ประเทศ สามารถวเคราะหความกาวหนาหนาในการปฏบตตามมาตรา 5.3 ของ FCTC และแนวปฏบตในเรองนไดออกเปน 2 กลม คอ

กลมท 1 ประเทศทมความกาวหนาคอนขางนอยในการปฏบตตามมาตรา 5.3 ไดแก

ประเทศคอสตารกา

คอสตารกาเปนรฐภาค FCTC แตกยงมไดปฏบตตามมาตรา 5.3 FCTC หลายประการ ดวยเหตทคอสตารกาถกอตสาหกรรมยาสบแทรกแซงการควบคมยาสบเปนเวลานานมากกวา 40 ป ตงแตชวงปลายทศวรรษท 1970 จนถงปจจบนไดสาเรจ เนองดวยเมอบรษทบหรขามชาตคอ BAT (British American Tobacco) และ PMI (Philip Morris International) เรมเขามาดาเนนกจการผลตหรอจาหนายในคอสตารกา รปแบบการแทรกแซงของบรษทบหรนยมใชกนมากทสดคอ การแทรกแซงกระบวนการเสนอกฎหมายควบคมยาสบ ผลตภณฑยาสบ หรอการคมครองผไมสบบหร โดยอตสาหกรรมยาสบมกจะลอบบผมอานาจตดสนใจในรฐบาล หรอสมาชกรฐสภาใหขดขวางการรางกฎหมายเหลานน หรอทาใหรางกฎหมายทผานความเหนชอบเปนกฎหมายมเนอหาทไมเขมงวด มใหภาครฐสามารถใชอานาจทางกฎหมายควบคมอตสาหกรรมยาสบไดอยางแทจรง

261

การแทรกแซงอกรปแบบหนงคอ การจดทาขอเสนอตอรฐบาลคอสตารกา เพอทจะใหภาคธรกจยาสบดาเนนการตรวจสอบหรอควบคมผลตภณฑยาสบหรอบหรดวยตนเองในลกษณะของ self-regulation โดยเสนอใหภาครฐไมตองออกกฎหมายควบคมทเขมงวดเพมเตม เชน กรณการเสนอขยายขนาดภาพคาเตอนบนซองบหรโดยไมตองแกไขกฎหมาย หรอกรณโครงการลาตน (Latin Project) ทบรษทบหรวาจางทปรกษาหรอผเชยวชาญดานการแพทยและวทยาศาสตรทมชอเสยงผานบรษททปรกษากฎหมาย โดยใหเงนสนบสนนในการจดทารายงานวชาการ เพอโตแยงกบผลงานวชาการทางวทยาศาสตรทระบถงผลเสยของควนบหรมอสองและโรคภยไขเจบทเกยวของ มผลทาใหกฎหมายควบคมการสบบหรในสถานทสาธารณะมเนอหาออนลงอยางมาก รปแบบอน ๆ ทบรษทบหรใชกนมากในระยะ 4-5 ปมานคอ การฟองรองศาลเพอใหพจารณาความชอบดานเนอหาของกฎหมายควบคมยาสบทออกมาใหม โดยอางวางกฎหมายนนขดรฐธรรมนญหรอมกระบวนการพจารณาทไมถกขนตอนตามกฎหมาย หรอความพยายามทจะลบลางภาพลกษณทไมดของธรกจยาสบดวยการสนบสนนกจกรรมเพอสงคม

บทบาทของภาคประชาสงคมคอสตารกาในการตอสกบบรษทบหรขามชาตนน ยงทาไดอยางคอนขางจากด กจกรรมสวนใหญเปนงานรณรงค การเผยแพรขอมล ความรทางวชาการ อกทงยงไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐมากนก

ประเทศปากสถาน

ปากสถานเปนประเทศดอยพฒนาทประชาชนสวนใหญยงมฐานะยากจน ประชาชนสวนใหญยงมมาตรฐานการดารงชพตากวาประเทศอนเดยและบงคลาเทศทอยในภมภาคเดยวกน เปนภาค FCTC ในป 2005 ธรกจยาสบในปากสถานมลกษณะเปนตลาดกงผกขาด (oligopolistic) กลาวคอ ปากสถานมบรษทธรกจยาสบเพยง 2 รายใหญทครองสวนแบงตลาดเกอบทงหมด ไมวาจะเปนตลาดบนทจาหนายบหรราคาสงและตลาดลางทจาหนายบหรราคาถก บรรษทบหรขามชาตคอบรษท PMI และบรษท BAT หรอบรษท Pakistan Tobacco Company (PTC)

กฎหมายควบคมยาสบของปากสถานมเนอหาทลาหลงอยางมาก ประกอบการปญหาการบงคบใชกฎหมายทไรประสทธภาพ แมแตในคาพพากษาศาลฎกาบางคดยงระบถงปญหาในเรองปญหาการบงคบใชกฎหมายวาดวยการหามสบบหรและการคมครองสขภาพของผไมสบบหร ค.ศ.2002 และมเนอหาบางประการทยงไมสอดคลองกบ WHO FCTC ดวย เชน กฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบของปากสถาน มไดหามการโฆษณาบหรอยางเดดขาด โดยเปดโอกาสใหมการโฆษณาในบางกรณได จดออนสาคญอกประการคอ หนวยงานทรบผดชอบดานควบคมยาสบคอ กระทรวงสขภาพหรอกระทรวงสาธารณสขไดจดต งหนวยงานเฉพาะกจชอ Tobacco Control Cell ซงมใชสวนราชการทไดรบงบประมาณเหมอนหนวยงาน

262

ทวไป หนวยงานแหงนมหนาทบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ แตกลบถอวาบรษทบหรหรออตสาหกรรมยาสบเปนผมสวนไดเสย จงไมเหมาะสมเปนอยางยง เพราะขดตอแนวทางปฏบต มาตรา 5.3 FCTC

รปแบบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในปากสถานมหลายวธการ เชน การลอบบหรอสรางความสมพนธกบรฐบาล เจาหนาทผบงคบใชกฎหมายควบคมยาสบ (regulators) รวมถงการเจาหนาทรฐบาลระดบจงหวด (Provincial Governments) และฝายนตบญญต, การสรางภาพลกษณะหรอใหทนสนบสนนของบรษทบหร, การใหขอมลบดเบอนในรายงานวชาการดานวทยาศาสตร, การฟองรองของบรษทบหร

กลมท 2 ประเทศทมความกาวหนามากในการปฏบตตามมาตรา 5.3 ไดแก

ประเทศแคนาดา

แคนาดาเปนประเทศผนาดานการควบคมยาสบในระดบโลก ประชากรแคนาดามอตราการสบบหรทลดลงอยางตอเนองในชวง 10 - 15 ปทผานมา ปจจยสาคญประการหนงกคอ แคนาดาประสบความสาเรจในการดาเนนการตาม “ยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต” (Federal Tobacco Control Strategy) คอ การลดจานวนชาวแคนาดาทเสยชวตหรอเจบปวยดวยโรคทมความสมพนธกบการบรโภคยาสบ เนนการทางานรวมกบแบบภาคเครอขายในการขบเคลอนยทธศาสตร ฯ (Partnership Roles in Implementing a National Strategy) ระหวางภาครฐ กบภาคประชาสงคมหรอองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) อกทงในชวง 5 ปแรก (2001-2005) ทมการดาเนนการตามยทธศาสตร ฯ รฐบาลแคนาดาไดจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบเปนจานวนเงนมหาศาลมากถง 560 ลานเหรยญแคนาดา หรอราว 17,000 ลาน (หรอปละกวา 3,400 ลานบาท) ผานหนวยงานสขภาพชอ Health Canada รวมถงหนวยงานในระดบมลรฐและเขตแดน สงทเปนจดเดนอกประการคอ รฐบาลยงไดจดสรรงบประมาณโดยตรงแกองคกรภาคประชาสงคมอยางตอเนองจนถงปจจบน

ปจจยความสาเรจอกประการททาใหแคนาดาประสบความสาเรจในการควบคมการบรโภคยาสบ และปองกนการแทรกแซงของบรษทบหรคอ กระทรวงสาธารณสขแคนาดาไดออกมาตรการทางบรหารคอ มนโยบายทจะไมรวมดาเนนกจกรรมในลกษณะเปนหนสวนกบอตสาหกรรมยาสบ การตดตอระหวางเจาหนาทของรฐกบอตสาหกรรมยาสบนนตองทาอยางจากดเฉพาะในบางเรองเทานน อกทงแคนาดายงมกฎหมายควบคมยาสบทมเนอหาเขมงวดและเปนตวอยางทดใหแกหลายประเทศในการนาไปประยกตใช เปนททราบกนดวากฎหมายควบคมผลตภณฑยาสบของไทยกใชแนวทางของกฎหมายแคนาดาดวยเชนกน ทาใหอตสาหกรรมยาสบไมสามารถแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบของภาครฐได

263

รปแบบการแทรกแซงนโยบายของอตสาหกรรมยาสบแคนาดามความหลากหลาย เชน การใชองคกรบงหนาของบรษทบหรในแคนาดาเพอโตแยงขอมลวชาการของฝายสขภาพ เชน สมาคมรานสะดวกซอประเทศแคนาดา (Canadian Convenience Stores Association - CCSA) กลมพนธมตรตอตานบหรเถอนแหงชาต (National Coalition Against Contraband Tobacco -NCACT) หรอการวาจางสถาบนวชาการทมชอเสยง เชน Montreal Economic Institute (MEI) หรอสถาบนฟราเซอร (Fraser Institute) เพอจดทารายงานวชาการหรอขอเสนอเชงนโยบายทมลกษณะสนบสนนขอเสนอของบรษทบหร

ภาคประชาสงคมททางานดานสขภาพในแคนาดามความเขมแขงเปนอยางมาก มผลงานการผลกดนเชงนโยบายใหเกดการเปลยนแปลงดานนโยบายและกฎหมายสขภาพหลายเรอง มจดแขงในดานขอมลวชาการในเชงลกในประเดนสาคญตาง ๆ มกลมนกวชาการดานสขภาพและผประกอบวชาชพดานสขภาพทเผยแพรผลงานวจยททางานแบบเกาะตดและตอเนอง งานเผยแพรความรแกประชาชนทวไป งานดานรณรงค ตวอยางองคกรเหลานอาทเชน Non-Smokers Rights Association, Physicians for a Smoke-free Canada (PSC), Canadian Public Health Association (CPHA),Canadian Cancer Society, Ontario Tobacco Research Unit (OTRU), Canadian Lung Association, Heart and Stroke Foundation of Canadaion (CLA)

ประเทศฟลปปนส

ฟลปปนสเปนประเทศทถกบรษทบหรขามชาตอยางบรษท ฟลลป มอรรส อนเตอรเนชนแนล ครอบงาและแทรกแซงการดาเนนงานดานควบคมยาสบของภาครฐมาเปนเวลานานมากกวา 40 ป นบแตเรมเขามาทาธรกจยาสบในประเทศน ขอมลสถตเรองอตราการการบรโภคยาสบของประชากรฟลปปนสกลมผใหญหรอผมอายตงแต 15 ปขนไปอยในระดบสงประเทศหนงของโลก บรษท ฟลลป มอรรส ครองสวนแบงตลาดบหรมากถงรอยละ 90 ของตลาดบหรทงประเทศ

ผลการศกษารปแบบการแทรกแซงการควบคมยาสบในฟลปปนสมหลายรปแบบ เชน บรษทบหรในฟลปปนสไดดาเนนการสรางความสมพนธหรอทาขอตกลงรวมกบหนวยงานของรฐหลายครง หรอการลอบบหรอใชอทธพลทางการเมองขดขวางนโยบายและกฎหมายควบคมยาสบ โดยเฉพาะกลมสมาชกรฐสภาประเภทสมาชกสภาผแทนราษฎรทอยในพนทเพาะปลกไรยาสบ ทาใหนกการเมองกลมนพยายามขดขวางการเสนอกฎหมายควบคมยาสบทเขมงวดหรอทาใหกฎหมายออนแอลง กรณตวอยางทพบในชวง 10 ปทผานมา บรษทบหรหลายแหงไดฟองศาลเพอใหมคาสงระงบการใชบงคบกฎหมายฉบบดงกลาว หรอบรษทบหรใหเงนทนสนบสนนแกกจกรรมตาง ๆ เชน การแขงขนกฬา, งานแสดงศลปะ, วฒนธรรม ฯลฯ ทมกลมเปาหมายเปนเยาวชน คนทางาน ประชาชนทวไป

ฟลปปนสเขาเปนรฐภาคตาม FCTC ตงแตปลายป 2005 กระทรวงสาธารณสขของฟลปปนสไดเรมดาเนนการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบอยางแขงขนชดเจนคอ ป 2007 กระทรวง

264

สาธารณสขไดจดทา “แผนงานปองกนและควบคมยาสบแหงชาต” (National Tobacco Prevention and Control Program - NTPCP) โดยไดจดทาบนทกความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ และแตงตงคณะกรรมการทมอานาจหนาทเกยวกบ มาตรา 5.3 เปนการเฉพาะชอวา “Article 5.3 Committee” มภารกจในการพฒนาแผนยทธศาสตร แผนงานในการปฏบตตามพนธกรณในเรองน เพออนวตการตามพนธกรณของ FCTC มาตรา 5.3

การดาเนนการเพอปองกนการแทรกแซงการควบคมยาสบทเปนความสาเรจในระดบหนงคอ เมอเดอนมถนายน 2010 กระทรวงสาธารณสข รวมกบ คณะกรรมการขาราชการพลเรอน (Civil Service Commission) ออกระเบยบปฏบตของหนวยงานของรฐในฟลปปนส ชอวา “ระเบยบวาดวยการปองกนหนวยงานของรฐจากการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ”ผลของระเบยบฉบบนทาใหขาราชการและลกจางของหนวยงานตาง ๆ ของรฐบาล จะตองปฏบตตาม ผทฝาฝนจะถอวามความผดทางวนยหรอไดรบโทษทางปกครอง

จดเดนของฟลปปนสทนาสนใจคอ หนวยงานของรฐทมหนาทรบผดชอบดานควบคมยาสบมหลายหนวยงาน มไดรวมศนยอยทหนวยงานใดเพยงหนวยงานเดยว โดยม National Centre for Diseases Prevention and Control หนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสขเปนแกนกลาง นอกจากน ฟลปปนสยงมเครอขายภาคประชาสงคมหลายองคกรททางานดานควบคมยาสบอยางเขมแขง ซงมสวนสาคญทสงเสรมการทางานของภาครฐ โดยเฉพาะองคกรพฒนาเอกชนทประกอบดวยกลมผใหคาปรกษา, องคกรทางศาสนา, นกวชาการดานสขภาพและนกกฎหมาย, กลมองคกรวชาชพดานสขภาพ และองคกรยอยขององคกรนานาชาตตาง ๆ เชน FCTC Alliance Philippines , Health Justice, Tobacco-Free Philippines, Philippine Medical Association

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะระยะสนและระยะกลาง

1) เรงรดจดทาระเบยบสานกนายกรฐมนตร ตามมาตรา 5.3 FCTC

ผลการศกษาการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบาย กฎหมายควบคมยาสบในประเทศ และกรณศกษาตางประเทศคอ ประเทศคอสตารกาและปากสถานทประสบความลมเหลวในการควบคมยาสบ ตางกมผลทไมแตกตางกนนกคอ ธรกจยาสบโดยเฉพาะกลมบรษทบหรขามชาตมกจะเขาแทรกแซงการดาเนนงานของรฐบาล หนวยงานทรบผดชอบดานควบคมยาสบหรอคมครองสขภาพของประชาชนอยเสมอ

265

ฉะนน รฐบาลไทยควรปฏบตตามพนธกรณตามมาตรา 5.3 FCTC และแนวปฏบตในเรองน จงจะสามารถปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบในอนาคต และปองกนการฝาฝนพนธกรณในเรองนทจะเกดขนในอนาคต ดงเชนตวอยางกรณทการลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) เรองการพฒนาโรงพยาบาลโรงงานยาสบ ระหวาง กระทรวงสาธารณสข กบ โรงงานยาสบ กระทรวงการคลงเมอวนท 4 ธนวาคม 2556 ซงขดตอมตคณะรฐมนตรเมอวนท 17 เมษายน 2555 และ“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555-2557”

ทงน ตงแตปลายป 2554 ภาคประชาสงคมไดเคยเสนอกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ใหมการจดทา “ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....” เพอใหกาหนดแนวปฏบตหรอระเบยบของทางราชการในการปฏสมพนธระหวางเจาหนาทรฐกบผประกอบการในอตสาหกรรมยาสบ ซงจะสามารถใชบงคบกบหนวยงานของรฐทกองคกร โดยเฉพาะรฐมนตร ขาราชการการเมอง ขาราชการระดบสงในหนวยงานตาง ๆ

กระทรวงสาธารณสขจงควรเสนอรฐบาลใหเรงรดปฏบตตามมตทประชม“คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” เมอวนท 16 พฤษภาคม 2556 ทเหนชอบใหจดทา “รางระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตอนโยบายของรฐในการควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. ....”

2) เผยแพรการประเมนผลการดาเนนงานตามแผนปฏบตการ และพจารณาปรบเปลยนวธการทางาน

“แผนปฏบตการ 3 ป (พ.ศ. 2555 - 2557) ตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ.2555 - 2557” ไดดาเนนการมาเปนเวลาราว 2 ปแลว กระทรวงสาธารณสขในฐานะหนวยงานหลกทรบผดชอบควรมการประเมนผลการดาเนนงานตามแผนปฏบตการ และเผยแพรขอมลดงกลาวใหสาธารณชนรบทราบวา สามารถปฏบตตามแผนปฏบตการทกาหนดไวหรอไม เพยงใด เนองจากผลการปฏบตทผานมายงมความลาชา อกทงยทธวธบางเรองในยทธศาสตรท 8 ไมมตวชวดกาหนดไว หรอมตวชวดทขาดความชดเจนในการประเมนผล เชน เนนจานวนขาวสารทเผยแพรทางสอมวลชน

ประการตอมา หนวยงานทรบผดชอบตามแผนปฏบตการ ฯ โดยเฉพาะกรมควบคมโรคควรพจารณาปรบเปลยนวธการทางานในดานการเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบ โดยศกษาประสบการณจากประเทศแคนาดาและประเทศทมพฒนาการกาวหนาในเรองน กลาวคอ เนนการศกษาทางวชาการในเชงลก ทงวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ การเปดเผยขอมลของบรษทบหรตางชาตใหประชาชนรบทราบ และควรปรบปรงตวชวดใหมความชดเจนมากขน หรอกาหนดตวชวดทสามารถเปนรปธรรม หรอปรบลดกจกรรมการรณรงคทวไป

266

3) พฒนาศกยภาพของบคลากรในหนวยงานและองคกรภาคประชาสงคม

หนวยงานของรฐและองคกรภาคประชาสงคมททางานดานควบคมยาสบ ยงขาดแคลนนกวชาการดานควบคมยาสบทมความร ความเชยวชาญเชงลก โดยเฉพาะอยางยงสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ซงเปนหนวยงานทมอานาจหนาทตามกฎหมาย รวมทงควรพจารณาแกไขปญหาเรองอตรากาลงเจาหนาทของสานกงานควบคมการบรโภคยาสบ เจาหนาทสวนหนงยงมสถานะเปนเพยงลกจางชวคราวหรอไดรบการวาจางโดยใชงบประมาณโครงการท สสส.ใหการสนบสนน ทาใหเจาหนาททมความร ความสามารถบางคนเลอกทจะไปทางานในหนวยงานอนแทน สงเหลานสะทอนใหเหนถงระดบการสนบสนนของหนวยงานของรฐ ซงยงมไดใหความสาคญในการเรองการควบคมยาสบอยางเพยงพอ ฉะน น รฐบาลควรใหความสาคญกบการพฒนาความร ความสามารถของบคลากรในหนวยงาน

องคกรภาคประสงคม เครอขายวชาชพดานสขภาพควรเรงสรางบคลากรทมความร ความเชยวชาญดานการควบคมยาสบในประเดนตาง ๆ ทมความสลบซบซอน

4) อบรม เผยแพรความรดานควบคมยาสบในกลมเจาหนาทในหนวยงานตาง ๆ และหนวยงานในกระบวนการยตธรรม

เจาหนาทหรอบคลากรในหนวยงานทเกยวของกบการควบคมยาสบ รวมถงหนวยงานในกระบวนการยตธรรม (ศาล อยการ ตารวจ) ควรไดรบการอบรมหรอเผยแพรความร ความเขาใจเบองตนในงานควบคมยาสบ รปแบบการแทรกแซงของธรกจยาสบ บรษทบหร เชน อนตรายหรอผลกระทบทางสขภาพของการบรโภคผลตภณฑยาสบตาง ๆ หรอบหร บหรมวนเอง ผลกระทบทางเศรษฐกจของประเทศ รวมถงการเปดเผยขอมลความเลวรายของอตสาหกรรมยาสบทมกจะหลอกลวงประชาชน การปองกนการแทรกแซงของธรกจยาสบและไมสนบสนนกจกรรม CSR ของธรกจยาสบ

5) จดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบทเหมาะสม

ปญหาการจดสรรงบประมาณดานควบคมยาสบทไมเพยงพอของกระทรวงสาธารณสข เปนอปสรรคประการหนงในการผลกดนการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต ฯ ฉะนน หากรฐบาลและหนวยงานดานงบประมาทตระหนกถงความสาคญในเรองน กควรพจารณาจดสรรงบประมาณตามปกตอยางเหมาะสมกบภาระงานทรบผดชอบตามกฎหมาย เพราะปจจบนสานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ยงตองขอรบการสนบสนนจากสานกงานกองทน

267

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทานองเดยวกนกรณทสานกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล หนวยงานในสงกดกรมควบคมโรค

เมอเปรยบเทยบกบกรณศกษาประเทศแคนาดาแลว กระทรวงสขภาพของแคนาดา (Health Canada) รฐบาลไดจดสรรงบประมาณจานวนมากใหแกหนวยงานของรฐบาลกลาง รฐบาลมลรฐอยางเพยงพอ และยงมงบประมาณของภาครฐทสนบสนนการดาเนนงานขององคกรภาคประสงคมอกดวย

ขอเสนอแนะระยะยาว

1) แกไขปรบปรงกฎหมายควบคมยาสบ 6

การแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบการควบคมยาสบตาม FCTC เปนแนวทางทประเทศภาค FCTC หลายประเทศดาเนนการเปนผลสาเรจแลว กฎหมายหลกของไทยคอ พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 ใชบงคบมาเปนเวลานานเกอบ 20 ปแลว รฐบาลควรเสนอแกไขปรบปรงเนอหาบางประการ เพอรองรบการปฏบตตาม FCTC มาตรา 5.3 อาจจดทาเปนกฎหมายควบคมยาสบฉบบใหมคอ รางพระราชบญญตควบคมยาสบ พ.ศ. .... ซงมขอบเขตผนวกรวมเอาเนอหาของ พ.ร.บ.ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และ พ.ร.บ.คมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ. 2535 และตองแกไขปรบปรงหรอเสนอบทบญญตใหมเพอปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบรปแบบใหม ๆ เชน กาหนดใหม “คณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาต” เปนคณะกรรมการตามกฎหมาย, การควบคมหรอกากบดแลการจดกจกรรมเพอสงคมหรอ CSR ซงถอเปนสงทไมควรอนญาตใหดาเนนการไดตาม FCTC (มาตรา 13) หรอการควบคมการสงเสรมการขาย การทาตลาดวธการอน ๆ หรอการกาหนดหนาทของอตสาหกรรมยาสบใหเปดเผยขอมลผลตภณฑยาสบ ขอมลผลการดาเนนกจการตามทกาหนดไวเหมอนกรณกฎหมายควบคมยาสบของแคนาดา

2) ทบทวนโครงสรางหนวยงานทรบผดชอบดานการควบคมยาสบ

รฐบาลควรพจารณาศกษาทบทวนโครงสรางหนวยงานทรบผดชอบดานการควบคมยาสบของประเทศ โดยจดตงมอบหมายใหหนวยงานทดแลนโยบายหรอยทธศาสตรควบคมยาสบแหงชาตในภาพรวม (ปจจบนคณะกรรมการควบคมการบรโภคยาสบแหงชาตทไดรบมอบหมายในเรองน ไมมอานาจอยางแทจรง เนองจากในทางปฏบต คบยช.มไดรบการยอมรบจากหนวยงานตาง ๆ เพราะมไดจดตงขนตามกฎหมาย แตจดตงขนตามมตคณะรฐมนตร สามารถยบเลกเมอใดกได รฐบาลบางยคสมยไมมการเรยก

6 ดรายละเอยดใน ไพศาล ลมสถตย, รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร”, อางแลว, บทท 5.

268

ประชมคณะกรรมการชดน) และควรมอบหมายอานาจหนาทในแตละดานใหแกหนวยงานทเกยวของ เพอใหเกดความคลองตวและเพมประสทธภาพในการดาเนนงาน ดงตวอยางกรณศกษาประเทศแคนาดาและฟลปปนสทไดมอบหมายอานาจหนาทดานควบคมยาสบไปยงหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของอยางชดเจน

กระทรวงสาธารณสขไดมคาสงแตงตง “คณะกรรมการดาเนนการ ฯ ยทธศาสตรท 8 การเฝาระวงและควบคมอตสาหกรรมยาสบและอนสญญาการควบคมยาสบ ขอ 5.3 FCTC : การหามอตสาหกรรมบหรแทรกแซงนโยบายควบคมยาสบ และขอ 19 FCTC : ความรบผด” ซงมรองอธบดกรมควบคมโรคเปนประธาน และมจานวนกรรมการอน ๆ รวมจานวน 24 คน ทาใหการดาเนนงานของคณะกรรมการชดนขาดความคลองตว ไมมประสทธภาพ ไมมการเรยกประชมคณะกรรมการ ฯ มาเปนเวลานานกวา 1 ป (ขอมลในป 2556) เนองจากกรรมการสวนใหญไมมความรในเรอง FCTC มาตรา 5.3 อกทงกรรมการทเปนตวแทนหนวยงาน มกจะสบเปลยนตวบคคลเขามาประชมแบบไมซ าหนากน ทาใหขาดความตอเนองในการปฏบตงาน

ผวจยเหนวากรรมการทไดรบการแตงตงควรเนนสดสวนนกวชาการ องคกรภาคประชาสงคม และผ แทนกระทรวงสาธารณสข สาหรบผ แทนสวนราชการหรอหนวยงานอน สามารถแตงต ง เปนคณะอนกรรมการหรอคณะทางานตามประเดนเฉพาะเรอง

3) สนบสนนภาคประชาสงคมในการตอสกบการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ และการผลกดน WHO FCTC มาตรา 5.3

ผลการศกษาในบทท 1 และบทท 2 แสดงใหเหนวา องคกรภาคประชาสงคมดานควบคมยาสบและกลมนกวชาการ มบทบาทสาคญอยางยงในการปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบ และคอยกระตน ชทาง ใหคาปรกษาแกรฐบาล กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการคลง และหนวยงานตาง ๆ ในการควบคมยาสบของประเทศ เชน การรเรมและผลกดนนโยบาย ยทธศาสตร และกฎหมายควบคมยาสบทสาคญ

รฐบาลจงควรใหการสนบสนนองคกรภาคประชาสงคมในดานงบประมาณ รวมทงเปดโอกาสใหภาคประชาสงคมเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบาย มาตรการตาง ๆ ในฐานะภาคเครอขายสาคญ การปฏบตงานบางประการในฐานะภาคเครอขายสาคญเหมอนกรณศกษาประเทศแคนาดา

269

บรรณานกรม

หนงสอและเอกสารภาษาไทย

หนงสอ

ชชย ศภวงศ. 2 ทศวรรษ การควบคมการบรโภคยาสบของสงคมไทย (ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, กมภาพนธ 2550).

ประกต วาทสาธกกจ. การแทรกแซงและบอนทาลายนโยบายสาธารณะของบรรษทขามชาต: กรณศกษานโยบายการควบคมการบรโภคยาสบของไทย (กรงเทพมหานคร: ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2551).

ประกต วาทสาธกกจ, สงครามการคายาสบ: บนทกไวเปนประวตศาสตร 2 (กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2549).

ประกต วาทสาธกกจ. สเพอไทยไรควนบหร: บนทกไวเปนประวตศาสตร (กรงเทพฯ: มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2549).

ไพศาล ลมสถตย. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สงคมไทยจะสรางกลไกปองกนการแทรกแซงของอตสาหกรรมยาสบตามมาตรา 5.3 ของกรอบอนสญญา FCTC อยางไร” สนบสนนโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) และสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) (2555).

ศรวรรณ พทยรงสฤษฏ, ประภาพรรณ เอยมอนนต และคณะ. สรปสถานการณการควบคมการบรโภคยาสบประเทศไทย พ.ศ.2555 จดทาโดย ศจย. สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) (สงหาคม 2555).

หทย ชตานนท. กรอบอนสญญาวาดวยการควบคมยาสบ. ชดเอกสารวชาการ.กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมสขภาพไทย; 2545.

หทย ชตานนท. พชต TABINFO Asia 2009 (กรงเทพมหานคร : 2555) จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.) สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

หทย ชตานนท. มรรคาสการตรากฎหมายควบคมยาสบ นกสไทยพฆาตยกษพทกษยาสบขามชาต (กรงเทพ ฯ: ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2551).

หทย ชตานนท. “ไมมทยนของพลพรรคคาความตายในโลกสากล” (ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, ธนวาคม 2554).

270

หทย ชตานนท. United States ASEAN Business Council (USABC) สนบสนนโดย ศจย., (อยระหวางการจดทา)

ฉกหนากากอตสาหกรรมบหร (Trust us we're the tobacco industry) / โดย Ross Hammond and Andy Rowell ถอดความโดย พรพล เวชพงษา, ประกต วาทสาธกกจ บรรณาธการ, เรยบเรยงโดย อภญญา ตนทววงศ, บงอร ฤทธภกด, เกศน จฑาวจตร, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ : มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร, 2553).

บทความและเอกสารอน ๆ

ไพศาล ลมสถตย. “ผลกระทบทอาจเกดขนจาก TPP ตอการควบคมยาสบของไทย” (หมอชาวบาน, ปท 35 ฉบบท 416 ธนวาคม 2556).

ไพศาล ลมสถตย. มาตรการควบคมกจกรรม CSR ของธรกจยาสบ (tobacco sponsorship) (จลสารสมาคมนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร สมยท 19 ฉบบท 3 กรกฎาคม-กนยายน 2556).

กองบรรณาธการ. “รจกโฉมหนา ... ฝายทคดคานกฎหมายยาสบฉบบใหม” (วารสาร Smart, ปท 13 ฉบบท 151 กนยายน 2555).

“การถอดบทเรยน แรงตานงาน TABINFO ASIA 2009” จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ (ศจย.)

“ขอโตแยงการราง พ.ร.บ.ควบคมการบรโภคยาสบฉบบใหม” กาวทนวจยกบ ศจย. ปท 4 ฉบบท 2 ประจาไตรมาสทสอง พ.ศ.2555 (จดทาโดย ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ).

“ทนศกดคานพ.ร.บ.ยาสบชลอนสทธ” (13 กนยายน 2555) https://www.facebook.com/TobaccoIndustryWatch/posts/412645012134491

“หมอหทย เปรยเจรจาพอคาบหร เหมอนปล ากบหม เสยเวลาเปลองตว” (มตชนรายวน วนท 26 สงหาคม 2549).

บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษากฎหมายวาดวยสรรพสามต ในคณะกรรมาธการการเงน การคลง การธนาคารและสถาบนการเงน วฒสภา ครงท 1/2551 เมอวนองคารท 25 พฤศจกายน 2551 ณ หองประชม หมายเลข 1502 ชน 15 อาคารสขประพฤต

“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557” (นนทบร: สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2554).

องคกรบงหนาของบรษทบหร สมาคมผปลกยาสบนานาชาต (International Tobacco Growers’ Association –ITGA) (เอกสารโครงการกลมศกษาตดตามและเฝาระวงอตสาหกรรมยาสบ)

271

WHO Framework Convention on Tobacco Control และคาแปลภาษาไทย จดทาโดย กรควบคมโรค

“ภมภาคลาตนอเมรกา” จดทาโดย กองลาตนอเมรกา กรมอเมรกาและแปซฟกใต กระทรวงการตางประเทศ (กรกฎาคม 2552)

มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 เมอวนท 17 ธนวาคม 2553 และแผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2557

“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2557” (สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2554).

“แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2555 - 2557” (สานกควบคมการบรโภคยาสบ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2555).

การสมภาษณผแทนหนวยงาน

นายสมชย อภวฒนพร ประธานกรรมการอานวยการ โรงงานยาสบ (ใหสมภาษณเมอวนท 13 กมภาพนธ 2556)

นายณฐกร อเทนสต นกวชาการภาษเชยวชาญ สานกแผนภาษ กรมสรรพสามต (ใหสมภาษณเมอวนท 12 กมภาพนธ 2556)

พล.ต.ต.วฒนา สกกวตร ผบญชาการสานกงานกฎหมายและคด สานกงานตารวจแหงชาต (ใหสมภาษณเมอวนท 14 มนาคม 2556)

นายภรมย นลทยา ผอานวยการสวนยทธศาสตรดานพฒนาชมชนและสงเสรมการปกครองทองถน ทองถน (นกวเคราะหนโยบายและแผนชานาญการพเศษ) สานกนโยบายและแผน สานกปลดกระทรวง กระทรวงมหาดไทย (ใหสมภาษณเมอวนท 7 กมภาพนธ 2556)

นางสนดา เดชเสน และนายจลพงษ จลสคนธ สานกอานวยการ กลมสงเสรมและพฒนากองทนการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) กระทรวงศกษาธการ (ใหสมภาษณเมอวนท 22 กมภาพนธ 2556)

นายอดม โอษฐยมพราย หวหนากลมตดตามและประเมนผล รกษาการผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวง กระทรวงการทองเทยวและกฬา (ใหสมภาษณเมอวนท 4 กมภาพนธ 2556)

272

ขอมลอเลกทรอนกส

“กรอบความรวมมอ : องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)” จดทาโดย กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กองนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศ (สงหาคม 2550, ปรบปรง 28 มถนายน 2555) http://www.mfa.go.th/main/th/world/7/19901-%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81-(World-Trade-Organization:-WTO).html

“กวาจะเปน... มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร” (วนท 16 พฤศจกายน 2553) at http://www.thaihealth.or.th/partner/knowsss/18159

“คลงขานรบขอเสนอเอกชนรองแกไขกม.กรมศลกากร” (เวบไซตขาวมตชน วนท 17 กนยายน พ.ศ. 2552) http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1253164573&catid=00

“ความลบทางการคา” at www.ipthailand.go.th/ipthailand/index.php?option=com_content&task=section&id=23&Itemid=200

“ความลบทางการคาในองคกรธรกจ” at http://www.lawamendment.go.th/topicpop.asp?cid=17&first=1&page=1&mailid=1

“คมอความลบทางการคาสาหรบผประกอบการธรกจทวไป” (เวบไซตกรมทรพยสนทางปญญา) at www.ipthailand.go.th/ipthailand/index.php?option=com_content&task=view&id=289&Itemid=241

“จสอบทตสหรฐในไทย” (15 ธนวาคม 2549) เวบขาวมตชน www.matichon.co.th

“จรนทร” เผยสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ ชนชม สธ. ทควบคมยาผดกฎหมายอยางจรงจง ใหความมนใจไทยไมมการปดกนการแขงขนตลาดยาเพอใหสทธพเศษ อภ.แตอยางใด at http://www.thaigov.go.th/en/news-ministry/2012-08-15-09-44-34/item/50568.html

“ตอนรบคณะผบรหารสภาธรกจอาเซยน-สหรฐฯ” (สานกสารนเทศ, 10 เมษายน 2556)http://www.moph.go.th/ops/iprg/include/admin_hotnew/show_hotnew.php?idHot_new=54811

“ธารต"แยงอยการสงสด คดภาษบหร: พลกสงฟองฟลลปมอรรส แฉปมการเมองแทรกแซง” (วนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2554 ปท 34 ฉบบท 12212 มตชนรายวน) http://www.matichon.co.th/daily/view_news.php?newsid=01p0107170854&sectionid=0101&selday=2011-08-17

273

“บหรไรควนอนตรายออ เสยงมะเรง 28 ชนด” (วนท 25 สงหาคม 2551) เวบไซต สสส. http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/news/5477

“หมอหทย คณปนกตานบหรคนนมดททาใหคนเกลยด” (29 กนยายน 2547) at http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9470000059355

สาธารณรฐอสลามปากสถาน (เวบไซต กรมเอเชยใต ตะวนออกกลางและแอฟรกา กระทรวงการตางประเทศ ) http://sameaf.mfa.go.th/th/country/south-asia/detail.php?ID=7 (สบคนเมอวนท 1 กรกฎาคม 2556)

สถานเอกอครราชทต ณ กรงซานโฮเซ คอสตารกา (เวบไซตกระทรวงการตางประเทศ) http://www.thaiembassychile.org/index.php?lay=show&ac=article&Id=538876639 (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2556).

สาธารณรฐฟลปปนส (เวบไซตกระทรวงการตางประเทศ) at http://www.mfa.go.th/main/th/world/70/10253-%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%9F%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%9B%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%AA%E0%B9%8C.html

“WTO รายงานผลการพจารณาขออทธรณ กรณพพาทเรองสนคาบหรของฟลปปนส” (27 มถนายน 2554) เวบไซตกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย at http://www.thaifta.com/thaifta/NewsFTA/tabid/67/ctl/Details/mid/427/ItemID/6943/Default.aspx

เวบไซตโรงงานยาสบ http://www.thaitobacco.or.th/thai/news/3-0-53

เวบไซตโรงพยาบาลบานไร จงหวดอทยธาน http://www.banraihospital.go.th/index.php

สมาคมการคายาสบไทย http://www.ttta.or.th/aboutus.php

ขอมลเอกสารภาษาตางประเทศ

เอกสารกฎหมายระหวางประเทศ

WHO Framework Convention on Tobacco Control

Guidelines for implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control on the protection of public health policies with respect to tobacco control from commercial and other vested interests of the tobacco industry

274

Journal

K Alechnowicz, S Chapman, “The Philippine tobacco industry: “the strongest tobacco lobby in Asia” Tobacco Control 2004;13 (Suppl II):ii71.

Mary Assunta. “Tobacco industry's ITGA fights FCTC implementation in the Uruguay negotiations” Tobacco Control 2011.

J Barnoya and S Glantz, Tobacco industry success in preventing regulation of secondhand smoke in Latin America: the “Latin Project” (Tob Control 2002 11): 305-314.

Naowarut Charoenca, Jeremiah Mock, Nipapun Kungskulniti, Sunida Preechawong, Nicholas Kojetin and Stephen L. Hamann, “Success Counteracting Tobacco Company Interference in Thailand: An Example of FCTC Implementation for Low- and Middle-income Countries” Int. J. Environ. Res. Public Health 2012, 9: 1111-1134.

Eric Crosbie, MA, Ernesto M Sebrié and Stanton A Glantz. “Tobacco industry success in Costa Rica: The importance of FCTC Article 5.3” salud pública de méxico / vol. 54, no. 1, enero-febrero de 2012.

Dina L.G. Borzekowski, EdD and Joanna E. Cohen, PhD., “International Reach of Tobacco Marketing Among Young Children”. Pediatrics. 2013; Volume 132, Number 4, October 2013: e825-e831.

Lee S, Ling P, Glantz S. The vector of the tobacco epidemic: tobacco industry practices in low and middle-income countries. Cancer Causes and Control, 2012:1-13 (http://dx.doi.org/10.1007/s10552-012-9914-0, accessed 7 May 2012).

Mariaelena Gonzalez, Lawrence W Green and Stanton A Glantz. “Through tobacco industry eyes: civil society and the FCTC process from Philip Morris and British American Tobacco's perspectives” Tobacco Control 2012;21:e1.

R MacKenzie, J Collin, K Sriwongcharoen, et al., “If we can just 'stall' new unfriendly legislations the scoreboard is already in our favour'': transnational tobacco companies and ingredients disclosure in Thailand, Tob Control 2004 13: ii 79-87.

P A McDaniel, E A Smith and R E Malone, “Philip Morris’s Project Sunrise: weakening tobacco control by working with it” Tob Control 2006;15: 215-223.

275

Kathy Mulvey. “A life-saving precedent: protecting public health policy against Big Tobacco”. Tobacco Control April 2010 Vol 19, No 2: 95-97.

P. Patel, J. Collin, and A. Gilmore, “The law was actually drafted by us but the Government is to be congratulated on its wise actions": British American Tobacco and public policy in Kenya.” Tobacco Control.16 (2007).

E M Sebrieด, J Barnoya, E J Peดrez-Stable, S A Glantz. “Tobacco industry successfully prevented tobacco control legislation in Argentina” Tobacco Control 2005;14:e2.

K E Smith, A B Gilmore, G Fooks, J Collin, H Weishaar. “Tobacco industry attempts to undermine Article 5.3 and the ‘‘good governance’’ trap” Tobacco Control 2009;18:509–511.

Stillman F, Hoang M, Linton R, Ritthiphakdee B, Trochim W, “Mapping tobacco industry strategies in South East Asia for action planning and surveillance” Tobacco Control 2008, 17 (1).

Xia Wan, Shaojun Ma, Janet Hoek, “Conflict of interest and FCTC implementation in China” Tobacco Control 2012;21:412-415.

Others

Éric Caron Malenfant, André Lebel and Laurent Martel, Projections of the Diversity of the Canadian Population 2006 to 2031 (Statistics Canada, Minister of Industry, 2010).

Eric Crosbie, Ernesto M. Sebrié and Stanton A. Glantz, Tobacco Control Legislation in Costa Rica (1971-2012): After 40 Years of Tobacco Industry Dominance, Tobacco Control Advocacy Succeeds (Roswell Park Cancer Institute, May 2012).

Neil Collishaw, History of tobacco control in Canada (Canada: Physiciansfor a Smoke-Free Canada, November 2009).

Michel Kelly-Gagnon and Youri Chassin, “THE INFLUENCE OF ADVERTISING ON CONSUMPTION” (MEI: Economic Note, June 2011).

Foong Kin and Mary Assunta. Tobacco Industry Interference in Health Policy in ASEAN Countries (Southeast Asia Tobacco Control Alliance, 2009).

2012 global progress report on implementation of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (France: World Health Organization, 2012).

276

2010 Global progress report on the implementation of the WHO Framework Convention

on Tobacco Control (WHO, 2010)

British American Tobacco. Public Affairs News: Issue Number 1. September 1980.

BACKGROUNDER ON THE CANADIAN TOBACCO INDUSTRY AND ITS MARKET 2011-12 Edition (Canada: Non-Smokers’ Rights Association/ Smoking and Health Action Foundation, March 2012).

CANADA’S IMPLEMENTATION OF THE FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: A CIVIL SOCIETY ‘SHADOW REPORT’ (GLOBAL TOBACCO CONTROL FORUM OTTAWA, NOVEMBER 2010),

Canadian Public Health Association Position Paper: The Winnable Battle: Ending Tobacco Use in Canada (Canadian Public Health Association : December 2011).

Canadian Tobacco Use Monitoring Survey (CTUMS), 2001 and Canadian Tobacco Use Monitoring Survey (CTUMS, 2010).

Contraband Tobacco Enforcement Strategy (Canada: Royal Canadian Mounted Police, August 2011),

Country profile: Pakistan (WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013).

Federal Tobacco Control Strategy 2001-2011 Horizontal Evaluation (Health Canada, June 2012).

Harper Government Report Card #2: Action on Contraband Cigarettes (National Coalition Against Contraband Tobacco : January 19, 2011).

MEMORANDUM from Viroj to David Aitken “INDUSTRY MEETING WITH DEPUTY PRIME MINISTER MEECHAI RACHUPHAN AT GOVERNMENT HOUSE, SEPT, 30, 1991 I0.00 A.M.” (September 30, 1991).

“NATIONAL TOBACCO CONTROL STRATEGY (2011-2016)” (PHILIPPINES: DEPARTMENT OF HEALTH, July 2012).

“Opening Thai Cigarette Monopoly” (United States Cigarette Exporters Association, September 1989),

277

Preventing Tobacco Industry Interference: A Toolkit for Policy Makers and Advocates based on the Guidelines for the Implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (WHO FCTC Article 5.3) by SEATCA and Health Justice (2012).

Preventing Tobacco Industry Interference: A Toolkit for Policy Makers and Advocates based on the Guidelines for the Implementation of Article 5.3 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (WHO FCTC Article 5.3) by SEATCA and Health Justice (2010).

Looking Forward The Future of Federal Tobacco Control (Consultation Document) (Health Canada, September 12, 2011).

“REPORTING INSTRUMENT OF THE WHO FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: Canada” (February 27, 2012).

“REPORTING INSTRUMENT OF THE WHO FRAMEWORK CONVENTION ON TOBACCO CONTROL: Pakistan” (July 09, 2012).

TOBACCO EXPORTS: USDA’s Foreign Agricultural Service Lacks Specific Guidance for Congressional Restrictions on Promoting Tobacco (US: GAO, May 2003).

Tobacco Free Pakistan: A Fact File presented by the Tobacco Control Cell, Ministry of Health Pakistan (2010).

Tobacco industry activities in Pakistan 1992–2002 (World Health Organization. Regional Office for the Eastern Mediterranean, 2010).

TOBACCO INDUSTRY INTERFERENCE IN HEALTH POLICY AND MEASURES IN THE GLOBAL TOBACCO TREATY TO PREVENT IT (Corporate Accountability International July, 2007).

Tobacco industry interference with tobacco control (Geneva: World Health Organization, 2008).

Tobacco industry interference with tobacco control. (WHO, 2009).

Tobacco in the Philippines ( Euromonitor International, Jan 2013).

WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013: Costa Rica.

WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2013: Country profile Philippines.

278

ขอมลตางประเทศทางสออเลกทรอนกส

Novotny T, Mamudu H. Progression of tobacco control policies: lessons from the United States and implications for global action (Health, Nutrition and Population (HNP) Discussion Paper). Washington, DC, International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank, 2008. (http://siteresources.worldbank.org/HEALTHNUTRITIONANDPOPULATION/Resources/281627-

1095698140167/NovotnyPoliticalEconomy.pdf, accessed 7 May 2012).

Lee S, Ling P, Glantz S. The vector of the tobacco epidemic: tobacco industry practices in low and middle-income countries. Cancer Causes and Control, 2012:1-13 (http://dx.doi.org/10.1007/s10552-012-9914-0, accessed 7 May 2012).

Waqas Naeem, World No-Tobacco Day: In Pakistan, smoking kills 0.1 million people every year (June 1, 2013) http://tribune.com.pk/story/557060/world-no-tobacco-day-in-pakistan-smoking-kills-0-1-million-people-every-year/

“Canadian Council for Tobacco Control Calls for Disclosure of Cigarette Constituents; And Exactly How Will This Protect The Public's Health?” at http://tobaccoanalysis.blogspot.com/2011/01/canadian-council-for-tobacco-control.html

“Canada's population estimates” (Statistics Canada) at http://www.statcan.gc.ca/daily-quotidien/100628/dq100628a-eng.htm

“Canadian Tobacco Use Monitoring Survey” (CTUMS) (2012) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/research-recherche/stat/ctums-esutc_2012-eng.php

“Costa Rica – New tobacco control act adopted” at http://www.who.int/fctc/implementation/news/news_costarica/en/

“Costa Rica Minimum Wage Scale for 2013” at http://www.costaricalaw.com/Labor-Law/costa-rica-minimum-wage-scale-for-2013.html

“Doctors’ group calls for smoke-free patios in all Canadian communities” (May 25, 2010) at http://www.smoke-free.ca/eng_home/2010/news_press_May_25_2010.htm

“DOH Red Orchid Awards 2013” at http://www.beat-tobacco.ph/red-orchid-awards-2013/

279

“Education indicators in Canada: An international perspective” (Statistics Canada, 2009) at http://www.statcan.gc.ca/daily-quotidien/110913/dq110913b-eng.htm

“FCAP Condems the International Tobacco Expo in Manila” at http://www.tobaccocontrol.ph/node/2

“Federal Tobacco Control Strategy” (Canada) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/about-apropos/role/federal/strateg-eng.php

Harmful Sheesha (The Express Tribune June 02, 2013) http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/letters/02-Jun-2013/harmful-sheesha

“Harper government guts Federal Tobacco Control Strategy : Big Tobacco wins big with $15 million cut from tobacco control budget” by Geoffrey Lansdell (Tobacco Info No.10, August 2012) at http://www.tobaccoinfo.ca/mag10/federal.htm

History (Imperial Tobacco Canada) at http://www.imperialtobaccocanada.com/groupca/sites/IMP_7VSH6J.nsf/vwPagesWebLive/DO7VXM2Z?opendocument&SKN=1

“Human Development Report 2013 : Costa Rica” http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/CRI.html

“Human Development Report 2013 : Pakistan” http://undp.org.pk/mdgs-in-pakistan.html

“Legislative Consultation with Constitutional Division of the Supreme Court” http://www.tobaccocontrollaws.org/litigation/decisions/cr-20120320-legislative-consultation-with-

“NATIONAL TOBACCO CONTROL STRATEGY (2011-2016)”, op. cit., p.10.

Tobacco Control Policies in the Philippines at http://www.beat-tobacco.ph/national-tobacco-control-strategy/tobacco-control-policies-in-the-philippines/

Pakistan (Campaign for Tobacco-Free Kids) at http://global.tobaccofreekids.org/en/global_epidemic/pakistan/

Parties to the WHO Framework Convention on Tobacco Control at

http://www.who.int/fctc/signatories_parties/en/index.html

280

Philip Morris acquires Pakistan's Lakson Tobacco (Mar 9, 2007) at http://www.reuters.com/article/2007/03/09/businesspro-pakistan-morris-dc-idUSISL13794220070309

Phillip Morris (Pakistan) at http://philipmorrispakistan.com.pk/companyprofile.htm

Philippines (Human Development Report, 2013)http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/PHL.html

The Philippines: Advocates and Government Agencies Work to Combat Industry Interference at http://global.tobaccofreekids.org/en/industry_watch/case_studies/the_philippines_advocates_and_government

Phl lags in use of graphic health warning on cigarette packs (26 August 2013) at http://www.pchrd.dost.gov.ph/index.php/2012-05-23-07-46-36/2012-05-24-00-03-06/6086-phl-lags-in-use-of-graphic-health-warning-on-cigarette-packs

Population of Pakistan (Population Association of Pakistan) http://www.pap.org.pk/statistics/population.htm

“say NO to tobacco money” (Feb 7, 2011) at https://www.facebook.com/notes/national-alliance-for-tobacco-control-natc-pakistan/say-no-to-tobacco-money/187863907901056

“Suing big tobacco should be about health, not just health care costs” (September 29, 2009) at http://www.smoke-free.ca/eng_home/2009-media/news_press_29_sep_2009.htm

“Technical Resource for Country Implementation of WHO Framework Convention on Tobacco Control Article 5.3”, (Geneva: World Health Organization Tobacco Free Initiative, 2012) at http://www.who.int/tobacco/publications/industry/technical_resource_article_5_3/en/index.html

Thailand - Customs and Fiscal Measures on Cigarettes from the Philippines (World Trade Organization, WT/DS371/AB/R, 17 June 2011) at http://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/cases_e/ds371_e.htm

“Thailand Resists U.S. Brand Assault” by Glenn Frankel (November 18, 1996) at http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/tobacco/stories/global2.htm

“Tobacco Control in Canada” (Health Canada) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/about-apropos/control/index-eng.php

281

Tobacco Free Initiative : Pakistan http://www.emro.who.int/pak/programmes/tobacco-free-initiative.html

“Tobacco kills 80,000 annually in Pakistan” (June 02, 2013) http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/national/02-Jun-2013/tobacco-kills-80-000-annually-in-pakistan

“Tobacco in Pakistan” by Euromonitor International (January 2013) at http://www.euromonitor.com/tobacco-in-pakistan/report Tobacco Control Cell Going to be dysfunctional in Pakistan (May 30th, 2011) at http://www.thenewstribe.com/2011/05/30/tobacco-control-cell-going-to-be-dysfunctional-in-pakistan/

“Tobacco industry interference” at http://www.who.int/tobacco/wntd/2012/industry_interference/en/index.html as of.September 30, 2012.

“Tobacco industry: Philip Morris feeling the squeeze in Pakistan” by Farooq Tirmizi (The Express Tribune, March 4, 2012) at http://tribune.com.pk/story/345156/tobacco-industry-philip-morris-feeling-the-squeeze-in-pakistan/

Tobacco Products Labelling Regulations (Cigarettes and Little Cigars) at http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/legislation/reg/label-etiquette/index-eng.php

WHA54.18 Transparency in tobacco control (22 May 2001) at http://www.who.int/tobacco/industry/who_mandate/en/index1.html

WHO urges Philippine senate to defy tobacco lobby and boost cigarette taxes (July 27, 2012) at http://www.foxnews.com/world/2012/07/27/who-urges-philippine-senate-to-defy-tobacco-lobby-and-boost-cigarette-taxes/

Who funds the MEI? at http://www.iedm.org/34412-who-funds-the-mei-

WHO Tobacco Free Initiative (TFI) at www.who.int/tobacco/en/ and www.searo.who.int/en/Section2666_15814.htm

“Why tobacco control is important” at http://www.cancer.ca/en/get-involved/take-action/what-we-are-doing/tobacco-control/?region=nu

282

The World Factbook 2001: Pakistan at http://www.pakistan.gov.pk/gop/index.php?q=aHR0cDovL3d3dy53b3JsZGZhY3RzYW5kZmlndXJlcy5jb20vY291bnRyaWVzL3Bha2lzdGFuLnBocCN0b3A%3D##top

“Young Children Recognize Cigarette Brands in Countries With Most Smokers” (Sep. 30, 2013) at http://www.sciencedaily.com/releases/2013/09/130930101834.htm?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+sciencedaily+(ScienceDaily%3A+Latest+Science+News)

เวบไซตหนวยงาน องคกรตางประเทศ (บางสวน)

US-ASEAN Business Council at http://www.usasean.org/about/what-we-do

http://www.who.int/fctc/reporting/party_reports/en/index.html

http://www.tobaccocontrollaws.org

http://www.hc-sc.gc.ca/hc-ps/tobac-tabac/index-eng.php

http://www.canada.gc.ca/aboutcanada-ausujetcanada/menu-eng.html และ http://www.canadainternational.gc.ca/thailand-thailande/about-a_propos/overview-apercu.aspx?lang=eng&view=d

รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ ... 5/art5 (2).pdf · 2019. 1....

Documents