รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files//2559_063.pdf ·...

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

The Development of Learning and Occupation for the Elderly: Learning to Enhance Active Aging

ทนงศกด ยงรตนสข ภาณวฒน เชดเกยรตกล

ปณตา วรรณพรณ

โครงการวจยประเภทงบประมาณเงนรายได จากเงนอดหนนรฐบาล (งบประมาณแผนดน)

ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2557 มหาวทยาลยบรพา

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจากงบประมาณเงนรายได (เงนอดหนนจากรฐบาล) มหาวทยาลยบรพา ประจ าปงบประมาณ 2558 ผวจยขอขอบคณผสงอายในชมชนเขาสามมก เทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร ทไดเขารวมในการวจย ประธานชมชนและอาสาสมครสาธารณสขชมชนเขาสามมก และเทศบาลเมองแสนสข ทอ านวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกรณาตรวจสอบความตรงของเครองมอ และไดใหค าแนะน าอนมประโยชนเกยวกบการวเคราะหขอมล รวมทงบคคลอน ๆ ทไมไดกลาวนาม ณ ทน ทมสวนท าใหงานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยด

คณะผวจย

มนาคม 2558

การพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย: การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงในผสงอาย โดยใชรปแบบการวจยแบบผสมผสาน โดยพนททท าการวจยเปนชมชนเขาสามมก ในเขตเทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร กลมตวอยางคอผสงอายทรบจางแกะหอยทยนดเขารวมโครงการ จ านวน 20 คน เกบขอมลโดยการสมภาษณสภาพปญหาและความตองการในการเรยนรสงเคราะหกรอบแนวคดเพอพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย และประเมนภาวะพฤฒพลงกอนและหลงการเรยนร วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด ต าสด และใชสถตอางองในรปของการเปรยบเทยบคาเฉลยสองคาจากกลมตวอยางกลมเดยว (Paired samples t-test) ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญ ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร (60.0%) ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาตนเอง (50.0%) ไมรวธการเรยนร (50.0%) และไมเคยไดรบการฝกทกษะในการเรยนร (50.0%) ในดานความตองการดานการเรยนร กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการพฒนาวธการเรยนร (60.0%) ไมตองการใชแหลงเรยนร (50.0%) ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง (50.0%) ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง (50.0%) ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร (40.0%) แตมความตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร (55.0%) รปแบบการเรยนรทพฒนาขนคอ โครงการอบรมใหความรแกผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างาน จากนนกลมตวอยางน าความรทไดจากการอบรมไปใชในชวตประจ าวน โดยมการหยดพกหรอเปลยนอรยาบถระหวางการท างานเปนระยะๆ บางคนเขารวมกจกรรมออกก าลงกายโดยการร ากระบองทกวน เปนเวลา 1 เดอน ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงพบวา กลมตวอยางมภาวะพฤฒหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

The Development of Learning and Occupation for the Elderly: Learning to Enhance Active Aging.

ABSTRACT

The mixed method research aimed to develop a learning model to enhance active aging among the elderly in the Sam Mook area of the Saen Suk Municipality in Chon Buri Province. The study’s subjects were comprised of 20 elderly people, who worked as oyster laborers. Data were collected by interviews, which included questions about learning needs and problems. The learning model was constructed based on the active aging concept, and was evaluated before and after the implementation of the learning activities. Percentages, means, standard deviations, minimum and maximum values were used to describe the data, and the paired t-test was conducted to determine the differences of the mean score levels. The results revealed that in terms of the learning problems, most subjects did not know where to find the learning resources (60.0%), nor did they participate in self-improvement activities (50.0%). Also, many subjects did not know the learning methods (50.0%). In terms of learning needs, most subjects did not want to improve their learning methods (60.0%); did not want to use learning sources (50.0%); did not want to participate in self- improvement activities (50.0%); did not want to practice continuous learning behavior (50.0%); and did not want to receive learning support (40.0%); but they did want to receive learning skill developments (55.0%). The learning model developed was a lesson on common work-related health problems among the elderly. The duration of learning activities was one month. The subjects implemented short breaks or changing posture while working during the day. Some of them were involved in physical exercises. The active aging level was evaluated before and after the learning activities, and it was increased at a 0.05 statistical level.

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ..................................................................................................................... ค บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................. ง สารบญ ....................................................................................................................................... จ สารบญตาราง ............................................................................................................................. ซ สารบญภาพ ............................................................................................................................... ซ บทท

1 บทน า ................................................................................................................................. 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................... 1 วตถประสงคของการวจย ......................................................................................... 2 สมมตฐานของการวจย ............................................................................................. 2 ขอบเขตการวจย ....................................................................................................... 2 กรอบแนวคดในการวจย ........................................................................................... 4 นยามศพท ................................................................................................................ 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ....................................................................................... 5

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ .......................................................................................... 7 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรของผสงอาย ........................................... 7 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการมสวนรวมของชมชน ................................................... 11

3 วธด าเนนการวจย ............................................................................................................... 15 วธด าเนนการวจย ..................................................................................................... 15 ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ................................................................ 16 เครองมอทใชในการวจย ........................................................................................... 16 การเกบรวบรวมขอมล .............................................................................................. 17 การด าเนนการวจย ................................................................................................... 18 การวเคราะหขอมล ................................................................................................... 19 จรยธรรมการวจย ..................................................................................................... 19

ฉ

สารบญ (ตอ)

หนา บทท

4 ผลการศกษา ...................................................................................................................... 20 ตอนท 1 ผลการศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย .................. 20 ตอนท 2 ผลการพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ส าหรบผสงอาย ........................................................................................................ 27 ตอนท 3 ผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ... 32

5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ ..................................................................................... 40 สรปผลการวจย ........................................................................................................ 40 อภปรายผล .............................................................................................................. 42 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................ 46

บรรณานกรม .............................................................................................................................. 48 ภาคผนวก................................................................................................................................... 52

ภาคผนวก ก ....................................................................................................................... 53 ภาคผนวก ข ..................................................................................................................... 61 ภาคผนวก ค ..................................................................................................................... 75

สารบญตาราง

หนา ตารางท

1 จ านวนและรอยละของขอมลทางประชากรและขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง .......... 21 2 จ านวนและรอยละของความตองการและปญหาการเรยนร จ าแนกตามประเดนตาง ๆ ........... 24 3 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบการ เรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ...................................................................................... 32 4 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบการ เรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ...................................................................................... 33 5 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตาม รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ..................................................................... 33 6 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ................................................................................. 34 7 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ................................................................................. 35 8 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายกอนและหลงเรยนร ตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ............................................................... 35 9 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ................................................................................. 36 10 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ................................................................................. 37 11 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนและหลงเรยนร ตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ............................................................... 37 12 ผลการศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ส าหรบผสงอาย ............................................................................................................... 38

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ปจจบนประเทศไทยไดเขาสสงคมผสงอาย ซงเหนไดจากจ านวนผสงอายในประเทศไทยทสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล (2553) ท าการส ารวจประชากรคาดประมาณกลางป พ.ศ.2553 พบวา มประชากรผสงอายมากกวา 7.5 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 10 ของประชากรทงประเทศ และคาดวาจะเพมจ านวนขนเปน 15 ลานคนใน พ.ศ.2563 หรออก 10 ปขางหนา การทประชากรผสงอายไทเพมขนเกนกวารอยละ 10 ท าใหเปนประเทศทมผสงอายมากทสดเปนอนดบสองในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตรองจากประเทศสงคโปรทมประชากรผสงอาย รอยละ 12 (องคการแรงงาระหวางประเทศ, 2554) ซงกอใหเกดปญหาส าคญจากการเปนสงคมผสงอาย คอ“ปญหาภาระพงพงทางสงคมของผสงอาย” (social dependency) ซงเกดจากประชากรวยแรงงานตองรบภาระดแลผสงอายเพมขน ปญหาดงกลาวเปนปญหาทนกวชาการวตกวาจะมผลกระทบตอการพฒนาประเทศในทกดาน ปญหาดงกลาวเมอผนวกกบสภาพทางสงคมของประเทศไทยในปจจบนทมการพฒนาสงคมเมองไปสสงคมอตสาหกรรม กอใหเกดความเปนเมอง มความทนสมยและการใชเทคโนโลยสมยใหมเพมขนสงผลตอการลดบทบาทและคณคาของผสงอายลงเนองจากผสงอายไมมอ านาจในการควบคมดแลบตรหลานรวมถงอ านาจความรบผดชอบทางเศรษฐกจและการเงน ตลอดจนอ านาจในการตดสนใจ นอกจากนยงขาดการศกษาเพอพฒนาความร ทกษะ ท าใหทกษะความช านาญตาง ๆ ดอยคณคาลง เมอการศกษาและเทคโนโลยสมยใหมกาวหนาขนมาก จงเปนสงทหลกเลยงไมไดทผสงอายจะถกลดบทบาทลงทงทางเศรษฐกจและสงคม (ศศพฒน, 2550; ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย, 2550; กศล, 2553) โดยสถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร (2551) ท าการศกษาพบวาในสงคมทมการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมในระดบสง ผสงอายสวนมากถกละเลยไมไดรบการเอาใจใสเทาทควร และจ าเปนตองพงพงตนเองมากขน สรปไดวาผสงอายในสงคมปจจบนจ าเปนอยางยงทตองพงพงตนเองมากขน ดงนนการพฒนาใหผสงอายสามารถพงพงตนเองไดอยางมศกยภาพจงมความจ าเปนยงทจะใหผสงอายในชมชนตาง ๆ โดยเฉพาะทอยอาศยในเมอง ใหความสนใจในการศกษาและเรยนรในเรองตาง ๆ ทจ าเปนตอการด ารงชวต เพอใหเกดความร ความเขาใจ มทกษะ และน ามาประยกตใชกบตนเองตามวถชวตของแตละบคคล ตามสภาพความเปนจรง ทปรากฏในสงคม สงผลใหผสงอายจ านวนหนงเกดความตระหนก ในการศกษา และเรยนรเพอมชวตอยในสงคมไดอยางมศกดศร และมคณคา ทกคนอยากเหนผสงอายมชวตแหงการเรยนรดวยการศกษาตลอดชวต เพราะกระบวนการเรยนรท าใหผสงอายเกดความกระตอรอรน ทจะขวนขวายหาความรใหม ๆ เพอการดแลตนเองได ดงนน การสงเสรมใหผสงอายเกดความใฝร ท าใหเกดการคดเปน ท าเปน และแกปญหาเปน เปนสงทบงบอกถงศกยภาพผสงอายและเมอผสงอายมความสามารถในการเรยนร จะชวยกระตนใหเกดการแสวงหาความรขน มการรวมตวกน ในชมชน ชมชนนนกสามารถผนกก าลง แกไขปญหาตาง ๆ ไดด

2

การพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอายจะท าใหผสงอายสามารถท าประโยชนแกครอบครว สงคม และประเทศชาตตอไปได หากสามารถสรางรปแบบการเรยนรของผสงอายทยงประกอบอาชพไดจะเปนการสรางองคความรใหมในการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ทเกดจากการพฒนากระบวนทศนทางความคดและการท างานของผคนทมสวนเกยวของในการด าเนนงาน โดยเสรมความเขาใจในมตของความเปนมนษยทเขาใจสงคม วฒนธรรม ของบรบททศกษา ไดอยางครอบคลม อนจะสงผลโดยตรงตอการน าเอาขอมลมาวางแผนในการด าเนนงานดานการพฒนาสขภาพและคณภาพชวตผสงอายไดอยางมประสทธภาพ วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย 2. เพอพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 3. เพอศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 4. เพอเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบทพฒนาขน สมมตฐานการวจย 1. รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอายทพฒนาขน มความเหมาะสมอยในระดบมาก 2. ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงสงกวากอนเรยนรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3. ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบอยในระดบมาก ขอบเขตการวจย 1. ประชากร และกลมตวอยาง

1.1 ประชากร คอ ผสงอายทอาศยอยในชมชนเขาสามมกและขนทะเบยนเบยยงชพกบเทศบาลต าบลแสนสข จ านวน 38 คน 1.2 กลมตวอยาง คอ ผสงอายทอาศยอยในชมชนเขาสามมกทประกอบอาชพรบจางแกะหอยและขนทะเบยนเบยยงชพกบเทศบาลต าบลแสนสข โดยการเลอกแบบเจาะจง จ านวน 20 คน 2. ตวแปรทใชในการวจย

2.1 ตวแปรตน คอ รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 2.2 ตวแปรตาม คอ

2.2.1 ภาวะพฤฒพลง 3 ดาน คอ 1) ดานสขภาพ (health) 2) ดานการมสวนรวม (participation) และ 3) ดานความมนคง (security) 2.2.2 ความพงพอใจ

3

3. ขอบเขตดานเนอหา เนอหาทใชในการเรยนร คอ การดแลสขภาพตนเองของผสงอายทประกอบอาชพรบจางแกะหอย 2 ดาน คอ การชวยเหลอตนเอง และการชวยเหลอผอน 4. ขอบเขตดานพนท การวจยนจะด าเนนการภายในเขตเทศบาลเมองแสนสข 5. ขอบเขตดานวธด าเนนการวจย การวจยนจะใชการวจยผสมกนระหวางการเกบขอมลทงในเชงปรมาณ (Quantitative Method) และเชงคณภาพ (Qualitative Method)

4

กรอบแนวคดในการวจย

Input 1. ขอมลพนฐานทจะน าไปพฒนาเปนแนวทางสรปแบบการพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอาย ไดแก อาชพ ระดบการศกษา ปญหาสขภาพ เศรษฐกจสงคม 2. แนวคดการพฒนาการเรยนรของผสงอายทยงประกอบอาชพ

Process การด าเนนการสนทนากลมผสงอายในพนทเทศบาลเมองแสนสขโดยใชแบบสมภาษณค าถาม

Output - รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

- แนวทางการจดการพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอายในพนทเทศบาลเมองแสนสข

Outcome

- ผสงอายในพนทเทศบาลเมองแสนสขมภาวะพฤฒพลงสงขน

- ผสงอายในพนทเทศบาลเมองแสนสข ไดรบประโยชนโดยท าใหผสงอายทไดรบการเรยนร สามารถน าความรทไดไปพฒนาอาชพของตนใหดขน

5

นยามศพท 1. ผสงอาย หมายถง ผทมอาย 60 ปขนไป อาศยอยในชมชนเขาสามมกทขนทะเบยนรบเบยยงชพกบเทศบาลต าบลแสนสข 2. สภาพปญหา หมายถง สภาพปญหาการเรยนรของผสงอาย ซงประกอบดวย ปญหาดานการพฒนาวธการเรยนร ปญหาดานความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ปญหาดานการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง ปญหาดานการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง ปญหาดานการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ และปญหาดานการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร 3. ความตองการ หมายถง ความตองการเกยวกบการเรยนรของผสงอาย ซงประกอบดวย ความตองการดานการพฒนาวธการเรยนร ความตองการดานความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ความตองการดานการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง ความตองการดานการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง ความตองการดานการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ และความตองการดานการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร 4. การเรยนร หมายถง กระบวนการท าความเขาใจเนอหาหรอสงทก าลงเปนปญหา โดยสามารถเปลยนแปลงทศนคตเพอน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรม 4 ขนตอนใหญ คอ 1) ขนวางแผน 2) ขนปฏบต ประกอบดวย 9 ขนตอนยอย คอ 2.1) การกระตนความสนใจ 2.2) แจงวตถประสงคใหกบผเรยน 2.3) กระตนใหระลกความรเดม 2.4) การน าเสนอเนอสาระ 2.5) การใหค าแนะน าในการเรยนร 2.6) การแสดงความสามารถ 2.7) การใหขอมลปอนกลบ 2.8) การประเมนผล และ 2.9) สงเสรมความคงทนในการจ าและถายโอนความรไปสงาน 3) ขนสงเกตผลการปฏบต และ 4) ขนสะทอนกลบการปฏบต 5. การเรยนรตลอดชวต หมายถง การจดการเรยนรทท าใหผเรยนพงตนเองและไมแยกหางจากวถชวต เพอใหไดรบการพฒนาทกดานอยางมความสมพนธกบชวตประจ าวนของตน 6. พฤฒพลง (active aging) หมายถง ภาวะสขสมบรณของผสงอายและเปนเปาหมายของภาวะหรอคณภาพชวตของผสงอายทวโลก ซงม 3 ดาน คอ 1) ดานสขภาพ (health) 2) ดานการมสวนรวม (participation) 3) ดานความมนคง (security) 7. ความพงพอใจ หมายถง เจคตของผสงอายตอการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอายทพฒนาขน ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ไดแนวทางการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 2. ไดแนวทางการจดการพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอายในพนทเทศบาลเมองแสนสข 3. เทศบาลเมองแสนสขเปนเมองแหงการเรยนร ทประชาชนในเมองสามารถสรางความร สรางทกษะ และสามารถแลกเปลยนเรยนรรวมกนตามความเหมาะสมกบสภาพตนเองและชมชนเพอใหเกดการเรยนรตลอดชวต

6

4. ผสงอายเกดความเขาใจในกระบวนการชราภาพตามธรรมชาต มสขภาพทด มสวนรวมในสงคม และมหลกประกนทมนคง

7

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอาย : กระประยกตกระบวนการวจยแบบมสวนรวมเพอพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพส าหรบผสงอาย ม แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงน 1. แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรของผสงอาย

1.1 ความหมายของการเรยนร 1.2 องคประกอบส าคญของการเรยนร

1.3 ทฤษฎการเรยนร 1.4 การเรยนรของผสงอาย 1.5 แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา 1.6 แนวคดการศกษาตลอดชวต 2. แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการมสวนรวมของชมชน 2.1 ความหมายของการมสวนรวม 2.2 ลกษณะของการมสวนรวม 2.3 องคประกอบของการมสวนรวม 2.4 ทฤษฎการมสวนรวมของประชาชน 2.5 กระบวนการมสวนรวม 2.6 กระบวนการมสวนรวมการเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning หรอ PL) แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรของผสงอาย ความหมายของการเรยนร นกวชาการหลายทานไดใหค านยามและความหมายของการเรยนร (Learning) ดงน

สรางค โควตระกล (2541, หนา 146) ใหความหมายวา การเรยนร หมายถง การเปลยนพฤตกรรม ซงเปนผลเนองมาจากประสบการณทคนเรามปฏสมพนธกบสงแวดลอมหรอจากการฝกหด รวมทงการเปลยนปรมาณความรของผเรยน

จราภา เตงไตรรตน และคณะ (2543, หนา 121) ไดใหความหมายไววา การเรยนร หมายถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวร ซงเปนผลสบเนองจากประสบการณและการฝกหด

อาภรณ ใจเทยง (2546, หนา 14) กลาววา การเรยนร คอ กระบวนการทบคคลเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอนขางถาวร อนเนองมาจากประสบการณหรอการฝกหด

8

องคประกอบส าคญของการเรยนร ดอลลารด และมลเลอร (1981) ทไดเสนอวาการเรยนร มองคประกอบส าคญ 4 ประการ

คอ 1. แรงขบ (Drive) เปนความตองการทเกดขนภายในตวบคคล เปนความพรอมทจะ

เรยนรของบคคลทงสมอง ระบบประสาทสมผสและกลามเนอ แรงขบและความพรอมเหลานจะกอใหเกดปฏกรยา หรอพฤตกรรมทจะชกน าไปสการเรยนรตอไป

2. สงเรา (Stimulus) เปนสงแวดลอมทเกดขนในสถานการณตาง ๆ ซงเปนตวการทท าใหบคคลมปฏกรยา หรอพฤตกรรมตอบสนองออกมา ในสภาพการเรยนการสอน สงเราจะหมายถงคร กจกรรมการสอน และอปกรณการสอนตาง ๆ ทครน ามาใช

3. การตอบสนอง (Response) เปนปฏกรยา หรอพฤตกรรมตาง ๆ ทแสดงออกมาเมอบคคลไดรบการกระตนจากสงเรา ทงสวนทสงเกตเหนไดและสวนทไมสามารถสงเกตเหนได เชน การเคลอนไหว ทาทาง ค าพด การคด การรบร ความสนใจ และความรสก เปนตน

4. การเสรมแรง (Reinforcement) เปนการใหสงทมอทธพลตอบคคลอนมผลในการเพมพลงใหเกดการเชอมโยง ระหวางสงเรากบการตอบสนองเพมขน การเสรมแรงมทงทางบวกและทางลบ ซงมผลตอการเรยนรของบคคลเปนอนมาก ทฤษฎการเรยนร

เมอพจารณาจากความส าคญของการเรยนรจงมความความจ าเปนในการทจะตองจดการศกษาเพอการพฒนาในผสงอายเพอใหผสงอาย สามารถดแลตนเองอยางมคณภาพ ซงตองอาศยการน าทฤษฎการเรยนรตาง ๆ เขามาประกอบเพอท าใหเกดกลไกทเออใหเกดการเรยนร โดยผวจยไดสรปแนวคดการเรยนรเพอการพฒนาผสงอาย ประกอบดวย แนวคดทฤษฎการเรยนรของ Gagne แนวคดทฤษฎการเรยนรของ Edgar Dale และแนวคดทฤษฎการเรยนรของ Thorndike สรปไดดงน

ทฤษฎของ Gagne (1963, pp. 144-153) เรยกวา เหตการณการสอน (Events of Instruction) เขากลาววา การสอนจะประสบผลส าเรจ เมอมการจดสภาพการสอน (ภายนอก) ใหสอดคลองกบสภาพภายในของผเรยน ซงการสอนทดจะตองมเหตการณดงน 1) การท าใหตงใจ 2) การแจงจดประสงค 3) การทบทวนความรเดม 4) การใหเนอหาใหมทละนอย ๆ 5) การใหลงมอปฏบต 6) การใหผลปอนกลบ 7) การสงเสรมความแมนย า 8) การตรวจสอบพฤตกรรม 9) การถายโอนการเรยนร ซงใน 9 เหตการณ ในเวลาสอนไมจ าเปนตองครบทง 9 เหตการณ และไมจ าเปนตองเรยงล าดบเหตการณ ซงเหตการณหนง ๆ อาจเกดขนหลายครงกได

ทฤษฎการเรยนรเหลาน ถาน าไปประยกตใชเปนหลกในการจดการเรยนร สามารถท าได ในลกษณะตาง ๆ เชน การจดสภาพทเออตอการเรยนร การจดการเรยนการสอน ทสอดคลองกบทฤษฎการเรยนร จะตองค านงถงหลกการทส าคญคอใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนร เชนการใหเรยนดวยการลงมอปฏบต ประกอบกจกรรม และเสาะแสวงหาความรเองซงสงตาง ๆ เหลานไมเพยงแตจะท าใหผเรยนมความสนใจสงขนเทานนแตยงท าใหผเรยนตองตงใจสงเกตและตดตามดวยการสงเกต คด และใครครวญตาม ซงจะมผลตอการเพมพนความร และจะตองใหผทเรยนรทราบผลยอมกลบทนทในขณะทผเรยนไดลงมอปฏบตหรอตดสนใจท าอะไรลงไป กจะมผลสะทอนกลบให

9

ทราบวานกเรยนตดสนใจถกหรอผด โดยทนทวงท ซงในการเรยนรนนจะตองมการน าสอเพอมาใชในการเรยนการสอนเพอใหผเรยนไดเกดประสบการณทชดเจนขนโดยมการน า ทฤษฎการเรยนรของ Edgar Dale (1969, p. 118) ทไดจดแบงสอการสอน และการแสดงขนตอนของประสบการณการเรยนรและการใชแตละประเภทในกระบวนการเรยนร โดยพฒนาจากความคดของนกจตวทยา Bruner (1961, p. 311) ไดแก 1) ประสบการณตรง, การกระท า (Enactive) 2) ประสบการณลกษณะรปภาพ (Iconic) และ 3) ประสบการณทมรปแบบเปนนามธรรม (Symbolic)และได น ามาสรางเปน “กรวยประสบการณ” (Cone of Experiences) ทประกอบไปดวย 1) ประสบการณตรง (Direct Purposeful Experience) เปนประสบการณขนทเปนรปธรรมมากทสด โดยการใหผเรยนไดรบประการณโดยตรงจากของจรงสถานการณจรงหรอดวยการกระท าของตนเอง เชน การจบต อง การเหน เปนตน 2) ประสบการณจ าลอง (Contrived Experience) เปนการเรยนรโดยใหผเรยนเรยนจากสงทใกลเคยงกบความเปนจรงทสด เชน ของจ าลอง สถานการณจ าลอง เปนตน 3) ประสบการณนาฏกรรมหรอการแสดง (Dramatized Experience) เปนการแสดงบทบาทสมมตหรอการแสดงละคร เพอเปนการจดประสบการณใหแกผเรยนในเรองทมขอจ ากดดวยยคสมย เวลาและสถานท เชน เหตการณในประวตศาสตรหรอเรองราวทเปนนามธรรม 4) การสาธต (Demonstration) เปนการแสดงหรอกระท าประกอบค าอธบาย เพอใหเหนล าดบขนตอนของการกระท านน 5) การศกษานอกสถานท (Field Trip) เปนการใหผเรยนไดรบและเรยนรประสบการณภายนอกสถานทเรยน อาจเปนการเยยมชมสถานทตาง ๆ หรอการสมภาษณบคคลตาง ๆ ฯลฯ เปนตน 6) นทรรศการ (Exhibition) เปนการจดแสดงสงของตาง ๆ การจดปายนทรรศการ ฯลฯ เพอใหสารประโยชนและความรแกผชม เปนการใหประสบการณแกผชมโดยการน าประสบการณหลากหลายผสมผสานกนมากทสด 7) โทรทศนและภาพยนตร (Motion Picture and Television)โทรทศน เปนสอการสอนทมบทบาทมากในปจจบน เพราะไดเหนทงภาพและไดยน เสยงในเวลาเดยวกนและยงสามารถแพรและถายทอดเหตการณทก าลงเกดขนไดดวย นอกจากนนโทรทศนยงมหลายรปแบบ เชน โทรทศนวงจรปด ซงสามารถน ามาใชในการเรยนการสอนไดเปนอยางด 8) การบนทกเสยง วทย ภาพนง (Recording, Radio and Picture) ขอมลทอยในสอขนนจะใหประสบการณแกผเรยนทถงแมจะอานหนงสอไมออก แตกสามารถจะเขาใจเนอหาเรองราวทสอนได 9) ทศนสญลกษณ เชน แผนท แผนภม หรอเครองหมายตาง ๆ อนเปนสญลกษณแทนความเปนจรงของสงตาง ๆ หรอขอมลทตองการใหเรยนร 10) วจนสญลกษณ เปนประสบการณในขนทเปนนามธรรมมากทสด ไดแกตวหนงสอในภาษาเขยนและเสยงของค าพดในภาษาพด การใชกรวยประสบการณของเดลนนจะเรมตนดวยการใหผเรยนมสวนรวมอยในเหตการณหรอการกระท าจรงเพอใหผเรยนมประสบการณตรงเกดขนกอน แลวจงเรยนรโดยการเฝาสงเกตในเหตการณทเกดขน ซงเปนขนตอไปของการไดรบประสบการณรอง ตอจากนนจงเปนการเรยนรดวยการรบประสบการณโดยผานสอตาง ๆ และทายทสดเปนการใหผเรยนเรยนจากสญลกษณซงเปนเสมอนตวแทนของเหตการณทเกดขนจากนนเมอเกดกระบวนการเรยนรขน ผเรยนจะตองสามารถสรางความสมพนธ เชอมโยงระหวางสงเราและการตอบสนองและไดรบความพงพอใจจะท าใหเกดการเรยนรขนซงคนเราจะเรยนรไดดหากมการน าเอากฎการเรยนร 3 ขอของ Thorndike (1955, p. 321) ไปใช คอ 1) กฎแหงความพรอม (Law of Readiness) คนเราจะเรยนรไดดเมอมความพรอมคอ ได

10

เรยนในสงทตนสนใจ มความรพนฐานอยางเพยงพอ 2) กฎแหงการฝกฝน (Law of Exercise) คนเราจะเกดการเรยนรตองมการฝกฝนอยางเพยงพอ ยงฝกมากยงรมากและเกดทกษะมาก 3) กฎแหงผล (Law of Effect) คนเราจะเรยนรไดด เมอรผลของการกระท า มองเหนแสงแหงความส าเรจ มองเหนประโยชนทจะไดรบ ทงนถาสามารถการน าหลกการทฤษฎสมพนธเชอมโยงของ ธอรนไดด ไปใชในการเรยนการสอน คอ การเปดโอกาสใหผเรยนไดลองผดลองถกดวยตนเองบาง จะเปนการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในการแกไขปญหา โดยสามารถจดจ าผลจากการเรยนรไดด รวมทงเกดความภาคภมใจในการท าสงตาง ๆ ดวยตนเองและมการการส ารวจความพรอมหรอการสรางความพรอมทางการเรยนใหแกผเรยนเปนสงจ าเปนทตองด าเนนการกอนการเรยนเสมอและเมอหากตองการใหผเรยนเกดทกษะในเรองใดแลว ตองใหผเรยนมความรและความเขาใจในเรองนน ๆ อยางถองแท และใหผเรยนฝกฝนอยางตอเนองและสม าเสมอ เมอผเรยนเกดการเรยนรแลว ควรใหผเรยนฝกน าการเรยนรนนไปใช การใหผ เรยนได รบผลทน าพงพอใจ จะชวยใหการเรยนการสอนประสบความส าเรจ การเรยนรของผสงอาย กระบวนทศนใหมในการเรยนรของผสงอายคอการพฒนาใหผสงอายมพฤตพลงและมการเรยนรตลอดชวต (ระว, 2556) แนวคดพฤตพลง เปนแนวคดทแสดงถงสขภาวะและคณภาพชวตของผสงอายทองคการอนามยโลกไดก าหนดขน โดยคาดวาภาวะพฤตพลงจะเปนหนทางเดยวทจะแกปญหาทเกดจากการเพมจ านวนของผสงอายทวโลก (WHO, 2002) โดยภาวะพฤตพลงประกอบดวย 3 องคประกอบหลก คอ การมสขภาพด การมสวนรวม และ การมหลกประกน และจากแนวคดดงกลาว กรอบมโนทศนทจะน าผสงอายไปสภาวะพฤตพลงคอ การสงเสรมการศกษาหรอการเรยนรตลอดชวต (จราพร, 2549; เพญแข, 2550; อาชญญา และคณะ, 2552; WHO, 2002; Thanakwang and Soonthorndhada, 2006) ระดบการศกษาทต าและการขาดการเรยนรตลอดชวตจะสมพนธกบการเกดภาวะทภพลภาพ การเสยชวต และการไมมงานท า (ระว , 2556) แนวคดการศกษาเพอพฒนาภาวะพฤตพลงในผสงอาย ระว สจจะโสภณ (2556) ไดสรปแนวคดการศกษาเพอพฒนาภาวะพฤตพลงวาประกอบดวย แนวคดการศกษาตลอดชวต แนวคดพฤตฒาวทยาดานการศกษา แนวคดการพฒนาเมองแหงการเรยนร และแนวคดการพฒนาเมองส าหรบผสงอาย ซงในการวจยนจะขอกลาวถงเพยงแนวคดทเกยวของดงน 1) แนวคดการศกษาตลอดชวต 2) แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา

1. แนวคดการศกษาตลอดชวต เปนแนวคดทเกดขนครงแรกในการประชมเรองการศกษาของ UNESCO เมอป พ.ศ. 2507 และในปจจบนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางในการจดการศกษาของประเทศตาง ๆ ทวโลก การจดการศกษาส าหรบผสงอายจงควรน าแนวคดนไปปรบใช เพอใหผสงอายไดรบการพฒนาทกดานโดยสมพนธกบชวตประจ าวน เนอหาการเรยนรควรตอบสนองความตองการของผสงอาย ตามความสามารถในการเรยนรของแตละบคคล วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ไดแกการจงใจใหผสงอายเขารบการศกษาเนนเรองประโยชนทผสงอายจะไดรบ ผจดการศกษาและผสอนควรเปนผอยในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณา

11

การอยางหลากหลายรปแบบ เนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรรวมกนอยางไมเปนทางการ และมการประเมนผลตามสภาพจรงดวยการสงเกต (อาชญญา วระเทพ วรรตน ปาน และระว, 2554)

2. แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา เปนแนวคดทบรณาการหลกการและวธการสอนผสงอายตามแนวคดการศกษาตลอดชวตเขากบแนวคดพฤฒาวทยา โดยมเปาหมายการจดการศกษาเพอใหผสงอายไดพฒนาศกยภาพของตนอยางตอเนองตลอดชวต เสรมสรางพลงอ านาจแกผสงอาย ใหเกดความเขาใจในกระบวนการชราภาพตามธรรมชาต อนประกอบดวย การมสขภาพท การสรางความมสวนรวมในสงคม และการมหลกประกนทมนคง (WHO, 2002) สวนการจดการเรยนรควรด าเนนการในลกษณะใหผสงอายเรยนรจากประสบการณโดยมสวนรวมทกขนตอน ตงแตการวนจฉยความตองการจ าเปน การระบวตถประสงค การก าหนดแผนการเรยนร รวมทงการ ประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง โดยผสอนมบทบาทเปนวทยากรกระบวนการ หรอผอ านวยใหเกดการเรยนร คอยใหการชวยเหลอและใหการสนบสนน (ระว, 2556) แนวคดทฤษฎและความหมายของการมสวนรวม

โกวทย พวงงาม (2541) การมสวนรวม หมายถง กระบวนการของกลมองคกรชมชนมการรวมคด รวมตดสนใจ รวมลงมอปฏบต โดยมความเขาใจปญหาของตนและตระหนกถงสทธของตนทมตอสงนน ซงความรสกเหลานจะเกดขนไดดวยการทบคคล ไดรบขอมลใหมทชวยเพมอ านาจ ความคด และโอกาสไดรวมวเคราะห และตดสนใจก าหนดเป าหมายในกจกรรมเหลานน

สายสนย ปวฒนนท (2541, หนา 41) ไดกลาวถงการมสวนรวม หมายถง การทปจเจกบคคลกด กลมคนหรอองคกรประชาชนไดอาสาเขามามสวนรวมในการตดสนใจการด าเนนโครงการ การแบงปนผลประโยชนและการประเมนผลโครงการพฒนาดวยความสมครใจโดยปราศจากขอก าหนดทมาจากบคคลภายนอกและเปนไปเพอตอบสนองตอความตองการของสมาชกในชมชน รวมทงทอ านาจอสระในการแบงปนผลประโยชนทเกดจากการพฒนาใหกบสมาชกดวยความพงพอใจและผเขามามสวนรวมมความรสกเปนเจาของโครงการดวย

อคน รพพฒน ( 2527) การมสวนรวมของชมชน เปนการใหประชาชนเปนผคดคนปญหา เปนผน า ไมใชเราเขาไปก าหนดแลวใหประชาชนเขามารวมในเรองใดเรองหนง ทกอยางตองเปนเรองของประชาชนทงหมดทคดคนขนมา ประพนธ ปยะรตน (2543, หนา 14) ระบวา การมสวนรวมของประชาชนของชมชนเปนกระบวนการส าคญ ซงองคการสหประชาชาตไดมมตประกาศกลวธทศวรรษทสามของการพฒนาระหวางประเทศในป 2543 วาเปาหมายของการพฒนาอยทความผาสกของประชาชนทงมวลถวนหนาโดยอาศยการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการกระจายผลประโยชนของการพฒนาอยางยตธรรม

จากความหมายของการมสวนรวมดงกลาว สามารถสรปไดวา การมสวนรวมเปนกระบวนการทบคคล หรอกลมบคคล หรอชมชน ไดมโอกาสเขารวมในกระบวนการแกไขปญหาของตนเอง ตงแตขนตอนการวเคราะหสถานการณ การคนหาและระบปญหา การตดสนใจแกไขปญหา โดยการวางแผน การลงมอปฏบตดวยตนเอง กระบวนการนชวยใหเกดพลงอ านาจภายในตนเอง กอใหเกดความมนใจและกลาทจะตดสนใจในการพฒนาชมชนในดานอน ๆ ตอไป ซงการมสวนรวมนนมความส าคญมากดงจะสรปไดดงน

12

1) ท าใหประชาชนตระหนกในปญหาของตนเอง และตระหนกถงความส าคญของการมสวนรวมในการแกไขปญหา 2) ประชาชนมโอกาสทจะไดใชและพฒนาความสามารถของตนเอง 3) เปนการระดมทรพยากรบคคลมาใชใหเกดประโยชนสงสด 4) ประชาชนมความรสกเปนเจาของ ท าใหการพฒนามความมนคงถาวรและตอเนอง 5) เปนการสงเสรมระบอบประชาธปไตย ท าใหประชาชนนนมความคดอสระในการตดสนใจ 6) เพอใหประชาชนมสวนรวมรบผดชอบ และมอ านาจในการพฒนาชมชนของตนเอง การมสวนรวมของชมชนในการพฒนามระดบมากนอยแตกตางกนไปตามสภาพของชมชน โครงสรางการด าเนนงานของรฐ ความสมพนธระหวางเจาหนาทกบประชาชน ตลอดจนลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ ทงนถาจะใหเกดการมสวนรวมนนจะตองมลกษณะของการมสวนรวม ดงท ไพรนทร เตชะรนทร (2527, หนา 6) ไดกลาวถงลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา ดงน 1) รวมท าการศกษา คนควาปญหาและสาเหตของปญหาทเกดขนในชมชนตลอดจนความตองการของชมชน 2)รวมคดหาและสรางรปแบบ รวมทงวธการพฒนาเพอแกไขและลดปญหาของชมชนหรอเพอสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอชมชน หรอสนองความตองการของชมชน 3)รวมวางนโยบายหรอแผนงาน หรอโครงการ หรอกจกรรม เพอขจดและแกไขปญหารวมทงสนองความตองการของชมชน 4)รวมตดสนใจการใชทรพยากรทมอยางจ ากดใหเปนประโยชนตอสวนรวม 5) รวมจดหรอปรบปรงระบบการบรหารงานพฒนาใหมประสทธภาพและประสทธผล 6) รวมลงทนในกจกรรมโครงการของชมชนตามขดความสามารถของตนเองและหนวยงาน 7) รวมปฏบตตามนโยบายแผนงานโครงการ และกจกรรมใหบรรลตามเปาหมาย 8) รวมควบคม ตดตาม ประเมนผล โดยการมสวนรวมนนจะตองม องคประกอบ 3 ดาน คอ 1) ตองมวตถประสงคหรอจดมงหมายชดเจน การใหบคคลเขารวมในกจกรรมหนง ๆ จะตองมวตถประสงคและเปาหมายทชดเจนวาเปนไปเพออะไร ผเขารวมจะไดตดสนใจถกวาควรเขารวมหรอไม 2) ตองมกจกรรมเปาหมาย การใหบคคลเขามสวนรวมตองระบลกษณะของกจกรรมวามรปแบบและลกษณะอยางไร เพอทบคคลจะไดตดสนใจวาควรเขารวมหรอไม 3) ตองมบคคลหรอกลมเปาหมาย การใหบคคลเขามามสวนรวมจะตองระบกลมเปาหมาย อยางไรกตาม โดยทวไปกลมบคคลเปาหมายมกถกจ ากดโดยกจกรรมและวตถประสงคของการมสวนรวมอยแลว แนวคด ทฤษฎ และกระบวนการของการมสวนรวม ทฤษฎการมสวนรวมของประชาชน การเขามามสวนรวมเปนกระบวนการเรยนรซงกนและกนของทกฝาย โดยมจดเรมตนของการมสวนรวมของประชาชนวาเรมตนจากการเขารวมกจกรรมทแตละคนมผลประโยชนเกยวของและสนใจเปนเรอง ๆ ไป เชน การศกษา การสาธารณสข เปนตน ขอส าคญกจกรรมเหลาน จะตองสมพนธกบปญหาและความตองการของประชาชน การมสวนรวมนนจะตองเปนกระบวนการด าเนนการอยางแขงขน ซงหมายถงวา บคคลหรอกลมทมสวนรวมนนไดเปนผมความรเรมและไดมงใชความพยายามตลอดจน ความเปนตวของตวเองทจะด าเนนการตามความรเรมนน ดงนนการมสวนรวมของประชาชนจงมอยในเกอบทกกจกรรมของสงคมขนอย กบความสนใจและประเดนในการพจารณา แตมเงอนไขพนฐานในการมสวนรวมวาประชาชนตองมอสรภาพ

13

ความเสมอภาพและความสามารถในการเขารวมกจกรรม นอกจากนการมสวนรวมตองมวตถประสงคหรอจดมงหมาย ตองมกจกรรมเปาหมาย และตองมกลมเปาหมาย ทงนเพอใหกระบวนการมสวนรวมของประชาชนด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพสงสด การมสวนรวมของประชาชนจงเปนกระบวนการซงประชาชน หรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะ และเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของประชาชน รวมทงมการน าความคดเหนดงกลาวไปประกอบการพจารณาก าหนดนโยบายและการตดสนใจของรฐ (วนชย วฒนศพท, 2543, หนา 25-28) โดยพนฐานกระบวนการมสวนรวมอาจจะไมสามารถกระท าไดในทก ๆ ประเดน ดงนน จงมการด าเนนงานเพอกอใหเกดการมสวนรวมของชมชนนนไดแบงกระบวนการการมสวนรวมออกเปน 4 ขนตอนดงน 1. ขนเตรยมการเพอใหเกดการมสวนรวมของชมชน เพอใหประชาชนไดคนหาปญหาของชมชนเอง กอใหเกดการแลกเปลยนความคดเหนของประชาชนในการแกปญหา และตดสนใจวาจะรบหรอไมรบโครงการพฒนาทเขามาในชมชน กจกรรมทด าเนนงาน เจาหนาทของรฐกบประชาชนจะตองมการพบปะกนเพอปรกษาหารอ คนหาผน ากลมและแกนน าในชมชน เกบรวบรวมขอมลและแลกเปลยนขอมลขาวสารของประชาชน 2. ขนวางแผนรวมกบชมชน เพอใหประชาชนในชมชนสามารถวางแผนในการด าเนนการคนหาทรพยากร เทคโนโลยทหาไดในชมชน และวธการด าเนนงานทเหมาะสมกบสภาพทองถนโดยเจาหนาทออกไปพบประชาชนทเปนผน า แกนน าในชมชนคนหาผน าทสามารถรวมโครงการไดและพฒนาผน าขนมารวมกนวางแผนด าเนนงาน 3. ขนด าเนนงานตามแผน

เพอด าเนนงานตามแผนใหสอดคลองกบความตองการของชมชนประชาชนเปนผด าเนนงานและควบคมงานเอง โดยจะตองให ประชาชนมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมทกครง มการก าหนดการตดตาม ควบคม ก ากบงาน และมการมอบหมายใหชมชนด าเนนการเอง 4. ขนควบคมก ากบและการประเมนผล เพอรวบรวมผลการด าเนนงานทกขนตอน คนหาปญหาอปสรรคตาง ๆ วางแผนควบคมก ากบงาน ก าหนดหนาทรบผดชอบของผเกยวของในทกระดบ โดยท าการจดระบบขอมลขาวสาร มการพบปะปรกษาหารอเพอมการประเมนผลปรบปรงแกไขการด าเนนงานเปนระยะ ๆ การเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning หรอ PL)

การเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning: PL) เปนแนวคดทพฒนามาจากการ learning by doing เพอดงความสามารถของผเรยนออกมาในรปของการเรยนร active learning ยดผ เรยนเปนศนยกลางในการจดกจกรรมในการเรยนการสอน ประกอบดวย ประสบการณ (experience) การสะทอนความคด (reflection) ความคดรวบยอด (concept) และการประยกตใช (application) ชวยในการพฒนาการเรยนรของผเรยน โดยผเรยนจะมสวนรวมทางดานจตใจ ไดรบประสบการณทสมพนธกบชวตจรง แสวงหาความร การคด การจดการความร และการแสดงออก การสร างความร ใหม และการท างานรวมกนองคประกอบของการเรยนร แบบมสวนรวม (Participatory Learning : PL)

14

1. ประสบการณ (Experience) เปนขนตอนทครกระตนใหผเรยนน าความรและประสบการณเดมของตนมาพฒนาเปนองคความรและประสบการณใหมของตนเองโดยการศกษาหาความรโดยวธตาง ๆ การศกษาหาความรจากสอตาง ๆ เชนวทย โทรทศน สงพมพ ฯลฯ รวมทงการรบฟงค าบรรยาย เปนตน

2. การสะทอนความคดและอภปราย (Reflection and Discussion) เปนขนตอนทจดกจกรรมการเรยนการสอนและสรางบรรยากาศเพอใหผเรยนไดแสดงออกดวยการแลกเปลยนความคดเหน เรยนรซงกนและกน โดยผเรยนและครรวมกนก าหนดประเดนหวขอในการอภปรายกลมยอยเพอน าเสนอตอกลมใหญเพอรบฟงความคดเหนโดยใชความรพนฐานจากประสบการณของผเรยน

3. สรปความเขาใจและเกดเปนความคดรวบยอด (Understanding and Conceptualization) เปนขนตอนการสรางความเขาใจของผเรยนเองโดยการวเคราะหและสงเคราะหสงทไดเรยนรจากผลของการสะทอนความคดและอภปราย เพอน าไปสการเกดความคดรวบยอดใหเปนความรของตนเอง

4. การทดลองหรอประยกตแนวคด (Experiment / Application) เปนขนตอนทตองการใหผเรยนน าผลทเกดขนใหมไปประยกตใชในลกษณะหรอสถานการณตาง ๆ จนเกดเปนแนวทางของตนเองซงการเรยนรแบบมสวนรวมนนจะตองอาศยความเชอพนฐานการเรยนร 5 ประการ ได 1) เปนการเรยนรทอาศยประสบการณเดมของผเรยน 2) เปนการเรยนรทท าใหเกดการเรยนรใหม ๆ อยางตอเนอง และทาทาย 3) เปนการเรยนรทเนนทการปฏสมพนธระหวางผเรยนกบผเรยนและระหวางผเรยนกบผสอน 4) ปฏสมพนธทเกดขนน าไปสปการขยายเครอขายความรของทกคน ทงผเรยน และผสอน 5) เปนการเรยนรทอาศยการสอสารทกรปแบบ (พด เขยน วาดภาพ การแสดงบทบาทสมมต ฯลฯ) ทน าไปสการแลกเปลยนประสบการณ การสรางความรความเขาใจ การวเคราะหสงเคราะหทน าไปสขอสรป หรอองคความรใหมทงนจะตองอาศยหลกการทส าคญ 2 ประการ ซงจะเปนกรอบแนวคดในการจดกจกรรมการเรยนการสอน ไดแก การเรยนรเชงประสบการณ (Experiential Learning) และ การเรยนรโดยกระบวนการกลม (Group Process) และจะเปนการชวยใหผเรยนไดคนพบตนเอง เขาใจความตองการและทราบถงระดบความสามารถของตนเองจากการฝกฝนทกษะตาง ๆ โดยจะตองใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรมตงแตเรมตน เพราะผเรยนไดคนพบตนเอง เขาใจความตองการ และทราบถงระดบความสามารถของตนเอง ซงจะเปนสวนกระตนใหเกดการมสวนรวมในการเรยนรมากขน

15

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย เปนการวจยแบบผสมผสาน (Mix Methodology) ระหวางการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Method) และเชงคณภาพ (Qualitative Method) แบงวธด าเนนการวจยออกเปน 3 ระยะ ดงน

ระยะท 1 การศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย ระยะท 2 การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบ

ผสงอาย วธด าเนนการวจย 1. พนททท าการศกษาวจย ผวจยไดด าเนนการคดสรรชมชนเขาสามมก ในเขตเทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร โดยลกษณะของชมชนมรายละเอยดดงตอไปน 1.1 เปนชมชนขนาด 189 ครวเรอน 1.2 มประชากรทงหมด 762 คน 1.3 จ านวนผสงอายอาศยในชมชน ทงสน 38 คน 1.4 เปนชมชนชายฝงทะเล ประชากรสวนใหญประกอบอาชพรบจาง คาขาย และประมง เศรษฐกจสวนใหญเกยวเนองกบการบรการดานการทองเทยว ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ (รอยละ 90) 1.5 ผน าชมชนและแกนน าจากองคกรทเกยวของไดแก ประธานชมชน อาสาสมครสาธารณสข และ ประชาชน มความยนดในการเขารวมโครงการวจย การเลอกพนททท าการศกษาครงนใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) โดยพจารณาจากเกณฑดงตอไปน 1. หนวยงานภาครฐในระดบทองถน ตองมความพรอมทจะใหความรวมมอและสนบสนนการด าเนนกจกรรมตาง ๆ 2. กลมชาวบานหรอตวแทนผสงอายมความตนตวทจะเขารวมกจกรรม 3. เปนพนททมขนาดไมใหญมากนก ผวจยไดด าเนนการคดสรรชมชนเขาสามมก เนองจากเปนชมชนททมขนาดไมใหญมากนก มจ านวนครวเรอนเพยง 189 ครวเรอน และจากทผวจยไดสนทนากบคนในชมชนโดยเฉพาะกบกลมแกนน าในชมชน ท าใหทราบวาประชาชนในพนทมความตนตวทจะเขารวมกจกรรมการพฒนาการเรยนรในครงนอยางมาก อกทงจากการสมภาษณเจาหนาทเทศบาลเมองแสนสข กยนดทจะรวมสนบสนนการด าเนนกจกรรม

16

ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ประชากร ไดแก ผสงอายทอาศยอยในชมชนเขาสามมกและขนทะเบยนรบเบยยงชพกบเทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร กลมตวอยาง ไดแก ผสงอาย จ านวน 20 ราย การเลอกกลมตวอยางครงนผวจยไดมการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยมคณลกษณะของกลมตวอยางดงน 1. เปนผสงอายทมอาย 60 ปขน ทอาศยอยในชมชนเขาสามมกและประกอบอาชพรบจางแกะหอย 2. มความสมครใจทจะเขารวมกบกระบวนการวจยในครงน เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสมภาษณสภาพปญหาและความตองการในการเรยนรของผสงอาย เปนแบบสมภาษณทดดแปลงมาจากแบบสอบถามงานวจยเรองการศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน ของอาชญญา รตนอบล และคณะ (2552) ประกอบดวยขอค าถาม 6 ขอ ไดแก 1) ปญหาและความตองการดานการพฒนาวธการเรยนร 2) ปญหาและความตองการดานความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ 3) ปญหาและความตองการดานการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง 4) ปญหาและความตองการดานการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง 5) ปญหาและความตองการดานการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ และ 6) ปญหาและความตองการดานการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร ขอค าถามเปนการถามแบบเลอกตอบ โดยเลอกตอบขอละ 1 ตวเลอก จาก 4 ตวเลอก โดยมการก าหนดคาคะแนนเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) มระดบการประเมน 4 ระดบโดยมคาคะแนนตามระดบของปญหาและความตองการดานการเรยนรจากนอยไปหามากตงแต 1 คะแนน ถง 4 คะแนน แบบสมภาษณไดน าไปทดสอบความเทยง (Reliability) กบกลมตวอยางทมลกษณะใกลเคยงกบกลมประชากรของการศกษาทมใชกลมตวอยางจรงของการวจยในครงน จ านวน 40 คน แลวน ามาค านวณหาคาสมประสทธความเชอมนได 0.87 2. แบบสงเคราะหกรอบแนวคดการพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย เปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary research) เพอใหไดรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 3. รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย สรางจากแนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา (ระว สจจโสภณ, 2556) ประกอบดวยการเรยนรเพอใหเกดความเขาใจในกระบวนการชราภาพตามธรรมชาต โดยก าหนดใหมการอบรมใหความร การสงเกตผลการเรยนร และการสะทอนกลบผลการเรยนรแบบประเมนภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย สรางขนตามแนวคดภาวะพฤฒพลงขององคการอนามยโลก (WHO, 2002) ซงประกอบดวย 3 ปจจยหลกคอ 1) สขภาพทด (health) 2) การมสวนรวม (participation) 3) ความมนคงหรอการมหลกประกน (security) โดยประยกตจากการผลศกษาเรอง พฤฒพลง: กรณศกษาจากผสงอายท ไดรบการยอมรบในสงคม ของ

17

จราพร เกศพชญวฒนา และ สวณ ววฒนวานช และคณะ แบบสอบถามใชมาตรวดแบบประมาณคา 1-5 โดยมการแปลความหมายคาคะแนนภาวะพฤฒพลงกอนและหลงการเรยนร โดยการใชชวงคะแนนจากพสย (Intervals from the Range) แปลผลเปน 3 ระดบ คอ ชวงคะแนน 3.67-5.00 อยในระดบมาก ชวงคะแนน 2.34-3.66 อยในระดบปานกลาง ชวงคะแนน 1.00-2.33 อยในระดบนอย แบบประเมนนไดถกน าไปใหผเชยวชาญดานทฤษฎและดานวธการเกบรวบรวมขอมล จ านวน 3 ทาน ตรวจสอบความถกตอง ครอบคลมเนอหา และความเหมาะสมกบประชากรทศกษา แลวน ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน ากอนน าเครองมอไปใช 4. แบบประเมนความพงพอใจของผสงอายตอการเรยนรตามรปแบบทพฒนาขน

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยด าเนนการเกบขอมลเปนเวลา 3 เดอน ในชมชนโดยเรมตงแตเดอนกรกฎาคม ถง กนยายน 2557 โดยแบงเปน 2 สวน คอ ขอมลเอกสาร และขอมลภาคสนามโดยมรายละเอยด ดงน 1. ขอมลจากเอกสาร ประกอบดวย ขอมลทตยภมทเกยวของกบพนทศกษา ไดแก แผนทชมชน ประวตชมชน สภาพเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอมทรพยากรธรรมชาตและกระบวนการเรยนร กระบวนการกลม พฤตกรรมการมสวนรวม 2. ขอมลภาคสนาม ผวจยไดด าเนนการ ดงตอไปน 2.1. ตดตอประสานงานกบประธานชมชนและประธานชมรมอาสาสมครสาธารณสขชมชน เขาสามมกเพอขออนญาตรวบรวมขอมลในผสงอาย 2.2 ผวจยและผชวยวจยแนะน าตวกบผสงอายบอกวตถประสงคของการวจย ชแจงรายละเอยด และขอเวลาเพอสมภาษณ เมอผสงอายยนดใหความรวมมอในการวจย ผวจยอธบายวธการตอบแบบสมภาษณใหผสงอายเขาใจกอนท าการสมภาษณ แลวจงท าการสมภาษณขอมล 2.3 การสมภาษณ เปนการรวบรวมขอมลดานทศนคต และพฤตกรรมในการเรยนรและพฒนาอาชพของผสงอายในชมชน นอกจากนนผวจยยงไดมการเขาไปสมภาษณผน าชมชนและสมาชกในชมชนเพอใหไดขอมลทชดเจนมากขน 2.4 การสนทนากลม โดยผวจยเปนผด าเนนการสนทนาเพอศกษาเกยวกบความร การเรยนรและพฒนาอาชพของผสงอายในชมชนและกระบวนการทเกยวของกบการแกปญหาอปสรรคตอการเรยนรและพฒนาอาชพของผสงอายในชมชน 2.5 การประเมนผลการใหความร โดยการสนทนากลมและสมภาษณเชงลกโดยใหผสงอายไดบอกถงการน าความรทเกดขนใหมมาก าหนดเปนแนวทางในการปฏบตของตนเองและสามารถน าไปประยกตใชในชวตประจ าวน ตลอดจนปรบเปลยนใหตรงกบแบบแผนการด าเนนชวตของตนเอง

18

การด าเนนการวจย ผวจยไดเรมด าเนนการตงแตกรกฎาคม ถง กนยายน 2557 โดยมรายละเอยดและขนตอน ดงน การด าเนนการวจยระยะท 1 การศกษาสภาพปญหาและความตองการในการเรยนรของผสงอาย

เกบขอมลโดยใชแบบสมภาษณสภาพปญหาและความตองการในการเรยนรของผสงอาย การด าเนนการวจยระยะท 2 การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 1. ระยะเตรยมการ

1.1 ผวจยทบทวนวรรณกรรมในดานเนอหา แนวคดตาง ๆ และแบบสมภาษณทเกยวของ

1.2 วางแผนการด าเนนงานรวมกบเครอขายผแทนชมชนชมชนเขาสามมก เทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร เกยวกบวธการในการพจารณาเลอกกลมตวอยางประชากร ก าหนดเวลา และสถานท ในการลงพนทศกษาวจย

1.3 ขอความอนเคราะหเครอขายผแทนชมชนเพอหากลมตวอยางผสงอายจ านวน 20 คน 2. ระยะด าเนนการ 2.1 ขนวางแผน 2.1.1 ผวจยแนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงค และวธด าเนนการวจย 2.1.2 เกบขอมลโดยการจดประชมแบบมสวนรวม ประกอบดวยผสงอายในชมชน อาสาสมครสาธารณสขและคณะกรรมการชมชน เพอใหทราบถงสภาพปญหาเกยวกบการเรยนรของผสงอาย 2.1.3 ก าหนดแผนปฏบตการ โดยการประชมเชงปฏบตการ และการวางแผนปฏบตการ 2.1.4 ก าหนดโครงการอบรมใหความรเรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย 2.2 ขนปฏบต 2.2.1 จดโครงการอบรมใหความรแกผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างาน เพอสรางความร ความเขาใจเรองปญหาสขภาพจากการท างาน ในวนท 18 กนยายน พ.ศ. 2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร 2.2.2 ผวจยสรป ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะทไดจากการสงเกตการณในการอบรมใหความร เพอน ามาวเคราะห หาทางแกไข ในการจดกจกรรมครงตอไป 2.3 ขนสงเกตผลการปฏบตงาน การตดตาม ความกาวหนาในการพฒนาการเรยนรของผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างานงานโดยการสมภาษณเชงลก

19

2.4 ขนสะทอนกลบการปฏบตงาน จดประชมเวทแลกเปลยนเรยนร ผลของกระบวนการพฒนาการเรยนรของผสงอาย เรองปญหาสขภาพจากการท างานงาน เพอแลกเปลยนประสบการณจากการด าเนนงาน แกไขปญหาและกระบวนการพฒนาการเรยนรของผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างานงานตามแผนปฏบตการโดยการถอดบทเรยนหลงการด าเนนกจกรรม หาปจจยแหงความส าเรจและปญหา อปสรรค จากการพฒนาและน าขอมลทไดไปวางแผนแกไขการพฒนารปแบบในการด าเนนงานครงตอไป การด าเนนการวจยระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

ศกษาผลของการใชรปแบบการเรยนรโดยใชแบบประเมนภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงการอบรมใหความร การวเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด ต าสด และใชสถตอางองในรปของการเปรยบเทยบคาเฉลยสองคาจากกลมตวอยางกลมเดยว (Paired samples t-test) ขอมลเชงคณภาพ วเคราะหโดยใชวธการพรรณนาวเคราะหเชงเนอหา ในการหาปญหาการเรยนรและการประกอบอาชพของผสงอายในชมชน โดยพจารณาถงความพอเพยงและความสมบรณของขอมล วเคราะหขอมลทไดมา หาความสมพนธเชอมโยงกบปรากฏการณเพอใหไดเปนภาพรวมของการพฒนารปแบบการเรยนรของผสงอายทยงประกอบอาชพตามสภาพความเปนจรง ผวจยใชการยนยนความถกตองของขอมล (Member Checking) โดยการน าขอมลทไดจากการสมภาษณทไดจดบนทกอยางละเอยดและอธบายอยางชดเจนกลบไปผใหสมภาษณยนยนความถกตองของขอมลวาขอมลเปนจรงตรงกบความรสกของผใหสมภาษณหรอไม จรยธรรมการวจย งานวจยนไดรบความเหนชอบใหด าเนนการวจยจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยบรพา (หมายเลขใบรบรอง 86/2557) และในการเขารวมการวจยนไดรบความยนยอมจากกลมตวอยางเปนรายลกษณอกษร

20

บทท 4 ผลการศกษา

ผลการวจย เรอง การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

น าเสนอดงน ตอนท 1 ผลการศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย ตอนท 2 ผลการพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ตอนท 3 ผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

ตอนท 1 ผลการศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย

การศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอายในเขตเทศบาลเมองแสนสข เกบรวบรวมขอมลโดยแบบสมภาษณ กลมตวอยางเปนบคคลทมอาย 60 ปขนไป ทยงท างาน จ านวน 20 คน หลงจากเกบขอมลผวจยไดตรวจสอบความถกตองกอนน ามาวเคราะหทางสถตโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ผลการวจยน าเสนอโดยล าดบดงน

ตอนท 1.1 ขอมลทางประชากรและสวนบคคลของกลมตวอยาง ตอนท 1.2 ความตองการและปญหาการเรยนร

ตอนท 1.1 ขอมลทางประชากรของกลมตวอยาง กลมตวอยางเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย โดยเปนเพศหญง รอยละ 60.00 และเปนเพศชาย รอยละ 40.00 อายเฉลย 64.87 ป โดยอยในกลมอาย 60-64 ป รอยละ 55.00 รองลงมาคอ อาย 65-69 ป รอยละ 25.00 สถานภาพสมรส สวนใหญสมรส รอยละ 75.00 รองลงมาคอ หมาย/หยา/แยก รอยละ 25.00 ระดบการศกษา สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 80.00 รองลงมาคอ ไมไดเรยนหนงสอ รอยละ 20.00 งานในปจจบนทท างานในปจจบนคอรบจาง รอยละ 100 การท างานในแตละวน สวนใหญท างานวนละ 4-8 ชวโมง รอยละ 65.00 รองลงมา ท างานนอยกวา 4 ชวโมง รอยละ 20.00 โดยสวนใหญท างานเดอนละมากกวา 20 วน รอยละ 60.00 รองลงมา 10-20 วน รอยละ 30.00 ใน 1 ป สวนใหญท างานมากกวา 6 เดอน รอยละ 95.00 รองลงมาคอนอยกวา 6 เดอน รอยละ 5.00 รายได สวนใหญอยระหวางเดอนละ 5,001-10,000 บาท รอยละ 50.00 รองลงมา คอ ต ากวา 5,000 บาท รอยละ 25.00

21

เกยวกบความตองการพฒนาความรหรอทกษะในการท างาน ใหญไมตองการพฒนาความรหรอทกษะเพมเตมในการท างาน รอยละ 85.00 รองลงมาคอ ตองการ รอยละ 15.00 ภมล าเนาเดม สวนใหญเกดทต าบลน รอยละ 80.00 รองลงมาเกดในภาคตะวนออก รอยละ 10.00 จ านวนสมาชกในครวเรอน สวนใหญมสมาชก 3–5 คน รอยละ 60.00 รองลงมาคอ 1–2 คน รอยละ 25.00 จ านวนผทท างานมรายได ในครวเรอน สวนใหญมมากกวา 3 คน รอยละ 45.00 รองลงมาคอ 2 คน รอยละ 40.00 รายไดของทงครอบครว สวนใหญอยระหวาง 10,001–20,000 บาท รอยละ 50.00 รองลงมา คอ 20,001–30,000 บาท รอยละ 20.00 ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 จ านวนและรอยละของขอมลทางประชากรและขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ เพศ ชาย 8 40.00 หญง 12 60.00 อาย 60-64 ป 11 55.00 65-69 ป 5 25.00 70-74 ป 3 15.00 ตงแต 75 ปขนไป 1 5.00 Min= 60 Max= 84 Mean= 64.87 S.D.= 5.154 สถานภาพสมรส สมรส 15 75.00 หมาย/หยา/แยก 5 25.00 ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ 4 20.00 ประถมศกษา 16 80.00 งานในปจจบน รบจาง 20 100.00 ชวโมงการท างานตอวน นอยกวา 4 ชวโมง 4 20.00 4-8 ชวโมง 13 65.00 มากกวา 8 ชวโมง 3 15.00 Min= 2 Max= 13 Mean= 6.75 S.D.= 2.389

22

ตารางท 1 (ตอ)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ ท างานเดอนละ นอยกวา 10 วน 1 5.00 10-20 วน 6 30.00 มากกวา 20 วน 12 60.00 Min= 3 Max= 30 Mean= 24.64 S.D.= 6.869 ท างานปละ นอยกวา 6 เดอน 1 5.00 มากกวา 6 เดอน 19 95.00 Min= 2 Max= 12 Mean= 11.72 S.D.= 1.239 รายได ต ากวา 5,000 บาท 5 25.00 5,001-10,000 บาท 10 50.00 10,001-20,000 บาท 4 20.00 มากกวา 20,000 บาท 1 5.00 Min=1000 Max=100000 Mean=10438.92 S.D.=9436.645 ความตองการความรหรอทกษะ ไมตองการ 17 85.00 ตองการ 3 15.00 ภมล าเนาเดม เกดทต าบลน 16 80.00 เกดทอนในภาคตะวนออก 2 10.00 เกดทภาคอนของประเทศ 2 10.00 จ านวนสมาชกในครวเรอน 1-2 คน 5 25.00 3-5 คน 12 60.00 ตงแต 6 คนขนไป 3 15.00 จ านวนผทท างาน มรายไดในครวเรอน 1 คน 3 15.00 2 คน 8 40.00 ตงแต 3 คนขนไป 9 45.00

23


ขอมลทวไป จ านวน รอยละ รายไดของทงครอบครว ต ากวา 5,000 บาท 2 10.00 5,001-10,000 บาท 2 10.00 10,001-20,000 บาท 10 50.00 20,001-30,000 บาท 4 20.00 30,001-40,000 บาท 2 10.00 Min=2000 Max=200000 Mean=29796.97 S.D.=23694.531 ตอนท 1.2 ความตองการและปญหาการเรยนร

การพจารณาระดบความตองการพฒนาวธการเรยนรของกลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการพฒนาวธการเรยนร รอยละ 60.00 รองลงมาคอ ตองการไดรบค าแนะน าเกยวกบการพฒนาการเรยนร รอยละ 30.00

การพจารณาระดบปญหาการพฒนาวธการเรยนรของกลมตวอยางสวนใหญ ไมรวธการเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมา คอ รจกวธการเรยนรบาง รอยละ 40.00

การพจารณาระดบความตองการเกยวกบความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ของกลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการใชแหลงเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมาคอ ตองการเขาถงแหลงเรยนรอยางนอยหนงแหลง รอยละ 30.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ของกลมตวอยางสวนใหญ ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร รอยละ 60.00 รองลงมาคอ เขาถงแหลงการเรยนรไดอยางจ ากด รอยละ 25.00

การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง รอยละ 50.00 รองลงมาคอ ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรบาง รอยละ 30.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง กลมตวอยางสวนใหญ ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร แตไมเกดประโยชน รอยละ 25.00

การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง รอยละ 50.00 รองลงมาคอ ตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง รอยละ 35.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง กลมตวอยางสวนใหญขาดนสยการเรยนร รอยละ 40.00 รองลงมาคอ ไมไดรบการฝกนสยการเรยนร รอยละ 30.00

การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร รอยละ

24

40.00 รองลงมาคอตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบ สอบถาม/ ส ารวจความตองการ รอยละ 30.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ กลมตวอยางสวนใหญ เหนวาหนวยงานทมหนาทรบผดชอบไมไดสงเสรมสนบสนนการเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมาคอหนวยงานทมหนาทรบผดชอบเคยสอบถาม/ ส ารวจเพอจะสงเสรมการเรยนร รอยละ 35.00

การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรของกลมตวอยางสวนใหญ ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร รอยละ 55.00 รองลงมาคอตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนร รอยละ 25.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร กลมตวอยางสวนใหญ ไมเคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรบาง รอยละ 35.00 ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 จ านวนและรอยละของความตองการและปญหาการเรยนร จ าแนกตามประเดนตาง ๆ

ความตองการและปญหาการเรยนร จ านวน รอยละ การพจารณาระดบความตองการดานการพฒนาวธการเรยนร ไมตองการพฒนาวธการเรยนร 12 60.00 ตองการไดรบค าแนะน าเกยวกบการพฒนาการเรยนร 6 30.00 ตองการไดรบการฝกอบรมเกยวกบการพฒนาการเรยนร 2 10.00 สามารถใชวธการเรยนรพฒนาตนเองได 0 0.00 การพจารณาระดบปญหาดานการพฒนาวธการเรยนร ไมรวธการเรยนร 10 50.00 รจกวธการเรยนรบาง 8 40.00 ตองการพฒนาวธการเรยนร แตไมรแหลงทจะพฒนาตนเอง 2 10.00 ใชวธการเรยนรได แตยงไมสามารถพฒนาตนเองไดด 0 0.00 การพจารณาระดบความตองการเกยวกบความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ไมตองการใชแหลงเรยนร 10 50.00 ตองการเขาถงแหลงเรยนรอยางนอยหนงแหลง 6 30.00 สามารถเขาถงแหลงการเรยนรไดอยางหลากหลาย 2 10.00 มหนวยงานสงเสรมสนบสนนเขาถงแหลงการเรยนรไดหลากหลาย 2 10.00

25


ความตองการและปญหาการเรยนร จ านวน รอยละ การพจารณาระดบปญหาเกยวกบความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตาง ๆ ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร 12 60.00 เขาถงแหลงการเรยนรไดอยางจ ากด 5 25.00 เขาถงแหลงการเรยนรไดบาง 3 15.00 มหนวยงานสงเสรมสนบสนนใหเขาถงแหลงการเรยนรไดหลากหลาย 0 0.00 การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง 10 50.00 ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรบาง 6 30.00 ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรใหเกดประโยชน 3 15.00 ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรใหเกดประโยชนสงสดและตอเนอง 1 5.00 การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง 10 50.00 เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร แตไมเกดประโยชน 5 25.00 เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร และเกดประโยชนบาง 4 20.00 เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร ไดประโยชนมากแตยงไมตอเนอง 1 5.00 การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง 10 50.00 ตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง 7 35.00 ตองการฝกนสยการเรยนรเปนประจ าอยางตอเนอง 2 10.00 ตองการใชนสยการเรยนรอยางตอเนองเพอพฒนาตนเอง 1 5.00 การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง ขาดนสยการเรยนร 8 40.00 ไมไดรบการฝกนสยการเรยนร 6 30.00 มนสยการเรยนรอยางตอเนองยงไมดพอ 5 25.00 มนสยการเรยนรอยางตอเนอง แตยงไมสามารถเรยนรไดด 1 5.00

26


ความตองการและปญหาการเรยนร จ านวน รอยละ การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตางๆ ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร 8 40.00 ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบ สอบถาม/ ส ารวจความตองการ 7 30.00 ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบสงเสรมสนบสนนการเรยนร 4 20.00 ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบจดการเรยนรใหตอเนองเพอใหเกดประโยชนทชดเจน

1 5.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตาง ๆ หนวยงานทมหนาทรบผดชอบไมไดสงเสรมสนบสนนการเรยนร 10 50.00 หนวยงานทมหนาทรบผดชอบเคยสอบถาม/ ส ารวจเพอจะสงเสรมการเรยนร 7 35.00 หนวยงานทมหนาทรบผดชอบมการจดสงเสรมสนบสนนกาเรยนร 2 10.00 หนวยงานทมหนาทรบผดชอบจดการเรยนรไดประโยชนบาง 1 5.00 การพจารณาระดบความตองการเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร 11 55.00 ตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนร 5 25.00 ตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนรอยางตอเนอง

2 10.00

ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรและน าไปใชประโยชนไดอยางจรงจง

1 5.00

การพจารณาระดบปญหาเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร ไมเคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร 10 50.00 เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรบาง 7 35.00 เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร แตยงไมไดน าไปใช 2 10.00 เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร และไดน าไปใชประโยชนบาง 1 5.00

27

ตอนท 2 ผลการพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ผวจยด าเนนการ

ศกษาและน าเสนอผลการวจย ดงน

2.1 ระยะเตรยมการ 2.1.1 การทบทวนวรรณกรรมในดานเนอหา แนวคดตางๆ และแบบสมภาษณท

เกยวของ ผลจากการทบทวนวรรณกรรมพบวาแนวคดทสามารถน ามาใชในการพฒนาการเรยนร

ของผสงอาย คอ แนวคดทฤษฏทเกยวของกบกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมซงประกอบดวย แนวคดทฤษฎเหตการณการสอนของ Gagne (1963, pp. 144-153) ทฤษฎการเรยนรของ Edgar Dale (1969, p. 118) กฎการเรยนร 3 ขอของ Thorndike (1955, p. 321) แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา (McClusky, 1975) และแนวคดการศกษาตลอดชวต

2.1.2 วางแผนการด าเนนงานรวมกบเครอขายผแทนชมชนชมชนเขาสามมก เทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร เกยวกบวธการในการพจารณาเลอกกลมตวอยางประชากร ก าหนดเวลา และสถานท ในการลงพนทศกษาวจย

2.1.3 ขอความอนเคราะหเครอขายผแทนชมชนเพอหากลมตวอยางผสงอายจ านวน 20 คน ผลจากการวางแผนการด าเนนงานท าใหไดกลมตวอยางจากผสงอายทประกอบอาชพแกะหอยในชมชนเขาสามมขจ านวนทงสน 20 คน และไดเวลาในการจดคอ วนท 18 กนยายน พ.ศ.2557 เวลา 9.00-12.00 น. ณ ศนยปฏบตการกองทนชมชนเมองบานเขาสามมก 2.2 ระยะด าเนนการ

2.2.1 ขนวางแผน 2.2.1.1 ผวจยแนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงค และวธด าเนนการวจย การแนะน าตวของผวจยนนไดกระท าไปพรอม ๆ กบการเกบขอมลทวไปในชมชน

โดยการพดคยกบคนทกกลมแตจะเนนเฉพาะกลมผสงอายในชมชนเพอสรางความสนทสนม การเยยมตามบาน การพดคยตามรานคาในชมชน จากการทผวจยไดเขาไปนนท าใหชาวบานทงกลมเปาหมายและชาวบานทวไปในชมชนไดรจกและคนเคยกบผวจยมากขน นอกจากนผวจยไดแสดงความเปนกนเองกบชาวบานจนไดรบความไววางใจจงท าใหชาวบานยนดทจะใหขอมล

ผวจยไดแนะน าตวตอผน าชมชนและนดหมายใหผน าชมชนนดแกนน าผสงอายใหเขามารวมประชมซงมจ านวน 20 คน และไดชแจงวตถประสงคถงการเขามาในพนทชมชนเขาสามมขของผวจยวาเพอท าการพฒนาการเรยนรของผสงอาย รวมถงไดชแจงผลประโยชนทจะเกดขนแกชมชนและผสงอายหากมการรวมกนด าเนนการพฒนาการเรยนร ซงผวจยไดยกตวอยางทเปนรปธรรมแกผน าชมชนและผสงอาย ท าใหผทเขารวมการประชมครงนใหความสนใจและแสดงทาททเปนมตรตอการน าเสนอขอมลตาง ๆ ของผวจย มการยมแยมเมอผวจยไดสบตา ไมแสดงอาการเบอหนายในการฟง ท าใหผน าชมชนและผสงอายไดเขาใจถงวตถประสงคของการวจยทตองรวมมอกนในชมชนเขาสามมข รวมถงรบรและเหนความส าคญของการทจะรวมสรางการพฒนาการเรยนใหเกด ขนในผสงอาย นอกจากนการทผวจยคยกบผสงอายทเขารวมประชมถงการสนบสนนการด าเนนการวจย

28

นนกท าใหทราบวาทกคนมความยนดทจะสนบสนนและใหความรวมมอเพราะเขาใจถงผลประโยชนทจะเกดขนกบชมชนและตนเอง

2.2.1.2 เกบขอมลโดยการประชมกลมยอย การเกบรวบรวมขอมลในครงนผวจยไดอธบายถงหลกการและขนตอนของการวจย

เชงปฏบตการ ซงประกอบไปดวยขนตอนหลกๆ คอการวางแผนหรอการคดรวมกน การน าสงทคดรวมกนไปปฏบต การสงเกตสงทเกดขน และการสะทอนผลหรอแสดงความคดเหนรวมกนเพอน าไปสการด าเนนงานใหมความสมบรณ หลงจากทอธบายผเขารวมประชมมความเขาใจเกยวกบการวจยเชงปฏบตการมากขน ท าใหผเขารวมประชมไดน าเสนอและอธบายถงปญหาในการพฒนาการเรยนรในอาชพของตนวาเกดจาก ตนเองเองมอายมากแลวไมรจะพฒนาการเรยนรไปเพออะไร จงท าใหอยแตบานเฉย ๆ และถาวางกจะไปนงแกะหอยเพอใหเกดการมรายไดขน เหตผลทไปแกะหอยนน เพราะวา อาชพรบจางแกะหอยมอสระ จะท าวนไหนหรอท าตอนไหนกไดและเปนอาชพทอยในชมชนไมตองเดนทางไปไกล อกทงรายไดทเกดขนกเพยงพอตอการใชจายเพอการด าเนนชวต แตจะมปญหาทตามมาจากการแกะหอย คอ ปญหาสขภาพ เมอมคนพดถงปญหาสขภาพจากการท างานขนมา ท าใหผสงอายมความสนใจมากขน สงเกตไดจาก สมาชกบางคนจะยกมอเพอเลาปญหาสขภาพทเกดขนใหฟง จงท าใหการประชมกลมยอยครงน ไดขอสรปทจะท าใหผสงอายทประกอบอาชพรบจางแกะหอยไดพฒนาการเรยนรในการดแลปญหาสขภาพเนองจากการท างานและรปแบบการพฒนาทจดขนตองเปนความรวมมอของทกภาคสวน ทงผสงอาย สมาชกในครอบครว ผน าชมชน หนวยงานในทองถน ซงผเขารวมประชมรวมถงผวจยกมความเหนตรงกนทจะท าการพฒนาการเรยนรในประเดนดงกลาว

2.2.1.3 เกบขอมลสภาพปจจบนและปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย โดยการจดประชมแบบมสวนรวมของผสงอายในชมชน อาสามสมครสาธารณสข และคณะกรรมการชมชน

การเกบรวบรวมขอมลครงนเปนการทบทวนถงการวจยเชงปฏบตการทเชอมโยงมาถงงานวจยทจะด าเนนการรวมกบผสงอายในชมชนเขาสามมข จากการอธบาย พบวา ผเขารวมวจยไดรบรถงแนวทางทจะรวมด าเนนการในชมชน ซงจะตองรวมคดและรวมกนเสนอความคดเหนเพอใหไดมาซงแนวทางหรอวธการทจะน าไปใชในการพฒนาการเรยนรของผสงอายในการดแลปญหาสขภาพเนองจากการท างาน ในการแสดงความคดเหนกอนทจะมการด าเนนกจกรรมในชมชนนน ผสงอายไดแสดงความคดเหนในเรองปญหาสขภาพทเกดขนกบตนเอง เชน เกดจากการนงแกะหอยนานกวา 3-4 ชวโมงตอเนองกน ท าใหมอาการปวดหลง ปวดขา และปวดหวเขา ตอมากไดแสดงความคดเหนตอประโยชนทตนเองไดรบ คอท าใหตนเองไดรจกการดแลสขภาพของตนเอง ซงจะท าใหตนเองมสขภาพทด และตนเองจะไดน าไปสอนเพอนหรอคนรจกใหมความรในการดแลสขภาพได ผสงอายมความตระหนกและมความตงใจจรงในการทจะพฒนาการดแลปญหาสขภาพของตนเอง รวมทงมความตองการทจะไดรบการเรยนรเกยวกบการเจบปวยทตนก าลงประสบอยและตองการไดรบความรเกยวกบการดแลสขภาพทเหมาะสมกบภาวะสขภาพของตนเอง

ส าหรบผน าชมชนและอาสาสมครสาธารณสขไดแสดงความคดเหนวาตนเปนผทอยใกลชดกบกลมผสงอายมากทสดและเปนบคคลทคอยชวยเหลอดแล สนบสนน กระตนและตดตามใหค าแนะน าแกผสงอาย ดงนน ในการดแลปญหาสขภาพของผสงอายนนตนเองจะตองมความรพนฐาน

29

ทถกตองในการดแลสขภาพ เพอทจะสามารถน าความรทไดมาประกอบในการดแลสขภาพไดอยางเหมาะสมและถกตอง

2.2.1.4 ก าหนดแผนปฏบตการ โดยการประชมเชงปฏบตการ และการวางแผนปฏบตการ

ในการก าหนดแผนการปฏบตนนผวจยไดเรมตนจากการทผวจยวเคราะหความเปนไปไดทจะจดกจกรรม โดยศกษาบรบทของพนท ขอมลประชากรและใช พนท เปนตวตง ด าเนนการภายใตหลกการ ใหชมชนดแลตนเอง มงพฒนาศกยภาพการดแลตนเองของผสงอาย เนนกจกรรมทตอบสนองตอความตองการของผสงอาย โดยใหผสงอายลงมอท าดวยตนเอง ตงแตการวเคราะหปญหา สาเหต กจกรรมทใชแกไขปญหาวาหากจะพฒนาการเรยนรเรองปญหาสขภาพจากการท างานของผสงอายเพอใหสามารถไปทดลองใชในชมชนไดนนควรจะตองมการพฒนาในเร องใดบางและในทประชมกมการพจารณากน ซงไดประเดนทพจารณา ดงน 2.1.4.1.1 รปแบบกจกรรมทจะพฒนาเปนแนวทางการพฒนาการเรยนรเรองปญหาสขภาพจากการท างานของผสงอาย

ผลการประชมมมตวาการทจะพฒนาการเรยนรนนจะตองสรางแรงจงใจใหผสงอายไดเหนถงประโยชนเมอเขารวมกจกรรม มการสงเคราะหรปแบบความตองการดแลผสงอายในชมชน เกดการรบรเขาใจปญหา และความตองการของผสงอายในชมชน มการก าหนดเปาหมายรวมกน มการวางแผนและด าเนนงานรวมกน และ ใชแนวคดพฤฒาวทยาการศกษาผสมผสานการปรบทศนคต วธคดและการพฒนาผสงอายใหเกดความมนใจวาตนเองสามารถดแลสขภาพตนเองได ผานทางกจกรรมการจดกลมสนทนาเพอ แลกเปลยนความคดเหนเกยวกบปญหา อปสรรค และวธการแกไขปญหาสขภาพทเกดขนจากการท างาน

การจดกจกรรมการพฒนาการเรยนรปญหาสขภาพจากการท างานของผสงอายไมไดเนนเฉพาะการดแลดานรางกายเพยงอยางเดยว แตเปนการจดกจกรรมเพอ ใหผสงอายเขามามสวนรวมในกจกรรมทางสงคม และการมหลกประกนทมนคงในการด ารงชวตสามารถพงตนเองได

2.1.4.1.2 รายละเอยดเกยวกบการดแลปญหาสขภาพของผสงอาย ในทประชมไดเสนอวา ควรแบงเนอหา ดงน ปญหาสขภาพตาง ๆ ทอาจเกดขน

จากการท างานของผสงอายทรบจางแกะหอย ซงไดประเดนเกยวกบปญหาเรองระบบกระดกและกลามเนอของผสงอาย สาเหตทท าใหเกดปญหาสขภาพดงกลาว ผลกระทบเมอเกดปญหาสขภาพ แนวทางการปองกน และดแลสขภาพตนเอง

นอกจากนทประชมไดเสนอแนะวา วทยากรทจะมาใหความรควรเปนผเชยวชาญเฉพาะดานเรองระบบกระดกและกลามเนอของผสงอาย ผลจากการประสานงานท าใหได ดร. นายแพทยเกษม ใชคลองกจ แพทยศลยศาสตรออรโธปดกส มาเปนวทยากร

2.2.2 ขนปฏบต จดโครงการอบรมพฒนาความรผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างานในผสงอาย

เพอสรางความร ความเขาใจเรองปญหาสขภาพจากการท างาน ในวนท 18 กนยายน พ.ศ.2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร

30

2.2.3 ขนสงเกตผลการปฏบต การตดตามความกาวหนาในการพฒนาการเรยนรของผสงอาย หลงจากอบรมใหความร

ผานไป 1 เดอน โดยการประเมนภาวะพฤตพลงของผสงอาย และการสมภาษณเชงลก ผลการวจยพบวา 1. ปญหาสขภาพจากการท างานและการจดการปญหาสขภาพจากการท างานของผสงอาย ผสงอายทรบจางท างานแกะหอยสวนใหญมปญหาเกยวกบระบบกลามเนอและกระดกเนองจากใชเวลาในการนงท างานเปนเวลานาน โดยมอาการปวดขา ปวดเขา และปวดหลง นอกจากนน ยงมอาการชาบรเวณเทาและหนามดเวลาลกขนยน ผสงอายตอบวามการจดการกบปญหาสขภาพดงกลาวโดยการเปลยนอรยาบถ เดนยดเสนยดสาย แตถามอาการมากจะไปซอยามารบประมานเอง หรอใชยานวดเพอบรรเทาอาการปวด 2. เหตผลของการมาเขารวมกจกรรม ผสงอายทมาเขารวมกจกรรม ไดใหเหตผลถงการมาเขารวมกจกรรมในครงนวา ตองการไดรบความรเพมเตมเพอน ามาใชในการดแลสขภาพตนเอง กจกรรมทจดขนตรงกบปญหาสขภาพทเปนอยในปจจบน สวนใหญชอบเขารวมกจกรรมทชมชนไดจดขน และตองการไดพบกบผเชยวชาญทจะมาชวยแนะน าการดแลสขภาพตนเอง นอกจากน ยงมผสงอายทไดรบการคดเลอกจากผน าชมชนใหมาเขารวมกจกรรมเพราะมคณสมบตตามเกณฑทผวจยไดก าหนดขน 3. เนอหาและวธการจดการเรยนรทตรงกบตองการของผสงอาย ผสงอายสวนใหญไดรบความรตรงกบสงทตนเองตองการ และชอบรปแบบวธการถายทอดความรซงท าใหเขาใจงาย และสนใจเรองการแนะน าในการปฏบตตวเพอหลกเลยงจากปญหาตาง ๆเกยวกบโรคกระดก รวมไปถงการสอนทากายบรหารทวทยากรแนะน าเพราะสามารถน าไปใชไดจรงในชวตประจ าวน เชน การแกวงแขน การเปลยนทางทางในอรยาบถตาง ๆ โดยใหคอย ๆ ท าอยางชา ๆ และระมดระวง 4. การเรยนรทผสงอายไดรบ ความร ความเขาใจ กบความสอดคลองในการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย ผสงอายทรบจางท างานแกะหอยสวนใหญเกดความร ความเขาใจในการดแลสขภาพตนเองเพมขน เพราะในการเรยนรครงนวทยากรไดอธบายใหเหนภาพอยางชดเจนประกอบกบการมการน าสอการเรยนรเขามาชวยจงท าใหเขาใจงายยงขน เนองจากเนอหาทวทยากรบรรยายตรงกบปญหาสขภาพของตนเองจงท าใหสามารถน าความรทไดไปใชไดจรงในชวตประจ าวน มความเขาใจในสภาพรางกายทมความเสอมตามวย และความรทไดจากการเรยนรครงนบางเรองเปนสงทไมเคยรมากอน 5. ความเปนไปไดในการน าความรทไดรบไปถายทอด ผสงอายสวนใหญสามารถน าความรทไดรบไปถายทอดใหผอนได โดยใชการบอกตอเมอพบเพอนหรอคนรจกและใชวธการสาธตทาทางใหดเปนตวอยาง

31

6. ความสมารถของวทยากรในการถายทอดความร ผสงอายทเขารวมกจกรรมใหความเหนวาวทยากรเปนผเชยวชาญโดยตรง ท าใหมความเขาใจในปญหาทตนประสบอยและสามารถอธบายในสงทซบซอนใหเขาใจงาย ท าใหเหนภาพไดอยางชดเจน นอกจากน วทยากรยงมบคลกภาพทนาเชอถอ รวมทงมอธยาศยทดจงท าใหบรรยากาศในการเรยนรมความเปนกนเอง 7. ความพงพอใจในการเขารวมกจกรรม ผสงอายทเขารวมกจกรรมสวนใหญมความพงพอใจมากในการเขารวมกจกรรมในครงน เพราะไมเคยไดเขารวมกจกรรมในรปแบบทมผเชยวชาญเฉพาะดาน ทมความร ความเขาใจ ในเนอหาทบรรยายเปนอยางดยงมากอน 8. ความตระหนกในปญหาสขภาพของตนเอง ผสงอายสวนใหญมความตระหนกตอปญหาสขภาพทเกดขนกบตนเองหลงจากทไดรบความรจากวทยากร และมแนวทางทจะวางแผนในการดแลสขภาพของตนใหหางจากปญหาโรคกระดกโดยการระมดระวงในการเคลอนไหวเพอปองกนการเกดอบตเหต เชน การหกลม และมการออกก าลงกายเพอเสรมสรางใหกระดกมความแขงแรงควบคกบการรบประทานอาหารทมประโยชนตอระบบกระดกและขอ

2.4 ขนสะทอนกลบการปฏบต หลงจากการจดประชมเวทแลกเปลยนเรยนร เรองการพฒนาการเรยนรเรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย โดยการแลกเปลยนประสบการณจากการด าเนนงาน กระบวนการเรยนรในครงนไดกอใหเกดการเรยนรแกผสงอายทเขารวมกจกรรม โดยพบวา ผสงอายมความรความเขาใจในเรองการดแลสขภาพตนเองจากการประกอบอาชพมากขน ทงในเรองความเขาใจเกยวกบปญหาสขภาพตามวยของตนและแนวทางในการปองกนโรคทเกดจากกระดกและกลามเนอ ดงทมการพดวา “แตกอนรเพยงวาปญหาโรคกระดกจะเกดจากการยกของหนก ๆ หรอเมอมอายเพมขน แตจากการเขารวมกจกรรมครงนท าใหไดทราบชดเจนขน” (ทานตะวน), สมภาษณ หรออกผหนงทวา “ไดทราบวาเมอผาตดเกยวกบกระดกจะตองน าอปกรณมากมายใสเขาไปในรางกาย จงท าใหตนจะตองระมดระวงในการเคลอนไหวและดแลเรองอาหารทมประโยชนตอกระดก” (ผกาพร) และผสงอายทเขารวมกจกรรมเกดความรความเขาใจในเรองกายบรหารส าหรบการปองกนโรคกระดกเสอม นอกจากนผสงอายยงไดเกดการเรยนรและเขาใจถงการระดมความคดและระดมสมองเพอทจะหาทางออกของปญหา ท าใหเปนคนกลาแสดงความคดเหนอยางสรางสรรค และมมมมองตอปญหาสขภาพของตนเองทเปลยนไปจากทมองวารอใหเปนกอนคอยไปหาหมอ มาเปนการตนตวทจะหนมาเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพของตนเองไปในทางทถกตองเพอดแลปองกนไมใหเกดโรคเกยวกบกระดกและกลามเนอขน มขอทนาสงเกตวา แมผวจยไดออกจากพนทไปแลวตงแตเสรจกจกรรม แตพฤตกรรมในการดแลสขภาพของผสงอายยงคงมการปฏบตตอไปโดยความรวมมอของคนในชมชนเอง จากผลการด าเนนกจกรรมทผานมาสามารถท าใหผสงอายในชมมพฤตกรรมในการดแลปองกนสขภาพของตนไปในทศทางทดขน

32

ตอนท 3 ผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ตอนท 3.1 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบ

การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 3.1.1 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ (health) ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ตารางท 3 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบการ เรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ X S.D. การแปลผล 1. การใสใจดแลสขภาพของตนเอง 3.20 1.15 ปานกลาง 2. ความแขงแรงทางดานรางกาย 3.00 1.26 ปานกลาง 3. อาการเจบปวยเรอรงทเปนอย 3.10 1.17 ปานกลาง 4. การท าใจยอมรบกบการเปลยนแปลงของ

ชวต 2.55 0.94 ปานกลาง

5. การท าใจยอมรบความสญเสย 2.80 1.20 ปานกลาง 6. การตดตอหรอพบปะกบสมาชกในครอบครว 4.05 0.83 มาก 7. การตดตอหรอพบปะกบคนอน ๆ ในชมชน 3.50 0.82 ปานกลาง 8. การมสมพนธภาพกบผอน 3.10 0.85 ปานกลาง 9. การท าประโยชนใหกบครอบครว ชมชน

หรอสงคม 2.95 1.21 ปานกลาง

10. การแสวงหาความรดานศาสนาไดจากการฟงวทย อานหนงสอ เขาวด ฝกสมาธ

3.15 0.89 ปานกลาง

11. การเขาใจหลกค าสอนทางศาสนาแลวน ามาใชปฏบตท าใหชวตมความสข


ดานสขภาพในภาพรวม 3.12 1.05 ปานกลาง จากตารางท 3 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานสขภาพในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ( X = 3.12, S.D. = 1.05) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การตดตอหรอพบปะกบสมาชกในครอบครวมากทสด ( X = 4.05, S.D. = 0.83) รองลงมาไดแก การตดตอหรอพบปะกบคนอน ๆ ในชมชน ( X = 3.50, S.D. = 0.82) และการใสใจดแลสขภาพของตนเอง ( X =3.20, S.D. 1.1) ตามล าดบ

33

ตารางท 4 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบการ เรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ X S.D. การแปลผล 1. การใสใจดแลสขภาพของตนเอง 4.45 0.89 มาก 2. ความแขงแรงทางดานรางกาย 4.40 0.88 มาก 3. อาการเจบปวยเรอรงทเปนอย 4.40 1.04 มาก 4. การท าใจยอมรบกบการเปลยนแปลงของ

ชวต 4.35 0.81 มาก

5. การท าใจยอมรบความสญเสย 4.55 1.00 มาก 6. การตดตอหรอพบปะกบสมาชกในครอบครว 4.90 0.31 มาก 7. การตดตอหรอพบปะกบคนอน ๆ ในชมชน 4.50 0.76 มาก 8. การมสมพนธภาพกบผอน 4.75 0.44 มาก 9. การท าประโยชนใหกบครอบครว ชมชน

หรอสงคม 4.20 1.15 มาก


4.20 0.83 มาก


4.15 1.04 มาก

ดานสขภาพในภาพรวม 4.44 0.83 มาก จากตารางท 4 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานสขภาพในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.44, S.D. = 0.83) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การตดตอหรอพบปะกบสมาชกในครอบครว มากทสด ( X = 4.90, S.D. = 0.31) รองลงมาไดแก การมสมพนธภาพกบผอน ( X = 4.75, S.D. = 0.44)และการท าใจยอมรบความสญเสย ( X =4.55, S.D. 1.00) ตามล าดบ

ตารางท 5 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตาม รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลง การทดสอบ N S.D. t Sig. ภาวะพฤฒพลงดาน

สขภาพ กอน 20 34.40 6.72

-10.38 0.00 หลง 20 48.85 5.98 *p< .05

34

จากตารางท 5 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสขภาพทดของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานการมสขภาพทดหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

3.1.2 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม (participation) ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ตารางท 6 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม X S.D. การแปลผล 1. การท ากจกรรมตาง ๆ 2.80 1.32 ปานกลาง 2. การท ากจกรรมทชอบในยามวาง 3.00 0.72 ปานกลาง 3. การท ากจกรรมภายในครอบครว 4.25 1.02 มาก 4. การท ากจกรรมกบเพอน 3.70 1.13 มาก 5. การท ากจกรรมกบเพอนบาน 3.60 1.10 มาก 6. การท ากจกรรมใหสงคมตาง ๆ ททานเปน

สมาชกหรอเขารวม 3.05 0.76 ปานกลาง

ดานการมสวนรวมในภาพรวม 3.04 1.01 ปานกลาง

จากตารางท 6 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ( X = 3.04, S.D. = 1.01) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การท ากจกรรมภายในครอบครว ( X = 4.25 S.D. = 1.02) มากทสด รองลงมาไดแก การท ากจกรรมกบเพอน ( X = 3.70, S.D. = 1.13) และการท ากจกรรมกบเพอนบาน ( X =3.60, S.D. 1.10) ตามล าดบ

35

ตารางท 7 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม X S.D. การแปลผล 1. การท ากจกรรมตาง ๆ 4.50 0.69 มาก 2. การท ากจกรรมทชอบในยามวาง 4.30 0.80 มาก 3. การท ากจกรรมภายในครอบครว 4.70 0.73 มาก 4. การท ากจกรรมกบเพอน 4.35 1.31 มาก 5. การท ากจกรรมกบเพอนบาน 4.45 1.23 มาก 6. การท ากจกรรมใหสงคมตาง ๆ ททานเปน

สมาชกหรอเขารวม 3.85 0.93 มาก

ดานการมสวนรวมในภาพรวม 4.36 0.95 มาก

จากตารางท 7 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.36, S.D. = 0.95) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การท ากจกรรมภายในครอบครว ( X = 4.70 S.D. = 0.73) มากทสด รองลงมาไดแก การท ากจกรรมตาง ๆ ( X = 4.50, S.D. = 0.69)และการท ากจกรรมกบเพอนบาน ( X =4.45, S.D. 1.23) ตามล าดบ ตารางท 8 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ของผสงอายกอนและหลงเรยนร ตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง


การมสวนรวม กอน 20 20.40 4.15

-13.23 0.00 หลง 20 26.15 4.78 *p< .05 จากตารางท 8 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3.1.3 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง (security) ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

36

ตารางท 9 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานความมนคง X S.D. การแปลผล 1. ความมนคงในชวต 3.25 0.97 ปานกลาง 2. ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการ

ด ารงชวต เชน มรายไดจากการท างานหรอธรกจสวนตว มเงนสะสม มเงนทไดรบจากบตรหลาน


3. ความมนคงเกยวกบทอยอาศย เชน มบานเปนของตนเอง มความปลอดภย


4. ความมนคงเกยวกบผดแล เชน ทานอาศยอยกบครอบครว หรอ มผดแล


5. ความรสกไดรบการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาททานเจบปวย


6. การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข


ดานความมนคง ในภาพรวม 3.16 0.86 ปานกลาง จากตารางท 9 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ( X = 4.36, S.D. = 0.95) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การท ากจกรรมภายในครอบครว ( X = 4.70 S.D. = 0.73) รองลงมาไดแก การท ากจกรรมตาง ๆ ( X = 4.50, S.D. = 0.69) และการท ากจกรรมกบเพอนบาน ( X =4.45, S.D. 1.23) ตามล าดบ

37

ตารางท 10 ผลการศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบ การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ภาวะพฤฒพลงดานความมนคง X S.D. การแปลผล 1. ความมนคงในชวต 4.10 1.12 มาก 2. ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการ


4.30 0.98 มาก


4.35 1.09 มาก


4.85 0.36 มาก


4.75 0.44 มาก


4.90 0.31 มาก

ดานความมนคง ในภาพรวม 4.54 0.72 มาก

จากตารางท 10 การศกษาภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายหลงการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.54, S.D. = 0.72) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพทมาก คอ การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข ( X = 4.90 S.D. = 0.31) รองลงมาไดแก ความมนคงเกยวกบผดแล เชน ทานอาศยอยกบครอบครว หรอ มผดแล ( X = 4.85, S.D. = 0.36) และความรสกไดรบการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาททานเจบปวย ( X =4.75, S.D. 0.44) ตามล าดบ ตารางท 11 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนและหลงเรยนร ตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง


ความมนคง กอน 20 18.95 3.08

-17.04 0.00 หลง 20 27.25 2.92 *p< .05

38

จากตารางท 11 ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานความมนคง หลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ตอนท 3.2 ผลการศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

ตารางท 12 ผลการศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง ส าหรบผสงอาย

ความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบฯ X S.D. การแปลผล 1. ดานกระบวนการเรยนร

1.1 ขนวางแผน 4.75 0.44 มาก 1.2 ขนปฏบต 4.95 0.22 มาก 1.3 ขนสงเกตผลการปฏบต 4.65 0.74 มาก 1.4 ขนสะทอนกลบการปฏบต 4.45 0.76 มาก

ความพงพอใจดานกระบวนการเรยนรในภาพรวม

4.8 0.26 มาก

2. ดานการพฒนาภาวะพฤฒพลง 2.1 ดานสขภาพ (health) 4.65 0.49 มาก 2.2 ดานการมสวนรวม (participation) 4.55 0.76 มาก 2.3 ดานความมนคง (security) 4.45 0.76 มาก ความพงพอใจดานการพฒนาภาวะพฤฒพลงในภาพรวม

4.6 0.16 มาก

3. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสอดคลองกบสภาพปญหาดานการเรยนร

4.70 0.47 มาก

4. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสอดคลองกบความตองการดานการเรยนร

4.90 0.31 มาก

5. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสามารถสงเสรมใหเกดการเรยนรตลอดชวต

4.65 0.49 มาก

ความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบฯ ในภาพรวม

4.67 0.20 มาก

จากตารางท 12 การศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรม

ภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมความพงพอใจใน

39

ภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.67, S.D. = 0.20) เมอพจารณาเปนรายดานพบวาความพงพอใจดานกระบวนการเรยนรในภาพรวมอยในระดบมาก โดยมความพงพอใจในขนปฏบตมากทสด ( X = 4.95 S.D. = 0.22) รองลงมาไดแก ขนวางแผน ( X = 4.75, S.D. = 0.44) และขนสงเกตผลการปฏบต ( X =4.65, S.D. 0.74) ตามล าดบ

ความพงพอใจดานการพฒนาภาวะพฤฒพลงในภาพรวม อยในระดบมาก โดยมความพงพอใจดานสขภาพมากทสด ( X = 465 S.D. = 0.49) รองลงมาไดแกดานการมสวนรวม ( X = 4.75, S.D. = 0.44) และดานความมนคง ( X =4.65, S.D. 0.74) ตามล าดบ

40

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง เปนการวจยแบบผสมผสาน (Mix Methodology) ระหวางการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Method) และเชงคณภาพ (Qualitative Method) แบงวธด าเนนการวจยออกเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 การศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย ระยะท 2 การพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย และ ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย โดยพนททท าการวจยเปนชมชนเขาสามมก ในเขตเทศบาลเมองแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร กลมตวอยางคอผสงอายทรบจางแกะหอยทยนดเขารวมโครงการ จ านวน 20 คน เครองมอทใชในการวจยนประกอบดวย 1) แบบสมภาษณสภาพปญหาและความตองการในการเรยนรของผสงอาย 2) แบบสงเคราะหกรอบแนวคดการพฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย 3) รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย และ 4) แบบประเมนความพงพอใจของผสงอายตอการเรยนรตามรปแบบทพฒนาขน เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกรกฎาคม ถง กนยายน 2557 วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด ต าสด และใชสถตอางองในรปของการเปรยบเทยบคาเฉลยสองคาจากกลมตวอยางกลมเดยว (Paired samples t-test) ไดผลการวจยโดยสรปดงนคอ สรปผลการวจย สวนท 1 ขอมลทางประชากรของกลมตวอยาง กลมตวอยางเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย มอายระหวาง 60-84 ป ( X 64.87 S.D. 5.154) สวนใหญอยในสถานภาพสมรส มระดบการศกษาในระดบประถมศกษางานในปจจบนทท าคอรบจางแกะหอย การท าในงานในแตละวน สวนใหญท างานวนละ 4-8 ชวโมง โดยสวนใหญท างานเดอนละมากกวา 20 วน รายได ตอคนสวนใหญอยระหวางเดอนละ 5,001-10,000 บาท และรายไดของทงครอบครว สวนใหญอยระหวาง 10,001-20,000 บาท สวนท 2 ความตองการและปญหาการเรยนร

ความตองการพฒนาวธการเรยนรของกลมตวอยางพบวา สวนใหญไมตองการพฒนาวธการเรยนร รอยละ 60.00 รองลงมาคอ ตองการไดรบค าแนะน าเกยวกบการพฒนาการเรยนร รอยละ 30.00

ปญหาการพฒนาวธการเรยนรของกลมตวอยางพบวา สวนใหญไมรวธการเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมา คอ รจกวธการเรยนรบาง รอยละ 40.00

41

ความตองการเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเองของกลมตวอยาง พบวาสวนใหญไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง รอยละ 50.00 รองลงมาคอ ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรบาง รอยละ 30.00

ปญหาเกยวกบการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเองของกลมตวอยาง พบวาสวนใหญไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร แตไมเกดประโยชน รอยละ 25.00

ความตองการเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรของกลมตวอยางพบวา สวนใหญตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร รอยละ 55.00 รองลงมาคอตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนร รอยละ 25.00

ปญหาเกยวกบการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรของกลมตวอยางพบวา สวนใหญไมเคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรบาง รอยละ 35.00 สวนท 3 รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

รปแบบการเรยนรทพฒนาขนเกดการแนวคดทฤษฏทเกยวของกบกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม ซงประกอบดวย แนวคดทฤษฎเหตการณการสอนของ Gagne (1963, pp. 144-153) ทฤษฎการเรยนรของ Edgar Dale (1969, p. 118) กฎการเรยนร 3 ขอของ Thorndike (1955, p. 321) แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา (McClusky, 1975) และแนวคดการศกษาตลอดชวต จากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ท าใหไดรปแบบการเรยนรคอ โครงการอบรมใหความรแกผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างานในผสงอาย เนองจากกลมตวอยางมอาชพรบจางแกะหอย ประเดนปญหาสขภาพคอโรคกระดกและกลามเนอจากการท างาน โดยวทยากรทมาใหความรคอแพทยศลยศาสตรออรโธปดกสทมความเชยวชาญดานระบบกระดกและกลามเนอของผสงอาย ใชเวลาในการอบรมใหความร 3 ชวโมง จากนนกลมตวอยางน าความรทไดจากการอบรมไปใชในชวตประจ าวน โดยมการหยดพกหรอเปลยนอรยาบถระหวางการท างานเปนระยะ ๆ บางคนเขารวมกจกรรมออกก าลงกายโดยการร ากระบองทกวน เปนเวลา 1 เดอน สวนท 4 ภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงการเรยนรตามรปแบบการเรยนรทพฒนาขน ภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ

ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสขภาพทดของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานการมสขภาพทดหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

เมอพจารณารายดานตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ พบวาผสงอายมการท าใจยอมรบความสญเสยเพมขนหลงเรยนร แตดานการตดตอหรอพบปะกบสมาชกใน

42

ครอบครวนน มการเพมขนนอยทสดหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ ภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม

ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

เมอพจารณารายดานตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม พบวาผสงอายมการท ากจกรรมตาง ๆ เพมขน แตดานการท ากจกรรมภายในครอบครวนน มการเพมขนนอยทสดหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม ภาวะพฤฒพลงดานความมนคง

ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงดานความมนคง ของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะพฤฒพลงดานความมนคง หลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

เมอพจารณารายดานตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานความมนคง พบวาผสงอายมความมนคงเกยวกบผดแล เชน ทานอาศยอยกบครอบครว หรอ มผดแลเพมขน แตความมนคงเกยวกบทอยอาศย เชน มบานเปนของตนเอง มความปลอดภยนน มการเพมขนนอยทสดหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานดานความมนคง ผลการศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

การศกษาความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย พบวา ผสงอายทเรยนรตามรปแบบทพฒนาขนมความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานพบวามความพงพอใจดานกระบวนการเรยนร โดยพงพอใจใน ขนปฏบตมากทสด ( X = 4.95 S.D. = 0.22 ) มความพงพอใจดานการพฒนาภาวะพฤฒพลง โดยพอใจดานสขภาพมากทสด ( X = 465 S.D. = 0.49 )

อภปรายผล การวจยเรอง การพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรม

ภาวะพฤฒพลงมประเดนการอภปรายผลดงน 1. ความตองการและปญหาการเรยนร

ผสงอายสวนใหญ ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร นาจะมาจากการทเมอผสงอายมอายมากขนการเรยนรจะลดลง (ประเสรฐ อสสนตชย, 2558) ท าใหไมอยากทจะเรยนร ประกอบกบผสงอายมการศกษานอย จงไมเหนความส าคญของการสงเสรมการเรยนร

ผสงอายสวนมาก มความตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบ สอบถาม/ ส ารวจความตองการเกยวกบการเรยนร อาจเนองจากผสงอายเหนวากจกรรมท เขามาด าเนนการในชมชน บาง

43

กจกรรมไมตรงกบความตองการของผสงอาย เชน การพฒนาอาชพโดยการสงเสรมใหท าหตถกรรม (เพนทเปลอกหอย) อาจไมเหมาะสมกบความถนด รวมทงปญหาดานการตลาด ท าใหกจกรรมนไมสามารถด าเนนการตอไปได ดงนนหนวยงานทเกยวของควรสงเสรม/ ประสานงานในจดการอบรมเพอเพมทกษะอาชพ และมการจดการงานอาชพผสงอาย ทเชอมโยงกบอาชพทมอยแลวในทองถน/ ภมปญญาทองถน และความตองการบรโภคของคนในทองถน เชน มรานกวยเตยวในทองถน กมการผลตถวงอก/ วตถดบ/ ปลกผกบง/ ผกชดวยกลมผสงวยในทองถน หรอเตรยมวตถดบ ลางชามโดยคนในทองถน เพอเปนการสงเสรมหวงโซการผลตแบบครบวงจร (สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล,2553) หรอ มการใหหนวยงานระดบทองถน เขามามบทบาทตอการสนบสนนการจางงานผสงอาย เนองจากหนวยงานระดบทองถนจะสามารถเขาถงและรบทราบความตองการของประชากรผสงอายในพนทไดดกวาหนวยงานในระดบภมภาคและสวนกลาง ท าให สามารถก าหนดแนวทางในการสรางอาชพรวมกนของคนในชมชน ซงรปแบบการสงเสรมการมงานท าแบบมสวนรวมน อาจเปนกระบวนการสรางงานใหแกประชากรผสงอายโดยอาศยกระบวนการสหกรณระบบวสาหกจชมชน และเนนบทบาทขององคการปกครองสวนทองถนใหเขามามสวนรวมในการสรางงานในชมชนใหมากขน (ส านกงานสภาทปรกษาเพอพฒนาแรงงานแหงชาต, 2556)

ผสงอายสวนใหญ ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร เนองจากผสงอายมองเหนความส าคญและความจ าเปนทจะตองไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร เพอการด ารงชวตในสงคมไดอยางมความสข การทผสงอายตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร แสดงใหเหนวาผสงอายใหความส าคญกบทกษะหรอความช านาญในการเรยนร อาจเนองมาจากผสงอายมการศกษานอยและประกอบอาชพรบจางซงเปนอาชพทไมมนคง การไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรจะชวยใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดดขนในสงคมทก าลงเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยเฉพาะทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ซงใหความส าคญกบการคดวเคราะหและเทคโนโลยทเปลยนไป (ระว สจจโสภณ, 2556)

ผสงอายสวนใหญ ไมรวธการเรยนร เนองจากการศกษานอยจงท าใหไมรวธการเรยนร ควรมการวางแผนในการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายดวยการจดการศกษาอยางตอเนองตลอดวงจรชวต สอดคลองกบผลการวจยของ อาชญญา รตนอบล และคณะ (2552) ทพบวาความตองการทส าคญทสดและมอทธพลตอคณภาพชวตของผสงอาย คอดานการศกษา เนองจากผสงอายมความตองการทจะไดรบทราบขาวสาร ขอมล ทเกยวของกบผส งอาย ดงนนแนวคดการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จงสามารถน ามาใชเปนสวนส าคญในการใหการศกษา เพอใหผสงอายสามารถด าเนนชวตในชวงสดทายของวงจรชวตไดอยางมคณภาพและปกตสข สรปไดวา ในการจดกจกรรมการศกษาส าหรบผสงอายนน ตองอาศยความรวมมอรวมใจจากบคคลหลายฝาย รวมทงภาคเครอขายตาง ๆ ทงในภาครฐบาล หนวยงานเอกชน องคกรทองถน ชมชน ซงตองค านงถงความตองการของผสงอายเปนส าคญเพอใหสามารถปรบตวไดเมอเขาสวยผสงอาย

ผสงอายสวนใหญ ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง อาจเปนเพราะสภาพรางกายทไมเอออ านวยจงไมสามารถเดนทางไปเขารวมกจกรรมได และจากผลการศกษาพบวาหากหนวยงานทเกยวของมการจดกจกรรมการเรยนรในชมชน จะยนดเขารวม สอดคลองกบทฤษฎ

44

การท ากจกรรมของผสงอาย (The Activity Theory of Aging) (Schulz, Noelker, Rockwood, and Sprott (Eds.), 2006) ทกลาววาจะตองมแบบแผนใหผสงอายสามารถท ากจกรรมไดเทากบคนในวยกลางคน โดยสนบสนนใหมกจกรรตาง ๆ ใหมความสนใจและเกยวของกบสขภาพในวยเดยวกน เนนความสมพนธระหวางกจกรรมทางสงคม และความพงพอใจในชวต กลาวคอ ผสงอายทมกจกรรมสง จะมการปรบตวไดดทงรางกาย จตใจ และสงคม บคคลทสามารถด ารงกจกรรมทางสงคมได จะเปนผทมความพอใจในชวตสง มภาพพจนเกยวกบตนเองด นอกจากนการมกจกรรมและการเคลอนไหวอยตลอดเวลา จะท าใหมความรสกวา ตนเปนประโยชนตอสงคม และความสามารถในการด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางมความสข และสอดคลองกบทฤษฏความตอเนอง (Continuity Theory) ของนวการเทน (Neugarten, 1968) ทเชอวาผสงอายจะยงพบปะตดตอมกจกรรมในสงคมตอเนองตามปจจย สงทชอบ คานยม ความเชอ ลกษณะบคลกภาพของผสงอายเอง หากผสงอายมความพอใจ ทยงคงกจกรรมกบสงคมอยกจะคง บทบาทนนตามความชอบของตนหรอถาหากไมชอบกจะปรบลดบทบาทของตนเองตามทตนตองการ

ผสงอายสวนใหญ ไมเคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร แตในความเปนจรงนนทางชมชนกไดมกจกรรมการเรยนรในชมรมผสงอายโดยอาสาสมครสาธารณสขอยเปนประจ า แตทตอบอยางนนอาจเปนความเขาใจผดวาการเรยนรคอการเรยนหนงสอ ดงนนหนวยงานทเกยวของควรหาแนวทางการสงเสรมและพฒนาใหผสงอายมโอกาสพฒนาทกษะในการเรยนร ซงตรงกบแนวคดเมองนาอยผสงอาย (age-friendly cities) ของ WHO (2007) ทไดก าหนดกรอบการพฒนาเมองนาอยผสงอายไว ซงกรอบการพฒนาดงกลาวเปนสงทสงผลตอพฤตกรรมการเรยนรของผสงอายโดยตรง โดยใหความส าคญในการพฒนาผสงอาย คอการสงเสรมใหผสงอายมโอกาสการเรยนรและพฒนาคณภาพชวตไดอยางตอเนองตลอดชวต เพอใหเกดทกษะของคนในศตวรรษท 21 ทคนทกคนตองเรยนรตลอดชวตในรปแบบ 3Rx7C ประกอบดวย 3R คอ Reading (อานออก) Writing (เขยนได) และ Arithmetic (คดเลขเปน) และ 7C คอ Critical thinking & problem solving (ทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณ และทกษะในการแกปญหา) Creativity & innovation (ทกษะดานการสรางสรรค และนวตกรรม) Cross-cultural understanding (ทกษะดานความเขาใจตางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน) Collaboration, teamwork & leadership (ทกษะดานความรวมมอ การท างานเปนทม และภาวะผน า) Communications, information & media literacy (ทกษะดานการสอสารสารสนเทศ และรเทาทนสอ) Computing & ICT literacy (ทกษะดานคอมพวเตอร และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร) Career & learning skills (ทกษะอาชพ และทกษะการเรยนร) เพอการด ารงชวตอยางเทาทนการเปลยนแปลงของโลกกระแสหลก

2. รปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย ภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ เปนกญแจส าคญทจะน าไปสภาวะพฤฒพลงดานอน การม

สขภาพทดทงรางกายและจตใจจะสงเสรมใหผสงอายมพลงแหงการเรยนร เปนการเสรมพลงใหอยากไปมสวนรวม ท ากจกรรมตาง ๆ ซงรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอายเปนรปแบบทเกดจากความตองการของผสงอายในชมชน มการก าหนดเปาหมายรวมกน มการวางแผนและด าเนนงานรวมกน โดยมการน าแนวคดพฤฒาวทยาการศกษาผสมผสานการปรบทศนคต วธคดและการพฒนาผสงอายใหเกดความมนใจวาตนเองสามารถดแลสขภาพตนเองได ผานทางกจกรรม

45

เพอ แลกเปลยนความคดเหนเกยวกบปญหา อปสรรค และวธการแกไขปญหาสขภาพทเกดขนจากการท างาน ซงไมไดเนนเฉพาะการดแลดานรางกายเพยงอยางเดยว แตเปนการจดกจกรรมเพอ ใหผสงอายเขามามสวนรวมในกจกรรมทางสงคม และการมหลกประกนทมนคงในการด ารงชวตสามารถพงตนเองได อนจะน าไปสการเปนสงคมผสงอายทมภาวะพฤฒพลง สอดคลองกบแนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา ทน ามาปรบใชเพอตอบสนองความตองการของผสงอาย ตามแนวคดของ McClusky (1975) ทมเปาหมายการจดการศกษาเพอใหผสงอายไดพฒนาศกยภาพของตนอยางตอเนองตลอดชวต เสรมสรางพลงอ านาจแกผสงอาย ใหผสงอายเกดความเขาใจในกระบวนการชราภาพตามธรรมชาต ซงน าไปสการเปนผสงอายทมภาวะพฤฒพลง อนประกอบดวย การมสขภาพทด การมสวนรวมในสงคม และการมหลกประกนทมนคง

3. ภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงการเรยนรตามรปแบบการเรยนรทพฒนาขน ผสงอายทเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงทพฒนาขน มภาวะ

พฤฒพลงดานการสขภาพ ดานการมสวนรวม ดานความมนคง หลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบสมมตฐาน

เมอพจารณาภาวะพฤฒพลงดานสขภาพรายดาน พบวาผสงอายมการท าใจยอมรบความสญเสยเพมขนหลงเรยนร เนองจากผสงอายเปนวยทผานชวตมามาก จงมประสบการณการสญเสย ท าใหมความเขาใจวาภาวะสญเสยเปนวกฤตทสามารถเกดขนไดกบคนทกเพศทกวย เปนสวนหนงในวงจรของชวตมนษย ดงนนตนเองควรใหความสนใจกบสขภาพรางกาย การรบประทานอาหาร การนอนหลบใหเพยงพอ และออกก าลงกายตามอตภาพอยางสม าเสมอ นอกจากน ผสงอายควรใหความสนใจในสงแวดลอม พยายามพดคยหรอมกจกรรมรวมกบบตรหลาน แทนการเกบตวอยกบตวเอง และอาจออกไปท ากจกรรมตาง ๆ ในสงคม เชน การท าบญทวด รวมงานประเพณตามเทศกาล (อรพรรณ ทองแตง, 2550)

แตจากผลการศกษาทพบวามการเพมขนในดานการตดตอหรอพบปะกบสมาชกในครอบครวนอยนน หลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ อาจเปนเพราะกจกรรมการเรยนรทไดสรางขนเปนกจกรรมเฉพาะกลมผสงอายหรอครอบครวของผสงอายมสมพนธภาพทดกบสมาชกครอบครวอยแลว โดยอาศยอยบานรวมกนกบลกหลาน มการพดคยกนเปนประจ า มเวลาพบกนหลงกลบจากท างาน หรอมการโทรศพทตดตอกนอยางสม าเสมอ เพอมาดแลความเปนอย

เมอพจารณาภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมรายดาน พบวา ผสงอายมการท ากจกรรมตาง ๆ เพมขนหลงเรยนร ขอคนพบทไดจากการวจยในครงน พบวาผสงอายสวนใหญมกจกรรมท าในยามวางเปนงานอดเรกไดแกท างานบานและเขารวมกจกรรมออกก าลงกายในชมชน ซงสอดคลองกบงานวจยของ (จราพร เกศพชญวฒนา, สวณ ววฒนวานช และคณะ, 2549) แงทมองผสงอายยงเปนผผลต ยงเปนผท าประโยชนใหแกสงคมได ท ากจกรรมตาง ๆ ทกอใหเกดสนคาหรอการบรการ กจกรรมเหลานประกอบดวย งานทท าไมเกดรายได เชนจตอาสา งานทท าแลวเกดมรายได งานอาสาสมคร งานในครอบครว เชนท างานบาน เล ยงหลาน ฝกฝนหาความร ท าอาชพเสรม และ สอดคลองกบทฤษฏความตอเนอง (Continuity Theory) ของนวการเทน (Neugarten, 1968) ทเชอวาผสงอายจะยงพบปะตดตอมกจกรรมในสงคมตอเนองตามปจจย สงทชอบคานยม ความเชอ

46

ลกษณะบคลกภาพของผสงอายเอง หากผสงอายมความพอใจ ทยงคงกจกรรมกบสงคมอยกจะคงบทบาทนนตามความชอบของตนหรอถาหากไมชอบกจะปรบลดบทบาทของตนเองตามทตนปรารถนาวาผสงอายทเขารวมกจกรรมจะท าใหคณภาพชวตดขน และสอดคลองกบผลการวจยของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2557) ทพบวา ผสงอายไดเขารวมท ากจกรรมทมคณคาใหกบชมชนและสงคมถงรอยละ 77.7 สวนใหญคอมสวนรวมในกจกรรมทางศาสนา กจกรรมพฒนาชมชน จตอาสา บรจาคทรพยสนใหกบชมชนและถายทอดความรหรอเปนวทยากร เปนตน

แตจากผลการศกษาทพบวา การเพมขนในดานการท ากจกรรมภายในครอบครวนน มการเพมขนนอยทสดหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมอาจเปนเพราะมท ากจกรรมรวมกบสมาชกครอบครว รบประทานอาหารดวยกน พดคยใหความรกความอบอนแกบตรหลาน อยเปนประจ า

เมอพจารณาภาวะพฤฒพลงดานความมนคงรายดาน พบวาผสงอายมความมนคงเกยวกบผดแล เชน ทานอาศยอยกบครอบครว หรอ มผดแลเพมขน เปนเพราะวาสมาชกในครอบครวมการใหความส าคญตอผสงอายโดยมดแลการเอาใจใสความเปนอยในการด าเนนชวตประจ าวน มการเกอหนนและสงเงนใหพอแมผสงอายมากขน รวมไปถงม ความสมพนธทดระหวางกน สอดคลองกบผลการวจยของ กาญจนา ปญญาธร (2555) ทพบวา ดานครอบครว ภาพรวมผสงอายมความมนคงในชวตดานครอบครวระดบมาก คาเฉลย 4.06 โดยผสงอายอาศยอยในครอบครวทมความอบอนและผสงอายมความผกพนใกลชดกบครอบครว มลกหลานดแลเอาใจใสความเปนอย แตความมนคงเกยวกบทอยอาศย เชน มบานเปนของตนเอง มความปลอดภยนน มการเพมขนนอยทสดหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานดานความมนคงหลงไดรบการเรยนรตามรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวมอาจเปนเพราะลกหลานไดมการสรางความมนคงดานทอยอาศยในบานทปลอดภย สงแวดลอมรอบบานด มสงอ านวยความสะดวกในการด าเนนชวต ใหแกผสงอายมาเปนระยะเวลานาน

ขอเสนอแนะ 1. เนองจากผสงอายมความตองการความตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบ สอบถาม/ ส ารวจความตองการ ดงนนหนวยงานทรบผดชอบในทองถนควรเขามาเยยมเยยน พดคยรบทราบปญหาและความตองการตาง ๆ ของผสงอาย โดยมการจดทมงานเยยมผสงอายตามบาน มอาสมคร สาธารณสข เจาหนาทพฒนาสงคม และพยาบาลเขาไปพดคยกบผสงอาย และมการเกบรวบรวมขอมลเพอน าไปพฒนาสงทยงขาดอย หรอมการจดกจกรรมการเรยนรขนในชมชน เปนรปแบบการประชมระดมสมองเพอสอบถามถงปญหาและความตองการของผสงอาย 2. ผลการวจยพบวา ผสงอายมปญหาไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาตนเอง หนวยงานทเกยวของจงควรจดกจกรรมใหครอบคลมทงการเรยนรในดานการดแลสขภาพอนามย การสงเสรมความสมพนธในครอบครว ดานเศรษฐกจจดหางานอดเรกใหผสงอายรวมกนท า สนบสนนใหผสงอายมการใชเวลาวางใหเปนประโยชนและมรายไดเสรมเพอใหผสงอายมความรสกวาตนเองมคณคา

47

3. ผลการศกษาพบวาผสงอายสวนใหญไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาตนเอง ดงนนหนวยงานทเกยวของยงสามารถสนบสนนกจกรรมดงกลาวไดอกมาก เชน กจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสขภาพ โดยการดงศกยภาพของผสงอายทมภาวะพฤฒพลงสงในชมชนไดมเวทถายทอดประสบการณเกยวกบการประสบความส าเรจทางดานการดแลสขภาวะใหกบประชาชนในพนท เพอน ามาเปนแบบอยางในการพฒนาคณภาพชวตใหดขน

48

บรรณานกรม กรมสขภาพจต. (2544). คมอฝกอบรมแบบมสวนรวม (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: วงศกมล โปรดกชน จ ากด. กาญจนา ปญญาธร. (2555, พฤษภาคม-สงหาคม). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบความมนคง ในชวตของผสงอายจงหวดอดรธาน. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 22(2), หนา 30-33. กศล สนทรธาดา และคณะ. (2553). โครงการศกษาเพอหารปแบบการสงเสรมการมงานท าแก ผสงอายในพนทชนบท. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. จราภา เตงไตรรตน. (2554). “การเรยนร”. ใน สรอร วชชาวธ และคณะ. จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด สามลดา. จราพร เกศพชญวฒนา. (2549). รายงานการวจยโครงการพฤฒพลง: กรณศกษาจากผสงอายทไดรบ การยอมรบในสงคม. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. จ ารญ บรสทธ และคณะ. (2557, มกราคม-เมษายน). รปแบบการจดการความร-เพอพฒนา พฤฒพลง: กรณศกษาเทศบาลต าบลปากแพรก จงหวดกาญจนบร. วารสารวจยและ พฒนา วไลยอลงกรณในพระบรมราชปถมภ, 9(1), หนา 29-33. ชยฤทธ โพธสวรรณ. (2544). การศกษาผใหญ: ปรชญาตะวนตกและการปฏบต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทองใบ สดชาร. (2543). ทฤษฎองคการวเคราะหแนวความคดทฤษฎและการประยกต. กรงเทพฯ: คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. เนตนา โพธประสระ. (2541). ปจจยทมอทธพลตอการมสวนรวมและความผกพนตอองคการ ของพนกงาน: ศกษาเฉพาะกรณ บรษท สทธผล 1919. กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร. ประเสรฐ อสสนตชย. (2558). การเปลยนแปลงของระบบประสาท. เวชศาสตรผสงอาย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. [ออนไลน]. วนทคนขอมล 25 มนาคม 2558, เขาถงไดจากhttp://www.si.mahidol.ac.th/project/geriatrics/ knowledge_article/knowledge_healthy_2_008.html. ปารชาต วลยเสถยร และคณะ. (2543). กระบวนการพฒนาและเทคนคการท างานของนกพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) เพญแข ประจนปจจนก. (2550). รายงานวจยฉบบสมบรณเรองการจดการศกษาและการเรยนรตลอด ชวตเพอเตรยมความพรอมในการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอายไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. ไพรตน เตชะรนทร. (2527). นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชนบทในยทธศาสตรการพฒนาใน ปจจบน. กรงเทพฯ: ศนยการศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล. ระว สจจโสภณ. (2556, ก.ย.-ธ.ค.). แนวคดทางการศกษาเพอการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอาย. วทยาสารเกษตรศาสตร สาขาสงคมศาสตร, 34(3), หนา 471-490.

49

เรองวทย นนทภา. (2541). ทฤษฎการเรยนร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. วนย วระวฒนานนท. (2546). สงแวดลอมศกษา (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: โอ.เอส. พรนตง เฮาส. ศศพฒน ยอดเพชร. (2549). สวสดการผสงอาย: แนวคดและวธการปฏบตงานสงคมสงเคราะห. กรงเทพฯ: มสเตอรกอปป. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (2556). การศกษาเพอเตรยมการคาดประมาณ ประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583: ประชากรฐานและขอสมมต. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. สรางค โควตระกล. (2541). จตวทยากาศกษา. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สงคม ภมพนธ. (2549). แนวทางการพฒนาการเรยนการสอนทางอเลกทรอนกส [e-learning] ส าหรบสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย. มหาสารคาม: ศนยพฒนาทรพยากรการศกษา มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม. เสรมศกด วศาลาภรณ. (2537). ปญหาและแนวโนมเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในการ

ประมวลสาระชดวชาสมมนาปญหาและแนวโนมทางการบรหารการศกษา. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สายสนย ปวฒนนท. (2541). ความร ทศนคต และการมสวนรวมท ากจกรรมในโครงการบรหาร ทวทงองคกรของเจาหนาทในโรงพยาบาลทวไปของรฐ: กรณศกษาโรงพยาบาลสงหบร จงหวดสงหบร. วทยานพนธ วทม. (จตวทยาอตสาหกรรม), บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สจนดา มวงม. (2548). ผเรยนผใหญ: วารสารการศกษาและการพฒนาสงคม, 1. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยนดา สนทร สนนทชย. (2547). การศกษาผใหญขนพนฐาน. สารานกรมศกษาศาสตรเฉลมพระเกยรต สมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ ในมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สวฒน ชางเหลก. (2547). การศกษาเกยวกบการเขารวมกจกรรมทางสงคมของผสงอาย

ต าบลหนองบออ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร. นครปฐม: มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม.

สวฒน วฒนวงศ. (2544). จตวทยาเพอการฝกอบรมผใหญ. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท. ________ . (2547). จตวทยาเพอการฝกอบรมผใหญ. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2552). เอกสารประกอบการประชม เรอง การขบเคลอนการพฒนาผสงอายอยางบรณาการ. กรงเทพฯ. ส านกงานสภาทปรกษาเพอพฒนาแรงงานแหงชาต. (2556). การสงเสรมโอกาสดานอาชพและการ ท างานของผสงอาย. กรงเทพฯ: ส านกงานสภาทปรกษาเพอพฒนาแรงงานแหงชาต. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2557, พฤษภาคม). บทความพเศษ เรอง “คณคาผสงอายในสงคมไทย”. วารสารเศรษฐกจและสงคม ส านกงานคณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 11(2), หนา 26-29.

50

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2552). ขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.2552-2561). กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย. (2550). โครงการวจยการศกษาด าเนนงานโครงการขยายผลการ ดแลผสงอายทบาน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. องคการแรงงานระหวางประเทศ. (2554). แรงงานสงอายมผลกระทบตอผลตภาพการผลตและการ พฒนาของประเทศไทย. [ออนไลน], วนทคนขอมล 25 มนาคม 2557, เขาถงไดจาก www.ilo.org/asia/info/public/pr/lang-en.index.htm. อาภรณ ใจเทยง. (2546). หลกการสอน.ฉบบปรบปรง. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. อคน รพพฒน. (2527). การมสวนรวมของชมชนในสภาพสงคมและวฒนธรรมไทยในการมสวนรวม ของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: ศกดโสภาการพมพ. อรทย ศกดสง. (2543). การวเคราะหความสอดคลองระหวางทฤษฎ แอนดราโกจ (Andragogy) ของ มลคล โนลส กบวธการสอนในหลกสตรผบรหารสถานศกษาระดบสง. สถาบนพฒนา ผบรหารการศกษา วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน, บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อรพรรณ ทองแตง. (2550). รายงานการวจย “การวจยเพอพฒนาคมอส ารวจอารมณเศราดวยตวเอง ในผสงอายไทย” อลศรา ชชาต และคณะ. (2538). เทคนคการศกษาเพอการพฒนาอยางมสวนรวม. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง. อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และ ระว สจจโสภณ. (2554). การศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. Aguilera D.C. (1994). Crisis Intervention: Theory and Methodology (7th ed,). St. Louis. Anderson JJ, Rondano P, Holmes A. (1996). Roles of dietand physical activity in the prevention of osteoporosis. Scand J Rheumatol Suppl, 103: 65-74. Edgar, D. (1969). Audiovisual Methods in Teaching. New York: Holt, Rinehart and Winston. Fitzgerald, and Clifford T. (2003). “Self-directed and Collaborative Online Learning Style and Performance.” Dissertations Abstracts International, 64(5): 1612-A. Gagne, R. M. (1963). The Learning Requirements for Enquiry,” Journal of Research in Science Teaching, 1(3), 144-153. Knowles, MS. (1980). The Modern Practice of Adult Education: From Pedagogy to Andragogy. New York: Cambridge, The Adult Education Company. Lindemann, E. (1994). Symptomatogy and Management of Acute Grief. American Journal of Psychiatry, p. 101.

51

McClusky, Y. (1975). Education for aging: The scope of the field and perspectives for the future. In M. Grabowski & W. Mason, (Eds.), Learning for aging. Washington DC: Adult Education Association of USA. Syracuse: ERIC Clearing House for Adult Education. Miller, NE., Dollard, J. (1941). Social Learning and Imitation. New Haven: Yale University Press. Morgan-Klein, B., & Osborne, M. (2007). The concepts and practices of lifelong learning. NewYork: Routledge. Noelker, LS., Rockwood, K., & Sprott, RL. (2006). Long-term care workforce. The Encyclopedia of Aging, Fourth Edition. New York, NY: Springer Publishing Company. Schramm, W. (1964). Procedures and Effects of Mass Communication in Mass Media and Education. University of Chicago. Chicago: Chicago Press. Thorndike, RE. (1955). Measurement and Evaluation in Psychology and Education. New York: John Wiley and Sons. World Health Organization [WHO]. (2002). Active aging, a policy framework. A contribution of the World Health Organization to the second United Nation world assembly on aging. Madrid, Spain. World Health Organization [WHO]. (2007). Global age-friendly cities: A guide. France.

52

ภาคผนวก

53

ภาคผนวก ก แบบสมภาษณ

54

แบบสมภาษณ

โครงการวจย เรอง การพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง

ค าชแจง 1. แบบสมภาษณนจดท าขน โดยมวตถประสงคเพอส ารวจขอมลประชากรของผสงอาย 2. แบบสอบถามชดนมทงหมด 6 หนา แบงออกเปน 4 สวน ไดแก สวนท 1 ขอมลทวไป ดานประชากรและอาชพ สวนท 2 ความตองการและปญหาการเรยนรความสามารถในการท างาน สวนท 3 ภาวะพฤฒพลง สวนท 4 ความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะ พฤฒพลงส าหรบผสงอาย 3. ขอมลทไดรบนจะเกบเปนความลบและน าเสนอผลการส ารวจในภาพรวมเทานน ค าตอบของทานจะเปนประโยชนในการพฒนาการเรยนรและอาชพของผสงอายในชมชนตอไป ขอขอบคณในความรวมมอของทานมา ณ โอกาสน สวนท 1 ขอมลทวไป ค าชแจง โปรดอานขอความแตละขอ แลวท าเครองหมาย ลงในชอง [ ] ทตรงกบความเปนจรง 1. เพศ [ ] ชาย [ ] หญง 2. อาย............... ป 3. สถานภาพสมรส [ ] โสด [ ] สมรส [ ] หมาย/หยา/แยก 4. ระดบการศกษา [ ] ไมไดเรยนหนงสอ [ ] ประถมศกษา [ ] มธยมศกษา [ ] อนปรญญา [ ] ปรญญาตร [ ] สงกวาปรญญาตร 5. งานทท าในปจจบน [ ] เกษตรกรรม [ ] ประมง [ ] รบจางทวไป [ ] คาขาย/ธรกจสวนตว [ ] พนกงาน/ลกจางเอกชน [ ] อน ๆ ระบ.................... 6. ชวโมงการท างาน.......................ชวโมง/ตอวน เดอนละ..................วน ..................เดอน/ป 7. รายไดจากงานททานท าเฉลยตอเดอน …………………. บาท 8. ทานตองการพฒนาความรหรอทกษะเพมเตมในการท างานปจจบนหรอไม [ ] ไมตองการ [ ] ตองการ ระบความรทตองการ...............................ระบทกษะทตองการ ....................

55

9. ภมล าเนาเดมของทาน [ ] เกดทต าบลน [ ] ยายถนฐานมาจากทอน (กรณาระบ) ต าบล .............. อ าเภอ ....................ซงเปน [ ] ต าบลอนในอ าเภอเดยวกน [ ] จงหวดอนในภาคเดยวกน [ ] อ าเภออนในจงหวดเดยวกน [ ] จงหวดอนในภาคอนของประเทศ โดยยายมาตงแต ป พ.ศ. ........................ รวมเวลาถงปจจบน .............. ป 10. จ านวนสมาชกในครวเรอนของทานมกคน ............ คน ประกอบดวย

เพศชาย.............. คน เพศหญง.......... คน 11. จ านวนผทท างาน มรายได ในครวเรอนของทานมกคน ............ คน ประกอบดวย

เพศชาย.............. คน เพศหญง.......... คน 12. รายไดของทงครอบครว.............................บาท สวนท 2 ความตองการและปญหาการเรยนร ค าชแจง โปรดอานขอความแตละขอ แลวท าเครองหมาย ลงในชอง [ ] ทตรงกบความเปนจรง

การพจารณาระดบความตองการ การพจารณาระดบปญหา 1. การพฒนาวธการเรยนร [ ] ไมตองการพฒนาวธการเรยนร [ ] ตองการไดรบค าแนะน าเกยวกบการพฒนาการเรยนร [ ] ตองการไดรบการฝกอบรมเกยวกบการพฒนาการเรยนร [ ] สามารถใชวธการเรยนรพฒนาตนเองไดด

[ ] ไมรวธการเรยนร [ ] รจกวธการเรยนรบาง [ ] ตองการพฒนาวธการเรยนร แตไมรแหลงทจะพฒนาตนเอง [ ] ใชวธการเรยนรได แตยงไมสามารถพฒนาตนเองไดด

2. ความสามารถในการใชแหลงการเรยนรตางๆ [ ] ไมตองการใชแหลงการเรยนร [ ] ตองการเขาถงแหลงการเรยนรอยางนอยหนงแหลง [ ] สามารถเขาถงแหลงการเรยนรไดอยางหลากหลาย [ ] มหนวยงานสงเสรมสนบสนนเขาถงแหลงการเรยนรไดหลากหลาย

[ ] ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร [ ] เขาถงแหลงการเรยนรไดอยางจ ากด [ ] เขาถงแหลงการเรยนรไดบาง [ ] มหนวยงานสงเสรมสนบสนนใหเขาถงแหลงการเรยนรไดหลากหลาย

56

การพจารณาระดบความตองการ การพจารณาระดบปญหา 3. การเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง [ ] ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง [ ] ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรบาง [ ] ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรใหเกดประโยชน [ ] ตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรใหเกดประโยชนสงสดและตอเนอง

[ ] ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง [ ] เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร แตไมเกดประโยชน [ ] เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร และเกดประโยชนบาง [ ] เคยเขารวมกจกรรมการเรยนร ไดประโยชนมากแตยงไมตอเนอง

4. การฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง [ ] ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง [ ] ตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง [ ] ตองการฝกนสยการเรยนรเปนประจ าอยางตอเนอง [ ] ตองการใชนสยการเรยนรอยางตอเนองเพอพฒนาตนเอง

[ ] ขาดนสยการเรยนร [ ] ไมไดรบการฝกนสยการเรยนร [ ] มนสยการเรยนรอยางตอเนองยงไมดพอ [ ] มนสยการเรยนรอยางตอเนอง แตยงไมสามารถเรยนรไดด

4. การไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนรจากหนวยงานตางๆ [ ] ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร [ ] ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบสอบถาม/ส ารวจความตองการ [ ] ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบสงเสรมสนบสนนการเรยนร [ ] ตองการใหหนวยงานทมหนาทรบผดชอบจดการเรยนรใหตอเนองเพอใหเกดประโยชนทชดเจน

[ ] หนวยงานทมหนาทรบผดชอบไมไดสงเสรมสนบสนนการเรยนร [ ] หนวยงานทมหนาทรบผดชอบเคยสอบถาม/ส ารวจเพอจะสงเสรมการเรยนร [ ] หนวยงานทมหนาทรบผดชอบมการจดสงเสรมสนบสนนการเรยนร [ ] หนวยงานทมหนาทรบผดชอบจดการเรยนรไดประโยชนบาง

5. การไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร [ ] ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร [ ] ตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนร [ ] ตองการไดรบการพฒนาทกษะและเพมพนทกษะในการเรยนรอยางตอเนอง [ ] ตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรและน าไปใชประโยชนไดอยางจรงจง

[ ] ไมเคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร [ ] เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนรบาง [ ] เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร แตยงไมไดน าไปใช [ ] เคยไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร และไดน าไปใชประโยชนบาง

57

สวนท 3 ภาวะพฤฒพลง

ดานสขภาพ (Health)

รายการประเมน ภาวะพฤฒพลงดานสขภาพ

กอนการเรยนร หลงการเรยนร 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

1. การใสใจดแลสขภาพของตนเอง 2. ความแขงแรงทางดานรางกาย 3. อาการเจบปวยเรอรงทเปนอย 4. การท าใจยอมรบกบการเปลยนแปลงของ

ชวต

5. การท าใจยอมรบความสญเสย 6. การตดตอหรอพบปะกบสมาชกใน

ครอบครว

7. การตดตอหรอพบปะกบคนอน ๆ ในชมชน

8. การมสมพนธภาพกบผอน 9. การท าประโยชนใหกบครอบครว ชมชน

หรอสงคม



58

ดานการมสวนรวม (Participation)

รายการประเมน ภาวะพฤฒพลงดานการมสวนรวม


1. การท ากจกรรมตาง ๆ 2. การท ากจกรรมทชอบในยามวาง 3. การท ากจกรรมภายในครอบครว 4. การท ากจกรรมกบเพอน 5. การท ากจกรรมกบเพอนบาน 6. การท ากจกรรมใหสงคมตาง ๆ ททานเปน

สมาชกหรอเขารวม

59

ดานความมนคง (Security)

รายการประเมน ภาวะพฤฒพลงดานความมนคง


1. ความมนคงในชวต 2. ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการ






60

สวนท 4 ความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงส าหรบผสงอาย

รายการประเมน ความพงพอใจในการเรยนรตามรปแบบ 5 4 3 2 1

1. ดานกระบวนการเรยนร 1.1 ขนวางแผน 1.2 ขนปฏบต 1.3 ขนสงเกตผลการปฏบต 1.4 ขนสะทอนกลบการปฏบต

2. ดานการพฒนาภาวะพฤฒพลง 2.1 ดานสขภาพ (health) 2.2 ดานการมสวนรวม (participation) 2.3 ดานความมนคง (security)

3. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสอดคลองกบสภาพปญหาดานการเรยนร

4. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสอดคลองกบความตองการดานการเรยนร

5. รปแบบเรยนรทพฒนาขนสามารถสงเสรมใหเกดการเรยนรตลอดชวต

61

ภาคผนวก ข กลมโรคออรโธปดกสในผสงอาย

62

กลมโรคออรโธปดกสในผสงอาย

1. โรคกระดกพรน (Osteoporosis) ความหมาย สาเหต การวนจฉย แนวทางการคดกรอง มาตรการในการปองกน 2. ไขขอเสอม (Osteoarthritis; Hip, knee) ความหมาย ปจจยเสยงทกอใหเกดภาวะขอเขาเสอม อาการและอาการแสดง การวนจฉยภาวะขอเขาเสอม แนวทางการรกษา แนวทางการปองกน 3. ภาวะกระดกสนหลงเสอม/ ทบเสนประสาท (Spondylosis/ Spinal Stenosis) ความหมาย อาการและอาการแสดง แนวทางการรกษา แนวทางการปองกน 1. โรคกระดกพรน (Osteoporosis)

โรคกระดกพรน หรอ โรคกระดกโปรงบาง คอภาวะทเนอกระดกลดลง และมการเปลยนแปลงโครงสราง ภายในของกระดก สงผลใหกระดกบางลง ท าใหมโอกาสทจะเกดกระดกหกไดงายขน ในวยเดกปรมาณเนอกระดกจะคอย ๆ เพมขนจนสงสดเมออายประมาณ 30-35 ป หลงจากนนเนอกระดกจะ ลดลงอยางชา ๆ ซงโรคกระดกพรนนจะพบมากในผสงอายโดยประมาณ 60 ปขนไปโดยจะพบปญหาในหญงมากกวาชาย เพราะในหญงจะมการลงลงของเนอกระดกเปนอยางมากในชวง 5 ป หลงวยหมดประจ าเดอน สตรกลมนจะเปนโรคกระดกพรนและเมอ อายสงขนโอกาสกระดกหกกจะสงเพมตามไปดวย โดยจะเปนการทรดหกของ กระดกสนหลง การหกของกระดกสะโพก และสดทายคอกระดกตนขาหก

โรคกระดกพรนพบมากในสตรผวขาวโดยเฉพาะพวกทอยใกลขวโลก รองลงมา เปนชาวผวเหลองในเอเซยและพบนอยลงในชาวผวด า จะเหนวาทกคนมโอกาสทจะเปน โรคกระดกพรนแตผทมปจจยเสยงตอไปนจะมโอกาสเปนโรคมากกวาผทไมมปจจยเสยง และ ถายงมปจจยเสยงหลายอยางกมโอกาสเปนโรคมากขนอกแตในผหญงเมอถงวยหมดประจ าเดอนปรมาณเนอกระดกจะลดลงอยางรวดเรว ท าใหตลอดชวต ผหญงจะสญเสยเนอกระดกมากกวาผชายถง 2-3 เทา

63

สาเหตของการเกดโรคกระดกพรน พนธกรรมจากเชอชาต ผวขาวจะมโอกาสเกดโรคกระดกพรนมากกวาชนชาตทผวด า เพศ หญงมโอกาสเกดโรคกระดกพรน มากกวา ชาย โภชนาการ บรโภคแคลเซยมต า ดมแอลกอฮอลมาก ดมกาแฟมาก บรโภคเกลอมาก บรโภคโปรตนจากสตวมาก วถชวต ผทมความเสยงตอการเกดโรคกระดกพรนคอผทสบบหรมากหรอมกจวตรการออกก าลงกายนอยและเปนสตรทอยในภาวะรงไขฝอ (ขาดฮอรโมนเอสโตรเจน) มดลกถกตดออกไป หรอ ภาวะวยหลงหมดประจ าเดอนนอกจากนนยงพบในผทมการท างานของตอมทยรอยดและ ตอมพาราทยรอยดท างานมากเกนไป สวนผทไตวายเรอรง โรคขออกเสบรมาตอยด กมโอกาสเสยงเชนกน

จากปจจยตาง ๆ ขางตนน บางปจจยมผลตอการเกดโรคในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง แตบางปจจยกมผลตอการกอใหเกดโรคไดตลอดชวต เชน พนธกรรมจะเปนปจจยทส าคญทสดในการก าหนดวาจะมมวลกระดกสงสดไดเทาใด ในขณะทปจจยอน ๆ จะเปนการดดแปลงค าสงจากพนธกรรม โดยมไดทงผลบวกและผลลบ

ปจจยดานโภชนาการ เปนสวนทไดรบความสนใจเปนอยางมาก เพราะเปนปจจยทสามารถปรงแตงได เพอใหไดประโยชนสงสดจากการบรโภคอาหารโดยเฉพาะแคลเซยมและโปรตน

สวนอกปจจยหนงกคอฮอรโมนเพศหญง โดยเฉพาะฮอรโมนเอสโตรเจน ซงพบวานอกจากจะชวยพยงเนอกระดกเอาไว ปองกนการสญเสยเนอกระดกแลวยงสามารถชวยเพมเนอกระดกไดดวย โดยเอสโตรเจนจะสรางสารซงมผลควบคมการท างานของเซลลในการสลายกระดก (Osteoclast) ซงจะชวยท าใหเซลลสรางกระดก (Osteoblast) ท างานไดดขน ขบวนการเกดกระดกในรางกาย กระดกในรางกายนนเมอมองจากภายนอกจะเหนเปนทอนแขง ๆ คลาย ๆ กนแตเมอมองละเอยดลงไปจะสามารถจ าแนกลกษณะของกระดกออกไดเปน 2 ชนดคอ Cortical bone และ Cancellous bone โดย Cortical bone คอกระดกสวนเปลอกนอก ซงมลกษณะแขงและจบตวกน อยางหนาแนน ซงเปนสวนท เหนดานนอกของโครงกระดก สวน Cancellous bone จะเปนสวนทเปนแผนเยอใยทสอดไขวสลบไปมาอยใน ชองโพรงกระดกภายใน กระดกแตละทอนของรากายจะประกอบดวยกระดกทงสองแบบ ซงอยในสดสวนทแตกตางกนไปแลวแตต าแหนงของกระดกนน ๆ เชน ตรงสวนกลางของกระดกแขนขา (long bone) จะประกอบดวย Cortical bone เปนสวนใหญ ทบรเวณสวนปลายจงจะม Cancellous bone ในปรมาณทมากขน สวนกระดกสนหลงจะประกอบดวย Cancellous bone เปนสวน ใหญ ซงกระดกทงสองถกออกแบบให เหมาะสมกบการรบแรงกดและแรงกระแทก ในลกษณะตาง ๆ กน ซงสองแบบมการตอบสนองตอ metabolism ของแคลเซยม แตกตางกนดวย

64

กระดกยงประกอบดวยสารอนทรยชอ คอลลาเจน ซงจะกอตวเปนฐานใหสารอนนทรย เชน แคลเซยมฟอสเฟตมาตกผลกจบตวกบคอลลาเจน จนแปรสภาพกลายเปนของแขงทสามารถรบน าหนกและมความยดหยนในตวเอง เมอมองลกลงไปถงระดบเซลลจะพบวา กระดกประกอบดวยเซลลหลก 2 ชนด คอ เซลลทเปนตวสรางกระดก (Osteoblast) และเซลลทท าหนาทสลาย กระดก (Osteoclast) เพราะกระดกของมนษยไมไดอยในลกษณะนง ๆ เหมอนการกอก าแพง แตจะเปนลกษณะแบบไดนามค คอมการเคลอนไหวถายเทกน อยตลอดเวลา คอมการสรางขนใหมและสลายของเดมกนไปอยตลอดเวลา ชวงทมการสะสมของแคลเซยมมากทสดจะอยในชวงวยเดกทก าลงเจรญเตบโตเขาสวยเจรญพนธคอประมาณอาย 14 ป ในเดกผหญง และประมาณ 16 ปในเดกชาย หลงจากหยดสงแลว กระดกยงมการหนาตวไดอกเลกนอยจนถงชวงอายประมาณ 30 ป และจะคงทอยสกระยะหนง แลวจงจะเรมมการสญเสยเนอกระดกไปเรอย ๆ ปละ 0.5-1% ตอป ทงหญงและชาย แตในผหญงหลงวยหมดประจ าเดอนจะเกดการสญเสยเนอกระดกเพมมากขนท า ใหกระดกบางลงกวาเดม อาจมองไมเหนความแตกตางเมอมองจากภายนอก การวนจฉย ภาวะกระดกบางและโรคกระดกพรน 1. The European Foundation for osteoporosis and bone disease , The Nation Osteoporosis Foundation of United State and World Health Organization 1994 ไดใหนยามความหมายของภาวะกระดกบาง (Osteopenia) และโรคกระดกพรน (Osteoporosis) ไวดงน 1.1 Normal คอ กลมท BMD > -1 SD เมอเทยบกบ คาเฉลยของ BMD ของ health young adult 1.2 Osteopenia : คอกลมท BMD อยระหวาง – 1 SD ถง – 2.5 SD เมอเทยบกบ health young adult 1.3 Osteoporosis คอกลมท BMD <-2.5 SD เมอเทยบกบ คาเฉลยของ BMD ของ health young adult 1.4 Gold Standard ของการวนจฉยโรคกระดกพรนนนจะใชวดโดย Dual Energy X Ray Absorptionometer (DXA) โดยต าแหนงทนยมวดคอต าแหนงของกระดกทหกบอย และการหกของกระดกมผลท าใหเกดผลแทรกซอนสงคอ กระดกสนหลง ระดบ L1 และ L4 และกระดกสะโพก โดยเฉพาะต าแหนง Neck of Femur โดยเครองจะรายงานคาความหนาแนนของกระดกมหนวยเปน gm/cm2 และท าการเปรยบเทยบคาทไดกบคา Peak bone ของ Healthy Young adult ของเพศเดยวกน โดยค านวณเปนคา T Score ออกมาก ถาคา T Score >= -1 แสดงวาปกต ถาคา T อยระหวาง -1 ถง -2.5 ถอวาเปนกระดกบาง ถาคา T <-2.5 ถอวาเปนโรคกระดกพรน 2. คาของ Peak bone ของ Healthy young adult ทจะน าไปใชเปนคา Standard เพอไปเปรยบเทยบกบความหนาแนนของกระดกของผรบการตรวจ ของแตละประเทศ หรอแตละเชอชาตจะมความแตกตางกนออกไป เชนชาวตะวนตกจะมคาสงกวาชาวตะวนออก การจะวนจฉยภาวะกระดกบางหรอกระดกพรน จงมความจ าเปนตองทราบคา Peak bone ของ Healthy young adult ของแตละประเทศหรอแตละเชอชาต มฉะนนการวนจฉยจะผดพลาดจากความเปนจรง เชนถาน าคา

65

ความหนาแนนของกระดกคนไทย ไปเปรยบเทยบกบคา Peak bone ของกระดกชาวตะวนตก จะท าใหใหการวนจฉยภาวะกระดกบางและโรคกระดกพรนสงกวาความเปนจรง 3. รศ.พญ. คณหญง กอบจตต ลมปพยอม และคณะไดท าการศกษาเพอหาคา Peak bone ของ Healthy women ของไทย โดยท าการศกษาหญงไทยจ านวน 1,773 คน ชวงอาย 11-80 ป จาก 6 จงหวดทเปนตวแทนของภาคตาง ๆ โดยท าการสมตวอยาง แบบ Multistage cluster sampling ผลการศกษา คามาตรฐาน Peak Bone ของหญงไทย อยในชวง 30-34 ป โดย Mean± SD ของ Lumbar Spine เทากบ 0.957 ± 0.110 gm/cm2 และของ Femoral neck เทากบ0.817 ± 0.098 gm/cm2 โดยคาทเปน Cut off point ในการวนจฉย Osteoporosis ของ Spine และ Femoral neck เทากบ 0.682 และ 0.569 gm/cm 2 ตามล าดบ 4. เพอไดคา Peak bone ของ Healthy young Women ของไทยแลว รศ.พญ. คณหญง กอบจตต ลมปพยอม และคณะ จงท าการศกษาเพอหาความชกภาวะกระดกบางและโรคกระดกพรน โดยใชคามาตรฐานของหญงไทย ความชกของโรคกระดกบาง และกระดกพรนของหญงไทย ใน 6 จงหวดทเปนตวแทนของภาคตาง ๆ ในประเทศไทย ทระดบ Femoral Neck เทากบรอยละ 37 แล 13.6 ตามล าดบ เมอวดทระดบ Lumbar spine ความชกของกระดกพรนเทากบรอยละ 19.8 โดยพบวา ความชกของโรคกระดกพรนเพมขนตามอาย โดยจะมความชกสงเกนรอยละ 50 ในสตรทอาย 70 ปขนไป 5. คามาตรฐาน Peak Bone ของชายไทย การศกษาคอนขางจ ากด เชนการศกษาของ Pongchaiyakul C โดยศกษาชายไทยจ านวน 412 คน (159 คนอยในกรงเทพ และ 253 คนอยทจงหวดขอนแกน ชวงอายทท าการศกษาอยระหวาง 20-87 ป พบวา Peak bone อยในชวง 20-29 ป โดย Mean±SD ของ Femoral neck เทากบ 1.10 ± 0.15 gm/cm2 และของ Lumbar spine เทากบ 1.17 ± 0.13 gm/cm2 แนวทางการคดกรองผทควรไดรบการตรวจวดมวลกระดกดวยเครอง axial DXA ในลกษณะปองกนแบบปฐมภม

ปจจบนมการพฒนาเครองมอเพอน ามาตรวจคดกรองเบองตน FRAX เปนเครองมอ ท WHO แนะน าใหใชเนองจากมการน า clinical risk factors (CRF) มาใชในการท านายความ เสยงตอการเกดกระดกหก โดยก าหนดไววาหากค านวณคา 10 year probability of hip fracture ไดมากกวาหรอเทากบ 3% หรอ 10 year probability of major osteoporotic fractures (hip, clinical spine, forearm, proximal humerus) ไดมากกวาหรอเทากบ 20% ควรพจารณาให การรกษาดวยยา นอกจากนประเทศแคนาดามการพฒนาเครองมอ CAROC (Canadian Association of Radiologist and Osteoporosis Canada) เพอประเมนความเสยงตอการเกด กระดกหกในประชากรแคนาดา (10 year fracture risk) ซงแบงกลมเปน 3 กลม Low risk (<10%), Moderate risk (10-20%), High risk (>20%) และเครองมออน ๆ เชน Osteoporosis Self-assessment Tool (OST), Osteoporosis Index of Risk (OSIRIS), Simple Calculated Osteoporosis Risk Estimation (SCORE), Osteoporosis Risk Assessment Instrument (ORAI), Age, Body Size, No Estrogen (ABONE)

66

แมวา DXA เปนวธการวนจฉยททกประเทศแนะน า แตหลกเกณฑในการท า DXA มขอก าหนดในการตรวจดวยเครองมอดงกลาวแตกตางกนในแตละประเทศ โดยพบวา Guideline ของประเทศไทยมความคลายคลงกบ National Osteoporosis Foundation แตหากพจารณาในดานสถานการณของเครอง DXA ในประเทศไทย อาจจะเหมาะสมในการใชขอแนะน าของ WHO คอใช FRAX ในการคดกรองเบองตน WHO 2008 แนะน าใหมการตรวจคดกรองความเสยงดวย FRAX กอน โดยเฉพาะประเทศทจ ากดการเขาถงการตรวจ BMD ดวยเครอง DXA เนองจากการใช FRAX มประสทธภาพอยางนอยใกลเคยงกบ peripheral assessment of BMD, quantitative ultrasonography of the calcaneus การใช FRAX จะท าใหสามารถจ าแนกประชากรในกลม very high risk และ very low risk ซงคา BMD กไมท าใหเปลยนระดบความเสยง ส าหรบประชากรในกลม intermediate risk มความจ าเปนตองตรวจ BMD เพอประเมนโอกาสเสยงตอการเกดกระดกหก และพจารณาในการรกษาตอไป US Preventive Service Task Force (USPSTF) 2011 แนะน าวาเพศหญงเชอชาตผวขาว (white woman) ทมอาย ≥ 65 ป หรอผทอายต ากวา 65 ป แตมความเสยงตอการเกดกระดกหก (10 year fracture risk = 9.3%) เทยบเทาหรอมากกวาหญงทอาย 65 ป ซงไมมความเสยงตอการเกดกระดกหก ควรไดรบการตรวจ BMDดวยเครอง DXA รวมกบการประเมน 10 year fracture risk ส าหรบเพศชาย หลกฐานเชงประจกษยงไมเพยงพอทจะน ามาสรปถงประโยชนของการตรวจคดกรอง National Osteoporosis Foundation (NOF), US 2010 แนะน าใหมการตรวจ BMD ดวยเครอง DXA ในกลมตอไปน 1) เพศหญง : อาย ≥ 65 ป ถงแมวาไมมปจจยเสยงอน 2) ผหญงวยหลงหมดประจ าเดอน อาย < 65 ป ทม risk factor อยางนอย 1 ขอ ไดแก - มประวตบดาหรอมารดากระดกสะโพกหก - สบบหร ณ ปจจบน - น าหนกตวนอยกวา 57.2 กโลกรม ส าหรบ Caucasians; ส าหรบชาวเอเชยเกณฑคอ ดชนมวลกายนอยกวา 19 กโลกรมตอตารางเมตร - ไดรบยากลโคคอรตคอยดหรอมแผนจะใชยาเปนระยะเวลานานกวา 3 เดอน - มโรคเรอรงรายแรงทจะเพมความเสยงตอกระดกหก เชน hyperthyroidism หรอ malabsorption 3) เพศชาย : อาย ≥ 70 ป หรอชายทอาย 50-69 ป ทควรตองตระหนกถง ภาวะกระดกพรนโดยพจารณาจาก risk factor profile 4) ผหญงวยหลงหมดประจ าเดอนทมกระดกหกภายหลงจากอาย 45 ป มลนธโรคกระดกพรนแหงประเทศไทย พ.ศ. 2553 แนะน าใหตรวจ BMD ดวย DXA ในกลมตอไปน 1) ผหญงอายตงแต 65 ปขนไป

67

2) ผชายอายตงแต 70 ปขนไป 3) ผหญงทหมดประจ าเดอนกอน 45 ป (early menopause) รวมถงผทถกตด รงไข 2 ขาง 4) ผหญงทมภาวะขาดฮอรโมนเอสโตรเจน (estrogen deficiency) กอนเขาส วยหมดประจ าเดอน ตอเนองนานกวา 1 ป ยกเวนกรณตงครรภและใหนมบตร 5) ผทไดรบยากลโคคอรตคอยดเปนระยะเวลานาน (เพรดนโซโลนวนละ 5 มลลกรม หรอเทยบเทา เปนระยะเวลานานกวา 3 เดอน) 6) ผทมประวตบดาหรอมารดากระดกสะโพกหก 7) ผหญงวยหมดประจ าเดอนทมดชนมวลกายนอยกวา 19 กโลกรมตอตารางเมตร 8) ผทตรวจพบภาวะกระดกบางหรอกระดกสนหลงผดรปจากการถายภาพรงสเอกซ (radiographic osteopenia and/or vertebral deformity by x-ray) 9) ผทมประวตกระดกหกจากภยนตรายแบบไมรนแรง 10) ผทมประวตสวนสงลดลงมากกวา 4 เซนตเมตร หรอวดไดลดลงมากกวา 2 เซนตเมตรตอป 11) ผทอยในกลมทมความเสยงปานกลางขนไปจากการตรวจคดกรองดวย OSTA score, KKOS score หรอโอกาสเสยงจาก nomogram (probability) ตงแต 0.3 ขนไป ส าหรบ ผหญงวยหมดประจ าเดอน มาตรการในการปองกนภาวะกระดกบาง/โรคกระดกพรน 1. WHO Expert Committee and Study group ไดจดท ารายงาน Prevention and Management of Osteoporosis โดยก าหนด Main Recommendation ส าหรบ care provider ไวดงน 1.1 ใหธ ารงรกษาวถชวตทมการเคลอนไหวรางกายอยางสม าเสมอ และไดรบแสงแดดอยางเพยงพอ โดยเฉพาะอยางยงผสงอายทอาศยอยในพนทสง 1.2 หยดการสบบหร และการดมเครองดมทมแอลกอฮอล 1.3 กนอาหารทอดมดวยแคลเซยม ตามค าแนะน าของแตละภมภาค/ประเทศ 1.4 มน าหนกตวทเหมาะสม 2. มการประมาณการวาในป 2050 จะมผปวยกระดกหกจากโรคกระดกพรน เพมขนเปน 3-4 เทาของป 1990 วธการทดทสดคอการปองกนดกวาการรกษา โดยในชวงอายนอยกตองท าให Peak bone มปรมาณทมากทสดเทาทจะท าได ดวยการกนอาหารทอดมดวยแคลเซยม มการออกก าลงแบบรบน าหนกอยางเหมาะสม รวมถงวธการปองกนการหกลม ซงการออกก าลงกายนอกจากจะท าใหสขภาพของกระดกดขนแลว ยงท าใหระบบกลามเนอและเสนเอนทปกปองกระดก มความแขงแรง และมการท างานทประสานงานกน ท าใหการทรงตวด มความยดหยนด ซงทงหมดทกลาวมานอกจากจะปองกนการหกลมแลว ยงท าใหความหนาแนนของกระดกดขนดวย รวมทงสขภาพโดยรวมกจะดขน การเดน หรอการออกก าลงกายแบบแอโรบค เปนการออกก าลงกายทด นอกจากจะกระตนการสรางเซลกระดก ท าใหกลามเนอและเสนเอนแขงแรงทจะชวยรองรบน าหนกทกระดกได การ

68

สนบสนนสงเสรมใหเกดการออกก าลงกายในทกชวงวย เปนเรองทมความเรงดวนในล าดบแรกในการปองกนโรคกระดกพรน ส าหรบประเทศไทย กรมการแพทยไดแนะน า แนวทางการออกก าลงกายเพอปองกนโรคกระดกพรน ในแนวทางเวชปฏบตเรองโรคกระดกพรน 3. หนงสอแนวทางเวชปฏบตเรองโรคกระดกพรน แนะน าปรมาณแคลเซยมส าหรบกลมอายตาง ๆ ไวดงน

ค าแนะน าในการปองกนภาวะกระดกพรน มลนธโรคกระดกพรนแหงประเทศไทย (พ.ศ.2553) ไดแนะน าการปองกนโรคกระดกพรนและการหกลม ดวยวธการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ ไดแก งดสบบหร กาแฟหรอเครองดมทมคาเฟอน อาหารเคมจดและมโปรตนสง ไมดมสราเกนขนาด ปรบวถชวตใหมกจกรรมการเคลอนไหวทางกายควบคมโรคเรอรง ทเปนปจจยเสยงตอโรคกระดกพรนและระมดระวงการใชยาทเปนปจจยเสยงตอโรคกระดกพรน เสรมสรางมวลกระดกใหสงสดตงแตเยาววย ปองกนหรอชะลอการสญเสยมวลกระดกเมอเขาสวยหมดประจ าเดอน ปองกนการหกลม โดยการปรบสภาพแวดลอม และเสรมสรางสขภาพ เพอความแขงแรงและสมดลของรางกาย ค าแนะน าทวไปในผทมภาวะกระดกพรนและเสยงตอการเกดภาวะกระดกหก การรกษาภาวะกระดกพรนจ าเปนตองอาศยหลายวธเพอลดความเสยงตอการเกด กระดกหก ประกอบดวย 1. การไดรบแรธาตแคลเซยมและวตามนดอยางเพยงพอ โดยชายและหญงทจดอยในภาวะ premenopausal ควรไดรบแคลเซยมอยางนอย 1,000 มลลกรมตอวน ส าหรบหญงวยหมด

69

ประจ าเดอน ควรไดรบแคลเซยม 1,200 มลลกรมตอวน ซงแรธาตดงกลาวไดจากอาหารและการรบประทานแคลเซยมเสรม ส าหรบวตามนด มขอแนะน าส าหรบชายและหญงทจดอยในภาวะ premenopausal วาควรไดรบ 400-600 หนวยสากลตอวน ส าหรบชายทอายมากกวา 70 ปและหญงวยหมดประจ าเดอนควรไดรบ 800 หนวยสากลตอวน (ไดจากอาหารและการรบประทานวตามนดเสรม) โดยมขอแนะน าจากผเชยวชาญเพมเตมส าหรบผทมภาวะกระดกพรนใหมการรบประทานวตามนดเสรม (vitamin D supplement) 400 หนวยสากลตอวน 2. ไดรบสารโปรตนอยางเพยงพอ โดยเฉพาะในกลมทมกระดกหกแลว 3. การออกก าลงกายเพอใหกลามเนอแขงแรง (balance and strengthening exercises และ regular weight-bearing) 4. หยดสบบหร 5. งดดมแอลกอฮอล จ ากดเครองดมทมสวนผสมของคาเฟอน และเกลอ 6. การปองกนการหกลม เชน มองภาพไมชด พนไมเรยบ 7. การใชยาในกลม Glucocorticosteroid, Heparin, Vitamin A, Antiepileptic drug ควรปรกษาแพทยเพอพจารณาการใชวาสามารถลดขนาดหรอหยดใชยาไดหรอไม 2. ไขขอเสอม (Osteoarthritis; Hip , knee) ปญหาโรคกระดกและขอทไมไดเกดจากการบาดเจบยงพบอยเปนจ านวนมาก ซงเปนโรคทเกดจากการเสอมสกหรอของขอตอตาง ๆ ของรางกายภายหลงการใชงานมานาน ภาวะขอเสอมตามสภาพรางกายนนจงเกดขนกบทกคนเมอมอายมากขน โรคขอเสอมจงเปนโรคทพบบอยในผ สงอาย โดยเฉพาะโรคขอเขาเสอมเนองจากเปนขอทรบน าหนกและใชงานมาก การรกษาผปวยโรคขอเขาเสอมนบวามความส าคญทจะชวยใหผปวยมความสามารถในการดแลชวยเหลอตนเอง ลดอาการปวด ลดอาการแทรกซอน ชะลอการเสอมของขอ ปองกนความพการ และมคณภาพชวตทดขน ขอเขา เปนขอรบน าหนกทใหญทสดของรางกาย ขอเขาทปกตและมสภาพทด ตองมคณสมบต คอ เปนขอทเคลอน ไหวไดด ไมท าใหปวด และมความมนคงในขณะใชงาน โรคขอเขาเสอม หมายถง การเสอมสภาพของกระดกออนขอตอโดยเกยวของกบอาย การเปลยนแปลงทางเคมทเกดในขอ และการเปลยนแปลงทางเมคานคของขอ การเปลยนแปลงของขอ กระดกออนผวขอ มการนมลง เมอเปนมากขนกระดกออนผวขอกอาจจะหายไปเลยท าใหกระดกของขอมาถกนถาการสกหรอของกระดกออนผวขอไมเทากน กจะท าใหกระดกทรดเขาหากน และท าใหเกดมแนวของขอผดไป เกดขาโกงหรอขาเกขนได การกระจายการรบน าหนกของกระดกผวขอ ผดปกต ท าใหการรบน าหนกผดปกต เยอหมขอ ถกระคายเคอง เกดการอกเสบ และสรางน าในขอมากขน ท าใหเกดอาการปวด บวม และขออน

70

กลามเนอรอบขอเขา มความแขงแรงนอยลง แรงกระแทกจงเกดกบผวขอมากขน สงตาง ๆ ทเกดขนเหลานลวนเปนเหตเปนผลซงกนและกน ในระยะแรก ผปวยมกมขอเขาบวม อาจรวมกบอาการปวด อาการขดทขอ โดยอาการจะเปนมากขนเมอมการเคลอนไหว คอในขณะเหยยดและงอขอเขา ซงเกดจากการทกระดกออนผวขอไมเรยบและมกระดกงอกเกดขน ผปวยบางคนกจะปรบตวดวยการไมเหยยด หรองอขอเขา เมอเวลาผานไป ท าใหเกดปญหาขอตดขดตามมา อาการเหลานจะเปนมากขนเมอเวลาผานไป ขณะเดยวกนถาขอทเสอมอกเสบนนถกใชงานมากและตอเนองอาการกจะเปนมากขนไดเชนกน โดยสวนใหญผปวยจะมาพบแพทยเมอมอาการตาง ๆ เกดขนพอควรแลว หรอ ไมสามารถประกอบกจวตประจ าวนไดเหมอนเดม ซงอาการหลก ๆ กคอ อาการปวด, ขด และหรอบวมของขอเขา หรอในรายทมขอเขาโกงอยบางแลวกมกจะมาดวยเรองเขาผดรป หรอท าใหเกดปญหาปวดมากขณะเปลยนทา เชน จากทานงเปนทายน ในผปวยทชวตประจ าวนตองมการนงในลกษณะงอขอเขามาก เชน นงยอง ๆ นงพบเพยบ นงขดสมาธหรอนงคกเขา หรอจ าเปนตองขนหรอลงบนไดจ านวนหลาย ๆ ชนอยเปนประจ า กมกท าใหอาการอกเสบของขอเขารนแรงขนไดอยางรวดเรว ท าใหผปวยไมสามารถด าเนนชวตเหมอนทเคยท าในขณะเปนปกตไดในเวลาอนสน จนอาจเปนสาเหตใหตองมาพบแพทยเรวขน ปจจยเสยงทกอใหเกดภาวะขอเขาเสอม 1. อายทมากขนมกพบในผทมอายมากกวา 40 ป ขนไป 2. โรคขออกเสบเรอรงตาง ๆ เชน รมาตอยด, เกาท, เอสแอลอ 3. การใชงานขอเขาไมเหมาะสม 4. มน าหนกตวมากเกนปกต 5. อบตเหต อาการและอาการแสดงของขอเขาเสอม

อาการขอเขาฝด ตง โดยเฉพาะในชวงตนนอน หรอพกการใชงานขอขอเขานาน ๆ อาการปวดเขา มลกษณะปวดตอ ๆ ทว ๆ ไปบรเวณขอและมกปวดแบบเรอรง อาการ

ปวดจะมากขนเมอมการใชงาน เชน นงคกเขา นงยอง ๆ และจะทเลาลงเมอพกการใชงาน มเสยงในขอเขา เมอเวลาขยบเคลอนไหว ซงเกดจากการเสยดสของผวขอทไมเรยบ ขรขระ ซงเปนผลของการมเศษกระดก และอาจเกดจากการสกหรอของกระดกออนในขอทพลกไปมาเวลาขน-ลงบนได จะมอาการเจบเสยวทขอเขา มการเปลยนรปรางขอขอเขา ในรายทเปนมากจะมการช ารดของบรเวณเขาดานในมากกวาดานนอก จนท าใหกระดกชดชนกน รวมกบกระดกงอกทเกดขน การเกดกระดกงอกทเปนมาก อาจจะคล าไดกดเจบ และกอใหเกดการโคงงอขอขอเขา เขาบวม เนองจากมของเหลวในขอมากกวาปกตโดยเฉพาะในรายทมอาการอกเสบเดนล าบาก เพราะมอาการเจบ ขด ท าใหเดนลงน าหนกไดไมเตมท มขอจ ากดในการเหยยดงอ กลามเนอออนแรง และลบลง จนเหนขอเขาโต บวมขน เดนในลกษณะ Gait ซงเปนผลจากการช ารดของขอตอและกลามเนอทเสอม ถาเปนเขาขางเดยว จะเปนลกษณะคลายขาสนขางยาวขางคอลงน าหนกไดไมเตมท หรอเอนตวเดน ถาเปนทงสองขาง ประกอบกบขอเขาโกง จะเดนกะเผลกโยนตวไปมา เดนระยะทางไกล ๆ ไมไหว

71

การวนจฉยภาวะขอเขาเสอม อาศยการซกประวต การตรวจรางกาย โดยผปวยโรคขอเสอมมกมอาการและอาการแสดงดงกลาว รวมกบการถายภาพเอกซเรยของขอเขา เพอทราบความรนแรงของโรคเพอพจารณาแนวทางในการรกษาส าหรบการเอกซเรย อาจจะพบความผดปกต เชน ชองของขอเขาแคบลง มกระดกงอกตามขอบของกระดกเขาและกระดกสะบา ในรายทเปนมากจะพบการโคงงอของขอเขา แนวทางการรกษา การวางแผนการรกษาขนกบปจจยเสยงของผปวยแตละราย ความรนแรงของอาการและการแสดงcomorbidity ของผปวย ไดแก โรคหวใจ ความดนโลหตสง โรคกระเพาะอาหาร โรคไต และความรนแรงในการท าลายโครงสรางของกระดกออนขอตอ การรกษาโรคโดยไมใชยา 1. การใหความรเรองขอเขาเสอมซงเปนสงทควรไดรบทราบเกยวกบวตถประสงคของการรกษา ทราบถงความส าคญของการเปลยนลกษณะความเปนอย , การออกก าลงกาย,การท ากจกรรมการลดน าหนก , การลดแรงกระท าทขอเขา 2. การปรบเปลยนพฤตกรรมในการใชชวตประจ าวน 2.1 หลกเลยงกจกรรมทมการงอเขามาก เชน การนงพบเพยบ การนงยอง ๆ นงขดสมาธ นงคกเขา เพราะจะท าใหผวขอเขาเสอมเรวมากขน ควรนงเกาอสงระดบเขา 2.2 การเขาหองน า ควรนงบนชกโครกหรอนงบนเกาอสามขาทมร ควรท าทจดยดบรเวณดานขางโถ เพอชวยพยงตวเวลาลกนง ไมควรนงยอง ๆ เพราะผวขอเขาจะเสยดสกนมากขน 2.3 การนอนบนเตยง เตยงควรมความสงระดบเขา ไมควรนอนราบบนพน เพราะผวขอเขาจะเสยดสกนมากขนเวลาจะลกขนหรอจะนอน 2.4 หลกเลยงการขนลงบนไดบอย ๆ หรอหลาย ๆ ชน ถาจ าเปนขน-ลงบนไดใหนอยครงทสดเทาทจะท าได 2.5 การยน ควรยนขาตรง กางขาออกเลกนอย เพอใหน าหนกตวลงบนขาทงสองขางเทา ๆ กน 2.6 การเดน ควรเดนบนพนราบ ไมควรเดนบนพนลาดเอยง พนขรขระ เพราะจะท าใหน าหนกตวกดลงไปทเขามากขนและอาจเกดอบตเหตไดงาย ควรใสรองเทาสนเตย มขนาดกระชบพอด 2.7 หลกเลยงการนงหรอยนในทาเดยวกนนาน ๆ 2.8 หลกเลยงกฬาทมการปะทะ เชน ฟตบอล บาสเกตบอล เบสบอล เพราะอาจท าใหกลามเนอและเสนเอนรอบขอเขาเกดการฉกขาดได 2.9 ควบคมน าหนกตวใหเหมาะสม โดยการควบคมอาหารควบคไปกบการออกก าลงกาย ควรรบประทานอาหารใหครบทง 5 หม เลอกอาหารทมไขมนต าและลดปรมาณอาหารในแตละมอใหนอยลง 3. กายภาพบ าบดในผปวยขอเขาเสอม จากการท าวจยในประเทศตาง ๆ เชนอเมรกา ออสเตรเลย พบวาการรกษาทางกายภาพบ าบดโดยเฉพาะการออกก าลงกายในผปวยขอเขาเสอม จะชวยให อาการปวดขอเขาลดลง

72

สามารถท ากจกรรมทเมอกอนท าไมไดหรอท าไดล าบากไดดขน เชน การขนลงบนได การลกนง และ เพมความสามารถในการท ากจกรรมไดนานขน เชนการเดน เมอเปรยบเทยบกบกลมทไมไดออกก าลงกาย หลกการการออกก าลงกายในผปวยขอเขาเสอม การออกก าลงกายเพอเพมความยดหยนของกลามเนอขอเขา เปนการยดกลามเนอของขาโดยเนนทกลามเนอขอเขา ส าหรบลดอาการตงหรอปวดเขาเวลาเปลยนทาทางหรออรยาบถ เชนการลกนง การออกก าลงกายเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ เปนการออกก าลงแบบคอยเปนคอยไป จนถงระดบปานกลาง ส าหรบลดอาการปวดขอเขาเมอมการใชงานมาก เชนเดนนาน การออกก าลงกายเพอเพมความสามารถในการท ากจกรรมไดใกลเคยงกบปกตมากขน โดยจะเนนการออกก าลงกายในรปแบบการเดนสายพาน, ขจกรยาน และการฝกการทรงตว หมายเหต : การออกก าลงกายทงหมดน จะตองท าในระดบทไมมอาการปวด การออกก าลงกายจะไดผลเมอผปวยสามารถน าไปปฏบตอยางสม าเสมอตามค าแนะน าของแพทย และนกกายภาพบ าบด 1. อปกรณชวยในการเดน 1.1 การใชไมเทาเพอชวยลดแรงกระท าตอขอเขา ในกรณทปวดมากควรถอไมเทาในมอดานตรงขามกบขางทปวดเขา 1.2 สนบเขาเพอกระชบลกสะบา ชวยปรบความตงของเอนรอบสะบา การรกษาโรคโดยใชยา การใชยา แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมยาแกปวด และกลมยาทมคณสมบตในการยบยงการท าลายของกระดกออนและหรอกระตนการซอมแซมกระดกออนทเสอม ยาแกปวด ยาแกปวดทไมมฤทธตานการอกเสบ โดยทวไปใชยา พาราเซตามอล โดยใหเปนครง ๆ ตามความเหมาะสม ยาตานการอกเสบทไมใชสเตรยรอยด (NSAID) ซงมทงชนดฉด รบประทาน และทาภายนอก ไมควรใชเปนระยะเวลานาน เพราะมผลขางเคยงตอกระเพาะอาหาร ผลขางเคยงของยา อาการทพบบอยทสด คอ เปนแผลในกระเพาะอาหาร เลอดออกในกระเพาะอาหาร ไตบวม ความดนโลหตสง เปนตน ยาทาแกปวด มการใชกนมากแตขอมลในเรองประสทธภาพของยาตออาการปวดคอนขางจ ากด การฉดยาคอรตโคสเตยรอยดเขาขอ แพทยอาจจะฉดในบางรายทมขอบงช เชน มการอกเสบรวมดวย การฉดยาเขาขอเขาไมควรฉดเกน 3 ครงตอป เนองจากผลของยาจะท าลายกระดกออนขอตอ เพอลดอาการปวด ยาคลายกลามเนอ บางครงเกดจากกลามเนอรอบขอเขาเกรงตว การใหยาคลายกลามเนอจะชวยบรรเทาอาการ ยารบประทานเพอเสรมบ ารงกระดกผวขอ ยากลมนมผลตอการยบยงการท าลายกระดกออนและมฤทธกระตนการซอมแซมกระดกออนขอเขาทเรมเสอม

73

น าเลยงขอเขาเทยม โดยการฉดสารเพมความยดหยน (Viscosupplementation) เขาไปในเขาเสอมเพอชวยหลอลนขอเขาใหเคลอนไหวดขน และชวยชะลอการผาตดเปลยนขอเขาออกไป การฉดจะฉดอาทตยละครงจ านวน 3-5 ครง ซงอาการจะทเลาลงไดประมาณ 6 เดอน ยารบประทานเพอเสรมบ ารงกระดกผวขอ ยากลมนมผลตอการยบยงการท าลายกระดกออนและมฤทธกระตนการซอมแซมกระดกออนขอเขาทเรมเสอม การรกษาโดยการผาตด

กอนการผาตดรกษาโรคขอเขาเสอม ผปวยควรไดรบขอมลและมสวนรวมในตดสนใจในเรองการดแลรกษา,ประสทธภาพของการผาตดชนดตาง ๆ ความเสยงหรอภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน ผลลพธของการผาตดซงวธการผาตดจะเหมาะส าหรบในกลมผปวยทมอาการไมมากและขาไมโกงมาก โดยการน าเอาผวขอสวนทสกหรอและหลดลอยอยในขอออก นอกจากนยงตดกระดกงอกหรอซอมแซมสวนทฉกขาด 3. กระดกสนหลงเสอม (Spondylosis) โรคกระดกสนหลงเสอม (Spondylosis) เปนโรคทเกดในผสงอายทมอายตงแต 45 ปเปนตนไป เปนโรคทเกดจากความเสอมสภาพตามธรรมชาตอนเนองจากอายทมากขนและการใชงานหลงมาเปนเวลานาน ท าใหกระดกหมอนรองกระดก เสนเอน กลามเนอ มการเสอมสภาพ ถงแมการเสอมของกระดกสนหลงจะเปนเรองธรรมชาตทเกดกบทกคนแตคนสวนมากกลบไมมอาการผดปกตออกมามากนก อยางไรกตามผปวยหลายรายกมอาการแสดงออกดวยอาการปวดหลงเรอรงและรนแรงมากซงมค าอธบายหลาย ๆ สาเหตในเรองทท าใหปวดในบางคน อาทเชนการใชงานหลงอยางหนก การกม ๆ เงย ๆ การมน าหนกตวทมากเกนไป กลามเนอทองและหลงทหยอนยานไมแขงแรงในผสงอาย เปนตน อาการของผปวยทมกระดกสนหลงเสอม อาการทผดปกตของผปวยทเปนโรคกระดกสนหลงเสอมคอ 1. ปวดหลง ปวดคอ เรอรงเปน ๆ หาย ๆ ถาท างานหรอเปลยนอรยาบถจะยงปวดมากขน 2. ปวดเสยวลงมาทสะโพก- เสยวคอและไหล เวลาเปลยนทา อาการนจะพบเปนครง คราวแตผปวยมกจะทนไมไหวเพราะอาการน มกจะรนแรงจนผปวยไมอาจขยบตวได 3. อาการ กระดกสนหลงผดรป เชน มอาการหลงคด หลงโกง หรอหลงเลอน โคงคด 4. ถาผปวยมอาการปวดราวลงมาถงนองหรอปลายเทา แสดงใหเหนวากระดกสนหลงหลงทเสอมสภาพอาจเปนสาเหตใหเกดการกดทบเสนประสาท ถาเปนทกระดกสวนคอผปวยจะมอาการปวดราวจากไหลลงมาแขนขอมอถงปลายมอ หรอชามอรวมดวย การรกษาโรคกระดกสนหลงเสอม เนองจากปญหากระดกสนหลงเสอมสภาพตามวยนเปนโรคทเกดตามธรรมชาต และเกดในทก ๆ คนทสงอายมากนอยตางกน แนวทางในการรกษาคอ ตองท าใหผปวยใชชวตอยกบกระดกสนหลงทเสอมนนโดยไมมอาการปวด หรอมอาการปวดนอยทสดดงเชนผสงอายทว ๆ ไปทแขงแรงและสขภาพด

74

อนดบแรกของการรกษาอาการปวดในผปวยโรคกระดกสนหลงเสอม ในกรณทมอาการปวดอยางรนแรงจนทนไมไหวในชวงวนสองวนแรก คอ 1. การนอนพก ลดการท างานเปนเวลาประมาณสองสามวน สวนใหญจะมอาการดขน 2. การรบประทานยาแกปวด ซงในเบองตนเราสามารถใชยาระงบปวดแกไขธรรมดา เชน พาราเซตามอล กอนไดในชวงแรก ๆ โดยไมจ าเปนตองพบแพทย ถารกษาเบองตนดวยตวเองแลวอาการไมดขนตองหรออาการรนแรงมากควรไปพบแพทยเพอรบการตรวจวนจฉยอยางละเอยดซงแพทยจะวเคราะหแกไขจดทท าใหปวดแนะน าการปฏบตตวเพอแกอาการปวดทเกดจากกระดกสนหลงเสอมสภาพ รบยา ลดการอกเสบทไมใชสเตยรอยด(NSIAD)และยาคลายกลามเนอกลบบาน นอกจากน ยงตองท าการรกษาโรคแฝงทอาจมอยอาทเชน โรคกระดกพรน ,โรคอวน,โรคเครยด,โรคขาดการออกก าลงกาย ฯลฯ ไปพรอมกนดวยเพอใหผปวยหายขาดไมกลบเปนซ าอก วธการปองกนกระดกสนหลงเสอม 1. การออกกายบรหารอยางสม าเสมอ สามารถท าทไหนกไดไมจ าเปนตองไปท าไกลนอกบาน จะท าคนเดยวกไดหรอท าเปนชมรมหรอกลมกยงด 2. การปรบเปลยนการปฏบตตวในชวตประจ าวนใหเหมาะสมกบวยสงนนบวาส าคญมากเชนกน ถาผปวยยงกม ๆ เงย ๆ ยกของหนกอยกจะท าใหยงปวด 3. การรกษาโรคทแฝงอย ทพบบอยคอโรคกระดกสนหลงพรนโปรงบางซงปจจบนวงการแพทยสามารถฟนฟกระดกทพรนแลวใหกลบมาปกตได

75

ภาคผนวก ค ภาพประกอบ

76

กจกรรมการเตรยมชมชนและการส ารวจชมชน วนท 15 กนยายน พ.ศ.2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร

*ภาพประกอบรายงานการวจยฉบบน ไดรบอนญาตจากเจาของภาพแลว

77

กจกรรมประชมรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะโดยใชการสนทนากลม เพอเตรยมการสรางรปแบบในการเรยนรและอาชพของผสงอาย วนท 15 กนยายน พ.ศ.2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร


78

สอการเรยนรในการอบรมใหความรแกผสงอาย เรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย

79

สอการเรยนรในการอบรมใหความรแกผสงอาย เรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย (ตอ)

80

โครงการอบรมใหความรแกผสงอาย เรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอาย วนท 18 กนยายน พ.ศ. 2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร


81

กจกรรมการตดตามผลการเรยนรของผสงอาย เรองปญหาสขภาพจากการท างานงานในผสงอายโดยใชการสมภาษณเชงลก วนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2557 ณ ชมชนเขาสามมก ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร


รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files//2559_063.pdf ·...

Documents