รายงานวจยฉบบสมบรณ

รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน

Model of recreation based management of identity in the south to enhance tourism in mangrove forest

คณะนกวจย รองศาสตราจารย ดร.ปารชาต วสทธสมาจาร

ปารฉตร สงหศกดตระกล

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณแผนดน มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประจ าปงบประมาณ 2558 รหสโครงการ ENV580506A-0

ชดโครงการ

“การศกษาอตลกษณ การทองเทยวภาคใตมงสการแขงขนในประชาคมอาเซยน”

รหสโครงการ ENV580506M

โครงการยอย

“รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน”

รหสโครงการ ENV580506A-0

คณะนกวจย รองศาสตราจารย ดร.ปารชาต วสทธสมาจาร

ปารฉตร สงหศกดตระกล

หนวยงานตนสงกด คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ต ปณ. 50 คอหงส อ.หาดใหญ จ.สงขลา 90110

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทใหทนสนบสนนการวจยในครงน ขอขอบคณตวแทนของหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน เครอขายและตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน ทง 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล ทใหความรวมมอในการใหขอมลเกยวกบ ปาชายเลน การทองเทยวในปาชายเลนและมสวนรวมในการคนหารปแบบของกจกรรมนนทนาการทมความเปนอตลกษณภาคใต รวมถงการรวมวเคราะหตลาดกลมเปาหมายและแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนจากพนทอนดามนสอาเซยน และขอขอบคณทางสถานวจยสารสนเทศศาสตรภมศาสตรฯ ทไดจดท าภาพแผนทปาชายเลนในพนททง 6 จงหวด

ขอขอบคณคณะการจดการสงแวดลอมและมหาวทยาลยสงขลานครนทรทเออเวลาในการท าวจย ทมงานวจยจากสถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศและสมาชกในครอบครวทคอยเปนก าลงใจและสนบสนนดวยดเสมอมา

รศ. ดร. ปารชาต วสทธสมาจาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต ในพนท 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล และแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนจากอนดามนสอาเซยน เปนการวจยเชงปฏบตการเกบรวบรวมขอมลจากการลงพนทส ารวจ การสมภาษณ และการจดประชมเชงปฏบตการเพอรวมระดมความคดเหนจากภาคสวนทเกยวของ กลมตวอยางทใชในการศกษาคอ หนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน สถานประกอบการทองเทยวและเครอขายชมชนทองเทยวในปาชายเลนของทง 6 จงหวด และท าการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผลการศกษา พบวา ชาวบานทอยในพนทปาชายเลนสวนใหญประกอบอาชพประมงและเกษตรกรรมเปนหลก นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน ประกอบไปดวย กจกรรมการศกษาวถชวตเกยวกบการประกอบอาชพของคนในพนท กจกรรมการศกษาระบบนเวศปาชายเลน กจกรรมการฟนฟระบบนเวศปาชายเลน กจกรรมการหาสตวน าและท าอาหาร/ผลตภณฑทองถน ส าหรบขอเสนอแนะจากงานวจย สรปไดดงน ขอเสนอแนะระดบชมชน คอ 1) การสงเสรมรปแบบการทองเทยวปาชายเลนโดยจดท าโปรแกรม ทมอตลกษณของปาชายเลนของแตละจงหวดในอนดามน โดยจดใหมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทแตกตางจากการทองเทยวโดยชมชนทวๆไปทมอย 2) กระบวนการสงเสรมการทองเทยวและกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทม อตลกษณแตละพนท ไดแก จงหวดพงงา ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตของชาวประมง โดยเฉพาะการเลยงหอย และการทองเทยวเชงสขภาพ โดยเฉพาะการท าสปาโคลนรอน จงหวดกระบ ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตแบบพหวฒนธรรม โดยการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน และการรวมอนรกษพนธพชหายากในพนท ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ จงหวดระนอง ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรระบบนเวศทมความอดมสมบรณสงมาก และสงเสรมการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอใหนกทองเทยวไดเรยนรวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน การเยบจาก การปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานต และกจกรรมท าผาบาตก จงหวดภเกต สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน การทองเทยวเชงเกษตร ไดแก การชมและชมผลไมในสวนและการชมฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ จงหวดสตล สงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย และจงหวดตรง สงเสรมการทองเทยวเพอเยยมชมทศนยภาพทสวยงาม เชน บอน าพรอนในปาชายเลน และการชมพระอาทตยตกดนทมความสวยงามในบรเวณหาดเกบตะวนและการอนรกษศลปวฒนธรรมของทองถนทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา ขอเสนอแนะระดบทองถน คอ 1) หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน ในพนทตองสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชนรวมกบภาครฐในพนท เชน สถานพฒนาปาชายเลน ฯลฯ โดยมเปาหมายคอการอนรกษและฟนฟปาชายเลนโดยใชทองเทยวเปนเครองมอ เพอสรางการมสวนรวมในการเฝาระวงและรกษาปาชายเลนในพนท และ 2) จดตงเครอขายทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนใน

3

แตละจงหวดและประสานความรวมมอระหวาง 6 จงหวดอนดามนเปนเครอขายทองเทยวปาชายเลนอนดามนทมโปรแกรมน าเทยวปาชายเลนชดเดยวกน และขายภายใต brand เดยวกนในอนาคต ขอเสนอแนะระดบประเทศ คอ ผลกดนวาระ ปาชายเลน ใหเปนวาระแหงชาตเพอการฟนฟทรพยากรปาชายเลนทเสอมโทรมในพนทคลสเตอรทองเทยวอนดามนโดยใชรปแบบการทองเทยวปาชายเลนตามศกยภาพในพนทโดยชมชน เพอใหมรปแบบการทองเทยวใหมทใสใจสงแวดลอมและมงสการแขงขนในประชาคมอาเซยนตอไป

ค าส าคญ : ปาชายเลน การจดการนนทนาการ อตลกษณภาคใต ศกยภาพ ทองเทยวในปาชายเลน

4

ABSTRACT

The action research was aimed to study the model of recreation based management of southern identity in mangrove forest areas along 6 Andaman provinces (Ranong, Phang Nga, Krabi, Phuket, Trang and Satun) and to identify the guideline for the linkage of mangrove tourism between Andaman and Asian. The data were collected by means of a survey, interview and brainstorming workshop of the involved parties. The research samples were based on the representatives of the government agencies, private organizations, tourism businesses and Mangrove Community Based Tourism Networks from 6 Andaman provinces. The qualitative data analysis was also determined. Results of the study revealed that fishing and farming were the main sources of income for local people living in mangrove forest areas and most of them were Muslim. The recreational activities in mangrove forest areas of all 6 research provinces were similarly including of the study of local occupational lifestyle, the study of mangrove ecosystem, the rehabilitation of mangrove ecosystem, fishing and cooking, and local product marking. The findings of this study opened up the community, local and national recommendations. The promotion of the identity mangrove tourism in Andaman provinces were suggested in the community recommendations. Moreover, the identity promotion of tourism and recreational activities for each province were also recommended. The study of the fisherman lifestyles; especially the shellfish culture, health tourism and mud spa; were suggested to be promoted in Phang Nga Province. The traditional, cultural and local wisdom recreational activities as well as the plant genetic conservation were suggested for the study of multicultural lifestyles in Krabi Province. The ecosystem tourism and the creative tourism (nipa palm crafting, cashew nut peeling and Batik painting) were advised for Ranong Province. The conservative tourism and agro tourism in Mangrove Forest area along with Mountain and Sea tourism sites were recommended for Phuket Province. The recommendation of Sufficiency Economy Tourism and the historical linkage to Malaysia were provided for Satun Province. For Trang Province, the scenery tourism sites, e.g. mangrove hot spring and sunset beach viewpoint, along with the being lost art and culture should be conserved. The research results also guided to the local recommendation. The cooperation between local government organizations and local communities should be supported by Local Administrative Organization to complement of conservation and rehabilitation of mangrove forest. Moreover, the Andaman mangrove tourism

5

networking and the coordination between 6 Andaman provinces should be raised for the same tourism route set under the single brand. Ultimately, the mangrove agenda for the rehabilitation of degraded mangrove resources in Andaman tourism cluster was identified to carry forward to the national agenda. The model of mangrove tourism based on community potential should be the guideline to the modern environmental friendly and ASEAN competitive tourism model.

Keywords : Mangrove Forest, Recreation, Southern Identity, Potential, Mangrove Tourism

6

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ 1 บทคดยอ 2 ABSTRACT 4 สารบญตาราง 9 สารบญแผนท 10 สารบญรป 11บทท 1 บทน า 12

1.1 ความส าคญและทมา 12 1.2 วตถประสงคการวจย 13 1.3 เปาหมายเชงยทธศาสตรของแผนงานวจย 13 1.4 ขอบเขตการวจย 13 1.5 กรอบแนวคดการวจย 14 1.6 ประโยชนทไดรบ 14

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 16 2.1 แนวคดและทฤษฎของการทองเทยวโดยชมชน 16 2.2 แนวคดและทฤษฎของนนทนาการ 21 2.3 ปาชายเลน (Mangrove Forest) 22 2.4 งานวจยทเกยวของ 24

บทท 3 วธด าเนนการวจย 27 1. พนทในการวจย 27 2. ผใหขอมล 27 3. เครองมอทใชในการวจย 28 4. วธการเกบรวบรวมขอมล 28 5. การวเคราะหและการตรวจสอบขอมล 29

บทท 4 ผลของการศกษา 30 1.สภาพทางกายภาพโดยรวม 30 2.สภาพพนทแยกตามจงหวด 33 2.1 จงหวดระนอง 33 2.1.1 ทตงและอาณาเขต 33 2.1.2 สภาพทวไป 33 2.1.3 สถานภาพปาชายเลน 34 2.1.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 34

2.1.5 ชมชนทองเทยวจงหวดระนอง 35

7

สารบญ(ตอ)

หนา 2.1.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 36 2.2 จงหวดพงงา 38 2.2.1 ทตงและอาณาเขต 38 2.2.2 สภาพทวไป 38 2.2.3 สถานภาพปาชายเลน 39 2.2.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 39 2.2.5 ชมชนทองเทยวจงหวดพงงา 40 2.2.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 44

2.3 จงหวดภเกต 46 2.3.1 ทตงและอาณาเขต 46 2.3.2 สภาพทวไป 47 2.3.3 สถานภาพปาชายเลน 47 2.3.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 47 2.3.5 ชมชนทองเทยวจงหวดภเกต 48 2.3.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 50

2.4 จงหวดกระบ 52 2.4.1 ทตงและอาณาเขต 52 2.4.2 สภาพทวไป 52 2.4.3 สถานภาพปาชายเลน 52 2.4.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 52 2.4.5 ชมชนทองเทยวจงหวดกระบ 54 2.4.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 55

2.5 จงหวดตรง 58 2.5.1 ทตงและอาณาเขต 58 2.5.2 สภาพทวไป 58 2.5.3 สถานภาพปาชายเลน 58 2.5.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 59 2.5.5 ชมชนทองเทยวจงหวดตรง 60 2.5.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 60

2.6 จงหวดสตล 62 2.6.1 ทตงและอาณาเขต 62 2.6.2 สภาพทวไป 62 2.6.3 สถานภาพปาชายเลน 62

8

สารบญ(ตอ)

หนา 2.6.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน 62 2.6.5 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน 64 3. ศกยภาพการใชประโยชนพนทปาชายเลน 67

4. ผลการประชมเชงปฏบตการ 74 4.1 การน าเสนอผลการศกษาเบองตน 74

4.2 การน าเสนอกรณศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนในพนทปาชายเลน จงหวดสตล 75

4.3 ผลการแบงกลมเพอระดมความคดเหน 76 4.3.1 รปแบบการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนทม ความเปนอตลกษณ 76

4.3.2 การวเคราะหตลาดกลมเปาหมายและปญหาการด าเนนงาน 78 4.3.3 แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนจากอนดามน สอาเซยน 81

บทท 5 สรปและอภปรายผล 83 สรปผล 83

1. ผลสรปจากการส ารวจเบองตน................................................................ 83 2. ผลสรปจากการประชมเพอระดมความคดเหน........................................ 85 3. อตลกษณของพนทในการสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลน…………… 86 4. ขอเสนอแนะจากผลการวจย 89

บรรณานกรม 91 ภาคผนวก 93 ประมวลภาพกจกรรมการส ารวจพนทปาชายเลน 94 ประมวลภาพกจกรรมการประชมเชงปฏบตการ 97

แบบสมภาษณ 98 รายชอผเขารวมประชมเชงปฏบตการ 99 บทความวจย............................................................................. ........................... 101

9

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 พนทปาชายเลนในเขตจงหวดภาคใตชายฝงทะเลอนดามน ............................................. 12 ตารางท 2 แสดงมาตรฐานทเกยวของกบการจดการทองเทยวโดยชมชน ......................................... 18 ตารางท 3 แสดงการใชประโยชนพนทปาชายเลนในจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล ........................................................................................................................................................ 67 ตารางท 4 แสดงกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลน ................................................................. 77 ตารางท 5 แสดงผลการวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย ..................................................................... 78 ตารางท 6 แสดงผลการวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย ..................................................................... 79

10

สารบญแผนท

หนา แผนท 1 แสดงลกษณะภมประเทศของ 6 จงหวดฝงอนดามน ......................................................... 32 แผนท 2 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดระนอง ................. 34 แผนท 3 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดพงงา .................... 39 แผนท 4 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดภเกต.................... 48 แผนท 5 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดกระบ ................... 53 แผนท 6 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดตรง ...................... 59 แผนท 7 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน จงหวดสตล ..................... 63

11

สารบญรป

หนา รปท 1 กรอบแนวคดในการวจย ...................................................................................................... 14 รปท 2 การลงส ารวจพนท ชวมณฑลระนอง ต.หงาว อ.เมองระนอง จ.ระนอง .............................. 37 รปท 3 การลงส ารวจพนท แหลงทองเทยวปาชายเลนเมองพงงา ต.ทายชาง อ.เมอง จ.พงงา ........ 46 รปท 4 การลงส ารวจพนท บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง จ.ภเกต ............................................. 51 รปท 5 การลงส ารวจพนท บานทงหยเพง ต.ศาลาดาน อ.เกาะลนตา จ.กระบ ............................... 57 รปท 6 การลงส ารวจพนท บานบอหน ต.บอหน อ.สเกา จ.ตรง ..................................................... 61 รปท 7 การลงส ารวจพนท บานหวทาง ต.พมาน อ.เมองสตล จ.สตล ............................................. 66 รปท 8 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดฝงอนดามน ป 2556 ........................... 68 รปท 9 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดพงงา ป 2556 ..................................... 69 รปท 10 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดภเกต ป 2556 .................................. 70 รปท 11 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดระนอง ป 2556 ................................ 71 รปท 12 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดกระบ ป 2556 .................................. 72 รปท 13 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดตรง ป 2556 ..................................... 73 รปท 14 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดสตล ป 2556 .................................... 74 รปท 15 กลาวเปดโครงการโดย นายประยร รตนเสนย รองผวาราชการจงหวดพงงา..................... 75 รปท 16 การน าเสนอกรณศกษาการจดการทองเทยวชมชนปาชายเลน จงหวดสตล ...................... 76 รปท 17 การแบงกลมยอยเพอระดมความคดเหนการจดท าแผนปฏบตการ หวขอ “แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนอนดามนสอาเซยน” .................................................................... 82 รปท 18 การลงส ารวจพนท ชวมณฑลระนอง ต.หงาว อ.เมองระนอง จ.ระนอง ............................ 94 รปท 19 การลงส ารวจพนท แหลงทองเทยวปาชายเลนเมองพงงา ต.ทายชาง อ.เมอง จ.พงงา ...... 94 รปท 20 การลงส ารวจพนท บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง จ.ภเกต ........................................... 95 รปท 21 การลงส ารวจพนท บานทงหยเพง ต.ศาลาดาน อ.เกาะลนตา จ.กระบ ............................ 95 รปท 22 การลงส ารวจพนท บานบอหน ต.บอหน อ.สเกา จ.ตรง ................................................... 96 รปท 23 การลงส ารวจพนท บานหวทาง ต.พมาน อ.เมองสตล จ.สตล ........................................... 96 รปท 24 กรอบแนวคดในการวจย .................................................................................................. 105

บทท 1

บทน า

1.1 ความส าคญและทมา

รปแบบการทองเทยวเชงนเวศทชมชนทองถนมสวนรวมในการควบคม พฒนาและจดการโดยชมชน และกระจายรายไดลงสชมชน คอ การทองเทยวโดยชมชน (Community based tourism) โดยเปนวธการทองเทยวแบบหนงทมศกยภาพทมงเนนใหชาวบานในชมชนเขามามบทบาทส าคญในการจดการทรพยากรการทองเทยว โดยยดเอาความตองการทแทจรงของชมชนเปนตวตง และด าเนนการไปสเปาหมายทชมชนตองการ ซงจะน าไปสการรวมมอรวมใจกนในชมชนทจะอนรกษคมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงรกษาไวซงศลปวฒนธรรม จารตประเพณอนดงาม และภมปญญาดงเดมของทองถน (สถาบนวจยสงคม,2549) จากการส ารวจในป พ.ศ. 2553 ของสถาบนการทองเทยวโดยชมชน พบวามชมชนกวา 150 แหงทวประเทศทมการด าเนนการเรองการทองเทยวและมการพฒนาอยางตอเนอง (สถาบนการทองเทยวโดยชมชน, 2556)

จงหวดทตงอยบรเวณชายฝงทะเลอนดามนของภาคใต ประกอบดวย จงหวดระนอง ภเกต พงงา กระบ ตรง และสตล มพนทตดชายฝงทะเลอนดามน ตงแตจงหวดระนอง จนถงจงหวดสตลและชายแดนประเทศมาเลเซย ความยาว 1,014 กโลเมตร มทรพยากรปาชายเลนทอดมสมบรณ และมความหลากหลายของระบบนเวศสง จากการส ารวจพนทปาชายเลนในเขตจงหวดภาคใตชายฝงทะเลอนดามน ของส านกงานอนรกษทรพยากรปาชายเลน ระหวางป พ.ศ. 2539 - พ.ศ. 2556 มดงน ตารางท 1 พนทปาชายเลนในเขตจงหวดภาคใตชายฝงทะเลอนดามน

จงหวด

พนทปาชายเลน(ไร) พ.ศ.2539 พ.ศ.2543 พ.ศ.2547 พ.ศ.2552 พ.ศ. 2556

ระนอง 120,229.00 170,335.00 158,343.00 305,743.77 175,233.88 พงงา 190,265.25 262,738.00 271,628.00 331,242.51 306,112.96 ภเกต 9,448.00 11,725.00 10,593.00 24,835.65 18,646.21 ตรง 150,596.75 223,677.00 204,642.00 294,481.61 240,646.05 กระบ 176,596.75 219,338.00 224,217.00 305,743.77 253,376.19 สตล 183,402.00 245,822.00 215,803.00 322,705.76 239,368.31

ทมา : การจ าแนกการใชทดนในพนทปาชายเลน ป พ.ศ. 2539 – 2552 ส านกงานอนรกษทรพยากรปาชายเลน

จากตารางท 1 พบวาปรมาณพนทปาชายเลนในแตจงหวดใกลเคยงกน ยกเวนจงหวดภเกตท

มพนทปาชายเลนนอยทสด ซงมชมชนทตงอยในพนทปาชายเลนหลายแหงมความเหมาะสมทจ ะ

13

สงเสรมใหชมชนจดกจกรรมนนทนาการเพอการทองเทยว โดยการน าอตลกษณและวถชวตของทองถนมาเปนจดขาย จดกจกรรมนนทนาการเพอการทองเทยวทไมสงผลกระทบทางลบตอระบบนเวศปาชายเลน ซงเนนในดานการใหความรเกยวกบความส าคญและความหลากหลายของระบบนเวศ การน าเอาภมปญญาทองถนมาควบคกบการอนรกษปาชายเลน โดยจดรปแบบกจกรรมนนทนาการการทองเทยวทลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก เพอเปนการลดผลกระทบตอสงแวดลอม และกอใหเกดการพฒนาชมชนอยางยงยนตอไป

ผวจยจงสนใจศกษาวารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทมอตลกษณของภาคใตในพนท 6 จงหวด คอ ระนอง พงงา กระบ ภเกต สตล และตรง ควรเปนอยางไร ศกษาวาแนวทางในการจดการทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนควรเปนอยางไร พรอมทงศกษาวาการเชอมโยงแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยนควรเปนอยางไร เพอการพฒนาการทองเทยวปาชายเลนทมความเปนอตลกษณ รวมถงการจดการทองเทยวโดยชมชนทไมสงผลกระทบตอระบบนเวศปาชายเลนและมความยงยน 1.2 วตถประสงคของการวจย

การวจยเร อง รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน ไดก าหนดวตถประสงคทส าคญ ดงตอไปน

1.2.1 เพอศกษารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต

1.2.2 เพอสงเสรมการจดการทองเทยวใหกบชมชนทอยในพนทปาชายเลน 1.2.3 เพอน ารปแบบการจดการนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนถายทอดสองคกร

ภายนอก 1.3 เปาหมายเชงยทธศาสตรของแผนงานวจย

1.3.1 เพอศกษารปแบบการจดการนนทนาการการทองเทยวโดยชมชนทอยในพนทปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต เพอเปนการสรางรายไดเสรมและแรงจงใจใหแกประชาชนในชมชนทอยในปาชายเลนใหตระหนกถงความส าคญ ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต โดยใชระบบนเวศปาชายเลนทสมบรณเปนจดขายและจดกจกรรมนนทนาการการทองเทยวทไมสงผลกระทบทางลบตอระบบนเวศปาชายเลน 1.4 ขอบเขตการวจย

1. พนทศกษา การศกษาครงนมงเนนศกษาเฉพาะชมชนทมการจดการทองเทยวในปาชายเลนของพนท

6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ซงประกอบดวย จงหวดระนอง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดกระบ จงหวดตรง และจงหวดสตล

14

2. ขอบเขตดานขอมล

ขอมลทใชในการศกษาขอมลสวนแรกจะใชขอมลทไดจากการสบคนเอกสารและการส ารวจพนทเบองตน (Survey) ขอมลสวนทสองจะไดจากการสงเกตการณ (Observation) และการสมภาษณเจาะลก (In-dept Interviewing) โดยผวจยลงไปสงเกตการณการปฏบตกจกรรมของชมชนรวมกน และขอมลสวนทสามจะเปนขอมลทไดจากการจดสนทนากลม (Focus Group)

3. ขอบเขตดานเนอหา

ขอบเขตดานเนอหาแบงออกเปน เนอหาเกยวกบประวตความเปนมาและขอมลทวไปของชมชน เนอหาเกยวกบทนทางสงคมและทนทางวฒนธรรมและเนอหาเกยวกบโครงสรางของกรบวนการจดการทรพยากรของชมชน

1.5 กรอบแนวคดการวจย

จากการศกษา ทบทวนเอกสาร แนวคด ทฤษฎ ตลอดจนงานวจยทเกยวของสามารถน ามาสรางกรอบแนวคดในการศกษาครงไดดงน

รปท 1 กรอบแนวคดในการวจย

1.6 ประโยชนทไดรบ

1.6.1 ไดรปแบบการจดการนนทนาการการทองเทยวโดยชมชนทอยในพนทปาชายเลนทเปน อตลกษณของภาคใต เพอเปนการสรางรายไดเสรมและแรงจงใจใหแกประชาชนในชมชนทอยในปาชายเลนใหตระหนกถงความส าคญ ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

1. ประวตความเปนมาของชมชน 2. บรบทชมชน

2.1 สภาพสงคมความเปนอย 2.2 สภาพเศรษฐกจ 2.3 วถการด าเนนชวต 2.4 ประเพณวฒนธรรม

3. โครงสรางทางสงคม 3.1 องคกรชมชนในการบรหารจดการปาชายเลน 3.2 ความสมพนธของคนในชมชนกบปาชายเลน 3.3 บทบาทของชมชนกบการจดการทองเทยวปาชายเลน

4. การเรยนรการจดการทองเทยวปาชายเลนของชมชน 4.1 การอนรกษและรกษาปาชายเลน 4.2 กจกรรมนนทนาการของการทองเทยวในปาชายเลน 4.2 การพฒนากจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลน

รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน

15

1.6.2 ไดพนทชมชนจาก 6 ชมชน ในพนท 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามนทจดการทองเทยวในพนทปาชายเลนทสามารถจดกจกรรมนนทนาการทองเทยวทเปนอตลกษณของทองถนภาคใตใหแกนกทองเทยวทสนใจ

1.5.3 ไดฐานขอมลรปแบบการจดการนนทนาการการทองเทยวโดยชมชนทอยในพนทปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต

16

บทท 2

การตรวจเอกสาร

งานวจยเร อง รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน ไดท าการศกษาขอมลแนวคดและทฤษฎของการทองเทยวโดยชมชน การนนทนาการ และความหมายของปาชายเลน โดยศกษาจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของ โดยครอบคลมหวขอตางๆดงน 2.1 แนวคดและทฤษฎของการทองเทยวโดยชมชน

2.1.1 ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน 2.1.2 องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน 2.1.3 การเตรยมความพรอมของชมชน

2.2 แนวคดและทฤษฎของนนทนาการ 2.2.1 ความหมายของนนทนาการ 2.2.2 ความหมายของกจกรรมนนทนาการและความส าคญ

2.3 แนวคดและทฤษฎของปาชายเลน 2.3.1 ลกษณะของปาชายเลน 2.3.2 ระบบนเวศปาชายเลน

2.4 งานวจยทเกยวของ 2.4.1 งานวจยทเกยวของการมสวนรวมของชมชน 2.4.2 งานวจยทเกยวของการกบการจดการทองเทยวเชงนเวศ

2.5 กรอบแนวคดในการวจย 2.1 แนวคดและทฤษฎของการทองเทยวโดยชมชน (Community Based Tourism – CBT)

2.1.1 ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน

มผทนยามและใหความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ไวหลายหลาก จากนกวจยทมผลงานดานการจดการทองเทยวโดยชมชน เชน ร าไพพรรณ แกวสรยะ(2544) ไดใหความหมายของการทองเทยวโดยชมชนมสวนรวม หมายถง การใหโอกาสชมชนยอมรบกจกรรมการทองเทยวแตละประเภทรวมด าเนนการ คอ รวมวางแผนจดการดวยกน รวมลงทนเปนหนดวยกนและไดรบผลประโยชน ทงรายไดและผลก าไรอยางเสมอภาคกน

สนธ สโรบล (2546) ไดใหความหมาย การทองเทยวโดยชมชน หมายถงการทองเทยวทใชคนในชมชนเปนฐานในการบรหารจดการ โดยกระบวนการมสวนรวม เพอน าไปสการดแลรกษาและฟนฟ ทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรมและวถชวตมาเปนทนหรอปจจยในการจดการทองเทยว โดยมการพฒนาศกยภาพของสมาชกในชมชนใหมความรความสามารถในการด าเนนงานตงแต การตดสนใจ การวางแผน การจดการ การใหบรการ การประเมนผล และสรปผลการด าเนนงาน โดยเนน

17

ใหเกดความยงยนและเกดประโยชนตอทองถน และตองค านงถงความสามารถในการรองรบของธรรมชาตเปนส าคญ

พจนา สวนศร (2546) ไดใหความหมายของ การทองเทยวโดยชมชน หมายถง การทองเทยวทค านงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม ก าหนดทศทางโดยชมชน จดการโดยชมชนเพอชมชนและชมชนมบทบาทเปนเจาของมสทธในการจดการดแลเพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน

รวมทง ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (2547) ไดใหความหมายของ การทองเทยวโดยชมชน หมายถง การทองเทยวทชมชนเปนผก าหนดทศทางของการทองเทยวบนฐานแนวคดทว า ชาวบานทกคนเปนเจาของทรพยากรและเปนผมสวนไดสวนเสยจากการทองเทยว โดยการน าเอาทรพยากรทมอยในทองถนตางๆ ไมวาจะเปนธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ วถชวต และวถการผลตของชมชน มาใชเปนตนทนหรอปจจยในการจดการทองเทยวอยางเหมาะสม รวมทงมการพฒนาศกยภาพของคนในชมชนใหมความร ความสามารถและบทบาททส าคญในการด าเนนงานตงแตการตดสนใจ การวางแผน การด าเนนงาน การสรปบทเรยน และมงเนนใหเกดความยงยนสคนรนลกรนหลานและเกดประโยชนตอทองถน โดยค านงถงความสามารถในการรองรบของธรรมชาตเปนส าคญ

นอกจากน McIntosh and Goeldner (1986) ไดน าเสนอสงทจ าเปนส าหรบการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยว ประกอบดวย

1) มกรอบส าหรบการเพมมาตรฐานความเปนอยของคนในทองถนซงเกดจากผลประโยชนทางเศรษฐกจของการทองเทยว

2) การพฒนาโครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวกในการพกผอนหยอนใจส าหรบเจาของถนและผเขามาเยยมชม

3) มนใจวาการพฒนาภายในศนยผ เขาชมและรสอรทมความเหมาะสมกบวตถประสงคของพนท

4) สรางโปรแกรมการพฒนาทสอดคลองกบ ปรชญา วฒนธรรม สงคมและเศรษฐกจของชมชน

5) สรางความพงพอใจแกผเขามาเยยมชม ดงนนจงสรปไดวา การทองเทยวโดยชมชน หมายถง รปแบบการทองเทยวเชงนเวศ

ทชมชนทองถนมสวนรวมในการควบคม พฒนาและจดการโดยชมชน และทส าคญสดสวนของผลประโยชนยงคงอยในชมชน

2.1.2 องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน

มผทนยามและใหความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ไวหลายหลาก จากนกวจยทมผลงานดานการจดการทองเทยวโดยชมชน เชน พจนา สวนศร (2546) ไดน าเสนอองคประกอบทส าคญของการทองเทยวโดยชมชน ดงน

ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

18

มวถการผลตทพงพาและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถน

องคกรชมชน ชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน มปราชญ หรอผมความร และทกษะในเรองตาง ๆ ทหลากหลาย ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

การจดการ มกฎ กตกา ในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว มองคกรหรอกลไกในการท างานเพอจดการทองเทยวและสามารถเชอมโยงการ

ทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม มกองทนของชมชนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน

การเรยนร ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถ

ชวตและวฒนธรรมทแตกตาง มระบบการจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน

สรางจตส านกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทงในสวนของชาวบานและผมาเยอน

เพอใหการจดการทองเทยวโดยชมชนในพนทปาชายเลนสามารถตอบสนองตอวตถประสงคทงในดาน เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และกอใหเกดการพฒนาชมชนอยางยงยน ชมชนควรมแนวทางและการเตรยมความพรอม โดยใชกระบวนการมสวนรวมในการพฒนาดานตาง ๆ ซงประยกตแนวทางจาก มาตรฐานประเภทตาง ๆ ทองคกรดานการทองเทยวทเกยวของไดก าหนดขน ดงน ตารางท 2 แสดงมาตรฐานทเกยวของกบการจดการทองเทยวโดยชมชน

มาตรฐาน สาระส าคญทเกยวของ หนวยงานทรบผดชอบ

กจกรรมดพรรณไม

-การจดการสงแวดลอมและการทองเทยวทยงยน -รปแบบและกจกรรมการทองเทยวเกยวกบสงแวดลอมศกษา -ชมชนทองถนมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยวในทองถน

กรมการทองเทยว

กจกรรมดนก -การใหความรแกนกทองเทยวดนก -การก าหนดมาตรการปองกน แกไขและตรวจสอบผลกระทบ

19

- ความพรอมของพนท กจกรรมเดนปา -การมสวนรวมของชมชนทองถน

-การจดการเสนทางศกษาธรรมชาต -กระบวนการใหความรแกนกทองเทยว

แหลงทองเทยวเชงนเวศ

-การจดการดานการใชประโยชนของพนทเพอใหเกดความยงยน -การจดการดานการใหความรและสรางจตส านก -การมสวนรวมของชมชนในการจดกจกรรมการทองเทยว

การทองเทยวโดยชมชน

-การจดการอยางยงยน -การกระจายผลประโยชนสทองถน สงคมและคณภาพชวต -การอนรกษและสงเสรมมรดกทางวฒนธรรม -การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางเปนระบบและยงยน

สถาบนการทองเทยวโดยชมชน

ทมา : กรมการทองเทยว (2556)

2.1.3 การเตรยมความพรอมชมชน

การเตรยมความพรอมชมชนเพอจดการทองเทยว สมาชกในชมชนจะตองรวมกนสรางจดมงหมายในการท างานรวมกน และรวมกนท างาน โดยชมชนควรมการเตรยมความพรอมในประเดนดงตอไปน

1) โปรแกรม/กจกรรมการทองเทยวโดยชมชน การทนกทองเทยวไดมโอกาสเขามาสมผสวถชวตอนแทจรงของคนในทองถน ไดเรยนรและไดเหนความผกพนระหวางคนกบทรพยากร และอธยาศยของคนในทองถน คอหวใจส าคญของการทองเทยวแบบ CBT ดงนนกจกรรมนนทนาการทชมชนควรจดเตรยมไว ตวอยางเชน

การเดนปาศกษาธรรมชาต ดนก ดผเสอ ดหงหอย พายเรอ ขจกรยาน เรยนรเกยวกบอาชพของชมชน เชน ออกไปวางอวน การเลยงปนมธรรมชาต การ

หาหอย หาปตามธรรมชาต รวมกจกรรมสาธารณประโยชนของชมชน เชน การรวมปลกปาชายเลน การสางปา

การจดการขยะในปาชายเลน เรยนรภมปญญาทองถน เชน การท าผามดยอมจากเปลอกพชปาชายเลน เรยนรการ

ใชสมนไพรปาชายเลน การแปรรปอาหารทะเล การจกสานจากใบจาก ผลตภณฑทเปนของทระลกจากชมชน เชน อาหารทะเลแปรรป เครองจกสาน กระบวนการถายทอดความรเกยวกบระบบนเวศปาชายเลนใหแกนกทองเทยว

20

2) บรการดานการทองเทยว แมวาการจดการทองเทยวในชมชนเปนเพยงรายไดเสรมแตเมอชมชนด าเนนการทองเทยวและมการเกบคาใชจาย การมระบบเปนการแสดงออกถงความพรอม ความนาเชอถอและเปนการน าเสนอความเปนทองถน ดงนนชมชนควรมการเตรยมในดาน

นกสอความหมายทองถน ซงเปนเดก หรอเยาวชน ผน าเทยว ในชมชน ทพกทสมผสธรรมชาต ไมเนนความสะดวกสบาย และลดการใชพลงงาน อาหารพนบาน ทปรงเสรจใหม ๆ จากวตถดบในชมชน ยานพาหนะทชวยลดภาวะโลกรอน เชน เรอพาย จกรยาน การละเลน/การแสดงพนบาน

3) สงอ านวยความสะดวก การเตรยมโครงสรางพนฐานเพอการรองรบและใหบรการนกทองเทยวเพอความสะดวก สบายและปลอดภยในการเขามาทองเทยวในขณะเดยวกนกตองไมกอผลกระทบทางดานสงแวดลอม ดงนนชมชนควรมแผนหรอด าเนนการ คอ

การวางผงของสงปลกสรางตองสอดคลองกลมกลนกบภมทศนและศลปวฒนธรรมของทองถน

ค านงถงผลกระทบดานสงแวดลอมและวฒนธรรม เชน มระบบจดการของเสยทงในเรองขยะ และน าเสย

มระบบปองกนอนตรายทอาจจะเกดกบนกทองเทยว อปกรณปองกนภย เชน เสอชชพ วทยสอสาร ปายบอกการระวงในพนทอนตราย หรอปายหามตาง ๆ

มปายสอความหมาย แผนทเสนทางทองเทยวในชมชน ทใหขอมล กบนกทองเทยว 4) ระบบการบรหารจดการ กลมทเปนตวแทนของสมาชกในชมชนทเขามาท าหนาทจดการ

การทองเทยวโดยชมชนตองเปนตวแทนผลประโยชนทแทจรงของชมชน โดยตองใหความส าคญกบองคประกอบตาง ๆ ดงน

การมสวนรวมในการด าเนนงานทกขนตอน การกระจายบทบาทการท างาน การกระจายผลประโยชนอยางเสมอภาคและยตธรรม มระบบการท างานทโปรงใส/ตรวจสอบได มการจดสรรรายไดสวนหนงเขาสาธารณประโยชนของชมชน มมาตรการในการควบคมและปองกนผลกระทบทางดาน สงคม วฒนธรรมและ

สงแวดลอม มอตราคาบรการทเปนมาตรฐานและเปนธรรม มการเกบขอมลเพอเปนสถต และน าไปประมวลส าหรบการพฒนาอยางตอเนอง

21

2.2 แนวคดและทฤษฎของนนทนาการ

2.2.1 นนทนาการ (Recreation)

ค าวา นนทนาการ มาจากค าภาษาองกฤษวา "Recreation" แปลวา การท าใหสนกสนานราเรง เปนการจดกจกรรมใหบคคลเขารวมในเวลาวางดวยความสมครใจ ไดรบความพงพอใจสนกสนาน อนจะเปนแรงจงใจใหบคคลเขารวมกจกรรมนน จากการใหความหมายของเสฐยรโกเศศ (2515) วาหลกการพนฐานของการจดการแหลงนนทนาการทางธรรมชาตนน ไดแก

1) จดการพนท (site management) - เนนรกษาระบบนเวศดงเดม - ก าหนดขดความสามารถในการรองรบของพนท / ก าหนดระดบการ

พฒนาทเหมาะสม - พฒนาสงอ านวยความสะดวกเทาทจ าเปน - เนนสงอ านวยความสะดวกขนาดเลกทกลมกลนกบธรรมชาต และ

วฒนธรรมทองถน - ควบคมผลกระทบสงแวดลอมจากการพฒนาอยางเขมงวด

2) จดการผใชประโยชน (user management) 3) ตดตามตรวจสอบผลกระทบจากกจกรรมนนทนาการในพนท ( recreational

impact monitoring) รวมทงเรองของ ขดความสามารถในการรองรบ (carrying capacity) คอ ปรมาณนกทองเทยวรปแบบของกจกรรมการทองเทยว / กจกรรมนนทนาการ และระดบการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทแหลงทองเทยวแตละแหลงจะสามารถรองรบไดโดยไมกอใหเกดการเปลยนแปลงในระบบนเวศของแหลงทองเทยวและประสบการณนนทนาการทนกทองเทยวควรจะไดรบจากการไปเยอนแหลงทองเทยวนนๆ (http://www.vcharkarn.com/vblog/33567)

2.2.2 กจกรรมนนทนาการและความส าคญ หมายถง การทเราจะสามารถจดกจกรรมกลมสมพนธใหประสบผลส าเรจไดนน เรา

ควรจะตองเรยนรถงกระบวนการสรางมนษยสมพนธของคนเรากอนวามรปแบบและลกษณะใด เพอเปนพนฐานของการจดกจกรรมกลมสมพนธของคนเรากอนวามรปแบบและลกษณะใด เพอเปนพนฐานของการจดกจกรรมกลมสมพนธ อนเปนผลตอการพฒนาบคลากร องคกรหรอการอบรมสมมนา

ความส าคญของกจกรรมนนทนาการ ในภาวะสงคมปจจบน นนทนาการมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวตมากขน

ทกขณะ สรปเปนประเดนส าคญไดดงน 1. ความส าคญตอตวเราเอง คนทกคนหากไดแสดงออก ไดพดจา ไดรองเพลง ได

ออกก าลงกาย ไดพกผอนหยอนใจกบธรรมชาต จะมความสข ความสนกสนาน อารมณแจมใส ไมเครยด สขภาพกจะดพรอมทจะประกอบกจกรรมตาง ๆ ไดอยางมคณภาพ กจกรรมเหลานนเปน

22

องคประกอบของนนทนาการทงสน และเปนองคประกอบตามธรรมชาตของมนษย เพราะอยในตวเรามาตงแตเกด เพยงแตเรามไดประมวลไวเปนหมวดหม เปนล าดบ และไมน าออกมาใชใหเปนประโยชน

2. ความส าคญตอระบบสงคม สงคมเกดจากการรวมตวของบคคลตงแต 2 คนขนไป หรอการประกอบกจกรรมตางๆ ตองอาศยคนกระท าใหมการเคลอนไหวไปมา ด วยการผกพนโยงใยตอเนองเปนโครงสรางตงแตเลก เชน ในครอบครว ในหมเพอนฝง จนกระทงโตเปนระดบองคกร ซงทใดมองคกรทมโครงสรางซบซอนแนนหนากยอมจะมปญหาตามมามากมาย โดยเฉพาะปญหาอนเนองมาจากจตใจ เชน จตใจเปนพษเพราะเกดมลภาวะทางจต (Mind Pollution) ท าใหศกยภาพการท างานลดลงอยางรวดเรว คนในองคกรขาดคณภาพ มปญหาการขดแยง อาจสงผลใหเกดปญหาอน ๆ ในสงคมตามมา เชน อากาศเปนพษ สญเสยผลผลต ปญหา อาชญากรรม เปนตน ทงหมดเหลานเกดจากการกระท าของมนษยทงสน ผลกระทบทตามมาคอโครงสรางของสงคมและพฤตกรรมสงคมเบยงเบนทนท ความสขและการมสขภาพดทงสวนบคคล สวนรวม และสภาพแวดลอมทางสงคมนนเกดไดจากการกระท ากจกรรมทางนนทนาการ เพราะการมสขภาพจตดจะมความสมพนธกนโดยตรงกบความสามารถและเจตจ านงของการเขารวมกจกรรม (Bucher. 1974)

นนทนาการในการด ารงชวต ชวตคนในแตละวน นอกจากกจวตรประจ าวนและภาระทตองปฏบตตามหนาทแลว

ระลอกคลนแหงปญญาสามารถเคลอนเขามาสมผสกบมนษยเราไดตลอดเวลา เกม กฬา การทองเทยว เวลาส าหรบการพกผอน และกจกรรมนนทนาการ ได

กลายเปนปจจยส าคญส าหรบมนษยทตองท างานทกคน

2.2.3 ลกษณะของกจกรรมนนทนาการ

1. ตองเกยวของกบกจกรรม ไมวาจะเปนกจกรรมใดๆ ไมวาเปนผกระท าหรอถกกระท า

2. มรปแบบหลากหลาย ไมมขอบเขตจ ากด 3. จะตองเปนไปดวยความสมครใจและมแรงจงใจ 4. สามารถจดขนไดในเวลาทไมจ ากด 5. เปนสงทจรงจงและมจดมงหมาย 6. เปนการบ าบดรกษา 7. เปนกจกรรมทสามารถยดหยนเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม 8. เปนกจกรรมทพงประสงคของสงคม

2.3 ปาชายเลน (Mangrove Forest)

2.3.1 ลกษณะของปาชายเลน

ปาชายเลนจะพบไดทวไปตามพนทชายฝงทะเล บรเวณปากแมน า อาว ทะเลสาบ และเกาะซงเปนบรเวณทน าทะเลทวมถง ปาชายเลนประกอบดวยพนธไมหลายชนด มกจะพบในกลมประเทศของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (สนท อกษรแกว , 2541) ซง ศาสตราจารย L.V.Du ให

23

ความหมาย “ปาชายเลน” หรอ “mangrove forest” ไวสอง ประการคอ ประการแรก หมายถง สงคมพชทประกอบดวยพนธไมหลายชนด หลายตระกล และเปนพวกทมใบเขยวตลอดป (evergreen species) ซงมลกษณะทางสรรวทยาและความตองการสงแวดลอมทคลายกน และประการทสอง หมายถง กลมของพชทขนอยบรเวณปากอาว ชายฝงทะเลบรเวณเขตรอน (tropical region) ซงสวนใหญประกอบดวยพนธไมโกงกาง และมไมตระกลอนปะปนอยบาง

สภาพและการกระจายของพนทปาชายเลนของประเทศไทย จากการส ารวจของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงครงลาสดในป พ.ศ. 2552 พบวาทงประเทศมเนอทปาชายเลนรวมทงสน 1,525,060 ไร โดยสวนใหญกระจายอยในฝงทะเลอนดามน จ านวน 1,104,892 ไร และฝงอาวไทย จ านวน 420,167 ไร เมอพจารณาพนทปาชายเลนเปนรายจงหวด พบวาจงหวดพงงามเนอทปาชายเลนคงเหลออยมากทสดจ านวน 275,316 ไร รองลงมาไดแกจงหวดสตล จ านวน 223,638 ไร (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2554)

2.3.2 ระบบนเวศปาชายเลน

ระบบนเวศปาชายเลนเปนระบบนเวศทเกยวของกบความสมพนธของสงมชวตและสงแวดลอม คอ เมอพชไดรบพลงงานแสงอาทตย กน ามาใชในการสงเคราะหแสงกท าใหเกดพลงงานทชวยในการเจรญเตบโต และกลายเปนผผลต ความสมพนธในการถายทอดพลงงานและสายใยอาหารในระบบนเวศปาชายเลนจะประกอบไปดวย พชและสตวในปาชายเลน ซงเปนตวบงชความอดมสมบรณของปาชายเลนได ความซบซอนของสายใยอาหารในปาชายเลนนน ถายงมความซบซอนมากเทาใด กแสดงใหเหนถงความอดมสมบรณของปาชายเลนมากขนเทานน (ณฏฐารตน ปภาวสทธ , 2549)

พชในปาชายเลน พนธไมในปาชายเลน ในประเทศไทยมหลายชนด ทงไมยนตนพวกกาฝาก เถาวลย และ สาหราย ซงเกอบทงหมดเปนไมไมผลดใบ มลกษณะทางกายวภาคและสรระคลายคลงกนและมพนธไมอยถง 35 วงศ 53 สกล และ 74 ชนด พนธไมทเดนและส าคญสวนใหญอยในวงศ Rhizophoraceae โดยเฉพาะในสกลไมโกงกาง (Rhizophora) สกลไมโปรง (Ceriops) และสกลไมถว ส าหรบพนธไมในวงศ Sonneratia ไดแก ไมในสกลล าพและล าแพน (Sonneratia) พนธไมในวงศ Verbenaceae ไดแก กลมไมแสม (Avicennia) นอกจากนยงมพนธไมในวงศ Meliaceae ไดแก ไมตะบนและตะบน (Xylocarpus) (สนท อกษรแกว, 2541)

สตวในปาชายเลน บรเวณปาชายเลนถอวาเปนระบบนเวศทส าคญตอสงมชวต เพราะเปนทเพาะพนธและเปนแหลงอนบาลของสตวน า รวมไปถงเปนแหลงหากนของสตวเลยงลกดวยนมบางชนด ท าใหบรเวณปาชายเลนมความหลากหลายของสงมชวตสง ทงสตวเลยงลกดวยนม สตวหนาดน รวมไปถงสตวทมความส าคญทางเศรษฐกจ ซงสตวทพบอาศยอยบรเวณปาชายเลน จะคบคลานหรอเกาะหรอขดรอยตามพนดน รวมทงพวกทอยในน าจะตองมการปรบตวอยางมากเพอการอยรอด เนองจากตองประสบกบสภาวะตางๆทเปลยนแปลงอยเปนประจ า หรอตองอยในสภาพไมเหมาะสมตอการด ารงชวตโดยทวไป เชน สภาวะทท าใหมการสญเสยน าออกจากล าตวและสภาพอณหภมสง สภาพทมปรมาณออกซเจนคอนขางต าของดนเลน และการเปลยนแปลงความเคม ตวอยางสตวทพบในปาชายเลน นบตงแตสตวไมมกระดกสนหลงชนต า ตงแต ฟองน า ซเลนเตอเรท

24

หนอนตวแบน หนอนปลองหอย หมก กง กง ป ตลอดจนสตวมกระดกสนหลงจ าพวก ปลา สตวเลอยคลาน นก และ สตวเลยงลกดวยนม สตวตางๆเหลาน สวนใหญมความส าคญ ทางเศรษฐกจ และมความส าคญตอ ระบบนเวศทะเล เปนอยางยง

2.4 งานวจยทเกยวของ

2.4.1 งานวจยทเกยวของการมสวนรวมของชมชน

Bagul (2009) ไดศกษา เกยวกบตวชวดความส าเรจของแหลงทองเทยวเชงนเวศและการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวในรฐซารบา มาเลเซย ดวยการวเคราะหแผนและนโยบายและกรณศกษา หมบานวฒนธรรม อทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธสตวปา โดยศกษาตวชวดสองชดคอ ตวชวดความส าเรจในการมสวนรวมของชมชนและการจดการแหลงทองเทยว พบวา ตวชวดความส าเรจในการมสวนรวมของชมชน มจ านวน 15 ดานคอ 1) ความมงมนของชมชนทมองเหนได 2) ประโยชนทไดรบ 3) จ านวนนกทองเทยวทเขามามากขน 4) ระดบการมสวนรวมของชมชนสงขน 5) มาตรฐานคณภาพชวตสงขน 6) รายไดเพมขน 7) เศรษฐกจของชมชนพฒนาดขน 8) มการอนรกษและประชาสมพนธวฒนธรรม 9) มแหลงทองเทยวทนาสนใจ 10) มการอนรกษสงแวดลอม 11) มการพฒนาโครงสรางพนฐาน 12) มการพฒนาชมชน 13) ชมชนมอสระในการจดการ 14) ชมชนมความสขและมแรงบนดาลใจ 15) มความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศดขน และตวชวดของความส าเรจในการจดการแหลงทองเทยว จ านวน 21 ดาน 1) การมสวนรวมของชมชนอยใน ระดบสง 2) มจ านวนนกทองเทยวมากขน 3) เปนแหลงทองเทยวทมการจดการทด 4) มความชดเจนในวถชวต 5) มการปรบปรงสงอ านวยความสะดวก 6) มวตถประสงคของแหลงทองเทยว 7) ผมสวนเกยวของใหความรวมมอด 8) มจดการการทองเทยวเชงนเวศไดดและยงยน 9) มการประชาสมพนธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 10) มการน าเสนอวฒนธรรมของชมชน 11) มผประกอบการดานการทองเทยวเชงนเวศมากขน 12) ชมชนมความสขและมแรงบนดาลใจ 13) สรางประโยชนใหกบชมชน 14) เกดกระบวนการเรยนร 15) สรางความพงพอใจใหกบนกทองเทยว 16) มการเชอมโยงแหลงทองเทยว 17) เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศทมคณภาพ 18) มชอเสยงมากขน 19) มการพฒนาแหลงทองเทยวอยางถกตอง 20) สามารถสรางความสนใจจากสงทมอย 21) ดงจดแขงมาใชประโยชน

Brian Garrod (2001) ไดศกษารปแบบการมสวนรวมของชมชนในการวางแผนและจดการการทองเทยวเชงนเวศ โดยพฒนาจากรปแบบของ Susan Drake(1991) จากการศกษา พบวา องคประกอบของความส าเรจของการวางแผนการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวม ประกอบดวย 1) ตองมผน า 2) เพมศกยภาพชมชน 3) เชอมโยงระหวางผลประโยชนทางเศรษฐกจไปสการอนรกษ 4)ตองมความรวมมอระหวางผเกยวของในทองถนทก ๆ ขนตอนของวงจรแผน 5)ชมชนมสวนรวมในการตรวจสอบและประเมนผล ซงไดรปแบบการมสวนรวมของทองถนในการวางแผนและจดการการทองเทยวเชงนเวศ ประกอบดวย 8 ขนตอนคอ 1) ก าหนดกลไกการมสวนรวมทเหมาะสม 2) ตองมการพดคยและพยายามศกษารวมกน 3) สรางเสรม และสนบสนนกลไกในการท างานรวมกน 4)ด าเนนการศกษาเบองตน 5) รวมกนตดสนใจในการก าหนดขอบเขตการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

25

6) ชมชนตองก าหนดแผนปฏบตการ และโครงการทจะด าเนนการ 7) ด าเนนการ 8) ตรวจสอบและประเมนผล รวมทงไดสรปเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวเชงนเวศไดดงน

1. การทองเทยวเชงนเวศจะเปนการพฒนาการทองเทยวทางธรรมชาตบนหลกการทยงยนบนตามแนวคดของชมชนทองถน

2. การมสวนรวมของชมชนทองถนสามารถสรางพลงจงใจใหคนในทองถนเขามาสแนวคดการทองเทยวเชงนเวศได

3. ความส าเรจของการทองเทยวเชงนเวศตองไดรบความรวมมอจากสมาชกในชมชนจงจะท าใหเกดคณคาและประสบความส าเรจ

4. การด าเนนการทองเทยวเชงนเวศในขอบเขตของปญหาทซบซอนชมชนจะตองระบและวางแผนหาทางแกปญหาทเกดขน

5. ภมปญญาทองถนจะสรางคณคาอยางยงยนใหกบการจดการทองเทยวเชงนเวศ

2.4.2 งานวจยทเกยวของการกบการจดการทองเทยวเชงนเวศ

Sheng Hshiung และคณะ(2006) ไดศกษาการประเมนความยงยนของการจดการทองเทยวเชงนเวศ ในภาพของการบรณาการ ทรพยากร ชมชนและนกทองเทยว กรณศกษาของชมชน Saviki ใตหวน พบวา ตวชวดความยงยนของการทองเทยวเชงนเวศประกอบดวย 3 ดานคอ (1)ดานทรพยากร คอ การพฒนาการทองเทยวจะตองลดการปลดปลอยของเสยและลดการท าลายสงแวดลอม บรหารทรพยากรโดยยดหลกการใชประโยชนตองอยบนฐานของความยงยน การจดกจกรรมนนทนาการตองค านงถงขดจ ากด และควบคมกจกรรมทไมจ าเปนใหมนอยทสดโดยสงทตองค านงเปนอนดบแรกคอตองมการปองกนและอนรกษทรพยากรธรรมชาต (2)ดานชมชนทอาศยอยในแหลงทองเทยวตองไดรบการปกปองในวถชวตของตน และตองเพมมลคาใหกบชมชนดวยความเปนธรรม ซงกระบวนการพฒนาจะตองใหชมชนเขามามสวนรวมในการวางแผนและรบฟงขอเสนอแนะของชมชน รวมถงตองพฒนาโครงสรางพนฐาน สรางโอกาสใหชมชนไดใหบรการ ศลปะ วฒนธรรม และหตกรรมของชมชน (3)ดานนกทองเทยวจะตองไดรบความสนกสนานจากกจกรรมทมคณภาพและไดเรยนรเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงวดจากประสบการณทไดรบเพมขนและเกดการตระหนกเกยวกบการอนรกษและปองกนทรพยากรและสงแวดลอม

วระศกด กราปญจะ (2554) ไดศกษา รปแบบการจดการการทองเทยวเชงนเวศในพนทปาชมชนบานอาวทาเลน - บานทาพร ต าบลเขาทอง อ าเภอเมอง จงหวดกระบ ผลการศกษาพบวา (1) ปาชมชนบานอาวทาเลน - บานทาพร ต าบลเขาทอง อ าเภอเมอง จงหวดกระบ มศกยภาพเหมาะสมตอการทองเทยวเชงนเวศ แตขาดการมสวนรวมของชมชน (2) การก าหนดหลกเกณฑ กฎ กตกา ควรใหชมชนมสวนรวมตงแตระดบหมบาน ต าบล และออกเปนขอบญญตต าบล เพอบงคบใชใหครอบคลมทกดาน (3) การบรหารจดการปาชมชนควรบรหารจดการในรปแบบคณะกรรมการปาชมชน โดยมผแทนของหมบาน เปนคณะกรรมการปาชมชน (4) รปแบบกจกรรม ควรเกยวเนองประเพณทองถนหรอการประกอบอาชพของชมชน การพฒนาควรพฒนาในดานการจดการการทองเทยว ดานความรในทองถน ดานเครอขายการทองเทยว ดานการประชาสมพนธ และดานความ

26

ปลอดภยและสงอานวยความสะดวก และ (5) ควรสงเสรมใหความรดานการทองเทยวเชงนเวศและการจดการปาชมชน

27

บทท 3

วธด าเนนการวจย

งานวจยเร อง รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน ใชรปแบบของการวจยเชงคณภาพโดยการรวบรวมขอมลจากเอกสารงานวจยท เก ยวของ การส ารวจพนท สงเกตการณแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม การจดเวทสนทนากลม และการสมภาษณเจาะลกแบบไมมโครงสรางแลวน าขอมลทไดทงหมดมาเรยบเรยงดวยการพรรณนาวเคราะห ผวจยไดด าเนนการโดยมรายละเอยดดงน

1. พนทในการวจย

การวจยครงนผวจยเจาะจงเลอกชมชนทมการจดการทองเทยวในปาชายเลนของพนท 6 จงหวดภาคใตฝ งอนดามน ซงประกอบดวย จงหวดระนอง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดกระบ จงหวดตรง และจงหวดสตลเปนพนทวจย เลอกมาจงหวดละ 1 ชมชน 1 พนท ดวยเหตผลจากการศกษาบรบทเบองตน คอ

1) เปนพนท ชมชนทมทรพยากรการทองเท ยวทางธรรมชาตท ย งอดมสมบรณ โดยเฉพาะพนทปาชายเลน และความเปนวถชวตอนเปนเอกลกษณของชมชนแตละพนท รวมทงพนททม สะพานเสนทางศกษาธรรมชาต (Walk way) จดสรางในพนทบรเวณปาชายเลน

2) เปนชมชนทมผน าทงทเปนทางการและไมเปนทางการไดใหความสนใจเกยวกบดานการจดการทองเทยวในปาชายเลนใหเกดขนในชชน

3) ชมชนมความตองการทจะใหมนนทนาการของการทองเทยวในปาชายเลนเกดขนในชมชนอยางมระบบ และแบบแผน แนวทางทชดเจน อนจะน าไปสการจดการทองเทยวปาชายเลนอยางยงยนของพนทตอไป

2. ผใหขอมล

ในการศกษาวจยคร งน ผ ว จยไดท า เลอกผ ใหขอมลโดยใชวธการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) และแบงผใหขอมลส าคญ (In–depth Interview) ออกเปน 5 กลม ของแตละพนท ดงน

2.1 ตวแทนของชมชนทเกยวของกบการมสวนรวมในการจดการทองเทยวปาชายเลนในพนทแตละชมชน โดยคดเลอกจากการสมตวอยางแบบจ าเพาะเจาะจง ทเคยท ากจกรรมดานการทองเทยวของชมชน เชน สมาชกกลมเรอน าเทยว สมาชกกลมวสาหกจชมชน เจาของบานทจดท าโฮมสเตย เปนตน โดยเลอกมาชมชนละ 5 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน

2.2 ผรของชมชน ประกอบดวย ผน าทไมเปนทางการ ไดแก ประธานกลมตางๆ เชน กลมผสงอาย กลมแมบาน กลมวสาหกจชมชน/ชมรมผอาวโสของชมชน เปนตน โดยเลอกมาชมชนละ 5 คนรวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน เปนผทใหขอมลเกยวกบสภาพ

28

ทวไปของชมชน ประวตความเปนมาตลอดจนแนวคดและลกษณะของแนวทางในการจดการทองเทยวปาชายเลนของชมชน

2.3 เจาหนาทของรฐในพนทแตละชมชน ไดแก นายกองคการปกครองสวนทองถน รองนายกฯ สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนในพนท หรอ ก านนและผใหญบาน พนทละจ านวน 5 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน ซงเปนบคลากรของรฐทมสวนส าคญในดานการพฒนารวมกบชมชน

2.4 ฝายบรหารของรฐทรบผดชอบและดแลพนทชมชนดานการทองเทยว ไดแก ทองเทยวและกฬาจงหวดในแตละพนท จ านวน 1 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 6 คน ซงเปนบคลากรของรฐทดแลดานนโยบายทน าลงสภาคปฎบตในพนทชมชน

รวมผใหขอมลส าคญ (In–depth Interview) จาก 6 พนท 6 ชมชน จ านวน 96คน โดยวธการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ซงพจารณาจากการเปนผมบทบาทและความเกยวของในการใหขอมลส าคญทมผลตอการจดการทองเทยวของชมชน

3. เครองมอทใชในการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ผวจยไดก าหนดเครองมอส าหรบใชในการรวบรวมขอมลในการศกษาครงน มดงน 3.1 การสมภาษณแบบเจาะลกแบบไมมโครงสราง ซงแนวค าถามจะเปนประเดนสภาพปจจบนทเกยวของกบบรบทพนท อตลกษณของพนท ความรเกยวกบการจดการนนทนาการในแหลงทองเทยว ตลอดจนความคดวสยทศนในการพฒนาการทองเทยวปาชายเลนของชมชนตลอดจนความตองการความพรอมของชมชนและศกยภาพแหลงทองเทยวปาชายเลนของชมชน 3.2 การจดสนทนากลม ในประเดนเกยวกบขอมลแนวทางการจดการทองเทยวของชมชน โดยจะเปนการระดมความคดเหน เกยวกบปญหา ความตองการ อปสรรค แนวทางการแกไขและการสงเสรมกจกรรมและนนทนาการของการทองเทยวปาชายเลนในชมชน

4. วธการเกบรวบรวมขอมล

ในการศกษาครงน ผวจยมวธการทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน 4.1 เกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจย และเอกสารทเกยวของกบประเดน

ของการวจยทเกยวของกบแนวทางการจดการทองเทยว 4.2 การส ารวจชมชน (Community Survey) สงเกตสภาพแวดลอมของชมชน

สภาพความเปนอย วถชวต ภมทศนของชมชน สภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน โดยรวม และจดบนทกรวบรวม การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) เพอใหเขาใจเกยวกบบรบทชมชน ทงวถชวต ความเปนอย และวฒนธรรม อนปนอตลกษณของแตละพนทอยางชดเจน

4.2 การจดเวทสนทนากลม (Focus Group) บนทกขอมลดวยการจดบนทกและบนทกเสยง ในประเดนการสงเสรมการทองเทยวในชมชน ตลอดจนปญหาอปสรรค ความตองการ และแนวทางแกไขปญหาทอาจมขน

29

4.3 การสมภาษณแบบเจาะลก ไมมโครงสราง จากผน าชมชนทเปนทางการและไมเปนทางการ ตวแทนชมชน เพอใหไดขอมลอนเปนความรเกยวกบบรบทชมชน วถชวต วฒนธรรม ทศนคต รวมทงอตลกษณของพนทและความพงพอใจในกจกรรมการทองเทยวในปาชายเลนของชมชน รวมถงขอคดเหน ขอเสนอแนะทมตอการจดการทองเทยวปาชายเลนในพนท

5. การวเคราะหและการตรวจสอบขอมล

5.1 การวเคราะหขอมล

ผวจยท าการวเคราะหขอมลเบองตน จากการส ารวจ สงเกตการณแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม โดยใชแนวคดดานการจดการทองเทยวโดยชมชน เปนแนวในการวเคราะหขอมล แลวน าขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลก การสงเกตแบบไมมสวนรวมเกยวกบสภาพวถชวตของชมชน สภาพแวดลอมบรบทของชมชน และแหลงทองเทยวทมอยแลวในพนท การสงเกตแบบมสวนรวมในการท ากจกรรมรวมกบผใหขอมลหลก เชน การรวมกจกรรมการทองเทยว การรวมส ารวจพนทปาชายเลน รวมส ารวจบานหลงทจดท าเปนโฮมสเตยกบเจาของบานและผน าชมชน เปนตน หลงจากนนวเคราะหตามขนตอนดงน

ก าหนดประเดน : น าขอมลจากการสมภาษณ สงเกต ส ารวจชมชน และขอมลจากเอกสารทรวบรวมแลวมาก าหนดประเดน ตามวตถประสงคของการวจย

จ าแนกหมวดหม : น าขอมลจากเอกสาร ขอมลจากการสงเกต จดเวทสนทนากลม สมภาษณมาจ าแนกหมวดหมทไดมาเปรยบเทยบความเหมอน และความแตกตาง เพอจดหมวดหมและน ามารวมกนเปนหมวดหม

สรางขอสรป : น าขอมลทไดมาศกษาอยางละเอยด และน าประเดนจากขอมลของผทใหขอมลหลกแตละคนมาจดกลมเพอสรางขอสรปยอยใหครอบคลมเนอหาทมความเหมอนกน แลวน ามาจดกลมเพอน าไปสการสรางขอสรปหลกหรอบทสรป โดยการน าเสนอผลการวจยดวยวธการพรรณนาวเคราะห

5.2 การตรวจสอบขอมล

เปนการตรวจสอบขอมลทไดจากการสงเกต สมภาษณวาขอมลทไดมความถกตองตรงตามประเดนหรอไม โดยใชวธการตรวจสอบแบบสามเสา 3 ดาน ดงน

5.2.1 ดานระยะเวลา ผว จยสมภาษณประเดนเดยวกนกบบคคลคนเดยวกนแตตางเวลากนเพอตรวจสอบวาขอมลทไดจะเหมอนหรอแตกตางกนหรอไม

5.2.2 ดานบคคล ผวจยใชวธการถามขอมลประเดนเดยวกนแตผใหขอมลจะแตกตางกน หลายๆคน เพอตรวจสอบวาค าตอบทไดจะเหมอนหรอแตกตางกนหรอไม

5.2.3 ดานสถานท ผวจยถามขอมลจากผใหขอมล ประเดนเดยวกน แตตางสถานทกน เชนทท างาน ท บาน หรอท อนๆ เพอตรวจสอบวาขอมลทไดจะแตกตางกนหรอเหมอนเดม

30

บทท 4

ผลของการศกษา

ผลการศกษาเร อง รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน จากการส ารวจลงพนท การสมภาษณเชงลก และการจดประชมเชงปฏบตการจากเครอขายชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา ภเกต กระบ สตล และตรง เพอส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการทองเทยวรวมคนหาร ปแบบการจดการนนทนาการทมความเปนอตลกษณภาคใต การวเคราะหตลาดกล มเปาหมาย ปญหาการด าเนนงานและแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน รายละเอยด ดงน 1. สภาพทางกายภาพโดยรวม

1.1 ทตงและอาณาเขต

พนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ประกอบดวย พนทจงหวดระนอง พงงา ภเกต กระบ จงหวดตรง และจงหวดสตล ตงอยบรเวณคาบสมทรภาคใตฝงตะวนตก มรปรางพนททอดตวเปนแนวยาวตามแนวเหนอ-ใต มพนทตดชายฝงทะเลของมหาสมทรอนเดยเปนแนวยาวถง 1,022 กโลเมตร โดยมลกษณะภมสณฐานเปนทวเขาสงตดชายฝงทะเลทมลกษณะชายฝงจมน าและเวาๆ แหวงๆ โดยมเกาะรมทวป (Continental Island) และเกาะขวางกน (Barrier Island) กระจายตวตลอดแนวชายฝงทะเลอนดามน โดยอยหางจากกรงเทพมหานครไปตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) ประมาณ 568-828 กโลเมตร มพนท รวมกนท งส นประมาณ 20,167.902 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 12,604,938.700 ไร คดเปนรอยละ 32 ของพนทภาคใต มเขตการปกครองประกอบดวย 6 จงหวด 41 อ าเภอ 271 ต าบล และ 1,973 หมบาน ครอบคลมทงสวนทเปนพนททางบกและพนททางทะเล ตลอดจนเกาะตาง ๆ รวมทงหมด 500 เกาะ

ทศเหนอ ตดตอกบ อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร และคาบสมทรมะเยก (Myeik) ของสหภาพพมา

ทศใต ตดตอกบ รฐเคดาหและรฐปะลส ประเทศมาเลเซย ทะเลอนดามน ทศตะวนออก ตดตอกบอ าเภอทาแซะ อ าเภอเมองชมพร อ าเภอสว อ าเภอหลง

สวน และอ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร อ าเภอไชยา อ าเภอทาฉาง อ าเภอบานตาขน อ าเภอพนม อ าเภอพระแสง และอ าเภอชยบร จงหวด สราษฎรธาน อ าเภอทงใหญ อ าเภอบางขน อ าเภอทงสง และอ าเภอ จฬาภรณ จงหวดนครศรธรรมราช อ า เภอปาพะยอม อ าเภอศรบรรพต อ าเภอศรนครนทร อ าเภอกงหรา อ าเภอตะโหมด และอ าเภอปาบอน จงหวดพทลง อ าเภอรตภม และอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา

ทศตะวนตก ตดตอกบสหภาพพมา และทะเลอนดามน

31

ขนาดพนท กลมจงหวด 6 จงหวดภาคใตฝ งอนดามน มพนทโดยรวม 20,167.902 ตาราง

กโลเมตร คดเปนรอยละ 32 ของพนทภาคใตทงหมด ประกอบดวย จงหวดระนอง มพนท 3,298.045 ตารางกโลเมตร จงหวดพงงา มพนท 4,170.895 ตารางกโลเมตร จงหวดภเกต มพนท 570.034 ตารางกโลเมตร จงหวดกระบ มพนท 4,708.512 ตารางกโลเมตร จงหวดตรง มพนท 4,941.439 ตารางกโลเมตร

จงหวดสตล มพนท 2,478.977 ตารางกโลเมตร

1.2 ลกษณะภมประเทศ

พนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน มพนทเปนแนวทอดยาวตามชายฝงทะเลอนดามนทางทศตะวนตกของประเทศ ตงอยบนพนทลมน าภาคใตฝงตะวนตก ลกษณะภมประเทศดานตะวนตกมแนวเทอกเขาพาดผานจากจงหวดระนองลงมาถงจงหวดพงงา ซงเปนตนก าเนดแมน าสายตางๆ แมน าและล าน ามความยาวไมมากนกและไหลลงสทะเลอนดามนไปทางทศตะวนตกและตะวนตกเฉยงใตเปนสวนใหญ ลกษณะภมประเทศเกดจากแผนดนยบตวลงไปท าใหชายฝงทะเลเวาแหวงมอาวและเกาะเลกๆ มากมาย นอกจากนยงมพนทของปาชายเลนทมความอดมสมบรณอนเหมาะกบการจดท ากจกรรมการทองเทยวเชงนเวศปาชายเลน รวมทงกจกรรมนนทนาการทางน าในลกษณะหลายรปแบบ จากลกษณะภมประเทศทมความหลากหลายและสวยงามดงกลาว ท าใหพนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน เหมาะแกการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาต โดยเฉพาะการทองเทยวและนนทนาการในพนทปาชายเลน

1.3 สภาพภมอากาศ

พนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ตงอยทางดานตะวนตกของภาคใต จงสงผลท าใหมลกษณะภมอากาศเปนแบบมรสมเขตรอน (Tropical Monsoon Climate) โดยจะไดรบอทธพลจากลมมรสมตลอดทงป จงท าใหมฝนตกเกอบตลอดป และอณหภมไมเปลยนแปลงมากนก มอณหภมเฉลยตลอดป เทากบ 31.9-33.1 องศาเซลเซยส โดยมคาอณหภมเฉลยสงสดและต าสดตลอดปเทากบ 38.4-40.3 และ 22.9-24.3 องศาเซลเซยส ตามล าดบ จากลกษณะภมอากาศดงกลาวสามารถแบงฤดกาลในพนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ไดเปน 2 ฤด คอ

1) ฤดฝน เรมตงแตปลายเดอนเมษายนถงเดอนธนวาคม รวมเปนระยะเวลา 7 -9 เดอน โดยชวงแรก เรมตงแตปลายเดอนเมษายนถงปลายเดอนพฤศจกายน ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต จะมฝนตกอยางสม าเสมอ มปรมาณน าฝนเฉลยประมาณ 118.7 - 730.2 มลลเมตรตอเดอน และชวงหลงเรมตงแตเดอนธนวาคมถงเดอนมกราคม ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ โดยจะมปรมาณฝนคอนขางนอย เนองจากมเทอกเขาพนมเบญจาปดกนไว โดยพนท 6 จงหวดภาคใตฝ งอนดามน มปรมาณฝนตกเฉลยตลอดป เทากบ 2,053.2 -4,125.6 มลลเมตร และมคาเฉลยจ านวนวนทฝนตกเฉลยตลอดปเทากบ 180-204 วน

32

2) ฤดรอน เรมตงแตเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายน เปนชวงทอณหภมเรมสงขนและปรมาณน าฝนลดลงอยางเหนไดชด เปนชวงทไดรบอทธพลของลมจากแถบเสนศนยสตรในชวงเปลยนฤดกาล รวมเปนระยะเวลา 3 เดอน

แผนท 1 แสดงลกษณะภมประเทศของ 6 จงหวดฝงอนดามน ทมา : แผนพฒนากลมจงหวดภาคใตฝงอนดามน (ระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรง) พ.ศ.2557-2560

ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใตฝงอนดามน (OSM Andaman)

33

2. สภาพพนทแยกตามจงหวด

ทงนสภาพทางกายภาพและพนทปาชายเลนของแตละพนททง 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน อนประกอบดวย ระนอง ภเกต พงงา กระบ ตรง และสตล รวมทงผลของการลงพนทส ารวจเบองตนมรายละเอยดตามล าดบ ดงน

2.1 จงหวดระนอง

2.1.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดระนองเปนจงหวดทางชายฝงทะเลอนดามน ตงอยบนสวนทแคบทสดของคาบสมทรมลาย ระหวางมหาสมทรแปซฟกกบมหาสมทรอนเดย อยทางทศตะวนตกของภาคใต ประมาณละตจดท 10 องศาเหนอและลองตจดท 99 องศาตะวนออก หางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 580 กโลเมตร มเนอทประมาณ 3,298.05 ตารางกโลเมตร มลกษณะรปรางเรยวยาวและแคบ มอาณาเขตตดตอกบเขตปกครองขางเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดชมพร ทศใต ตดตอกบ จงหวดสราษฎรธาน และจงหวดพงงา ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดชมพร ทศตะวนตก ตดตอกบ ประเทศพมา และทะเลอนดามน

2.1.2 สภาพทวไป

2.1.2.1 ลกษณะภมประเทศ

จงหวดระนองมลกษณะรปรางเรยวยาวและแคบ จากทศเหนอสดจรดใตสดยาว 169 กโลเมตร สวนทกวางทสดทเปนพนดนประมาณ 25 กโลเมตร และสวนทแคบทสด 9 กโลเมตร ภมประเทศสวนใหญเปนทวเขาและหบเขาสลบซบซอน คดเปนรอยละ 86 ของพนทจงหวดระนอง ทางทศตะวนออกเปนพนททมปาปกคลม สวนทางทศตะวนตกเปนพนทลาดเอยงลงสทะเลอนดามน จงหวดระนองมเกาะนอยใหญ จ านวน 62 เกาะจงหวดพงงา มลกษณะภมประเทศสวนใหญเปนเทอกเขาสงสลบซบซอนและทราบสงทางดานตะวนตกของพนท โดยจะทอดตวเปนแนวยาวตามแนวเหนอใต มเทอกเขาทส าคญไดแก เทอกเขาภเกตซงเปนเทอกเขาทตอเนองมาจากเทอกเขาตะนาวศร บรเวณตอนกลางของพนท จะมล กษณะเปนท ราบเชงเขามความสงจากระดบน าทะเลปานกลางประมาณ 20-120 เมตร สวนใหญจะอยในพนทอ าเภอเมองพงงา อ าเภอตะกวทง อ าเภอตะกวปา และอ าเภอทายเหมอง ลกษณะของพนทจะลาดเอยงจากทศตะวนออกไปยงทศตะวนตกลงส ทะเลอนดามน และมท ราบแคบๆ ตามชายฝ งทะเลยาวประมาณ 239.25 กโลเมตร โดยตามแนวชายฝงทะเลจะมปาชายเลนเกอบตลอดพนทประกอบดวยเกาะประมาณ 105 เกาะ ไดแก เกาะยาว หมเกาะสรนทร และหมเกาะสมลน เปนตน

34

2.1.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดส ารวจสถานภาพของการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขต ปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต ซงพบวาในพนทจงหวดระนองมพนทปาชายเลนทงหมด 198,467.27 ไร มพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตทงหมด 136,305.37 ไร และมพนทปาชายเลนในเขตอทยานแหงชาต 20.889.33 ไร

2.1.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

จงหวดระนอง พบพนธไมในปาชายเลน มจ านวน 7 วงศ 14 ชนด ความหนาแนนเฉลยรวมเทากบ 289.08 ตน/ไรขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 11.10 เซนตเมตรและความสงเฉลยเทากบ 8.96 เมตร พนธไมทมมากทสดคอ โกงกางใบเลก รองลงมาคอ โปรงขาว, ลาแพน และถวขาว ตามล าดบ

แผนท 2 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทย ป 2552 จงหวดระนอง

35

2.1.5 ชมชนทองเทยวจงหวดระนอง

จากการสบคนจากเอกสารและส ารวจพนทเบองตน พบวาจงหวดระนอง ม 3 อ าเภอ คออ าเภอละอน อ าเภอกะเปอร และอ าเภอสขส าราญ ทมชมชนด าเนนการเรองเกยวกบการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน โดยมลกษณะเดนของแตละชมชนรวมทงกจกรรมและการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชน ดงน

2.1.5.1 อ าเภอละอน พนทชมชนทจดการทองเทยวชมชนจะเนนการเปนศนยการเรยนรการเกษตร

แบบพอเพยง และสงเสรมวถชวตชาวสวน ชาวประมงรมคลอง รวมทงมโฮมสเตยใกลชดธรรมชาตทรายลอมไปดวยภเขา น าตก ถ า พนธพช พนธไมพนเมอง ดหงหอยทละอน

บานเกาะหาดทรายด า ลกษณะเดน o เปนหมบานเลกๆ ของชาวประมงพนบานทอาศยอยปากแมน าของเขต

พนทสงวนชวมณฑลโลก มความสมบรณ และความหลายหลายทางชวภาพชายฝงทะเล o เปนแหลงดปลาโลมาหวบาตรปากสน ทมกมาวายอยรอบหมเกาะ กจกรรม o มโรงเรยนบานหาดทรายด าทเปนแกนน าใหชมชน ท ากจกรรมทองเทยว

เชน กจกรรมลานหอยราก โรงเรยนโฮมสเตย การแสดงของเดกนกเรยน o มทระลกของฝาก อาหารทะเล แปรรป ด าน าดสตวทะเลชายฝง

2.1.5.2 อ าเภอกะเปอร ชมรมทองเทยวเชงนเวศอทยานแหงชาตแหลมสนและโฮมสเตยมวงกลวง

ต าบลมวงกลวง ต าบลมวงกลวง อ าเภอกะเปอร ลกษณะเดน o เปนหมบานมสลมชายฝง ชาวบานสวนใหญประกอบอาชพ ประมง

พนบาน เกษตรกรรมโดยเฉพาะการปลกขาว และท าวสาหกจชมชนเชน การท ากะป o บรเวณชมชนมปาชายเลนทอดมสมบรณ กจกรรม o มการรวมตวของกลมโฮมสเตย กลมเรอประมงพนบาน กลมเยาวชน

อาสาสมคร และมคคเทศกทองถน โดยมอทยานแหงชาตแหลมสนเปนผสนบสนนใหเกดกจกรรม เสรมรายได พานกทองเทยวด าน าดปะการงตามหมเกาะ พายเรอคายคในอาวเขาควายลองเรอ หางยาวพนบาน ทองทะเลสาบระนองดนกนานาชนด ซงเปนพนททยงคงความสมบรณทสดแหงหนง

o พาชมระบบนเวศปาชายเลน o ดกระชงปลา ปนม o จดตงโฮมสเตยศกษาวฒนธรรม,ประเพณกบชมชนมสลม กจกรรมเรอ

ทองแบน โฮมสเตย จ านวน 7 หลง รองรบนกทองเทยวได 20 คน

36

2.1.5.3 อ าเภอสขส าราญ ชมรมทองเทยวเชงอนรกษบานทะเลนอก ต าบลกาพวน

ลกษณะเดน o เปนหมบานทองเทยวเชงอนรกษทรพยากรธรรมชาตทงทางบกและทะเล กจกรรม o มการจดตงโฮมสเตยจ านวน 15 หลง รองรบนกทองเทยวได 60 คน

2.1.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการลงส ารวจพนท ของจงหวดภเกต พบวามชมชนทอย ในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน รวมทงมเสนทางศกษาเสนทางธรรมชาตหรอ Walk Way ในพนท คอ พนทสงวนชวมณฑลจงหวดระนอง ต าบลหงาว อ าเภอเมองระนอง จงหวดระนอง โดยมสภาพพนท ดงน

พนทสงวนชวมณฑลจงหวดระนอง ตงอยในเขตอ าเภอเมอง ทศเหนอจรดคลองระนอง และปากน าระนอง ทศใตจรดทะเลอนดามนและคลองทรายขาว ทศตะวนออกจรดอทยานแหงชาตน าตกหงาว ทศตะวนตกจรดทะเลอนดามน ครอบคลมพนทต าบลหงาว และบางสวนของต าบลปากน า ต าบลบางรน และต าบลราชส ภาพพนทปาชายเลนยงมสภาพสมบรณทสดแหงหนง ของประเทศไทย มพนทรวมทงสน 303.09 ตารางกโลเมตร หรอ 189,431 ไร ซงเปนปาชายเลนผนใหญทมความอดมสมบรณ มความหลากหลายทางชวภาพสง รฐบาลไทยจงไดจดท าโครงการรวมกบประเทศสมาชกยเนสโกประกาศพนทชาย ฝงบรเวณนเปนเขตสงวนชวมลฑลโลก (International Coastal and Marine Biosphere Reserve) ซงเปนแหงท 4 ของประเทศไทย โดยมจดประสงคหลกเพอเปนทสงวนความหลากหลายทางธรรมชาต

ความหลากหลายของชนดพนธพชปาชายเลนบรเวณพนทสงวนชวมณฑลระนอง ประกอบดวยพนธพช 26 วงศ 38 สกล 51 ชนด พชทมความส าคญ ไดแก ไมในวงศยาง กระบาก

ตะเคยนหน ตะเคยนทอง และสาน เปนตน พนธไมทส าคญในเชงเศรษฐกจในพนท ไดแก ยาง มะพราว และมะมวงหมพานต เ ป น ต น พบหญ าทะ เลชน ดทส าคญ ไดแก หญาชะเงาใบยาวหรอหญาคาทะเล หญาชะเงาใบสนปลองยาวหรอฟนเลอย หญาใบมะกรด และกยชายทะเล เปนตน นอกจากน ย งพบโกงกางใบเล ก โกงกางใบใหญ แสมด า แสมขาว แสมทะเล พงกาหวสมดอกแดง

พงกาหวสมดอกขาว ล าแพน ถวขาว ถวด า โปรงแดง โปรงขาว ตะบนขาว ตะบนด า เลบมอนาง

37

มะนาวผ น านอง ตนเปดทะเล มะคะ สกขร หยทะเล ตาตมทะเล หงอนไกทะเล ฝาดดอกแดง ฝาดดอกขาว ล าพทะเล ล าแพนทะเล ล าแพน จาก โพธทะเล ปรงทะเล เถาถอบแถบ หวายลง สกข เถากระเพาะปลา และเหงอกปลาหมอดอกมวง เปนตน

รปท 2 การลงส ารวจพนท ชวมณฑลระนอง ต.หงาว อ.เมองระนอง จ.ระนอง

38

2.2 จงหวดพงงา

2.2.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดพงงาตงอยทางชายฝงทะเลดานตะวนตกของภาคใต อยระหวางละตจดท 8 องศา 27 ลปดา 52.3 ฟลปดาเหนอ และลองตจดท 98 องศา 32 ลปดาตะวนออก หางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 788 กโลเมตร มพนท ท งหมด 4,170.895 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 2,606,809 ไร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดขางเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดระนอง ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามน และจงหวดภเกต ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดสราษฎรธานและจงหวดกระบ ทศตะวนตก ตดตอกบ มหาสมทรอนเดย

2.2.2 สภาพทวไป

2.2.2.1 ลกษณะภมประเทศ

จงหวดพงงา มรปรางยาวร วางตวในต าแหนงทศเหนอ - ใต มความยาวประมาณ 112.5 กโลเมตร และมความกวางในแนวทศตะวนออก - ตะวนตก บรเวณตอนบนของจงหวดพงงาประมาณ 25 กโลเมตร สวนบรเวณตอนลางของจงหวดพงงากวางประมาณ 50 กโลเมตร ภมประเทศโดยทวไปประกอบดวยภเขาสลบซบซอน พนทสง ทราบ และเกาะ ซงสามารถจาแนกลกษณะของภมประเทศในจงหวดพงงาออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. บรเวณภเขาและทสง ครอบคลมพนทสวนใหญของจงหวด โดยทอดตวตลอดแนวจาก ทศเหนอมาทศใต เทอกเขาทส าคญ คอ เทอกเขาภเกต ซงเปนเทอกเขาทยาวตอเนองมาจากเทอกเขาตะนาวศร ผานจงหวดตาง ๆ ทางฝงตะวนตกของภาคใต ความยาวโดยเฉลย 517 กโลเมตร

2. บรเวณทราบ สวนใหญเปนทราบชายฝงทะเลทเกดจากการยบตวของแผนดนชายฝงทะเล มลกษณะทแคบยาวและเวาแหวงทเรยกวา “ชะวากทะเล” ซงสวนใหญเปนหาดชายเลน โดยมปาชายเลนทอดมสมบรณ มความส าคญตอการเพาะเลยงสตวน าชายฝง

3. บรเวณทเปนเกาะ พงงามเกาะประมาณ 105 เกาะ (ซงรวมถงแนวปะการงทงบรเวณชายฝงและตามหมเกาะตางๆ หลายแนว) สวนใหญจะอยตอนเหนอของจงหวดในเขตอ าเภอตะกวปาและอ าเภอคระบร ในอาวพงงามเกาะทส าคญซงเปนทตงของอ าเภอ คอ อ าเภอเกาะยาว เกาะตางๆ ของจงหวดพงงา สวนใหญมธรรมชาตทสวยงามไมมประชาชนอาศยอยและเปนแหลงทองเทยวทมความส าคญ

39

2.2.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดส ารวจสถานภาพการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขต ปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต พบวาจงหวดพงงา มพนทปาชายเลนทงหมด 331,242.51 ไร มพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตทงหมด 199,050.26 ไร และมพนทปาชายเลนในเขตอทยานแหงชาตทงหมด 40,904.22 ไร

2.2.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

จงหวดพงงา พบพนธไมปาชายเลนจ านวน 19 ชนด ความหนาแนนเฉลยเทากบ 22.60 ตน/ไร มความโตทางเสนผานศนยกลางเฉลยและมความสงเฉลยเทากบ 12.90 เซนตเมตร และ 9.36 เมตร พบพนธไมเบกนา (pioneer species) ไดแก วงศแสม (Avicenniaceae) ซงแสมดา เปนพนธไมเดนใน วงศน พบแสมขาวเพยงเลกนอย นอกจากน ยงพบไมเบกน าในวงศลาพ (Sonneratiaceae) ไดแก ล าพทะเลและลาแพนหน แตมนอยกวาแสมมาก อยางไรกตามโกงกางใบเลก และตะบนขาวยงคงเปนกลมชนดพนธทพบไดมากทสด

แผนท 3 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทย ป 2552

จงหวดพงงา

40

2.2.5 ชมชนทองเทยวจงหวดพงงา

จากการสบคนจากเอกสารและส ารวจพนทเบองตน พบวาจงหวดพงงา ม 3 อ าเภอ คออ าเภอคระบร อ าเภอตะกวทง และอ าเภอเกาะยาว โดยแตละอ าเภอมชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน โดยมลกษณะเดนของแตละชมชนรวมทงกจกรรมและการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชน ดงน

2.2.5.1 อ าเภอคระบร ช มชนท อง เท ยวในพ นท ป าชาย เลน อ า เภอค ระบ ร ม หลายแห ง

รายละเอยด ดงน 1) ชมรมโฮมสเตย บานทงนาด า หม 5

ลกษณะเดน o เปนชมชนมสลมประมงชายฝงทด าเนนกจกรรมดานการทองเทยว โดยม

เปาหมายเพอฟนฟ และอนรกษทรพยากรชมชน เปนศนยการเรยนรอนรกษ และเผยแพรวฒนธรรมวถชวตความเปนอยของชมชน โดยการปลกปาชายเลนและปาชายหาด วางทนอนรกษพะยน หญาทะเล และพนธสตวน า บรเวณอาวทงนางด า รวมถงการจดกจกรรมทางศาสนาเชน พธถอศลอด วนเกด ศาสนา ฯลฯ

กจกรรม o พานกทองเทยวด านาชมปะการงและหญาทะเล เดนปาศกษาธรรมชาต

นงเรอชมเกาะ ออกไปตกหมก พายเรอชมปาชายเลน o บรการอาหารทะเลสดๆ o มสนคาทองถน เชน กะปคณภาพ o จดท าบานแบบโฮมสเตย 7 หลง เรยนรวฒนธรรม วถชวตชมชนมสลม

หมบานไลออนเพอประสบภยสนาม

2) ชมรมเกาะพระทอง ลกษณะเดน o เปนชมชนทมาอย รวมกนในหมบานสรางใหมหลงจากทบานเรอนเดม

เสยหายจากสนาม o เกาะพระทองเปนเกาะทยงคงความเปนธรรมชาตสง เนองจากการพฒนา

ยงเขามานอย พนทโดยรอบมปาชายเลนและปาพรมความโดดเดนดานความหลากหลายทางชวภาพ ทงทางทะเล เชน เตาทะเล พะยน ปลาโลมา และบนบกโดยเปนทยอมรบจากองคกรอนรกษนกระหวางประเทศ (Birdlife international) วาเปนถนทอยอาศยทส าคญของนก โดยพบวามนกอยทงหมด 137 ชนด เชน “นกตะกรม”(Laptoptilos javanicus) ทเปนนกหายากและเปนฝงทเหลอและส าคญของประเทศไทย (ฝงนกตะกรมบนเกาะพระทองนมจ านวนมากกวาครงหนงของจ านวนประชากรนกตะกรมทงหมดทวประเทศ)และยงมนกนกลมพแดง (Columbia punicea) และอกสสายพนธทใกลสญพนธของทวโลกอกดวย

41

o มการน าผกพนเมอง ชอผกลนหาน มาเปนสวนผสมของอาหารพนถน ตมกะท ผดน ามนหอย

กจกรรม o มการจดโปรแกรมการทองเทยว ทวรทงหญาสวนนา ปาชายหาด ดนก

กวาง หมปา o นงรถมอเตอรไซดพวงส ารวจรอบเกาะ o มการจดตงโครงการอนรกษเตา และการทองเทยวรปแบบอาสาสมคร o มการตงกลมผามดยอม โดยใชสยอมจากธรรมชาต เชน สแดงจากเปลอก

โกงกาง สชมพ จากตนเสมดชน o มการจดตงโฮมสเตยม 8 หลง ๆ ละ 3 หอง

3) ชมชนบานทาดนแดง

ลกษณะเดน o ชาวบานในชมชนประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก o มทะเลปาชายเลนลอมรอบทง 3 ดาน จงมปาโกงกางทอดมสมบรณ 90%

ปาชมชนของหมบาน เปนปาไมกระถนณรงคซงกมความอดมสมบรณสง o ชมชนไดมการปลกปาเพมในทกๆ ป ทรพยากรปาไมชายเลน เปนแหลง

อาหารทอยอาศยของสตวน าชายฝงและคนในชมชน o มการน าเทคโนโลยการผลตททนสมย เขามาใชในการทาการเกษตรเชน

เกษตรน าหยด แปลงปลกผกไฮโดรโพนค o ทกษะความรทเปนจดขายในการทองเทยวของชมชนฯ เชน สาธตทกษะ

ในการรอนแรแบบโบราณ วถชวตในการท าประมงพนบาน วางอวน ตกป กลอบ กจกรรม o จดตง กลมทองเทยวเชงอนรกษขน o สาธตทกษะในการกรดยางพารา การรอนแรแบบโบราณ วถชวตในการท า

ประมงพนบาน วางอวน ตกป กลอบ o ลองเรอชมธรรมชาตปาชายเลน พายเรอคายค ลองตามคลอง o กจกรรมสงเสรมการอนรกษ เชน ปลกปาชายเลน 1 คน 1 ตน

4) กลมทองเทยวชมชนบานเกาะนก หมท 2 ต าบลทงมะพราว

ลกษณะเดน o เปนหมบานเกาแกทมความหลากหลายทางดานวถชวตและวฒนธรรมมทง

ชาวไทยพทธ มสลม ครสต และชาวมอแกนอาศยอยรวมกนมาอยางสงบสข มความสวยงามทางธรรมชาต

42

o มการท าสวนเกษตรผสมผสาน ชมผลไมนานาชนด ประกอบดวยไมผลเชน สม ลองกอง ล าไย ไมเศรษฐกจ เชน สวนยาง สวนปาลม สวนไมดอกและไมประดบ พนทจ านวน 300 ไร

กจกรรม o พานกทองเทยวชมสวนเกษตรผสมผสาน ชมผลไมนานาชนด ทดลองการ

ท าการเกษตร เชน การปลกขาว o กจกรรมการล องเร อคาย คท ามกลางปาโกงกางอ ดมสมบรณโดยม

มคคเทศกทองถนน าทาง

5) ชมชนโคกไคร ต าบลมะลย ลกษณะเดน o เปนชมชนหนงทมความสมบรณทางทรพยากร มสภาพภมประเทศท

สวยงามโดดเดนดวยแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ระบบนเวศปาชายเลน ทสมบรณ ผคนในชมชนสวนใหญจะเปนญาตพนองกน นบถอศาสนาอสลามมชวตความเปนอยเรยบงายแบบดงเดมมาหลายชวอายคน

o มสถานททองเทยวทส าคญและโดดเดนหลายแหง เชน ดอนหอยตลบ ถ าภาพเขยนสน ามนโบราณ ถาลอดทต าบลบอแสน ถ ามด ถ าลากน หาดตงเลน ทงสาหราย ฟารมหอย และหาดทรายรอน ซงเกดขนจากพนผวโลกทเปนรอยแยก เปนรอยตอระหวางอ าเภอทบปดกบอ าเภออาวลก จงหวดกระบ รอยตอระหวางน าจดกบน าเคม

o หาดปมดแดง มปมดแดง ซงเปนปขนาดเลก อยคอนขางชกชมตามชายหาด สามารถดไดเพยงเดอนละ 2 หน คอ ในชวงน าลงต าสดเทานนชวงละ 3-4 วน

กจกรรม o มการรวมตวของสมาชกในหมบาน จดตงเปนคณะกรรมการด าเนนงาน

จดการทองเทยวชมชน o จดกจกรรมการทองเทยวเชงเกษตร ทดลองการท าการเกษตร เชนการ

ปลกขาว o แลนเรอแคนชมทวทศนสองฝงคลองน าเคม o ศกษาพชสมนไพรและระบบนเวศปาชายเลน o ชมถ าลอด ภาพเขยนสโบราณอายกวา 3,000 ป ลอดอโมงค ชมลากน

นอยใหญ ส ารวจถ าชาวเล และพาไปดปมดแดง

6) กลมโฮมสเตย บานบางพฒนต าบลบางเตย ลกษณะเดน o ชมชนบางพฒนสวนใหญเปนชาวประมงไทยมสลม มประชากร 76

ครวเรอน ตงอยบนพนทเกาะขนาดเลก อยใกลชดกบแผนดนใหญ o เปนชมชนทยงคงด าเนนกจกรรมตามวถชวตดงเดม

43

o เปนชมชนตนแบบในการอนรกษสนทรพยทางทะเลแบบยงยนชาวบานโดยพฒนาธนาคารปบานบางพฒน เมอชาวบานจบปไขได จะน ามาบรจาคใสลงกระชงเพอทจะใหปสามารถออกไขและเตบโตไดในอนาคตใชเวลาประมาณ 15-20 วน เมอปสลดไขแลวเรยบรอย ชาวบานกน าปไปขายและนาเงนมาบ ารงชมชน ธนาคารปเรมกอตงเมอป 2551 มการพฒนาจนไดรบรางวลชมชนตนแบบระดบประเทศ

กจกรรม o จดท ากลมโฮมสเตยชมชน แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมบางพฒน

โฮมสเตยม 12 หลง รบได 100 คน และกลมรกษบางพฒน ม 4 หลง รบได 20 คน o ชาวบานน านกทองเทยวทากจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ อาท ปลอยปไข

ลงกะชง ปลกปาชายเลน ปาโกงกาง และทองเทยวเชงนเวศ o บรการอาหารทะเลสด เชน กง หอย ป ปลา และแมงดาทะเล นงเรอชม

รอบๆ ชมชนบานบางพฒน

2.2.5.2 อ าเภอตะกวทง ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอตะกวทง ไดแก ชมชนบานสาม

ชองเหนอ รายละเอยด ดงน ลกษณะเดน o เปนชมชนมสลมทอาศยอยในพนทอาวพงงา มปาชายเลนทอดมสมบรณ

ตนไมทมเรอนยอดสงกวา 15 เมตร o ชมชนสวนใหญประกอบอาชพประมงพนบาน เลยงปลากระชง

กจกรรม o จดตงธนาคารใตน า เลยงแมพนธหอยนางรม เลยงหอยจบแจง o นงเรอแจว ชมธรรมชาตสองฝงคลอง ชมระบบนเวศปาชายเลน o ทานอาหารเชากลางทะเล o ชมตะวนขนทอาวพงงา o ลองเรอตามรอยวรรณคดสงขทองตามเกาะแกงตางๆ

2.2.5.3 อ าเภอเกาะยาว

ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอเกาะยาว ไดแก ชมชนเกาะยาวนอย รายละเอยด ดงน

ลกษณะเดน o เกาะยาวนอย และเกาะยาวมทตงอยกลางอาวพงงา ระหวางภเกต พงงา

และกระบ อยใกลเคยงแหลงทองเทยวทส าคญ เชน เกาะพพ เขาพงกน เกาะปนหย o เปนชมชนมสลม คนในชมชนมอาชพท าประมงชายฝง เลยงปลา กงมงกร

ในกระชง และการเกษตร เชน การปลกขาว

44

o กอตงชมรมการทองเทยวเชงอนรกษ เมอป พ.ศ.2538 เพอท ากจกรรมการทองเทยวทชมชนมสวนรวม และงานอนรกษไปดวยกน โดยเอาการทองเทยวเปนเครองมอในการดแล

o ไดรบรางวลดเดนดานการทองเทยว กจกรรม o เทยวชมเกาะยาว 7 หมบานชมวถชวตของชาวเกาะยาว ชมกลมท าผามด

ยอมจากสธรรมชาต ชมการท าผาบาตก การท าผลตภณฑจากกะลามะพราว ของทระลก ชมทงนา ควาย ปาชายเลน บอน าจดในทะเลและชมพระอาทตยตกดน

o ลงเรอกบครอบครว ชมวถชวตการวางอวน การกอวน ชมการเลยงกงมงกร ปลาชอนทะเล ปลาฉลามเสอ และปลากะพง ชมระบบนเวศทางทะเล แวะพกเกาะหองเพอด าน าดปะการง นงเรอชมเกาะหองในต านาน และ ชมเกาะลาดง เพอดการเกบรงนกนางแอน

o ชมเกาะเหลาฮนต เพอดโครงกระดกของชาวมอแกนทมอายถง 1,000 ป และด าน าดปะการง 7 ส และกลปงหา

o ชมตลาดเกาะยาวตอนกลางคน แวะชมโรตชาวเกาะ o ระหวางน าลดชวง 14-6 คา สามารถเกบหอยชกตน ดหญาทะเล ชมทง

ปะการงสฟาทมแหงเดยวในประเทศไทย และบอน าจดในทะเล o จดตงเครอขายโฮมสเตย

2.1.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการลงส ารวจพนทของจงหวดพงงา พบวามชมชนทอยในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน รวมทงมเสนทางศกษาเสนทางธรรมชาตหรอ Walk Way ในพนท คอ ปาชายเลนเมองพงงา สถานทรพยากรปาชายเลนท 20 (เมองพงงา) โดยมสภาพพนทและการจดการทองเทยวปาชายเลน ตามล าดบ ดงน

ปาชายเลนเมองพงงาอยในความดแลของสถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 20 (เมองพงงา) เปนแหลงศกษาธรรมชาตปาชายเลนและพรรณพชอกหลายชนดในระบบนเวศเดยว กน ไดพบเหนวถชวตของชาวบานกบการพงพาอาศยปาชายเลนเหมาะอยางยง ส าหรบการพกผอนในเมองพงงา

ประวตและความเปนมา o ป พ.ศ.2511 กรมปาไมไดจดตงหนวยควบคมปาเลนท พง. 3 ขนทบรเวณ

หมบานวงหมอแกง ต าบลทายชาง อ าเภอเมอง จงหวดพงงา โดยใหการบรหารราชการอยในความควบคมดแลของกองจดการปาไม กรมปาไม ป พ.ศ.2518 จงเปลยนใหมาอยในความควบคมดแลของส านกงานปาไมเขตนครศรธรรมราช

o ป พ.ศ.2523 เปลยนชอเปนหนวยจดการปาเลนท พง.3 o ป พ.ศ.2524 เปลยนชอเปนหนวยจดการปาเลนท พง.10 (วงหมอแกง) o ป พ.ศ.2530 เปลยนชอเปนหนวยจดการปาชายเลนท พง.10 (วงหมอแกง)

45

o ป พ.ศ.2545 เปลยนชอเปนสถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 20 (วงหมอแกง พงงา) สงกดกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

o ป พ.ศ.2552 เปลยนชอเปนสถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 20 (เมอง พงงา)

ขอมลพนฐาน สถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 20 (เมอง พงงา) เปนหนวยงานสวนกลางท

ตงอยในภมภาค สงกดสวนบรหารจดการทรพยากรปาชายเลน ท 2 ส านกอนรกษทรพยากรปาชายเลน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดจดตงขนตามพระราชบญญตปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2545 เรมปฏบตภารกจทไดรบมอบหมายจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ตงแตปงบประมาณ 2546 เปนตนมา

เปาหมาย 1. เพอใหทรพยากรปาชายเลนในอาวพงงามความอดมสมบรณ 2. เพอใหทรพยากรปาชายเลนทสามารถเออประโยชนแกประชาชน 3. เพอปองกนรกษาพนทปาชายเลนไมใหถกท าลาย 4. เพอใหประชาชน ไดมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาชายเลน 5. เพอใหประชาชนมความคดและทศนคตทดตอสถาน

พนธกจ สงวน อนรกษ และฟนฟทรพยากรปาชายเลนเพอด ารงไวซงความสมบรณของ

ทรพยากรปาชาย เลนและความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงทงความสมดลของระบบนเวศทเสอมโทรม ใหกลบคนความอดมสมบรณมงคงและยงยนโดยใหประชาชนมสวนรวม

46

รปท 3 การลงส ารวจพนท แหลงทองเทยวปาชายเลนเมองพงงา ต.ทายชาง อ.เมอง จ.พงงา

2.3 จงหวดภเกต

2.3.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดภเกต เปนเกาะใหญทสดของประเทศไทย ตงอยทางฝงทะเลดานตะวนตกของภาคใตในนานน าทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย ทตงอยระหวางเสนรงท 7 องศา 45 ลปดา - 8 องศา 15 ลปดาเหนอ และเสนแวงท 98 องศา 15 ลปดา - 98 องศา 40 ลปดาตะวนออก หางจากกรงเทพฯ 862 กโลเมตร ไปตามทางหลวงหมายเลข 4 สายเพชรเกษมและทางหลวงหมายเลข 402 สายโคกกลอย - ภเกต พนททงหมด ประกอบดวยเกาะใหญและเกาะบรวารอก 32 เกาะ มพนทรวมกนทงหมดประมาณ 543 ตารางกโลเมตร โดยตวเกาะใหญมความยาวจากเหนอจดใตประมาณ 48.7 กโลเมตร มความกวางจากตะวนออกไปตะวนตกประมาณ 21.3 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ ทะเลอนดามน ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามน ทศตะวนออก ตดตอกบ ทะเลอนดามน ทศตะวนตก ตดตอกบ ทะเลอนดามน

47

2.3.2 สภาพทวไป

2.3.2.1 ลกษณะภมประเทศ

จงหวดภเกต มลกษณะเปนเกาะทต งอยตามชายฝงทะเล มลกษณะทางธรณวทยาคลายคลงกบแผนดนใหญ พนทรอยละ 70 ของจงหวดเปนภเขาทอดยาวตามแนวเหนอใต และอ กร อยละ 30 เป นท ร าบ ฝ งตะว นตกของ เกาะ เป นภ เขา ทางท ศ เหน อและด านตะวนออกเฉยงเหนอเปนทราบสง ขณะทดานตะวนออกเปนพนทราบ จงหวดภเกตมล านา ล าหวย และคลองขนาดเลก รวม 9 สายและมแหลงน าผวดนทเปนพรธรรมชาต ขมเหมองเกา และอางเกบนาของกรมชลประทาน ดานตะวนออกพนทชายฝงทะเลประกอบดวย หาดโคลน ปาชายเลน และพนททรายงอก ขณะทดานตะวนตกเปนหาดทรายสวยงาม นอกจากนนยงมเกาะบรวารทงส น 32 เกาะ ไดแก เกาะนก เกาะนาค านอย เกาะนาค าใหญ เกาะมะพราว และเกาะช เปนตน

2.3.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดส ารวจสถานภาพการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขต ปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต พบวาจงหวดภเกต มพนทปาชายเลนทงหมด 12,327.42 ไร และพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาต ทงหมด 17,248.57 ไร

2.3.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

พบพนธไมปาชายเลน 13 ชนด มความหนาแนนเฉลยรวมเทากบ 240.77 ตน/ไร ความโตทาง เสนผานศนยกลางเฉลยรวมเทากบ 11.54 เซนตเมตร และความสงเฉลยเทากบ 7.92 เมตร โกงกางใบเลก โครงสรางปาชายเลน จงหวดภเกตมการเปลยนแปลงคอนขางนอย คอ โกงกางใบเลกยงคงเปน พนธไมทมความเดนมากทสด รองลงมา ไดแก โปรงแดง แสมดา และตะบนขาว ตามล าดบ

48

แผนท 4 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทยป 2552 จงหวดภเกต

2.3.5 ชมชนทองเทยวจงหวดภเกต

จากการสบคนจากเอกสารและส ารวจพนทเบองตน พบวาจงหวดภเกต ม 2 อ าเภอ คออ าเภอถลาง และอ าเภอเมองภเกต โดยแตละอ าเภอมชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน และมลกษณะเดนของแตละชมชนรวมทงกจกรรมและการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชน ดงน

49

2.3.5.1 อ าเภอถลาง ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอถลาง มหลายชมชน รายละเอยด

ดงน 1) ชมชนไมขาว

ลกษณะเดน o เปนชมชนทอยในพนททเปนปาพรทอดมสมบรณของจงหวดภเกต มพร

ดงเดม เชน พรเจะสน พรจก พรแหลมหยด พรยายรต ฯลฯ ซงสามารถศกษาดานความหลากหลายทางชวภาพ และเปนแหลงดนก

o เปนพนทวางไขของเตาทะเล และพบจกจนทะเล กจกรรม o จดกจกรรมทองเทยวรวมกบสมาคมอนรกษเตาทะเล เชน การจดแคมป

ปง สาธตการเกบจกจนทะเล o นวดฝงทรายเพอสขภาพ บานโฮมสเตย

2) ชมชนบางโรง ลกษณะเดน o เปนชมชนชาวไทยมสลมทมประวตศาสตรทส าคญ และอยในพนททเปน

แหลงทรพยากรทางธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ บรเวณชมชนมทศนยภาพทสวยงามเปนธรรมชาต

o มวถชวตแบบดงเดม ประกอบอาชพทางเกษตรกรรมและประมง o ชมชนไดร บรางวลชมชนดเดนจากการประกวดรางวลอตสาหกรรม

ทองเทยวไทย ประจาป 2553 กจกรรม o กจกรรม "ทองเทยวเชงอนรกษจากภผาถงทะเล" เชน ลองคลองบางโรง

ชมปาชายเลน ฝงลงแสมและปกามดาบ ปลกปลาโกงกาง o นงเรอประมงไปตกปลา ตกหมกกบชาวบานยามค าคน o บรการรานอาหารทะเล ปลาในกระชง

2.3.5.2 อ าเภอเมองภเกต

ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอตะกวปา ไดแก ชมชนบานบอแร คลองมดง รายละเอยด ดงน

ลกษณะเดน o เปนชมชนทมวถชาวประมง o ปาชายเลนคลองมดง o มการรวมกลมแมบานผลตงานหตถกรรมทเขมแขง ประกอบดวย2 กลม ท

ส าคญ คอ กลมสตรบอแรสนตสข - ผลตภณฑดอกไมประดษฐจากเกลดปลาและ กลมอนดาบาตก - ท าผลตภณฑจากผาบาตก

50

กจกรรม o ลองเรอชมปาชายเลนคลองมดง o มรานจ าหนายผลตภณฑชมชนและการสาธตการผลต

2.3.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการลงส ารวจพนท ของจงหวดภเกต พบวามชมชนทอย ในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน รวมทงมเสนทางศกษาเสนทางธรรมชาตหรอ Walk Way ในพนท คอ พนทบานบางโรง ต าบลปาคลอก อ าเภอถลาง จงหวดภเกต โดยมสภาพพนทและการจดการทองเทยวปาชายเลน ตามล าดบ ดงน

ขอมลพนฐาน ชมชนบานบางโรงตงอยหมท 3 ต าบลปาคลอก อ าเภอถลาง จงหวดภเกต มสภาพ

พนทเปนปากอาวทอดมไปดวยปาชายเลนทสมบรณ อยหางจากอ าเภอเมอง จงหวดภเกต 22 กโลเมตร ชมชนบางโรงมพนทประมาณ 36 ตารางกโลเมตร

รปแบบการจดการทองเทยว ชมชนบานบางโรง จดการทองเทยวโดยใชหลกการของสหกรณออมทรพยเขามา

ดแลในเร องการบรหารจดการ มประธานและกรรมการแตละฝาย รวมกนด าเนนการ โดยมการจดการรายไดทมาจากการทองเทยว ในรปแบบของเงนปนผลจากรานอาหารครวชมชน

กจกรรมการทองเทยว มหลากกจกรรมทเมอนกทองเทยวมาถงแลวจะพลาดไมได ทงการการพายเรอ

คายคทองเทยวธรรมชาตเพอศกษาระบบนเวศ การพกแรมชมความสมบรณของธรรมชาตบนเขาพระแทว และการรบประทานอาหารทะเลสดๆ ฝมอชาวบาน จาก “ครวชมชน” เรยกวาทกกจกรรมนกทองเทยวจะไดสมผสกบวถชาวบานอยางแทจรง กจกรรมเดน

ศนยประสานงานการทองเท ยวเกษตรเชงอนร กษบานบางโรง ใหบรการนกทองเทยวในการทดลองพายเรอคายค เพอศกษาระบบนเวศสองฝงคลองบางโรง ชมความงามของปาโกงกาง และปาชายเลนทอดมสมบรณ ซงชาวบานไดรวมกนอนรกษไว

51

รปท 4 การลงส ารวจพนท บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง จ.ภเกต

52

2.4 จงหวดกระบ

2.4.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดกระบ ตงอยภาคใตฝงตะวนตกตดกบทะเลอนดามน อยระหวางละตจดท 7 องศา 22 ลปดา ถง 8 องศา 41 ลปดาเหนอ และลองตจดท 8 องศา 21 ลปดา องศาตะวนออก ถง 99 องศา 19 ลปดาตะวนออก อยหางจากกรงเทพมหานครไปตามทางหลวงแผนดนประมาณ 814 กโลเมตร มพนททงหมด 4,708.512 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 2,942,820 ไร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดพงงาและจงหวดสราษฎรธาน ทศใต ตดตอกบ จงหวดตรงและทะเลอนดามน ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดตรง ทศตะวนตก ตดตอกบ จงหวดพงงาและทะเลอนดามน

2.4.2 สภาพทวไป

2.4.2.1 ลกษณะภมประเทศ

จงหวดกระบ ประกอบดวยภเขานอยใหญทวไป ยอดเขาทสงทสดอยในเทอกเขาพนมเบญจา ซงมความสงจากระดบนาทะเลปานกลางประมาณ 420 เมตร มชายฝงทะเลตดกบทะเลอนดามนยาวประมาณ 160 กโลเมตร นอกจากพนท ทเปนภเขาแลว จงหวดกระบยงมทราบสงๆ ต าๆ ทดอน และหมเกาะนอยใหญกวา 130 เกาะ โดยมเกาะทมผคนอาศยอยประมาณ 13 เกาะ ทสาคญไดแก เกาะพพ ซงเปนแหลงธรรมชาตทสวยงาม เกาะลนตาใหญ เกาะลนตานอย เกาะจา เกาะหอง เกาะศรบอยา เปนตน อกทงยงมแมนาสายสนๆ 2-3 สาย ไดแก แมนากระบ (คลองใหญกระบ) คลองกระบนอย คลองปกาสย คลองสนปน คลองขนาน และคลองเพหลาพนทปาไมมสภาพเปนปาดบชน ปาเบญจพรรณ และปาชายเลน พนธไม ทสาคญไดแก ไมหลมพอ ไมเคยม ไมตะเคยนทอง ไมหงอนไก ไมยาง ไมแสม และไมโกงกาง

2.4.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดสารวจสถานภาพการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต พบวาจงหวดกระบ มพนทปาชายเลนทงหมด 218,185.74 ไร มพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาต ทงหมด 193,434.24 ไร ปาชายเลนในเขตอทยานแหงชาต 3,717.22 ไร ปาชายเลนในเขตหามลาสตวปา 7,825.08 ไร

2.4.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

พนธไมปาชายเลน ทพบในจงหวดกระบ รวม 26 ชนด 14 วงศ ความหนาแนนรวมเทากบ 356.36 ตน/ไร มโกงกางใบเลกเปนชนดพนธทมความหนาแนนสงทสด รองลงมาไดแก โปรง

53

แดง ตะบนขาว และตะบนดา โครงสรางปาชายเลนจงหวดกระบ มการเปลยนแปลงคอนขางนอย คอ โกงกางใบเลก ยงคงเปนพนธไมทมความเดนมากทสดรองลงมา ไดแก โปรงแดง ตะบนขาว ตะบนดา และถวขาว ตามล าดบ

แผนท 5 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทยป 2552

จงหวดกระบ

54

2.4.5 ชมชนทองเทยวจงหวดกระบ จากการสบคนจากเอกสารและส ารวจพนทเบองตน พบวาจงหวดกระบ ม 3 อ าเภอ

คออ าเภออาวลก อ าเภอเมองและอ าเภอเกาะลนตา โดยแตละอ าเภอมชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน และมลกษณะเดนของแตละชมชนรวมทงกจกรรมและการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชน ดงน

2.4.5.1 อ าเภออาวลก ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภออาวลก ไดแก ชมชนทองเทยวบาน

บอทอ รายละเอยด ดงน กจกรรม o จดโปรแกรมน าเทยวพายเรอแคน โดยมทงแบบครงวนและเตมวน โดยม

จดขาย ทนาสนใจคอ พายเรอไปตามปาโกงกาง ชมธรรมชาตทสมบรณและสวยงามพายเรอไปยงถ าลอดใต ชมความสวยงามและอศจรรยของหนงอกและ หนยอย ถ าผหวโตทประกอบไปดวยหนงอกและหนยอยและภาพเขยนสโบราณกอนประวตศาสตร และเปลอกหอยเลก ทมอายราว 2,000-2,500 ป ถ าเขาวงกต มลกษณะเปนลากน หรอทะเลในทมความสวยงามและ มขนาดใหญ ฯลฯ

2.4.5.2 อ าเภอเมองกระบ

ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอเมองกระบ ไดแก ชมชนบานเกาะกลาง คลองประสงค รายละเอยด ดงน

ลกษณะเดน o เปนชมชนเกาแกประกอบดวยชาวมสลมและชมชนไทยพทธซงยงคงวถ

ชวตความเปนอยดงเดม ทงในเรองการประกอบอาชพ วฒนธรรม การประกอบพธกรรมทางศาสนา แมวาจะอาศยอยบนเกาะทอยใกลกบตวเมองกระบมาก หางจากตวเมองกระบโดยนงเรอหางยาวขามฟากไปเพยง 5 นาท

o พนทโดยรอบเปนปาชายเลนทอดมสมบรณ o ประชากรสวนใหญประกอบอาชพประมง และเกษตรกรรม ทนาสนใจ

ไดแก การปลกขาวสงขหยดปลอดสารเคม 100% การสกหอย o มการท าหตถกรรม เชน การจกสาน ผาบาเตะ เรอหวโทงซงเปน

สญลกษณของจงหวดกระบ กจกรรม o มการจดท าโฮมสเตยโดยสมาชกชาวบานประมาณ 30 หลง รองรบ

นกทองเทยวได 7-10 คนตอหลง o มการจดกจกรรมเยยมชมชวตความเปนอยของชาวบาน ชมการท าการ

ประมงแบบพนบาน นงเรอชมธรรมชาตเขาขนาบนา ปาโกงกางซงอาจสามารถพบเหยยว ลง นก และกระชง ดการจบป จบปลา

o มลานวฒนธรรม ระบารองเงง กาหยง เปนศลปการตอส ลกลากลม

55

2.4.5.3 อ าเภอเกาะลนตา ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอเกาะลนตา ไดแก ชมชนบานรา

หมาดต าบลเกาะกลาง รายละเอยด ดงน ลกษณะเดน o เปนชมชนมสลมเกาแก ทมกลมอาชพตางๆ ทเปนภมปญญาทองถน เชน

กาแฟโบราณ การถกเตยปาหนน การตดเยบผาบาตกเปนของใชและผลตภณฑ การผลตขาวซอมมอมการสขาวแบบโบราณและการต าขาว

o วฒนธรรม ประเพณทส าคญของชมชน ไดแก ประเพณเขาสนต ประเพณถอศลอด วนฮารรายอ การละเลนรองแงง การเลนลเกปา การเลนกาหยง

กจกรรม o การลองเรอแจว ชมปาชายเลน ชมนก หอยปปลา

2.4.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการลงส ารวจพนท ของจงหวดกระบ พบวามชมชนทอย ในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน รวมทงมเสนทางศกษาเสนทางธรรมชาตหรอ Walk Way ในพนท คอ พนทบานทงหยเพง ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ โดยมสภาพพนทและการจดการทองเทยวปาชายเลน ตามล าดบ ดงน

“บานทงหยเพง” เปนชมชน ขนาดกลาง ตงอยบรเวณรมชายฝงทะเลดานทศตะวนออกของตนไมนานาพนธ สตวน ามากมาย เชน หอยตาแดง หอยแครง ปด า ปลาขนาดเลกมากมาย รวมถงวถชวตคนในชมชนทมความรกความสามคค เออเฟอโอบออมอาร ชวยเหลอซงกนและกน ชมชนไดรวมตวกนพฒนาทรพยากรธรรมชาตในพนทใหมความอดมสมบรณ ชาวบานสวนใหญเปนคนดงเดมทเกาะลนตา นบถอศาสนาอสลาม อาชพหลก คอ การท าประมงพนบานการท าสวนยางพารารบจางและมการทองเทยวเปนรายได เสรมของชมชน

แหลงทองเทยวภายในชมชน ลองเตาถาน อาวลนตา คลองทะ บอน าในปาชายเลน เกาะตะละเบง เกาะอง แหลมชาวเล (ชมชนลงแสม)

กจกรรมการทองเทยวภายในชมชน ลองเรอ

56

ตกปลา ชมวถชวตชมชน ปลกปา โฮมสเตย

การบรการดานการทองเทยวของชมชน ลองเรอ โฮมสเตย ชมวถชวตชมชน

การจดการทองเทยวของชมชนและรปแบบการบรหารจดการ เป นร ปแบบของการม ส วนร วมในการระดมท นการให บร การแก

นกทองเทยวทเขามาทองเทยว การจดการทรพยากรการทองเทยวและการใชประโยชน มการด าเนนการในลกษณะรวมกนอนรกษ ฟนฟปาชายเลน แมน าล า

คลอง สตวน าและพนธไมตาง ๆ และมการใชประโยชนทรพยากรอยางคมคา

ลกษณะนกทองเทยว นกทองเทยวตางประเทศและคนไทยทช นชอบการลองเรอหางยาวและ

พายเรอคายค แนวทางการพฒนาการทองเทยวของชมชน

การรกษาพนทสวยงามและสงแวดลอมของชมชนใหคงอยอยางยงยน การใหความรเกยวกบการทองเทยวในดานตาง ๆ เชน การใหขอมล การ

ประชาสมพนธ การตอนรบเปนตน การจดระบบรายไดและกองทนชมชนจากการทองเทยว การดแลความปลอดภยใหแกนกทองเทยว

57

รปท 5 การลงส ารวจพนท บานทงหยเพง ต.ศาลาดาน อ.เกาะลนตา จ.กระบ

58

2.5 จงหวดตรง

2.5.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดตรง ตงอยทางภาคใตของประเทศไทย มพนทเลยบชายฝงทะเลตะวนตกของมหาสมทรอนเดย ยาวตลอดแนวเขตจงหวด 119 กโลเมตร ประมาณเสนรงท 7 องศา 31 ลปดาเหนอ และเสนแวงท 99 องศา 38 ลปดาตะวนออก อยหางจากกรงเทพมหานครตามเสนทางถนนเพชรเกษมประมาณ 828 กโลเมตร มเนอททงสน 4,941 ตารางกโลเมตร หรอ 3,088,125 ไร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดนครศรธรรมราช และจงหวดกระบ ทศใต ตดตอกบ จงหวดสตล จงหวดสงขลา และมหาสมทรอนเดย ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดพทลง ทศตะวนตก ตดตอกบ จงหวดกระบ และมหาสมทรอนเดย

2.5.2 สภาพทวไป

2.5.2.1 ลกษณะภมประเทศ

จงหวดตรง โดยทวไปเปนเนนสงๆ ต าๆ สลบดวยภเขาเลกๆ กระจดกระจายอยทวไป พนทคอนขางราบเรยบ มจานวนนอยซงใชเพาะปลกขาว ทางทศตะวนออกมเทอกเขาบรรทดยาวจากเหนอจดตอนใตและเปนเสนแบงเขตแดนจงหวดตรงกบจงหวดพทลง มเนอทปาเกอบรอยละ 20 ของเนอทจงหวดตรง สวนใหญเปนพนทแถบเทอกเขาบรรทด ลกษณะดนสวนใหญเปนดนรวนปนทราย เปนปาดบชน มปาชายเลนสาหรบทองททอยตดชายทะเลและมล าน าส าคญๆ 3 สายไดแก แมนาตรงซงมตนก าเนดจากเขาวงหบ เทอกเขาหลวง จงหวดนครศรธรรมราช แมนาปะเหลยนเกดจากเทอกเขาบรรทด อ าเภอปะเหลยน คลองกะลาแสและตนน าทเกดจากควนปลวกรอน ควนชะไนและควนนาแดง ชายแดนตรง กระบ นอกจากนยงมลาหวยบรวารทคอยสงนาใหอกกวา 100 สาย มชายฝงดานตะวนตก ตดทะเลอนดามนทยาวถง 119 กโลเมตรกบเกาะตางๆทกระจดกระจายอยกวา 46 เกาะ และปาชายเลนทยงคงอยในสภาพทอดมสมบรณ

2.5.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดส ารวจสถานภาพของการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต พบวาจงหวดตรง มพนทปาชายเลนทงหมด 294,481.61 ไร มพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตทงหมด 193 ,238.60 ไร พนทปาชายเลนในเขตอทยานแหงชาตทงหมด 4 ,437.13 ไร และมพนทปาชายเลนในเขตหามลาสตวปาทงหมด 57,840.18 ไร

59

2.5.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

จงหวดตรงมปาชายเลนทยงอยในสภาพสมบรณ มพนทประมาณ 223,676.91 ไร (กรมปาไม, 2543) พบพนธไมปาชายเลน 13 วงศ 12 สกล 29 ชนด มความหนาแนนเฉลยรวมเทากบ 411.49 ตน/ไร เสนผานศนยกลางเฉลยเทากบ 10.91 เซนตเมตร และความสงเฉลยเทากบ 8.06 เมตร โดยล าพทะเลเปนชนดไมทมมากทสดเทากบรอยละ 12.87 และโกงกางใบใหญเปนชนดไมทมความหนาแนนมากทสด รองลงมา ไดแก โปรงแดง พนธไมทพบไดยากในพนทไดแก ตะบนดา, ลาแพน, โพทะเล,ปอทะเล, โปรงขาว, ฝาดดอกแดง, หงอนไกทะเลและพงกาหวสมดอกแดง ตามล าดบ

แผนท 6 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทยป 2552

จงหวดตรง

60

2.5.5 ชมชนทองเทยวจงหวดตรง จากการสบคนจากเอกสารและส ารวจพนทเบองตน พบวาจงหวดตรง ม 1 อ าเภอ

คอ อ าเภอสเกา มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน และมลกษณะเดนของชมชนรวมทงกจกรรมและการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชน ดงน

2.5.5.1 อ าเภอสเภา ชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลน อ าเภอสเกา ไดแก ชมชนบานบอหน

รายละเอยด ดงน ลกษณะเดน o มความหลากหลายทางชวภาพ มพนธไม พนธสตวทหาดไดยาก เชน นก

เงอก มแหลงปะการงน าตน o มโฮมสเตย 3 หลง รองรบได 40-50 คน

กจกรรม o พานกทองเทยวด าน าตน o ศกษาวถชมชนชายฝง o กจกรรม CSR เชน ธนาคารป กจกรรมตนกลาหญาทะเล

2.5.6 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการส ารวจพนทของจงหวดตรง พบวามชมชนทอยในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน รวมทงมเสนทางศกษาเสนทางธรรมชาตหรอ Walk Way ในพนท คอ พนทบานบอหน ต าบลบอหน อ าเภอสเกา จงหวดตรง โดยมสภาพพนทและการจดการทองเทยวปาชายเลน ตามล าดบ ดงน

บอหนฟารมสเตย อยทบานบอหน ต าบลบอหน อ าเภอสเกา จงหวดตรง เปนแหลงทองเทยวชมชนทเรมกอตงโดยกลมวสาหกจชมชน เลยงปลากะพงปลาเกาในกระชง 100 กระชง ในคลองสเกา อ.สเกา จดใหเปนสถานททองเทยวเชงนเวศปาชายเลน เสนหของการทองเทยวของชมชน เนนกจกรรมทมสวนรวมในชมชน ตงแตการทองเทยวเพอเรยนรวถชวต ไดสมผสเรยนรวถชวตแบบชาวประมง นอนพกบานชาวประมง ศกษาการประมงพนบาน การออกเรอวางลอบป ลอบปลา อวนปลา อวนกง การตกหมก ทน ไดจดกจกรรมใหนกทองเทยวไดรวมสนกอยางสรางสรรคไวหลากหลาย เดนเสนทางศกษาธรรมชาตปาชายเลน หรอการเดนทางดวยเรอตามล าคลอง การพายคายคในบรเวณอาวบญคง การด าน าดปะการงในบรเวณเกาะเลกๆ ทไมมทวรไหนพาไปไดและทสดยอดคอ ชมชนพบบอน ารอนทอยในบรเวณล าคลองปาชายเลน อณหภมน ารอนประมาณ 45 องศา เปนบอรอนเคมแหงเดยวในจงหวดตรง สามารถไปไดโดยเฉพาะชวงน าทะเลลงต าสด จะสามารถมองเหนน ารอนพงออกจากบอ บรเวณนยงจะพบปสวยงามหลากส ปกามดาบมากมาย จดเดนอกอยางคอกจกรรมรวมอนรกษสงแวดลอมดวยการปลกปาชายเลน การปลกหญาทะเลทบานปากคลอง เมดหญาทะเลเขยวใส ซงเปนอาหารของปลาพะยนทใกลจะสญพนธแลว การปลอยพนธสตวน าคนสธรรมชาต จดขายทดงดดนกทองเทยวมาพกและรวมท ากจกรรม

61

เชงอนรกษ กคอการไดทานอาหารทะเลสดๆ กนทกมอ ในบรรยากาศทพเศษพเศษ และทนสามารถมาเทยวพกผอนไดทงป

รปท 6 การลงส ารวจพนท บานบอหน ต.บอหน อ.สเกา จ.ตรง

62

2.6 จงหวดสตล

2.6.1 ทตงและอาณาเขต

จงหวดสตลเปนจงหวดทอยใตสดของประเทศไทยทางดานฝงทะเลอนดามนซงเปนชายฝงทะเลทางดานตะวนตกของประเทศไทย อยระหวางเสนรงท 6 องศา 4 ลปดา ถง 7 องศา 2 ลปดาเหนอกบเสนแวงท 99 องศา 5 ลปดา ถง 100 องศา 3 ลปดาตะวนออก อยหางจาก กรงเทพมหานครประมาณ 973 กโลเมตร มพนททงหมด 2, 478.997 ตารางกโลเมตรหรอประมาณ 1,549,373.125 ไร เปนล าดบท 63 ของประเทศและเปนล าดบท 12 ของภาคใต มอาณาเขตตดตอ กบจงหวดใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดสงขลา จงหวดพทลงและจงหวดตรง ทศใต ตดตอกบ รฐปะลส ประเทศมาเลเซย ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดสงขลา และรฐปะลส ประเทศมาเลเซย ทศตะวนตก ตดตอกบ ทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย

2.6.2 สภาพทวไป

2.6.2.1 ลกษณะภมประเทศ

พนท จงหวดสตลทางทศเหนอและทศตะวนออกเปนเนน เขาและภเขาสลบซบซอน โดยม ทวเขาทส าคญแบงเขตประเทศไทยกบประเทศมาเลเซย คอ ทวเขาบรรทด และทวเขาสนกาลาคร โดยพน ทของสตลจะคอยๆ ลาดเอยงลงสทะเลทางดานทศตะวนตกและทศใต มภเขานอยใหญ กระจดกระจายใน เขตตอนลางของจงหวด ภเขาทส าคญไดแก เขาจน เขาบารง เขาใหญ เขาทะนาน และเขาพญาวง มพนทราบแคบๆ ซงขนานไปกบพนทชายฝงทะเล ถดจากทราบลงไปจะเปนพนทปาชายเลนทอดมสมบรณ สตลไมมแมน าไหลผาน มเพยงล าน าสายสนๆ ทมตนน าเกดจากภเขาทางทศเหนอและทศตะวนออกของจงหวด

2.6.3 สถานภาพปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไดส ารวจสถานภาพการใชประโยชนทดนปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาตและนอกเขตปาสงวนแหงชาต พบวาจงหวดสตล มพนทปาชายเลนทงหมด 322,705.76 ไร มพนทปาชายเลนในเขตปาสงวนแหงชาต ทงหมด 232,737.75 ไร และมพนทปาชายเลนในเขตอทยานแหงชาตทงหมด 3,814.86 ไร

2.6.4 พนธไมและลกษณะโครงสรางปาชายเลน

พบพนธไมปาชายเลนทงสน 8 วงศ 10 สกล 19 ชนด พนธไมทพบมากทสดอยในวงศ Rhizophoraceae ไดแก โกงกางใบเลก รองลงมา คอถวขาว , ถวดา และโปรงแดง ตามล าดบ

63

มความหนาแนนเฉลยรวมของตนไมเทากบ 458.56 ตน/ไร ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลยเทากบ 11.45 เซนตเมตรและความสงเฉลยเทากบ 8.10 เมตร

แผนท 7 แผนทแสดงพนทจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลนในประเทศไทยป 2552

จงหวดสตล

64

2.6.5 ผลจากการส ารวจพนทเบองตน

จากการลงส ารวจพนทของจงหวดสตล พบวามชมชนทอยในเกณฑของการก าหนดพนท โดยการจ าเพาะเจาะจงพนทชมชนทมพนทปาชายเลน และไดมการจดการทองเทยวปาชายเลน และกจกรรมเดนดานการอนรกษปาชายเลนคอ พนทบานหวทาง ต าบลพมาน อ าเภอเมองสตล จงหวดสตล โดยมสภาพพนทและการจดการทองเทยวปาชายเลน ตามล าดบ ดงน

ชมชนบานหวทาง ตงอยบนถนนยาตราสวสด ต าบลพมาน อ าเภอเมอง จงหวดสตล ชมชนบานหวทาง เปนหมบานเกาแกมอายกวา 100 ป ชาวบานสวนใหญอพยพมาจากจงหวดตรง จงหวดนครศรธรรมราชกรงเทพมหานคร ชมชนบานหวทางมพนทตดตอกบปาชายเลน มภขา ล าคลองและปาชายเลนทอดมสมบรณ รวมทงทรพยากรธรรมชาตทสวยงาม มอากาศเยนสบาย ชมชนบานหวทางม 99 หลงคาเรอน มประชากรประมาณ 500 คน อาชพหลกคอประมงพนบาน รบจาง คาขาย ชาวบานสวนใหญเปนชาวไทยมสลม ลกษณะทางสงคมอยกนแบบพงพาเหมอนญาตพนองมความเออเฟอเผอแผซงกนและกน สมาชกมสวนรวมในการพฒนาชมชนทกรปแบบโดยใชมสยดเปนศนยรวมในการพฒนาชมชน

แหลงทองเทยวภายในชมชน หาดหอยขาว ภเขาเฟองฟา รอยเทามนษยโบราณ ลองเรอชมธรรมชาตปาชายเลน ศนยเรยนรชมชน

กจกรรมและการบรการดานการทองเทยวของชมชนและกจกรรมการทองเทยวภายในชมชน ลองเรอชมธรรมชาตทอดมสมบรณสวยงาม และเยนสบาย แลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมพนบานและวถชวตทเรยบงาย เชน การท าผามด

ยอม เปนตน เอกลกษณของชมชน

ชมชนมวถชวตทผกพนอยกบปา มวฒนธรรมดานภาษาโดยใชภาษาใตเปนหลก เ ป นช มชนหน ง เ ด ย ว ใน เขตต าบล พมานท ย ง ค งคว ามสมบ รณ ขอ ง

ทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนมาอยางตอเนอง เสนทางทองเทยวธรรมชาต

พายเรอคายค ชมความอดมสมบรณปาชายเลนเลนน า หาหอย หาดหอยขาว นงเรอชมธรรมชาตปาชายเลน และแหลงอาศยปลาโลมาสชมพ เสนทางหวทาง

ถงคลองทาจน(หวเขาแดง) ฐานเรยนร

65

ฐานเรยนรผามดยอมพเศษตรงสทยอมเปนสธรรมชาต เปนสธรรมชาตทไดจากพนธไมปาชายเลน เชน สชมพจากตนจาก สครามจากตนโตด สแดงจากตนแสมแดง

ฐานปนม ทน าปด าแขงธรรมดาราคากโลกรมละ 80 บาท มาทดลองเลยงเปนปนม สรางรายไดใหถงกโลกรมละ 250 บาท

ฐานทองเทยวเปนการเดนชมปาชายเลนตามเสนทางบลอกเวยรอบเกาะกลาง ระยะทาง 400 เมตร ไปสดทศาลาตรงขามกบหาดทรายขาว ซงเปนหาดทรายทพบไดเฉพาะชวงน าลงเทานน หรอเลอกพายเรอคายกรอบเกาะกลางชวงน าขน หากมเวลาสามารถนงเรอเทยวเชอมโยงจากบานหวทางไปถงถ าลอดปย ในอทยานแหงชาตทะเลบน ชายแดนตดรฐปะลส ของประเทศมาเลเซยได

66

รปท 7 การลงส ารวจพนท บานหวทาง ต.พมาน อ.เมองสตล จ.สตล

67

3. ศกยภาพการใชประโยชนพนทปาชายเลนเพอการทองเทยว

การใชประโยชนพนท ปาชายเลนในจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล รายละเอยด ดงตาราง ตารางท 3 แสดงการใชประโยชนพนทปาชายเลนในจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล

จงหวด พนท (ไร) จงหวด พนท (ไร) จ.กระบ 253,376.19 จ.ระนอง 175,233.88

อ.เกาะลนตา 67,762.38 อ.เมองระนอง 88,963.45 อ.เมองกระบ 38,492.20 อ.กระบร 17,342.68 อ.เหนอคลอง 45,825.61 อ.กะเปอร 39,741.36 อ.คลองทอม 61,573.95 อ.ละอน 8,150.64 อ.อาวลก 39,722.06 อ.สขส าราญ 21,035.75

จ.ตรง 240,646.05 จ.พงงา 306,112.96 อ.เมองตรง 1,471.93 อ.เกาะยาว 6,495.85 อ.กนตรง 88,994.94 อ.เมองพงงา 55,100.05 อ.ปะเหลยน 63,812.36 อ.คระบร 96,435.70 อ.ยานตาขาว 8,660.59 อ.ตะกวทง 51,116.17 อ.สเกา 41,524.94 อ.ตะกวปา 63,558.23 อ.หาดส าราญ 36,181.29 อ.ทบปด 14,480.19 อ.ทายเหมอง 18,926.78

จ.สตล 239,368.31 จ.ภเกต 18,646.21 อ.เมองสตล 118,816.27 อ.เมองภเกต 5,991.80 อ.ทาแพ 38,287.48 อ.ถลาง 12,654.41 อ.ทงหวา 35,472.13 อ.ละง 46,792.44

ผลรวมทงหมด 1,233,383.60

ทมา: สถานวจยสารสนเทศภมศาสตรฯ คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

68

รปท 8 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดฝงอนดามน ป 2556

69

รปท 9 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดพงงา ป 2556

70

รปท 10 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดภเกต ป 2556

71

รปท 11 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดระนอง ป 2556

72

รปท 12 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดกระบ ป 2556

73

รปท 13 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดตรง ป 2556

74

รปท 14 แผนทการใชประโยชนของพนทปาชายเลน จงหวดสตล ป 2556 4. ผลการประชมเชงปฏบตการ จากการประชมเชงปฏบตการทมวตถประสงคเพอรวมคนหาอตลกษณของทรพยากรการทองเทยวในปาชายเลน การวเคราะหกลมเปาหมาย การตลาดและปญหาการด าเนนงาน รวมถงการหาแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน จากเครอขายชมชนทองเทยวทง 6 จงหวด โดยมผเขารวมประชม ไดแก ตวแทนชมชนและเครอขายทองเทยวในปาชายเลน จากจงหวดพงงา กระบ ระนอง ภเกต ตรง และสตล จ านวนทงส น 29 คน ประกอบดวย ตวแทนจากภาคสวนตางๆ ไดแก หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน เชน หอการคาจงหวด ประธานและตวแทนเครอขายทองเทยวชมชน และตวแทนชมชนทองเทยวในพนทปาชายเลนทง 6 จงหวด โดยมรายละเอยดของการด าเนนงานดงน

1) การน าเสนอผลการศกษาเบองตน จากการส ารวจพนทปาชายเลนและการทองเทยวโดยชมชนในพนทปาชายเลน การน าเสนอผลการศกษาเบองตนจากการส ารวจพนทปาชายเลนและการทองเทยวโดยชมชนในพนทปาชายเลน เปนการน าเสนอเกยวกบการจดการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชน ในพนทจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต สตลและตรง ในดานสภาพพนทปาชายเลน เอกลกษณและอตลกษณของชมชน แหลงทองเทยวภายในชมชน การจดกจกรรมนนทนาการ ฐานเรยนรและเสนทางทองเทยว รวมถงการน าเสนอผลการวเคราะหถงปจจยและเงอนไขน าสความส าเรจของการจดการทองเทยวในปาชายเลน อนประกอบดวย

75

1. การด าเนนงานเปนไปตามความตองการของแตละชมชนและสงผลดตอคนในพนท ทงดานเศรษฐกจ ระบบนเวศ และการไดเผยแพรพนทของตนเองสภายนอก

2. ผน า/แกนน าของแตละชมชนมวสยทศนในการด าเนนงาน มองการณไกลและเปนศนยกลางของคนในชมชน

3. ประชาชน แกนน า อาสาสมคร มจตอาสาในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตปาชายเลน

4. มหนวยงานตางๆ ทงภาครฐ เอกชน ทเขามาใหการสงเสรมและสนบสนนแตการด าเนนกจกรรมของแตละชมชน

รปท 15 กลาวเปดโครงการโดย นายประยร รตนเสนย รองผวาราชการจงหวดพงงา และการน าเสนอผลการศกษาเบองตน โดย รศ.ดร. ปารชาต วสทธสมาจาร

2) การน าเสนอกรณศกษาการจดการทองเทยวชมชนปาชายเลน จงหวดสตล การน าเสนอกรณศกษาการจดการทองเทยวชมชนปาชายเลน จงหวดสตล เปนการ

น าเสนอผลการวจยเบองตนในการจดการการทองเทยวในปาชายเลนของชมชนบานหวทาง จงหวดสตล โดยเปนการน าเสนอรปแบบของการจดกจกรรมนนทนาการของชมชนในพนท ไดแก กจกรรมเรยนรตามฐานตางๆ ไดแก การเรยนรระบบนเวศปาชายเลน การเลยงปนม การเรยนรการท าผามดยอม การจดท าสมนไพรจากปาชายเลน และการท าอาหารพนถนทใชวตถดบจากปาชายเลน เชน ลกโหรย เปนตน การจดกจกรรมทเกยวกบการอนรกษปาชายเลน ไดแก ท าบานปลาดกทะเล การอนรกษหอยรอกล และการปลกตนจากและโกงกางในพนทปาชายเลนเสอมโทรม นอกจากนยงมการจดเตรยมในสวนของบคลากร โดยการจดอบรมยวมคคเทศกใหกบเยาวชนในพนท เปนตน

76

รปท 16 การน าเสนอกรณศกษาการจดการทองเทยวชมชนปาชายเลน จงหวดสตล โดย นางสาวภชกล ตรพนธ

3) แบงกลมยอยเพอระดมความคดเหนการจดท าแผนปฏบตการ หวขอ “แนวทางการ

เชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนอนดามนสอาเซยน” โดยมประเดนทศกษา 3 ประเดน ดงน 3.1) รปแบบการจดการนนทนาการทองเทยวชมชนในพนทปาชายเลนทมความเปนอตลกษณของพนท จากการสอบถามเกยวกบรปแบบการจดนนทนาการทองเทยวชมชน ในพนทปาชายเลนทมความเปนอตลกษณของพนท พบวาการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน นนคอประกอบดวยกจกรรมการศกษาวถชวตเกยวกบการประกอบอาชพของคนในพนท ซงสวนใหญคอท าการประมงพนบาน ไดแก การหาหอย หาป ตกกง ตกหมก เปนตน การปลกขาว และการท าฟารมแพะ เปนตน กจกรรมการชมระบบนเวศปาชายเลน ได แก การลองเรอตางๆ เชน เรอหวโทง ซงเปนเรอลกษณะเฉพาะของทะเลฝงอนดามน หรอการพายเรอแคนน เพอชมหงหอย ปลา และปาชายเลน นอกจากนยงมการเดนศกษาระบบนเวศปาชายเลน ชมสตวและพชพรรณตางๆ รวมทงสมนไพรในปาชายเลนตามทางเดนศกษาธรรมชาต (Walk way) กจกรรมการสงเสรมระบบนเวศปาชายเลน ไดแก การปลกปาชายเลน การปลอยพนธสตวน าและเพาะพนธกลาไม โดยเฉพาะพนธไมหายาก เชน การคนกลวยไมรองเทานารสปาเหลองในพนทปาชายเลน จงหวดกระบ การก าหนดเขตคมครอง รวมถงการใหความรเกยวกบระบบนเวศปาชายเลน เปนตน กจกรรมการท าอาหาร/ผลตภณฑทองถน ไดแก การท าอาหารพนบานตางๆ เชน ย ากง หอยตลบตมตระไคร แกงกะทแมงดาไข หอยโขงลวกจม ขนมลกโหรย และการท าไขเคมจากโคลนน าพรอน เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมทมความโดดเดนในพนทปาชายเลนในจงหวดพงงา คอ กจกรรมผจญภยหรอสงเสรมสขภาพ ไดแก การปนเขา การชมถ าลอดกากน หนงอก หนยอย และการท าสปาโคลนรอน เปนตน โดยรายละเอยดของกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด ดงตารางท 3

77

ตารางท 4 แสดงกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลน สตล-ตรง ระนอง-พงงา กระบ-ภเกต

ศกษาวถชวต (การประกอบอาชพ) การท าประมงพนบาน การท าประมงพนบาน การท าประมงพนบาน ไดแก หาหอย หาป ตกกง หาหอยจบแจง ตกป วฒนธรรมการปลก

ขาว การท าฟารมแพะ การท าสวนยาง/กรด

ยาง ชมระบบนเวศปาชายเลน ลองเรอ ชมหงหอยและ

ปาชายเลน ลองเรอหวโทง (เรอทม

เฉพาะพนทฝงอนดามน) เรอแจว เรอคยค/แคนน/เรอทองแบน ชมปลาปนตนไม

ลองเรอ พายเรอแคนน ชมปาชายเลนและปลาตน

สะพาน walk way ชมสมนไพรปาชายเลน กจกรรมผจญภย/สงเสรมสขภาพ

ปนเขา ชมถ าลอดกากน หนงอก

หนยอย

สปาโคลนรอน สงเสรมการอนรกษระบบนเวศปาชายเลน ปลกปาชายเลน,หญา

ทะเล ปลกปาชายเลน ปลกปาชายเลน

ปลอยพนธสตวน า, เพาะพนธกลาไม

ป ล อ ย พ น ธ ส ต ว น า , เพาะพนธกลาไม

เพาะพนธกลาไม

การก าหนดเขตคมครอง การคนกลวยไม การใหความร เก ยวกบ

ระบบปาชายเลน รองเทานารสปาเหลอง

อาหาร/ผลตภณฑทองถน อาหารพนบาน(ย ากง) อาหารพนบาน (หอย

ตลบตมตระไคร/แกงกะทแมงดาไข/หอยโขงลวกจม)

อาหารพนบาน

ขนมลกโหรย

ไขเคมจากโคลนน าพเคม

78

3.2) การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย และปญหาการด าเนนงาน 3.2.1) การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย

จากการวเคราะหตลาดกลมเปาหมายในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน โดยกลมเปาหมายมทงนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต โดยนกทองเทยวชาวไทยสวนใหญเปนกลมนกเรยน/นกศกษา กลมศกษาดงาน และนกทองเทยวทวไปทเดนทางมาเองหรอทเดนทางมากบบรษททวร ส าหรบนกทองเทยวชาวตางชาต มทงนกทองเทยวทมาจากยโรป เชน สแกนดเนเวย นกทองเทยวจากทางเอเชยและอาเซยน ไดแก จน มาเลเซย อนโดนเซย และสงคโปร และฟลปปนส และนกทองเทยวชาวมสลม ส าหรบชองทางการตลาดเพอประชาสมพนธแหลงทองเทยวใหแกนกทองเทยวกลมเปาหมายมหลายชองทาง ไดแก ออกบธนทรรศการ การประชาสมพนธผานสอตางๆ ไดแก สออเลกทรอนกส สอสงพมพ เชน หนงสอพมพ คมอ แผนพบและนตยสาร เปนตน สอวทย/โทรทศน และการประชาสมพนธผานโรงแรมหรอบรษททวร นอกจากนมการจดรายการสงเสรมการขายรวมกนระหวางบรษททวรกบชมชน เปนตน โดยรายละเอยดของการวเคราะหตลาดกลมเปาหมายในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด ดงตารางท 4 ตารางท 5 แสดงผลการวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย

สตล-ตรง ระนอง-พงงา กระบ-ภเกต กลมเปาหมาย

นกทองเทยวชาวไทย นกเรยน/นกศกษา นกเรยน/นกศกษา นกเรยน/นกศกษา กลมศกษาดงาน กลมอาสาสมคร/

ศกษาดงาน กลมศกษาดงาน

นกทองเทยวทวไป นกทองเทยวทวไป นกทองเทยวทวไป - เดนทางมาเอง - เดนทางมาเอง - เดนทางมาเอง - บรษทน าเทยว - บรษทน าเทยว - บรษทน าเทยว

นกทองเทยวตางชาต ประเทศทางยโรป ไดแก สแกนดโนเวย ประเทศทางเอเชยและอาเซยน ไดแก จน มาเลเซย อนโดนเซย และสงคโปร และฟลปปนส ชาวมสลม บรษทน าเทยว บรษทน าเทยว บรษทน าเทยว อาสาสมคร ดงาน

,นกศกษา และกจกรรม) อาสาสมคร ดงาน

,นกศกษา และกจกรรม) อาสาสมคร ดงาน

,นกศกษา และกจกรรม)

79

ตารางท 6 แสดงผลการวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย

สตล-ตรง ระนอง-พงงา กระบ-ภเกต ชองทางการตลาด

ออกบธนทรรศการ โดยผานองคกร ไดแก “สมาคมอาสาสมครนานาชาต”

ออกบธนทรรศการในงานประชมดานการทองเทยว เชน ศนยแสดงสนคาและงานประชมอมแพค เมองทองธาน, ศนยประชม

ออกบธนทรรศการ

สออเลกทรอนกส ไดแก Website, Facebook, Line

สออเลกทรอนกส สออเลกทรอนกส

สอสงพมพ ไดแก คมอการทองเทยว, แผนผบของจงหวด และ ททท.

สอสงพมพ ไดแก หนงสอพมพ และ นตยสาร

สอสงพมพ ไดแก หนงสอพมพ และ นตยสาร

การจดรายการสงเสรมการขายรวมกนระหวางบรษททวรกบชมชน

สอวทย/โทรทศน ไดแก โทรทศน

ประชาสมพนธผานโรงแรม/ บรษททวร(ตางประเทศ)

3.2.2) ปญหาในการด าเนนงาน

จากการระดมความคดเหนเกยวกบปญหาในการด าเนนงานเกยวกบการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชน ในพนทจงหวดระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรงและสตล พบวามทงปญหาดานการจดกจกรรมนนทนาการ ในเรองของชวงเวลา ระยะเวลา และระบบการถายทอดความรใหแกนกทองเทยว ดานแหลงทองเทยว คอ ขอจ ากดในการพฒนาพนทเพอรองรบนกทองเทยว(ขอกฎหมาย, หนวยงานรบผดชอบ และงบประมาณ) และขาดความสะอาดในพนท ดานสงอ านวยความสะดวก คอ สถานทพกและรานอาหารฮาลาลไมเพยงพอ ดานบคลากร คอ ขาดทกษะทางภาษา (ภาษาองกฤษ, มาเลเซย, ญปน และจน เปนตน) ขาดความรและทกษะทางดานการบรการ ขาดความรความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ และมคคเทศกขาดขอมลเกยวกบชมชน ดานการตลาด คอ การขดผลประโยชนระหวางบรษททวรกบชมชน และขาดการสงเสรมตลาดการทองเทยวโดยชมชน และดานนกทองเทยว พบวา นกทองเทยวขาดจตส านกตอสงแวดลอมนกทองเทยวขาดความเขาใจในวถมสลม (การแตงกาย/อาหาร/ศาสนกจ/ภาษา) นกทองเทยวขาดขอมลเบองตนของชมชน และนกทองเทยวไมคอยใสใจตอสงแวดลอม โดยรายละเอยดของปญหาในการด าเนนงานเกยวกบการทองเทยวในปาชายเลนของทง 6 จงหวด ดงน

80

1) สตลและตรง 1.1) ดานการจดกจกรรมนนทนาการ

ชวงเวลาในการท ากจกรรมไมสอดคลองกบฤดกาล ระยะเวลาในการทองเทยวของนกทองเทยวไมสอดคลองกบกจกรรมการ

การดงานทตองใชเวลาคอนขางมาก ขาดระบบการถายทอดองคความร

1.2) ดานสงอ านวยความสะดวก สถานทพกไมเพยงพอ

1.3) ดานบคลากร ขาดทกษะทางภาษา (ภาษาองกฤษ, มาเลเซย, ญปน และจน เปนตน)

1.4) ดานนกทองเทยว นกทองเทยวขาดจตส านกตอสงแวดลอม นกทองเทยวขาดความเขาใจในวถมสลม (การแตงกาย/อาหาร/ศาสนกจ/

ภาษา) นกทองเทยวขาดขอมลเบองตนของชมชน

2) ระนองและพงงา 2.1) ดานแหลงทองเทยว

ขอจ ากดในการพฒนาพนท เ พอรองรบนกทองเทยว (ขอกฎหมาย , หนวยงานรบผดชอบ และงบประมาณ)

ขาดความสะอาดในพนท 2.2) ดานบคลากร

ขาดทกษะทางภาษา (ภาษาองกฤษ, มาเลเซย, ญปน และจน เปนตน) ขาดความรและทกษะทางดานการบรการ

3) กระบและภเกต 3.1) ดานสงอ านวยความสะดวก

สถานทพกไมเพยงพอ รานอาหารฮาลาลมนอย

3.2) ดานการตลาด มการขดผลประโยชนระหวางบรษททวรกบชมชน ขาดการสงเสรมตลาดการทองเทยวโดยชมชน

3.3) ดานบคลากร ขาดความรความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ มคคเทศกขาดขอมลเกยวกบชมชน

3.4) ดานนกทองเทยว

81

นกทองเทยวไมคอยใสใจตอสงแวดลอม 3.3) แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน

จากผลการระดมความคดเหนตอแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน ของจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต สตล และตรง พบวา แนวทางทเหนวาควรมการด าเนนการ ไดแก การจดตงสมาคมหรอชมรมหรอกลมเพอการด าเนนการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน มแผนการด าเนนงาน การประชมและการจดกจกรรมทเกยวของอยางตอเนอง รวมถงควรมการสนบสนน สงเสรมและพฒนาองคกรเครอขายการทองเทยวใหมความเขมแขง การประสานงานผานบรษททวร การบรหารจดการทสามารถรองรบนกทองเทยวอาเซยน เชน ทพกหรอรานอาหารฮาลาล และการจดท าเสนทางและโปรแกรมทองเทยวทเชอมโยงแหลงทองเทยวระหวางจงหวดตางๆ ของฝงอนดามน รวมถงการเชอมโยงไปยงประเทศตางๆ ในอาเซยน เชน มาเลเซย และอนโดนเซย เปนตน โดยรายละเอยดของแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยนของทง 6 จงหวด ดงน

1) จงหวดสตลและตรง o จดตงสมาคม/ชมรม/กลม o จดเวทพดคย/พบปะแลกเปลยน o ประสานผานบรษททวร o การจดการทองเทยวเพอรองรบกลมลกคาตางประเทศ (มาเลเซย, อนโดนเซย,

จน และยโรป) o จดท าเสนทางและโปรแกรมการทองเทยว

เชอมโยงจงหวดฝงอนดามน เพอรองรบนกทองเทยวกระแสหลกและนกทองเทยวชมชน

2) จงหวดระนอง-พงงา o การสนบสนน สงเสรม พฒนาองคกรเครอขายทองเทยวอนดามน o การจดท าเสนทางและโปรแกรมการทองเทยว

เสนทางและโปรแกรมทองเทยวลองคลองสทองทะเลอนดามน (เชอมโยงระหวางจงหวดภเกต กระบ และพงงา)

เสนทางและโปรแกรมทองเทยวจากปาชายเลน สนนทนาการภาคบก (เชอมโยงระหวางจงหวดภเกต พงงา ระนอง)

เสนทางและโปรแกรมทองเทยววถชมชนอนดามน (เชอมโยงระหวางจงหวดสตล ตรง พงงา กระบ)

เสนทางและโปรแกรมทองเทยวทางประวตศาสตรเชอมโยงฝงอนดามนสอาเซยน (เชอมโยงระหวางจงหวดกระบ พงงา ภเกต และรฐลงกาว ประเทศมาเลเซย)

เสนทางและโปรแกรมทองเทยวเชอมโยงระหวางรฐเมดาล อนโดนเซยสเกาะบนหย จงหวดพงงา

82

3) จงหวดกระบ-ภเกต o การจดการทองเทยวเพอรองรบกลมนกทองเทยวอาเซยน ไดแก จน มาเลเซย

สงคโปร อนโดนเซย และฟลปปนส o การจดเตรยมการดานโฮมสเตยและอาหารฮาลาล เพอรองรบนกทองเทยวชาว

มสลม

รปท 17 การแบงกลมยอยเพอระดมความคดเหนการจดท าแผนปฏบตการ หวขอ “แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนอนดามนสอาเซยน”

83

บทท 5

สรปและอภปรายผล สรปผล จากการศกษารปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน ของภาคใตฝงอนดามน 6 จงหวด 1. ผลสรปจากการศกษาเบองตน

จากการศกษาส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน ของภาคใตฝงอนดามน 6 จงหวด สามารถสรปไดดงน

1.1) จงหวดระนอง จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดระนอง มความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะในบางพนทเปนเขตพนทสงวนชวมณฑลโลก มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ อ าเภอละอน อ าเภอกะเปอร และอ าเภอสขส าราญ ชาวบานในพนทสวนใหญเปนชาวประมง และมการประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การปลกขาวในอ าเภอกะเปอร โดยสวนใหญเปนชมชนมสลม ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การชมนเวศปาชายเลน บางแหงมการจดตงศนยการเรยนรการเกษตรแบบพอเพยง การชมวถชวตของชาวประมงและการเกษตร เชน ดกระชงปลา ปนม การด าน าดปะการง การลองเรอหางยาวพนบานชมทวทศนและสตวตางๆ เชน ปลาโลมาหวบาตรปากสน นก หงหอย การพายเรอคายคในอาวเขาควาย หรอ กจกรรมลานหอยราก เปนตน ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว

1.2) จงหวดพงงา จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดพงงา มความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ อ าเภอคระบร อ าเภอตะกวทง และอ าเภอเกาะยาว ชาวบานในพนทสวนใหญเปนชาวประมง และมการประกอบอาชพเกษตรกรรม เชน ชมชนบานทาดนมการประกอบอาชพเกษตรเปนหลก มการน าเทคโนโลยการผลตททนสมย เชน เกษตรหยดน า แปลงปลกผกไฮโดรโพนค เปนตน โดยสวนใหญเปนชมชนมสลม และมบางชมชนทมความหลากหลายทางวฒนธรรม มทงทเปนชาวพทธ อสลาม ครสต และชาวมอแกน ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การชมและศกษาพชสมนไพรและนเวศปาชายเลนโดยการลองเรอ/การพายเรอคายค เรอแคน กจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากร เชน โครงการอนรกษเตา การจดตงธนาคารป การปลกปาชายเลน การชมวถชวตของชาวประมงพนบาน เชน การวางอวน ตกป และกลอบ และสาธตการท าเกษตร เชน การกรดยาง การปลกขาว การใชเทคโนโลยการผลตททนสมย การชมสวนเกษตรผสมผสาน นอกจากนย งมการจดตงกลมอาชพตางๆ เชน กลมท าผามดยอมจากสธรรมชาต การท าผาบาตก และการผลตผลตภณฑจากกะลา เปนตน เพอใหนกทองเทยวสามารถศกษาและเรยนรและทดลองท ากจกรรมดงกลาวได ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว

84

1.3) จงหวดภเกต จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดภเกต มความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ อ าเภอเมองและอ าเภอถลาง ชาวบานในพนทสวนใหญเปนชาวประมง และมการประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยสวนใหญเปนชมชนมสลม ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การทองเทยวเชงอนรกษจากภผาสทะเล เชน การนงเรอชมปาชายเลน นงเรอประมงเพอตกหมกตกปลา การจบจกจนทะเล กจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากร เชน การปลกปาชายเลน การอนรกษเตาทะเล นอกจากนยงมการจดตงกลมอาชพตางๆ ไดแก ผลตภณฑไมประดษฐจากเกลดปลา และผาบาตก ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว

1.4) จงหวดกระบ จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดกระบ มความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ บานทงหยเพง ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ ชาวบานในพนทเปนชาวประมงและท าสวนยางพารา นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การชมปาชายเลนและวถชวตของชมชน การตกปลา การลองเรอหางยาวและพายเรอคายค กจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากร เชน การปลกปาชายเลน การอนรกษสตวน าและพนธไมตางๆ ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว

1.5) จงหวดตรง จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดตรง มความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ มพนธไมและสตวทหาดไดยาก เชน นกเงอก มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ บานบอหน ต าบลบอหน อ าเภอสเกา จงหวดตรง ชาวบานในพนทเปนชาวประมง มการจดตงกลมทองเทยวโดยเรมจากวสาหกจชมชน ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การศกษาธรรมชาตตามเสนทางศกษาธรรมชาตปาชายเลน การลองเรอหางยาวและพายเรอคายค การด าน าดปะการง การชมวถชวตชาวประมงพนบาน ไดแก การวางลอบป ลอบปลา อวนปลา อวนกง และการตกหมก กจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากร เชน การปลกปาชายเลน การปลกหญาทะเล การปลอยพนธสตวน าคนสธรรมชาต และธนาคารป เปนตน นอกจากน ชาวบานไดคนพบบอน ารอนเคมแหงเดยวของจงหวดตรง ในบรเวณล าคลองปาชายเลน ทสามารถเชอมโยงเปนเสนทางทองเทยวได ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว

1.6) จงหวดสตล จากการส ารวจพนทเบองตน พบวาพนทปาชายเลนในจงหวดสตลมความสมบรณและความหลายหลายทางชวภาพ มชมชนทมการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน คอ บานหวทาง ต าบลพมาน อ าเภอเมอง จงหวดสตล ชาวบานในพนทเปนชาวประมง นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนท คอ การศกษาธรรมชาตตามเสนทางศกษาธรรมชาตปาชายเลน การลองเรอหางยาวและพายเรอคายค ชมปลาโลมาสชมพ กจกรรมการหาหอย กจกรรมการเรยนรตามฐานตางๆ เชน ฐานการเรยนรผามดยอมสธรรมชาต ฐานปนม เปนตน นอกจากน ยงมถ าลอดปยอยในบรเวณใกลเคยง ทสามารถเชอมโยงเปนเสนทางทองเทยวได ส าหรบทพก คอ โฮมสเตยทชาวบานจดเตรยมไวรองรบนกทองเทยว จากการส ารวจพนทปาชายเลนใน 6 จงหวดอนดามน พบวาปาชายเลนสวนใหญมความอดมสมบรณ ชาวบานทอยในพนทและมการจดการทองเทยวภายในปาชายเลน สวนใหญประกอบ

85

อาชพประมงและเกษตรกรรมเปนหลก นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบกจกรรมนนทนาการในพนทแบงเปน 2 ลกษณะ คอ 1) กจกรรมเพอเยยมชมธรรมชาต วฒนธรรมและวถชวตของคนในพนท ไดแก การเดนตามเสนทางศกษาธรรมชาต การลองเรอหางยาว การพายเรอคายคหรอแคน การเรยนวถการประมงพนบานตางๆ เชน การวางลอบป ลอบปลา อวนปลา อวนกง การตกหมก การท าหตถกรรมตางๆ เชน ผามดยอมสธรรมชาต ผลตภณฑจากกะลา และ 2) กจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากร เชน การปลกปาชายเลน การอนรกษสตวน าและพนธไมตางๆ

2. ผลสรปจากการประชมเพอระดมความคดเหน

2.1) รปแบบการจดการนนทนาการทองเทยวชมชนในพนทปาชายเลนทมความเปนอตลกษณของพนท

จากการสอบถามเกยวกบรปแบบการจดนนทนาการทองเทยวชมชน ในพนทปาชายเลนทมความเปนอตลกษณของพนท พบวาการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน นนคอประกอบดวยกจกรรมการศกษาวถชวตเกยวกบการประกอบอาชพของคนในพนท ซงสวนใหญคอท าการประมงพนบาน ไดแก การหาหอย หาป ตกกง ตกหมก เปนตน การปลกขาว และการท าฟารมแพะ เปนตน กจกรรมการชมระบบนเวศปาชายเลน ไดแก การลองเรอตางๆ เชน เรอหวโทง ซงเปนเรอลกษณะเฉพาะของทะเลฝงอนดามน หรอการพายเรอแคนน เพอชมหงหอย ปลา และปาชายเลน นอกจากนยงมการเดนศกษาระบบนเวศปาชายเลน ชมสตวและพชพรรณตางๆ รวมทงสมนไพรในปาชายเลนตามทางเดนศกษาธรรมชาต (Walk way) กจกรรมการสงเสรมระบบนเวศปาชายเลน ไดแก การปลกปาชายเลน การปลอยพนธสตวน าและเพาะพนธกลาไม โดยเฉพาะพนธไมหายาก เชน การคนกลวยไมรองเทานารสปาเหลองในพนทปาชายเลน จงหวดกระบ การก าหนดเขตคมครอง รวมถงการใหความรเกยวกบระบบนเวศปาชายเลน เปนตน กจกรรมการท าอาหาร/ผลตภณฑทองถน ไดแก การท าอาหารพนบานตางๆ เชน ย ากง หอยตลบตมตระไคร แกงกะทแมงดาไข หอยโขงลวกจม ขนมลกโหรย และการท าไขเคมจากโคลนน าพรอน เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมทมความโดดเดนในพนทปาชายเลนในจงหวดพงงา คอ กจกรรมผจญภยหรอสงเสรมสขภาพ ไดแก การปนเขา การชมถ าลอดกากน หนงอก หนยอย และการท าสปาโคลนรอน เปนตน

2.2) การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย และปญหาการด าเนนงาน 2.2.1) การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย

จากการวเคราะหตลาดกลมเปาหมายในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน โดยกลมเปาหมายมทงนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต โดยนกทองเทยวชาวไทยสวนใหญเปนกลมนกเรยน/นกศกษา กลมศกษาดงาน และนกทองเทยวทวไปทเดนทางมาเองหรอทเดนทางมากบบรษททวร ส าหรบนกทองเทยวชาวตางชาต มทงนกทองเทยวทมาจากยโรป เชน สแกนดเนเวย นกทองเทยวจากทางเอเชยและอาเซยน ไดแก จน มาเลเซย อนโดนเซย และสงคโปร และฟลปปนส และนกทองเทยวชาวมสลม ส าหรบชองทางการตลาดเพอประชาสมพนธแหลงทองเทยวใหแกนกทองเทยวกลมเปาหมายมหลายชองทาง ไดแก ออกบธนทรรศการ การประชาสมพนธผานสอตางๆ ไดแก สออเลกทรอนกส สอสงพมพ เชน หนงสอพมพ คมอ แผนพบและ

86

นตยสาร เปนตน สอวทย/โทรทศน และการประชาสมพนธผานโรงแรมหรอบรษททวร นอกจากนมการจดรายการสงเสรมการขายรวมกนระหวางบรษททวรกบชมชน เปนตน 2.2.2) ปญหาในการด าเนนงาน

จากการระดมความคดเหนเกยวกบปญหาในการด าเนนงานเกยวกบการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชน ในพนทจงหวดระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรงและสตล พบวามทงปญหาดานการจดกจกรรมนนทนาการ ในเรองของชวงเวลา ระยะเวลา และระบบการถายทอดความรใหแกนกทองเทยว ดานแหลงทองเทยว คอ ขอจ ากดในการพฒนาพนทเพอรองรบนกทองเทยว(ขอกฎหมาย, หนวยงานรบผดชอบ และงบประมาณ) และขาดความสะอาดในพนท ดานสงอ านวยความสะดวก คอ สถานทพกและรานอาหารฮาลาลไมเพยงพอ ดานบคลากร คอ ขาดทกษะทางภาษา (ภาษาองกฤษ, มาเลเซย, ญปน และจน เปนตน) ขาดความรและทกษะทางดานการบรการ ขาดความรความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ และมคคเทศกขาดขอมลเกยวกบชมชน ดานการตลาด คอ การขดผลประโยชนระหวางบรษททวรกบชมชน และขาดการสงเสรมตลาดการทองเทยวโดยชมชน และดานนกทองเทยว พบวา นกทองเทยวขาดจตส านกตอสงแวดลอมนกทองเทยวขาดความเขาใจในวถมสลม (การแตงกาย/อาหาร/ศาสนกจ/ภาษา) นกทองเทยวขาดขอมลเบองตนของชมชน และนกทองเทยวไมคอยใสใจตอสงแวดลอม

2.3) แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน จากผลการระดมความคดเหนตอแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน ของจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต สตล และตรง พบวา แนวทางทเหนวาควรมการด าเนนการ ไดแก การจดตงสมาคมหรอชมรมหรอกลมเพอการด าเนนการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน มแผนการด าเนนงาน การประชมและการจดกจกรรมทเกยวของอยางตอเนอง รวมถงควรมการสนบสนน สงเสรมและพฒนาองคกรเครอขายการทองเทยวใหมความเขมแขง การประสานงานผานบรษททวร การบรหารจดการทสามารถรองรบนกทองเทยวอาเซยน เชน ทพกหรอรานอาหารฮาลาล และการจดท าเสนทางและโปรแกรมทองเทยวทเชอมโยงแหลงทองเทยวระหวางจงหวดตางๆ ของฝงอนดามน รวมถงการเชอมโยงไปยงประเทศตางๆ ในอาเซยน เชน มาเลเซย และอนโดนเซย เปนตน 3. อตลกษณของพนทในการสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลน

3.1) จงหวดพงงา มความโดดเดนในเรองของวถชวตของชาวประมงโดยเฉพาะการเลยงหอย และการท าสปาโคลนรอน เชน บานโคกไคร ต าบลมะรย เปนแหลงเลยงหอยนางรมทใหญทสดของประเทศ และมการเลยงหอยตลบ ซงเปนอาชพเกาแกของคนในพนท นกทองเทยวสามารถเรยนรวถชวตดงกลาว โดยการเกบหอยมาประกอบอาหารตามแบบฉบบของทองถนดวยตนเอง เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมการท าสปาโคลนรอนทบรเวณหาดทรายรอนในคลองมะรย ซงเกดจากรอยแยกของเปลอกโลกและจะพบไดเฉพาะตอนน าทะเลลดระดบลงเทานน การท าสปาโคลนรอนดงกลาวสามารถน าไปสการจดกจกรรมเพอสงเสรมการทองเทยวเชงสขภาพในพนทไดเปนอยางด

87

รปภาพ กจกรรมการท าสปาโคลนรอน ทมา : หนงสอพมพแนวหนาออนไลน

http://www.naewna.com/local/203249

3.2) จงหวดกระบ มความโดดเดนในเรองวถชวตแบบพหวฒนธรรมและการรวมอนรกษพนธพชหายากในพนท เชน บานทงหยเพง ทมพนทลอมรอบดวยปาชายเลนกวา 2,000 ไร ซงอยบนเกาะลนตา ทประกอบดวยคนถง 4 เชอชาต ทงชาวไทยพทธ ชาวไทยจน ชาวไทยมสลม และชาวเลหรอชาวอรกลาโวย ทสามารถน าไปสการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน เชอมโยงไปยงชมชนตางๆ บนเกาะลนตา เชน ประเพณลอยเรอ “ปลาจก” ของชาวเล หรอศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมของชาวจนยคศรรายา เปนตน เพอสงเสรมการทองเทยวตามวถพหวฒนธรรม ไดเปนอยางด นอกจากนยงมกจกรรมทนกทองเทยวสามารถมสวนรวมในอนรกษทรพยากรทางธรรมชาต คอการคนกลวยไมพนธหายากสปาชายเลน ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ ท เกดขนตามธรรมชาตเฉพาะถนทางภาคใตของประเทศไทยเทานน โดยมกจะพบตามปาดบเขาและปาดบชนในพนทจงหวดชมพรและจงหวดกระบเปนหลก

รปภาพ กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ

ทมา : วกพเดย สารานกรมเสร https://th.wikipedia.org/wiki

88

3.3) ระนอง มความโดดเดนในเรองของพนทปาชายเลนทมความอดมสมบรณสงมาก ไดรบการประกาศจากยเนสโกใหเปนเขตสงวนชวมณฑลระนอง มความหลากหลายทางชวภาพ มทงพชและสตวหลากหลายชนด รวมทงพชสมนไพรตางๆ ในพนท มตนโกงกางทมขนาดใหญจ านวนมากโดยเฉพาะตนโกงกางยกษทมอายกวา 200 ป มเสนรอบวงประมาณ 2 เมตร สง 25 เมตร ถอเปนตนโกงกางทมอายเกาแกและขนาดใหญทสดในประเทศ นอกจากนยงสามารถเชอมโยงไปยงพนทชมน าทไดขนทะเบยนเปนแรมซารไซตทส าคญระหวางประเทศ และยงมพชหรอสตวบางชนดทไมสามารถหาไดจากแหลงอนๆ เชน "พลบพลงธาร" ซงเปนพชน าเฉพาะถน เหมาะแกการจดกจกรรมทองเทยวเชงนเวศ เพอศกษาเรยนรระบบนเวศวทยาทยงคงมความอดมสมบรณดงกลาว นอกจากเรองของความอดมสมบรณของทรพยากรทางธรรมชาตแลวยงมความโดดเดนดานกจกรรมทางวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน บานทะเลนอก มกจกรรมทมลกษณะเฉพาะและนกทองเทยวสามารถรวมเรยนร เชน การเยบจาก ซงเปนการน าใบมะพราวมาเยบตอกนเปนตบ เพอน ามาใชมงหลงคาของบานตางๆ ในพนท หรอการปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานตซงเปนเมลดของผลไมเฉพาะถนของภาคใต โดยการใชมอในการปอก ซงเปนวธแบบดงเดมของชาวบานในพนท และกจกรรมท าผาบาตก ซงเปนการวาดลวดลายบนผา ทนกทองเทยวสามารถออกแบบลวดลายลงบนผาเชดหนาหรอผาโสรงไดเองตามความตองการ และสามารถน าไปเปนของทระลกตอไปไดในอนาคต

3.4) จงหวดภเกต มความโดดเดนในเรองของกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง ซงเปนพนทปา ชายเลนทมากทสดของจงหวดภเกต ทตงอยระหวางภเขาและทะเล ชาวบานในพนทประกอบอาชพทางการเกษตรและประมงตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ซ งนอกจากกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมในบรเวณพนทปาชายเลนแลว ยงมกจกรรมทสามารถเชอมโยงไปยงพนทปาและทะเลในบรเวณใกลเคยง เชน การชมสวนและฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ และการเยยมชมโครงการคนชะนสปา ในบรเวณเขตหามลาสตวปาเขาพระแทว ทนกทองเทยวสามารถศกษาและเรยนรพฤตกรรมของชะน เปนตน

3.5) จงหวดสตล มความโดดเดนในเรองของฐานเรยนรและการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย

เชน บานหวทาง ต าบลพมาน อ าเภอเมองสตล มฐานเรยนรทเกยวของกบวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ภมปญญาทองถนและสงแวดลอมถง 7 ฐาน นอกจากนยงมพนทตดกบทาเรอทสามารถเชอมโยงไปยงเกาะลงกาว ประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย ทสามารถน าไปสการจดกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทมความเปนอตลกษณไดเปนอยางด

3.6) จงหวดตรง มความโดดเดนในเรองของทศนยภาพทสวยงามและการอนรกษ

ศลปวฒนธรรมทนาสนใจ เชน บอหนฟารมสเตย ต าบลบอหน อ าเภอสเกา นอกจากมกจกรรมการอนรกษปาชายเลน ไดแก การอนบาลและการปลกหญาทะเล แลวยงมการอนรกษศลปะการแสดงพนบานทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา ซงใช เครองดนตรทใชในการแสดงม ร ามะนา

89

โหมง ป ฉง กรบ เครองแตงกายเหมอนชาวมลาย ประกอบกบการศกยภาพของพนทและทวทศนทสวยงาม ไดแก บอน าพรอน ซงเปนบอน ารอนทอยกลางปาชายเลนทมลกษณะเปนน าเคม บรเวณรอบๆ เปนโคลนสด าเนอเนยน สามารถน ามาพอกหนาพอกตว มเพยงแหงเดยวในประเทศไทย และการชมพระอาทตยตกดนบรเวณหาดเกบตะวน

รปภาพ บอน าพรอนและการแสดงลเกปา ทมา : OK Nation Blog

http://www.oknation.net/blog/homestay

4. ขอเสนอแนะจากผลการวจย 4.1 ขอเสนอแนะเพอการน าไปใช

ขอเสนอแนะจากผลการวจยเพอน าไปสการปฏบตในระดบชมชน ทองถนและประเทศ สามารถสรปไดดงน ระดบชมชน 1. สงเสรมรปแบบการทองเทยวปาชายเลนโดยจดท าโปรแกรม ทมอตลกษณของปาชายเลนของแตละจงหวดในอนดามน โดยจดใหมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทแตกตางจากการทองเทยวโดยชมชนทวๆไปทมอย 2. กระบวนการสงเสรมการทองเทยวชมชนภายใตอตลกษณแตละพนท

2.1) จงหวดพงงา ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตของชาวประมง โดยเฉพาะการเลยงหอย และการทองเทยวเชงสขภาพ โดยเฉพาะการท าสปาโคลนรอน

2.2) จงหวดกระบ ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตแบบพหวฒนธรรม โดยการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน และการรวมอนรกษพนธพชหายากในพนท ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ

2.3) ระนอง ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรระบบนเวศทมความอดมสมบรณสงมาก และสงเสรมการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอใหนกทองเทยวไดเรยนร วฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน การเยบจาก การปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานต และกจกรรมท าผาบาตก

90

2.4) จงหวดภเกต สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน การทองเทยวเชงเกษตร ไดแก การชมและชมผลไมในสวนและการชมฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ

2.5) จงหวดสตล สงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย

2.6) จงหวดตรง สงเสรมการทองเทยวเพอเยยมชมทศนยภาพทสวยงาม เชน บอน าพรอนในปาชายเลน และการชมพระอาทตยตกดนทมความสวยงามในบรเวณหาดเกบตะวนและการอนรกษศลปวฒนธรรมของทองถนทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา ระดบทองถน

1. หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน ในพนทตองสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชนรวมกบภาครฐในพนท เชน สถานพฒนาปาชายเลน ฯลฯ โดยมเปาหมายคอการอนรกษและฟนฟปาชายเลนโดยใชทองเทยวเปนเครองมอ เพอสรางการมสวนรวมในการเฝาระวงและรกษาปาชายเลนในพนท

2. จดตงเครอขายทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนในแตละจงหวดและประสานความรวมมอระหวาง 6 จงหวดอนดามนเปนเครอขายทองเทยวปาชายเลนอนดามนทมโปรแกรมน าเทยวปาชายเลนชดเดยวกน และขายภายใต brand เดยวกนในอนาคต ระดบประเทศ ผลกดนวาระ ปาชายเลน ใหเปนวาระแหงชาตเพอการฟนฟทรพยากรปาชายเลนทเสอมโทรมในพนทคลสเตอรทองเทยวอนดามนโดยใชรปแบบการทองเทยวปาชายเลนตามศกยภาพในพนทโดยชมชน เพอใหมรปแบบการทองเทยวใหมทใสใจสงแวดลอมและมงสการแขงขนในประชาคมอาเซยนตอไป

4.2 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรมการส ารวจศกยภาพของปาชายเลนดานระบบนเวศและความหลากหลายทาง

ชวภาพควบคไปกบการศกษาบรบทของชมชนในการจดการทองเทยวทงนเพอสามารถน าเสนอโปรแกรมน าเทยวทมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทสอดคลองกบอตลกษณทแทจรงในปาชายเลนในแตละพนทได

91

บรรณานกรรม

กรมการทองเทยว.2556.มาตรฐานการทองเทยวไทย. กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา.http://61.19.236.137/tourism/th/home/index.php (สบคนเมอ 12 มกราคม 2556).

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2554.สถานภาพทรพยากรทางทะเลและชายฝง พ.ศ.2550 - 2554.กรงเทพฯ.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2552. แผนแมบทการจดการปาชายเลนประเทศไทย.กรงเทพฯ. ณฏฐารตน ปภาวสทธ.2549.สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ ฉบบเสรมการเรยนร เลม 5 กรงเทพฯ:

บรษทรงศลปการพมพ. พจนา สวนศร. 2546. คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: โครงการทองเทยวเพอชวต

และธรรมชาต. ร าไพพรรณ แกวสรยะ.2544.การจดการทองเทยวเชงนเวศเปนหนาทของชมชน:อนสาร อ.ส.ท.ป ท

42 ฉบบท 5 ธนวาคม. วระศกด กราปญจะ.2554. รปแบบการจดการการทองเทยวเชงนเวศในพนทปาชมชนบานอาว ทา

เลน -บานทาพร ต าบลเขาทอง อ าเภอเมอง จงหวดกระบ. วทยานพนธเกษตรศาสตร มหาบณฑต, แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.2549. คมอการจดการ การทองเทยวชมชนและบานพก แบบโฮมสเตย พมพครงท 2 เชยงใหม : บรษท นพบรการพมพ จ ากด

สนท อกษรแกว . 2541. ปาชายเลน...นเวศวทยาและการจดการ. กรงเทพฯ. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2547. การจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพมหานคร. สนธ สโรบล. 2546. การทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน แนวคดและประสบการณพนทภาคเหนอ

,กรงเทพฯ:ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว). เสฐยรโกเศศ. 2515. คาวรรณคด. กรงเทพฯ:ส านกพมพคลงวทยา. Bagul, A.H.B.P. 2009. SUCCESS OF ECOTOURISM SITES AND LOCAL COMMUNITY

PARTICIPATION IN SABAH. PhD.thesis, of Philosophy in Tourism Management Victoria University of Wellington.

Tsaur,S.H.,Lin,Y.C.and Lin,J.H.2006.Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource ,community and tourism.Tourism Mangement 27(2006) 640-653

Garrod, B.2001. Local Participation in the Planning and Management of Ecotourism: A Revised Model Approach.Faculty of Economics and Social Science, University of the West of England,Frenchay Campus.

92

บรรณานกรรม (ตอ)

http://travel.kapook.com/view70055.html http://www.cbtdatabase.org http://www.cbtdatabase.org//HLIC/398ac7697a2d3cb290e94f9c213140e1.jpg http://www.naewna.com/local/203249

93

ภาคผนวก

94

ประมวลภาพกจกรรมการส ารวจลงพนทปาชายเลน

รปท 18 การลงส ารวจพนท ชวมณฑลระนอง ต.หงาว อ.เมองระนอง จ.ระนอง

รปท 19 การลงส ารวจพนท แหลงทองเทยวปาชายเลนเมองพงงา ต.ทายชาง อ.เมอง จ.พงงา

95

รปท 20 การลงส ารวจพนท บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง จ.ภเกต

รปท 21 การลงส ารวจพนท บานทงหยเพง ต.ศาลาดาน อ.เกาะลนตา จ.กระบ

96

รปท 22 การลงส ารวจพนท บานบอหน ต.บอหน อ.สเกา จ.ตรง

รปท 23 การลงส ารวจพนท บานหวทาง ต.พมาน อ.เมองสตล จ.สตล

97

ประมวลภาพกจกรรมการประชมเชงปฏบตการโครงการวจย “รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใตเพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน”

วนท 9 กนยายน 2558 ณ โรงแรมภงา จงหวดพงงา

98

แบบสมภาษณ งานวจยเรอง รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใตเพอเพมศกยภาพการทองเทยว

ในปาชายเลน

การสมภาษณในครงนมวตถประสงคเพอส ารวจการจดการทองเทยวโดยชมชนในพนทปาชายเลน ขอมลผใหสมภาษณ ชอ - สกล ............................................................. ทอย................................................ ........... ต าแหนง ................................................................วน/เดอน/ปทสมภาษณ.............................. ... เบอรโทรศพท...................................................... ............................

1. ทานคดวาปาชายเลนมลกษณะใดทโดดเดนและแตกตางจากปาประเภทอนๆ ทท าใหนกทองเทยว สนใจเขามาศกษาและเทยวชมธรรมชาต เชน ระบบราก ตน ใบ ผล ฯลฯ

2. กจกรรมการทองเทยวใดทชมชนด าเนนการจดใหนกทองเทยว ( ) นงเรอชมพรรณพช/สตวในปาชายเลน ( ) พายเรอคยค แคน ( ) ดนก ดหงหอย ( ) เกบหอย ( ) เลนน า ( ) ตกป ตกปลา ( ) ปลกปา

( ) ศกษาวธการเลยงปนม ปลาในกระชง ( ) เรยนรเกยวกบระบบนเวศวทยาปาชายเลน ( ) เรยนรภมปญญาทองถน สานตะกรา หาลกจาก ยาสมนไพร ฯลฯ ( ) การอนรกษระบบนเวศปาชายเลน ( ) อน ๆ(ระบ)........................................................ 3. ทานจะมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางไรบาง 4. ทานคดวาการทมนกทองเทยวเขามาเทยวชมในชมชนมผลด ผลเสย อยางไรบาง 5. ทานมความรสกอยางไรทมนกทองเทยวเขามาเทยวในชมชน และทานจะเปนเจาบานทด ชวยเหลอ

นกทองเทยวไดอยางไรบาง 6. ทานคดวาควรมสงใดในชมชนทควรมการปรบปรงพฒนา เพอเปนการรองรบนกทองเทยว 7. ทานอยากใหหนวยงาน ภาครฐ เอกชน ทองถน เขามาสนบสนน เพอการจดการทองเทยวเชงนเวศ

ในดานใดบาง 8. ถาทานเปนผมสวนรวมในการจดการทองเทยวเชงนเวศในชมชน ทานจะท าอยางไรเพอให

นกทองเทยวประทบใจและกลบมาเทยวอก

99

รายชอผเขารวมการประชมเชงปฏบตการโครงการวจย “รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใตเพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน”

วนท 9 กนยายน 2558 ณ โรงแรมภงา จงหวดพงงา

ล าดบ รายชอ ต าแหนง/ทอย 1 คณสมชาย บ ารงทรพย รองผวาราชการจงหวดพงงา 2 รศ.ดร.ปารชาต วสทธสมาจาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3 คณสมพร สาระการ ประธานเครอขายทองเทยวชมชน จ.พงงา 4 คณบญชา แขวงหล ประธานเครอขายทองเทยวชมชน จ.กระบ 5 คณอสมาน หวงด ตวแทนเครอขายชมชน จ.ภเกต 6 คณภชกล ตรพนธ ส านกงานทองเทยวและกฬา จ.สตล 7 นางสาวปยภาคย ภมภมร สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศฯ 8 นายอบดลอาสด หยเหม ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดสตล 9 นายอบดลลอห หมดศร ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดสตล 10 นายอบดลซอเลด ลดเลย ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดสตล 11 นายวรต อตกลบ ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดตรง 12 นายสมเดช ทอทพย ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดภเกต 13 นายศราวธ นราจร ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดภเกต 14 นายหย สบโสตร ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดภเกต 15 นายวเชษฐ กะสรกษ ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดพงงา 16 นายธรพงศ เสอลอง ส านกงานทองเทยวและกฬา จงหวดพงงา 17 นายยาโกบ หวานกลา ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดพงงา 18 นายสมานศกด คาหาปะนะ ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดพงงา 19 นางสาวโสภา เกาะกลาง เลขาธการทองเทยวชมชน จงหวดกระบ 20 นายนรศ กะเตองงาน ตวแทนชมชนทองเทยวในปาชายเลน จงหวดกระบ 21 นายวทยา วงศวเชยรกล เลขาธการหอการคาจงหวดพงงา 22 นางสาวสมจตร อนทมโน สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 23 นางปารฉตร สงหศกดตระกล สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 24 นางสาวพรพรรณ พมล สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 25 นางสาวสดารตน อทธารตน สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ

100

ล าดบ รายชอ ต าแหนง/ทอย 26 นายไพโรจน ทวบรษ สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 27 นายกรกช ค าด สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 28 นางสาวอภนาท พรหมทรพย สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ 29 นางสาวสภาวด ทวบรษ สถานวจยการจดการทองเทยวเชงนเวศ ฯ

รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต เพอเพมศกยภาพการทองเทยว ในปาชายเลน

Model of recreation based management of identity in the south to enhance tourism in mangrove forest

Parichart Visuthismajarn1,2* and Parichat Singsaktrakul3

1Associate Professor Ph.D, Faculty of Environmental Management

2Director, Research Center for Integrated Ecotourism Management in Southern Thailand 3Researcher, Research Center for Integrated Ecotourism Management in Southern Thailand

Prince of Songkla University , Hat Yai

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต ในพนท 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล และแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนจากอนดามนสอาเซยน เปนการวจยเชงปฏบตการเกบรวบรวมขอมลจากการลงพนทส ารวจ การสมภาษณ และการจดประชมเชงปฏบตการเพอรวมระดมความคดเหนจากภาคสวนทเกยวของ กลมตวอยางทใชในการศกษาคอ หนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน สถานประกอบการทองเทยวและเครอขายชมชนทองเทยวในปาชายเลนของทง 6 จงหวด และท าการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผลการศกษา พบวา ชาวบานทอยในพนทปาชายเลนสวนใหญประกอบอาชพประมงและเกษตรกรรมเปนหลก นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน ประกอบไปดวย กจกรรมการศกษาวถชวตเกยวกบการประกอบอาชพของคนในพนท กจกรรมการศกษาระบบนเวศปาชายเลน กจกรรมการฟนฟระบบนเวศปาชายเลน กจกรรมการหาสตวน าและท าอาหาร/ผลตภณฑทองถน ส าหรบขอเสนอแนะจากงานวจย สรปไดดงน ขอเสนอแนะระดบชมชน คอ 1) การสงเสรมรปแบบการทองเทยวปาชายเลนโดยจดท าโปรแกรม ทมอตลกษณของปาชายเลนของแตละจงหวดในอนดามน โดยจดใหมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทแตกตางจากการทองเทยวโดยชมชนทวๆไปทมอย 2) กระบวนการสงเสรมการทองเทยวและกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทม อตลกษณแตละพนท ไดแก จงหวดพงงา ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตของชาวประมง โดยเฉพาะการเลยงหอย และการทองเทยวเชงสขภาพ โดยเฉพาะการท าสปาโคลนรอน จงหวดกระบ ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตแบบพหวฒนธรรม โดยการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน และการรวมอนรกษพนธพชหายากในพนท ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ จงหวดระนอง ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรระบบนเวศทมความอดมสมบรณสงมาก และสงเสรมการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอใหนกทองเทยวไดเรยนรวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน การเยบจาก การปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานต และกจกรรมท าผาบาตก จงหวดภเกต สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน การทองเทยวเชงเกษตร ไดแก การ

102

ชมและชมผลไมในสวนและการชมฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ จงหวดสตล สงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย และจงหวดตรง สงเสรมการทองเทยวเพอเยยมชมทศนยภาพทสวยงาม เชน บอน าพรอนในปาชายเลน และการชมพระอาทตยตกดนทมความสวยงามในบรเวณหาดเกบตะวนและการอนรกษศลปวฒนธรรมของทองถนทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา ขอเสนอแนะระดบทองถน คอ 1) หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน ในพนทตองสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชนรวมกบภาครฐในพนท เชน สถานพฒนาปาชายเลน ฯลฯ โดยมเปาหมายคอการอนรกษและฟนฟปาชายเลนโดยใชทองเทยวเปนเครองมอ เพอสรางการมสวนรวมในการเฝาระวงและรกษาปาชายเลนในพนท และ 2) จดตงเครอขายทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนในแตละจงหวดและประสานความรวมมอระหวาง 6 จงหวดอนดามนเปนเครอขายทองเทยวปาชายเลนอนดามนทมโปรแกรมน าเทยวปาชายเลนชดเดยวกน และขายภายใต brand เดยวกนในอนาคต ขอเสนอแนะระดบประเทศ คอ ผลกดนวาระ ปาชายเลน ใหเปนวาระแหงชาตเพอการฟนฟทรพยากรปาชายเลนทเสอมโทรมในพนทคลสเตอรทองเทยวอนดามนโดยใชรปแบบการทองเทยวปาชายเลนตามศกยภาพในพนทโดยชมชน เพอใหมรปแบบการทองเทยวใหมทใสใจสงแวดลอมและมงสการแขงขนในประชาคมอาเซยนตอไป

ค าส าคญ : ปาชายเลน การจดการนนทนาการ อตลกษณภาคใต ศกยภาพ ทองเทยวในปาชายเลน

ABSTRACT

The action research was aimed to study the model of recreation based management of southern identity in mangrove forest areas along 6 Andaman provinces (Ranong, Phang Nga, Krabi, Phuket, Trang and Satun) and to identify the guideline for the linkage of mangrove tourism between Andaman and Asian. The data were collected by means of a survey, interview and brainstorming workshop of the involved parties. The research samples were based on the representatives of the government agencies, private organizations, tourism businesses and Mangrove Community Based Tourism Networks from 6 Andaman provinces. The qualitative data analysis was also determined. Results of the study revealed that fishing and farming were the main sources of income for local people living in mangrove forest areas and most of them were Muslim. The recreational activities in mangrove forest areas of all 6 research provinces were similarly including of the study of local occupational lifestyle, the study of mangrove ecosystem, the rehabilitation of mangrove ecosystem, fishing and cooking, and local product marking. The findings of this study opened up the community, local and national recommendations. The promotion of the identity mangrove tourism in Andaman

103

provinces were suggested in the community recommendations. Moreover, the identity promotion of tourism and recreational activities for each province were also recommended. The study of the fisherman lifestyles; especially the shellfish culture, health tourism and mud spa; were suggested to be promoted in Phang Nga Province. The traditional, cultural and local wisdom recreational activities as well as the plant genetic conservation were suggested for the study of multicultural lifestyles in Krabi Province. The ecosystem tourism and the creative tourism (nipa palm crafting, cashew nut peeling and Batik painting) were advised for Ranong Province. The conservative tourism and agro tourism in Mangrove Forest area along with Mountain and Sea tourism sites were recommended for Phuket Province. The recommendation of Sufficiency Economy Tourism and the historical linkage to Malaysia were provided for Satun Province. For Trang Province, the scenery tourism sites, e.g. mangrove hot spring and sunset beach viewpoint, along with the being lost art and culture should be conserved. The research results also guided to the local recommendation. The cooperation between local government organizations and local communities should be supported by Local Administrative Organization to complement of conservation and rehabilitation of mangrove forest. Moreover, the Andaman mangrove tourism networking and the coordination between 6 Andaman provinces should be raised for the same tourism route set under the single brand. Ultimately, the mangrove agenda for the rehabilitation of degraded mangrove resources in Andaman tourism cluster was identified to carry forward to the national agenda. The model of mangrove tourism based on community potential should be the guideline to the modern environmental friendly and ASEAN competitive tourism model.

Keywords : Mangrove Forest, Recreation, Southern Identity, Potential, Mangrove Tourism

1. ความส าคญและทมา

รปแบบการทองเทยวเชงนเวศทชมชนทองถนมสวนรวมในการควบคม พฒนาและจดการโดยชมชน และกระจายรายไดลงสชมชน คอ การทองเทยวโดยชมชน (Community based tourism) โดยเปนวธการทองเทยวแบบหนงทมศกยภาพทมงเนนใหชาวบานในชมชนเขามามบทบาทส าคญในการจดการทรพยากรการทองเทยว โดยยดเอาความตองการทแทจรงของชมชนเปนตวตง และด าเนนการไปสเปาหมายทชมชนตองการ ซงจะน าไปสการรวมมอรวมใจกนในชมชนทจะอนรกษคมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงรกษาไวซงศลปวฒนธรรม จารตประเพณอนด

104

งาม และภมปญญาดงเดมของทองถน (สถาบนวจยสงคม,2549) จากการส ารวจในป พ.ศ. 2553 ของสถาบนการทองเทยวโดยชมชน พบวามชมชนกวา 150 แหงทวประเทศทมการด าเนนการเรองการทองเทยวและมการพฒนาอยางตอเนอง (สถาบนการทองเทยวโดยชมชน, 2556)

จงหวดทตงอยบรเวณชายฝงทะเลอนดามนของภาคใต ประกอบดวย จงหวดระนอง ภเกต พงงา กระบ ตรง และสตล มพนทตดชายฝงทะเลอนดามน ตงแตจงหวดระนอง จนถงจงหวดสตลและชายแดนประเทศมาเลเซย ความยาว 1,014 กโลเมตร มทรพยากรปาชายเลนทอดมสมบรณ และมความหลากหลายของระบบนเวศสง จากการส ารวจพนทปาชายเลนในเขตจงหวดภาคใตชายฝงทะเลอนดามน ของส านกงานอนรกษทรพยากรปาชายเลน ป พ.ศ. 2556 ทง 6 จงหวด มพนทถง 1,233,383.6 ไร โดยแตละจงหวดมพนทปาชายเลนใกลเคยงกน ยกเวนจงหวดภเกตทมพนทปาชายเลนนอยทสด คอ 18,646.21 ไร ซงมชมชนทตงอยในพนทปาชายเลนหลายแหงมความเหมาะสมทจะสงเสรมใหชมชนจดกจกรรมนนทนาการเพอการทองเทยว โดยการน าอตลกษณและวถชวตของทองถนมาเปนจดขาย จดกจกรรมนนทนาการเพอการทองเทยวทไมสงผลกระทบทางลบตอระบบนเวศปาชายเลน ซงเนนในดานการใหความรเกยวกบความส าคญและความหลากหลายของระบบนเวศ การน าเอาภมปญญาทองถนมาควบคกบการอนรกษปาชายเลน โดยจดรปแบบกจกรรมนนทนาการการทองเทยวทลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก เพอเปนการลดผลกระทบตอสงแวดลอม และกอใหเกดการพฒนาชมชนอยางยงยนตอไป

ผวจยจงสนใจศกษาวารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทมอตลกษณของภาคใตในพนท 6 จงหวด คอ ระนอง พงงา กระบ ภเกต สตล และตรง ควรเปนอยางไร ศกษาวาแนวทางในการจดการทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนควรเปนอยางไร พรอมทงศกษาวาการเชอมโยงแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยนควรเปนอยางไร เพอการพฒนาการทองเทยวปาชายเลนทมความเปนอตลกษณ รวมถงการจดการทองเทยวโดยชมชนทไมสงผลกระทบตอระบบนเวศปาชายเลนและมความยงยน 2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษารปแบบการจดนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต 2.2 เพอสงเสรมการจดการทองเทยวใหกบชมชนทอยในพนทปาชายเลน 2.3 เพอน ารปแบบการจดการนนทนาการทองเทยวในปาชายเลนถายทอดสองคกรภายนอก

3. ขอบเขตการวจย

3.1 พนทศกษา การศกษาครงนมงเนนศกษาเฉพาะชมชนทมการจดการทองเทยวในปาชายเลนของ

พนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ซงประกอบดวย จงหวดระนอง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดกระบ จงหวดตรง และจงหวดสตล

105

3.2 ขอบเขตดานเนอหา ขอบเขตดานเนอหาแบงออกเปน เนอหาเกยวกบประวตความเปนมาและขอมลทวไป

ของชมชน เนอหาเกยวกบทนทางสงคมและทนทางวฒนธรรมและเนอหาเกยวกบโครงสรางของกระบวนการจดการและทรพยากรปาชายเลนของชมชน

4. กรอบแนวคดการวจย

จากการศกษา ทบทวนเอกสาร แนวคด ทฤษฎ ตลอดจนงานวจยทเกยวของสามารถน ามาสรางกรอบแนวคดในการศกษาครงไดดงน

รปท 24 กรอบแนวคดในการวจย 5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

5.1 ไดรปแบบการจดการนนทนาการการทองเทยวโดยชมชนทอยในพนทปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต เพอเปนการสรางรายไดเสรมและแรงจงใจใหแกประชาชนในชมชนทอยในปาชายเลนใหตระหนกถงความส าคญ ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

5.2 ไดพนทชมชนจาก 6 ชมชน ในพนท 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามนทจดการทองเทยวในพนทปาชายเลนทสามารถจดกจกรรมนนทนาการทองเทยวทเปนอตลกษณของทองถนภาคใตใหแกนกทองเทยวทสนใจ

1. ประวตความเปนมาของชมชน 2. บรบทชมชน

2.1 สภาพสงคมความเปนอย 2.2 สภาพเศรษฐกจ 2.3 วถการด าเนนชวต 2.4 ประเพณวฒนธรรม

3. โครงสรางทางสงคม 3.1 องคกรชมชนในการบรหารจดการปาชายเลน 3.2 ความสมพนธของคนในชมชนกบปาชายเลน 3.3 บทบาทของชมชนกบการจดการทองเทยวปา

ชายเลน 4. การเรยนรการจดการทองเทยวปาชายเลนของชมชน

4.1 การอนรกษและรกษาปาชายเลน 4.2 กจกรรมนนทนาการของการทองเทยวในปา

ชายเลน 4.3 การพฒนากจกรรมนนทนาการในพนทปา

ชายเลน

รปแบบการจดการนนทนาการตามอตลกษณภาคใต

เพอเพมศกยภาพการทองเทยวในปาชายเลน

106

5.3 ไดฐานขอมลรปแบบการจดการนนทนาการการทองเทยวโดยชมชนทอยในพนทปาชายเลนทเปนอตลกษณของภาคใต 6. วธการด าเนนการวจย

6.1 พนทศกษาและกลมตวอยางการวจย 6.1.1 พนทศกษา

การวจยครงนผวจยเจาะจงเลอกชมชนทมการจดการทองเทยวในปาชายเลนของพนท 6 จงหวดภาคใตฝงอนดามน ซงประกอบดวย จงหวดระนอง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดกระบ จงหวดตรง และจงหวดสตลเปนพนทวจย เลอกมาจงหวดละ 1 ชมชน 1 พนท ดวยเหตผลจากการศกษาบรบทเบองตน คอ

1) เปนพนท ชมชนทมทรพยากรการทองเท ยวทางธรรมชาตท ย งอดมสมบรณ โดยเฉพาะพนทปาชายเลน และความเปนวถชวตอนเปนเอกลกษณของชมชนแตละพนท รวมทงพนททม สะพานเสนทางศกษาธรรมชาต (Walk way) จดสรางในพนทบรเวณปาชายเลน

2) เปนชมชนทมผน าทงทเปนทางการและไมเปนทางการไดใหความสนใจเกยวกบดานการจดการทองเทยวในปาชายเลนใหเกดขนในชชน

3) ชมชนมความตองการทจะใหมนนทนาการของการทองเทยวในปาชายเลนเกดขนในชมชนอยางมระบบ และแบบแผน แนวทางทชดเจน อนจะน าไปสการจดการทองเทยวปาชายเลนอยางยงยนของพนทตอไป

6.1.2 กลมตวอยาง

ในการศกษาวจยคร งน ผ ว จยไดท า เลอกผ ใหขอมลโดยใชวธการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) และแบงผใหขอมลส าคญ (In–depth Interview) ออกเปน 4 กลม ของแตละพนท ดงน

1) ตวแทนของชมชนทเกยวของกบการมสวนรวมในการจดการทองเทยวปาชายเลนในพนทแตละชมชน โดยคดเลอกจากการสมตวอยางแบบจ าเพาะเจาะจง ทเคยท ากจกรรมดานการทองเทยวของชมชน เชน สมาชกกลมเรอน าเทยว สมาชกกลมวสาหกจชมชน เจาของบานทจดท าโฮมสเตย เปนตน โดยเลอกมาชมชนละ 5 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน

2) ผรของชมชน ประกอบดวย ผน าทไมเปนทางการ ไดแก ประธานกลมตางๆ เชน กลมผสงอาย กลมแมบาน กลมวสาหกจชมชน/ชมรมผอาวโสของชมชน เปนตน โดยเลอกมาชมชนละ 5 คนรวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน เปนผทใหขอมลเกยวกบสภาพทวไปของชมชน ประวตความเปนมาตลอดจนแนวคดและลกษณะของแนวทางในการจดการทองเทยวปาชายเลนของชมชน

3) เจาหนาทของรฐในพนทแตละชมชน ไดแก นายกองคการปกครองสวนทองถน รองนายกฯ สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนในพนท หรอ ก านนและผใหญบาน พนทละจ านวน

107

5 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 30 คน ซงเปนบคลากรของรฐทมสวนส าคญในดานการพฒนารวมกบชมชน

4) ฝายบรหารของรฐทรบผดชอบและดแลพนทชมชนดานการทองเทยว ไดแก ทองเทยวและกฬาจงหวดในแตละพนท จ านวน 1 คน รวมจ านวนทง 6 พนท 6 ชมชน รวมทงสน 6 คน ซงเปนบคลากรของรฐทดแลดานนโยบายทน าลงสภาคปฏบตในพนทชมชน

6.2 เครองมอทใชในการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ผวจยไดก าหนดเครองมอส าหรบใชในการรวบรวมขอมลในการศกษาครงน มดงน 6.2.1 การสมภาษณแบบเจาะลกแบบไมมโครงสราง ซงแนวค าถามจะเปนประเดนสภาพปจจบนทเกยวของกบบรบทพนท อตลกษณของพนท ความรเกยวกบการจดการนนทนาการในแหลงทองเทยว ตลอดจนความคดวสยทศนในการพฒนาการทองเทยวปาชายเลนของชมชนตลอดจนความตองการความพรอมของชมชนและศกยภาพแหลงทองเทยวปาชายเลนของชมชน 6.2.2 การจดสนทนากลม ในประเดนเกยวกบขอมลแนวทางการจดการทองเทยวของชมชน โดยจะเปนการระดมความคดเหน เกยวกบปญหา ความตองการ อปสรรค แนวทางการแกไขและการสงเสรมกจกรรมและนนทนาการของการทองเทยวปาชายเลนในชมชน

6.3 วธการเกบรวบรวมขอมล

ในการศกษาครงน ผวจยมวธการทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน 6.3.1 เกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจย และเอกสารทเกยวของกบประเดน

ของการวจยทเกยวของกบแนวทางการจดการทองเทยว 6.3.2 การส ารวจชมชน (Community Survey) สงเกตสภาพแวดลอมของชมชน

สภาพความเปนอย วถชวต ภมทศนของชมชน สภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน โดยรวม และจดบนทกรวบรวม การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) เพอใหเขาใจเกยวกบบรบทชมชน ทงวถชวต ความเปนอย และวฒนธรรมทมความเปนอตลกษณของแตละพนทอยางชดเจน

6.3.3 การจดเวทสนทนากลม (Focus Group) บนทกขอมลดวยการจดบนทกและบนทกเสยง ในประเดนการสงเสรมการทองเทยวในชมชน ตลอดจนปญหาอปสรรค ความตองการ และแนวทางแกไขปญหาทอาจมขน

6.3.5 การสมภาษณแบบเจาะลก ไมมโครงสราง จากผน าชมชนทเปนทางการและไมเปนทางการ ตวแทนชมชน เพอใหไดขอมลอนเปนความรเกยวกบบรบทชมชน วถชวต วฒนธรรม ทศนคต รวมทงอตลกษณของพนทและความพงพอใจในกจกรรมการทองเทยวในปาชายเลนของชมชน รวมถงขอคดเหน ขอเสนอแนะทมตอการจดการทองเทยวปาชายเลนในพนท

108

6.4 การวเคราะหและการตรวจสอบขอมล

ผวจยใชการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยการสงเคราะหเนอหาทไดจากการส ารวจ การสงเกตการณแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม การสมภาษณเชงลก และการจดท าสนทนากล ม เก ยวกบสภาพวถช วตของชมชน สภาพแวดลอมบรบทของชมชน และกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนทมอยแลวในพนท น าไปสการคนหากจกรรมนนทนาการทมความเปนอตลกษณภาคใตในพนทปาชายเลนของแตละจงหวด 7. ผลการศกษา

7.1 ผลการส ารวจขอมลเบองตน

จากการศกษาส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการทองเทยวและนนทนาการในปาชายเลน ของภาคใตฝงอนดามน 6 จงหวด พบวาปาชายเลนสวนใหญมความอดมสมบรณ ชาวบานทอยในพนทสวนใหญประกอบอาชพประมงและเกษตรกรรมเปนหลก นบถอศาสนาอสลาม ส าหรบการจดกจกรรมนนทนาการในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน นนคอประกอบดวยกจกรรมการศกษาวถชวตเกยวกบการประกอบอาชพของคนในพนท ซงสวนใหญคอท าการประมงพนบาน ไดแก การหาหอย หาป ตกกง ตกหมก เปนตน การปลกขาว และการท าฟารมแพะ เปนตน กจกรรมการชมระบบนเวศปาชายเลน ไดแก การลองเรอตางๆ เชน เรอหวโทง ซงเปนเรอลกษณะเฉพาะของทะเลฝงอนดามน หรอการพายเรอแคนน เพอชมหงหอย ปลา และปาชายเลน นอกจากนยงมการเดนศกษาระบบนเวศปาชายเลน ชมสตวและพชพรรณตางๆ รวมทงสมนไพรในปาชายเลนตามทางเดนศกษาธรรมชาต (Walk way) กจกรรมการสงเสรมระบบนเวศปาชายเลน ไดแก การปลกปาชายเลน การปลอยพนธสตวน าและเพาะพนธกลาไม โดยเฉพาะพนธไมหายาก เชน การคนกลวยไมรองเทานารสปาเหลองในพนทปาชายเลน จงหวดกระบ การก าหนดเขตคมครอง รวมถงการใหความรเกยวกบระบบนเวศปาชายเลน เปนตน กจกรรมการท าอาหาร/ผลตภณฑทองถน ไดแก การท าอาหารพนบานตางๆ เชน ย ากง หอยตลบตมตระไคร แกงกะทแมงดาไข หอยโขงลวกจม ขนมลกโหรย และการท าไขเคมจากโคลนน าพรอน เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมทมความโดดเดนในพนทปาชายเลนในจงหวดพงงา คอ กจกรรมผจญภยหรอสงเสรมสขภาพ ไดแก การปนเขา การชมถ าลอดกากน หนงอก หนยอย และการท าสปาโคลนรอน เปนตน

7.2 การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย และปญหาการด าเนนงาน 7.2.1 การวเคราะหตลาดกลมเปาหมาย

จากการวเคราะหตลาดกลมเปาหมายในพนทปาชายเลนของทง 6 จงหวด มลกษณะคลายคลงกน โดยกลมเปาหมายมทงนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต โดยนกทองเทยวชาวไทยสวนใหญเปนกลมนกเรยน/นกศกษา กลมศกษาดงาน และนกทองเทยวทวไปทเดนทางมาเองหรอทเดนทางมากบบรษททวร ส าหรบนกทองเทยวชาวตางชาต มทงนกทองเทยวทมาจากยโรป เชน สแกนดเนเวย นกทองเทยวจากทางเอเชยและอาเซยน ไดแก จน มาเลเซย อนโดนเซย และสงคโปร และฟลปปนส และนกทองเทยวชาวมสลม ส าหรบชองทางการตลาดเพอประชาสมพนธแหลง

109

ทองเทยวใหแกนกทองเทยวกลมเปาหมายมหลายชองทาง ไดแก ออกบธนทรรศการ การประชาสมพนธผานสอตางๆ ไดแก สออเลกทรอนกส สอสงพมพ เชน หนงสอพมพ คมอ แผนพบและนตยสาร เปนตน สอวทย/โทรทศน และการประชาสมพนธผานโรงแรมหรอบรษททวร นอกจากนมการจดรายการสงเสรมการขายรวมกนระหวางบรษททวรกบชมชน เปนตน 7.2.2 ปญหาในการด าเนนงาน

จากการระดมความคดเหนเกยวกบปญหาในการด าเนนงานเกยวกบการทองเทยวในปาชายเลนโดยชมชน ในพนทจงหวดระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรงและสตล พบวามทงปญหาดานการจดกจกรรมนนทนาการ ในเรองของชวงเวลา ระยะเวลา และระบบการถายทอดความรใหแกนกทองเทยว ดานแหลงทองเทยว คอ ขอจ ากดในการพฒนาพนทเพอรองรบนกทองเทยว(ขอกฎหมาย, หนวยงานรบผดชอบ และงบประมาณ) และขาดความสะอาดในพนท ดานสงอ านวยความสะดวก คอ สถานทพกและรานอาหารฮาลาลไมเพยงพอ ดานบคลากร คอ ขาดทกษะทางภาษา (ภาษาองกฤษ, มาเลเซย, ญปน และจน เปนตน) ขาดความรและทกษะทางดานการบรการ ขาดความรความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ และมคคเทศกขาดขอมลเกยวกบชมชน ดานการตลาด คอ การขดผลประโยชนระหวางบรษททวรกบชมชน และขาดการสงเสรมตลาดการทองเทยวโดยชมชน และดานนกทองเทยว พบวา นกทองเทยวขาดจตส านกตอสงแวดลอมนกทองเทยวขาดความเขาใจในวถมสลม (การแตงกาย/อาหาร/ศาสนกจ/ภาษา) นกทองเทยวขาดขอมลเบองตนของชมชน และนกทองเทยวไมคอยใสใจตอสงแวดลอม

7.2.3 แนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน จากผลการระดมความคดเหนตอแนวทางการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน ของจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต สตล และตรง พบวา แนวทางทเหนวาควรมการด าเนนการ ไดแก การจดตงสมาคมหรอชมรมหรอกลมเพอการด าเนนการเชอมโยงการทองเทยวในปาชายเลนในพนทอนดามนสอาเซยน มแผนการด าเนนงาน การประชมและการจดกจกรรมทเกยวของอยางตอเนอง รวมถงควรมการสนบสนน สงเสรมและพฒนาองคกรเครอขายการทองเทยวใหมความเขมแขง การประสานงานผานบรษททวร การบรหารจดการทสามารถรองรบนกทองเทยวอาเซยน เชน ทพกหรอรานอาหารฮาลาล และการจดท าเสนทางและโปรแกรมทองเทยวทเชอมโยงแหลงทองเทยวระหวางจงหวดตางๆ ของฝงอนดามน รวมถงการเชอมโยงไปยงประเทศตางๆ ในอาเซยน เชน มาเลเซย และอนโดนเซย เปนตน

7.3 อตลกษณของพนทในการสงเสรมการทองเทยวในปาชายเลน 7.3.1 จงหวดพงงา มความโดดเดนในเรองของวถชวตของชาวประมงโดยเฉพาะ

การเลยงหอย และการท าสปาโคลนรอน เชน บานโคกไคร ต าบลมะรย เปนแหลงเลยงหอยนางรมทใหญทสดของประเทศ และมการเลยงหอยตลบ ซงเปนอาชพเกาแกของคนในพนท นกทองเทยวสามารถเรยนรวถชวตดงกลาว โดยการเกบหอยมาประกอบอาหารตามแบบฉบบของทองถนดวยตนเอง เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมการท าสปาโคลนรอนทบรเวณหาดทรายรอนในคลองมะรย ซงเกดจากรอยแยกของเปลอกโลกและจะพบไดเฉพาะตอนน าทะเลลดระดบลงเทานน การท าสปาโคลนรอนดงกลาวสามารถน าไปสการจดกจกรรมเพอสงเสรมการทองเทยวเชงสขภาพในพนทไดเปนอยางด

110

7.3.2 จงหวดกระบ มความโดดเดนในเรองวถชวตแบบพหวฒนธรรมและการรวม

อนรกษพนธพชหายากในพนท เชน บานทงหยเพง ทมพนทลอมรอบดวยปาชายเลนกวา 2,000 ไร ซงอยบนเกาะลนตา ทประกอบดวยคนถง 4 เชอชาต ทงชาวไทยพทธ ชาวไทยจน ชาวไทยมสลม และชาวเลหรอชาวอรกลาโวย ทสามารถน าไปสการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน เชอมโยงไปยงชมชนตางๆ บนเกาะลนตา เชน ประเพณลอยเรอ “ปลาจก” ของชาวเล หรอศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมของชาวจนยคศรรายา เปนตน เพอสงเสรมการทองเทยวตามวถพหวฒนธรรม ไดเปนอยางด นอกจากนยงมกจกรรมทนกทองเทยวสามารถมสวนรวมในอนรกษทรพยากรทางธรรมชาต คอการคนกลวยไมพนธหายากสปาชายเลน ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ ทเกดขนตามธรรมชาตเฉพาะถนทางภาคใตของประเทศไทยเทานน โดยมกจะพบตามปาดบเขาและปาดบชนในพนทจงหวดชมพรและจงหวดกระบเปนหลก

7.3.3 ระนอง มความโดดเดนในเรองของพนทปาชายเลนทมความอดมสมบรณสงมาก ไดรบการประกาศจากยเนสโกใหเปนเขตสงวนชวมณฑลระนอง มความหลากหลายทางชวภาพ มทงพชและสตวหลากหลายชนด รวมทงพชสมนไพรตางๆ ในพนท มตนโกงกางทมขนาดใหญจ านวนมากโดยเฉพาะตนโกงกางยกษทมอายกวา 200 ป มเสนรอบวงประมาณ 2 เมตร สง 25 เมตร ถอเปนตนโกงกางทมอายเกาแกและขนาดใหญทสดในประเทศ นอกจากนยงสามารถเชอมโยงไปยงพนทชมน าทไดขนทะเบยนเปนแรมซารไซตทส าคญระหวางประเทศ และยงมพชหรอสตวบางชนดทไมสามารถหาไดจากแหลงอนๆ เชน "พลบพลงธาร" ซงเปนพชน าเฉพาะถน เหมาะแกการจดกจกรรมทองเทยวเชงนเวศ เพอศกษาเรยนรระบบนเวศวทยาทยงคงมความอดมสมบรณดงกลาว นอกจากเรองของความอดมสมบรณของทรพยากรทางธรรมชาตแลวยงมความโดดเดนดานกจกรรมทางวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน บานทะเลนอก มกจกรรมทมลกษณะเฉพาะและนกทองเทยวสามารถรวมเรยนร เชน การเยบจาก ซงเปนการน าใบมะพราวมาเยบตอกนเปนตบ เพอน ามาใชมงหลงคาของบานตางๆ ในพนท หรอการปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานตซงเปนเมลดของผลไมเฉพาะถนของภาคใต โดยการใชมอในการปอก ซงเปนวธแบบดงเดมของชาวบานในพนท และกจกรรมท าผาบาตก ซงเปนการวาดลวดลายบนผา ทนกทองเทยวสามารถออกแบบลวดลายลงบนผาเชดหนาหรอผาโสรงไดเองตามความตองการ และสามารถน าไปเปนของทระลกตอไปไดในอนาคต

7.3.4 จงหวดภเกต มความโดดเดนในเรองของกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง ซงเปนพนทปาชายเลนทมากทสดของจงหวดภเกต ทตงอยระหวางภเขาและทะเล ชาวบานในพนทประกอบอาชพทางการเกษตรและประมงตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ซงนอกจากกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมในบรเวณพนทปาชายเลนแลว ยงมกจกรรมทสามารถเชอมโยงไปยงพนทปาและทะเลในบรเวณใกลเคยง เชน การชมสวนและฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ และการเยยมชมโครงการคนชะนสปา ในบรเวณเขตหามลาสตวปาเขาพระแทว ทนกทองเทยวสามารถศกษาและเรยนรพฤตกรรมของชะน เปนตน

111

7.3.5 จงหวดสตล มความโดดเดนในเรองของฐานเรยนรและการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย เชน บานหวทาง ต าบลพมาน อ าเภอเมองสตล มฐานเรยนรทเกยวของกบวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ภมปญญาทองถนและสงแวดลอมถง 7 ฐาน นอกจากนยงมพนทตดกบทาเรอทสามารถเชอมโยงไปยงเกาะลงกาว ประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย ทสามารถน าไปสการจดกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทมความเปนอตลกษณไดเปนอยางด

7.3.6 จงหวดตรง มความโดดเดนในเรองของทศนยภาพทสวยงามและการอนรกษ

ศลปวฒนธรรมทนาสนใจ เชน บอหนฟารมสเตย ต าบลบอหน อ าเภอสเกา นอกจากมกจกรรมการอนรกษปาชายเลน ไดแก การอนบาลและการปลกหญาทะเล แลวยงมการอนรกษศลปะการแสดงพนบานทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา ซงใช เครองดนตรทใชในการแสดงม ร ามะนา โหมง ป ฉง กรบ เครองแตงกายเหมอนชาวมลาย ประกอบกบการศกยภาพของพนทและทวทศนทสวยงาม ไดแก บอน าพรอน ซงเปนบอน ารอนทอยกลางปาชายเลนทมลกษณะเปนน าเคม บรเวณรอบๆ เปนโคลนสด าเนอเนยน สามารถน ามาพอกหนาพอกตว มเพยงแหงเดยวในประเทศไทย และการชมพระอาทตยตกดนบรเวณหาดเกบตะวน

8. ขอเสนอแนะ

8.1 ขอเสนอแนะเพอการน าไปใช ขอเสนอแนะจากผลการวจยเพอน าไปสการปฏบตในระดบชมชน ทองถนและประเทศ สามารถสรปไดดงน

8.1.1 ระดบชมชน 1) สงเสรมรปแบบการทองเทยวปาชายเลนโดยจดท าโปรแกรม ทมอตลกษณของปาชายเลนของแตละจงหวดในอนดามน โดยจดใหมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทแตกตางจากการทองเทยวโดยชมชนทวๆไปทมอย 2) กระบวนการสงเสรมการทองเทยวชมชนภายใตอตลกษณแตละพนท

2.1) จงหวดพงงา ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตของชาวประมง โดยเฉพาะการเลยงหอย และการทองเทยวเชงสขภาพ โดยเฉพาะการท าสปาโคลนรอน

2.2) จงหวดกระบ ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตแบบพหวฒนธรรม โดยการจดกจกรรมนนทนาการทเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน และการรวมอนรกษพนธพชหายากในพนท ไดแก กลวยไมรองเทานารเหลองกระบ

2.3) ระนอง ควรสงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรระบบนเวศทมความอดมสมบรณสงมาก และสงเสรมการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอใหนกทองเทยวไดเรยนร วฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน เชน การเยบจาก การปอกเปลอกเมดมะมวงหมพานต และกจกรรมท าผาบาตก

2.4) จงหวดภเกต สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทเชอมโยงจากพนทปาชายเลนไปยงภเขาและทะเล เชน การทองเทยวเชงเกษตร ไดแก การชมและชมผลไมในสวนและการชมฟารมแพะ ทนกทองเทยวสามารถรวมชมผลไมและการรดนมแพะ

112

2.5) จงหวดสตล สงเสรมการทองเทยวเพอเรยนรวถชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการเชอมโยงสประเทศมาเลเซย ทมประวตศาสตรและเรองราวของแหลงทองเทยวรวมถงวฒนธรรมรวมกนระหวางไทยและมาเลเซย

2.6) จงหวดตรง สงเสรมการทองเทยวเพอเยยมชมทศนยภาพทสวยงาม เชน บอน าพรอนในปาชายเลน และการชมพระอาทตยตกดนทมความสวยงามในบรเวณหาดเกบตะวนและการอนรกษศลปวฒนธรรมของทองถนทก าลงจะสญหายไป ไดแก การแสดงลเกปา

8.1.2 ระดบทองถน 1) หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน ในพนทตองสงเสรมการทองเทยวใน

ปาชายเลนโดยชมชนรวมกบภาครฐในพนท เชน สถานพฒนาปาชายเลน ฯลฯ โดยมเปาหมายคอการอนรกษและฟนฟปาชายเลนโดยใชทองเทยวเปนเครองมอ เพอสรางการมสวนรวมในการเฝาระวงและรกษาปาชายเลนในพนท

2) จดตงเครอขายทองเทยวปาชายเลนโดยชมชนในแตละจงหวดและประสานความรวมมอระหวาง 6 จงหวดอนดามนเปนเครอขายทองเทยวปาชายเลนอนดามนทมโปรแกรมน าเทยวปาชายเลนชดเดยวกน และขายภายใต brand เดยวกนในอนาคต

8.1.3 ระดบประเทศ ผลกดนวาระ ปาชายเลน ใหเปนวาระแหงชาตเพอการฟนฟทรพยากรปาชายเลนทเสอมโทรมในพนทคลสเตอรทองเทยวอนดามนโดยใชรปแบบการทองเทยวปาชายเลนตามศกยภาพในพนทโดยชมชน เพอใหมรปแบบการทองเทยวใหมทใสใจสงแวดลอมและมงสการแขงขนในประชาคมอาเซยนตอไป

8.2 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรมการส ารวจศกยภาพของปาชายเลนดานระบบนเวศและความหลากหลายทาง

ชวภาพควบคไปกบการศกษาบรบทของชมชนในการจดการทองเทยวทงนเพอสามารถน าเสนอโปรแกรมน าเทยวทมกจกรรมนนทนาการในปาชายเลนทสอดคลองกบอตลกษณทแทจรงในปาชายเลนในแตละพนทได 9. บรรณานกรม

กรมการทองเทยว.2556.มาตรฐานการทองเทยวไทย. กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา.http://61.19.236.137/tourism/th/home/index.php (สบคนเมอ 12 มกราคม 2556).

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2554.สถานภาพทรพยากรทางทะเลและชายฝง พ.ศ.2550 - 2554.กรงเทพฯ.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2552. แผนแมบทการจดการปาชายเลนประเทศไทย.กรงเทพฯ.

113

ณฏฐารตน ปภาวสทธ.2549.สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ ฉบบเสรมการเรยนร เลม 5 กรงเทพฯ:บรษทรงศลปการพมพ.

พจนา สวนศร. 2546. คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: โครงการทองเทยวเพอชวตและธรรมชาต.

ร าไพพรรณ แกวสรยะ.2544.การจดการทองเทยวเชงนเวศเปนหนาทของชมชน:อนสาร อ.ส.ท.ป ท 42 ฉบบท 5 ธนวาคม.

วระศกด กราปญจะ.2554. รปแบบการจดการการทองเทยวเชงนเวศในพนทปาชมชนบานอาวทาเลน -บานทาพร ต าบลเขาทอง อ าเภอเมอง จงหวดกระบ. วทยานพนธเกษตรศาสตร มหาบณฑต, แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.2549. คมอการจดการ การทองเทยวชมชนและบานพก แบบโฮมสเตย พมพครงท 2 เชยงใหม : บรษท นพบรการพมพ จ ากด

สนท อกษรแกว . 2541. ปาชายเลน...นเวศวทยาและการจดการ. กรงเทพฯ.

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2547. การจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพมหานคร.

สนธ สโรบล. 2546. การทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน แนวคดและประสบการณพนทภาคเหนอ,กรงเทพฯ:ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว).

เสฐยรโกเศศ. 2515. คาวรรณคด. กรงเทพฯ:ส านกพมพคลงวทยา.

Bagul, A.H.B.P. 2009. SUCCESS OF ECOTOURISM SITES AND LOCAL COMMUNITY PARTICIPATION IN SABAH. PhD.thesis, of Philosophy in Tourism Management Victoria University of Wellington.

Tsaur,S.H.,Lin,Y.C.and Lin, J.H. 2006. Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism. Tourism Mangement. 27: 640-653

Garrod, B.2001. Local Participation in the Planning and Management of Ecotourism: A Revised Model Approach.Faculty of Economics and Social Science, University of the West of England,Frenchay Campus.